D E KLE IN E A LK 1

Jaargang 34

nummer 3

2016

DE KLEINE ALKcontactorgaan VogelwerkgroepAlkmaar en omstreken

verschijnt vier maal per jaar

RedactieTom DammMiranda Zutt-van der Made

Vaste medewerkersHarm NiesenErwin van SaaneWim ScholsWim Bart StoopPierre van der Wielen

VormgevingPeter van Brandwijk (072) 515 84 96

BeeldredactieJan Stok (072) 511 65 20

RedactieadresTom Damm (06) 42 12 26 10 tomdamm@zonnet.nl

VerspreidingLotty Faber (072) 533 54 50Connie Wubbels (072) 515 05 61

BestuurVoorzitterSara Licher (06) 14 06 32 36 raresaartje@gmail.comSecretarisMaarten Platteeuw, (072) 561 73 94 maartenplatteeuw@hotmail.nlKotterstraat 40, 1826 CE AlkmaarPenningmeester, ledenadministratieAuke Burrie (072) 572 96 94 Acacialaan 1, 1702 ST Heerhugowaard aburrie@hotmail.comLidRob Struyk (072) 515 04 82Jan Gerhardus (072) 512 42 25

Voorplaat: kleine alk, Frits-Jan Maas

IJsvogelwerkgroepcontactpersoon Rutger Polder,1815JK232@hetnet.nl, (072) 511 99 39Roofvogelwerkgroepcontactpersoon Dook Vlugt,d.vlugt@quicknet.nl, (072) 589 77 78

Lid wordenHet lidmaatschap van onze verenigingbedraagt slechts € 20,00 per jaar. Hiervoorontvangt u viermaal per jaar ons blad DeKleine Alk en bent u van harte welkom opde door ons georganiseerde activiteiten,waaronder lezingen en excursies. Als wel-komstgeschenk ontvangt u tevens hetboek ‘Broedvogels van het stedelijkgebied van Alkmaar’ (t.w.v. € 12,50 ).

Lid wordt u door € 20,00 over te makenop Gironummer NL17 INGB 0002 1973 46t.n.v. VWG Alkmaar e.o. en door tevens eenmail te sturen naar Auke Burrie, aburrie@hotmail.com, met uw naam,adres, telefoonnummer en e-mailadres.

Ook adreswijzigingen kunt u doorgevenaan Auke.

2 DE KLE INE ALK

in dit nummerpagina 3 ▼Vooraf: De Beginnende Vogelaar Sara Licher ▼Broedvogelverslag Eilandspolder–Oost 2015 Ab van Dorp & Cor Thomaspagina 17 ▼Reigers in de nesten, vogelbescherming in de praktijk Kees Roobeekpagina 19 ▼Raadselvogel van Wim Wim Scholspagina 20 ▼Kees de Haan, van eierzoeker naar vogelbeschermer Theo Bakkerpagina 23 ▼Herintreder (excursie Dwingelderveld 11 juni) Dirk van der Madepagina 26 ▼Grote brand op Groot Dorregeest Jan Vrouwe ▼Communicatie & Actualiteiten ▼Van het bestuur Het Bestuurpagina 29 ▼Heet van de naald: meeuwen in het nieuws… Maarten Platteeuwpagina 32 ▼Landelijke Dag 2016 Sovon ▼Themanummer ‘Wintervogels in Noord-Holland’ Kees Scharringapagina 34 ▼Nieuw meldpunt voor verdachte situaties: natuurverstoring.nl Miranda Zutt-van der Made ▼Lezingen Harm Niesen pagina 37 ▼Excursienieuws Erwin van Saanepagina 40 ▼Waarnemingen mei t/m juli 2016 Pierre van der Wielenpagina 43 ▼Ogrut 45: Nieuwe Natuur Wim Bart Stoop

Kopijsluitingsdatum nr. 4: 1 november 2016

Vooraf: De Beginnende Vogelaar

Soms kan het best wel intimiderend zijn tussen al die volgroeide vogelaars. Die voge-laars die al van alles weten, die het beestje al bij zijn naam noemen voordat jij hetvogeltje ook maar in je vizier hebt, die alle zang en roepjes van de vogels kunnen deter-mineren en die van alles en meer over de achtergrondinformatie van de vogels kunnenvertellen. Desalniettemin is het altijd leerrijk om met hen op pad te gaan en is de ken-nis iets om naar uit te kijken.

De tijd als beginnende vogelaar is ook wel een hele bijzondere tijd. Het in eersteinstantie niet meer dan de algemene soorten herkennen maar langzamerhand meeroog voor detail krijgen. Meerdere soorten leren kennen door naar de vogels achter degeluidjes te gaan zoeken en zo onder andere de Staartmees, Boomkruiper, Boomkleveren Fitis leren herkennen op geluid. Dan komt dat moment dat je door meer kennis tekrijgen weer meer gaat twijfelen, want die Glanskop lijkt wel heel erg op de Matkop.Stapje voor stapje leer je de vogels uit het boek, maar heb je ze nog niet allemaal in hetecht gezien, de drang groeit.

Misschien weten de ‘gevorderde vogelaars’ onder ons nog wel hoe hun leerreis verlopenis en herinneren zij dat speciale moment toen ze die ene vogel voor het eerst zagen.

De zomer zit er alweer bijna op en daarmee ook de zomerstop. Ik ben erg benieuwdwat ik als beginnend vogelaar allemaal weer van de gevorderde vogelaars zal mogenleren bij de aankomende lezingen.

Sara Licher, voorzitter vogelwerkgroep Alkmaar e.o.

Broedvogelverslag Eilandspolder–Oost 2015

Ab van Dorp & Cor Thomas

Volgens de gebiedskaart van de Vogelwerkgroep Alkmaar e.o. hoort ook deEilandspolder tot het interessegebied. Er zijn echter, zover bekend, tot nu toe heel wei-nig verslagen over dit gebied opgenomen in De Kleine Alk. Sinds de Schermer enGraft-De Rijp in 2015 nu binnen de grenzen van Alkmaar liggen, wordt het toch ookeens tijd om meer aandacht te schenken aan dit interessante waterrijke gebied. Hieronder volgt een beknopt overzicht van de laatste inventarisatieronde van deEilandspolder–Oost gehouden in 2015. Dit is het gebied dat ligt tussenSchermerhorn, Grootschermer, De Rijp en de Beemsterringvaart en is grotendeelseigendom van Staatsbosbeheer. Het westelijke deel ten westen van Grootschermer,Driehuizen en Graftdijk is echter voor een groot deel eigendom van LandschapNoord-Holland en valt dus niet onder deze inventarisatie. Het verslag is gemaakt door

D E KLE IN E A LK 3

Ab van Dorp, de inventarisatie is uitgevoerd door Ab van Dorp geassisteerd door CorThomas. Op basis van dit verslag is een beknopte weergave gemaakt. Er worden al sinds 1982 tellingen verricht maar steeds door wisselende tellers: sinds2006 voert Ab van Dorp, boswachter ecologie van Staatsbosbeheer, elke drie jaar eengebiedsdekkende telling uit; daarnaast worden elk jaar vaste percelen geteld doorHarry Fabritius, Theo de Wit en Cor Thomas. De tellingen worden uitgevoerd vol-gens de BMP-richtlijnen van SOVON en clustering vond plaats middels het auto-clusterprogramma van SOVON. Algemene soorten zoals Wilde eend, Soepeend en Meerkoet zijn niet geteld; particu-liere bospercelen zijn niet betreden.

Terreintypen en natuurdoelen De terreintypen van het reservaat Eilandspolder zijn onder te verdelen in grasland,water, rietland, bos/struweel en bebouwing. De percelen in het reservaat die eigendomzijn van Staatsbosbeheer worden, op 15 ha moeras en veenmosrietland na, beheerd tenbehoeve van de weidevogels. Dit betekent dat:

- het beheer in het vroege voorjaar gericht is op het zich vestigen van de weidevogels infebruari/maart;

- van half maart tot half juni, de zgn. leg- en kuikenfase van de weidevogels, is hetbeheer erop gericht de omstandigheden voor de reproductie van weidevogels zo opti-maal mogelijk te laten zijn.

Omdat al het grasland verpacht is aan lokale agrariërs betekent dit dat conform depachtafspraken het agrarisch gebruik in het broedseizoen beperkt is ten behoeve van

4 DE KLE INE ALK

Beeld van De Eilandspolder (oostzijde). Foto: Jan Stok

reproductie van de weidevogels. In de praktijk houdt dit in dat de maaidata na 15 junivallen. Na het maaien worden de percelen beweid. Op een beperkt aantal percelenwordt in het broedseizoen ook (extensieve) beweiding toegestaan. De percelen die geeneigendom zijn van Staatsbosbeheer worden veelal intensief agrarisch gebruikt of zijnbegroeid met bomen en struiken. Ongeveer 15 ha wordt beheerd als rietland, een deelals overjarig riet t.b.v. rietvogels en de Noordse woelmuis.

Inventarisatie Voor de inventarisatie zijn we 12 keer de polder in geweest: 8 inventarisatieronden,te weten twee ganzenronden, vijf ronden voor alle soorten en één avondronde. Intotaal waren we t.b.v. de inventarisatie 70 uur in het veld. De waarnemingen werdenhoofdzakelijk gedaan met de verrekijker vanuit de boot; later in het seizoen zijn inste-ken gemaakt in graspercelen en is gekeken vanaf de hogere bruggen.

Resultaten

Tabel 1. Aantal territoria van broedvogels in de Eilandspolder-Oost in 2015, op alfabeti-sche volgorde. Vet = soort van de Rode Lijst.

Soortnaam aantal Soortnaam aantal Soortnaam aantal

Bergeend 41 Holenduif 22 Slobeend 35Blauwborst 16 Houtduif 20 Smient 1Boerenzwaluw 1 Kievit 199 Snor 1Boomkruiper 1 Kleine karekiet 25 Soepgans 59Bosrietzanger 22 Kluut 6 Spotvogel 1Braamsluiper 1 Kneu 8 Tafeleend 2Brandgans 614 Knobbelzwaan 2 Tjiftjaf 17Bruine kiekendief 8 Koekoek 3 Tuinfluiter 10Buizerd 4 Kokmeeuw 156 Turkse tortel 1Canadese gans 307 Koolmees 19 Tureluur 73Ekster 5 Krakeend 106 Veldleeuwerik 34Fazant 14 Kuifeend 23 Vink 16Fitis 55 Kwartel 1 Visdief 9Fuut 7 Merel 30 Waterhoen 21Gele kwikstaart 16 Nijlgans 129 Waterral 2Grasmus 4 Pimpelmees 8 Watersnip 2Graspieper 16 Putter 17 Winterkoning 64Grauwe gans 895 Ransuil 1 Wintertaling 3Groenling 22 Rietgors 85 Witte kwikstaart 22Grote bonte specht 4 Rietzanger 162 Zanglijster 1Grutto 126 Rietzanger 162 Zwarte kraai 32Havik 1 Roerdomp 1 Zwartkop 6Heggenmus 9 Scholekster 148 Totaal 3934

D E KLE IN E A LK 5

6 DE KLE INE ALK

Analyse

Tot 1996 zijn de inventarisaties door Frans Steenwinkel (Staatsbosbeheer) uitgevoerd, in1999 door Klaas Jager (SOVON) en vanaf 2006 door Ab van Dorp (Staatsbosbeheer).In de Eilandspolder-Oost inventariseren drie personen al jaren hun eigen plot. HarryFabritius al vanaf 1989 (noordoostelijk); vanaf 2004 deed Theo de Wit het middenge-deelte en Cor Thomas vanaf 2009 het gedeelte tussen Grootschermer en de Gouw. Nu volgt een bespreking van de aantallen steltlopers onder de weidevogels en van derietzangvogels door de jaren heen. De overige broedvogels zijn terug te vinden in tabel5 aan het eind van dit artikel.

Steltlopers

Tabel 2. Steltloperterritoria in de Eilandspolder-Oost van 1982-2015. . = niet geteld.

Soort 1982 1985 1988 1991 1994 1995 1996 1999 2006 2009 2012 2015 Scholekster 202 268 302 347 360 350 279 106 105 91 122 148Kluut . . . . . . . 0 0 1 2 6Kievit 87 128 180 274 354 345 258 123 129 121 153 199Watersnip 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 2Grutto 123 120 163 251 257 267 245 117 71 115 118 126Tureluur 10 20 23 41 38 44 29 50 40 51 56 73 Totaal 422 536 668 913 1009 1006 811 396 345 379 451 554

Scholeksters broeden verspreid door de hele polder. Foto: Erwin van Saane

Scholekster: 148 territoria Tot 2009 nam het aantal Scholeksters nog af in de polder. Dit was conform het lande-lijke beeld. De cijfers van de inventarisaties daarna geven echter een positieve trend weer.Ten opzichte van 2009 is het aantal Scholeksters al met meer dan 50% toegenomen. Ditis tegen de landelijke en provinciale trend in; die neemt jaarlijks met 4% of meer af.Scholeksters worden bijna in de hele Eilandspolder aangetroffen, al zijn ze in de buurtvan het Kerkepad en de bossen in het zuidelijke deel van de polder minder aanwezig.Nesten van Scholeksters zijn er op daken, in (knot)bomen, onder bomen en uiteraardook gewoon in het grasland te vinden geweest. Opvallend is dat er ondanks de sterketoename van het aantal Scholeksters weinig grote jongen gezien worden in de polder.

