Vogelwerkgroep Oost-Brabant Nieuwsbrief 2013 / 3 Pagina 1

VVooggeellwweerrkkggrrooeepp OOOOSSTT--BBRRAABBAANNTT

NNiieeuuwwssbbrriieeff 22001133//33 --

1111 mmaaaarrtt 22001133

Belangrijke Wijziging !!! Autodagtocht Ardennen 23 maart.

De tol van succes !!!!

Onze mini-cursus “Vogels van de Ardennen” heeft heel wat volk gelokt. Er waren

namelijk 30 zodanig dat we hiermee aan een maximum zitten voor de geplande

daguitstap van zaterdag 23 maart. Gevolg: deze autodagtocht is enkel voorbehouden

voor de cursisten van deze cursus en hun begeleiders!

Voor de anderen is het uitstellen tot een reprise volgend kalenderjaar.

Een tsunami van Kraanvogels …

Is je abonnementsbijdrage

2013 al geregeld?

Ons Vogelblad nr. 96 = bijna

klaar

Aandacht voor projecten:

Watervogels WE 16-17 maart

Fenologie

ABV-tellers gezocht

Uitstap 16 maart met een

gezellige lunchstop

Zoniënwoud Terhulpen

Spechten in de kijker:

zie de waardevolle fiche

En wat ga jij eten? Direct

doormailen a.u.b.

Een ruim overzicht van de

activiteiten van nu tot eerste

weekend van mei

Vogelwerkgroep Oost-Brabant Nieuwsbrief 2013 / 3 Pagina 2

Details over deze activiteiten: verder in deze nieuwsbrief

Een paar aandachtspunten

Een tsunami van Kraanvogels

Zelden of nooit werden zoveel Kraanvogels in Oost-Brabant waargenomen als tijdens

de laatste weken. Vandaar dat we even de cijfers in een tabel brengen.

Voor januari en februari doen we dat per decade (om de tabel overzichtelijk te

houden). Voor de eerste decade van maart per dag. Per decade of dag vind je in de

tabel het aantal in www.waarnemingen.be het aantal ingegeven waarnemingen, het

totaal aantal Kraanvogels, en de gemiddelde groepsgrootte.

Zaterdag 16 maart - Zoniënwoud en Terhulpen

Zaterdag 30 maart - Uilenwandeling te Wever

Zaterdag 6 april - Vroege-vogelwandeling in Walenbos

Maandag 8 april - Infoavond Zwaluwen te Glabbeek

Donderdag 11 april - Avondwandeling te Pellenberg

Zaterdag 13 april - Vroege-vogelwandeling te Wijgmaalbroek

Zondag 21 april - Vroege-Vogelwandeling Paddepoeldag

Zondag 28 april - Vroege-vogelwandleling te Neerlinter

Donderdag 2 mei - Avondwandeling Butselbos

Vogelwerkgroep Oost-Brabant Nieuwsbrief 2013 / 3 Pagina 3

Foto van Alex Wouters, genomen in Belval

Natuurlijk moeten deze gegevens met enige omzichtigheid worden gelezen:

Sommige groepen werden gelijktijdig waargenomen door meer personen die

elk de waarneming ingaven

Sommige groepen werden op meerdere plaatsen waargenomen

Een bijzonderheid: de waarnemingen van 23 januari tot 11 februari betreffen

waarschijnlijk steeds dezelfde vogel pleisterend in Landen (Eliksem-Wange)

Kraanvogels - doortrek in Oost-Brabant tussen 01 januari en 10 maart 2013

Maand januari februari maart Totaal

Decade I II III I II III I II III

Aantal ingevoerde waarnemingen 0 1 12 4 7 0 218 242

Totaal vogels 0 1 16 4 68 0 34517 34589

Gemiddelde grootte vd groepen 1 1 1 10 158 143

Maand Maart eerste decade

Decade 1/mr

t 2/mr

t 3/mr

t 4/mr

t 5/mr

t 6/mr

t 7/mr

t 8/mr

t 9/mr

t 10/mr

t

Aantal ingevoerde waarnemingen 3 1 75 124 5 1 2 6 1

Totaal vogels 11 30 19760 14278 207 42 83 96 10

Gemiddelde grootte vd groepen 4 30 263 115 41 42 42 16 10

Vogelwerkgroep Oost-Brabant Nieuwsbrief 2013 / 3 Pagina 4

Activiteiten van onze Vogelwerkgroep…

Dit jaar een reeks van 7 Vroege-vogelwandelingen

Wandel met ons door de mooie natuurgebieden van onze eigen regio en leer de

vogelgeluiden (beter) kennen!

- Zaterdag 16 maart: Zoniënwoud & Park Solvay te Terhulpen

- Zaterdag 6 april: Walenbos te Tielt-Winge

- Zaterdag 13 april: Wijgmaalbroek te Wijgmaal

- Zondag 21 april: Paddepoel te Glabbeek

- Zondag 28 april: Getevallei te Neerwinden

- Zaterdag 11 mei Kleine Gete te Ezemaal Landen

- Zaterdag 18 mei: Aronst Hoek te Geetbets

- Zaterdag 22 juni: Rosdel te Hoegaarden

Zaterdag 16 maart 2013

(Vroege) Vogelwandeling in het Zoniënwoud en Terhulpen

Vandaag neemt Hilde Vandevoorde ons mee op stap. We wandelen eerst door het

Zoniënwoud. Op dit ogenblik van het jaar zijn de verschillende soorten spechten er

zeer actief. Met een beetje geluk kunnen we hier 5 soorten tegenkomen, maar ook

onze jaarvogels zijn al volop aan het zingen. Mogelijk is de Tjiftjaf al terug van de

partij. Er is ook een behoorlijke kans om de balts van de Havik te observeren.

Aansluitend komen we terecht in het park van Tournay-Solvay in Terhulpen, rond het

Château de La Hulpe, aan de zuidkant van het Zoniënwoud. Dit park is zeer rijk aan

habitats. Een gedeelte is reservaat van RNOB (Réserves Naturelles et

Ornithologiques de Belgique), maar niet toegankelijk zonder gids.

