DE KLE INE ALK 1

Jaargang 30

nummer 1

2012

DE KLEINE ALKcontactorgaan VogelwerkgroepAlkmaar en omstreken

verschijnt vier maal per jaar

RedactieTom DammMiranda Zutt-van der Made

Vaste medewerkersPierre van der WielenErwin van SaaneEvert MaarschallWim ScholsWim Bart Stoop

VormgevingPeter van Brandwijk (072) 515 84 96

BeeldredactieJan Stok (072) 511 65 20

RedactieadresTom Damm (06) 42 12 26 10tomdamm@zonnet.nl

VerspreidingJannie Nijman (072) 561 56 05Conny Wubbels

BestuurVoorzitterHarry Smit (072) 511 51 37 smit51@telfort.nlSecretarisMiranda Zutt-van der Made (0226) 32 02 01zuttmade@quicknet.nlDijk 6, 1721 AE Broek op LangedijkPenningmeester, ledenadministratieAuke Burrie (072) 572 96 94Acacialaan 1, 1702 ST Heerhugowaardaburrie@hotmail.comLidPaul de Jong (072) 564 40 29Cees de Haan (072) 533 73 37

Voorplaat: kleine alk, Frits-Jan Maas

IJsvogelwerkgroepcontactpersoon Rutger Polder,1815JK232@hetnet.nl,(072) 511 99 39Roofvogelwerkgroepcontactpersoon Dook Vlugt,d.vlugt@quicknet.nl,(072) 589 77 78

Lid wordenHet lidmaatschap van onze verenigingbedraagt slechts €15,00 per jaar. Hiervoorontvangt u viermaal per jaar ons blad DeKleine Alk en bent u van harte welkom opde door ons georganiseerde activiteiten,waaronder lezingen en excursies. Als wel-komstgeschenk ontvangt u tevens hetboek ‘Alkmaar heeft vleugels’ (t.w.v. 9,95euro).

Lid wordt u door 15 euro over te makenop Gironummer 2197346 en door tevenseen mail te sturen naar Auke Burrie,aburrie@hotmail.com, met uw naam,adres, telefoonnummer en e-mailadres.

Ook adreswijzigingen kunt u doorgevenaan Auke.

2 DE KLE INE ALK

in dit nummerpagina 3� Vooraf Miranda Zutt–van der Made

pagina 4� Appel- en andere vinken in de Rekerhout

in de winter 2010/2011 Ruud Costerspagina 8� De Huiszwaluw als broedvogel in het werkgebied

van de Vogelwerkgroep Alkmaar e.o. in 2011 Harry Smitpagina 12� Kerkuilen in het werkgebied

van de Vogelwerkgroep Alkmaar e.o. in 2011 Tim Zuttpagina 13� Raadselvogel van Wim Wim Schols

pagina 14� Steenuilen in Regio 8 Henk Eenhoorn

pagina 15� Steenuilen in de Schermer Tom Jorna

pagina 16� Mijn Oehoe... Floris Parlevliet

pagina 17� 400 keer rondje Bergerringvaart en Stad met de kano:

wat zie je dan zoal? Jan Vrouwepagina 21� Trektelpost Bergen aan Zee vanuit een andere hoek Dook Vlugt

pagina 24� Excursie Friese Waddenkust op 7 januari 2012 Dirk van der Made

pagina 27� Nationale Tuinvogeltelling 2012 Jip Louwe Kooijmans

pagina 32� Communicatie & Actualiteiten� Van het bestuur Bestuur

pagina 34� Aankondiging: 2012, het Jaar van de Klauwieren Vogelbescherming & SOVON

pagina 35� Oproep: Gezocht: tellers Gierzwaluwen Peter Mol & Marleen Andriessen

pagina 37� Aankondiging: Programma Pterodroma 2012

pagina 38� Lezingen Pierre van der Wielen, Evert Maarschall

pagina 40� Excursienieuws Erwin van Saane, Evert Maarschall

pagina 41� Bezoekerscentrum Schoorlse Duinen

pagina 42� Waarnemingenoverzicht

pagina 43� Ogrut 27: Goudheantje Wim Bart Stoop

Kopijsluitingsdatum nr. 2: 1 mei 2012

Vooraf

Het is een rare winter: zacht, mist, veel regen, veel wind en toen ik er niet meer ingeloofde dat het nog winter ging worden werd het toch nog koud. En vandaag zelfseen flink pak sneeuw. In mijn tuin zitten ineens vogels die ik de hele winter daar nogniet had gezien. Verschillende Vinken en Spreeuwen scharrelen door de sneeuw en ikhoorde een Sijsje overvliegen. Ik heb ineens twee Roodborsten en tweeHeggenmussen.Toch heb ik me niet verveeld de afgelopen wintermaanden. Daar zorgden vooral demeeuwen wel voor! Eerst brachten de vele stormen grote aantallen Drieteenmeeuwennaar de kust. Duizenden naar zuid, duizenden naar noord. Op 4 december teldenWim van Splunder en Chris Winter er bij Egmond aan Zee in 2,5 uur 8084 naar zuiden 6864 naar noord! Maar je bleef ze overal tegenkomen. Vooral bij Petten foerageer-den ze dicht langs de kust en soms zag je ze rusten in de weilanden achter De Puttenof in De Putten zelf. Ze zijn mijn favoriet, met hun zachte, vriendelijke blik, groengelesnavel en zwarte, als in de inkt gedoopte, vleugelpunten.Op 9 december 2011 ontdekt Ruud Brouwer de eerste, eerste winter Kleine burge-meester, ook in Petten, net buiten ons werkgebied. Begin januari duikt er, wederom indie omgeving ook een derde winter Kleine burgemeester op. Op 24 januari ziet weder-om Ruud Brouwer maar liefst 5 Kleine burgemeesters bij Petten: 2 exx. eerste winter, 2exx. tweede winter en een derde winter. Maar ook in Friesland, Zeeland, Flevopolder,Groningen en Zuid Holland pleisteren deze winter Kleine burgemeesters, zelfs adultevogels.

DE KLE INE ALK 3

Twee Kleine burgemeesters, 24 januari 2012, Hondsbossche Zeewering. Foto: Rob Halff

Eind oktober 2011 duiken er bij de Zuidpier van IJmuiden de eerste Grote burge-meesters op. Op 10 december meldt Tom Damm de eerste, eerste winter Grote burge-meester hier dichter in de buurt, namelijk bij Callantsoog. Leon Edelaar en CockReijnders zien er op 17 december zelfs twee, beiden eerste winter vogels. Ook in ande-re provincies worden Grote burgemeesters gemeld, opvallend vaak op dezelfde plekkenals waar de Kleine opduiken, o.a. Urk, Oosterscheldekering en de Eemshaven.In Den Oever wordt op 3 januari een Grote burgemeester gemeld, maar vanaf 20januari wordt een tweede winter vogel vrijwel dagelijks gemeld. Op 21 januari is hetdaar meeuwen kijken voor gevorderden. Een goede kandidaat Kumliens meeuw(ondersoort van Kleine burgemeester uit NO-Canada) wordt bij Den Oever gezien.Twee dagen later meld Herman Bouman dat hij een mogelijke Amerikaanse zilver-meeuw heeft gefotografeerd. Dit brengt heel wat vogelaars op de been. De meeuwvoert de spanning nog wat op door een paar dagen te ‘verdwijnen’, maar duikt tochweer op en laat zich van alle kanten, in alle standen fotograferen. Er volgen de nodigediscussies over dit beest.Maar als jullie dit lezen is het al weer maart en staat het voorjaar voor de deur. Delaatste Dwergganzen vertrekken dan weer en maken plaats voor onze zomergasten.

Miranda Zutt-van der Made

Appel- en andere vinken in de Rekerhoutin de winter 2010/2011

InleidingEen verhuizing naar de steenmassa van het winkelcentrum De Mare overtrof nietmijn laaggespannen verwachtingen voor een vogelrijke omgeving. Hetzelfde zou gel-den voor het op een driedubbele steenworp afstand gelegen stadspark Rekerhout. Ditsinds 1977 bestaande en circa 33 hectare metende park was mij immers aangekondigdals paradijs voor gillende kinderen en blaffende honden. Die aankondiging sneedhout, maar mijn hierop getrokken conclusie over vogelarmoede was voorbarig: wat eenmeevaller! Niet-alledaagse vogelsoorten als Houtsnip, Waterral, Groene specht,IJsvogel en Appelvink verblijven eveneens graag in dit park.De Appelvink was in de winter 2010/2011 zelfs zo algemeen dat je hem geen dagkon missen. De actieve leden van de VWG Alkmaar e.o. lieten de Rekerhout dan ookniet links liggen. Deze winter (2011/2012) ben ik in dit park tot op de dag van schrij-ven (5 januari 2012) echter nog geen pleisterende Appelvink (en ook geen Keep,Goudvink, Sijs of ‘barmsijs’) tegengekomen. De website waarneming.nl leert mij dater alleen in oktober een roepende en een overvliegende Appelvink zijn gemeld. Omdatde winterpopulatie van november tot en met februari stabiel is, zowel wat betreft ver-spreiding als talrijkheid, geeft dit weinig hoop voor een langdurige presentie in het eer-ste kwartaal van 2012. Blijkbaar is de winter van 2010/2011, met een qua koude nor-

4 DE KLE INE ALK

maal karakter, een bijzonder jaar voor de Appelvink geweest. Mede gelet op de opval-lende aanwezigheid vier andere vinkensoorten rechtvaardigt dit mijns inziens een vast-legging van hun aanwezigheid in De Kleine Alk. De algemene jaarvogels Vink,Groenling en Putter laat ik buiten beschouwing. De waarnemingsgegevens ontleen ikaan waarneming.nl, aangevuld met overige eigen waarnemingen. De besproken soor-ten zijn in de maanden september, oktober en april niet in de Rekerhout gemeld. Naeen korte bespreking van de overige vier soorten komt uitgebreid de Appelvink aanbod.

Keep, Goudvink, Sijs en ‘barmsijs’Tabel 1 toont het maximum aantal per soort per maandhelft met de eerste en laatstewaarnemingsdatum.De Kepen (Fringilla montifringilla) komen op 27 januari als laatste binnen en verdwij-nen op 31 maart eveneens als laatste. De aantallen Kepen in ons land wisselen van wintertot winter sterk, afhankelijk van de hoeveelheid beschikbare beukenzaden in Noord- enMidden-Europa. In de periode 1980-2009 nam in ons land de stand als wintervogel af.De Goudvinken (Pyrrhula pyrrhula) zijn vier maanden blijven hangen. De stand alsNederlandse wintervogel nam toe in de periode 1980-2009 en bleef stabiel in 2000-2009. Kees Roselaar weet op 23 januari drie adulte exemplaren als Noordse goudvink(P. p. pyrrhula) te determineren. Noordse goudvinken zijn iets groter dan onze broed-vogels. Zij zijn afkomstig uit Scandinavië en komen niet elke winter naar ons land.De Sijzen (Carduelis spinus) leveren de hoogste aantallen. Op 24 januari kom ikmeerdere flinke groepen tegen. Ik kwam toen terug van het Geestmerambacht waar

DE KLE INE ALK 5

Goudvink Foto: Harm Niesen

6 DE KLE INE ALK

het ook al wemelde van de Sijzen. Tegen mijn gewoonte heb ik verzuimd de aantallenin de Rekerhout te noteren en volstond ik met “alom aanwezig”. Bij het schrijven vandit stukje voel ik hiervan enige spijt opborrelen. In de winter worden de Nederlandsebroedvogels aangevuld met in het gebied tussen Scandinavië en West-Rusland broe-dende Sijzen. Als wintervogel in ons land is de stand in de periode 1980-2009 afgenomen.De ‘barmsijzen’ (Carduelis flammea/cabaret) zijn bij vijf van de zeven waarnemingengemeld als Grote barmsijs (C. flammea), terwijl de overige twee waarnemingen zichbeperkten tot barmsijs spec. De Grote barmsijs verschijnt in sommige jaren in groteaantallen in ons land wanneer zich in de gangbare overwinteringsgebiedenScandinavië, Finland en Wit-Rusland een misoogst van berkenzaden voordoet.