Kluut: 6 territoria Het gebruikelijke paartje Kluten bij Klinkhamer in het zuidelijke deel van de polderwas dit jaar opnieuw present. Helaas zijn er na het broeden geen jongen gezien. In hetnoordelijke deel van de polder waren de Kluten succesvoller; bij zeker drie paar zijnjongen gezien. Of er ook jongen vliegvlug geworden zijn is niet gezien. Kluten komennagenoeg jaarlijks tot broeden in de polder, in een wisselend aantal; dit jaar wat meerdan gemiddeld. Doorgaans is hun reproductie laag. Landelijk gaat de Kluut al tiental-len jaren achteruit; het Noord-Hollandse beeld lijkt redelijk stabiel, al kunnen de aan-tallen jaarlijks sterk verschillen.

Kievit: 199 territoria Landelijk en in Laag Holland neemt de Kievit jaarlijks af. Met name de laatste jarenlijkt die afname bij de Kievit te versnellen, tot meer dan 10% per jaar. Opmerkelijk is

D E KLE IN E A LK 7

Het noordelijk deel van de polder is nog geschikt voor de Kievit. Foto: Rob Struyk

het dan ook dat de Kievit in de Eilandspolder, over de hele polder gezien, vanaf 2009een stijgende lijn vertoont. Desondanks zijn delen van de polder verlaten door dezekarakteristieke weidevogel omdat daar het leefgebied dermate aangetast is door bomenen bosjes dat het niet meer geschikt is voor weidevogels. Deze bosjes treft men vooralin het zuidelijke deel van de polder, tussen het meertje het Meerke (bijGrootschermer) en De Rijp. Hoewel deze ca. 20 bosjes, bij elkaar nog geen 4 hectaregroot zijn, maken ze wel een kwart (ca. 200 ha) van de polder ongeschikt voor weide-vogels. In het noordelijke deel van de polder zijn de bomen en bosjes de laatste jarenopgeruimd waardoor daar de weidevogels, waaronder de Kievit meer geschikt leefge-bied gekregen hebben.

Watersnip: 2 terrritoria Door het late voorjaar zijn er in de polder tot ver in mei Watersnippen te ziengeweest op enkele natte plekken (waaronder de Vangplaats). Dit leverde waarnemin-gen op die binnen de datumgrenzen vallen waardoor deze waarnemingen als territoriaaangemerkt worden. Echt karakteristiek territoriumgedrag als het tikken en hemelgei-ten is niet waargenomen. Het is niet aannemelijk dat de Watersnip hier dit jaargebroed heeft.

Grutto: 126 territoria Na het dieptepunt van het begin van deze eeuw, heeft de Grutto zich in deEilandspolder weten te herstellen en nog steeds neemt het aantal broedparen toe, zijhet niet zo spectaculair als Kievit en Scholekster. De aantallen van de jaren ’80 en ’90zullen ook wel nooit meer gehaald worden. Zowel landelijk als regionaal is de trendnegatief, ondanks alle plannen en de vele inspanningen die er voor met name deGrutto gedaan worden. De Grutto wordt wel het boegbeeld van de weidevogelsgenoemd en weet het extensief gebruikte open natte veenweidelandschap in deEilandspolder te waarderen. In het zuidelijke deel van de polder waar de bosjes zijn, weet een 15-tal Grutto-parenzich te handhaven op enkele natte weilandjes. Over de reproductie van de Grutto ende Tureluur gaan we aan het einde nog dieper in.

Tureluur: 73 territoria Het verhaal voor de Tureluur is vergelijkbaar met dat van de Grutto. In het centraleen noordelijke deel van de polder doen de Tureluurs het goed. Door hen heeft de pop-ulatie zich uit het dal van 2006 weten te redden en is hun aantal sindsdien met 90%toegenomen. Ook van deze soort weet een hardnekkige groep – van ca. 12 paar – zichin het zuidelijke, bosjesrijke deel van de polder te handhaven. Landelijk, en in ietsmindere mate in Laag Holland, neemt het aantal Tureluurs de laatste 10 jaar af.

8 DE KLE INE ALK

Rietzangvogels

Tabel 3. Rietzangvogelterritoria in de Eilandspolder-Oost van 1988-2015. . = niet geteld(deze soorten zijn ook niet geteld in 1982 en 1985).

Soort 1988 1991 1994 1995 1996 1999 2006 2009 2012 2015 Blauwborst. . . 1 . . 1 8 13 18 16Sprinkhaanzanger. . . . . . 1 0 0 1 0Snor. . . . . . 0 2 2 3 1Rietzanger. 41 60 72 . 105 228 212 216 149 162Bosrietzanger. 8 14 9 . 18 29 23 30 46 22Kleine karekiet. 379 155 186 . 217 237 212 223 83 25 Totaal 428 229 268 340 496 457 484 300 226

Blauwborst: 16 territoria Deze liefhebber van overjarige rietperceeltjes waar ook één of enkele bomen/struikengroeien weet zich in de polder te handhaven ook als deze bomen/struiken uit een riet-veld zijn gezaagd. Ondanks de lichte afname van de oppervlakte riet (sinds 2009) ende verwijderde bomen/struiken, is de Blauwborst gebleven. De regionale en landelijketrend voor de Blauwborst zijn eveneens positief.

D E KLE IN E A LK 9

De blauwborst weet zich te handhaven. Foto: Rob Struyk

Sprinkhaanzanger: 0 territoria Op 15 april hoorden wij de zang van een Sprinkhaanzanger in een klein rietperceeltjein het noorden van de polder. Voor de datumgrens van deze soort en op een onver-wachte plek! Vanzelfsprekend hebben we op die locatie steeds extra goed geluisterd ofwe deze zangvogel opnieuw konden horen, maar het bleef bij deze ene waarneming, teweinig voor een territorium; waarschijnlijk een doortrekker. In de Eilandspolder isdeze liefhebber van drogere rietvelden en verruigde percelen geen jaarlijkse broedvogel.Landelijke gaat het goed met deze soort. In Noord-Holland doet de Sprinkhaanzangerhet goed in de duinen. Daarbuiten komen ze aanmerkelijk minder voor.

Snor: 1 territoriumDeze rodelijstsoort wordt wel jaarlijks gehoord in de Eilandspolder, maar is nooit tal-rijk. In 2015 hebben we drie keer een zingende Snor gehoord, op twee verschillendelocaties. Dit leverde één territorium op. De landelijke en regionale trend voor de Snor,een liefhebber van grotere en natte rietvelden, is positief, dus beter dan de trend in deEilandspolder.

Rietzanger: 162 territoria Bij de inventarisaties van 2006 en 2009 zijn in de Eilandspolder resp. 212 en 216territoria vastgesteld van deze doelsoort van het Natura 2000-(vogelrichtlijn)gebied deEilandspolder. Na 2009 zijn er enkele verruigde en verriete weidevogelpercelen weerteruggebracht naar weidevogelgrasland. Ook zijn er – t.b.v. de weidevogels en wateraf-voer en -berging – een aanzienlijk aantal rietkragen omgezet naar grasland of water.Dit resulteerde in een afname van voor de Rietzanger geschikt leefgebied, met alsgevolg een afname van het aantal Rietzangers in 2012 naar 149; ofwel een afname vanongeveer een derde. De vraag was of het na 2012 frequenter uitvoeren van het maaibe-heer op de moeras- en veenmosrietlandpercelen (bedoeld om de botanische waarden teverhogen) in de Eilandspolder, ook effect zou hebben op het aantal Rietzangers in depolder. Met 162 vastgestelde territoria in 2015 bleek het aantal Rietzangers tenopzichte van 2012 zelfs iets toegenomen; kennelijk resulteert het verbeterde moeras-en veenmosrietlandbeheer niet in een afname van geschikt leefgebied voor deRietzanger. Regionaal en nationaal gaat het ook goed met de Rietzanger.

Bosrietzanger: 22 territoria Deze liefhebber van wat verruigde rietpercelen, liefst met een boompje, heeft waar-schijnlijk wel te lijden van het verbeterde moeras- en rietlandbeheer. Verdwijnen zaldeze soort echter niet in de Eilandspolder. Landelijk en regionaal doet deze soort hetgoed.

Kleine karekiet: 25 territoria Deze soort lijkt sinds 2009 in een vrije val terecht te zijn gekomen. De kans bestaatdat we er een aantal gemist hebben door het late seizoen en het relatief vroeg, 11 juni,stoppen met inventariseren. Toch opvallend dat deze liefhebber van gemaaid rietlandin relatief korte tijd nog maar zo weinig waargenomen wordt. Regionaal is de trend

1 0 DE K LE INE ALK

gelijkblijvend en lan-delijk is de trend zelfsstijgend. Geen redendus om ongerust teworden over dezesoort in deEilandspolder.

ReproductieGrutto enTureluurIn 2015 is voor het

eerst in de hele ca.800 ha metendeEilandspolder eenreproductietelling vanGrutto en Tureluuruitgevoerd. Dezevond plaats op 27mei. Op of voor dezedatum waren in deEilandspolder noggeen vliegvlugge jon-ge Tureluurs enGrutto’s gezien.

De op 27 mei nog alarmerende Grutto’s en Tureluurs zijn op die datum nog met dereproductie bezig. Is het percentage alarmerende paren groter dan 60 à 65% van hetaantal vastgestelde territoria, dan wordt aangenomen dat de reproductie in een weide-vogelgebied hoog genoeg is om de populatie duurzaam in stand te houden. Dit per-centage, ook wel Bruto territoriaal succes (BTS) genoemd wordt door wetenschappersna onderzoek regelmatig naar boven bijgesteld. Er blijkt namelijk steeds dat ondankseen hoge BTS er in veel weidevogelgebieden toch steeds minder weidevogels zijn. Voorwetenschappers nieuwe stof om te onderzoeken. In de Eilandspolder zijn in 2015 126 territoria van de Grutto vastgesteld; op 27 meialarmeerden er 64 paren, ofwel een BTS van iets meer dan 50%. Bij de Tureluur zijn73 territoria vastgesteld en alarmeerden er op 27 mei nog 28 paren, ofwel een BTS vaniets meer dan 35%. Voor beide soorten is in 2015, over de hele polder gezien, de reproductie te laaggeweest om de huidige populatie op een gelijk niveau te houden. Als dit jaar na jaar zodoorgaat zullen Grutto en Tureluur op termijn uit de polder verdwijnen. In het Provinciale weidevogelmeetnetplot inventariseert Harry Fabritius al tientallenjaren de broedvogels en vanaf 2006 telt hij ook de reproductie in dit deel van de pol-der, zie tabel 4.

D E KLE INE A LK 11

De Kleine karekiet verkeerd sinds 2009 in een vrije val. Foto: Rob Struyk

Tabel 4. Aantal vastgestelde territoria van 2006 t/m 2015 van Grutto en Tureluur enBruto Territoriaal Succes (BTS).

2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 gem.

Grutto 34 36 48 61 51 54 51 52 45 42 47,4BTS 82 76 52 32 58 50 36 44 84 29 54,3 Tureluur 18 11 15 18 16 19 17 14 15 13 15,6BTS 60 90 56 48 85 40 50 52 90 36 60,7

Wat direct opvalt is dat de reproductie per jaar anders is. Dit klopt ook, want niet elkvoorjaar is gelijk. Het voorjaar van 2015 was relatief droog en aanmerkelijk kouderdan een gemiddeld voorjaar. In een dergelijk voorjaar is er voor jonge weidevogelsminder voedsel en gaan zij eerder dood door onderkoeling. Verder is er ook nog preda-tie. Dit zijn gewone natuurlijke oorzaken. Wordt er ook nog gemaaid of te veel veeingeschaard in het broedseizoen (vooral bij het inscharen van jong vee – meestal erg wild– kan het effect dramatisch zijn), dan kan de reproductie in één klap gedecimeerd zijn.

Nu wordt er in dit deel van de polder – het Provinciale weidevogelmeetnet – nietgemaaid en nagenoeg geen vee ingeschaard in het broedseizoen, dus hebben de verlie-zen aan nesten en jonge vogels alleen een natuurlijke oorzaak. Dus zonder invloedenvan de mens is de reproductie in dit deel van de polder voor de Grutto en Tureluur deafgelopen 10 jaar in 7 jaren te laag geweest. Gemiddeld was het BTS voor de Grutto

1 2 DE K LE INE ALK

De reproductie van de Grutto is te laag om de populatie op peil te houden. Foto: Rob Struyk

hier 54% en voor de Tureluur 61%. Wat overigens nog meer opvalt is dat in 2015 de reproductie van Grutto in de heleEilandspolder gemiddeld hoger lag dan die in het plot; voor de Tureluur was dezegelijk. Het voorjaar van 2015 staat inmiddels bekend als een heel slecht voorjaar voor deweidevogels. Grote gebieden waar weidevogels voorkomen hebben dit voorjaar geentot nagenoeg geen reproductie gehad. Hoewel dit toegeschreven wordt aan het late enkoude voorjaar, is aannemelijk dat in veel gebieden ook het menselijk handelen hiereen rol gespeeld heeft. Weidevogels hebben, zeker in een laat en koud voorjaar, rust entijd nodig om te foerageren. Als er juist in slechte voorjaren ook nog menselijke activi-teiten bij komen, bijvoorbeeld maaien of intensief beweiden, dan werkt dit nog nega-tiever op de reproductie van de weidevogels. Het standpunt moet zijn: geef de weide-vogels rust in hun meest kwetsbare periode: het voorjaar. Zeker als het een voor henslecht voorjaar is!

