Jacquline Vogelaar © 2015

Psyche en Eetgedrag E-book

Door Jacqueline Vogelaar

Jacquline Vogelaar © 2015

Inhoud

1. EVEN VOORSTELLEN .................................................................................................................... 3

2. INLEIDING .................................................................................................................................... 4

3. OVERGEWICHT DOOR BIO-PSYCHO-SOCIALE FAKTOREN ........................................................... 6

Biologisch ......................................................................................................................................... 7

Psychologisch .................................................................................................................................. 7

Sociaal .............................................................................................................................................. 8

4. BEHANDELING VAN OVERGEWICHT EN OBESITAS ...................................................................... 9

Conservatieve traject ...................................................................................................................... 9

Bariatrische chirurgie ...................................................................................................................... 9

Overige methoden ......................................................................................................................... 11

5. BIBLIOGRAFIE ............................................................................................................................ 11

6. INTERNET ................................................................................................................................... 12

Jacquline Vogelaar © 2015

1. EVEN VOORSTELLEN Mijn naam is Jacqueline Vogelaar (1963). In mijn praktijk voor

“Psyche & Gewicht” te Ossendrecht begeleid ik mensen met

gewichtsproblemen. Ik ben I.V. psychotherapeute (erkend en

aangesloten bij de European Association of Psychotherapy EAP),

gewichtsconsulente en Trainer Hormoonfactor. Samen met de

cliënt tracht ik met behulp van coaching en therapie de regie

over het eigen eetgedrag te (her)krijgen en door middel van een

verantwoord voedingspatroon een gezond gewicht te bereiken.

Ik richt me hierbij met name op de combinatie van mindset en

voeding. Mijn speciale aandachtsvelden zijn overgewicht &

(borst)kanker en overgewicht & overgang (op beide vlakken

ervaringsdeskundige) en hoe er met voeding ingespeeld kan

worden op de werking van hormonen. Hierbij volg ik de richtlijnen van de Hormoonfactor en het

Hormoonbalansdieet van Ralph Moorman.

Wetenschappelijk onderzoek heeft aangetoond dat de 3 pijlers voor succesvol afvallen bestaan uit

voeding, psyche en beweging. Voeding en beweging hebben al jaren de aandacht. Het is echter pas

van de laatste tijd dat men erkent dat ook de geest hierbij van essentieel belang is en mentale

begeleiding mag dan ook niet ontbreken. Lichaam en geest zijn één! Oude, soms hardnekkige

patronen en/of traumatische ervaringen liggen vaak ten grondslag aan iemands eetgedrag. Dit is dan

vaak de reden dat diëten niet werken. Wanneer men gedurende een bepaalde periode keurig alle

bewegings- en voedingsadviezen volgt zonder deze mentaal te integreren zal het resultaat veelal niet

blijvend zijn. Als de mindset niet verandert, wordt afvallen een frustrerende en energievretende

steeds terugkerende tijdelijke actie. Juist hier kan coaching en/of therapie een uitkomst bieden, in

combinatie met de juiste voedingsadviezen en het zoeken naar een gezonde manier van beweging.

Het bij jezelf naar binnen kijken en de balans eens opmaken kan tevens een groot geschenk zijn aan

jezelf waar je op vele andere gebieden, zowel persoonlijk als professioneel, veel baat bij kunt

hebben.

Jacqueline: “Bij het begeleiden van mensen met overgewicht kijk ik als therapeute naar de

combinatie psyche en gewicht. Het is belangrijk om met de juiste mindset en goede

voedingsadviezen gezonde keuzes te leren maken. Het Hormoonbalansdieet helpt bij dit proces van

bewustwording, de boeken van Ralph Moorman zijn duidelijk en de Boodschappencoach is een

handige gids om in je boodschappenwagentje gezonde alternatieven door te leren voeren. Nadat ik

in januari 2014 zelf een traject van borstkanker heb afgesloten richt ik me als

ervaringsdeskundige tevens op het begeleiden van dames die na chemo en anti-hormonale therapie

overgewicht hebben overgehouden. Specialisten beschouwen die extra kilo's vaak als een

neveneffect waar men maar vrede mee moet hebben.... Ik ben dan ook super trots te kunnen

melden dat deze dames met de methode van de Hormoonfactor heel mooi afvallen, weer terug een

betere darmwerking hebben (die door de chemo en allerlei medicijnen veel te verduren heeft gehad)

en ook een veel hoger energieniveau bereiken. Het geeft mij geweldig veel voldoening om die

vrouwen te zien stralen omdat ze terug blij zijn met hun lichaam. Zo mooi!”