De afwisseling van vijvers (o.a. Etang du Gris Moulin), bos en open weiden maken

van dit park dan ook een geschikt vogelkijkgebied. Verder gaan we er op zoek naar

watervogels en dagroofvogels.

Onderweg houden we een eet- en drinkpauze in de hoeve van het kasteel “La Taverne

de L’Homme Bleu” en vervolgen daarna onze weg tot aan de uitgang, (waar we

enkele wagens voorzien hebben om ons terug naar de parking Meutedreef te brengen).

Afspraak: Om 7.45 u. op de parking rechts langs de Terhulpesteenweg kruising met

de Meutedreef. Het einde wordt verwacht omstreeks 15.30 u. / 16.00 u.

Deze wandeling loopt toe na de middag. Daarom voorzien we (op initiatief van onze

plaatselijke gids, Hilde Vandevoorde, een lunchstop in een eetcafé. De uitbater vraagt

voorinschrijving!

Er is keuze uit

Vogelwerkgroep Oost-Brabant Nieuwsbrief 2013 / 3 Pagina 5

Bestellen bij Hilde: tel. 0479 /362.779 hilde@eject.be

Zie ook de bijzondere spechtenfiche met alle kenmerken en gedragseigenaardigheden

van onze vijf streekeigen soorten spechten lager in dit document.

Zaterdag 23 maart 2013 Autodagtocht

Op zoek naar typisch Ardense vogels (autodagtocht)

ENKEL VOOR DE CURSISTEN EN DE BEGELEIDERS

Aansluitend aan de minicursus “Vogels van de Ardennen” houden we nu een grote

Ardennentocht. Peter Collaerts leidt ons eerst naar de Signal de Botrange waar de

Korhoenders de doelsoort vormen. Daarna wandelen we in de buurt van het Lac

Menu 1

Dagsoep met brood (5,5 €)

Quiche met salade en

rauwkost (18,30 €)

Gebak en koffie of thee

(5,50 €)

Menu 2

Schotel met tomaten en

mozzarella met

drankje naar keuze (soft, pils

of glas wijn) (17,90 €)

Gebak en koffie of thee

(5,50 €)

Menu 3

Schotel met hesp en meloen

met drankje (18,20 €)

Gebak en koffie of thee

(5,50 €)

Vogelwerkgroep Oost-Brabant Nieuwsbrief 2013 / 3 Pagina 6

d’Eupen waar we zoeken naar bijzondere soorten als Grijskopspecht, Kleine Bonte

Specht, Taigaboomkruiper, Zwarte Specht, Goudvink, Appelvink en Notenkraker.

Mogelijk bezoeken we nadien nog een plaats in de buurt van Spa, voor een tweede

kans op Notenkraker. Eindigen doen we in de buurt van Logbiermé waar we een late

avondwandeling houden op zoek naar Ruigpootuil, de zeldzaamste van de in ons land

broedende uilen.

Afspraak: Leuven, parking Bodart 6.45 u. – Halen, carpoolparking bij E314 (vlakbij

oprit Hasselt/Genk/Luik) om 7 u. Tienen carpoolparking bij de E40 eveneens om 7 u.

of vlak na de afrit Eupen (rechts) om 8 u. Voor het einde kan je kiezen om nog mee

op zoek te gaan naar de Ruigpootuil en dan wordt het einduur al snel 21 u. Ofwel kan

je omstreeks 18.30 u. al doorrijden.

Onze Avondwandelingen

We plannen dit voorjaar ook 6 avondwandelingen. Deze eindigen telkens omstreeks

het vallen van de duisternis, behalve dan voor de uilenwandeling.

Zaterdag 30 maart: Uilenwandeling te Wever Glabbeek

Donderdag 11 april : Ecowerfproject te Pellenberg

Donderdag 2 mei: Butselbos te Boutersem / Lubbeek

Donderdag 16 mei: Nachtegalenwandeling in Webbekoms Broek te Diest

Donderdag 30 mei: Blakenberg te Assent

Donderdag 20 juni: Provinciaal Domein e.o. te Hélécine

Zaterdag 30 maart 2013

Uilenwandeling te Wever – Glabbeek

Dit is een activiteit i.s.m. kern Glabbeek van Natuurpunt.

Maart is de beste maand om uilen te observeren. Heel

wat uilen zijn dan immers druk in de weer met het

verdedigen van hun territorium en het versieren van een

partner en laten daarbij het meest van zich horen. Dit

keer maken we een wandeling langs Hagelandse bossen,

weilanden en boomgaarden in Wever, een dorpje in

Glabbeek met nog talrijke kleine landschapselementen.

En dat is waar uilen van houden. Hierbij passeren we

verschillende broedplaatsen van onze 4 uilensoorten:

Kerkuil, Steenuil, Ransuil en Bosuil.

Vóór de aanvang van de wandeling wordt er uitleg

gegeven over uilenbescherming en onderzoek. Je kan

Vogelwerkgroep Oost-Brabant Nieuwsbrief 2013 / 3 Pagina 7

o.a. uilenkasten en braakballen bekijken.

Afspraak: om 19 u. in de Solveldweg bij de kerk van Wever (deelgemeente van

Glabbeek). Einde omstreeks 22 u. Info: Peter Collaerts, 0477 370 450

Zaterdag 6 april 2013

Vroege-vogelwandeling in het Walenbos

Het Walenbos is ongeveer 500 hectaren groot

en ligt in de gemeente Tielt-Winge, in het

brongebied van de Motte. Meer dan 300 ha

zijn in eigendom van de Vlaamse Gemeenschap

en worden beheerd door het Agentschap Natuur

en Bos.

Uitgestrekte brongebieden met een variatie van

zuur tot basisch grondwater, allerlei

bodemtypes en reliëfverschillen zorgen voor

een grote verscheidenheid aan bostypes wat

zich vertaalt in een bijzonder rijke bodem.

Bovendien oefent dit een grote

aantrekkingskracht uit op heel wat

vogelsoorten, waaronder Buizerd, Havik,

Zwarte Specht, Middelste Bonte Specht,

Houtsnip, IJsvogel. Heel wat zangertjes zijn

ondertussen al actief en zorgen zeker voor een

mooi ochtendconcert. We worden rondgeleid

door Frank Delbecque, bos- en natuurwachter.

