Karel de Grote-Hogeschool€¦ · Web viewKorte geschiedenis van schoolbanken In 1881 is de eerste...

We’ve got your back!Een praktijkonderzoek naar de inzet van scholen rond een beter ruggebruik in de eerste graad van het lager onderwijs. Sanne VolckaertsPromotor: Dafne Maes

Professionele Bachelor Lager Onderwijs

Welzijn, Onderwijs & GezondheidszorgAcademiejaar: 2016-2017

WOORD VOORAF

Hier heb ik even de plaats om iedereen te bedanken die mij het voorbije jaar hebben gesteund bij het maken van deze bachelorproef.

Ik zou graag alle leerkrachten en directies willen bedanken die een stukje van hun kostbare tijd hebben genomen om mijn vragenlijst in te vullen. Zonder deze grote respons zou mijn onderzoek niet betrouwbaar zijn.

Daarnaast wil ik ook nog de medewerkers van de Gezondheidsbib in Antwerpen willen bedanken. Zij maakten elke keer tijd vrij om mee te zoeken naar nuttige informatie in verband met mijn onderzoek.

Ook mijn promotor, Dafne Maes, wil ik bedanken voor alle hulp. Met behulp van de duidelijke en uitgebreide feedback heb ik deze bachelorproef kunnen verbeteren en herwerken.

Tot slot zou ik graag mijn familie en vrienden willen bedanken. Zij hebben mij altijd gesteund, ook wanneer het even moeilijk was. Ze hebben spontaan geholpen bij het verwerven van informatie en het kritisch nalezen van deze bachelorproef.

Allemaal erg bedankt!

We’ve got your back! 1Enquêtes directies www.kdg.be

INHOUDSOPGAVE

Woord vooraf......................................................................................................................1Inhoudsopgave...................................................................................................................2Inleiding..............................................................................................................................4Probleemstelling.................................................................................................................5Literatuurstudie..................................................................................................................71 De rug van de homo sapiens........................................................................................7

1.1 De anatomie van de rug............................................................................................71.1.1 De wervelkolom..................................................................................................71.1.2 Spieren rond de rug............................................................................................81.1.3 Functie van de wervelkolom...............................................................................8

1.2 Verschillende houdingen van onze rug......................................................................91.2.1 Rechtstaan........................................................................................................101.2.2 Zitten................................................................................................................10

2 Rugklachten bij kinderen: oorzaken en oplossingen...................................................122.1 Slechte zithouding...................................................................................................122.2 Te weinig beweging.................................................................................................13

2.2.1 Statafels............................................................................................................132.2.2 Meer bewegen op school..................................................................................15

2.3 Boekentassen..........................................................................................................172.3.1 Te zware boekentassen.....................................................................................172.3.2 Draagwijze van een boekentas.........................................................................17

2.4 Meubilair.................................................................................................................192.4.1 Korte geschiedenis van schoolbanken..............................................................192.4.2 Correct meubilair..............................................................................................19

Aanpak.............................................................................................................................21Resultaten........................................................................................................................22

Enquêtes leerkrachten...................................................................................................22Enquêtes directies.........................................................................................................28

Conclusies........................................................................................................................30Praktijkproduct.................................................................................................................34Eindreflectie.....................................................................................................................35Literatuurlijst....................................................................................................................37Bijlagen.............................................................................................................................41


Bijlage 1: Resultaten enquêtes leerkrachten.................................................................41Bijlage 2: Resultaten enquêtes directies........................................................................55


INLEIDING

Tijdens mijn observatiedagen van de tweedejaarsstage merkte ik op dat een aantal leerlingen pijn ervaarden in hun rug. Ze gaven zelf aan dat ze moeilijk konden stilzitten. Daarnaast zag ik hen regelmatig hun rug uitrekken. Ik vind het zeer opvallend dat deze kinderen op zulke jonge leeftijd dergelijke problemen ervaren. Niet alleen in mijn eigen praktijk, maar ook in de media brengen ze dit probleem naar voor. Wij Vlamingen zitten veel te veel op een dag. Dit heeft nadelen voor onze rug, maar ook andere risico’s zijn hiermee verbonden, zoals hartziektes en diabetes ( Reynaerts, V. & Boone, E., 2015). Daarnaast zie je in de media ook al enkele oplossingen om dit zitgedrag te verminderen. Zoals we in het artikel van Laenen (2016) lezen is er een school in Vorselaar gestart met deskbikes. Hiermee kunnen leerlingen fietsen tijdens de lessen. Het doel van deze bikes is om beweging te stimuleren de concentratie te verbeteren en overgewicht aan te pakken.