Jacquline Vogelaar © 2015

2. INLEIDING Al jaren begeleid ik mensen met overgewicht bij hun strijd tegen de kilo’s en bij de haat/liefde

verhouding met eten. Door het werken met deze groep mensen werd het duidelijk dat de strijd tegen

het overgewicht niet enkel een kwestie is van lijnen, maar dat het voor een groot deel bepaald wordt

door wat er zich tussen de oren afspeelt. Als I.V. psychotherapeute (EAP), opgeleid aan de Educatieve

Academie in Berchem (B), combineer ik voedingsadviezen met uitgebreide aanvullende

psychologische kennis en verschillende

psychotherapeutische technieken. Op die manier hoop ik

op geestelijk vlak steun te bieden en samen met de cliënt

inzicht te verkrijgen rondom het eetgedrag.

Sámen, want we gaan samen op weg. Er is een

horizontale samenwerkingsrelatie tussen therapeut en

cliënt. We gaan samen zoeken naar een manier om een

gezonde relatie met eten te krijgen. Gewichtsverlies is

daarbij niet altijd het enige en belangrijkste doel.

Wanneer de cliënt voor zijn/haar gevoel een

bevredigende manier heeft gevonden om met eten en

het gewicht om te gaan kan er heel veel werk verricht

zijn zonder dat dit zich direct vertaalt naar de weegschaal.

Mijn visie op diëten is in de afgelopen jaren behoorlijk veranderd. Er is zelfs een periode geweest dat

ik twijfelde of het adviseren van diëten überhaupt wel zin had. Ik denk nu dat het volgen van

duidelijke en gezonde voedingsvoorschriften aan sommige mensen zeker een handvat kan bieden om

het gewicht naar beneden te brengen. In de hedendaagse samenleving blijkt echter dat alleen

minder eten en meer bewegen, zoals aanbevolen door het Voedingscentrum, vaak niet afdoende is

om een patroon dat in jaren is opgebouwd, te doorbreken. Het streng op dieet gaan met goede

resultaten is dan slechts tijdelijk succesvol. Voor het verkrijgen van een blijvend gezond gewicht en

goede relatie met eten is meer nodig.

Lange tijd was het voor mij niet duidelijk of ik in de praktijk enkel wilde blijven werken met

gewichtgerelateerde hulpvragen. Ik dacht dat er daardoor een groot interessant gebied van allerlei

menselijke vraagstukken onaangeraakt zou blijven voor mij. Ondertussen zijn er heel wat

puzzelstukjes op hun plaats gevallen. Door gewicht als uitgangspunt te hebben, noem het

specialisatie, komt alle andere denkbare problematiek automatisch aan bod: seksueel misbruik,

persoonlijkheidsstoornissen, gebroken gezinnen, laag zelfbeeld en nog veel meer. De relatie tussen

eten, gewicht en psyche is zo groot dat ik het niet meer los van elkaar gekoppeld kan zien.

Overgewicht is letterlijk een veelomvattend onderwerp. Tijdens de consulten in mijn praktijk komt

niet enkel het psychische aspect nog aan bod. We kijken naar de biologische en medische kwesties,

het huidige voedingspatroon, dieetadvies, familiaire parallellen, beweging en alles wat invloed kan

hebben op het gewicht van de cliënt en ook wordt zijn/haar relatie met voeding besproken. Voor de

begeleiding bij beweging werk ik samen met sportscholen en personal trainers. Wereldwijd is

obesitas een heel groot probleem aan het worden. Dit onderwerp komt daardoor de laatste jaren

Jacquline Vogelaar © 2015

regelmatig in het nieuws via kranten, televisie, bladen en internet. Ook rijst de vraag steeds vaker

wie de kosten gaat dragen voor de gezondheidsproblemen die aan overgewicht verbonden zijn en de

enorme financiële gevolgen die we daardoor kunnen verwachten.

Interactionele Vormgeving is een integratieve vorm van

psychotherapie. Daarmee wordt bedoeld dat IV

verschillende therapeutische zienswijzen en methodes in

interactie brengt met elkaar. In het nieuwe geheel dat IV

vormt, verdiepen en verrijken de oorspronkelijke vormen

elkaar zonder hun eigenheid te verliezen. IV-therapeuten

laten zich dus niet beperken door één therapeutische

stroming. Zij zijn geschoold om de werkwijze uit

verschillende richtingen in hun werk te integreren.