We bezoeken het deelgebied Sengensbeemd – Kwadepoel.

Afspraak: te Tielt-Winge aan de kerk in de Bergstraat om 7.30 u. Einde omstreeks

10.30 u.

Maandag 8 april 2013

Infoavond Zwaluwen te Glabbeek

De zwaluw is een van de 8 “koestersoorten” van de gemeente Glabbeek. Dit houdt in

dat de gemeente bijzondere inspanningen wil doen om zwaluwen vooruit te helpen.

In het kader hiervan wordt een infoavond georganiseerd in een samenwerking van de

gemeente, de milieuadviesraad, het Regionaal Landschap Zuid-Hageland, Natuurpunt

en Vogelwerkgroep Natuurpunt Oost-Brabant. Koen Leysen, professioneel

Vogelwerkgroep Oost-Brabant Nieuwsbrief 2013 / 3 Pagina 8

medewerker van Natuurpunt Educatie, geeft een presentatie over de drie in ons land

broedende zwaluwen: Huis-, Boeren- en de minder gekende Oeverzwaluw. We

krijgen een uiteenzetting over de herkenning en de noden van elke soort en hoe we

deze vogels concreet kunnen helpen. Plaatselijke medewerkers geven aanvullend een

overzicht van wat er al in de gemeente gebeurd is. Gratis toegang.

Afspraak: Raadzaal v.h. gemeentehuis, Grotestraat 33 te Glabbeek. Aanvang 20 u.

Donderdag 11 april 2013

Avondwandeling te Pellenberg

In het kader van een nabestemming is de oude huisvuilstortplaats recent uitgerust met

een vogelkijkwand. Ook een flink deel van het stort zelf is door Ecowerf heringericht

met aandacht voor natuur en vooral vogels. Er is een kleine graanakker voor de

akkervogels en enkele vijvers voor watervogels en een kuil is ingericht met de

bedoeling terug Oeverzwaluwen aan te trekken.

De wandeling loopt op en rond de voormalige stortplaats. Op het stort broedt al jaren

de Torenvalk. Recente observaties in de omgeving betreffen Geelgors, Vink, Kneu,

Putter, Sijs, Kramsvogel, Koperwiek, Blauwe Reiger, Grote Zilverreiger, Buizerd,

Sperwer, Groene en Grote Bonte Specht.

We worden rondgeleid door Gerda Van Hoovels en Rik Derveaux, met uitleg over de

bijzondere vegetatie door Bert Derveaux. Uitleg over evolutie van stortplaats en

nabestemming gebeurt waarschijnlijk door Peter Standaert van Ecowerf.

Afspraak: om 19 u. op de parking van het UZ Pellenberg (achteraan links), via

Pellenbergstraat en Ganzendries de bewegwijzering volgen. Einde omstreeks 21.30 u.

Vogelwerkgroep Oost-Brabant Nieuwsbrief 2013 / 3 Pagina 9

Putter en Koolmees, foto’s Rik Derveaux

Zaterdag 13 april 2013

Vroege-vogelwandeling in het Wijgmaalbroek

Het Wijgmaalbroek ligt in de Dijlevallei ten noorden van Leuven. Het is de

bedoeling dat de Dijle hier vrij zal kunnen meanderen, zoals dat ook al ten zuiden van

Leuven in de Doode Bemde het geval is. De natuurwaarden van dit vallei-landschap

zijn door de jaren heen sterk achteruitgegaan. Hooilanden werden omgevormd in

populierenplantages en schrale weilanden werden zwaar bemest en omgezet in

maïsakkers. Nu wordt stap voor stap gewerkt aan het herstel van de vroegere situatie

en de biodiversiteit, en met succes. Schrale bloemrijke hooilanden, poelen en natte

rietvelden die overgaan in gemengde hakhoutbossen, bosranden met kleurrijke

ruigtekruiden zorgen samen voor o.a. heel wat vogelleven, vooral zangvogels. Eddy

Sente leidt ons rond, mogelijk samen met Thomas Vandenberghe.

Afspraak: Tienen, parking Aarschotsepoort bij de kleine ring (stadszijde) om 7.20 u.

of ter plaatse te Wijgmaal, bij der kerk in de St.-Hadrianusstraat om 8 u.

Zondag 21 april 2013

Paddepoeldag te Glabbeek met vroege-vogelwandeling of landschapswandeling,

al dan niet met Hagelands ontbijt.

Het natuurgebied de Paddepoel is met z’n doorstroommoeras, bloemrijke graslanden,

ruigtes, bosjes en struwelen zo divers dat verschillende vogelsoorten er hun plekje wel

vinden. Het voorjaar is de uitgelezen periode om die vogels te komen ontdekken,

Vogelwerkgroep Oost-Brabant Nieuwsbrief 2013 / 3 Pagina 10

want om een partner te strikken zijn veel

vogels dan vooral bezig met opvallen.

De Geelgors zingt uit volle borst zijn

typische verleidingsdeuntje. De Wulp jodelt

er op los en ook de Roodborsttapuit wipt

opgewonden van de ene naar de andere

weidepaal in de Velpevallei. In april

passeren er ook tal van water- en waadvogels

die tijdens hun lange trek naar het hoge

Noorden graag even halt houden in de

Paddepoel om er wat op krachten te komen

en te eten.

Na de boeiende vroege-vogelwandeling is er

mogelijkheid om te genieten van een zeer

uitgebreid heerlijk Hagelands ontbijt voor de

democratische prijs van 9 euro voor

volwassenen en 5 euro voor kinderen (-16)

en dit in het parochiecentrum Bunsbeek

(naast de kerk). Wie niet vroeg uit de veren

kan voor de vroege- vogelwandeling krijgt na

het ontbijt om 11u nog de kans om, samen met een gids, het natuurgebied de

Paddepoel te verkennen.

Het ontbijt staat ook open voor niet-wandelaars! Inschrijven hiervoor (verplicht)

kan tot en met zaterdag 20 april, uiterlijk 14 u. en dit via Mark Vanherberghen (0494

15 97 37; mark.vanherberghen@gmail.com) of Michel Reniers

(mich.reniers@telenet.be). De opbrengst gaat integraal naar het reservatenfonds.

