Door: Elly Vogelaar. Foto’s: Rolf en Jeannet de Ruiter.

KIPPENREN-Kraaikoppen bij Rolf de Ruiter. Enige tijd geleden was een van ons Team, Robert Hoornstra, op bezoek bij Rolf de Ruiter in het landelijke plaatsje Wapserveen om wat Kraaikopkrielen over te nemen. Hij was onder de indruk van de kwaliteit van de kippen en vooral ook verrast over de kippenhokken van Rolf, dus hij vroeg hem of hij er iets over wilde schrijven voor Aviculture Europe. Inmiddels waren wij ook gestart met een drieluik over de rassen van de BKU-Club, waar Rolf de bijdrage over de Kraaikop verzorgde. Het leek ons een mooie gelegenheid om Rolf wat meer te laten vertellen. Wie is Rolf de Ruiter Rolf is een man met twee grote hobby’s. De eerste is dieren houden, en vooral de kippen. Daarbij is hij lid van KLN (Kleindieren Liefhebbers Nederland) en actief betrokken bij de diverse clubs en organisaties. Zo is hij voorzitter van de vereniging “Pels en Pluim” Havelte /Darp en voorzitter van de afdeling pluimvee op de Zuid West Drenthe Show. Bij de BKU-club (club van fokkers van Brabanters, Kraaikoppen en Uilebaarden) was hij jarenlang secretaris. Zijn andere grote hobby is fotografie, vooral toegespitst op natuurfoto’s, en mooi te combineren met zijn andere hobby. Dieren en de natuur zijn altijd dankbare en gewilde onderwerpen voor foto’s. Beide hobby’s deelt hij met zijn vrouw Jeannet. Ze hebben veel plezier in het zo samen rond rommelen om huis heen. Samen maken ze prachtige HDAV-fotoseries voor presentaties. Kijk maar eens op hun website http://rolfderuiter.nl/ Ook de fraaie foto’s in het boek Herenhoenders, uitgegeven door de BKU club, zijn door hen verzorgd. Als jongen heeft hij altijd duiven gehad – die heeft hij nu weer trouwens. Wie Rolf kent, weet dat de Kraaikop voor hem liefde op het eerste gezicht was, maar dat was toch niet zijn eerste kippenras. Hij wist eerst niet eens dat er Kraaikoppen bestonden. Vandaar dat hij in 1976 begon met Hollandse Krielen.

Pas een paar jaar later, toen hij op zoek ging naar andere kippen, zag hij voor het eerst de grote Kraaikoppen, maar hij was op zoek naar een krielras en ze bestonden toen nog niet als kriel. Dus hij schafte wat Drentse krielen aan, en wat Lakenvelder krielen. Op zekere dag, na afloop van een vergadering van de Lakenvelder Club, vroeg clublid Albert Jansen hem of hij wat dieren mee wilde nemen die naar Jan Kraan moesten, in Bourtange. Hij hoorde dat dit dieren waren van een eerste kruising om Kraaikopkrielen te creëren. Zijn belangstelling was natuurlijk meteen gewekt! Het jaar daarop kreeg hij van Jan Kraan wat kuikens van deze dieren en dat was zijn start met de Kraaikopkrielen. Dit was in 1982.

Rolf over zijn dieren “Ik ben meteen voor dit ras gevallen, het type, karakter…”, zegt hij. De krielen heeft hij dus sinds 1982 en de groten 2 à 3 jaar later, die kwamen bij Ad Boks vandaan. Kippen houden c.q. fokken is voor hem een hobby met vele kanten, zoals showen, nieuwe kleurslagen, nut en plezier. Hij noemt in de eerste plaats het er thuis van genieten. Showen is ook leuk, zegt hij, want je wilt de resultaten van de fok wel aan anderen laten zien. Het zijn de krenten in de pap. Het fokken van nieuwe kleuren vindt hij mooi en spannend.

Hij heeft bij de grote Kraaikoppen en bij de krielen de kleur gezoomd blauw hersteld met behulp van de Andalusiër. (Sinds 2 jaar hebben ze ook de Andalusiërkrielen, deze om de kleur.) Boven: Gezoomd blauwe Kraaikop haan. Rechts: Close-up van de zoming.

Bij de krielen heeft hij de kleur zwartgoudhalzig gefokt met behulp van de Drentse kriel. (zie foto links) Zomaar, voor eigen plezier; hij gaat ze niet laten erkennen. Hij kan ze tegenwoordig toch wel insturen naar de tentoonstelling, in de AOC-klasse.