Zelf vind ik dit een heel belangrijk onderwerp. Ik ben altijd heel sportief geweest van jonge leeftijd. Toch merk ik dat het lang zitten en verkeerd zitten tijdens mijn schoolcarrière een effect heeft gehad op mijn rug. Als kind waren deze problemen niet zichtbaar en schenk je hier dus ook geen aandacht aan. Daarom vind ik het zo interessant om een beter zicht te krijgen hierop, zodat ik dit probleem in de toekomst ook beter zal kunnen aanpakken bij mijn toekomstige leerlingen. Daarnaast hoop ik ook om andere leerkrachten te inspireren.

In deze bachelorproef vindt u eerst een theoretisch deel over de werking en functie van de rug. Daarna worden de rugklachten bij kinderen besproken met hun eventuele oorzaken. Het tweede deel bestaan uit het praktijkonderzoek. Ik heb hiervoor leerkrachten en directies bevraagd om zo een beter zicht te krijgen op de rugpreventie die nu al bestaat in scholen. Met alle informatie die ik heb verzameld in de literatuur en praktijk, heb ik een site gemaakt die leerkrachten kunnen gebruiken als concreet tool. Op deze site staan tips en tricks om rugpreventie te introduceren in de school en klas.

Ik wens u alvast veel leesplezier!


PROBLEEMSTELLING

Praktijkprobleem

80% van de bevolking krijgt in zijn leven te maken met rugklachten. Meestal gaat het over lage rugpijn (Hill et al., 2011). Deze problemen vallen niet zo maar uit de lucht, maar beginnen zich al te ontwikkelen op jonge leeftijd (Kloten, 2008). In Nederland heeft men onderzoek gedaan naar het zitgedrag van de bevolking. Hieruit blijkt dat mensen gemiddeld 8,7 uur zitten op een dag (Volksgezondheid en zorg, 2015). Kinderen tussen de vier en de twaalf zouden 7,3 uur per dag zitten. Ook Bergmans (2012) brengt dit probleem aan het licht. Hij stelt vast dat meisjes tussen tien en twaalf jaar gemiddeld 8,31 uur zitten. Jongens zitten gemiddeld een half uur minder, wat nog steeds problematisch is. Bergmans (2012) haalt aan dat dit zitgedrag een oorzaak zou kunnen zijn van allerlei rugproblemen bij kinderen en volwassenen. Als ik naar de schoolpraktijk kijk, merk ik op dat kinderen overwegend zitten in de klas. Daarnaast is er ook niet veel ruimte voor beweging.

Onderzoeksdoel

Met de resultaten van mijn onderzoek wil ik proberen leerkrachten te sensibiliseren voor een beter ruggebruik. Daarnaast wil ik hen concrete tips meegeven om te werken rond rugpreventie. De bedoeling is om dit op twee niveaus te doen, schoolniveau en klasniveau. Deze tool zal gemaakt worden om preventief te werken, in plaats van een behandeling.

Onderzoeksvragen

Ik wil onderzoeken hoe scholen zich inzetten rond rugpreventie in de eerste graad van het lager onderwijs. Om hierop een antwoord te vinden, stel ik mij de volgende vragen:

Hoe zit onze rug in elkaar en hoe werkt hij? Welke functies heeft onze rug? Wat zijn de oorzaken van rugklachten bij kinderen? Welke oplossingen bestaan

er om deze klachten te voorkomen of genezen? We zitten tegenwoordig te veel. Hoe kunnen we dit gedrag doorbreken?