Afspraken: aan PC Bunsbeek (Bunsbeekdorp) Vroege-vogelwandeling om 7 u.

Einde omstreeks 9.30 u. Ontbijten vanaf 8 u. tot 11 u., langer nakaarten kan.

Paddepoelwandeling om 11 u.

Zondag 28 april 2013

Vroege-vogelwandeling Neerlinter

De Grote en Kleine Getevallei vormen echt groene aders door het landschap. De

provincie werkt hier samen met het ANB en met Natuurpunt aan de uitbouw van een

keten van natuurgebieden doorheen een vallei die nog grotendeels intact is.

Natuurpunt mikt zelfs op de creatie van een nationaal park van Hoegaarden tot

Budingen. Ook voor vogels is dit nog een erg waardevol gebied, zeker ook doordat

het een trekcorridor vormt. Hier huizen ongeveer 80 soorten broedvogels wat zeker

Vogelwerkgroep Oost-Brabant Nieuwsbrief 2013 / 3 Pagina 11

niet slecht is. Tijdens de wandeling trachten de gidsen je vogelkennis bij te schaven

met oog voor zowel de gewone zangvogels als Zanglijster of Zwartkop, maar

evengoed met aandacht voor meer bijzondere soorten als de Wulp die hier tot broeden

komt of de schitterende Blauwborst of Roodborsttapuit.

Gelijktijdig kan je genieten van de natuurpracht in de Grote Getevallei tijdens een

mooie, frisse lentemorgen.

Afspraak: station van Neerlinter, Getestraat 83 te Neerlinter om 7 u. Einde

omstreeks 10 u.

Donderdag 2 mei 2013

Avondwandeling Butselbos te Boutersem / Lubbeek

Ondertussen zijn bijna alle

zomergasten terug in het land en

maken we dus kans op een mooi

avondconcert. O.l.v. Niels

Ryckeboer bezoeken we het

Butselbos en zijn omgeving. Het is

een mooi en divers, ma ook verknipt

bos met tussenliggende open ruimte,

weiland en laagstamboomgaarden en

omgeven door vrij grote akker- en

weide-complexen waar 's winters

altijd heel wat roof- en akkervogels

foerageren en waar ’s zomers akkervogels als Geelgors, Kneu, Patrijs en Kwartel

broeden. Aan de Lubbeekse kant van het Butselbos, op het Heideke, is een hoge

dichtheid aan Steenuilen en woont vermoedelijk ook ergens een koppel Kerkuilen. In

de rand van het Butselbos broedt de Ransuil naast ongetwijfeld de Bosuil. Dus

mogelijk kunnen we enkele uilen observeren.

Afspraak: te Boutersem aan het voetbalterrein van RC Butsel in de Sterrebornestraat

om 19.30 u. Einde omstreeks 21.45 u.

Vogelwerkgroep Oost-Brabant Nieuwsbrief 2013 / 3 Pagina 12

KLEINE BONTE SPECHT MIDDELSTE BONTE SPECHT GROTE BONTE SPECHT

Lengte: 14-15 cm Lengte:20-22 cm Lengte: 23-26 cm

Gewicht: 18-22 gr Gewicht: 60-75 gr Gewicht: 70-80 gr

Beitelt holte in vermolmde (zijtak) zacht hout : Hakt zelf hol in zacht hout: (kan jaren meegaan) Hakt zelf hol (14 tot 25 dgn)

in vermolmd of zacht hout: 20-50cm diep en

Invliegopening: ±3 cm Ø Invliegopening: ±4/5 cm Ø 8-17cm doorsnee en invlieg: ±5cm Ø

zowel ♂ als ♀ hakt, broedt en voedert vooral ♂ hakt, broedt en voedert vooral ♂ hakt, broedt en voedert.

Broedseizoen:: stemmen broeden af op Broedseizoen: eind april/begin mei:1 legsel Broedseizoen: begint laatste decade april, vrij uitloop

(eiken)bladeren synchroon

Weinig isolatie in nest/1 ouder op nest, andere voedertaak 1 legsel.

Broedtijd: ±12 dagen/ vliegen na 18/20 dagen Broedtijd: 15 dgn/ verlaten nest: ±22 dagen Broedtijd: 10-102 dgn, na 18-19 dagen vertonen

(na 10 juni) 1 legsel/jaar aan vlieggat en na 20-23 dgn uitvlieg dan nog 8-10

dagen gevoederd.

Vlucht: Fladderende, golvende (boomleeuwerik/vink) Vlucht: Vlucht: krachtige vleugelslag en diepe golven

Territorium: (centrum homerange) Beslaat toch nog 50/100ha, Territorium: 40ha Territorium: +- 5 ha zowel zomer als winter

blijft trouw aan zijn terrirorium

wijfjes zwerven in grotere ruimte

Homerange: 100 en > ha, sluit in winter ook aan bij Mezen Homerange: Homerange: kan 40ha

Biotoop:bos, park, laan, oude boomgaard, voorkeur voor Biotoop: Weelderige loofbos, Biotoop:Nestboom belangrijker dan voedsel

nattere bossen en zacht hout: berk, populier, Zwarte els, wilg. oude zomereik cruciaal, haagbeuk oud loof-en naaldbos, parken, tuinen

Iep, combi open plekken, weide en dichte bosschages ook canada’s

Vogelwerkgroep Oost-Brabant Nieuwsbrief 2013 / 3 Pagina 13

Foerageren: Tijdens broedseizoen:vrij vaak op de grond Foerageren: Hakt minder intensief, pikt Foerageren: generalist, klopt insecten uit stammen

(in strooisellaag) en op zoek naar larven, rupsen en bladluizen vaker insecten van bladeren, takken ruwe. Boomsappen, (mossels, granen, room aan dopjes

ondersteboven hangend zoals een pimpelmees schors, vangt zelfs vliegende insecten melkfles). Durft nesten te roven.