Samenvatting De voor de inventarisatie gestelde vragen m.b.t. de broedvogels in de Eilandspolderwaren:- Manifesteert de landelijk afname bij de weidevogels zich ook bij de weidevogelpopu-

latie in de Eilandspolder?- Neemt de ganzenpopulatie in de polder nog steeds zo sterk toe?- Zet de in 2012 geconstateerde afname van kleine riet/moerasvogels zich nog steeds

voort?- Wat is de reproductie bij Grutto en Tureluur?

Uit de inventarisatie blijkt het volgende:- M.b.t. de weidevogels; de hoge aantallen van de eerste helft van de jaren negentig

worden lang niet gehaald. Het is ook niet realistisch te denken dat die ooit noggehaald zullen worden, gezien de landelijk afname de afgelopen tientallen jaren.Opvallend is echter dat de Tureluur nog nooit zo talrijk in de polder aanwezig isgeweest als in 2015. De meeste weidevogels – nagenoeg alle soorten zijn hier nogaanwezig – vertonen een min of meer stabiele tot licht positieve trend als naar de heleEilandspolder wordt gekeken.In het zuidelijke deel van de polder ziet het er door het verlies van geschikt leefgebieddoor de aanplant van bomen en ontstaan van bossen niet goed uit voor weidevogels.Dit deel van de polder lijkt zonder ingrijpen geheel verloren te gaan voor de weidevo-gels.

- Het gaat goed met de ganzen! Het aantal Grauwe ganzen is gegroeid van drie paar in1999 naar 169 in 2006, 383 paar in 2009, 1219 paar in 2012 naar 1875 paar in2015 (exclusief Nijlgans). Landelijk en regionaal zijn er plannen gemaakt om hetaantal ganzen in te tomen. In 2015 zijn deze plannen tot uitvoering gekomen en zijno.a. in de Eilandspolder grote aantallen nesten vernield en ganzen gevangen en afge-schoten. Wat voor effect dit gaat hebben op de ganzenpopulatie in de polder zal bijeen volgende inventarisatie blijken.

D E KLE INE A LK 13

- De Rietzanger bleek in 2012 sterk in aantal te zijn afgenomen door verlies van (over-jarige) rietkragen, ten gevolge van intensiever weidevogelbeheer en (dwang)schouw.Hoewel er sinds 2012 meer oppervlakte riet gemaaid wordt, lijkt de Rietzanger zichte herstellen. Vanwege het late voorjaar en het stoppen van inventariseren begin juniis er onzekerheid over de populatie Kleine karekieten.

- Voor het Natura 2000-gebied Eilandspolder – het oostelijke en het westelijke deelsamen – geldt een instandhoudingsdoelstelling (conform de Vogelrichtlijn) om eenleefgebied, in omvang en kwaliteit, in stand te houden voor een populatie van ten-minste 230 paar Rietzangers. In de oostelijke Eilandspolder, binnendijks, zakte hetaantal Rietzangers in 2012 naar 149 paar; inmiddels is het aantal Rietzangers weermet ca. 10% gegroeid. Niet meegeteld zijn de Rietzangers buitendijks bij hetHaviksdijkje; ook bij voorgaande inventarisaties zijn deze Rietzangers niet meegeteld,maar dit valt wel binnen de Natura 2000-grens. Samen met de Rietzangers in de wes-telijke Eilandspolder is de veronderstelling dat de doelstelling van 230 paar welgehaald wordt. Duidelijk is dat de Rietzanger in de oostelijke Eilandspolder inmid-dels in een gunstige staat van instandhouding verkeert, zoals dit in Natura 2000-jar-gon heet.

- Reproductie van Grutto en Tureluur was in 2015 in de hele polder niet voldoendeom de huidige populatie op peil te kunnen houden. Jaarlijks zijn er echter flinkeschommelingen. Gezien het herstel van de weidevogelpopulatie vangen goede jarende slechte waarschijnlijk op.

Tabel 5. Overige broedvogelterritoria in de Eilandspolder-Oost van 1982-2015. Wildeeend, Soepeend en Meerkoet zijn niet geteld. . = niet geteld, A = aanwezig als broedvo-gel, ? = onbekend.

Soort 1982 1985 1988 1991 1994 1995 1996 1999 2006 2009 2012 2015 Fuut ? 20 17 16 14 10 12 6 9 10 7 7Roerdomp 0 0 0 0 0 0 0 2 2 1 0 1Knobbelzwaan 0 0 0 0 0 0 0 3 7 8 4 2Grauwe gans 0 0 0 0 0 0 0 0 30 152 620 895Soepgans 0 0 0 0 0 0 0 0 6 16 55 59 Canadese gans 0 0 0 0 0 0 0 0 71 82 187 307Brandgans 0 0 0 0 0 0 0 0 45 73 330 614Nijlgans 0 0 0 0 0 0 0 3 17 60 77 129Bergeend 0 16 14 34 43 49 40 28 71 39 43 41Smient 0 0 0 0 0 0 0 0 5 2 5 1 Krakeend 0 0 0 0 5 5 5 8 32 64 86 106Wintertaling . 11 5 10 1 . 0 0 0 0 3 3Zomertaling 2 2 1 0 2 1 1 4 2 3 3 0Slobeend . 35 36 43 43 26 42 12 24 36 42 35Tafeleend . 13 15 19 19 . 11 3 3 4 4 2

14 DE K LE INE ALK

Kuifeend . 65 68 67 49 . 49 7 14 23 24 23Bruine kiek. 1 0 5 7 6 4 6 6 6 6 6 8Havik . . . . . . . 0 1 1 1 1Sperwer . . . . . . . 0 0 1 1 0Buizerd 0 0 0 0 1 2 2 3 5 6 6 4 Torenvalk 0 1 0 0 0 0 1 1 3 3 1 0Boomvalk . . . . 2 1 1 0 0 1 0 0Fazant . . . . . . . ? 16 26 22 14Kwartel 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1Waterral . . . . . . . 0 1 0 0 2 Porseleinhoen . . . . . . . 0 1 0 0 0Waterhoen . . . . . . . 2 10 25 21 21Holenduif . . . . . . . 0 2 13 22 22Houtduif . . . . . . . . A 25 21 20Kokmeeuw . 30 273 3 . 2 10 4 0 0 100 156 Visdief 31 25 30 36 22 20 25 29 0 7 13 9Zwarte stern 17 12 13 11 0 0 0 0 0 0 0 0Koekoek . . . . . . . 4 2 3 3 3Ransuil . . . . . . . 0 1 0 0 1Groene specht . . . . . . . 0 1 0 0 0 Grote bonte sp. . . 3 . . . . 2 7 6 4 4Veldleeuwerik . 112 54 41 53 46 36 68 32 28 23 34Boerenzwaluw . . . . . . . . 0 4 4 1Graspieper . 54 1 0 2 2 2 1 0 1 9 16Gele kwikst. . 7 8 9 6 14 4 20 7 10 7 16 Witte kwikst. . . . . . . . A A 23 27 22Winterkoning . . . . . . . . A 66 37 64Heggenmus . . 3 . . . . 2 3 7 14 9Merel . . . . . . . . 13 18 24 30Grote lijster . 1 . . . . . 1 0 0 0 0 Zanglijster . . . . . . . . 1 1 1 1Spotvogel . . 8 . . . . 2 3 3 1 1Braamsluiper . . . . . . . 0 0 3 3 1Grasmus . . . . . . . 1 3 8 2 4Tuinfluiter . . . . . . . . A 12 16 10 Zwartkop . . . . . . . 9 7 4 3 6Tjiftjaf . . . . . . . . A 12 10 17Fitis . . . . . . . . A 33 48 55Pimpelmees . . . . . . . . A 8 7 8Koolmees . . . . . . . . A 18 23 19 Baardmannetje 0 0 4 0 0 0 0 0 0 0 0 0

D E KLE INE A LK 15

1 6 DE K LE INE ALK

Staartmees . . . . . . . 2 0 0 0 0Matkop . . . . . . . 1 0 0 0 0Boomkruiper . . . . . . . 2 3 4 5 1Gaai . . . . . . . . 3 4 2 0 Ekster . . . . . . . . 10 9 19 5Zwarte kraai . . . . . . . 7 24 23 32 32Ringmus . . . . . . . . 1 0 0 0Vink . . . . . . . . 2 3 14 16Groenling . . . . . . . . 2 2 22 22 Putter . . . . . . . 7 4 5 11 17Kneu . . . 2 . . . 19 6 12 7 8Rietgors . . . 65 81 . 84 63 129 141 89 85 Totaal . . . . . . . . . 1158 2171 2991

Een volledig verslag kan worden aangevraagd bij Cor Thomas.

Ab van Dorp – Staatsbosbeheer 2015Cor Thomas (samenvatting), corthomas@gmail.com

Reigers in de nesten, vogelbescherming in de praktijk

Kees Roobeek

Al zo’n 30 jaar tel ik de bezette nesten in de reigerkolonies bij Schoorldam en op hetkerkhof in Bergen NH en geef de aantallen door aan Sovon (Roobeek, 1993 & 2001).Beide kolonies zijn in de jaren tachtig gevestigd door reigers afkomstig uit de voorma-lige kolonie in de Schoorlse bossen. Opmerkelijk van deze kolonies is het nestelen indennenbomen. De kolonie bij Schoorldam telde de afgelopen jaren ca. 70 broedparenen die in Bergen ca. 15. In april 2013 tel ik bij mijn eerste ronde op het kerkhof 10bezette nesten en bij mijn tweede ronde op 10 mei verwacht ik enkele nesten meer,zoals dat meestal het geval is. Groot is mijn ontzetting als ik geen enkel nest meer kanvinden maar slechts nog enkele losse takken op de grond en wat eierschilfers. Het isvoor mij gelijk duidelijk, dat de nesten door de beheerders van de begraafplaats zijnverwijderd, maar aangezien er geen andere getuigen zijn of verdere bewijzen van dezetoedracht weet ik niet hoe te handelen en verlaat ontgoocheld het kerkhof.

2014 In het voorjaar van 2014 is op het kerkhof geen reigernest meer te vinden en lijkenzij voorgoed verjaagd.

2015 Als ik eind april het graf van onze ouders enigszins fatsoeneer, hoor ik tot mijn ver-rassing toch weer reigergeluiden uit de dennen komen en ontdek dat er minimaal twee

D E KLE INE A LK 17

Nestelende Blauwe reigers op de schopstoel op begraafplaats Bergen. Foto: Jan Stok

1 8 DE K LE INE ALK

nesten bewoond zijn. ’s Avonds maak ik er foto’s van en bel ik Ben van Wees omsamen met mij de volgende dag te gaan kijken, zodat er in ieder geval een getuige is,mocht het weer verkeerd gaan. Als Ben en ik de volgende dag naar de nesten willengaan kijken, ontdekken wij dat deze twee nesten verdwenen zijn. Onthutst zoeken wijde andere dennen af en ontdekken nog een goed verborgen nest in een van de anderedennen. Als wij zo speurend tussen de graven lopen passeert een van de medewerkersons. Ik vraag nogal direct, waarom zij de reigernesten weghalen. Op zijn gemak legt hijuit dat zij dat doen omdat de reigers de boel onderschijten en dit voor zowel de gravenals de bezoekers onwenselijk is; dat het er steeds meer worden en zij maar een anderplekje moeten zoeken. Als ik hem vervolgens vertel, dat het verwijderen van deze nes-ten een overtreding is van Flora- en faunawet voelt hij nattigheid en wenst ons nietverder te woord te staan. Met moeite kunnen wij nog wel de naam van zijn baas tehoren krijgen. In overleg met Ben besluit ik om deze man een e-mail te sturen metonze bevindingen en hem te wijzen op de ongewenste gang van zaken. Wij hopenhiermee zonder verdere acties te ondernemen de zaak als het ware in der minne teschikken. De desbetreffende persoon houdt zich echter stil, en na een week is er nogsteeds geen antwoord. Wat nu? Vogelbescherming Nederland weet niet beter, dan naarde VWG te verwijzen om dit probleem op te lossen. Op 8 mei stuur ik een e-mail met mijn verhaal en klacht naar de NederlandseVoedsel en Warenautoriteit (NVWA), de organisatie verantwoordelijk voor handha-ving van de Flora- en faunawet. Al op 16 mei krijg ik een brief met een ontvangstbe-vestiging. Verder wordt vermeld, dat er een onderzoek is ingesteld en zij de zaak heb-ben bestudeerd. Geadviseerd wordt, om te wachten op antwoord van de gemeente. Uitde brief is niet op te maken of de NVWA nu contact heeft gehad met de gemeenteBergen, en zo ja wat er dan is afgesproken. Ontevreden bel ik de NVWA en wordt metwat moeite doorgeschakeld naar de inspecteur, die de zaak heeft behandeld. Deze manontwijkt mijn vragen over de in zijn brief gebruikte zinsneden, maar na wat doorzeu-ren blijkt, dat er geen enkele actie is ondernomen en er geen contact is geweest met degemeente Bergen. Het betreft min of meer een standaard briefje met als conclusie“zoek het lekker zelf uit”. Nogal pissig stuur ik nu een e-mail naar B&W van degemeente Bergen met het hele relaas en als slotzin “Het kan toch niet zo zijn, dat demedewerkers van de gemeente willens en wetens de Flora- en fauna wet overtreden”. Dit heeft als resultaat, dat ik de dag erop al wordt opgebeld door een medewerkervan de groendienst met de vraag om over deze zaak te komen praten. ‘s Middags blijkt,dat ik deze man ken als de vroegere beheerder van de begraafplaats. Hij is inmiddelsgepromoveerd tot baas bij de afdeling van de groendienst, die o.a. de begraafplaatsenbeheert. Ik had hem vroeger wel eens gesproken als ik een rondje over de begraafplaatsliep om naar de vogels te kijken en in zijn tijd daar liet hij de reigers wel met rust. Hijbetuigde zijn spijt en vond dat dit nooit had mogen gebeuren en beloofde, dat de rei-gers voortaan met rust gelaten zouden worden.