Hoe werken scholen en leerkrachten aan een beter ruggebruik, op schoolniveau en klasniveau? Wat kunnen scholen nog meer doen om te werken rond rugpreventie?

Welke concrete tips zijn zinvol die leerkrachten(teams) helpen bij het preventief werken rond een beter ruggebruik.


LITERATUURSTUDIE

1 DE RUG VAN DE HOMO SAPIENS

In het eerste deel van de literatuurstudie wordt de anatomie en werking van de rug beschreven. Hierbij kijken we ook naar de verschillende houdingen van de rug. Daarna wordt er dieper ingegaan op rugklachten bij kinderen en de eventuele oorzaken hiervan.

1.1 De anatomie van de rugZoals in het boek van Wim Bergé (Rugsparend leven en werken, 2006) beschreven staat, bestaat de menselijke wervelkolom uit 33 wervels. Hij verbindt het hoofd met de heup. Tussen elke wervel zit een tussenwervelschijf die werkt als schokdemper. Om onze wervelkolom te ondersteunen, maakt ons lichaam gebruik van spieren, banden en pezen.

1.1.1 De wervelkolomDe wervelkolom bestaat uit 5 grote zones (Van Halem & Jüngen, 2009):

7 halswervels 12 borstwervels 6 lendenwervels heiligbeen staartbeen of stuitje


Figuur 1: De wervelkolom (Moens, P., 2002)

Op figuur 1 zien we dat de wervelkolom bestaat uit het geheel van wervels. (Moens, P., 2002). Zoals Van Os (2013) beschrijft, vertoont de wervelkolom een natuurlijke kromming. Deze natuurlijke S-vormige lijn zorgt ervoor dat schokken, veroorzaakt door lopen of springen, geïsoleerd kunnen worden. Kapandji (2009) voegt hier nog aan toe dat deze natuurlijke kromming pas zichtbaar wordt vanaf 3 jaar en echt duidelijk wordt vanaf de leeftijd van 8 jaar. De definitieve vorm van de rug krijgt een kind op de leeftijd van 10 jaar.

1.1.2 Spieren rond de rugDe spieren in de rug zijn afzonderlijke systemen die op een verschillende manier bevestigd zijn aan het skelet (Jüngen & Tervoort, 2009). Je kan deze spieren in twee soorten verdelen: de lange en korte spieren. De lange spieren liggen diep en worden gebruikt voor het strekken van de rug. De korte spieren zitten meer tussen de wervels.

Niet alleen de rugspieren ondersteunen de wervelkolom, ook de buikspieren hebben hier een rol. De schuine buikspieren zorgen ervoor dat we onze romp kunnen draaien (Davies, 2001). Al deze spieren gecombineerd zorgen voor de stabiliteit van de romp. Een evenwichtige samenwerking tussen buik- en rugspieren zorgt voor een rechte houding van de rug. Wanneer dit evenwicht uit balans is, door te sterk of verkeerd trainen, kan de rug een verkeerde bolle of holle stand aannemen (Kendall, McGeary, Provance, Rodgers & Romani, 2008).

1.1.3 Functie van de wervelkolomDe wervelkolom is de centrale steunpilaar van onze romp. Daarnaast heeft het nog een aantal andere belangrijke functies in ons lichaam. (Kapandji, 2009). In de wervelkolom bevindt zich een kanaal met daarin het ruggenmerg. Het ruggenmerg behoort tot het centrale zenuwstelsel. Om dit belangrijke element te beschermen, wordt het kanaal omhuld door wervels (Hoff & Kuks, 2010).