Winter: nauwelijks zaden, maar overwinterende insecten e/a Winter:noten en andere boomvruchten, Winter: voedertafels, bessen, zaden naaldbomen

ongewervelden, vooral in hogere houtlagen en boomschors. gebruikt Spechtensmidse Gebruikt Spechtensmidse. Slurpt met lange

Kevers/larven/poppen. tweevleugelige insecten en spinnen. borstelige tong

Mindere mate vlinders/rupsen - Weke insecten op harpoenachtige tongpunt gespiest.

Harde insecten met naar achter gerichte kleverige

borstels.

Geluid:Bakent territorium af zowel roffelend als zingend Geluid:: ♂ en ♀kunnen het volledige Geluid: de roffel is zijn territoriumzang

repertoire gebruiken

Wanneer: vanaf eind februari tot eind juni Wanneer: vanaf half feb tot in juni Wanneer: bij mooi weer vanaf jan tot in juni

Bescheiden opleving in september/oktober Tijdens paarvorming eind maart/begin De opvallende roep ♂♀ is het ganse jaar door te

april, erg vliegerig horen

Beste tijd: half maart/half mei Beste tijd roep en (roffel): half feb Beste tijd roep en roffel: half feb/begin mei

/half april (8 roffels/min)

Net na zonsopgang tot 2u erna (kan ganse dag) Net na zonsop tot 3u erna. Roffelt de ganse dag,

Begin seizoen ook overdag actief vooral van zonsopgang tot 3 uur erna

Roep: kort, zacht kjik of kik, zittend/vlucht, los of reeksen 5/8 Roep:meestal afzonderlijke roepjes Roep: tjik, los, herhaald, rateltje of snel

in serie, aflopend sjitsjitsjitsjtsjt (è) Soms ook een stil Tjik-girrr-girrrr.

Zang: enkel ♂ Territoriumroep: (alleen ♂ ?) mauwend, Het hakken van een nesthol klinkt als een regelmatig

Luid scherp, snel, hoog en nasaal kikikikikikikikikiki (8/20 elem) nasaal, klagend soms krassend timmermansgeklop.

zich verplaatstend van boom tot boom (gillende big) gwèèh-gwèèh-gwèèh (± 1/sec)

+ allerlei overgangsgeluiden, regelmatig ook buiten broedseizoen

Roffel: Beide geslachten roffelen Roffel: heel zelden, heel licht, lijkt Roffel: kort (<1sec), krachtig, hoogte v/d klank hangt

Lange, zachte roffel (1.5/zelden 2.5 sec) 15/30 slagen op het zacht geratel Kleine Bonte Specht af van de ondergrond (steeds op takken niet op

Tot 20/sec. Geeft vaak 2 roffels na elkaar met maar dan vaak 2/3 korte aaneengesloten strofes stammen)

uiterst korte pauze, soms aan één stuk door met korte pauzes, Duet: ♂ roffelt iets langer dan ♀ (9-16 slagen/sec)

kan tot 14 roffels/min neemt in kracht af naar het einde toe

Zangpost: Steeds hoog op zijtak. Zangpost: balstroep (soms) in de Zangpost:meestal hoog in kruin

vlucht (wrschnlk alleen ♂)

Jongen beginnen te roepen? Jongen beginnen te roepen ? Jongen beginnen te roepen begin juni

Vogelwerkgroep Oost-Brabant Nieuwsbrief 2013 / 3 Pagina 14

GROENE SPECHT ZWARTE SPECHT

Jongen iets bruinachtigs, in het 2de jaar pas glanzend zwart

Lengte: 30-36 cm Lengte: 45-57 cm

Gewicht: 180-220 gr Gewicht: 250-370 gr

Hakt zelf een hol in zacht hout:– vaak vrij laag (wordt meerdere jaren gebruikt) Nestholte: Hakt normaal elk jaar een nieuw hol zelfs in gezond, hard beuk

Zowel ♂ als ♀ hakt, broedt en voedert. (ook abelen, esdoorn en dennen) ♂en ♀ hakken om beurt meerdere holen

(slaap- en broedholtes)

Slaapt in de winter ook in holen. Ze kunnen ook jaren achter elkaar dezelfde holtes gebruiken

(afwegen predatie en energie)

Invliegopening: Ø 6-7 cm Invliegopening:Ovaal 9 tot 12 cm Ø - op 3 tot 10m hoogte 55 cm diep

15/20 cm diam

Broedseizoen: april / 1 legsel per jaar Broedseizoen: eerste helft van april (behalve als hol gekraakt wordt) 1 legsel

Broedtijd: 15-19 dagen/jongen verlaten nest na ± 23 dagen. Broedtijd: ± 12-14 dgn – uitvlieg jongen na 24-28 dagen

Korte tijd navoederen

Jongen beginnen te roepen: bedelen met krassende klanken Jongen beginnen te roepen:

Vlucht: Sterk golvend, vleugels na iederen 3-4 slagen sluiten. Vlucht: Grillig, met gaaiachtige vleugelslag (mini aalscholver) in rechte lijn,

licht golvend. 1 tot 2 slagen (neerwaartse) en dan vleugels dicht met op het eind 1-2 golfjes

(tot tegen stam)

Territorium: moeilijk te schatten Territorium: moeilijk te schatten

Homerange: 100-500ha Homerange: +- 100ha

Biotoop: halfopen gebied met opgaande oude loof- en Biotoop: gemende bossen, loofbossen ook oude dennen- en sparrenbossen.

naaldhoutbossen, parken

Foerageren: vaak op de grond (mieren). zeer lange kleverige tong, - Foerageren: .Vaak naaldbomen/op grond. Hakt stronken stuk en ontdoet bomen;

10 cm voorbij snavel van hun schors

Vogelwerkgroep Oost-Brabant Nieuwsbrief 2013 / 3 Pagina 15

Punt, het uiteinde vormt een plat verbreed orgaan met weerhaakachtige Kleverige tong tot 5.5 cm a/h eind als weerhaken gerichte borstels

uitsteeksels en kan onafhankelijk bewogen worden. waarmee hij zijn prooien kan verdoven en naar binnen halen. Hij eet mieren en

Ook andere insecten, regenwormen en slakken, soms vlezige vruchten in hout levende kevers (volwassen zowel als larven).