Er wordt gebruik gemaakt van therapeutische interventies

en technieken uit verschillende stromingen. Hetgeen op dat

moment het beste past wordt gekozen. Dat wat voor deze specifieke cliënt met dit probleem in deze

context het meest bruikbare en juiste kan zijn.

IV pleit voor een holistische benadering van de cliënt en zijn systeem. Dit wil onder andere zeggen

dat we de cliënt als één samenhangend geheel zien, lichaam en geest zijn onlosmakelijk met elkaar

verbonden. We kunnen gezondheid niet langer uitsluitend als een kenmerk van één van beide

beschouwen1. De interactie tussen geest, lichaam, gedrag en milieu speelt een rol bij onze

constitutie. Denkpatronen, gevoelens, levensstijl, relaties en omgevingspatronen werken op elkaar in

en beïnvloeden ons welzijn. Dit holistische denken is niet nieuw. Wél nieuw is dat het langzaamaan

ook binnen de medische wetenschap meer en meer erkend wordt. Het leven bestaat uit één groot

biologisch, psychologisch en sociaal samenspel (bio-psycho-sociaal model, zie onder meer Thanghe

en De Winter 2004). Een persoon maakt op zijn beurt onderdeel uit van zijn eigen systeem (partner,

gezin, werk) en functioneert continu in interactie met die omgeving. Deze veelheid van elementen is

van invloed op de totaliteit2. Het geheel is meer dan de som der delen. Alles heeft invloed op elkaar

zoals bij een hangende mobiel, elke beweging van het ene deeltje werkt door op de rest.

Als we overgewicht in dit holistische licht plaatsen en de persoon en zijn systeem als één geheel zien,

kunnen we ook stellen dat verbetering op het ene vlak vermoedelijk van invloed zal zijn op het

andere vlak. Het in ogenschouw nemen van het hele plaatje is waarschijnlijk zelfs een noodzaak om

een blijvend resultaat te bewerkstelligen. Wanneer overgewicht psychologisch wordt benaderd,

wordt er vaak gesteld dat men eerst de oorzaak van het eetgedrag op moet sporen en dat eerst aan

moet pakken. Ik ben van mening dat er ook met een meersporenbeleid op meerdere vlakken tegelijk

gewerkt kan worden en dat het effect hiervan op alle vlakken invloed zal hebben. Zo kan het

gewichtsverlies door een maagverkleining een geweldig positief effect hebben op de

gemoedstoestand van iemand en daardoor ook op zijn omgeving. Het “symptoom” is bestreden en

de invloed werkt door op andere vlakken. “Symptoom-bestrijding” kan dus zeker zinvol zijn als het

1 Veranderende denkbeelden in de psychotherapie Vleugels & Van den Bosch blz 19

2 Veranderende denkbeelden in de psychotherapie Vleugels & Van den Bosch blz 17-18

Jacquline Vogelaar © 2015

geheel niet uit het oog verloren wordt. Er hoeft niet in een vaste volgorde of op een vaste manier

aan een probleem gewerkt te worden.

Dit E-book bevat tekstmateriaal uit de lesstof van de opleiding Trainer Hormoonfactor Ralph

Moorman) en de cursus Psyche & Gewicht, allebei ondergebracht bij Sonnevelt Opleidingen. Het is

tevens een voorproefje van het boek dat ik samen met Ralph Moorman aan het schrijven ben. Veel

van mijn kennis komt uit eigen praktijk, mijn ervaring met bariatrische chirurgie en niet te vergeten

uit de vele interessante boeken die er al op dit gebied bestaan. Ik hoop dat ik met de verwijzingen, de

voetnoten en de literatuurlijst respectvol om ben gegaan met de stukjes tekst die niet van mijzelf

zijn.

Verder wil ik mijn dank uitspreken aan alle cliënten die mij door de jaren heen hun verhalen

toevertrouwden en me inzicht gaven in wat zij nodig hadden om patronen te doorbreken en te leren

zien wat jezelf voeden, met een hoofdletter V, werkelijk inhoudt.

3. OVERGEWICHT DOOR BIO-PSYCHO-SOCIALE FAKTOREN Hoe komt het toch dat overgewicht de laatste jaren letterlijk

zo’n zwaarwegend probleem is geworden. Overgewicht en

obesitas zijn niet zomaar ineens ontstaan. Er is ook niet één

aanwijsbare oorzaak voor. Het is een ingewikkeld en

langdurig samenspel van biologische, sociale en

psychologische factoren. Het zou wel handig zijn als er

ineens één duidelijke reden gevonden werd. Liefst nog één

waar de persoon zelf niets aan kan doen en waar binnen

afzienbare tijd een medicijn of remedie voor gevonden kan

worden. Helaas…

Als we willen gaan zoeken naar een oplossing zullen we de gehele samenleving mee moeten pakken

in dat plaatje. Niet voor niets wordt obesitas een multifactorieel bepaalde aandoening genoemd.