Kraaikopen zijn rustige kippen. De foktomen lopen achter gaas van 1 meter hoog, al moet hij wel eens een dier terugplaatsen. Dat geeft verder geen

problemen, een dier wat naar een andere toom ‘gevlogen’ is, veroorzaakt geen vechtpartij. Als hij tomen wil wijzigen, doet hij dat door een ander dier bij te plaatsen als het donker is en de kippen op stok zitten; dat geeft nooit problemen.

Rechts: Zwarte en gezoomd blauwe

Kraaikop kriel-hennen.

De leg van dit Oudhollandse ras is goed; het was oor-sprong een dubbel-doel ras, voor vlees en eieren. Broeds worden ze bij grote uitzondering; zijn ervaring is dat het dan slechte moeders zijn. Ze worden gevoerd met legkorrel en in de namiddag krijgen ze een handje graan, dan gaan ze met gevulde krop de nacht in. Soms krijgen ze etensresten, en het blad van de aardpeer, daar zijn ze gek op, zegt hij.

Samen zijn vrouw Jeannet houdt hij ook sierduiven. Ze hebben Luikse Barbetten, ook al geen alledaags ras, en daarnaast zijn ze nog bezig om een nieuw duivenras te creëren, maar het kan nog wel jaren duren voordat ze daar helemaal tevreden over zijn. Jeannet heeft eerder veel last gehad van het duivenstof, maar sinds hij een ander duivenhok heeft gemaakt, gaat het prima.

Ze gaan met de Barbetten naar typische duivententoon-stellingen, zoals de Noord Nederlandse Sierduivenshow in Drachten. Rechts en onder: De Luikse Barbetten.

Onder: Krombekeend.

Verder hebben ze eenden (Krombek-eenden en Noord-Hollandse witborsten) en Teddydwergen. De Teddydwerg is een konijnenras, dat nu nog voorlopig erkend is. Het is alleen erkend in witte kleur met blauwe ogen. Het bijzondere aan dit konijn is de haarstructuur. Het mag geen Angoradwerg zijn, die moeten geknipt worden; deze dieren verharen. De rechte haren moeten ongeveer 5-6 cm zijn. Ze zijn iets groter dan een kleurdwerg, het gewicht is ongeveer 1500 gram. Het is een konijn met een groot aaibaarheids-gehalte.

Rechts: Teddydwergen. Al met al een hele veestapel. Maar er is hier zoveel ruimte. Rond 1900 was Wapserveen een dorp met vele boeren-bedrijven. De meeste boerderijen zijn nu omgebouwd tot woon- of hobbyboerde-rijen. Er worden veel paarden gehouden. Er zijn dan ook nooit problemen met de buren aangaande kraaiende hanen of iets dergelijks. Hokken Aanvankelijk had hij 6 houten hokken. Wel mooi, maar niet doeltreffend, want mest en water zorgen er wel voor, dat een bodem niet lang genoeg meegaat. Zo’n hok was verder nog wel goed, maar de bodem: helemaal verrot. Zodoende ging hij nadenken over onderhoudsvrije kippenhokken en kwam terecht bij de kunststoffen kalverhokken. Ze zijn er in wit en in groen. Het is een

technisch verhaal, dus ik laat Rolf even zelf aan het woord: “Ik heb eerst een geraamte gemaakt van hoekijzer, met poten van 70 cm. Deze staan 35 cm in de grond. Daardoor heeft de wind geen grip op het hok. Dit alles goed geverfd. Muizen komen zo ook niet in het hok. Hierop ligt een plaat betonplex, pas gemaakt op de onderkant van het kalverhok, met bouten vastgemaakt op het ijzer. Het hok is vastgemaakt met 2 bouten

aan het betonplex. Een kunststof stapelbak doet dienst als legnest, een zitstok is opgehangen m.b.v. steunen uit de bouwmarkt en het hok is klaar”. Omdat deze hokken in een mal gemaakt zijn, is de voorkant een beetje schuin. Hierdoor kan het inregenen; dit heeft hij nu opgelost door boven de deur een strook aluminium met popnagels vast te zetten. “Als je nog een scharnier op de achterkant zet, kun je het hok zelfs omhoog klappen om het gemakkelijker schoon te maken. Dit kan evt. ook met een hogedrukspuit”, voegt Rolf nog toe. Zo’n hok is goed geschikt voor grote hoenders en dwerghoenders. Een ander hok, dat hij later heeft gemaakt van het hout dat nog goed was van de oude hokken, heeft als grote voordeel, dat je het heel gemakkelijk kunt

schoonmaken. De bodem bestaat name-lijk uit 2 grote kratten van elk 60 x 80 cm.