Soms ook rupsen en weekdieren. Likt boomsappen op

Winter: Kan zelfs onder sneeuwlaag aan mieren Winter: in stadsparken en tuinen met oude bomen

Geluid: vanaf jan en in principe de hele dag te horen. Valt vrijwel stil in juli Geluid: vanaf begin feb tot eind juni

Beste waarnemingen balts: begin feb tot ver in mei Beste waarnemingen balts: half feb/half april.

Baltsroep: kuklewiek kuklewiek kuklewiek

(vlucht)Roep: kort en krachtig, meestal 3-5 elementen klukluklu.. Vlucht- en alarmroep: kruur kruur kruur…. Het hele jaar.

± klemtoon op laatste el. Klaaglijk dalend kliuuw, kort na de landing/bij opwinding. Prrt prrt (u)

Zang: lach (hinnik): klukluklukluklukluklukluklukluklu 8-20 in agressieve situaties

(vooral zittend in boomkruin) Tempo ligt hoog 5-6 el/sec. Zang: kwuu kwuu-kwikwikwikwikwikwikwikwikwikwikwikikwuwu (u) 10-20

De strofe wordt vaak 5 keer herhaald met pauzes van ± 15sec soms 25 slagen

Ook de ♀ zingen ! Roffel: dient als territoriumafbakening, zeer lang (1.5-3.3 sec) hard, tot op

Roffelt haast nooit en is dan nog heel zwak grote afstand te horen

♂♂ roffelen langer dan ♀♀.Telt 30-40 slagen, 16/sec, begint zacht en neemt

weer af naar het einde. Only one, to three (at max four) bursts per minute may

be heard in Central Europe

Najaarbalts: Uitgesproken standvogel maar jongen worden verdreven Najaarsbalts: Standvogel De ouders vertonen in het najaar terug baltsgedrag om

=> KORTE zwerfbewegingen de jongen te verdrijven, waarbij de jonge zwervers ook roepen.

=>zwerfbewegingen zelfs tot in Nederland

Links i.v.m. de spechtengeluiden:

http://www.youtube.com/watch?v=u-_koPI5zJ8

1. Grote Bonte Specht - 0:01

2. Kleine Bonte Specht - 1:55

3. Groene Specht - 2:58

4. Zwarte Specht - 5:03

http://www.natuurpunt.be/uploads/natuurbehoud/Educatie/documenten/soort%20van%20de%20maand%20bos/soort_van_de_maand_middelste_bonte_specht.pdf

hieronder : in het eerste gedeelte hoor je de specifieke territorium zang/roep van de Middelste Bonte Specht :

http://www.youtube.com/watch?v=LPM07hYxqv4

Vogelwerkgroep Oost-Brabant Nieuwsbrief 2013 / 3 Pagina 16

Groetjes

Hilde

GSM : 0479/362.779

PRIVE : 02/657.22.28

Een territorium, een home range of beide ?

Concurrerende soorten, door een differentiatie van de gerealiseerde niche, kunnen optimaal naast elkaar blijven bestaan. Grote en Middelste Bonte Specht

bereiken in bosbestanden met veel eiken hun hoogste densiteiten.

Waar Grote en Middelste Bonte Specht samen voorkomen, interfereren hun home ranges. Bij de Middelste werd binnen de home range geen verdedigd

territorium waargenomen. Toch worden er slechts uitzonderlijk interspecifieke interacties tussen beide waargenomen

Het ruimtegebruik van de Grote Bonte Specht bestaat uit een kernzone die wel degelijk verdedigd wordt en dus als een territorium kan beschouwd worden.

Daarbuiten is er een zone waar de specht minder regelmatig waargenomen wordt en die ook niet verdedigd wordt. We kunnen daarvoor dus beter spreken van

een home range.

Het territorium van het mannetje Grote Bonte Specht verandert niet van de winter naar het broedseizoen en strekt zich over gemiddeld 5 ha uit. In heel wat

vogelboeken worden territorium en home range door elkaar gehaald en wordt dikwijls gesproken over een territorium van 40ha. Men bedoelt dan wel degelijk

de home range.

Deze home rangen van naburige Bonte Spechten overlappen gemiddeld zo’n 8%. Het territorium wordt door het mannetje zowel tijdens de winter als tijdens de

zomer verdedigd tegen soortgenoten. Tijdens de winter zwerven de wijfjes rond. Hun homerange strekt zich uit over gemiddeld 19 ha en ze verdedigen geen

territorium.

De paarvorming start gewoonlijk in februari. Op dat ogenblik past het wijfje snel haar uitgestrekte home range aan, aan die van haar partner zodat hun home

ranges voor gemiddeld 75% in de lente en 57% tijdens het broedseizoen overlappen.

Nog bij de Groene, noch bij de Zwarte Specht bestaat er wetenschappelijke informatie over de verdeling tussen territorium en home range. Beide leven op vrij

grote voet en bestrijken een oppervlakte van gemiddeld 100ha. Vermoedelijk gaat het hier ook om de home range

Seksueel dimorfisme of seksen die van elkaar verschillen

Seksueel dimorfisme in grootte en grootteverschillen tussen beide geslachten komt algemeen voor in het vogelrijk. Zo zijn mannetjes doorgaans groter dan

wijfjes. Een belangrijke uitzondering vormen onze dag- en nachtroofvogels, daar zijn de wijfjes opvallend groter.

Vogelwerkgroep Oost-Brabant Nieuwsbrief 2013 / 3 Pagina 17

De Middelste Bonte Specht is een habitatspecialist gebonden aan volwassen gemengde loofbossen met veel eiken. Seksueel dimorfisme komt tot uiting bij de

mannetjes, die een hoger gewicht, een langere bek en langere poten hebben.

In het prebroedseizoen verschillen mannetjes en wijfjes van elkaar in het gebruik van eiken en coniferen. Zo werden mannetjes meer foerageren waargenomen

in eiken terwijl wijfjes meer tijd spendeerden in coniferen. In vergelijking met coniferen, vertonen eiken een groter en ruwer schorsoppervlakte. De langere

snavel van de mannetjes is waarschijnlijk efficiënter bij het uitpluizen van de kleine schorsholten en spleten. Tijdens het broedseizoen zoeken de wijfjes meer

naar insecten in de lager kruinen terwijl mannetjes meer insecten zoeken in de hogere kruinen.