De wervelkolom wordt omschreven als centrale steunpilaar (Kapandji, 2009). Het verbindt het hoofd en rug met al zijn ledematen (Kapitein, 2014). Elke wervel heeft hierbij een eigen taak. De halswervels dragen het gewicht van ons hoofd. De borstwervels zijn steviger gebouwd omdat de ribben er aan verbonden zijn. De lendenwervels hebben vooral een steunende en dragende functie. Ze worden zwaarder belast dan de bovenste wervels, omdat ze het gewicht van het hoofd, de bovenste extremiteiten en de romp moeten dragen (Kapitein, 2014). Door de


specifieke structuur kunnen we onze rug in verschillende richtingen bewegen (Meetie, 2008). Zo kunnen we onze rug voorwaarts en rugwaarts bewegen, maar ook zijwaarts en een draaiing rond de sagittale as. Van Kolen (2010) voegt hier aan toe dat deze bewegingen een complex gegeven zijn. Om de wervelkolom te laten bewegen, is er een samenwerking nodig tussen spieren, banden en gewrichten.

1.2 Verschillende houdingen van onze rugDoorheen de dag neemt onze rug verschillende houdingen aan zoals liggen, rechtstaan, zitten, … Bij elke lichaamshouding wordt onze rug belast. De Zweedse onderzoeker Nachemson (1966) heeft onderzoek gedaan naar de minst belastende houdingen voor de rug. Hierbij ontwikkelde hij een methode om de druk tussen twee wervels te meten. Vele jaren later werd dit onderzoek opnieuw gedaan door Wilke, Neef, Caimi, Hoogland en Claes (1999). Op figuur 2 (Wilke et al., 1999) worden de resultaten met elkaar vergeleken.

Nachemson (1966) en Wilke et al. (1999) hebben de rechtstaande positie gebruikt als norm, 100%. De resultaten worden hierna besproken voor het rechtstaan en het zitten omdat deze het meest relevant zijn in het kader van dit onderzoek.

1.2.1 RechtstaanDe rechtstaande positie werd als norm gebruikt omdat wanneer men rechtstaat de druk op een tussenwervelschijf ongeveer gelijk is aan het lichaamsgewicht (Meeusen


Figuur 2: Resultaatvergelijking tussen Nachemson en Wilke et al. (Wilke et al., 1999)

& Geerts, 2007). Deze houding is niet zeer slecht, toch moet je oppassen met enkele valkuilen (Van Kolen, 2010):

Sta niet te lang recht Zet niet alle gewicht op 1 been, maar verdeel het over beide benen Sta niet met een holle rug of voorovergebogen.

1.2.2 Zitten Uit het schema van Nachemson (1966) en Wilke et al. (1999) wordt geconcludeerd dat zitten een grotere belasting voor de rug is. Toch zitten kinderen te veel in de klas (Bergmans, 2012). De rug wordt nog extra belast bij volgende zaken (Van Kolen, 2010):

Als je onderuitgezakt zit op een stoel Langer dan 1 uur in dezelfde houding zitten Schuin zitten

De studie van Claus, Hides, Moseley en Hodges (2008) bevestigt deze bevindingen. In hun onderzoek vergeleken ze een rechtstaande positie en een zittende positie met elkaar. Daaruit bleek dat de druk tussen de wervels bij zitten groter is dan bij rechtstaan. In het onderzoek van Mabb, Bettany-Saltikov & Hodgson (2013) heeft men drie verschillende zithoudingen onderzocht en met elkaar vergeleken. Ze maakten onderscheid tussen ‘de onderuitgezakte zithouding’, ‘de ideale zithouding’ en ‘de neutrale zithouding’. In het onderzoek spreekt men van de ‘ideale zithouding’, toch haalt men zelf aan dat deze subjectief is. Pynt, Higgs en Mackey (2001) suggereren dat de ideale zithouding niet bestaat. Geen enkele houding mag te lang worden aangehouden. Men geeft aan dat een ideale zithouding bestaat uit een actieve houding waarbij de rug regelmatig kan uitrekken en buigen, gecombineerd met korte periodes van statisch zitten.

De ‘neutrale zithouding’ wordt gedefinieerd door een houding waarbij de interne druk op de wervels het kleinste is. Uit de resultaten bleken er opvallende verschillen te zijn tussen de verschillende houdingen.


De spieractiviteit rond de nekwervels en de wervels ter hoogte van de onderste ribben was significant hoger bij de onderuitgezakte houding dan bij de andere twee houdingen. Ook werd de kromming van de rug groter bij de onderuitgezakte houding. De verschillen tussen de ideale en neutrale zithouding waren klein (Pynt, Higgs en Mackey, 2001).