Door de WHO zelfs als chronische ziekte erkend.

Gewichtstoename ontstaat in de eerste plaats door een langdurige onbalans van inname van teveel

voeding ten opzichte van het verbruik ervan. Dit is bekend bij iedereen die zich ooit al eens verdiept

heeft in afvallen. Bleef het hier maar bij en was de rest ook maar zo simpel. Natuurlijk, meer

bewegen om de verbranding op te vijzelen, daar hebben we ook allemaal al eens van gehoord. Maar

dan? Hier komt een complexe, bijna onlosmakelijke samenhang van de bio-psycho-sociale factoren

om de hoek. Alleen door dit complete plaatje te bekijken kunnen patronen ontdekt en doorbroken

worden.

Jacquline Vogelaar © 2015

Biologisch

Het zou best kunnen dat er een zekere genetische aanleg om dik te worden bestaat. We zien immers

dat overgewicht familiair voorkomt. Maar ligt het dan aan de genen of aan andere bestaande

patronen binnen een familie? Nature or Nurture? Aangeboren of aangeleerd?

Het genetisch materiaal van de mens, het DNA, is eigenlijk al eeuwen hetzelfde. Voor een

verandering in genen zijn vele duizenden jaren nodig. Er zijn

tot nu toe nog geen grote aanwijsbare verschillen in ons

genetisch materiaal gevonden waardoor aanleg om dik te

worden duidelijk te voorspellen zou zijn. Overgewicht en

obesitas zijn echter pas de laatste 50 jaar een probleem in

onze samenleving. Natuurlijk, het blijft altijd wonderlijk

waarom de één schijnbaar kan eten wat hij wilt en de ander

van het dromen over een bonbon al dik wordt. Is het punt

van verzadiging dan misschien biologisch bepaald? Dat zal

deels best wel zo kunnen zijn. Hoe komt het dat er mensen

zijn die gewoon genoeg hebben aan drie maaltijden op een

dag en nauwelijks iets tussendoor eten, terwijl anderen heel

de dag wel willen en kunnen eten en ook echt honger ervaren?

Er bestaan absoluut redenen die kunnen bijdragen aan gewichtstoename zoals bijvoorbeeld een

schommelende bloedsuikerspiegel, trage schildklier, hormonen (na zwangerschap of menopauze),

hormoonkuren, ontbreken of vermindering van verzadigingsgevoel, bepaalde ziektes. Toch kan niet

alles onder het kopje “lichamelijk” geschoven worden. Aanleg speelt mee, maar de sociale en de

psychische factoren zorgen letterlijk en figuurlijk ook voor gewicht in het schaaltje.

Psychologisch

Het zal geen nieuws zijn dat ook gedrags- en

denkpatronen invloed hebben op het gewicht. Als

gewicht verliezen zo simpel was als minder eten en

meer bewegen dan zouden veel mensen niet zo

hoeven worstelen. Er is veel dieet-leed. Steeds weer

streng op dieet, en dat voor langere tijd, is bijna niet

op te brengen. Het wordt als “levenslang” ervaren.

Het volgen van een streng dieet met een lage

hoeveelheid calorieën van 1000-1200 Kcal heeft dan

op lange termijn ook geen enkele zin. Het werkt

meestal zelfs contraproductief en veel mensen

worden daar uiteindelijk nog zwaarder door. Emoties spelen een belangrijke rol. Het eten van iets

lekkers kan er voor zorgen dat iemand zich tijdelijk even wat beter voelt. Er bestaat het gevaar dat

eten een vlucht wordt. De oplossing voor stress, verdriet of eenzaamheid kan niet gevonden worden

in eten. De behoefte en de invulling ervan komen niet overeen. Als er achter het eetgedrag

onverwerkt verdriet zit zal daar toch ook naar gekeken moeten worden. Vooral omdat trauma’s uit

het verleden een rol gespeeld kunnen hebben bij het opbouwen van het zelfbeeld, de zelfvalidatie en

de daarmee samenhangende zelfzorg.