In de prebroed- en broedperiode komen duidelijke foerageerverschillen voor tussen beide geslachten, maar het is niet zo duidelijk hoe deze in relatie staan tot het

vastgestelde seksueel dimorfisme.

Samenstelling Spechtenfiches: Hilde Vandevoorde GSM : 0479/362.779 of PRIVE : 02/657.22.28

Vogelwerkgroep Oost-Brabant Nieuwsbrief 2013 / 3 Pagina 18

DDrriiee pprroojjeecctteenn vveerrddiieenneenn ddeezzee mmaaaanndd ddee aaaannddaacchhtt……

Watervogeltellingen

Het winterhalfjaar zit er (eindelijk) bijna op…. Volgend weekend, 16-17 maart is het

de laatste Watervogeltelling van winter 2012-2013. De laatste telling geeft

gewoonlijk wat bijzondere soorten als Zomertalingen en meerdere steltlopersoorten.

Benieuwd wat het nu wordt met die late winterkou? Nog (half)bevroren vijvers? Ik

hoop dat al onze geregelde of occasionele tellers nog eens op stap gaan en hun

gegevens willen ingeven op de webpagina van INBO, watervogeltellingen of willen

doorgeven aan mij (marcel.jonckers2@telenet.be). Ik doe daarna het nodige.

ABV project

Vanaf 1 maart is het ABV-project weer van start gegaan. Hiervoor hebben we een

reeks vaste tellers, maar er zijn ook hiervoor een paar nieuwe mensen nodig. Daarom

enige woorden uitleg. ABV staat voor Algemene BroedVogels, dus de soorten die

niet in het bijzondere broedvogelproject vallen, denk aan Roodborst, Koolmees,

Merel, Winterkoning, enz. Hoe volg je die op met een minimale inspanning? Door

een soort van geplande steekproef. Daarom werden over heel Vlaanderen een (ik

dacht 150) kilometerhokken geselecteerd, at random, maar volgens bepaalde criteria

qua biotopen om een goede presentabiliteit te bekomen. In elk van die hokken

werden 6 punten bepaald waarop, gedurende een broedseizoen, tijdens drie

telmomenten gespreid in de tijd van maart tot eind juni, tijdens 5 minuten alle soorten

en aantallen vogels worden genoteerd. Dus drie keer in één broedseizoen, maar

slechts om de drie jaar te herhalen. En voor een paar hokken hebben wij een nieuwe

teller nodig. Geïnteresseerden nemen contact op met Peter Collaerts, tel. 0477 37 04

50 of via mail peter.collaerts@scarlet.be

FENOLOGIE

DOE MEE AAN HET FENOLOGISCH ONDERZOEK

De winter heeft lang genoeg geduurd. Laat nu de zomergasten maar terugkomen.

Ben je er klaar voor ?

Wij volgen al meerdere jaren de aankomstdata op van onze zomervogels of

lentedoortrekkers. Op onze website vind je van meerder jaren de onderzoeksgegevens

uit onze regio Oost-Brabant. Ook dit jaar hopen we op heel veel gegevens van

Vogelwerkgroep Oost-Brabant Nieuwsbrief 2013 / 3 Pagina 19

gewone soorten als Tjiftjaf, Zwartkop en Boerenzwaluw, maar ook van zeldzamere

soorten als Braamsluiper of een doortrekkende en even verpozende Grote Karekiet,

met dan de hoop van “Zou hij niet eens blijven?”. Misschien is dit lijstje misleidend.

Het gaat ook over roofvogels als de Zwarte Wouw, de Grauwe Kiekendief, de

Visarend…, watervogels als de Zomertaling, doortrekkende steltlopers of Wulpen die

weer hun broedplaatsen innemen… Dus vragen we je van nauwgezet je (eerste)

waarnemingen per gebied in te geven van die gewonere zomervogels en natuurlijk

ook van de zeldzamer soorten…, maar dat doe je al ongetwijfeld. Gewoon ingeven in

www.waarnemingen.be. Graag ontdekken wij daar je eerste waarnemingen van Fitis,

Spotvogel, Koekoek, Bosrietzanger, Wielewaal …, kortom alle soorten die in de

winter ontbraken. En … ook al hoorde je dat Jan of Piet diezelfde soort al een weekje

vroeger waarnam, toch willen we ook jouw eerste waarneming van die soort

vernemen.

Wij verwerken op het einde van de lente weer alles tot een artikeltje voor Ons

Vogelblad en:of onze website.

Onder het motto “het moeten niet altijd vogels zijn”

Infoavond 21 maart – “Wilde bijen in het landschap” .

“Heb je ooit al gehoord van de heggerankbij, de tuinbladsnijder of de blauwe metselbij? In ons landje komen meer dan 350 soorten wilde bijen en hommels voor, elk met hun eigen levenswijze. Op deze infoavond kan je met de grote diversiteit en de verschillende levenswijzen van wilde bijen kennismaken. Gastspreker Pieter Van Ormelingen geeft een overzicht van verschillende courante en

minder voorkomende bijensoorten. Verder geeft hij ook tips welke eenvoudige maatregelen je in je eigen tuin kan nemen om bijen te helpen. Er volgt ook enige toelichting over de voorwaarden om honingbijen te houden Spreker: Pieter Van Ormelingen Gratis toegang - 20u. Vrijetijdscentrum, Sint-Jorisplein 20 (Kazerneparking), 3300 Tienen Dit is en organisatie van de Milieuadviesraad Tienen i.s.m. het regionaal landschap Zuid-Hageland, de Dienst Leefmilieu en Natuurpunt Hierover bespreking en komen tot concrete afspraken.

Vogelwerkgroep Oost-Brabant Nieuwsbrief 2013 / 3 Pagina 20

CURSUSSEN 2013

ROOFVOGELCURSUS te Glabbeek Start 18 november 2013 – einde 26 april 2014

Vogelwerkgroep Oost-Brabant i.s.m. Kern Glabbeek en Natuurpunt Velpe-Mene

CURSUS “ROOFVOGELS en UILEN” 2013 – 2014

bestaande uit

3 theorielessen en 5 excursies

In deze lessenreeks wordt kennis gemaakt met alle roofvogel- en uilensoorten die in

ons land broeden, maar ook met die soorten die ons land bezoeken als doortrekker,

overwinteraar of meermaals als dwaalgast.