2 RUGKLACHTEN BIJ KINDEREN: OORZAKEN EN

OPLOSSINGEN

Uit onderzoek (Geldhof, Cardon, De Bourdeaudhuij, De Clercq, 2006) bij een duizendtal 9- tot 12- jarigen blijkt dat rugklachten een toenemend probleem zijn. Enkele cijfers die dit duidelijk maken:


37% had nekpijn 25% had pijn in de bovenrug 19% had lage rugpijn 20% had pijn in meerdere zones van de rug

Op het einde van het tweejarige onderzoek stelden men vast dat slechts 17,8% van de onderzochte kinderen geen klachten hadden.

Bernstein en Cozen (2007) gaan akkoord met deze resultaten. De twee onderzoekers spreken zelfs van een opkomende epidemie. Toch valt het op dat ze een andere oorzaak aanhalen dan Geldof et al. (2006). Ze zijn het niet helemaal oneens met deze resultaten, toch merken ze op dat vooral kinderen met psychosociale moeilijkheden, gedragsproblemen en lichamelijke problemen sneller en vaker last hebben van rugpijn. Daarnaast kunnen welbevinden en zelfvertrouwen een belangrijke variabele zijn.

2.1 Slechte zithoudingIn het onderzoek van Becker et al. (2003) ontdekte men dat er een correlatie is tussen een slechte zithouding en rugpijn bij kinderen en jongeren. Toch zijn ze niet helemaal zeker dat deze correlatie hoog is. De onderzoekers zijn er van overtuigd dat rugpijn een complexer gegeven is. Orthopedisch chirurg Piet van Loon, innovatie-analist André Soeterbroek en jeugdarts Jeanine Treffers (2014) geven aan dat een slechte zithouding een toenemend probleem is. Zij stellen vast dat dit fenomeen gestart is vanaf de jaren 60.

Terwijl deze onderzoekers met hun studie aantonen dat er verbanden zijn tussen zithoudingen en rugpijn, zijn er toch ook onderzoeken die een andere uitkomst hebben. O’Sullivan, Smith, Beales en Straker (2010) hebben onderzoek gedaan naar de graad van slechte zithoudingen en het effect ervan op de rug. Uit de resultaten blijkt dat het verband maar zeer klein is. Zij zeggen dat rugpijn bij kinderen wordt veroorzaakt door andere fysieke en psychosociale factoren.

Er zijn verschillende onderzoeken gedaan naar het verband tussen een slechte zithouding en rugpijn (Van Loon, Soeterbroek, Treffers, 2014; Becker et al., 2003). Deze meeste onderzoeken zijn het er allemaal over eens dat een slechte zithouding kan leiden tot rugpijn bij kinderen.


In de literatuur vinden we verschillende mogelijke oorzaken voor een verkeerde zithouding. Van Loon, Soeterbroek en Treffers (2014) geven aan dat de komst van gameboys, computers en andere technologie de houding van kinderen heeft verslechterd. Zij vertellen ook dat de school vroeger een groot aandeel had in het aanleren van een correcte houding. Maar dit is sinds de jaren 60 verwaterd. Daarnaast kan foutief meubilair ook een oorzaak zijn van een slechte zithouding (Agha, 2010). Een slechte zithouding is volgens Van Kolen (2010) het gevolg van te lang te zit op een dag. Om correct te zitten hebben kinderen voldoende spierkracht nodig, als men te lang zitten, geraken de spieren vermoeid. Hierdoor zullen kinderen een onderuitgezakte houding aannemen om de spieren te ontspannen.

2.2 Te weinig bewegingUit onderzoek in America blijkt dat kinderen 65% à 70% van hun wakkere uren zitten (Eunjung Cha, 2015). Dit gaat over de tijd thuis, maar ook op school moeten kinderen te veel en te lang achter elkaar zitten. Uit het onderzoek van Nachemson (1966) en Wilke et al. (1999) weten we dat zitten een zeer belastende houding is voor onze rug. We weten uit de literatuur dat kinderen te veel zitten in de klas, maar wat kunnen we concreet doen om dit sedentaire gedrag aan te pakken?