Deze kratten glijden op een geraamte van latten. Op de kratten heeft hij de zitstok gemonteerd. Deze hokken zijn, gezien de maten, meer geschikt voor dwerghoenders.

Heerlijk dat er hier zoveel ruimte is; alle foktoomhokken hebben dan ook elk een buitenren van 20 m2. De kuikens lopen wel binnen, in een schuur, dat is nodig om ze warm te kunnen housden en te beschermen in hun eerste prille levensweken. Als de dieren geringd zijn, verdeelt hij de ruimte in 4 afdelingen, 1 voor de krielhennen en 1 voor de krielhanen, 1 voor de grote hennen en 1 voor de grote hanen. Ze zijn dan groot genoeg en iedere dag er gaat dan één afdeling open en kunnen de dieren in de tuin lopen. “Zitten wij koffie te drinken tussen de kuikens en jonge dieren, geweldig”, zegt Rolf.

Bij de kuikens gebruikt hij als bodemstrooisel turfmolm gemengd met vlasstro, in de foktoomhokken alleen vlasstro of hemparade. (Hemparade is gemaakt van de houtkern van vezelhennep. Het heeft een zeer groot absorptievermogen en is nagenoeg stofvrij. Het wordt ook aubiose genoemd.) Ongediertebestrijding komt natuurlijk ook even ter sprake. Rolf is er duidelijk in: bloedluis bestrijd hij met diatom en Dasty (eigenlijk een heel goedkoop schoonmaakmiddel, maar met een bijzondere uitwerking op bloedluis; hier moet u maar even m.b.v. Google naar zoeken), andere luis met Veerust van de Welkoop.

Fokken Van de grote Kraaikoppen stelt hij elk jaar 3 foktomen van de gezoomd blauwen samen en 1 foktoom van de zwarten. Bij de Kraaikopkrielen 1x zwart, 2x blauw 1x zwartgoudhalzig; ongeveer 25 dieren. Zowel de fokhaan als de fokhennen moeten mooie dieren zijn met een goed type en voldoende breed in de schouders. De eieren worden uitgebroed in de broedmachine; per fokseizoen worden er zo’n 80 kuikens geboren. “Verdwergde rassen hebben over het

algemeen te maken met het feit, dat ze de neiging hebben om steeds groter te worden, dus die moet je niet te vroeg in het jaar fokken”, zegt Rolf. Ik vraag

hem of hij dat nog wat kan toelichten. “Als je verdwergde rassen hebt en je fokt die vroeg in het jaar, dan hebben ze de neiging om zwaarder te worden, zoals genoemd in de standaard. Daar komt bij, dat de grootste vaak de mooiste typedieren zijn. Door niet te vroeg in het seizoen te fokken blijven de dieren iets lichter en passen beter bij de gewichten genoemd in de Standaard. Een Kraaikop krielhaan moet ong. 1 kilo zijn, maar komt het kuiken vroeg in het jaar, dan worden ze al gauw 1600 gram. Laat ik het kuiken in mei/juni uitkomen dan blijft het gewicht rond de kilo. Een nadeel is, dat de hanen eigenlijk nog niet geshowd kunnen worden op de vroege shows omdat ze dan nog niet hun volledige sierbevedering hebben; ze zijn pas klaar voor de Noordshow. Dit vind ik geen probleem”. Bij de grote Kraaikoppen speelt overigens het tegenovergestelde; die wensen we vaak juist nog iets forser. Voor overtollige dieren is altijd een bestemming: verkoop, vervanging, dierentuin, slacht / eigen consumptie.

Het fokken van de gezoomd blauwe kleurslag Op de foto’s is goed te zien hoe prachtig ‘gezoomd blauw’ zijn Kraaikoppen zijn. Het is een heel mooie kleur; iedere veer is leiblauw met een donkere rand. Maar het fokken van blauw is niet zo makkelijk. Rolf is daar al ruim 30 jaar mee bezig en legt graag uit hoe hij dat doet: “In het verleden was men allang blij, dat er blauwen waren en als er dan nog een aanduiding van een zoompje bij zat, was men helemaal tevreden. Veel van die zoompjes waren eigenlijk helemaal geen zoom. Door de structuur van de buitenkant van de veer, was het zo, dat als je 2 blauwe veren, zonder pigmentzoom op elkaar legde, dat je een ‘zoompje’ kreeg. Hier kwam het volgende bij, dat men in de literatuur vaak beschreef, dat als de blauwe te licht van kleur werden, dat je er dan zwart moest inkruisen om weer voldoende pigment te krijgen.