2016 Op 3 april fiets ik richting Schoorldam om de reigers voor de eerste keer dit jaar tetellen. Als ik over de Oudtburghweg fiets zie ik een reiger richting kerkhof vliegen. Na

mijn telling in Schoorldam ben ik op de terugweg naar het kerkhof gegaan en teldetwee nesten en heb hiervan foto’s gemaakt. Vrijdag 8 april ben ik ’s avonds met Benvan Wees weer wezen kijken en wij vonden toen nog een derde nest. Vervolgens heb ikzowel de beheerder van het kerkhof als zijn baas een mail gestuurd met het bericht, dater weer reigers broeden op deze plek en daarbij de hoop uitgesproken, dat zij nu voor-taan met rust gelaten zullen worden. De beheerder liet zich niet horen, maar zijn baasbeloofde nogmaals de reigers met rust te laten. In mei zijn twee nesten in ieder gevalnog bezet, het derde is gekraakt door Nijlganzen.

LiteratuurRoobeek, Kees, 1993. Blauwe reigerkolonies in ons werkgebied (1918 t/m 1992). De Kleine Alk 11(2): 45-55.Roobeek, Kees, 2001. Blauwe reigerkolonies in ons werkgebied (1993 t/m 2000). De Kleine Alk 18(2): 2-6.

Kees (C.)F. Roobeek, Loop 21, 1862 JG Bergen NH

D E KLE INE A LK 19

De raadselvogel van Wim. Illustratie: Wim Schols

Kees de Haan, van eierzoeker naar vogelbeschermer

Theo Bakker

Een frisse avond, begin mei. Het is stil aan de rand van het Heilooërbos, daar waar deNijenburgerweg begint. De wind komt uit het westen en duwt het verkeerslawaai vande A9 weg. Nijlganzen maken nog het meeste kabaal. En een koppel mekkerendeschapen, wat verder weg. Kees de Haan klimt over het toegangshek naar deKooimeerpolder, een eigendom van Natuurmonumenten. Dat hek is weliswaar geslo-

ten vanwege het broedseizoen, maar Kees is in het bezit van een ontheffing. Hij inven-tariseert en levert zo zijn bijdrage aan wetenschappelijk onderzoek. Hoe is dat allemaalzo gekomen?

Eierzoeken Kees, geboren in een groot gezin te Heiloo, woonde aan de Pastoor van Muijenwegweg aan de rand van de polder. Naaste buren waren vooral ook boeren als Pe Bakkeren Piet Zoon. Er werd vaak een handje geholpen op de boerderij: koeien verweiden enin de hooitijd, als het een gekkenhuis was, was elke hulp welkom. Zo kwamen debuurjongens veel in de polder en dan ging je als vanzelf ook ‘kiefteieren’ zoeken. Alsjochie van amper tien jaar oud ging Kees al met z’n oudere broers mee. Voor het geldnatuurlijk. Zakgeld kregen ze niet en een centje was welkom. Bovendien hadden de DeHaantjes wel wat met vogels. Broer Dirk verzamelde eieren en schrok er niet voor terugom in de hoge bomen van het Heilooërbos te klimmen om zo’n prachtig blauw ei vaneen Blauwe reiger te veroveren. Zijn andere broers hielden in een volière vogels als

2 0 DE K LE INE ALK

Kees aan de rand van zijn inventarisatiegebied. Foto: Theo Bakker

D E KLE INE A LK 21

Goudvinken, Kneuen en soms zelfs een Keep. We hebben het over de jaren rond 1960hoor. Toen werd er nog heel anders naar dit soort dingen gekeken dan tegenwoordig. Vogels dus en eieren zoeken voor een zakcentje. Dat eieren zoeken werd toentertijddoor velen gedaan. De broertjes Mannes, zoons van de schoenmaker, die jongen vanScholte van de Holleweg wiens vader voorzitter was van de visvereniging De VroegteWint. Nico Bakker, een boerenjongen, Mart Houtenbos. Afijn noem ze maar op.Tientallen waren er. Met de polsstok de polder in en dan zoeken. De meeste zoekerswaren nogal dom bezig. Gewoon perceel voor perceel aflopend, totdat je een nestvond. Dat leverde natuurlijk weinig op. De Haantjes waren slimmer en keken naar hetgedrag van de vogels. Zag je ergens een ‘Kieft’ opvliegen dan wist je dat het vrouwtjebinnen een straal van 30 meter vanaf die plek op een ‘nessie’ zat. Dan leer je wel vogelskijken hoor. Niet zo maar voor z’n malle moers kont rondlopen, maar goed kijken.Daar word je een goeie veldbioloog van en leer je ook andere soorten, vanVeldleeuweriken tot Groenpootruiters en van Kemphaan tot Watersnip.

Verdiensten Maar het ging vooral om de verdienste natuurlijk. En die was niet mis, zeker nietvoor jonge jongens van amper tien jaar oud. Het eerste kievitsei dat gevonden werdbracht 25 gulden op. De vroegste datum waarop ooit het eerste kievitsei gevonden is,was 4 maart. Het tweede ei bracht nog een tientje op. Daarna werd de prijs snel minder.Vijf gulden per ei voor het derde en vierde exemplaar. Een knaak voor het vijfde tot enmet het achtste ei. En dan via een gulden naar een kwartje. In de omgeving vanHeiloo werd het eerste kievitsei altijd een dag of drie na het eerste van Nederlandgevonden. Broer Dirk was wel de fanatiekste zoeker. Op een zaterdag kwam ie met negen eierenthuis die elk een gulden opbrachten. Hij verdiende die dag met eierzoeken meer gelddan z’n vader, de legendarische Jozef de Haan, met metselen. Maar dat waren uitzon-deringen natuurlijk. De eieren werden ingeleverd bij mevrouw Sentveld op de Baijershofweg. Een al watoudere dame, maar lang niet gek. Soms stopten ze het ei van een Tureluur tussen dievan de Kieviten. Zo’n ei kregen ze dan weer terug van haar: “Neem die maar weer meehoor jongens.” Later nam poelier Burgering aan de Kennemerstraatweg het van haarover. Maar die was veel zuiniger. Ze gingen dan zelf wel eens bij een restaurant langsom eieren te verkopen. Zoals bij de Oude Herberg in Heiloo of bij restaurants inEgmond aan Zee. Kees z’n recordjaar leverde hem 208 eieren op en bij elkaar 70 hardeguldens. Hij zal toen een jaar of zeventien geweest zijn.

Nestcontrole Dat eierzoeken kon je eigenlijk overal in de weilanden rondom Heiloo doen. Hetbeste stuk was waar nu het zwembad van Heiloo is. Dat noemde men ‘De Aalmoes’,een veelzeggende naam voor een armoedig en veel te nat stuk grasland. Maar wat werddaar gebroed! Zelfs door Kemphanen. Prachtige, wat kleinere en wat groenere eierenhadden die. Als ze een nest met één ei vonden, namen ze dat mee en legden er een aardappeltje

voor in de plaats. Dat noemden ze dan een ‘gaarnessie’. Elke dag er even langs tot ervier aardappeltjes in lagen. Dan namen ze alles weer mee. Meer eieren zouden er tochniet komen. Je moest wel opletten dat je het juiste formaat aardappeltje neerlegde. Alsze te groot waren vertrouwden de vogels het niet en zochten ze een nieuwe nestplaats.Ethologische toepassing in de geest van Nico Tinbergen die zo rond 1950 onderzoekdeed naar de ei-herkenning door meeuwen.

Veranderingen Op een gegeven moment, zeg zo rond 1980 werd wel duidelijk dat dat eierzoekenniet langer een mooie folkloristische aangelegenheid was. Er kwam steeds meer kritiek.De datum tot wanneer je mocht zoeken werd steeds meer teruggedraaid. Eerst mochtje tot 13 april zoeken. Dat werd 12 april, 6 april, 5 april. Totdat het vrijwel geheel ver-boden werd en je alleen nog voor eigen gebruik mocht zoeken. Maar het werd ookminder met de weidevogels. De weilanden werden droger. Het greppeltjesland ver-dween, er werd geen stalmest meer gebruikt. Grote uniforme lappen raaigras, dat wasje ware voor de boeren. En zelf was Kees ook wel klaar met dat zoeken. Maar niet met de vogels. Hij werd lid en later zelfs bestuurslid van deVogelwerkgroep Alkmaar e.o. en vogelwachter op Engelsmanplaat in de Waddenzee.Het ging en gaat eigenlijk vooral om dat buiten zijn. De natuur in. Vogels kijken.Gelukkig zijn.

Kooimeerpolder Wij klimmen dus op deze mooie avond over het toegangshek en gaan het veld innaar een natte, pruttige hoek. Land dus dat geen boer wil hebben. Daar broedenvogels. Kees kijkt op z’n inventarisatielijst: zes paar Grutto’s, vijf paar ‘Kieften’, drie

2 2 DE K LE INE ALK

Rondje door een natte Kooimeerpolder. Foto: Theo Bakker

paar Tureluurs en twee paartjes Slobeenden. Geen Kemphanen, geen Watersnippen.Wel allerlei ander spul. Nijlganzen in de eerste plaats, maar ook Knobbelzwanen enMeerkoeten. Ook nog een Oeverloper, scharrelend langs de oever van een slootje.Tevergeefs zoeken we naar Veldleeuweriken en Graspiepers. Kees vertelt nog maar eens wat over weidevogels. Tureluurs, die vind je moeilijk,maar ze hebben altijd een nessie in de buurt van een Kievit. Die Kievit is eigenlijk dewaakhond voor de Tureluur. We blijven maar kort in het veld, anders verstoren we teveel. Langs de bosrand lopenwe terug. Merels, Zanglijsters, Zwartkoppen, Roodborsten en Tjiftjafs zingen uitbun-dig. Wat een mooie avond toch.

Theo Bakker, twm.bakker@telfort.nl

Herintreder (excursie Dwingelderveld 11 juni)

Wat heeft herintreden nu te maken met onze excursie naar het Dwingelderveld opzaterdag 11 juni. Nou, dat is een gevoel. Terwijl ik tijdens een druilerig regentje naarons vertrekpunt liep, realiseerde ik mij dat ik een aantal excursies gemist had. Debegroeting van de groep van 22 man was hartelijk. De kreet “Ha, daar is onze boek-houder!” gaf hoop op snelle acceptatie. Nu nog slim in de buurt van onze leidingge-vende Jan Stok blijven. Zijn auto was vol, maar gelukkig kon ik bij Jan Gerhardusinstappen. We gingen op pad.

D E KLE INE A LK 23

Ver weg vliegt een Grauwe kiekendief op het Dwingelderveld. Foto: Ofra Carmi

2 4 DE K LE INE ALK

Ons startpunt bij de Kraloërheide was weliswaar lastig te vinden, maar toen allenaanwezig waren konden gelijk Boomvalk, Zwarte specht, Grasmus, Fitis enRoodborsttapuit genoteerd worden. De zwarte stip in de verte werd van Wespendiefgedegradeerd naar Buizerd. Een Boerenzwaluw scheerde over de vennetjes. Waar wateris zijn tegenwoordig Nijlganzen, maar terwijl die wegvlogen, werd naast Kuifeend enWilde eend een Geoorde fuut ontdekt. Dat je je als herintreder nieuwe kennis moet ver-garen werd mij duidelijk toen de aandacht plots naar een groene loopkever ging,Ronde zonnedauw werd ontdekt en het over Oever- en Viervlek-libellen ging, voor wijweer bij de vertrouwde Boompieper, Geelgors, Rietgors en Veldleeuwerik terechtkwamen.Het volgende vennetje leverde ons de Wintertaling, Dodaars en Tafeleend op. EenBruine kiekendief verjoeg de enkele Kievit en een paar Grote lijsters voor wij onder wis-selende weersomstandigheden bij het Holtveen kwamen.