Tabel 1. De aanwezigheid van vijf soorten vinken in de Rekerhout per halve maand in dewinter 2010/2011, met eerste (EW) en laatste (LW) waarneming.

maand EW nov dec jan feb mrt apr LWhelft I II I II I II I II I II I

Keep 27-jan 0 0 0 0 0 3 12 2 1 4 0 31-mrtGoudvink 21-nov 0 4 4 1 3 4 9 5 4 2 0 20-mrtAppelvink 14-nov 0 2 9 9 12 17 16 10 9 1 0 17-mrtSijs 5-dec 0 0 30 50 30 41 64 25 12 30 0 20-mrtGrote barmsijs 13-dec 0 0 70 0 10 15 5 1 0 0 0 17-feb

AppelvinkVan de Europese vinken is de Appelvink (Coccothraustes coccothraustes) de grootste en onop-vallendste. Deze tegenstrijdigheid doet vooral opgeld bij louter visueel ingestelde vogelaars.Ook heeft de Appelvink het meest ronde lijf, de dikste snavel, de zwaarste kop en de kortstestaart. Door zijn clowneske uiterlijk en schuwheid is hij ook de mysterieuste vertegenwoor-diger van de Europese vinken. Zijn relatief zeer kleine vleugeloppervlak stelt hem in staatverticaal op te vliegen en biedt hem een grote wendbaarheid. Vijftig jaar geleden was deAppelvink nog een zeldzame verschijning in het westen van Nederland. Een waarnemingvan één exemplaar inWassenaar op 6 februari 1960 rechtvaardigde al een vermelding in hettijdschrift Limosa (Kist 1961). In 1985 vindt er een abrupte toename in ons land plaats diede soort ook naarWest-Nederland drijft. In 1986 is er een vermoedelijk broedgeval bijSchoorl. In een overzicht van waarnemingen in Alkmaar en omgeving gedurende de wintersvan 1986/1987 tot en met 1988/1989 ontbreken nog waarnemingen in de Rekerhout, maardit verandert vanaf de winter 1996/1997. Tabel 2 vermeldt vanaf 1996/1997 de maximaleaantallen per maandhelft, de eerste en laatste waarnemingsdatum en het karakter van dewinter. In 1996/1997 worden daar maximaal drie stuks gezien en in 1997/1998 is het goedraak met 19 stuks. Dit aantal wordt overtroffen in 2003/2004 met 23 stuks op 30 december2003, een record dat eind 2011 nog overeind staat. Hoge winteraantallen en mogelijkebroedgevallen in 1997, 1998, 2000, 2002, 2004, 2006 en 2009 maken de Rekerhout ver-maard om haar Appelvinken. Het maximum aantal in de winter 2010/2011 is 17 stuks ineen tuin aan de rand van de Rekerhout tijdens de Nationale Tuinvogeltelling op 22/23 janu-

ari. Tabel 2 laat zien dat de Appelvink gewoonlijk in de periode november-maart present ismet de maximum aantallen in januari-maart. Opvallend is dat er gedurende drie van de laat-ste 15 winters helemaal geen Appelvinken zijn gemeld. Er blijkt geen verband tussen het vol-ledig ontbreken van de soort en het karakter van de winter.

Tabel 2. Maximum aantal Appelvinken per winter, eerste en laatste waarnemingsdatumen het winterkarakter.

winter max datum eerste laatste karakter1996/1997 3 27-dec 27-dec 8-apr normaal1997/1998 19 25-mrt 25-feb 18-apr extreem zacht1998/1999 zacht1999/2000 5 19-jan 19-jan 22-mrt extreem zacht2000/2001 zacht2001/2002 1 20-mrt 20-mrt 20-mrt zeer zacht2002/2003 2 8-feb 8-feb 12-mrt vrij zacht2003/2004 23 30-dec 30-dec 21-apr extreem zacht2004/2005 extreem zacht2005/2006 5 19-feb 19-feb 9-mrt zacht2006/2007 14 14-feb 14-feb 14-apr extreem zacht2007/2008 17 19-mrt 17-nov 14-mrt zeer zacht2008/2009 8 5-feb 29-nov 28-mrt zacht2009/2010 9 21-feb 7-nov 14-mrt normaal2010/2011 17 22-jan 14-nov 17-mrt normaal

DE KLE INE ALK 7

Appelvink Foto: Harm Niesen

DankzeggingVan de waarnemingsgegevens van de volgende personen heb ik dankbaar gebruikgemaakt: Tom Damm, Jaap Groenhof, Hans Grotenhuis, Jacos Jes, Paul de Jong, Frits-Jan Maas, John van Roosmalen, Kees Roselaar, Erwin van Saane, Harry Smit, MarcoWitte, Miranda Zutt-van der Made en Tim Zutt.

LiteratuurApperloo J 1989. Appelvinken in het werkgebied van de VWG Alkmaar e.o., een vervolg.De Kleine Alk 7(1): 1-5.Bijlsma RG 1987. Explosieve toename van de Appelvink. Limosa 60(3): 155.Bijlsma RG 2001. Appelvink. Pp. 520-521 [in] Bijlsma RG, F Hustings & CJCamphuysen 2001 (red.) 2001. Algemene en schaarse vogels van Nederland(Avifauna van Nederland 2). GMB/KNNV.DammT 1995. Broedvogels van de Rekerhout 1983-94. De Kleine Alk 13(4): 15-24.DammT 1998.Weer Appelvinken in de Rekerhout. De Kleine Alk 16(2): 13-16.DammT 2002. Broedvogels in de Rekerhout 1995-2001. De Kleine Alk 20(1): 6-18.Deursen C van 2006. Appelvink: specialistisch buitenbeentje dat hoge eisen stelt aan zijnomgeving. Fitis 41(2): 93-98.Jong P de 2010. De Rekerhout. [in] Zutt-van der Made M & J Bos (red.) 2010.Alkmaar heeft vleugels.Kist J 1961. Verslag van de vergadering van de Afdeling Club van NederlandseVogelkundigen, gehouden in Kasteel Oud Clingendaal, op 14 februari 1960. Limosa34(1-2): 161-163.Levering HPA & GO Keijl 2008. Vinkenbaan Castricum 1960-2006 – een halve eeuwvogels ringen. VRS Castricum.Slings QL 1986. Bijzondere waarnemingen. De Graspieper 6(3): 116-118.Smit H, CF Roobeek & T Damm 2005. De broedvogels van Alkmaar in 2001-2004.Bijzondere uitgave van De Kleine Alk, Vogelwerkgroep Alkmaar e.o., Alkmaar.SOVON 2011. Vogelbalans 2011.Zutt-van der Made M 2011. Nationale Tuinvogeltelling. De Kleine Alk 29(1): 38-42.

Ruud Costers, ruudcosters@hetnet.nl

De Huiszwaluw als broedvogel in het werkgebied vande Vogelwerkgroep Alkmaar e.o. in 2011

InleidingHet was al weer 12 jaar geleden dat er een gebiedsdekkende inventarisatie van deHuiszwaluw in het werkgebied van de Vogelwerkgroep Alkmaar had plaatsgevonden(Smit 1999). Tijd dus om deze soort weer eens onder de loep te nemen.

8 DE KLE INE ALK

MethodeDe tellers werd gevraagd een tweetal tellingen uit te voeren. De eerste telling in detweede helft van juni, de tweede telling in de eerste helft van juli. In Langedijk,Noord-Scharwoude en Oudkarspel zijn de Huiszwaluwen in augustus geteld.

ResultatenIn tabel 1 wordt het resultaat weergegeven van de tellingen van 1999 en 2011.Omdat niet duidelijk is of in 1999 Krabbendam en de Mijzenpolder geteld zijn, zijndeze twee gebieden buiten de bespreking gehouden. Uit tabel 1 kan opgemaakt wor-den dat het aantal Huiszwaluwen in ons werkgebied flink is toegenomen. De stand issinds 1999 met maar liefst 221% toegenomen. Er zijn wel grote regionale verschillen.In Alkmaar zelf gaat het met de kolonie rond de Kennemerstraatweg/Tolweg nietgoed. Te verwachten is dat de Huiszwaluw daar binnen 1-2 jaar verdwenen is. InOudorp en vooral Koedijk daarentegen gaat het bijzonder goed. In Koedijk bevindtzich de grootste kolonie in ons werkgebied, namelijk 42 nesten aan Kanaaldijk 142.Een opvallende verschuiving heeft zich rond de Eilandspolder voor gedaan. In De Rijpzijn de Huiszwaluwen geheel verdwenen. In Grootschermer, waar 12 jaar geleden geenHuiszwaluwen waren, broedden 46 paar.

DE KLE INE ALK 9

Modder verzamelen voor de nestbouw. Foto: Erwin van Saane

Tabel 1. Aantal Huiszwaluwnesten per gebied in de vier inventarisatiejaren.

Gebied 1987 1995 1999 2011

Alkmaar ? 8 17 2Oudorp 19 13 11 23Koedijk 14 14 25 69

Boekelermeer/Heiloo 26 12 0 0

Heerhugowaard/ De Noord 7 13 12 16Heerhugowaard Zuid 23 33 30 42Oterleek 16 0 0 13

Warmenhuizen 10 0 0 24Sint Pancras 16 15 12 18Broek op Langedijk 4 0 0 12Zuid-Scharwoude 6 3 6 0Noord-Scharwoude 6 1 5 11Oudkarspel 24 18 9 25

Stompetoren 23 2 3 37Zuid-Schermer 41 31 0 5Overige Schermer 41 31 17 37

Egmond a/d Hoef 7 21 13 8Egmond-Binnen 6 10 4 8Overige Egmondermeer+Maalwater 16 12 3 16

Bergen 21 1 0 0Schoorl + Groet 10 21 36 35

Driehuizen 40 23 11 17Graft 3 1 0 0West-Graftdijk 12 3 5 21Oost-Graftdijk 13 2 15 49De Rijp 29 21 16 0Schermerhorn 30 6 9 38Grootschermer 0 0 0 46Overige Eilandspolder 0 0 0 0

Totaal 463 315 259 572

Mijzenpolder ? ? ? 14Krabbendam ? ? ? 13

10 DE KLE INE ALK

DiscussieRecente berichten over de Huiszwaluw melden een lichte toename van het aantalbroedvogels in Nederland (Van Bruggen 2011). In de Kop van Noord-Hollandbedraagt de toename tussen 2009 en 2010 12,5%, in Noord-Holland Zuid is deze1,3%. Uit onze eigen gegevens kan opgemaakt worden dat deze toename al over een

langere tijdheeft plaatsgevonden.

Tellersmeldden datdoor het drogevoorjaarHuiszwaluwenniet overal instaat waren denestbouw te vol-tooien.Mogelijk heeftdat de positieveresultaten watgedrukt.