Jacquline Vogelaar © 2015

Sociaal Sociale en culturele patronen spelen ook een rol. Hoe wordt of werd er thuis met voeding omgegaan,

welke gewoontes zijn overgenomen en wat betekent eten binnen een familie. Deze factoren kunnen

bepalen hoe er de rest van het leven, ook in het nieuwe ontstane eigen gezin, met eten omgegaan

wordt.

Moest je altijd je bordje leegeten, kon er absoluut geen eten weggegooid worden of moest je

verplicht blijven zitten met je maaltijd ook al lustte je het niet? In het gezin van herkomst wordt de

eerste basis gelegd voor het eetgedrag. Niet voor niets heeft het Nederlandse Voedingscentrum een

aantal jaar geleden de campagne gehad “Terug naar de gezonde basis”. De eerste stappen worden

thuis gezet.

Het boek van Thorsten Meininger en Josine Davidse “Een koelkast vol familie” beschrijft hoe sterk

patronen generatie na generatie doorgegeven kunnen worden. Zij ontrafelen eetpatronen door

middel van voedingsopstellingen. Gewoontes

kunnen erg hardnekkig zijn. Vette snacks,

gebruik van veel suiker en zoet, frisdranken en

alcohol zijn grote boosdoeners. Zoet en zout

zijn, met vet als smaakdrager, gemakkelijk en

goedkoop te gebruiken en zijn dan ook alom

vertegenwoordigd in het eten dat voor de

grote massa bedoeld is in kantines, buffetten,

all-inclusive hotels en noem maar op.

We eten en drinken voor de gezelligheid,

terwijl we het lichamelijk niet nodig hebben.

Als er niks op tafel staat, is het niet gezellig. Dit

kan ook cultuurgebonden zijn zoals bijvoorbeeld bij migrantengroepen als Antillianen of Turken.

Eten aanbieden is een teken van gastvrijheid. Overgewicht of obesitas kan alleen ontstaan in een

omgeving waar een overvloed aan eten is. Dit wordt een obesogene omgeving genoemd. Het

enorme aanbod van eten, op ieder uur van de dag, overal om ons heen, in deze maatschappij werkt

daar aan mee.

Ons eetgedrag wordt dus door verschillende factoren veroorzaakt en in stand gehouden. Voor je het

weet ga je van verkeerde keuzes naar een vast patroon en in het ergste geval naar een verslaving. Dit

doorbreken en corrigeren van patronen kan heel lastig zijn. Zoals er bij roken wel eens gekscherend

gezegd wordt: “stoppen met roken is heel makkelijk, ik heb het al zo vaak gedaan!”, zo is het ook bij

afvallen. Veel mensen met overgewicht zijn al meerdere keren in hun leven succesvol afgevallen.

Deze worsteling, af en aan, kan heel bepalend zijn voor het gevoel van welzijn in iemands leven.

Beginnen met het zoveelste dieet, richting het streefgewicht gaan, de teugels wat laten vieren,

aankomen, gefrustreerd raken, alles laten gaan, tot het moment van pijn om het toegenomen

gewicht zich weer aandient en dan weer van voor af aan beginnen. Veel bewegen en sporten is

zonder meer haalbaar voor iedereen in deze drukke, geautomatiseerde samenleving. allerlei

lichamelijke bezwaren.

Op dit moment wordt er erg gehamerd op verandering van lifestyle. Pak je echter alle facetten van

de drie bovengenoemde factoren mee, dan wordt de kans om het gehele plaatje blijvend te

veranderen een stuk groter.

Jacquline Vogelaar © 2015

4. BEHANDELING VAN OVERGEWICHT EN OBESITAS

Conservatieve traject Er zijn verschillende manieren om overgewicht en obesitas te behandelen. De meest bekende manier

is afvallen met behulp van een diëtist(e) of andere begeleiding gericht op verandering van het

voedingspatroon. Dit kan in combinatie zijn met een bijvoorbeeld extra beweging bij een sportschool

of een andere vorm van beweging die bij de cliënt past. Dit noemt men ook wel het conservatieve

traject. Als aanvulling daarop krijgt psychische ondersteuning en coaching meer en meer aandacht

om zo beter zicht op het eetpatroon te krijgen en het “waarom” van het eten. Ook een diëtist(e)

neemt psychische aspecten mee in haar begeleiding.

Afhankelijk van het instituut dat het afvalprogramma biedt ligt de nadruk meestal op het specialisme

van de betreffende instantie. Zo zal een diëtistenpraktijk eerder de nadruk op voeding leggen, een

sportschool op het bewegen en zal een geestelijk gezondheidscentrum zoals een GGZ zich meer

richten op de psyche. De praktijk leert dat alle drie de pijlers voeding, psyche en beweging, belangrijk

zijn voor een succesvol blijvend resultaat én dat daarbij een goede begeleiding onontbeerlijk is.