Holtveen Een wat groter water vol verrassingen. Het begon met de Roodhalsfuut met jongen.De gewone Fuut en Meerkoet met jong deden in de marge mee, met op de achtergrondeen groep Lepelaars. De sensatie bestond uit de ontdekking door Ofra van de Ralreiger!De suggestie ter plekke een standbeeld voor haar op te richten wuifde ze weg. Er werdmeer ontdekt. Ditmaal was het Erwin die het vrouwtje Grauwe klauwier ontdekte datnerveus met voer rondvloog. Mijn inbreng was als een herintreder, die op de postka-mer mocht beginnen om het bedrijf te leren kennen want Liggend hertshooi en Grotekeizerlibel gingen mij nog te ver. Cees Roselaar had het beter bekeken. Die genootvolop van een paartje Dodaars met jongen met op de achtergrond het geluid vanWinterkoning, Roodborst en Gekraagde roodstaart. Maar de grote plas had meer in pet-to. Een groep Grote zilverreigers zocht een boom op, terwijl een Sperwer langs vloog.Enkele Canadese ganzen hadden daar geen oog voor, laat staan de Blauwe reiger. Toen wij een bosachtig gedeelte hadden bereikt, was onze groep wat uiteengevallen.Het prachtige beeld van een Ree aan de rand van een bospad zal niet iedereen meege-kregen hebben. Erwin maakte ons attent op het geluid van Matkop, Appelvink enGoudhaantje. De Fluiter en Boomleeuwerik konden wij zelf waarnemen, evenals de overde heide zeilende Ooievaar. Voor wij de Bonte vliegenvanger noteerden, konden wij ookde Boompieper, Boomklever, Boomkruiper, Sijs, Putter en Graspieper bijschrijven. Eenbezigheid die ik mij al aardig eigen had gemaakt. Groep Pierre van der Wielen kwamnog met Grauwe Kiekendief en drie Adders aan. Bij de auto’s aangekomen, melddenzich nog Gaai en de Wulp. Daar ontstond bij mij ook het dilemma: met wie moet ikmee! De ene groep ging, op aanwijzing van een lokale Drent, achter een Kraanvogel-paar met jongen aan, terwijl de rest gereed stond naar het Fochteloërveen af te reizenom bij de uitkijktoren bij Ravenswoud hetzelfde proberen te ontdekken. Ik bleef soli-dair met Jan Gerhardus, die mij nog een paar mooie opnamen van de Ralreiger lietzien en vertrok naar Ravenswoud.

Fochteloërveen Ter geruststelling kan ik vertellen, dat beide groepen slaagden in hun waarnemingvan de Kraanvogels behalve Jan en ik, die het beklimmen van de uitkijktoren voor

gezien hadden gehouden. Daarentegen konden wij weer constateren, dat een Wittekwikstaart een nest in de toren had zitten. De Grauwe vliegenvanger en Zwartkopwaren ons trouwens ook niet ontgaan, maar de torenbeklimmers scoorden nog Haviken Barmsijs. De groep was inmiddels weer bijeen en we verplaatsten ons via Appelschanaar de andere zijde van het Fochteloërveen. Een cruciaal punt, want in het bezoekers-centrum aldaar bevindt zich een toilet. De aanwezige dames moeten een zucht vanverlichting geslaakt hebben. Een rondje invalidenpad werd onze afsluiting. Niet dat wij in een dusdanige staatverkeerden, maar dat loopt wel lekker. De Huiszwaluw vloog om ons heen, deRingmus kwetterde in de struiken, een Watersnip vloog weg terwijl een Zomertalingzich samen met het Waterhoen en de Krakeend verschool achter de polletjes bies. EenKraanvogel vloog statig over een bomenrij. Het betreft hier een eigen waarneming netals die van de Blauwborst. Er was dus al progressie in het proces van herintreden. Ohja, en niet te vergeten onderweg de groep Roeken en de Spotvogel die bij het bezoekers-centrum was te horen. Tevreden keerden wij huiswaarts, na onze leidinggevende JanStok bedankt te hebben. Het aantal waarnemingen van 87 soorten stemt tot tevreden-heid en biedt mogelijkheden weer in te treden. Bij een afwijzing gooi ik het op leef-tijdsdiscriminatie.

Dirk van der Made, Broekerwaard 19, 1824 EP Alkmaar

D E KLE INE A LK 25

Rondwandeling bij bezoekerscentrum Fochteloërveen. Foto: Jan Stok

2 6 DE K LE INE ALK

Grote brand op Groot Dorregeest

Enige tijd geleden dook ik weer eens in de archieven vanwege genealogisch speurennaar mijn voorouders en vlooide ik de Uitgeester van 80 jaar geleden en kwam ik ookhet volgende bericht tegen:

Groote brand op Groot Dorregeest

Op zondagmorgen 20 september 1936 sloeg het noodlot toe. Buurman Lou Klaver schoothet dak van zijn boerderij in brand bij een poging de vogels, die zijn dak vernielden, teverwijderen. Een stevige noord-oostenwind wakkerden het vuur flink aan en deed eenregen van vonken opwaaien die ook de gehuurde boerderij van Jan Leek deed vlam vatten.Gelukkig dekte de verzekering de schade.

Tja, denk ik dan, eigen schuld dikke bult, wie gaat er ook op vogels schieten, dat kantoch ook door ze te verjagen met wat kleine steentjes die je gooit of een balletje of ietsdergelijks, nee, als ik de verzekeringsinspecteur was geweest had ik dit afgewezen. Wat denkt u, lezer?

Jan Vrouwe, jan.vrouwe@gmail.com

Communicatie & Actualiteiten

Van het bestuur

Geestmerambacht en Kleimeer Op de Startnotitie Bestemmingsplan Buitengebied Langedijk, het plan dat uiteinde-lijk het excessieve recreatieve gebruik van Geestmerambacht mogelijk moet gaanmaken, heeft het bestuur namens de Vogelwerkgroep een zienswijze ingediend.Hoofdstrekking van die zienswijze is dat het gehele gebied van Geestmerambacht enKleimeer de officiële status van Natuurnetwerk Nederland (NNN, vroeger EcologischeHoofdstructuur, EHS, geheten) heeft, hetgeen betekent dat nieuwe (neven)bestem-mingen de natuurdoelstelling van deze aangewezen arealen niet in de weg mag zitten.De recreatie is medegebruiker en geen hoofdgebruiker van dit deel van het buitengebied.

Meeuwen in de stad In de recent verschenen Beleidsnota Dieren en Dierenwelzijn van de gemeenteAlkmaar troffen wij onder ‘actiepunten’ de volgende zinsnede aan: “de gemeente wil insamenwerking met de Vogelwerkgroep Alkmaar kijken naar preventieve diervriendelij-ke mogelijkheden om overlast door meeuwen tegen te gaan.” Naar aanleiding daarvan

heeft het bestuur contact gelegd met de gemeente en daarbij het aanbod gedaan omeen startnotitie te maken om de problematiek van de meeuwen in de stad te inventari-seren. Oogmerk is te komen tot een zo verantwoord en effectief mogelijk omgaan metmeeuwen in de stad. Meeuwen verdienen bescherming, maar overlast moet zo veelmogelijk voorkómen worden. Aan de startnotitie wordt momenteel gewerkt.

Boekje over stadsvogelinventarisatie 2014 De verkoop van het stadsvogelboek stagneert inmiddels en aanvragen voor aanschafbij het bestuur komen niet meer binnen. Het artikel voor Tussen Duin en Dijk op basisvan de in het boek gepubliceerde resultaten zal in het septembernummer verschijnen.Behalve bij enkele boekhandels in Alkmaar zijn inmiddels ook bij VogelbeschermingNederland exemplaren in de verkoop, allemaal voor de prijs van € 12,50.

Informatiepanelen in concept Het bestuur gaat invulling geven aan het aanbrengen van zinvolle, educatieve en aan-trekkelijke informatiepanelen op enkele cruciale plekken in het openbare groen vanAlkmaar. Een eerste subsidie hiervoor is verkregen bij het voormalige NatuurmuseumWestflinge. Verdere contacten hierover met de gemeente worden gelegd en met poten-tiële vormgevers is inmiddels de brainstorm over wat en hoe begonnen.

Afslag A9 bij Heiloo De inmiddels al heel ver gevorderde plannen voor een nieuwe afslag van de A9 bijHeiloo, zowel naar Heiloo zelf als naar het industrieterrein Boekelermeer, zijn aanlei-ding geweest voor de oprichting van de Stichting Heilloze Weg (goed voorbeeld vangoede naamgeving!). Deze stichting voert al enige tijd met wisselend succes strijd tegen

D E KLE INE A LK 27

Het bedreigde Limmer Die is ook leefgebied voor de Rugstreeppad. Foto: Jan Stok

2 8 DE K LE INE ALK

deze aanleg, die immers in potentie een flinke aanslag betekent op de natuur van hetLimmer Die en omgeving. Dit NNN-gebied (Natuurnetwerk Nederland, vroegerEcologische Hoofdstructuur, EHS geheten) is van oudsher geschikt als leefgebied voorweidevogels, een aantal soorten vleermuizen, de Noordse woelmuis, de Rugstreeppaden de Bittervoorn. Al enige tijd geven we vanuit de VWG onze morele steun aan hun‘strijd’. Inmiddels is er een voorontwerp bestemmingsplan door de Gemeente Heilooter inzage gelegd waarin de afslag is opgenomen. Uit de verschillende stukken die ditplan onderbouwen lijkt naar voren te komen dat weliswaar de potentiële natuurschadeonderkend wordt, en zelfs nog dat er ‘compensatie’ zou moeten komen van 15,9 hanieuwe natuur, maar nergens wordt aangegeven wat die ‘nieuwe natuur’ zou moetenzijn (weidevogelgebied, habitat voor Noordse woelmuis,…?) en wanneer en hoe diedan gerealiseerd zou moeten worden. Samen met enkele andere organisaties en deStichting Heilloze Weg is besloten ook hier namens de VWG een zienswijze en eeninspraakreactie op in te dienen.

Nieuwe commissie: Natuurbescherming Een bijdrage leveren aan vogel- en biotoopbescherming staat in artikel 2 van onzestatuten. De nieuwe Wet Natuurbescherming, waarin Boswet, Jachtwet en Flora- enfaunawet worden samengevoegd, is in grote lijnen een verslechtering ten opzichte vande huidige wetgeving. Om de natuurbelangen goed te volgen wil het bestuur een nieu-we commissie in het leven roepen: de Commissie Natuurbescherming. Het bestuur is op zoek naar commissieleden, die enerzijds de ogen en oren zijn ompotentiële bedreigingen in ons werkgebied tijdig te signaleren en bereid zijn daar geza-menlijk actie op te nemen, of anderzijds met hun expertise de commissie willen steu-nen. In geval van (nieuwe) bedreigingen, zal de commissie bij voorkeur in goed overlegmet de initiatiefnemer naar oplossingen zoeken om natuurschade te voorkómen of tecompenseren. Echter, soms zullen andere stappen nodig blijven.

Overige activiteiten Naar aanleiding van een melding van een bezorgde buurtbewoonster heeft hetbestuur bij de gemeente Bergen navraag gedaan naar de vergunningverlening voor hetevenement Woodland Festival. Bij het bekijken van de stukken bleek dat bij deze ver-gunningverlening niet echt goed is gekeken naar de mogelijke lokale negatieve effectenvan met name de te verwachten geluidproductie op broedvogels. In een bezwaarschriftheeft de VWG deze bedenkingen aangeduid, maar het was toen al te laat om de ver-gunning nog in te trekken of op te schorten. Afgesproken is dat in het vervolg deVWG in een eerder stadium betrokken zal worden bij dergelijke kwesties. Het bezwaaris, na deze toezegging, ingetrokken. De contacten tussen de VWG en de golfclub Sluispolder zijn nog altijd goed. Welblijkt tijdens de gezamenlijke tellingen af en toe dat er toch nog wel eens wat teenthousiast gesnoeid wordt. Daarvan wordt dan steeds melding gedaan aan de ‘green-keeper’. Inmiddels is de vierde gezamenlijke telling van juni gedaan en zitten we nu,qua tellingen, in het zomerreces. De reeks wordt vanaf half augustus weer opgepakt.

Oproep voor een nieuwe penningmeester vanaf 2017 Statutair zal Auke Burrie met ingang van maart 2017 aftreden als penningmeester endaarmee dus ook het bestuur van de VWG verlaten. We zijn dan ook dringend opzoek naar kandidaten / belangstellenden voor deze functie. Heeft u enige ervaring methet omgaan met financiën en boekhouding en draagt u de VWG een warm hart toe?Dan wordt u van harte uitgenodigd op deze functie te reflecteren bij de secretaris vande VWG, Maarten Platteeuw, Kotterstraat 40, 1826 CE te Alkmaar (e-mail: maarten-platteeuw@hotmail.nl).

Oproep voor uitbreiding excursiecommissie vanaf seizoen 2017 Vanaf volgend jaar zullen Pierre van der Wielen en Erwin van Saane niet meer de orga-nisatie van de excursies van de VWG voor hun rekening nemen. Op de laatste AlgemeneLedenvergadering heeft Bert de Haan aangeboden deze leemte vanaf volgend jaar te wil-len helpen opvullen. Het is echter verstandig om een tweede lid van deze commissie tetrachten te werven, teneinde taken beter te kunnen verdelen en ook elkaars vakantie opte kunnen vullen. Wie heeft zin om Bert hierbij te ondersteunen? Geef je dan op bij Bertde Haan, Stellingmolen 10, 1823 GG te Alkmaar (e-mail: gj.dehaan@zonnet.nl).