DankzeggingBij deze bedank ik de volgende personen voor hun medewerking: Hans Aries, TomDamm, Dirk Klein, Kees Roobeek, Sjaak Waterlander en Pierre van der Wielen. HenkVos (VWGTringa) gaf de gegevens van Sint Pancras-Oudkarspel door.

Verwijzingen

Bruggen J van 2011. Huiszwaluw en Oeverzwaluw in 2010, een positief verhaal.SOVON-Nieuws 24: 3-4.Smit H 1999. De Huiszwaluw Delichon urbica als broedvogel in het werkgebied van deVogelwerkgroep Alkmaar e.o. in 1999. De Kleine Alk 17(4): 9-11.

Harry Smit, Emmastraat 43a, 1814 DM Alkmaar, smit51@telfort.nl

DE KLE INE ALK 11

De Huiszwaluw is in het werkgebied flink toegenomen.Foto: Harm Niesen

Kerkuilen in het werkgebied van de VogelwerkgroepAlkmaar e.o. in 2011

Na weer een winter van betekenis, was ook 2011 weer spannend, wat betreft het aantalbroedsels van de Kerkuilen in ons werkgebied. 2010 was ondanks de redelijk strenge wintereen goed jaar geworden. Er zijn in de winter van 2010-2011 nog enkele Kerkuilenkastenopgehangen op nieuwe locaties, waaronder een bij een houthandel in Oudkarspel.Eind mei werden de kasten in de Schermer en Oudkarspel door mij aan een controleonderworpen. Op vier succesvolle locaties van 2010 waren opnieuw broedsels aanwezigmet 5 tot 7 eieren; dit zag er hoopvol uit. Op twee locaties, waar in 2010 wel was gebroed,was in 2011 geen nieuwe poging ondernomen. Ondanks de aanwezigheid van minstenséén Kerkuil, is hier het hele jaar ook verder niet gebroed.Wel was er in de Zuidschermereen nieuwe kast bewoond, waar gelijk 6 eieren bebroed werden, die ook allemaal zijn uitge-komen. In Oudkarspel was het ook gelijk raak met 5 eieren. Tevens stuitte ik tijdens deBoerenzwaluwentelling op een Kerkuilenbroedsel in een nis in een nok van een schuurnabij Oterleek. Volgens de eigenaar van de schuur zaten de uilen daar al een paar jaar, maarhij wist niet hoeveel jongen er grootgebracht waren. Middels controle met een spiegeltjeconstateerden we 7 eieren.In juni en juli zijn uiteindelijk 27 jongen geringd. Van het broedsel in Oudkarspel ishelaas maar één ei uitgekomen en van het broedsel in Oterleek is niet één ei uitgekomen.

12 DE KLE INE ALK

Kerkuilpullen omgeving Heilooërbos. Foto: Jan Stok

Ze bleken onbevrucht. Dit kan komen, doordat één van de ouders nog erg jong is. Eén vande uilen in Oudkarspel bijvoorbeeld, was nog geen jaar oud, toen zij begon met broeden.Dit konden wij middels de ringaflezing constateren. Ondanks dat, was 27 jongen geenslecht resultaat; in 2010 waren er totaal 26 jongen.Eind augustus kreeg ik van omliggende regio’s te horen dat er aardig wat 2e broedselsbezig waren. Het werd tijd voor weer een controleronde. Dit resulteerde in het eerste 2e

broedsel in de Schermer in mijn carrière (ik ben nu drie jaar bezig). Nabij Schermerhornzat een uil opnieuw op 5 eieren. Begin november konden we hier nog drie jongen ringen.Uiteindelijk zijn hier twee jongen uitgevlogen. De derde vond ik begin januari 2012 vol-groeid, maar dood in de kast.Uiteindelijk groeide het aantal broedparen en jongen in 2011 ten opzichte van 2010. Hetaantal broedparen van 6 naar 7 en het aantal jongen van 26 naar 29. Het aantal broedparenin de regio Alkmaar-Heiloo-Bergen-Egmond-Schoorl (coördinator Henk Eenhoorn) bleefgelijk met 10 paar, waarvan er 3 mislukten. Ook hier was een 2e broedsel aanwezig. Totaalresulteerde dit in 27 uitgevlogen jongen, 7 minder dan vorig jaar. InWarmenhuizen (ooknog ons werkgebied) was ook nog een broedsel uit de regio van Gert-Jan Langedijk. Hierzijn twee jongen uitgevlogen. Ten opzichte van 2010 is het aantal broedparen stabiel geble-ven in ons werkgebied en totaal 58 jongen uitgevlogen. Er hangen nog volop vrije kasten,dus hopen wij dat we volgend jaar weer plussen.

Kerkuilenwerkgroep Noord-Holland, Regiocoördinator Schermer:Tim Zutt, zuttmade@quicknet.nl

DE KLE INE ALK 13

De raadselvogel van Wim. Illustratie: Wim Schols

Steenuilen in Regio 8

Een groot deel van ons werkgebied valt onder de Steenuilenwerkgroep regio 8. Regio 8bevat het gebied tussen het Noordzeekanaal, de A9, het Noord-Hollands kanaal, tot enmet Hargen en de Noordzee.De werkgroep bestaat uit: Bert Daudeij (Heiloo), Lauri Karels (Limmen), PeterOuwekerk (Uitgeest), Giel van de Pluijm (Bergen), Piet Zomerdijk (Bakkum) enHenk Eenhoorn (Castricum, coördinator).

De werkgroep wil zoveel mogelijk doen om de Steenuil te beschermen en het aantal teverhogen in ons gebied. Zij doet dit door voorlichting te geven, nestkasten op te han-gen (er zijn 97 stuks geplaatst) en door het biotoop te verbeteren.In Noord-Holland broedden in 2008 112 paar, in 2009 106 paar, in 2010 101 paaren 2011 90 paar Steenuilen.

De helft van deSteenuilen in Noord-Holland broedt inWest-Friesland en je kunt moei-lijk zeggen dat Noord-Holland “het Steenuilen-gebied bij uitstek” is. Als jeecht Steenuilen wilt zienmoet je naar Gelderland(de Veluwe en daar ten zui-den van richting groterivieren).Jammer genoeg wordt

er, voorzover wij weten,in onze regio 8 nietgebroed, maar hopelijkweten wij niet alles.Steenuiltjes houden vantroep en rotzooi en broe-den dus ook op plekkenwaar je het niet meteenverwacht: in oudeschuurtjes, onder stapelshout, in gaten in bomen.

Nieuwe SteenuilenTwee boswachters van PWN hebben deze zomer vier Steenuiltjes (afkomstig uit deVogelopvang) losgelaten op het Voormalig Vliegveld Bergen: “ze gingen allen eenandere kant op en verdwenen uit het zicht”. Maar ze moeten wel ergens in de buurtzijn want Steenuilen zijn geen “ver-vliegers”, dus we komen ze wel weer tegen.

14 DE KLE INE ALK

In 2011 broedden 90 paar Steenuilen in Noord-Holland.Foto: Jan Stok

TorenvalkAan de Hoeverweg in Egmond aan de Hoef, broedde dit jaar een Torenvalk in eenkast van ons. Er werden vier jongen grootgebracht. Dat is tenminste iets anders daneen Spreeuw of Koolmees die we meestal in onze kasten aantreffen.

BunkersEr is dit voorjaar een paartje Steenuilen gezien op de bunkers voorbij de Filisteinsemolen (op het Voormalig Vliegveld Bergen), maar van verdere activiteiten hebben wenog niets gemerkt.

BoomgaardDit voorjaar zat een solitaire Steenuil in de boomgaard aan de Egmondermeer inEgmond aan de Hoef. Het roepen om een vrouwtje werd op zeker moment gestaakten de vogel verdween. Hier werd in het verleden altijd gebroed. De biotoop is dan ookideaal: een boomgaard, een schapenweitje en rommelige houtstapels. En als ze zin inverandering hadden gingen ze op bezoek bij de buurman. Er werd gebroed in stapelshout, waar jammer genoeg de kat de jonge uiltjes vaak wist te vinden.

SnelheidAan de Westerweg in Heiloo hebben we in januari een Steenuilenkast opgehangen.Dezelfde maand zaten er twee Steenuilen in, maar in de loop van het voorjaar waren zeverdwenen.

Geel nestBij controle van een nestkast zagen we een Koolmezennest vol met alleen gele stof.Uiteindelijk bleek op korte afstand een tennisbaan te liggen en de Mezen hadden degele tennisballen gestript en voor hun nest gebruikt.

Henk Eenhoorn, h.eenhoorn@kpnmail.nl

Steenuilen in de Schermer in 2011

In 2009 ben ik via Dirk Klein betrokken geraakt bij de Steenuilenwerkgroep, hij zochtiemand ter ondersteuning van het veldwerk. Aangezien ik altijd al een vogel- en vooraluilenliefhebber ben geweest leek dit mij wel leuk en ben ik hem gaan helpen.Helaas is Dirk vanwege gezondheidsproblemen in 2010 gestopt, maar gelukkig heefthij mij nog kunnen inwerken. Dirk beheerde regio de Schermer vanaf 2003. Toen hin-gen er 17 kasten, inmiddels hangen er 28 kasten. In tabel 1 staat een overzicht van desuccesvolle broedgevallen en het aantal geringde jongen.

DE KLE INE ALK 15

16 DE KLE INE ALK

Tabel 1. Aantal succesvolle broedgevallen van Steenuil en het aantal geringde jongen inde Schermer van 2004-2011.

2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011Succesvolle broedgevallen 1 2 0 1 1 1 1 2Aantal geringde jongen 4 4 0 5 1 4 4 8

Gezien het aantal kasten valt het aantal broedgevallen wel tegen. De kasten vallen ook goedin de smaak bij Spreeuwen, Koolmezen en soms de Ringmus en zelfs een Buffelkopeend.Al met al was 2011 een goed jaar in de reeks en hopelijk zet deze stijgende trend door.