De gezoomd blauwe kleur vererft intermediair, en is een verdunning van zwart. Kruis je een blauwe haan met blauwe hennen, dan krijg je statistisch 50% blauw en 25% vuilwit en 25% zwart. Kruis je de zwarte haan met vuilwitte hennen, dan krijg je statistisch 100% blauwe kippen. In de praktijk klopt het niet altijd, die komt niet altijd overeen met de theorie. Maar het gevolg van zwart x een gezoomd blauwe Kraaikop is dat de zoom in het veerveld wegloopt en je veel smut in de veer krijgt. Wil je dan goede blauwe dieren krijgen, dan moet je eigenlijk ongezoomde dieren fokken. Ik ben in mijn conclusie ervan uitgegaan, dat men de Andalusiërs al honderd

jaar gezoomd blauw x gezoomd blauw fokt en dat doe ik dus ook. Wil ik een typeverbetering krijgen om een of andere reden, dan neem ik een vuilwit dier en kruis deze met een zwart dier”.

Tentoonstellen Zoals Rolf al opmerkte, wil hij de resultaten van de fok wél graag aan anderen laten zien. Dus 3 of 4 keer per jaar gaat hij met zijn dieren naar de tentoonstelling. Van Jeannet hoeft het tentoonstellen niet zo, maar ze gaat wel altijd mee. Kraaikoppen zijn geen bewerkelijke kippen om showklaar te maken; de poten en gierhakken worden gewassen en dat volstaat eigenlijk wel. In ieder geval gaan ze naar de jaarlijkse BKU clubshow in Ede, de Zuid West Drenthe Show en de Noordshow, vaak ook naar de Champion Show, en met de duiven naar de Noord Nederlandse Sierduivenshow in Drachten.

Links: Kraaikoppen zoals tekenaar Van Gink die begin vorige eeuw tekende. Kroon op zijn werk is toch wel als hij Raskampioen wordt op de BKU clubshow; iets wat al meerdere keren gebeurd is, maar wat voor hem toch nog altijd zijn mooiste prijs is. (Op de Clubshow van 2014, gehouden op de Kernhem-show, had hij weer de mooiste Kraaikopkriel. Red.) Een andere memorabele gebeurtenis is dat hij met een gezoomd blauwe krielhaan op een Europashow een U (nu: 97 punten) haalde.

Rechts: Deze gezoomd blauwe Kraaikop krielhaan van Rolf was jaren geleden winnaar op de Kernhemshow. Foto: Klaas van der Hoek- Archief AE. Onder: Gezoomd blauwe Kraaikop van Rolf op de Noordshow 2011. Foto AE.

Het showen heeft voor hem ook tot doel om de Kraaikop en de Kraaikopkrielen te promoten. Als het kan bemensen ze ook promotie-stands. Alles in de hoop dat er meer fokkers bijkomen. Het ras is het waard, zegt hij, en kan wel wat aanhangers gebruiken. Hij realiseert zich best wel, dat je dit ras óf geweldig vindt, óf niet mooi. Er schijnt geen tussenweg te zijn. Maar vind je het ras mooi, dan is dit een geweldig ras, waar je heel veel plezier aan kunt beleven. Zowel bij de grote als bij de dwergen is er voldoende kwaliteit in Nederland. Rechts: Promotiestand van de BKU-Club op de Noordshow. Foto: BKU Club. Er lopen al verschillende dieren van Rolf in het buitenland. Dit jaar lopen er Kraaikopkrielen in het Pluimvee-museum en die worden gebruikt voor de kinderkippenclub. Lees ook nog het speciale rasartikel over de Kraaikop wat elders in dit nummer te vinden is. Op 29 en 30 augustus 2015 komen de leden van de BKU club speciaal naar Bourtange om u hun dieren te laten zien. De bijzondere dieren worden onder andere ook besproken. Kijkt u alvast maar op de website: www.bkuclub.nl.

Copyright ©2015 All rights reserved by the Aviculture-Europe Foundation

Dit is een publicatie uit het online tijdschrift www.aviculture-europe.nl Nederlandse uitgave ISSN: 1871-6865

U mag deze tekst / foto’s niet kopiëren, distribueren, zenden of publiceren zonder schriftelijke toestemming.