Het Bestuur

Heet van de naald: meeuwen in het nieuws…

Op 17 augustus 2016 heeft de Raad van State uitspraak gedaan in het hoger beroepdat de gemeenten Leiden, Haarlem en Alkmaar hadden aangespannen tegen de uit-spraak van de Rechtbank van Amsterdam, waarin de verleende ontheffing van deFlora- en faunawet ten behoeve van ‘onderzoek’ naar de bestrijding van overlast doormeeuwen in de stad was vernietigd. Tot onze grote teleurstelling heeft de Raad vanState de gemeenten in het gelijk gesteld, getuige onderstaand persbericht uitwww.nu.nl/binnenland/4308385/gemeenten-mogen-onderzoek-doen-overlast-meeu-wen-bestrijden.html:

Gemeenten mogen onderzoek doen om overlast meeuwen te bestrijden

De gemeenten Leiden, Haarlem en Alkmaar mogen binnen hun grondgebied onderzoekdoen naar maatregelen om meeuwenoverlast tegen te gaan zoals nestbeheer en weren enverjagen van meeuwen. Daarbij gaat het voorlopig om het verzamelen van kennis en nietom structurele bestrijding, blijkt uit een uitspraak van woensdag van de Raad van State. De rechtbank in Amsterdam had eerder een stokje voor het onderzoek gestoken na bezwa-ren van De Faunabescherming. Meeuwen als de Kleine mantelmeeuw, de Zilvermeeuw, deStormmeeuw en de Kokmeeuw zijn beschermde inheemse diersoorten en vallen daardooronder de Flora- en faunawet.

D E KLE INE A LK 29

De staatssecretaris van Economische Zaken, die ontheffing had verleend voor het onder-zoek, is in de tussentijd met berekeningen gekomen waaruit blijkt dat de meeuwenpopula-ties geen gevaar lopen door het onderzoek. Hij wijst onder meer op het aantal en het broed-succes van meeuwen buiten de drie steden. Reden voor de raad om nu de uitspraak van derechtbank te vernietigen. De betrokken gemeenten kunnen nu zoeken naar oplossingen voor de overlast. Als ze eventu-eel structureel willen overgaan tot bestrijding, zal mogelijk een nieuwe ontheffing nodig zijn.Door: ANPDe uitspraak zelf is te vinden in https://www.raadvanstate.nl/uitspraken/zoeken-in-uit-

spraken/tekst-uitspraak.html?id=88649. Ronduit verontrustend is hoe in deze uit-spraak gesproken wordt over de Staat van Instandhouding van de desbetreffendemeeuwensoorten. Op basis van één momentopname (de Sovon-publicatie over deBroedvogels van Nederland in 2014) wordt botweg gesteld dat de negatieve meerja-rentrends in de aantallen broedende Zilvermeeuwen en Stormmeeuwen (sinds 1990een significante afname van <5% per jaar, www.sovon.nl) in 2014 niet aantoonbaarwaren. Daarmee wordt dan vervolgens de argumentatie van de Stichting Faunabeheerdat er geen sprake is van een ongunstige landelijke Staat van Instandhouding voor dezesoorten onderuit gehaald. Een vanuit populatiebiologisch standpunt onbegrijpelijkeredeneerlijn voor soorten die gemiddeld gemakkelijk 20 jaar of ouder kunnen worden.Letterlijk geciteerd staat er hierover:

“Anders dan de stichting stelt, blijkt uit het rapport Broedvogels in Nederland in 2014van Sovon niet dat de Zilvermeeuw in 2014 in aantal is gedaald. Op pagina 66 van datrapport staat dat het aantal Zilvermeeuwen in 2014 een lichte groei liet zien. Dit blijkt

3 0 DE K LE INE ALK

Deze Stormmeeuw heeft een veilige broedlocatie gekozen bij Hortus Alkmaar. Foto: Jan Stok

eveneens uit de op pagina 128 weergegeven grafiek van een indexcijfer dat ziet op de popu-latieomvang in Nederland. Over de Stormmeeuw staat in het rapport Broedvogels inNederland in 2014 op pagina 64 dat de volledigheid van de telling 40-70% is en datdaarom de grootte van de populatie niet kan worden geschat. Uit de op pagina 128 vanhet rapport weergegeven grafiek van een indexcijfer blijkt weliswaar dat in 2014 vermoe-delijk een daling van de populatiegrootte heeft plaatsgevonden, doch gelet op de daarbijweergegeven marges is het mogelijk dat de populatie in 2014 stabiel is gebleven. Het rap-port weerspreekt derhalve niet de stelling van de staatssecretaris dat de broedparenZilvermeeuwen en Stormmeeuwen in het Waddengebied en de Delta voldoende jonge vogelsvoortbrengen om de jaarlijkse landelijke sterfte onder die vogelsoorten te compenseren. In het rapport is verder toegelicht dat uit de hiervoor genoemde grafieken een trend wordtafgeleid. Dat de trends van de Zilvermeeuw en de Stormmeeuw over de periode van 1990tot 2014 bezien blijkens het rapport matig afnemend zijn, leidt op zichzelf niet tot de con-clusie dat de staat van instandhouding van die soorten ongunstig is en geen ontheffing magworden verleend (vergelijk de uitspraak van de Afdeling van 1 maart 2012). Uit de berekening van de staatssecretaris op basis van cijfers van 2013 blijkt dat de popula-ties van de meeuwensoorten reeds stabiel zijn door het aantal broedparen en het broedsuccesbuiten de gemeenten Leiden, Alkmaar en Haarlem. Uit de cijfers van 2014, zoals opgenomenin het rapport Broedvogels in Nederland in 2014, blijkt niet dat die conclusie onjuist is. De staatssecretaris heeft derhalve met de in hoger beroep gepresenteerde berekening deug-delijk gemotiveerd dat de ontheffing geen afbreuk doet aan de gunstige staat van instand-houding van de meeuwensoorten.”

Is er nu nog enige hoop voor een meer humane ofwel diervriendelijke benadering vande ‘problematiek’ van de stadse meeuwen in Alkmaar en elders? Mogelijk wel,ofschoon de aanpak die de gemeente Leiden nu lijkt voor te staan (www.nu.nl/binnen-land/4160586/inwoners-leiden-krijgen-geld-bestrijding-meeuwen.html), te weten hetsubsidiëren van de bewoners voor het naar eigen inzicht bestrijden van meeuwen, weleen heel somber perspectief schetst.

Gelukkig (?) heeft onze ‘eigen’ gemeente Alkmaar in zijn Beleidsnota Dieren enDierenwelzijn de volgende actie geformuleerd: “ACTIE: de gemeente wil in samen-werking met de Vogelwerkgroep Alkmaar kijken naar preventieve diervriendelijkemogelijkheden om overlast door meeuwen tegen te gaan.” Naar aanleiding van dezeactie heeft VWG Alkmaar e.o. actief contact gezocht met de gemeente Alkmaar endaarbij aangeboden om op basis van een door ons op te stellen concept-Plan vanAanpak een betere, meer systematische, diervriendelijkere en effectievere aanpak vande meeuwen in de stad te ontwerpen en te proberen in uitvoering te krijgen. Echtoptimistisch zijn we niet, nu we niet meer de volledige juridische steun hebben, maarde deur lijkt ook nog niet helemaal dicht. Inmiddels is er een eerste opzet voor hetconcept-Plan van Aanpak in omloop bij enkele ingewijden en de insteek is om dat nogdit najaar ter bespreking aan de gemeente voor te leggen.

Maarten Platteeuw

D E KLE INE A LK 31

Aankondiging

Landelijke Dag 2016Zaterdag 26 november De Reehorst, Ede

Op zaterdag 26 november is het weer zo ver…Voor de 37ste maal organiseert Sovon Vogelonderzoek Nederland haar LandelijkeDag! Als vanouds wordt het een dag voor vogelaars en andere natuurliefhebbers, metboeiende lezingen en een uitgebreide informatiemarkt.

De Reehorst is een uitstekend bereikbare locatie vrijwel naast station Ede-Wageningenmet comfortabele lezingenzalen en een professionele uitstraling.

De dag is bedoeld voor iedereen met een hart voor vogels en natuur.

Programma:Uitgebreide informatiemarkt met tal van kortingen en voordeeltjesLezingen in vijf zalenJeugdprogramma (voor 8-14 jarigen)

De organisatie van de Landelijke Dag is in handen van Sovon i.s.m. VogelbeschermingNederland en de Nederlandse Ornithologische Unie (NOU).

Houd de Sovon-website www.sovon.nl/ld in de gaten voor het definitieve pro-gramma!Tot zaterdag 26 november!

Aankondiging

Themanummer ‘Wintervogels in Noord-Holland’

Vanaf december 2012 hebben in Noord-Holland bijna 170 tellers veldwerk verrichtvoor het landelijke atlasproject voor de Vogelatlas, waaraan alle Noord-Hollandsevogelwerkgroepen een bijdrage hebben geleverd. De tellingen leverden een uniek actu-eel databestand op over de verspreiding van vogels in de broedtijd en de winter.Omdat er al lange tijd weinig gepubliceerd is over het voorkomen van vogels in dewinter, is besloten een overzicht te geven van de resultaten van de wintervogeltellingenin Noord-Holland. Om een zo groot mogelijk publiek te kunnen informeren wordendeze gegevens dit najaar gepubliceerd in de vorm van een extra dik themanummerTussen Duin en Dijk.

3 2 DE K LE INE ALK

Algemene trends en 35 soorten Het themanummer besteedt aandacht aan de verspreiding van vogelsoorten in dewinters van 2012-2016. Die wordt vergeleken met resultaten van wintervogeltellingenvoor de Atlas van de Nederlandse Vogels 1978-1983 (Sovon 1987). Het themanummer omvat twee delen. Het eerste deel behandelt algemene resultatenvan het atlasproject, geeft ook de verschillen aan met de resultaten uit 1978-1983 ende belangrijkste mogelijke oorzaken van de toe- of afname van de verspreiding van desoorten in de afgelopen ruim 30 jaar. In het tweede deel wordt meer in detail het voorkomen en de veranderingen in deverspreiding van 35 vogelsoorten in de winter in Noord-Holland beschreven, metkaartjes. Deze soorten zijn gekozen, omdat ze representatief zijn voor de veranderingendie hebben plaatsgevonden of omdat ze vooral typisch zijn voor de Noord-Hollandsesituatie. Elke soorttekst begint met een korte karakteristiek, waarin kenmerken,gedrag, voedsel, voorkomen in de winter in Nederland, broedgebieden en andere rele-vante onderwerpen aan de orde komen. Sovon Vogelonderzoek Nederland heeft de basisgegevens per atlasblok digitaalbeschikbaar gesteld, zowel van het huidige atlasproject als van het project uit 1978-1983.

Kom naar de Noord-Hollandse Natuurdag! Het geplande themanummer komt in november uit en is bedoeld als verslagleggingvan het werk van de vele Noord-Hollandse vogelaars die aan de wintertellingen heb-ben meegedaan, tevens als dank voor alle inspanningen en ontberingen bij hun veld-werk. Het themanummer wordt op de komende Noord-Hollandse Natuurdag uitge-reikt aan allen die actief zijn geweest voor de Vogelatlas in Noord-Holland. Kom dusook op 19 november! Meer info: www.landschapnoordholland.nl/activiteit/19-novem-ber-9ste-noord-hollandse-natuurdag.

Complete atlas volgt In het themanummer wordt slechts een kleine hoeveelheid van de gegevens uitge-werkt die in Nederland voor de Vogelatlas zijn verzameld. Daarnaast is er natuurlijkook een omvangrijke hoeveelheid broedvogelgegevens verzameld. Al deze gegevensworden door Sovon en anderen verder uitgewerkt. Als alles volgens plan verloopt ver-schijnt in november 2018, naast een grote hoeveelheid geactualiseerde data op inter-net, weer een nieuwe landelijke vogelatlas. Wij kijken daar nu al naar uit.

Kees (C.)J.G. Scharringa

D E KLE INE A LK 33

Nieuw meldpunt voor verdachte situaties: natuurverstoring.nl

Er is in Nederland een nieuw landelijk meldpunt in het leven geroepen: natuurversto-ring.nl. Het is een breed meldpunt voor allerlei verdachte situaties in de natuur, zoalsafvaldumpingen, stroperij, illegale houtkap en allerhande verstoringen. Via de websiteworden de meldingen per provincie geregistreerd en komen ze bij de BuitengewoneOpsporingsambtenaren (BOA’s) of de politie terecht. Het is van groot belang om mel-dingen te doen want ook als deze niet direct tot een aanhouding leiden, ontstaat dooralle meldingen een duidelijk beeld van de omvang van illegale praktijken in het bui-tengebied. De handhavende instanties hebben namelijk te kampen met een gebrek aanmensen en middelen, en bij het uitblijven van meldingen is de kans klein dat de hand-having zal worden aangescherpt.

Als je zelf getuige bent van een verdachte situatie probeer dan altijd eerst met de over-treder in gesprek te gaan. Soms is er sprake van onwetendheid; men weet niet dat ervogels broeden of men is zich er niet van bewust dat deze vogels en hun nesten wette-lijk beschermd zijn. Probeer na te gaan of er een ontheffing is verleend als dit wordtaangegeven. Leg de situatie vast d.m.v. foto’s en/of filmpjes.