Tom Jorna, tomenijvonne@quicknet.nl

Mijn Oehoe…

Sinds een paar maanden verkeer ik in de gelukkige omstandigheid een Oehoe als naas-te buurvrouw te hebben – tenminste, ik neem aan dat het een vrouwtje is.In augustus 2011 meldde mijn buurman dat hij een Oehoe op het dak van de burenhad gezien. Ik geloofde er niets van maar een foto die hij met zijn mobiel had gemaaktnam alle twijfel weg. De volgende dag stond RTV Noord-Holland al op de stoep.Mijn collega heeft namelijk connecties met een vogelende BN-er en zo ging het balle-tje rollen. In de maanden erna ben ik de Oehoe met enige regelmaat tegengekomen,vaak in de buurt op een dakrand. Het is overigens wonderbaarlijk hoe dat beest in deschemer praktisch onvindbaar is als zij zich tegen een schoorsteen drukt. Sommigeschoorstenen zijn ook behoorlijk “Eagle-owl shaped” zullen we maar zeggen en datmaakt het zoeken in de schemer er niet makkelijker op. Gevraagd en ongevraagd hebik vogelaars die ik persoonlijk ken geïnformeerd over de Oehoe. “Hij zit er nog” mail-de of sms’te ik dan. Soms kwam ik een vogelaar tegen in het bosje en dan ging hetgesprek al gauw over de Oehoe. Er waren braakballen gevonden, hoorde ik dan, endaar zaten rattenschedels in. Ratten?! In Heiloo?Ik heb nooit de behoefte gehad de aanwezigheid van de Oehoe wereldkundig temaken. Noem het asociaal, het was mijn beslissing. Maar het gebeurde toch … Na eenstukje in de plaatselijke krant “De Uitkijkpost” was het hek van de dam. Op eerstekerstdag ging ik een stukje wandelen met mijn zoons. En zie daar, het wemelde in hetstukje bos van de … vogelaars! Ik denk dat ik er in het tijdsbestek van een half uur wel30-40 ben tegengekomen. Bijna onveranderlijk gekleed in het groen/bruin, hand opde kijker en de blik 45 graden omhoog. Ik kon geen 50 meter kijken of ergens kwammijn blik wel op een vogelaar uit. Dat ging me toch echt iets te ver. De volgende dagwas niet anders en ik denk dat het de hele vakantie is doorgegaan.Sindsdien heb ik mevrouw Oehoe niet meer gezien. Dat geldt ook voor buurtgeno-ten die tijdens het uitlaten van de hond de Oehoe regelmatig hadden zien zitten. Is zeweg? Misschien heeft ze het Heilooërbos als residentie uitgekozen, misschien is ze wel

helemaal verder getrokken. Misschien zit ze er nog wel maar heeft ze een betere,onzichtbare plek uitgekozen. Als ze weg is zal het me enorm spijten. Een Oehoe alsbuur is geweldig en het was interessant om het beest enkele maanden lang te kunnenobserveren, al was het per keer maar heel kort. Als ze weg is ben ik toch bang dat dekerstdrukte een factor in haar “beslissing” is geweest. En als dat zo is ben ik toch niet zoblij met alle sites die melden welke vogel waar zit. Het heeft een duidelijke keerzijde.

Floris Parlevliet, florisparlevliet@hotmail.com

400 keer rondje Bergerringvaart en Stad met de kano:wat zie je dan zoal?

Ervan uitgaande dat ik nu 23 jaar kano en ongeveer 20 keer per jaar deze ronde peddelkom ik op 400 keer uit. Deze ronde vaar ik meestal in herfst, winter en vroege voor-jaar, wanneer het nog vaak wat kouder is, of zelfs guur, met kans op een bui en veelwind tegen. Maar, weer of geen weer, ik vaar elke week een keer, alleen ijs weerhoudtmij. Al met al is het 20 km peddelen.De start is vanaf de kanovereniging Odysseus bij de Vondelstraat in Alkmaar.Vandaar vaar je naar de Singel en maak je de keuze links- of rechtsom, afhankelijk van

DE KLE INE ALK 17

De Oehoe op landgoed Ter Coulster. Foto: Harm Niesen

18 DE KLE INE ALK

de windrichting. Linksom is tegenover de Lamoraalsluis richting de Hoeverkade enverder, en rechtsom door naar het kanaal en dan bij het Horizon-college linksaf en ver-der langs de Viaanse molen en verder de Bergerringvaart volgen.Op het eerste gedeelte, Troelstrakade, Bleekerskade en Singel (en ook op het hele tra-ject Bergerringvaart) zijn er altijd Futen van heel dichtbij te zien. Het hele jaar door,geweldige dappere zwemmers die in de broedtijd je durven aan te vallen zelfs ...respect! Met het huidige klimaat zie je Futen soms het hele jaar door in ‘broedactivi-teit’, met Sinterklaas 2011 zag ik her en der al balletvoorstellingen en nu half januarinestbouw ... en een paar jaar geleden met kerst zelfs jongen op de Singel!Alkmaar is al vanaf de jaren 60 bekend om de hoge aantallen Futen, maar waaromdit is weet ik niet; wellicht door de schonere waterinstroom vanuit de duinen en daar-door meer vis? Enfin, ’s winters zie ik er ook altijd wel nog een fuut en wel de kleinste,de Dodaars en die is best tam..., of zou ie mij inmiddels als vogelaar herkennen? Ditjaar zag ik er ook een ter hoogte van de waterzuivering, dus twee die dag.Uiteraard zwemmen er in de grachten vele Meerkoeten, Waterhoentjes en Wilde een-den en ook hier en daar Knobbelzwanen. De meesten zijn wel vertrouwd met onskanovaarders maar in het voorjaar is het best wel eens spannend om de zwanen te pas-seren... Maar het blijft altijd leuk ze van zo dichtbij te mogen zien.Als ik de Hoevervaart in vaar tref ik regelmatig het IJsvogeltje dat dan 50 meter of zovooruit vliegt en als ik weer te dichtbij kom weer en zo verder. Dan gaat ie na despoorbrug of links een slootje in of iets verder linksaf richting Egmondervaart. Hetzou me niet verbazen als ie ergens daar naturel broedt, zonder mensengemaakt wandjealdaar. Ook bij de waterzuivering zie ik regelmatig een IJsvogel en tijdens de zachtewinters van een aantal jaren geleden ook elders langs het hele traject Bergerringvaart.

De Buizerd zie ik haast wekelijks op zijn/haar paaltje. Foto: Jan Stok

Tijdens het traject Bergerringvaart word ik meestal begeleid door de Winterkoning,die dan door het wuivende riet vliegt, even aan een stengel hangt en verder meevliegt.Als dan de zon laag het riet kleurt is dit helemaal geweldig! Het Hoogheemraadschapmaait in de winter altijd het riet langs de ringvaart maar sinds lang alweer laat het heren der stukken riet staan speciaal voor de vogels! (Is hierover al onderzoek bekend?)Ook Pimpelmees en Koolmees vliegen vaak een stuk mee, gezellig.Af en toe is het schrikken als een Watersnip of Tureluur plotseling uit het riet vlakbijopvliegt, ieder zijn eigen type vlucht. Veel eenden zijn trouwens in de donkere maan-den ook nerveus en veelal zien ze je al van verre. Dan vliegen groepen Kuifeenden enWilde eenden op, zo ook zwanen, om weer verderop neer te strijken en zo herhaalt hetzich vaak nog een paar keer. De Buizerd daarentegen, die ik haast wekelijks op eenpaaltje tref, is de rust zelve en kijkt je van vijf meter alleen maar aan en verzorgt zichverder, tsja...Vorig jaar winter en twee jaar geleden keek ik een paar maal oog in oog met eenRoerdomp, en dat is heus bijzonder van zo dichtbij. Uiteraard passeer je her en der eenvissende of mediterende reiger, soms mokkend, nee, scheldend opvliegend, nou, ikkras gewoon met genoegen terug!Twee jaar geleden wist ik niet wat ik zag, twee eenden in een kleurschakering, heelexotisch. Gelukkig zag ik ze een tweede keer iets verderop nadat ze de eerste keerwaren opgevlogen. Ik naderde ze zonder te peddelen – een kano glijdt lang door – enkwam heel dichtbij en prentte vol spanning hun kleeddetails in. Thuis bleek het eenpaartje Harlekijneenden te zijn, escapes natuurlijk, maar toch, bijzonder.Oog in oog met een duttende Vos is me ook al eens overkomen ter hoogte van debunkers, in de luwte van een talud, bij best een harde wind, op terrein van de familie

DE KLE INE ALK 19

Her en der passeer je een vissende reiger. Foto: Jan Stok

De Kat (van de DeKa). Een aantal jaren terug dreef daar trouwens een dode Vos enzag ik ook patronen, dus... Soms zwemt daar ook een Muskusrat voor de boeg langsover. De Muskusrat wordt hier in de ringvaart sinds jaren intensief bestreden en in dezomer tref ik de mannen van de bestrijding soms met een flinke buit. Ook word je nogwel eens verrast door een plotselinge plons van een grote vis, en dit ervaar je uiteraardvaker in de paaitijd.In het voorjaar is het heerlijk peddelen met onze straaljagervogels, de Scholeksters envooral de Grutto’s, heerlijk, ze scheren dan boven je hoofd en langszij en dat geeft mezo’n kick en energie.Wat kan je nog meer ervaren zo vanuit de kano in dit landschap? Natuurlijk overvlie-gende gakkende ganzen (“kanoër!”), groepen Kieviten als een soort sterrenstelsel hoogin de lucht bewegend, groepen Spreeuwen, mussen en in het voorjaar weer deRietzangers en ook de Torenvalk kan je uiteraard altijd wel treffen. Tot vorig jaarbroedde de Torenvalk altijd in een nesthok langs het lange stuk richting deWimmenummermolen, maar de paal is nu weg ... wellicht vanwege de dijkophogingvoor meer waterberging.De laatste jaren tref je steeds vaker, maar nog altijd heel schichtig, de visjagendeAalscholver, toch een wat Jeroen Boschachtige vogel, kijkt me nooit vriendelijk aan,nee, ze moeten ons niet die kanovaarders, maar ik begrijp ze wel hoor. Visdiefjes magik wel graag om me heen zien duiken en bij de Meerweg hoop ik altijd weer eens deGroene specht te zien. Maar zo niet, langs de kant waar ik meestal halverwege eenbroodje eet en wat thee drink, is er altijd leuk contact met wat koeien, schapen ensteeds meer pony’s en paarden, altijd nieuwsgierig en/of verbaasd.In het voorjaar, eind maart, verschijnt dan weer de Boerenzwaluw, die onder een paar

20 DE KLE INE ALK

De laatste tijd tref je steeds vaker de Aalscholver. Foto: Jan Stok

DE KLE INE ALK 21

bruggen broedt, maar dat is meer vreugd wat verder in het jaar. Tenslotte de meeuwen,met name in de binnenstad een enkele keer à la Hitchcock als ze gevoerd worden en jenet langs komt, maar ach, “zulk spektakel doet mij niet wankelen”.Wel, ik zal de nodige vogels vergeten zijn, maar hoop dat mijn boodschap overkomt,vogelen vanuit de kano is heel wel mogelijk, ja, zelfs heel speciaal. Het is een goedemanier om vogels van heel nabij en naturel te ervaren, maar sowieso is kanoën, zo eenmet de natuur, weg van stad en snelweg, een verademing, vrij als een vogel ... wat wilje nog meer? Overigens kan je tegenwoordig het traject Bergerringvaart grotendeelswandelen over onder andere het Driemolenpad!