2.2.1 Statafels In Nieuw-Zeeland heeft men onderzoek gedaan naar het gebruik van statafels in de klas (Hinckson, Aminian, Ikeda, Stewart, Oliver, Duncan & Schofield, 2013). De onderzoekers merkten dat de kinderen te lang en te veel moesten zitten in de klas. Daarom is men met een studie begonnen rond een dynamische klasinrichting. Drie scholen in Auckland hebben hieraan meegewerkt. Ze hebben alle banken uit de klas vervangen door statafels en deze hebben ze centraal geplaatst in de klas. De tafels bestonden uit drie hoogteniveau ’s zodat elke tafel aangepast kon worden aan de lengte van de leerling. Daarnaast werden er ook nog een aantal lage tafels met zitzakken, zitballen of een mat geplaatst in de klas. Dit waren de resultaten van het onderzoek:

De zittende tijd werd verlaagd De staande tijd werd opvallend verhoogd Aantal keren gaan zitten en rechtstaan werd ook duidelijk verminderd Het aantal stappen in de klas bleef ongeveer hetzelfde


Alle betrokken partijen waren zeer positief over de resultaten. Zowel de leerlingen als leerkrachten waren enthousiast. De gevolgen voor de rug werden in dit onderzoek niet verder bekeken. De leerlingen gaven aan dat ze geen lichamelijke klachten ondervonden tijdens het onderzoek.

Ook in Texas heeft men onderzoek gedaan naar het gebruik van statafels in de klas (Benden, Blake, Wendel & Huber Jr., 2011). Zij kregen hulp van vier klassen in een school. De klassen kregen tafels met stoelen, maar deze tafels konden ook gebruikt worden als statafels. De leerkrachten en leerlingen kregen verder geen specifieke uitleg over de tafels. Na zes weken kon men waarnemen dat 70% van de leerlingen spontaan hun stoel niet meer gebruikte. De andere 30% gebruikte hem af en toe. Hieruit konden de onderzoekers concluderen dat kinderen willen rechtstaan en bewegen in de klas.

Het meest recente onderzoek werd gedaan in het Verenigd Koninkrijk en Australië (Clemes, Barber, Bingham, Ridgers, Flechter, Pearson, Salmon & Dunstan, 2016). In de klas uit het Verenigd Koninkrijk werden 6 banken vervangen door zit- en statafels. De andere banken werden behouden. In de klas werd er een doorschuifsysteem voorzien zodat alle leerlingen aan de nieuwe tafels konden werken. In Australië werden alle banken vervangen door zit- en statafels. Na tien weken merkte men op dat in beide landen de zittijd drastisch was verlaagd. Daarnaast merkte men op dat in het Verenigd Koninkrijk het aantal stappen per dag ook was verhoogd. In Australië was dit aantal hetzelfde gebleven. Door de gelijkaardige resultaten uit beide landen, met verschillende bankenopstelling, concludeerde men dat het niet nodig is om alle banken te vervangen om kinderen meer te laten bewegen en staan. De onderzoekers geven zelf aan dat er een vervolgonderzoek moet komen naar de effecten op de gezondheid van de kinderen.

2.2.2 Meer bewegen op schoolBeweging is een goede manier om rugproblemen te voorkomen. Toch is het belangrijk dat dit op een gezonde manier gebeurd. Wanneer men te veel of op een verkeerde manier sport, is er kans op overbelasting waardoor de rug nog gevoeliger wordt voor problemen (Vrielink, 2012).

a. Sport beweegt je school.be


‘Sport beweegt je school’ is een beleidsinstrument ontworpen door de Stichting Vlaamse Schoolsport (SVS) en Bloso. Met dit instrument wil men scholen ondersteunen bij het opbouwen van een realistisch bewegings- en sportbeleid. Want sporten is leuk, maar vooral ook heel gezond als het op de juist manier gebeurt. Op hun website geven ze concrete tips om meer te bewegen voor, tijdens, tussen en na de lessen. Enkele voorbeelden:

Voor de lessen: werken rond fietsvaardigheid, zodat leerlingen gestimuleerd worden om op een actieve manier naar school te komen

Tijdens de lessen: vakoverschrijdend werken door lichamelijke opvoeding te combineren met andere vakken, bewegend leren.