Hierbij in acht genomen dat obesitas als een chronische ziekte wordt beschouwd, zou blijvende

coaching kunnen helpen, een “buddy for life”. Sommige methoden zoals de Weight Watchers spelen

hierop in met de mogelijkheid om na een periode waarbij men verantwoord het streefgewicht heeft

bereikt, gratis “lid voor het leven” te worden. Tegenwoordig wordt obesitas steeds vaker

multidisciplinair behandeld. Men ziet dan centra waar een programma geboden wordt onder

begeleiding van diëtisten, artsen en psychologen (soms aangevuld met fysiotherapeuten of personal

trainers). Deze samenwerking van specialismen biedt hulp op de verschillende terreinen waar het

overgewicht aangepakt dient te worden en waar het ook ontstaan is. Het streven is vooral naar een

haalbare blijvende verandering in levensstijl, zowel mentaal, lichamelijk en sociaal.

Bariatrische chirurgie Sinds een aantal jaren wordt bariatrische chirurgie steeds

vaker toegepast als behandeling van obesitas. Dit is chirurgie

die als doel heeft het gewicht te verminderen. Het woord

“bariatrie” komt van de twee Griekse woorden “bari” (in het

Grieks: vari) = zwaar en “iatrie” wat geneeskunde betekent.

Geneeskunde voor zwaarlijvigen. Nog nooit waren op het

Westelijk Halfrond zoveel te dikke mensen als nu. De praktijk

heeft uitgewezen dat afvallen op de conservatieve manier (zie

boven) voor sommige mensen te moeilijk is of te lang duurt

met betrekking tot de gezondheidsproblemen die er al

ontstaan zijn door het overgewicht.

Onder bariatrische chirurgie vallen verschillende ingrepen zoals een maagband, een maagballon, een

maagverkleining of een gastric bypass. Welke ingreep plaats vindt hangt af van een aantal factoren.

Het is niet zo dat iedereen die zich aanmeldt voor een bariatrische ingreep deze ook zonder meer zal

krijgen. Men moet aan een aantal criteria voldoen om in aanmerking te komen voor een operatie. Zo

wordt er gekeken naar de BMI (Body Mass Index) tezamen met de gezondheidsrisico’s, de

zogenaamde co-morbiditeiten, van de patiënt. Er wordt hier gesproken van een patiënt in plaats van

Jacquline Vogelaar © 2015

een cliënt omdat de persoon zich aanmeldt bij een ziekenhuis en zich daadwerkelijk wilt laten

behandelen voor de ziekte obesitas. Het doel van een operatie voor ernstig overgewicht is het

verbeteren van de gezondheid, zowel lichamelijk als psychisch. Bariatrische chirurgie als behandeling

van zwaarlijvigheid is bedoeld voor mensen bij wie het overgewicht forse risico's met zich meebrengt

Dus iedereen onder het mes? Zo simpel is het niet. Bariatrische chirurgie kan een prima middel zijn in

de strijd tegen overgewicht. We spreken hier echter wel van een operatie waarvan een aantal

ingrepen onomkeerbaar zijn. Ook kunnen er postoperationele complicaties zijn. Voordat iemand het

fiat krijgt om geopereerd te worden is er een uitgebreid en zorgvuldig onderzoek. Dit gebeurt op

medisch, psychologisch en voedingkundig gebied.

Op psychologisch vlak wordt hier onder andere gekeken naar hoe het overgewicht ontstaan is, wat

voor soort eter iemand is maar vooral ook naar wat eten voor iemand betekent. Dit laatste is heel

erg van belang. We eten niet alleen om te overleven. Eten is voor veel mensen een vorm van

genieten en eten heeft ook een sociale functie. Het kan zijn dat iemand het offer dat hij moet

brengen, door niet meer naar hartenlust te kunnen eten, te groot vindt. Er kan dan een bewuste

keuze gemaakt worden om met het overgewicht te leren leven in plaats van het eten op te moeten

geven of men zoekt een andere manier een evenwichtig eetgedrag te (her)krijgen. Eten kan ook een

uitlaatklep zijn of een verslaving. In dit geval is het ook heel belangrijk om dat voor de operatie in

beeld te krijgen. Als de drang om te eten te sterk is kunnen er risico’s zijn vlak na de operatie