Jan Vrouwe, jan.vrouwe@gmail.com

Trektelpost Bergen aan Zee vanuit een andere hoek

Dook Vlugt

Een lichte verhoging naast de weg, het kleine duintje, de locatie van de trektelpostBergen aan Zee, is juist daar gekozen en niet zonder reden. Kleine trekvogels, zoals dekwikstaarten, piepers en nogal eens gorzen, die ten westen over het eerste duin trekkenkunnen worden gehoord en gezien. Ten oosten is een goed zicht op de vogels die verderover het land vliegen en aan de noordkant kunnen ze goed opgevangen worden in dekijkers, want er wordt vooral gekeken tijdens de najaarstrek als de trekrichting noord –zuid is. Het is een stukje duin dat grenst aan het doorgaande pad, de Woudweg, vanBergen aan Zee naar Het Woud. Vooral in het weekend wordt deze weg gebruikt doorfietsers. Rustig om zich heen kijkende dagjesmensen, ouders met kinderen, stelletjes diealleen aandacht voor elkaar hebben, als het mooi weer is ook de boswachters. En danheb je natuurlijk de snelle fietsers op koersfietsen of mountainbikes.Dit stuk gaat juist over deze laatste categorie, de voorbij zoevende mannen; vrouwenzijn in de minderheid. Groepen in elk voor te stellen samenstelling, zowel in noordelij-ke als in zuidelijke richting. Wij kijken naar trekvogels en keuren de voorbijgangers inprincipe geen blik waardig; we hebben wel wat beters te doen. Toch hoor je ze wel ensoms vang je zelfs een stuk gesprek op. Een enkele keer is er zelfs een poging van con-tact leggen van de fietsers naar de vogelaars. Ze willen wel doorrijden, dus een diep-gaand gesprek is niet hun bedoeling, oppervlakkigheid is troef. En daar zijn wij weerblij mee, want de vogels vliegen natuurlijk door, die wachten niet tot wij eventueel uit-gekletst zijn. Fietsers realiseren zich dat niet, die weten helemaal niets van vogels buitende kippenborsten die ze af en toe eten en meeuwen boven hun huis die steeds luidergaan roepen naarmate het voorjaar vordert.De vaste voorbijganger weet ondertussen dat wij daar staan en kletst rustig verder metzijn soortgenoot en doen hetzelfde als wij doen, we keuren elkaar geen blik waardig.Eén keer kwam een wandelaar luid sprekend/schreeuwend in zijn mobiel vanaf Bergen

aan Zee. Hij verdween al pratend in zuidelijke richting. Een kwartier later herhaalde ditzich de andere kant op; hopelijk is zijn relatie weer hersteld. Dit is echter niet de plekom zijn verwijten aan zijn partner uit de doeken te doen. Een vaste voorbijganger dieeen keer een familielid, vriend of collega meeneemt legt uit waarom er juist op datduintje mensen in de verte staan te turen. De langstrekkende fietsers realiseren zich vaakniet, dat wat er gezegd wordt tijdens het fietsen, vaak letterlijk te verstaan is door ons.Hieronder is een verzameling van die uitspraken van voorbij suizende fietsers weerge-geven, opgetekend door de vaste tellers op de telpost.

Vaak laat de één de ander weten dat hij ons vaker heeft gezien en ook dat hij weet watwe daar doen. Maar toch ook niet helemaal juist.“Vogelaars … ja!”“Vogeltjes spotten.”“Ze kijken naar trekvogels en die landen hier.”“Hij houdt de vogeltrek in de gaten.”“Links, Jan … staat ie weer.”“Drie blauwe tjiftjaffen.”

Anderen twijfelen en laten dat hun gezelschap weten:“Aan het vogelspotten, denk ik.”“Kiekendieven kijken of zo.”“Heb ik een verkeerde bril op of zie ik ze niet?”“Fotoclub!”“Nah, ze kijken alle twee een andere kant op.”

22 DE KLE INE ALK

Hé kijk………drie blauwe tjiftjaffen! Foto: Jan Stok

Gewone serieuze opmerkingen zijn in de minderheid:“Dat zijn natuurliefhebbers, zie je dat?”

En dan de sporters die de klepel en de klok door elkaar halen:“Dat is een vliegtuig!” of “Vliegtuigspotters!”

Op een ochtend was er vrijwel geen trek en deze fietser had dat ook geconstateerd:“Nô, d’r zit niks meer hier.”

Duitse passanten weten ook wat vogelen is:“Eine beobachtungsstelle!”, gevolgd door “Wass?” en “Or-ni-tho-lo-gen!”

Die ene keer maar één woord: “Paringsdeskundigen.”“Ze halen mijn hobby en beroep door elkaar”, was de reactie van een collega-vogelaar(en seksuoloog) die op dat moment op de telpost aanwezig was.

Die andere keer zingend: “Zie je ’m of zie je ’m niet?”

Soms komen er wel dames langs, in dit geval zelfs drie voorover gebogen exemplarentegelijk. Al kan je je afvragen welk niveau de opmerking moet hebben om van dameste kunnen spreken!“Lekkere kontjes op de foto?”

Sommigen hebben het met ons te doen, geen idee waarom.“Ik heb een maat, die doet dat ook.”“Kijk, die heeft geen leven.”“Da’s wel een erg statische sport.”“Het komt wel weer goed hoor!”“Tjonge, die zit hier elke week.” en“Ze zitten er al een week joh!”

De hulpvaardige beterweter:“Verderop lopen Schotse Hooglanders hoor!”“Ik zag nog een mooie Buizerd.”“Jongens, die arend zit die kant op!”

De lolbroeken die graag even aandacht willen hebben doen dat zeer ‘origineel’.“Hé, je jaagt ze weg!”“Ze staan hier hoor … hé!”“Hij staat de verkeerde kant op te kijken.”“Staan we er op?”“Hiero … allemaal vreemde vogels.”“Ze kijken de verkeerde kant uit, we rijden hier.”“Wanneer wordt dit uitgezonden?”

DE KLE INE ALK 23

24 DE KLE INE ALK

Ook leuke geluidjes van Homo sapiens malloticus:“Roekoe … roekoe.”“Piet-pie-piep.”“Roepie-roepie.”

Toch zijn er ook die geen idee hebben over onze activiteiten:“Waar zitten zij op te wachten?”“Zouden ze aan die koeien geld vragen?”“Stil, ze zijn aan het filmen.”“Die gaan filmen, ze wachten tot ze langskomen want ze hebben een vaste route.”

Tot slot de halve zool, malloot, gek, noem maar op. Geen flauw idee wat hij wilde. Totdrie keer toe; op 50 meter afstand, direct naast de post en nog eens een keer 30 meterverder:“BEN IK IN BEELD?”

Zucht, vreemde jongens, die fietsers.

Dook Vlugt, d.vlugt@quicknet.nl

Excursie Friese Waddenkust op 7 januari 2012

Dertien mannen en drie vrouwen trotseerden de stormachtige elementen om met fris-se moed (en fris was het) het nieuwe excursiejaar te beginnen. Een ieder met zijn eigenverwachting van wat gaat dit worden. Ondergetekende had naar aanleiding van allejournaalbeelden over ondergelopen land en met spoed aangelegde nooddijkjes zijnlaarzen aangetrokken. Excursieleider Marco Witte deelde de auto’s in en toen kondenwij onder een miezerig motregentje vertrekken. Ik zat in de auto bij Paul, Erwin enCees, die al snel het aantal gescoorde soorten van 2012 doornamen. Wij hebben hetdus over 7 januari. Kees had er 80, Erwin 94 en Paul 96. Ik voelde mij langzaam, metmijn gemiddelde van een bovenmatige tuintelling, kleiner worden. Zit ik hier wel opmijn plaats, schoot het door mij heen. Gelukkig zijn het aardige begripvolle mensen.Op dus naar Breezanddijk.

AfsluitdijkHet eerste beeld bij de vluchthaven aan de wadkant was een Ruigpootbuizerd. Maar erwas meer. Een groep Eksters, Scholeksters, Futen, Eidereenden, een Dodaars en watSteenlopers, maar de echte verrassing was een langsvliegend Vaal stormvogeltje en tweeSneeuwgorzen. Niet door een ieder gezien, maar dat euvel deed zich die dag meer voor.We verplaatsten ons naar de IJsselmeerkant waar Brilduiker,Middelste en Grote zaag-bek, Kuifeend, Toppereend, Nijlgans, Aalscholver enWulp geen problemen gaven.

We vervolgden onze tocht naar Kornwerderzand, waarbij niet de onderweg gespotteKrakeend enWintertaling, maar de heuse aanwezigheid van een Grote jager de grotesensatie was. Er werd al langzaam gemompeld “het lijkt wel zeetrektellen.” In debeschutting van de sluiskom zwommen, naast deMiddelste en Grote zaagbek ookprachtige Nonnetjes en een Tafeleend rond. Terwijl de Dodaars onderdook en eenHolenduif overvloog verplaatsten wij ons naar de wadkant. Een Blauwe reiger verhiefzich traag in de wind. De bewegingen van de Buizerd waren soepeler, maar niet te ver-gelijken met die van de Grote mantelmeeuw, Dwergmeeuw en Noordse stormvogel. Dewàt? Noordse stormvogel? Hier? Ja, hier!

GanzenVerder, want er wachtte ons een nieuw doel. Zoek de Zwarte rotgans. Dat moestplaatsvinden aan het einde van de Afsluitdijk. Zoeken tussen Brandgans, Kolgans engewone Rotgans. Terwijl de Sperwer de aanwezige Kieviten de stuipen op het lijf joeg,werd hij gevonden. Ondertussen was ondergetekende er bijna de schuld van dat dedeur van Pauls auto eruit gereden werd door passerend verkeer. Hij was dan ook blijdat wij verder gingen. Bij Zürich schreven wij de Turkse tortel bij en de overigen kre-gen de tweede kans voor de Ruigpootbuizerd. Het natuurgebied onder Harlingen lever-de de Smient op en een aanblik op een groepWulpen van naar schatting 10.000 stuks.Op weg naar Zwarte Haan. Bij Tsummarum nog de Torenvalk en bij St.Jacobiparochie twee Roeken. Vanaf het gemaal bij Zwarte Haan hadden wij een mooiuitzicht over het wad. Bergeenden en Kanoeten volgden het terugtrekkende water. Ookeen Pijlstaart werd gespot voor wij door een dreigende hagelbui verdreven werden.Even een adempauze om de inwendige mens te versterken voor wij via het buitendijkse

DE KLE INE ALK 25

Buitendijks duizenden Branganzen. Foto: Jan Stok

26 DE KLE INE ALK

Friese Wad richting Hollum togen. Bij ons vertrek dokenWaterhoen enMeerkoet hetriet in en Kauw en Zwarte kraai gingen de bomen in. Een Fazant liet onderweg ziendat hij de kerst overleefd had. Ons buitendijks avontuur kon beginnen. Mijn laarzenvoelden veilig aan. We reden de dijk over en een mooie droge weidevlakte, gevuld metBrandganzen, vulde onze blik. Maar wat was dat? Twee witte nekken tussen alleBrandganzen duidde op iets bijzonders. En jawel, twee Sneeuwganzen (blauwe fase)waren het resultaat. (Na commentaar van een admin van Waarneming.nl en zoekactiesvan Kees Roselaar in de collectie bleken het toch hybriden te zijn: Grote Canadesegans x Blauwe sneeuwgans, red.) In de verte nogWilde zwaan, Goudplevier,Kemphaan, Knobbelzwaan, Spreeuw en Grauwe gans.Op naar Hollum, want een sanitaire stop voor de dames (heren ook) werd hoog tijd.Bij de veerboot waren foeragerende Tureluurs, Bonte strandloper en Rosse grutto hetoverwegende beeld met als detail een naar dieper water schuifelende Gewone zeehonden wat wegvliegendeWatersnippen. Paul besloot gedurende de plaspauze naar het eindevan de pier te rijden. Daar ontwaakte het zeetrekgevoel. Zilvermeeuw, Kokmeeuw enStormmeeuw balanceerden in de toegenomen wind. Dat dan nog een adult Jan vanGent voorbij komt hou je dan niet voor mogelijk. De rest stond ondertussen aan hetbegin van de pier ongeduldig te wachten. Terecht.We trokken verder naar het noorden, naar Ternaard. Daar zaten zes Roodhalsganzen,een echte familie! Een flinke hagelbui testte onze volhardendheid voor wij aan de wad-kant op zoek gingen naar de Strandleeuwerik. Resultaat 18 stuks. De Blauwe kieken-dief was al vertrokken. Een mannetje Eidereend, dat als slachtoffer van de storm wasachtergebleven, werd door een van onze deelneemsters als trofee meegenomen. Onzelaarzen (ook Kees had die aan) bewezen goede dienst maar waren ook aanleiding datwij bijna geweigerd werden plaats te nemen in Pauls auto: “Schoonmaken die prut-zooi!”Op naar Lauwersoog. Op naar de afgesloten wegen. Op naar de Bonte kraai. Dehaven van Lauwersoog leverde geen probleem op. Drieteenmeeuw kon worden bijge-schreven. Marco ontdekte nog een vreemd lichte Zilvermeeuw. Er werd gedacht aaneen kruising met Grote burgemeester (nadat een admin op basis van matige foto’s eerderaan een noordelijke Zilvermeeuw dacht, zijn de waarnemingen later goedgekeurd alsonzekere hybride, red.). Weer wat geleerd. Die Bonte kraai gaf meer problemen maarna het slechten van een wegafzetting en een nooddijkje lukte het drie exemplaren tespotten. Kramsvogel, Vink en Pimpelmees werden ook terloops meegenomen. Hier ophet verste punt van onze excursie namen wij afscheid van elkaar en bedankten MarcoWitte voor deze zeer geslaagde missie. Op de terugweg scoorden wij in Leeuwardennog 6 Ransuilen. Zat ik toch in de goede auto.