Theoretische lessen

Deze worden gegeven door mensen van de Vogelwerkgroep in parochiecentrum

Wever, Solveld , Wever (deelgemeente van Glabbeek) t.o. de kerk, parking bij de

kerk, telkens van 19.30 u. tot 22.30 u.

o Les 1 op maandag 18 november 2013: Roofvogelgroep 1

Lesgevers: Marcel Jonckers (introductiedeel over bouw en systematiek) en

boswachter Jan Wellekens (soortbesprekingen en ecologie)

o Les 2 op maandag 2 december 2013: Roofvogelgroep 2

Lesgever: Peter Collaerts (soortbesprekingen en ecologie)

o Les 3 op maandag 10 maart 2014: Uilen

Lesgevers: Marcel Jonckers (introductiedeel over bouw en systematiek) en

Philippe Smets (provinciaal coördinator van de Kerkuilenwerkgroep)

Excursies

o Zaterdag 14 december 2013: voormiddagwandeling door de velden van

Outgaarden, het gebied in onze streek met de meeste kans op kiekendieven

o Zondag 5 januari 2014: deelname Roofvogeltellingen in de regio

o Zaterdag 8 februari 2014: daguitstap met auto’s naar de Linker Schelde-oever

(omgeving Doel – Saeftinghe)

o Zaterdag 29 maart 2014: uilenwandeling

Vogelwerkgroep Oost-Brabant Nieuwsbrief 2013 / 3 Pagina 21

o Zaterdag 26 april 2014: daguitstap met auto’s naar de Oostkantons

De inschrijvers krijgen later details hierover.

Foto’s : Steenuil, Uilenwerkgroep, Philippe Smets.

Info en inschrijvingen

60 euro voor leden Natuurpunt, (hierbij inbegrepen het abonnement op “Ons

Vogelblad” tot 1 januari 2015!), 84 euro voor niet-leden te storten op rekening van

Vogelwerkgroep Oost-Brabant, Waaibergstraat 26 bus 5, 3300 Tienen - IBAN: BE24

3300 1135 7138. Duidelijk vermelden: “Naam cursist + Roofvogelcursus Glabbeek”.

De niet-leden worden hierbij lid van Natuurpunt en krijgen een verwelkomingspakket

met o.a. de fraaie Natuur.gids met daarin 66 uitgestippelde wandelingen en

fietstochten in de mooiste natuurgebieden van België, 1 jaar lang het tijdschrift

Natuur.Blad en het tijdschrift Natuur en Landschap.

Heb je je abonnementsgeld (lidgeld

VWG) al vernieuwd ?

12 euro voor een jaartje!

IBAN: BE24 3300 1135 7138

BIC: BBRU BE BB

Vogelwerkgroep Oost-Brabant Nieuwsbrief 2013 / 3 Pagina 22

“Ons Vogelblad”

Al 23 jaar trouw om de drie maanden. Gestart met 32 pagina’s. Nu dubbeldik !! Op de hoogte blijven van de activiteiten van onze Vogelwerkgroep Oost-Brabant van Natuurpunt

kan best via het abonnement op "Ons Vogelblad".

Dit tijdschrift wordt 4 keer per jaar uitgegeven, telt van 48 tot meestal 64 blz. per keer en is volledig

gewijd aan onze vogelwereld, vogelrijke gebieden, vogelstudies, bijzondere waarnemingen, soort in

de kijker, vogelgedrag en ecologie, uitstappen en algemene vogelthema's.

Het abonnementsgeld voor een jaargang bedraagt 12 euro voor leden van Natuurpunt of 14 euro

voor niet-leden, afzonderlijk te betalen op rekening van de Vogelwerkgroep, Waaibergstraat 26 / 5

te 3300 Tienen - IBAN: BE24 3300 1135 7138 – BIC: BBRU BE BB

Vogelwerkgroep Oost-Brabant coördineert activiteiten rond vogels in de regio.

We werken rond OBSERVEREN, STUDIE, EDUCATIE en BESCHERMING.

Studieprojecten waaraan u kan meewerken zijn: Watervogeltellingen, Roofvogeltellingen,

Inventarisaties, PTT-project, Project Bijzondere Broedvogels.

Beschermingsprojecten lopen vnl. rond uilen, zwaluwen en akkervogels.

BBeezzooeekk eeeennss oonnzzee wweebbssiittee

wwwwww..vvooggeellwweerrkkggrrooeepp--oooosstt--bbrraabbaanntt Onze vernieuwde website: een bezoekje zeker waard! Voortdurend bijgewerkt….

Waarnemingen in de regio en tijdens onze uitstappen en reizen. Info over cursussen, studie- en

beschermingsprojecten. Enkele vogelportretten

En heel wat meer, vaak gepresenteerd op een originele wijze.

INFO ACTIVITEITEN

Marcel Jonckers 0497 44 72 33 Peter Collaerts 0477 370 450

Jan Wellekens 0479 799 367 Luc Cieters 0494 916 862

Iedereen is welkom op al onze activiteiten.

Voor de uitstappen maken we gebruik van eigen wagens tenzij anders vermeld.

Kostendelend meerijden kan.

Meenemen: laarzen, kijkers, vogelgidsen en picknick voor dagtochten.

Voor bustochten gelieve ruim vooraf in te schrijven door betaling op rekening van Vogelwerkgroep

Oost-Brabant, Waaibergstraat 26 / 5, 3300 Tienen - IBAN BE72 3300 1162 6516 – BIC: BBRU BE

BB.

De voorziene stopplaatsen worden niet aangedaan indien er geen melding is vooraf. Geef bij

inschrijving telkens op: reisdoel, je naam en opstapplaats.

Wil je deze nieuwsbrief niet meer ontvangen, neem dan even contact met

marcel.jonckers2@telenet.be; Wil je dat we hem ook naar iemand anders sturen? Geef ons

een seintje. Heb je zelf ideeën of voorstellen? Welkom!