wanneer het behandelde gebied nog kwetsbaar is. Bovendien zou een operatie in die gevallen enkel

als symptoombestrijding gezien kunnen worden. Het symptoom, het overgewicht, wordt aangepakt

maar de onderliggende oorzaak voor de verslaving of het overeten dient tevens onderzocht te

worden. Niet zelden wordt in geval van een verslaving de ene verslaving ingewisseld voor een andere

zoals bijvoorbeeld alcohol, gokken, overmatig sporten of winkelen. Als er aan het overgewicht een

groot verdriet of trauma ten grondslag ligt, is het ook heel belangrijk om daar aandacht aan te

besteden teneinde dit te verwerken. Er kan dan gezocht worden naar andere manieren om emoties

en gevoelens te kanaliseren dan door te eten. Tijdens een psychologische screening wordt tevens

onderzocht of er bepaalde psychopathologieën (inclusief eetstoornissen) zijn die het eetgedrag mede

beïnvloeden. Daarbij kan het gaan om redenen waardoor iemand psychisch verminderd stabiel is

zoals bijvoorbeeld een borderline persoonlijkheidsstoornis, manisch-depressiviteit,

verslavingsgevoeligheid of ADHD. Als deze factoren een te grote rol spelen in het eetgedrag kan het

zijn dat de patiënt hierdoor geen ingreep zal krijgen. Dit worden uitsluitingcriteria genoemd en zijn

erg belangrijk om in beeld te krijgen. Verder geldt het “last resort” criterium, dit wil zeggen dat een

patiënt vóór de aanmelding bij de kliniek al op verschillende manieren, onder professionele

begeleiding, heeft geprobeerd het overgewicht aan te pakken en dat dit niet met blijvend resultaat is

gelukt.

Is bariatrische chirurgie een manier om een gezonde(re) relatie met eten te krijgen? Het kan! De

ingreep werkt als een ingebouwde rem. Zorgvuldig met eten omgaan blijft echter een belangrijk

punt. Hoe iemand na de ingreep met eten om zal gaan is heel persoonsgebonden. Er zijn

verschillende factoren die meespelen. Bij een maagband kunnen bepaalde voedingsmiddelen soms

niet zo goed meer gegeten worden, die passeren de ring niet gemakkelijk. Bij een gastric bypass kan

men door de interne veranderde situatie veel last krijgen van het eten van suikers, het zogenaamde

“dumping syndroom”. Dit wilt zeggen dat iemand zich behoorlijk ziek kan voelen na het eten van

Jacquline Vogelaar © 2015

suikers. Deze zaken hebben natuurlijk invloed op het eetgedrag, maar belangrijker is de rol die eten

blijft spelen in iemands hoofd en leven. De metamorfose die door het gewichtsverlies wordt

verkregen kan zo’n enorme boost geven, dat het oude patroon hiermee doorbroken wordt. Dit wordt

wel eens gekscherend versie 2.0 van zichzelf genoemd. De herinnering aan het lijden in de vroegere

situatie roept dan iets op van “dát nóóit meer!” Dit kan een krachtig anker zijn om van dát

ongewenste gevoel naar het huidige gewenste gevoel te switchen. De lijdensdruk heeft ook zijn

functie. Vanuit die pijn zijn er stappen te ondernomen om iets te veranderen en te streven naar een

gezonder lichaam. Het opnemen van de eigen verantwoordelijkheid en het zien van het eigen

aandeel speelt hierbij ook een grote rol.

Overige methoden Buiten de twee bovengenoemde methoden om overgewicht aan te pakken zijn er nog andere

behandelingswijzen die minder toegepast worden. Dit kan zijn vanwege de niet bewezen positieve

resultaten of de effecten op lange termijn.

Eetlustremmende medicatie

Alternatieve geneeswijzen zoals acupunctuur afkomstig

uit de Chinese geneeskunde

Cosmetische ingrepen zoals bijvoorbeeld liposuctie.

5. BIBLIOGRAFIE

ASSAGIOLI R. (1973) Over de wil – Sturend mechanisme in het menselijk handelen Utrecht/Antwerpen: Servire

BOSCH J., DAANSEN P. & BRAET C. (2004) Cognitieve gedragstherapie bij obesitas Houten: Bohn, Stafleu, van Loghum

DAANSEN P. (2005) Leven met obesitas, Houten: Bohn, Stafleu, van Loghum

ESTES C.P. De ontembare vrouw (1995) Haarlem:Altamira-Becht

FERRUCCI P. (2000) Rondleiding in de psychosynthese, model voor persoonlijke groei, Haarlem: De Toorts,.