Mocht je de initiatiefnemer niet willen aanspreken of biedt het geen soelaas, dan kanje de milieupolitie bellen via het algemene nummer van de politie: 0900 8844. Het isbelangrijk om naar de milieupolitie te vragen, omdat die kennis heeft van de Flora- enfaunawet. Ook voor het melden van acute situaties zoals het waarnemen van vergiftig-de dieren of stropers belt u dit nummer.

Miranda Zutt-van der Made

Lezingen

Woensdagavond 20.00 uur buurthuis “De Eendracht”, Papaverstraat 9 te Alkmaar.De KNNV-lezingen zijn chronologisch verwerkt in de overzichten en herkenbaar aan“[KNNV]”; deze vinden plaats in Wijkcentrum Overdie, Van Maerlantstraat 8-10(ingang aan andere kant sinds verbouwing), 1813 BH Alkmaar. Woensdag 20.00 uur.

Parkeren Bergerhof Rondom de Eendracht mag tot 20.00 uur alleen geparkeerd worden met een specialevergunning. Je kan het best parkeren langs de Kruseman van Eltenweg en daar (tot20:00) betalen met pinpas of telefoon, want een boete is zonde van het geld.

3 4 DE K LE INE ALK

21 septemberHet nieuwe seizoen begint op 21 september met Ger Molenaar, die het gaat hebbenover wat hij inmiddels z’n tweede vaderland noemt: de vogels van Israël. Samen met zijn vriendin Ofra, die daar geboren is, hebben zij in juni 2015 en janu-ari 2016 de natuur in al zijn facetten mogen bekijken. Vele vogels en planten hebbengeposeerd voor de camera en er zijn unieke momenten vastgelegd op de gevoeligeplaat. Een avond om geen spijt van te krijgen.

[KNNV] 28 september Tropische Drijfzaden - zeeharten en knikkernoten op hetNederlandse strand door Gerhard C. Cadée Gerhard Cadée schrijft: “Op het strand spoelen naast plastic en ander menselijkafval, schelpen en wieren ook plantenzaden aan. Veel planten die langs het water groei-en verspreiden zich met behulp van drijvende zaden. Kijk maar eens in aanspoelsellangs onze rivieren of het IJsselmeer. Ook daar zie je een duidelijke invloed van demens in het rijke aanbod aan kersen-, pruimen- en abrikozenpitten. Rivieren brengendeze zaden naar zee. Ook langs de kust groeiende planten laten hun zaden vaak doorzeewater verspreiden, denk bij ons aan Zeewinde, Zeeraket en Zeekool. Aan hetNoordzeestrand kun je dus een rijk samenraapsel van zaden van diverse herkomst ver-wachten. Zaden van enkele tropische planten kunnen zelfs een hele oceaan oversteken.Ze spoelen aan op de kusten van Europa getransporteerd door de Golfstroom en devoortzetting daarvan, de Noord-Atlantische Drift. Een enkele bereikt zelfs via HetKanaal of om Schotland heen de Nederlandse kust! Vaker vind je op het strand doorde mens aangevoerde niet inheemse zaden en vruchten zoals paranoten, cacaobonen,mangopitten, wonderbonen. Herkomst en naam van aangespoelde zaden en vruchtenprobeer ik te achterhalen, een boeiende hobby, zoals ik in mijn lezing zal duidelijkmaken. Hebt U zelf aangespoelde zaden gevonden, waar dan ook: neem ze mee!Misschien kan ik ze op naam brengen.”

19 oktober Tom and Jerry op het wad – een kat-en-muisspel tussen steltlopers envalken door Dr. Piet J. van den Hout (NIOZ)Ecologie draait grotendeels om eten en gegeten worden. Dat is in waddengebieden,waar de meeste in de Arctis broedende steltlopers overwinteren, niet anders. Steltloperseten schelpdieren, wormen, of garnaaltjes, maar zijn op hun beurt voedsel voor roof-dieren. Weinig roofdieren zijn in staat een steltloper te grijpen maar onder de valkenbevindt zich een aantal specialisten, waaronder de Slechtvalk. Valken doden heel watsteltlopers. Maar als je de sterftecijfers van steltlopers uitdrukt als percentage van depopulatie, komen we over het algemeen uit op een heel laag getal. Mag je daaruit con-cluderen dat valken dus de populaties van die steltlopers nauwelijks reguleren? Met deze vraag steeds in het achterhoofd, laat ik zien hoe Arctisch broedende steltlo-pers ecosystemen over de hele wereld, vaak duizenden kilometers van elkaar verwij-derd, met elkaar verbinden. De Kanoet wordt als modelsoort gekozen, maar anderesteltlopersoorten zullen ook in beeld komen. We bezoeken de Arctische toendra, waarze hun jongen grootbrengen en volgen ze op monstertochten tussen broed- en over-winteringsgebied. Die overwinteringsgebieden liggen voor sommige populaties in het

D E KLE INE A LK 35

gematigde West-Europa, voor andere in tropisch Afrika (zoals Banc d’Arguin). Webezoeken beide streken en proberen daar beter zicht te krijgen hoe steltlopers daar aanhun kostje komen, en hoe ze voorkomen dat ze een kostje worden voor valken. Wezullen zien dat we zowel in de huid van de steltloper als in die van de valk moet krui-pen om hun doen en laten goed te kunnen begrijpen.

[KNNV] 26 oktober Huismussen door Kees HeijWe laten de spreker zelf aan het woord:“Indertijd raakte ik geïnteresseerd in de vraag in welk milieu de Huismus het meestsuccesvol is. Om daar achter te komen werden Huismussen gevangen, van kleurringenvoorzien en gevolgd. Zo kregen we inzicht in de populatiesamenstelling, voortplan-tingsstrategie, relatie mus/mens, voedsel- en nestruimteproblemen, leeftijd, mortaliteit,predatie en zwermen. Het onderzoek vond plaats in de tijd dat er in de steden nog veelmussen rondvlogen. Dit onderzoek zou nu niet meer plaats kunnen vinden!Momenteel maakt men gebruik van de resultaten om de oorzaak van de achteruitgangvan deze eens zo algemene vogel te achterhalen. Aan het eind van het verhaal bespre-ken we de vermoedelijke oorzaken van de achteruitgang van de Huismus. Meestalvindt er dan een leuke discussie plaats.”

16 november Klimaatverandering en Vogels door Chris van Turnhout, namensSovon

[KNNV] 23 november Aldabra, Hell of a Paradise door Philip FriskornNauwelijks iemand weet waar Aldabra ligt en dat is nu juist de reden dat op en ronddit grootste atol van de Indische Oceaan de hoogste biodiversiteit op aarde te vinden is.

3 6 DE K LE INE ALK

Op onderzoek bij Banc d’Arguin voor de kust van Mauritanië. Foto: Piet van den Hout

Aldabra ligt niet direct op een scheepvaartroute en dat is in het verleden de reddinggeweest van de reuzenschildpadden en veel andere diersoorten. Aldabra is zeer ontoe-gankelijk. Grote delen van de kust bestaan uit messcherp versteend koraal met een hef-tig deinende Indische Oceaan. De enkele zandstrandjes zijn bereikbaar als je eenmaalover het rif bent, maar direct achter het strand begint een ontoegankelijk gebied metweer messcherp koraal en ondoordringbaar struikgewas. Bij het zandstrand met pal-men denk je aan een paradijs, maar eenmaal aan land gaat dit al snel over in een hel.De ring van eilanden die Aldabra vormen omsluiten een lagune met een groot getij-denverschil. Iedereen kent de Dodo, die lang geleden uitstierf door menselijk ingrij-pen. Op de eilanden in de Indische Oceaan leefden ooit zes niet-vliegende vogelsoor-ten, waaronder die bekende Dodo. Van de zes niet vliegende vogelsoorten is er maaréén overgebleven...de Aldabra-ral. Om een boek te maken voor hetWereldnatuurfonds vertrokken acht Foto Natura-fotografen in 2005 naar deze eenza-me en onbewoonde stip in de Indische Oceaan. Wat daar door het Aldabra ExpeditionTeam in beeld werd gebracht komt naar voren in deze lezing over een bizarre expeditie.

[KNNV] 15 december (Kevers als gidsen voor duinkwaliteit)

21 december Jan StokEn het is deze keer gelukt! Jan Stok heeft toegezegd de eindejaarslezing te verzorgen.Voorlopig nog een verrassing wat het wordt op 21 december, maar tegenvallen zal hetvast niet!

Volgende datums: nog niet bekend.

Harm Niesen, harmniesen@gmail.com, (072) 589 42 19[KNNV] Rob Monsees, (072) 589 47 13, rob.monsees@xs4all.nl, www.knnv.nl/afdeling-alkmaar/lezex

Excursienieuws

Alle excursies vinden plaats op een zaterdag en duren een hele dag en vertrekken vanafde parkeerplaats achter station Alkmaar, tenzij anders vermeld. Zie ook internet: www.vwg-alkmaar.nl, www.knnv.nl/afdeling-alkmaar/lezex en voorandere excursies www.staatsbosbeheer.nl en www.buitencentra.nl.

10 september Lauwersmeer Juist in deze periode is de steltlopertrek vaak op zijn hoogtepunt met grote aantallenruiters en strandlopers. Ook verder komt de trek in deze tijd goed op gang met in ditgebied vaak wel enkele Reuzensterns, Grauwe kiekendieven en grote aantallen eenden.Daarnaast gaan we vast enkele wandelingen maken op zoek naar rietvogels zoalsBaardmannetjes, Roerdompen en bij lage waterstanden mogelijk zelfs een Porseleinhoentje.

D E KLE INE A LK 37

Als het waterpeil onverhoopt erg hoog mocht zijn, hebben we langs de route nogenkele alternatieve locaties met vaak ook veel vogels. Denk daarbij onder andere aande buitendijkse gebieden bij Holwerd en Paesens. We vertrekken om 7 uur onder lei-ding van Jan Stok.

1 oktober BirdLife EuroBirdwatch16De telposten in ons werkgebied zullen weer zoveel mogelijk bemensd worden. Het doel van dit evenement is om in heel Europa aandacht te schenken aan trekvo-gels en hun leefgebieden. Hierdoor ontstaat meer draagvlak voor beschermingsactivi-teiten in de verschillende landen, doordat vogels en hun bescherming weer eens voorhet voetlicht worden gebracht. Ook kan dit evenement ertoe bijdragen dat meer men-sen geïnteresseerd raken in vogels, want het is een leuke ‘happening’.

Tijdens dit evenement gaat het vooral om het gezamenlijk tellen van trekvogels. DeEuro Birdwatch is in feite een megatrekvogeltelling, waarbij verspreid over het land (enheel Europa) trekvogels worden geteld op telposten die soms speciaal voor deBirdwatch worden opgericht. Deelname staat open voor alle (vogel)werkgroepen enook de telposten aangesloten bij www.trektellen.nl doen hieraan mee. Zo ontstaat eennet van telposten verspreid over het land (en Europa). De Europese telgegevens worden trouwens op zondag 2 oktober verzameld, omdat inveel landen (ook) op zondag wordt geteld. In ons land wordt echter alleen op zaterdag1 oktober geteld. Verder zal Vogelbescherming Nederland gedurende de dag zelf de pers informeren.Sommige van de telposten zullen in het veld even gebeld worden, om te vragen naarleuke anekdotes of bijzonder waarnemingen. Deze vormen namelijk belangrijke ingre-

3 8 DE K LE INE ALK

Iedereen is 1 oktober welkom op telpost Bergen. Foto: Jan Stok

diënten voor berichten in de pers. Uiteindelijk ontvangen alle deelnemende vogel-werkgroepen en telgroepen een uitgebreid verslag van het evenement.

[KNNV] 8 oktober HerfstexcursieLEZEX sluit zich aan bij de excursie van paddenstoelenwerkgroep “De Noordkop”naar het Robbenoordbos.

15 oktober Maasvlakte Ons bezoek in 2014 was bijzonder succesvol met veel leuke waarnemingen dus wegaan de combinatie Maasvlakte/Oostvoornse Meer nog eens proberen. De Maasvlakteis bekend vanwege de grote aantallen zangvogels die hier vaak op de verder vrij kalevlakte zitten. En al die vogels trekken natuurlijk rovers zoals Slechtvalken, Smellekensen Velduilen aan. En wie weet is de Arendbuizerd dan al voor zijn 4e winter terug opzijn veldje? Naast de Maasvlakte ligt de Westplaat met een prachtige strook met bosjeswaar we gaan zoeken naar zangvogels en op het einde kunnen we vanaf uitkijkpuntennaar steltlopers zoeken. Pierre van der Wielen leidt ons rond en hij vertrekt om 7 uur.

12 november Zuidwest Friesland Ganzen, ganzen en voor de zekerheid nog wat extra ganzen! Vandaag gaan we naarzuidwestelijk Friesland. In de polders langs het IJsselmeer overwinteren tienduizendenganzen van meerdere soorten. Het algemeenst zijn Brand- en Kolgans maar met watzoeken zijn vaak ook diverse andere soorten te vinden. Daarnaast herbergen deze pol-ders veel steltlopers zoals Goudplevieren en Kemphanen en die trekken op hun beurtvaak roofvogels aan. Daarnaast bezoeken we de hut de Ral en de buitendijkse waarden

D E KLE INE A LK 39

VWG-excursie Maasvlakte, oktober 2014, vogelen in een industriële omgeving. Foto: Jan Stok

op zoek naar eenden en rietvogels. Mart van Zweeden leidt ons rond en we vertrekkenom 7.30.