Dirk van der Made, Broekerwaard 19, 1824 EP Alkmaar

Nationale Tuinvogeltelling 2012

AlgemeenDe jaarlijkse Tuinvogeltelling werd voor de negende keer georganiseerd op zaterdag21 en zondag 22 januari 2012. De methodiek van de telling is eenvoudig: noteer hethoogste aantal individuen per soort, dat in 30 minuten wordt waargenomen in detuin. Alleen gebiedsgebonden soorten worden genoteerd, dus niet de overvliegendesoorten. Veruit de meeste waarnemingen werden doorgegeven op zondag. Enkele cij-fers:

Totaal aantal tellingen: 28.231Totaal aantal deelnemers: 40.490Totaal aantal vogels: 712.928

Door de laagdrempelige methode kunnen veel mensen aan de telling deelnemen en iser volop aandacht in de media. De Tuinvogeltelling was zelfs twee dagen trending topicop Twitter.

Het aantal deelnemers aan de Tuinvogeltelling is een afspiegeling van de bevolkings-dichtheid in ons land. In de provincies met de meeste inwoners nemen de meeste men-sen deel. In de meest dichtbevolkte gebieden is de dichtheid aan ingevoerde tellingenhet hoogst. In de ongecorrigeerde cijfers is dit terug te zien in de hoge plaats van deHalsbandparkiet (plaats 21) terwijl de soort vrijwel alleen voorkomt in de Randstad.

DE KLE INE ALK 27

Figuur 1. Het aantal ingevoerde tellingen per uur.

28 DE KLE INE ALK

WeersinvloedenHet weer speelde dit

jaar een grote invloed.Het was wisselvallig metveel regenbuien maar nietkoud, er was zelfs geennachtvorst. Veel vogel-soorten werden in 5%minder tuinen gemelddan voorgaande jaren.Dit geldt bijvoorbeeldvoor Merel, Roodborst enHeggenmus, terwijlopvallende soorten alsEkster en Kokmeeuw nietdit verschil tonen.Blijkbaar hielden sommi-ge soorten zich meer ver-borgen en werden dusveel minder opgemerktdoor waarnemers.Een andere invloed van

het weer is dat sommigesoorten (nog) nietgenoodzaakt zijn huntoevlucht te zoeken in debebouwde kom. Soortendie op de grond hunvoedsel zoeken zoalsSpreeuwen enKramsvogels scoren laag.Door de zachte winter –zonder sneeuw en bevro-ren ondergrond – is er(nog) geen noodzaak omde bebouwde kom in tegaan en te foeragerenrond voertafels. DeSpreeuw eindigde in delandelijk top 10 op plaats9, in alle voorgaandejaren was dat op plaats 5,6 of 7.

Figuur 2. Aantal deelnemers per provincie.

Figuur 3. Dichtheid van ingevoerde tellingen in voorgaan-de edities van de Tuinvogeltelling. De vier grote stedenAmsterdam, Rotterdam, Den Haag en Utrecht komen dui-delijk uit op de kaart. In het oosten van het land zijn stedenals Eindhoven, Nijmegen, Arnhem, Enschede en Groningente onderscheiden. Bron: SOVON.

DE KLE INE ALK 29

Bosvogels zoals Koolmees en Pimpelmees werden ook in beduidend minder tuinengemeld, blijkbaar is het voor deze soorten ook nog niet noodzakelijk om de beschut-ting van de bebouwde kom op te zoeken. De Pimpelmees werd zelfs in 8% mindertuinen waargenomen.Een combinatie van deze twee factoren (bosvogel en foerageren op de grond) zien webij de Vink. Het aantal waarnemingen van de Vink bezette plaats 5 van 2006 tot enmet 2011 maar kelderde naar de achtste plaats in 2012.Het zachte weer had een positief effect op het aantal waarnemingen van soorten diegevoelig zijn voor strenge winters. Van de IJsvogel werden twee keer zoveel waarne-mingen doorgegeven als vorig jaar.

De HuismusDe Huismus werd, net als in alle voorgaande edities van de Tuinvogeltelling, veruithet meest geteld. De Huismus wordt in slechts iets meer dan de helft van de tuinengezien, maar doordat de soort in groepen leeft is het totaal aantal individuen elk jaarweer het hoogst.Hoewel de landelijke achteruitgang van de Huismus tot stand is gekomen zijn er veellokale verschillen. Het gemiddelde aantal Huismussen per tuin groeide iets ten opzich-te van vorig jaar. Het aantal steeg van 9,2 naar 9,87 per tuin. Hiertegenover is het aan-tal tuinen waar de Huismus werd waargenomen gedaald van 55,3% vorig jaar, naar52,25% dit jaar. Blijkbaar verdwijnen lokaal nog steeds Huismussen uit het straat-beeld, maar neemt de soort op andere plaatsen toe.In de top 10 van waarnemingen klom de Huismus van de zesde naar vijfde plaats,maar dit komt door de eerder genoemde daling van de Vink.

Qua aantal getelde individuen is de Kauw nummer 1 in Alkmaar. Foto: Jan Stok

30 DE KLE INE ALK

AlkmaarIn het werkgebied van Vogelwerkgroep Alkmaar e.o. werden 137 tellingen ingevoerden deden 184 mensen mee. Zij deden 2706 waarnemingen van 46 soorten. De top 10van meest getelde soorten in Alkmaar wijkt duidelijk af van de landelijke en provincia-le top 10 (zie tabel 3).

Tabel 3. Top 10 aantal getelde individuen.

Nederland Noord-Holland Alkmaar1 Huismus Huismus Kauw2 Koolmees Koolmees Koolmees3 Merel Kauw Huismus4 Pimpelmees Merel Merel5 Kauw Spreeuw Pimpelmees6 Vink Pimpelmees Turkse tortel7 Turkse tortel Turkse tortel Vink8 Houtduif Vink Ekster9 Spreeuw Ekster Roodborst10 Ekster Houtduif Heggenmus

In het hele land is een verschil te zien tussen de bebouwde kom en het buitengebied.Met de Kauw staat een typische stadsvogel op de eerste plaats. Alkmaar neemt eenunieke positie in tussen de grote steden, waar de Koolmees de meeste getelde soort is,en de kleine gemeenten in de provincie, waar de Huismus op de eerste plaats staat.

De Grote bonte specht zowel landelijk als in Alkmaar in de top-25. Foto: Jan Stok

DE KLE INE ALK 31

Buiten de top 10 zijn in Alkmaar vier waarnemingen van in totaal 5 IJsvogels opval-lend. Soorten met slechts één waarneming in Alkmaar waren o.a. Tjiftjaf, Appelvink,Grote zilverreiger, Keep, Sijs en Knobbelzwaan.De Huismus is in Alkmaar voor slechts 30 (21,9%) van de 137 tuinen doorgegeven.Dit percentage komt overeen met andere steden in het westen van het land. Degroepsgrootte van 8,7 is iets lager dan het landelijke gemiddelde, maar hoger dan in deRandstad.

Tabel 4. Top 25 aantal waarnemingen in Alkmaar en Nederland.

Nederland Alkmaar1 Merel Merel2 Koolmees Koolmees3 Roodborst Pimpelmees4 Pimpelmees Roodborst5 Huismus Turkse tortel6 Turkse tortel Kauw7 Ekster Ekster8 Vink Heggenmus9 Houtduif Vink10 Heggenmus Gaai11 Kauw Huismus12 Groenling Houtduif13 Spreeuw Winterkoning14 Gaai Groenling15 Winterkoning Zwarte kraai16 Zwarte kraai Spreeuw17 Grote bonte specht Grote bonte specht18 Staartmees Staartmees19 Ringmus Meerkoet20 Boomklever Putter21 Stadsduif Fuut22 Zanglijster Stadsduif23 Halsbandparkiet Kokmeeuw24 Boomkruiper Ringmus25 Kokmeeuw Wilde eend

Jip Louwe Kooijmans, Vogelbescherming Nederland

Communicatie & Actualiteiten

Van het bestuur

NieuwjaarsreceptieHalf januari was er de jaarlijkse nieuwjaarsreceptie van KNNV en IVN, waarvoorook de Vogelwerkgroep was uitgenodigd. Enkele leden en de voorzitter hebben hiergehoor aan gegeven, onder het genot van een hapje en een drankje.

AnimoNadat er binnen Animo het één en ander was gebeurd, werd het voortbestaanbedreigd. Enkele deelnemers besloten daarop Animo te verlaten. KNNV enVogelwerkgroep Alkmaar e.o. vonden de meerwaarde van Animo belangrijk genoegom deze te blijven ondersteunen. Het IVN heeft zich hier nog niet over uitgesproken.Er werd vervolgens gezocht naar nieuwe kandidaten die in Animo wilden plaatsne-men. Voor de KNNV is Peter Stoop de nieuwe vertegenwoordiger. Tom Damm neemtnamens de VWG plaats in Animo. Piet Boonekamp is genomineerd als onafhankelijkpenningmeester, Erna Wiggermans is waarnemend voorzitter, Rutger Polder onafhan-kelijk secretaris en er wordt nog gezocht naar een nieuwe voorzitter.Er is inmiddels ook een positief gesprek geweest met de twee wethouders en er isdoor hen aangegeven dat Animo zich meer bezig zou moeten houden met uitvoerendezaken in plaats van beleidszaken en ook wat meer naar buiten moet treden. Er is van-uit Animo aangegeven dat zij het Groenoverleg graag zouden voortzetten.

WesterdelNa tweemaal een negatieve schriftelijke reactie op het indienen van onze Zienswijzemet betrekking op de nieuwbouwplannenWesterdel van de gemeente Langedijk werd erop een telefoontje wel positief gereageerd. Het ziet ernaar uit dat ook hierVogelbescherming Nederland en de Vogelwerkgroep worden uitgenodigd om een expert-meeting te organiseren. Bij de gemeente Alkmaar was dit eerder al een groot succes.

StadsvogelprijsHet PCC, waar Willem Tolman lesgeeft, is bereid gevonden om deGierzwaluwkasten voor het Karenhuis te maken. Onder leiding van Ritso Polder wor-den de kasten door leerlingen gemaakt. De wethouder zal deze omstreeks eind maartofficieel plaatsen en daarmee het startsein geven voor de verder acties die uit het win-nen van deze prijs voortkomen. Zo zullen bewoners van een aantal straten waar mus-sen in de buurt voorkomen worden benaderd voor het plaatsen van vogelvides.Verschillende tuincentra zullen worden benaderd of ze mee willen werken om tuinengroener en vogelvriendelijker te maken.