VAN HOUT G. (1996) Maak je niet dik, over eten en diëten, Amsterdam: Boom

VAN HOUT G. (2003) Het langzaam-aan-dieet, Schuyt & Co

JOHNSTON A. (1996) Eten in het schijnsel van de maan, Haarlem: Becht

KORTINK J. (2010) Uit de ban van eetbuien, een weg naar balans in je leven Utrecht/Antwerpen: Servire.

KORTINK J. & NOORDENBOS G. (2011) Uit de ban van emotie-eten, een nieuwe oplossing voor eet- en gewichtsproblemen, Utrecht/Antwerpen: Servire.

KOSTERS M. (2011) Het geheim van slanke mensen, Amsterdam: in eigen beheer

MEIJER K. (1992) Handboek psychosomatiek, Baarn: HB Uitgevers

O’CONNOR J. & SEYMOUR J. (1990) NLP-gids voor optimaal functioneren – Neurolinguïstisch programmeren voor beginners. Haarlem: De Toorts

POLLAN M. (2009) Echt eten, Amsterdam: de Arbeiderspers

RILEY GILLIAN (2003)Wilskracht, je hebt het! Maak er gebruik van! Aartselaar: Deltas

ROBER P. (2002) Samen in therapie, gezinstherapie als dialoog, Leuven: Acco

ROLLNICK S., W.R. MILLER, C.C. BUTLER (2007) Motiverende gespreksvoering in de gezondheidszorg, Gorinchem: Ekklesia

STEVENS A. (1990) Over Jung, Rotterdam: Lemniscaat

Jacquline Vogelaar © 2015

VISSER F. (2001) Ken Wilber, denken als passie, Rotterdam: Lemniscaat

VLEUGELS H. & VAN DEN BOSCH B. (2008) Veranderende denkbeelden in de psychotherapie - Interactionele Vormgeving in actie. Antwerpen: Standaard Uitgeverij

WILBER K. (2007) Integrale Visie op het leven, God, het Universum en alles, Deventer: Ankh-Hermes

ZWEIG C. & WOLF S. (2009) Omgaan met je schaduw, Utrecht/Antwerpen: Servire

6. INTERNET

http://www.who.int/mediacentre/factsheets/fs311/en/index.html

Copyright 2008/2009 Kenniscentrum Overgewicht

http://www.overgewicht.org/Overovergewicht/Diagnostiek/Volwassenen

http://nl.wikipedia.org/wiki/Acceptance_and_commitment_therapy

http://www.ntvg.nl/publicatie/overgewicht-iii-gewichtsreducerendebehandelingsstrategie

http://www.tipsbijafvallen.nl/acupunctuur.php

kwadrantenmodel Ken Wilber.png

maandag 9 januari 2012 - (Marleen De Geest) www.6minutes.be

http://studiedagvae.blogspot.com/p/info-workshops.html site VAE

http://mens-en-gezondheid.infonu.nl/lifestyle/73890-mindfulness-bodyscan-hoe-werkt-het.html

http://members.home.nl/j.dammeijer/mijnweb2/NLP3.htm

http://nl.wikipedia.org/wiki/Mindfulness

http://studiedagvae.blogspot.com/p/info-workshops.html site VAE

metro sept 2011

bron http://medischcontact.artsennet.nl Obesitas chronische ziekte, Publicatie Nr. 18 - 02 mei 2006 Jaargang 2006, Auteur P.C. Van de Meeberg, G.H. de Groot en C.E.M. Bever Pagina's 736 – 738

http://www.sg.uu.nl/programma/najaar-2007/zin-en-onzin-over-eten

Meer weten over dit onderwerp?

Sonnvelt verzorgd de cursus Psyche en gewicht. Deze 2-daagse cursus is bedoeld voor alle

vormen van begeleiding waar voeding en eetgedrag onderdeel van zijn. Er worden

handvatten aangereikt voor patroondoorbrekend gedrag die zinvol kunnen zijn voor

diëtisten, gewichtsconsulenten, (lifestyle) coaches, psychologen die bijvoorbeeld

multidisciplinair werken met overgewicht of huisartsen die in hun praktijk steeds vaker te

maken hebben met gewichtsproblemen.

Verder is de cursus interessant voor iedereen die meer inzicht wilt verkrijgen over de relatie

tussen de psyche en gewicht.

Meer informatie op www.sonneveltopleidingen.nl/cursussen