10 december Flevopolders Het is al bijna een traditie om de laatste excursie van het jaar naar de Flevopolders tegaan en net zo goed is het een traditie dat Rutger Polder hem leidt. Afhankelijk van dewaarnemingen in de voorafgaande dagen is het goed mogelijk dat we deOostvaardersplassen eens links laten liggen en ons een keer concentreren op de rand-meren bij, bijvoorbeeld, Kampen en Harderwijk. Hier overwinteren grote aantallenKleine zwanen en eenden en in het Zwarte Water broeden tegenwoordig ookZeearenden! We vertrekken om 8 uur.

Volgende datums: nog niet bekend, want er is nog geen nieuwe excursiecommissie,zie de oproep elders in dit nummer.

Het wordt op prijs gesteld als u zich uiterlijk drie dagen voor aanvang van de excursieaanmeldt, zodat tijdig de beschikbaarheid in de auto’s kan worden geregeld, zie onder.Deelname aan de excursies geschiedt volledig op eigen risico van de deelnemer(s). Er wordt voor de auto’s gerekend met een tarief van 20 cent per kilometer. We radende bestuurders aan in het bezit te zijn van een inzittendenverzekering.

Erwin van Saane, e.v.saane@ziggo.nl of (072) 564 43 25 of (0623) 70 84 61[KNNV] Rob Monsees, (072) 589 47 13, rob.monsees@xs4all.nl, www.knnv.nl/afdeling-alkmaar/lezex

Waarnemingen mei t/m juli 2016

Pierre van der Wielen

HBZ = Hondsbossche ZeeweringNHD = Noord-Hollands DuinreservaatVHPP = Verenigde Harger- en Pettemerpolder

In deze periode werden 9233 waarnemingen ingevoerd.

Een zomerse Roodkeelduiker vloog op 24 juli langs Camperduin. Daar werd op 23en 30 juli ook telkens één langsvliegende Roodhalsfuut gezien. De eerste Vale pijl-stormvogel van het najaar vloog daar alweer op 31 juli langs. Op 31 juli vloog een Kwak over de weg bij de Viaanse Molen in Alkmaar. Vrijwel degehele periode werd regelmatig een Kleine zilverreiger gezien bij de plasjes bijKoedijk. Daarnaast waren er waarnemingen bij De Putten en de Leihoek tussen 5 en

4 0 DE K LE INE ALK

19 mei, op 27-5 bij het Vogelwater in het NHD en op 26-6 op de Beverkoog.Purperreigers worden steeds meer gezien in de regio. Op 5 mei vloog er één over detelpost in het Geestmerambacht, op 9 juli daar vlakbij over de bekende plasjes bijKoedijk. De laatste dagen van juli werden er plotseling in de gehele duinstrook vanNoord-Holland Purperreigers gezien. Bij ons op de 22e over de telpost bij Bergen aanZee en op de 31e één over de Schermer. Vanaf 23 juli verblijft er een Zwarte ooievaar

in de omgeving van het Vogelwater in het NHD en op 25 juli vloog er één overHargen. Op 5 mei werd op meerdere plekken boven Alkmaar een Ooievaar gezien.Op 10 mei stonden er 4 in de Oosterzijpolder bij Heiloo en op 12 mei vloog er éénover Heiloo. Tussen 16 en 27 mei werd in het gebied tussen Alkmaar, de Schermer enNoord-Scharwoude regelmatig een Ooievaar gezien. Op 7 juni vlogen er drie overEgmond aan den Hoef. Op 5 mei waren er nog twee Zwarte ibissen bij Koedijk, daar-na tot 30 juli slechts één en daarna weer twee. In de categorie ‘dubieuze zwemvliezen’ hebben we deze keer een Sneeuwgans op 12juni bij Koedijk en vier waarnemingen tot maximaal vier Casarca’s her en der in hetgebied. Interessanter was de adult zomerkleed man IJseend die op 5 mei langsCamperduin vloog. We zaten vrij goed in de roofvogels dit voorjaar. Overvliegende Vale gieren lijkenhaast een jaarlijks fenomeen te worden. Op 21 mei vloog er één over de telpost van hetGeestmerambacht. Deze verbleef daarna enkele dagen op Texel en, toen Marc Plompzijn vriezer leeg was, bij Den Helder. Op 31 mei kon de vogel, op weg naarStellendam, weer boven Heiloo worden onderschept. Van 2 tot 6 mei verbleven tweeRode wouwen in het NHD. Op 10 mei werd een Zwarte wouw boven het NHDgezien.

D E KLE INE A LK 41

Diverse waarnemingen van Purperreigers in de regio. Foto: Jan Stok

Op 9 mei werd een vrouw Grauwe kiekendief gezien bij de telpost bij Bergen aanZee. Op 10 mei werd (dezelfde?) vogel eerst bij de IJsbeer en daarna nabijCamperduin in de Schoorlse Duinen gezien. Daarnaast waren er nog enkele waarne-mingen van Grauwe/Steppekiekendieven, met name in de duinstrook. Tussen 4 en29 mei werden twaalf overtrekkende Visarenden gemeld; het merendeel over de dui-nen en enkele over Alkmaar. Er waren dit voorjaar duidelijk meer Roodpootvalkendan gebruikelijk in Nederland. Lokaal werden leuke groepen gezien en ook in onzeregio werden er meerdere gezien. De eerste vloog op 7 mei over Heiloo. Op 8 mei wer-den er twee gezien; één over Catrijp en één over de HBZ. De volgende dag werden erweer twee gezien. De eerste over de telpost bij Bergen aan Zee en de tweede overKoedijk. Op 10 mei vloog er één over het NHD en op 13 mei zat er weer één bij detelpost bij Bergen.

Kwartels waren maar matig aanwezig dit jaar. Van 16-18 mei riep er één nabij Graft-De Rijp. Op 29 mei zat er één in de Wimmenummerduinen, op 13 juli vloog er éénroepend over de Schoorlse Duinen en de laatste zat op 19 juli nabij Egmond te roe-pen. De eerste Porseleinhoentjes werden pas laat gehoord, op 28 mei, maar daarnazijn ze regelmatig en tot zelfs zes exemplaren gehoord in de Kleimeer. Bij het luisterennaar deze beesten werd op 17 juni in de hooilanden bij de Kleimeer een intensief roe-pende Kwartelkoning ontdekt. De volgende ochtend was de vogel nog aanwezig maaris later niet meer gehoord. Op 5 mei werd in De Putten een paartje Steltkluten waargenomen. Dit paartje heeftlater nog een tijdje in de omgeving van Schagen rondgezworven om later in die regiotot broeden te komen. Op 22 mei zat er nog één in de plasjes bij Koedijk. Een vroegeMorinelplevier vloog op 22 juli over de telpost bij Bergen aan Zee. Op 6 mei liepen 5

4 2 DE K LE INE ALK

Dit voorjaar leuke aantallen Roodpootvalken in Nederland. Foto: Jan Stok

Temminck’s strandlopers bij de Abtskolk. Op 11 mei waren er daar weer twee tezien. Tussen 9 en 13 mei werden er tot maximaal drie gezien bij Koedijk. Op 11 mei zat een adulte Pontische meeuw in De Putten. Op 20 en 29 mei zat ereen eerste-zomervogel. Op 26 mei zat er één op de Noordzee ter hoogte vanCamperduin. Op 15 mei vloog een 2e kalenderjaar Grote burgemeester langs hetNHD naar noord. Er zouden dit jaar flink wat paren Grote sterns tot broeden zijngekomen op de nieuwe eilanden in De Putten! (Red. via Erik Menkveld.) De eerste Bijeneter vloog op 7 mei over de telpost Bergen aan Zee. Op 28 mei vlo-gen er drie over Soeckebacker in het NHD. Op 3 mei zat er een Draaihals in deSchoorlse Duinen. De volgende werd op 7 mei bij de telpost bij Bergen aan Zeegezien. Op 15 en 18 mei werd er één gezien in Bergen en de laatste werd op 21 mei inde Schoorlse Duinen gehoord. Op 19 juli werd een Grote gele kwikstaart gezien in het NHD. Nog 4 juni werddaar nog een wintergast, een Kramsvogel, gezien. Van 25 tot 28 mei zong een Grotekarekiet in de Oosterzijpolder bij Heiloo. Op meerdere plekken in Noord-Hollandwerden dit voorjaar Wielewalen gehoord. Op 7 mei vloog er één over het NHD. Daarwerden 19 en 28 mei en 8 juni vogels gehoord, telkens op andere locaties. Tussendoorwerd er op 28 mei nog één gehoord op landgoed Nijenburg. De eerste Grauwe klauwier werd op 29 mei gezien in het NHD. Op 3 juni werdelders in dat gebied een paartje gezien. Op 15 juni werd een vrouwtje gezien in deWimmenummerduinen. Op deze locatie werd op 28 mei een fraaie Roze spreeuwgefotografeerd.

Pierre van der Wielen, jocotoco@hotmail.com

45: Nieuwe Natuur

Wij gingen met Sam een dagje naar nieuwe natuur in. Lang hoefden we niet tezoeken naar het voormalige akkerland Hoenderdaell, waar nu tussen de bomeneen gevarieerde verzameling dieren is gehuisvest. De eerste keer dat ik hoorde dater nabij Anna Paulowna leeuwen (?!) te zien waren had ik niet gedacht er werke-lijk eens te komen. En het nog leuk te vinden ook, maar dat komt zo wel. Na Sam uit de auto te hebben gereden duwden Ineke en Evelien hem in de rol-stoel naar de kassa voor de entreekaartjes. En weer een stukje terug naar de uit-spanning die goed geplaatst langs het Veer lag, die mooie brede vaart met hogerietkraag die doorloopt tot aan het Amstelmeer. We zochten een plekje bij het raam.Groepen eenden schoven een beetje van plek naar plek, met de kopjes in de wind.

D E KLE INE A LK 43

Na enige tijd werd het mij duidelijk – ik was niet echt aan het vogelen, maar aande koffie met gebak met twee vrouwen dus en met Sam, die eens in zijn handenklapte – dat ze toch wel van zuid naar noord trokken. Vanuit de ooghoeken, wantwaar een wil is is een waarneming. Of ik morgen mee kon naar de XL? Ja, waar-om niet? Wij trokken langs kleine popperige lamaatjes waarvan de soortnaam me is ont-schoten (Alpaca, red.), grondeekhoorntjes, apen uit Berberland, en tropische kas-sen met kapucijneraapjes, schildpadden, allerhande vogels. Daarna slapendeberen die je haast kon aanraken, zo dichtbij, en een Europese wolf die daar zo ophet oog in zijn eentje achter een enorm hek zat. Wolf in Europa, kansarmer is erniet, want habitat nul. Misschien had ie nog wat gekund in ons laatste oerbos, opde grens van Polen en Rusland, waar dit jaar de bijl in ging. Grenzend aan hetterrein van de wolf was dat van de leeuwen en ik had als grap bedacht: “Staar jenou niet blind op die leeuwen, want voor je het weet heb je een Europese wolf in jenek.” Evelien en Ineke moesten helemaal niet lachen. Sam wel, maar dat was omiets wat ie zelf had bedacht. De leeuwen bleken oude circusdieren en afkomstig uitTsjechië en zo, voor de hobby gehouden en door dierenbevrijders ontzet en naarAnna Paulowna gebracht. Door gaten in de rietmatten kon je ze zien liggen. DeZwarte panter en de tijger zagen er zeer gevaarlijk uit. Daar waren ook de roofvo-gels die met een ketting aan de poten op of in een hok te kijk zaten. Tussen smalleboomstammetjes zag je de hyena’s effe lekker met elkaar dollen, op een drafje con-tinu voortbewegend in de kleinst mogelijke ruimte voor zoiets. Op een steenworpafstand van twee casuarissen die elkaar probeerden volkomen te negeren, leek het. Wij kwamen in een grote kooi met vrij rondvliegende Lori’s-van-de-blauwe-ber-gen, zo heten deze gastjes uit Midden-Amerika echt. Voor een euro hadden we eengroen drankje voor ze gekocht en gingen op een stenen muurtje zitten. Sam draai-de zijn hoofd naar alle geluiden die om hem heen te horen waren. Die waren eer-der heftig dan vrolijk. Eentje begon vlak achter mijn hoofd te schreeuwen en teschetteren: “Hier met dat eten, anders snaai ik het uit je handen, achterlijke gla-diool!” En nadat ie op mijn hoofd was komen zitten reageerden de vrouwen verte-derd: “Kijk, hij zit op Wim Bart zijn mouw, en nu komen er nog twee bij!” Eenander lorietje poepte een groene kledder van exact dezelfde kleur als wat er in debekertjes zat op Sam zijn schoenen. Vermakelijk was ook het voeden van deRingstaartmaki’s, die voor je er erg in hebt op je schouder zitten. Wat zijn datmakkelijke dieren. Die ene die werd weggeduwd sprong meteen weer terug op Samzijn schoot waar we de stukjes appel hadden neergelegd.

4 4 DE K LE INE ALK

Oplossing pagina 19: Gestreepte strandloper