Hondsbossche ZeeweringWe blijven deelnemen aan de workshops georganiseerd door Natuurmonumenten enVogelbescherming Nederland. Deze organisaties proberen de Provincie,

32 DE KLE INE ALK

Rijkswaterstaat en Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier te overtuigen dathard substraat nodig is om de aanwezige natuurwaarden te behouden. Aan ons de taakom aandacht te vragen voor de negatieve kanten van de plannen en de bewoners vanmet name Petten en Camperduin te informeren.Zand is naast de grootste vijand van de natuur op/langs de HBZ ook onze grootstekans. Want hoe veilig, duurzaam en ‘goedkoop’ is zand eigenlijk?We hebben inmiddels de Natuurvisie bekeken en daar commentaar op geleverd.Naast Kees Roobeek en Harm Niesen hebben zich helaas nog geen leden gemeld diewillen helpen als er eventuele acties nodig zijn.

Het bestuur

DE KLE INE ALK 33

openingstijden: woe/vrij/zat 10.00-17.00 don 10.00-18.00

internet: www.fotoabro.nl www.microscopen-specialist.nlT 075 - 6 700 747 E info@fotoabro.nl

Zuiddijk 60 1501 CN Zaandam

w w w . a b r o v e r r e k i j k e r s . n l

ABRO

Aankondiging/oproep

2012, het Jaar van de Klauwieren

2012 is doorVogelbeschermingNederland en SOVONVogelonderzoekNederland uitgeroepentot het Jaar van deKlauwieren. Een jaar langstaan zowel de Klapekster(wintergast) als deGrauwe klauwier (broed-vogel) centraal. Voor deGrauwe klauwier is ookStichting Bargerveenbetrokken als partner.

Waarom een Jaar van deKlauwieren?Is het Jaar van de

Klauwieren nodig, diesoorten worden toch algoed gevolgd? Ja, maarmet wat extra inspanningvalt nog veel te winnen.Zo is deGrauwe klauwierbezig met een heroveringvan Nederland. Iets dat

deels ongemerkt gaat, want de soort is lastig te inventariseren. Door op meer plekkengericht te kijken naar Grauwe klauwieren én hun leefomgeving, kan de uitbreiding beterworden vastgelegd en verklaard. Bovendien kunnen terreinbeheerders dan adviezen opmaat krijgen om een verder herstel van de Nederlandse populatie mogelijk te maken.De Klapekster is verdwenen als broedvogel maar vermoedelijk licht toenemend alsoverwinteraar. Heeft dat van doen met bijvoorbeeld terreinbeheer (begrazing) of niet?Hoeveel Klapeksters overwinteren in Nederland en wat is hun habitatvoorkeur, metname in relatie tot terreinbeheer?

Wat gaan we doen in 2012?- Gerichte inventarisaties van (nieuwe) broedlocaties van de Grauwe klauwier inpotentieel geschikte gebieden, met extra aandacht voor het aflezen van kleurringen.- Twee landelijke simultaantellingen voor Klapeksters in de winter van 2012/13 insamenwerking met Waarneming.nl.

34 DE KLE INE ALK

- Voor zowel Grauwe klauwier als Klapekster zullen we de tellers aanvullende vragenstellen over habitat en terreinbeheer op locaties met broed- resp. winterterritoria.- Ook zullen er speciale klauwierenexcursies en -lezingen georganiseerd worden omzoveel mogelijk mensen kennis te laten maken met deze schitterende vogelsoorten.Kortom, weer een boeiend Jaar van…!

Meer weten? Op www.jaarvandeklauwieren.nl verschijnt steeds de actuele informatieover het Jaar van de Klauwieren en staat vermeld aan welke activiteiten u mee kuntdoen. De komende tijd volgen nadere instructies voor deelname aan de verschillende(tel)onderdelen. Voor allerhande vragen, suggesties of wellicht (regionale) initiatievendie het klauwierenjaar nog meer kleur geven kunt u mailen met klauwier@sovon.nl.Heeft u mooie klauwierenfoto’s welke u voor publicatiedoeleinden beschikbaar wiltstellen dan zijn die uiteraard van harte welkom.

Vogelbescherming Nederland en SOVON Vogelonderzoek Nederland

Oproep

Gezocht: tellers Gierzwaluwen

InleidingIn het voorjaar van 2012 start het Gierzwaluwplatform Noord-Holland, in samenwerkingmet Landschap Noord-Holland, een vijfjarig inventarisatieproject van Gierzwaluwen. Deinventarisaties worden uitgevoerd in de stedelijke kernen van Amsterdam (Pijp en Jordaan),Amstelveen, Haarlem, Zaandam en Den Helder. Het streven is om deze kernen uit te brei-den met Alkmaar, Hoorn en Hilversum. Doel van het project is om voor eerst, middels eensteekproeftelling, een trend te achterhalen in de populatieontwikkeling van Gierzwaluwenin onze provincie. In 2016 zal het project worden afgerond middels een eindverslag.

De inventarisatiesDe inventarisaties zullen plaatsvinden tussen 15 juni en 15 juli. Per jaar zal op drieavonden worden geteld. Als telmethode zal een gecombineerde methode wordengebruikt, die in 2011 is uitgeprobeerd in Purmerend. Bij deze methode wordt vanafeen hoog punt geteld in een van te voren begrensd telgebied. In veel gevallen zal hetdaarbij om een binnenstad gaan, in Amstelveen en Amsterdam om stadswijken. Naastde inventarisaties vanaf een hoog punt zal ook een route gevolgd worden langs de vast-gestelde clusters. De inventarisaties zullen vijf jaar lang ieder jaar plaatsvinden.

Aanleiding tot het inventarisatieprojectAanleiding voor het inventarisatieproject is de volledige onduidelijkheid omtrent depopulatieontwikkeling van Gierzwaluwen in Nederland en daarmee ook in Noord-

DE KLE INE ALK 35

Holland. Volgens veel deskundigen is er de laatste decennia sprake van een drastischeafname, maar deze is nooit met inventarisatiegegevens aangetoond. Onderzoek naar depopulatieontwikkeling binnen een groter gebied (nationaal, provinciaal of regionaal)heeft nooit plaatsgevonden omdat aan het inventariseren van Gierzwaluwen een reeksvan haken en ogen kleeft. Aangezien aan de veronderstelde achteruitgang geen hardetelgegevens of zelfs trends gekoppeld kunnen worden, kan de Gierzwaluw niet op deRode Lijst worden geplaatst en blijven beschermingsmaatregelen gelegenheidsinitiatie-ven.Om deze impasse te doorbreken heeft het Gierzwaluwplatform Noord-Holland,samen met Landschap Noord-Holland een telmethode ontwikkeld, die trends in depopulatieontwikkeling zichtbaar kunnen maken.

Nieuwe tellersVoor een aantal van de bestaande en de drie beoogde telkernen, waaronder Alkmaar,zoeken wij nog inventariseerders. Daarvoor vragen wij de medewerking van jullie. Inalle stedelijke kernen streven wij naar een minimum van ten minste vier tellers. Hetliefst hebben wij er uiteraard meer. Wij willen daarom graag versterking in:

Zaandam: ten minste drie extra tellersAlkmaar: ten minste vier tellersHoorn: ten minste vier tellersHilversum: ten minste vier tellers

Vogelwerkgroepen buiten deze stedelijke kernen, die aanvullend willen tellen in eenduidelijk begrensd gebied, zijn eveneens van harte welkom. Alle nieuwe tellers zullendoor het Gierzwaluwplatform Noord-Holland en Landschap Noord-Holland wordengeïnstrueerd. In juni 2012 zal tevens een gezamenlijke telling worden verricht waarbijde methode in de praktijk wordt gedemonstreerd.

De start van het project zal plaatsvinden op donderdagavond 19 april 2012 op eengezamenlijke bijeenkomst van het Gierzwaluwplatform Noord-Holland en LandschapNoord-Holland in Heiloo.

Vogelwerkgroepen en individuele tellers kunnen zich voor hun medewerking meldenbij:

Peter Mol, Landschap Noord-Holland, tel. (088) 006 44 83 / (0625) 55 72 85, e-mailp.mol@landschapnoordholland.nlMarleen Andriessen, Secretariaat Gierzwaluwplatform Noord-Holland, tel. (020) 645 5207, e-mail jonker.andriessen@wxs.nl

36 DE KLE INE ALK

Aankondiging

Programma Pterodroma 2012

Hierbij het programma van de tochten die Pterodroma adventures voor komend seizoenin petto hebben.

Zondag 22 april (7:30 -15:00)Dagtocht Noordzee vanuit Den HelderDeze tocht staat in het teken van de voorjaarstrek. We vertrekken vroeg uit DenHelder en zullen langs de Noord-Hollandse kust naar het zuiden varen. In deze tijdvan het jaar staat er vaak veel trek langs de kust en we hopen daar vanaf de boot heteen en ander van mee te kunnen pakken, zoals verschillende soorten sterns, eenden,steltlopers, Dwergmeeuwen en (zomerkleed) Parel- en Roodkeelduikers.Prijs: 35,- p.p.

Zondag 7 oktober (8:30 -16:00 uur)Dagtocht Noordzee vanuit Den HelderPrijs: 35,- p.p.

Zondag 18 november (8:30 -16:00 uur)Dagtocht Noordzee vanuit Den HelderPrijs: 35,- p.p.

DE KLE INE ALK 37

Fotograferen van een Noordse stormvogel tijdens de pelagische tochtin september 2006. Foto: Coen de Rijk

Meerdaagse tochten zijn er van 6 t/m 9 mei, 6 t/m 8 september en 27 t/m 29 septem-ber. Kijk voor meer informatie over de tochten en het aanmelden op de websitehttp://www.pterodroma.com.

Lezingen

Plaats: buurthuis “De Eendracht”, Papaverstraat 9 te Alkmaar. Aanvang: 20.00 uur.De KNNV-lezingen zijn chronologisch verwerkt in de overzichten en herkenbaar aan“[KNNV]”; deze vinden plaats in Wijkcentrum Overdie, Ruusbroechof 97 teAlkmaar. Aanvang: 20.00 uur.

Parkeren BergerhofRondom de Eendracht mag tot 20.00 uur alleen geparkeerd worden met een specialevergunning. Je kan het best parkeren langs de Kruseman van Eltenweg en daar eenpaar centen in de meter gooien, want een boete is zonde van het geld.

Woensdag 21 maart: jaarvergadering en aansluitend een lezing over Ethiopiëdoor Johan BosLet op: aanvang 19:30 uur!Ethiopië is ongetwijfeld een van de mooiste reisbestemming van Afrika. Johan Bosneemt ons na afloop van de ledenvergadering even mee voor een eerste kennismakingmet dit bijzondere land.De beroemde Riftvallei loopt van noord naar zuid door Ethiopië. In Bale Mountains,met een hoogte van 4400 meter, ligt sneeuw. Het kan in dit zeer bergachtige land vrijheet en redelijk koud zijn. Veel verschillende habitats dus en dat betekent veel verschil-lende vogelsoorten. Tijdens een drie weken durende reis kunnen tussen 300 en 400soorten zonder al te grote inspanning gezien worden. Wie echt gaat twitchen komt veelhoger uit. Ethiopië is ook rijk aan endemen: maar liefst 23. Ook de zoogdieren die wekunnen zien zijn vaak uniek, zoals de dag-actieve Ethiopische wolf. Johan heeft fraaibeeld van dit prachtige dier.

[KNNV] Woensdag 28 maart: ‘Natuurbelevenissen in Australië’ door RobMonseesVijftig jaar geleden, vogelaartje, NJN-er, wild, onvervaard maar arm, bestond al dewens om dat vreemde zoogdier het Vogelbekdier zelf te zien. Eind 2008 was het danzover en trokken wij met het campertje twee maanden door het noordelijke en oostelij-ke deel van het immense Australië. Op zoek naar het Vogelbekdier.De dieren- en plantenwereld van dit continent verschilt (vaak) van die op andere delenvan de wereld. Boeiend, verrassend, nieuw. Met eilanden, moerassen, regenwoud, riffen.Waar je rijdt van benzinepomp naar benzinepomp, twee-, drie-, vierhonderd kilometerverderop. Dat Vogelbekdier hebben we na veel inspanning gezien. En nog veel meer.

38 DE KLE INE ALK

DE KLE INE ALK 39

Woensdag 18 april: Kirgizië door Harm NiesenKirgizië, niet een land waar veel mensen direct aan denken als ze een vakantie plan-nen. Ingeklemd tussen Kazakstan en China ligt deze voormalige Sovjetstaat inCentraal-Azië letterlijk nogal geïsoleerd. Aan alle kanten is het omgeven door hogebergen. De grens met China wordt gevormd door de Tien Shan, de Hemelse Bergen,met 3 toppen van meer dan 7000 meter hoog. In het oosten van het land ligt het opéén na grootste bergmeer, na Titicaca in de Andes, ter wereld: Yssik Kul. 180 km langen 60 km breed en op een hoogte van 1600 meter. Door vulkanische activiteit op debodem van het meer en een licht zoutgehalte bevriest het meer nooit en zorgt het vooreen aangename temperatuur eromheen: ’s zomers gemiddeld 10 graden koeler en ’swinters 10 graden warmer dan de omgeving. Van toerisme is nog nauwelijks sprake,maar het lijkt een ideaal alternatief voor de drukke stranden rond de MiddellandseZee. Ook vogelaars hebben het land nog maar nauwelijks ontdekt. Terwijl er tochmeer dan genoeg te zien is. Van steppe- en woestijnsoorten als Jufferkraan enSteenortolaan, tot bosvogels als Azuurmees enWitvleugelspecht en natuurlijk de vogelsvan het hooggebergte: Sneeuwgier, zeven soorten roodmus, vijf soorten roodstaart, gor-zen, heggenmussen en natuurlijk de mest spectaculaire van allemaal: de Ibisbill. Nietgezien natuurlijk, maar in het oudste en mooiste natuurreservaat van het land, AlaArcha, komt maar liefst 20% van alle Sneeuwpanters op de wereld voor…

[KNNV] Woensdag 25 april: bijen door Hans Nieuwenhuijsen

Woensdag 16 mei: leden voor ledenVanavond kan iedereen aan de overige leden zijn leukste plaatjes van het afgelopenjaar laten zien. Maakt niet uit wat, inventariseren in Oudorp, vogelen bij de Putten, devwg-excursies of -weekendjes of vogelen in Indonesië. Als je wat leuks hebt om te latenzien, kom maar op!

Dit is de laatste lezing van het voorjaar. Op 19 september gaan we weer verder!

Pierre van der Wielen, jocotoco@hotmail.com[KNNV] Evert Maarschall, epmaarschall@gmail.com

Excursienieuws

Alle excursies vertrekken vanaf de parkeerplaats achter station Alkmaar, tenzij andersvermeld. Dat is met name het geval bij de KNNV-excursies, waarvan soms een flinkdeel ’s avonds doordeweeks is. Deze zijn chronologisch verwerkt in de overzichten enherkenbaar aan “[KNNV]”. Zie ook internet http://www.vwg-alkmaar.nl/ enhttp://www.knnv.nl/alkmaar/.

[KNNV] Zaterdag 17 maart: Zeevang en MarkenVanaf Alkmaar rijden we eerst naar de polder de Zeevang, bekend om z’n grote aantal-len overwinterende smienten. Vervolgens rijden we naar Marken om daar een rond-wandeling te maken. Diverse ganzensoorten en vaak grote aantallen Goudplevierenvoelen zich in de graslanden van dit voormalig eiland thuis.Vertrek: 9:00 uur. Aanmelden bij Evert Maarschall (562 49 04) of (0655) 32 12 09.

Zondag 18 maart: Zeeland o.l.v. Harm NiesenDit jaar in een maand waarin we nog niet eerder deze excursie hebben gedaan.Ongetwijfeld vele steltlopers, maar zeevogels zijn er ook nog steeds aanwezig en de eer-ste voorjaarsvogels doen zich aan.Vertrek: 7:00 uur. Duur: hele dag.

[KNNV] Zaterdag 7 april: wandeling langs de stinzenfloraWandeling door landgoederen aan de duinrand bij Haarlem.Vertrek 9:00 uur voorkant NS Alkmaar, trein Haarlem 9:16 u, in Haarlem overstappen.Info Sipke Gonggrijp (506 74 95) e/o Evert Maarschall (562 49 04) of (0655) 32 12 09.

Zaterdag 21 april: Hoge Veluwe o.l.v. Tom DammDit prachtige natuurgebied staat weer eens op de agenda en we gaan op zoek naarspechten, zangvogels en roofvogels.Vertrek: 7:00 uur. Duur: hele dag.

[KNNV] Vrijdag 27 april: avondexcursie Dorregeest o.l.v. Jan VerkaikVertrek 19:00 uur, aanmelden bij Jan, 561 56 05.

[KNNV] Zondag 29 april: bijenexcursie Geestmerambacht o.l.v. HansNieuwenhuijsenExcursie in aansluiting op de lezing van 25 april.Vertrek: 14:00 uur, ingang Vlasgat.

Zaterdag 12 mei: Lauwersmeer o.l.v. Jan StokMidden in de voorjaarstrek bezoeken we dit spannende gebied waar altijd veel te bele-ven is.Vertrek 7:00 uur. Duur: hele dag.

40 DE KLE INE ALK

[KNNV] Zaterdag 12 mei: Alkmaarse NachtvlindernachtStart: 22:00 uur. Locatie: volkstuinencomplex De Rekere, Helderseweg, Alkmaar.

[KNNV] Donderdag 14 juni: avondexcursie Zwanenwater o.l.v. Sipke GonggrijpVertrek 19:00 uur achterkant NS Alkmaar, 19.30 uur ingang Zwanenwater.Aanmelden bij Sipke, 506 74 95.

Zaterdag 16 juni: Diependal en Fochteloërveen o.l.v. Paul de JongIn het Diependal broeden rond deze tijd roodhalsfuten. In het Fochteloërveen makenwe kans op Kraanvogels en wie weet Slangenarenden. Daarnaast allerlei vlinders enlibellen.Vertrek: 7:00 uur. Duur: hele dag.

Het wordt op prijs gesteld als u zich uiterlijk drie dagen voor aanvang van de excursieaanmeldt, zodat tijdig de beschikbaarheid in de auto’s kan worden geregeld. Doe ditvoor de VWG-excursies bij Erwin van Saane, voor de KNNV-excursies bij de excursie-leiders (ook voor inlichtingen), zie onder.Er wordt voor de auto’s gerekend met een tarief van 15 cent per kilometer. We radende bestuurders aan in het bezit te zijn van een inzittendenverzekering.

Erwin van Saane, e.v.saane@versatel.nl of (072) 564 43 25 of (0623) 70 84 61[KNNV] Evert Maarschall (072) 562 49 04 of (0655) 32 12 09

Bezoekerscentrum Schoorlse Duinen

Voor alle excursies en activiteiten aanmelden op (072) 509 33 52 (ook voor inlichtin-gen).

Op 14 februari heeft de redactie nog geen relevante activiteiten gevonden voor deperiode maart-mei, dus kijk eventueel zelf op de website van Staatsbosbeheer.

Openingstijden: dinsdag tot en met zondag van 10-17 uur (nov-febt 11-16 uur).

http://www.staatsbosbeheer.nl/, Activiteiten, “Zandspoor” of Natuurgebieden,“Schoorlse Duinen” (of klik op Noord-Holland en op Schoorlse Duinen)

DE KLE INE ALK 41

Waarnemingenoverzicht

Goed nieuws met betrekking tot deze rubriek: Marjo Mol zal met ingang van het vol-gende nummer een overzicht maken van de waarnemingen.

42 DE KLE INE ALK

Grote zaagbek Foto: Erwin van Saane

Grote barmsijs Foto: Erwin van Saane

27: Goudhaentje

“Bij strenge vorst verliezen ze hun angst voor de mens”, staat in een boekje overzangvogels bij het goudhaantje (Rudolf Specht, Tirion Natuurwijzer). Dat ik diezin las zag ik direct dominee Gremdaat voor me, in een of ander zaaltje met dehanden onhandig vooruitgestoken: “Bij strenge vorst je angst voor de mens verlie-zen – kent u die uitdrukking? Het niet meer bang hoeven zijn voor de mensen omje heen... In mijn tuin zit vaak een goudhaantje, zo klein dat het vanzelf spreektdat hij wel bang móet zijn voor al die grote mensen. Maar als het dan héél koudwordt, gebeurt er iets bijzonders. Dan verliest het goudhaantje zijn angst voor demensen. Als het heel erg koud geworden is, dan – ja! – weet zelfs het goudhaantjedat het alle vrees van zich af kan laten vallen.”Waarna de dominee ons een fijn maal toewenst “met stukjes spek en zo.”

Bijna had ik de dominee gebeld om te vertellen van mijn geweldige idee. “Nee, ikhoef er niets voor te hebben”, zou ik zeggen, “ik ben al blij als u het een keergebruikt.” Ik had de hoorn al in de hand en stond te bedenken hoe je over goud-haantjes begint door iets te zeggen over de tijd van het jaar. Maar terwijl ik naarhet juiste telefoonnummer zocht, was ik ineens niet meer zeker en dook er een heletrits aarzelingen op. “Is het wel zo koud?”, dacht ik eerst. Dit kun je toch geenwinter noemen. Kan je iemand zomaar bellen met een idee voor een verhaaltje.Hoeveel van die telefoontjes krijgt ie wel niet per jaar, en hoe erg vindt ie dat?Maar de sterkste twijfels groepeerden zich rond de vraag wie ik aan de lijn zouhebben als ik eenmaal was opgenomen. Margreet Dolman? Ernie? Of die wel heelvreemde Buster Fontein? Zou ik opgelucht zijn als het Paul Haenen zelf was? Ikwist het niet meer – ik wíst het gewoon niet meer, en stilletjes schoof ik aan achtermijn pc waar het vogelboekje naast het toetsenbord lag. Ik las het hele stukje inzijn geheel: “Overwinterende goudhaantjes brengen koude nachten vaak metmeerdere door op een beschutte plaats, soms zelfs in kleine nissen in de sneeuw.Bij strenge vorst verliezen ze hun angst voor de mens. Ze moeten elke dag minstenshun eigen gewicht aan voedsel eten om hun lichaam op temperatuur te houden.”Wat was ik blij dat ik de hoorn er weer op had gelegd.

DE KLE INE ALK 43

44 DE KLE INE ALK

Oplossingpagina13:Nonnetje