Tussen de lessen: een actieve speelplaats aanbieden, sport tijdens de middag. Na de lessen: actieve opvang, doorstroom naar sportclubs.

b. Leren in Beweging.eu

De stichting Balon (Balans in Ontwikkeling) is een initiatief van Mariana Stenvers en Bianca Vet. Met hun stichting ondersteunt men scholen en leerkrachten bij het aanbod van spel en beweging. Zij geven workshops rond buitenspelen, ontwikkeling, maar vooral ook over energie in de les. Bij het volgen van deze workshop krijgt men een map met allemaal leuke bewegingsbreinbrekers. De stichters promoten deze workshop als een ideale pedagogische studiedag.

c. Sporten tijdens de schooluren

De onderzoekers Collard, Boutkan, Grimberg, Lucassen en Breedveld (2014) hebben een studie gedaan naar de effecten van sport en bewegen op de basisschool. Ze delen beweging in het onderwijs op in drie groepen: bewegingsonderwijs, beweging tijdens de pauze en in de klas en bewegen na school. Ze raden scholen aan om sport aan te bieden tijdens de pauzes. Op deze manier kunnen kinderen extra bewegen, zonder dat hier extra budget voor nodig is.

d. Bewegingstussendoortjes

In 2006 is er een onderzoek geweest naar het effect van bewegingstussendoortjes (Mahar, Kenny, Shields, Scales & Collins). Hieruit blijkt dat tussendoortjes de


lichamelijke activiteit verhoogt doorheen de dag. In 2015 is er een gelijkaardig onderzoek gedaan (Bailey & DiPerna) naar het effect van bewegingstussendoortjes. De onderzoekers kregen als resultaat dat het aantal stappen dat de leerlingen per dag doen, duidelijk was verhoogd. Dit geeft aan dat er meer fysieke activiteit is doorheen de dag. Daarnaast vertelden de leerkrachten die meededen met het onderzoek dat deze tussendoortjes niet ten koste ging van de academische lestijd.

Mahar et al. (2006) zijn nog verder gegaan in hun onderzoek. Nadat ze de resultaten van hun onderzoek kenden, zijn ze aan de slag gegaan om een tool te ontwerpen voor leerkrachten met allerlei bewegingstussendoortjes per leeftijdscategorie.

2.3 BoekentassenKinderen moeten elke dag een boekentas dragen op de rug. Toch kan dit een aanleiding zijn voor verdere rugproblemen (Van Kolen, 2010).

2.3.1 Te zware boekentassen Uit een onderzoek dat werd gedaan bij 369 leerlingen blijkt dat 81% van de leerlingen een te zware boekentas draagt (Van Ocken, Jordaens, Vanlerberghe & Vanbiervliet, 2008). Hierbij heeft men gekeken naar de Europese richtlijn van 10% van het lichaamsgewicht (Commissie Boekentas, 1998). Door het dragen van te zware boekentassen, wordt de druk tussen de wervels significant verhoogt, wat kan leiden tot rugklachten (Neuschwander, Cutrone J, Macias, Cutrone S, Murthy, Chambers & Hargens, 2010). De resultaten van het onderzoek van Ramprasad, Alias en Raghuveer (2010) sluiten zich hierbij aan. Zij voegen hier nog aan toe dat de natuurlijke houding volledig wordt verstoord als het gewicht van de boekentas 15% is van het lichaamsgewicht.


In de literatuur vinden we verschillende mogelijke oplossingen om het gewicht van boekentassen onder controle te krijgen (Matlabi, Behtash, Rasouli & Osmani, 2014; Motmans, 2016)

Lockers Lessen geven over het belang van een beter ruggebruik Drinkflessen pas vullen op school Samen met de leerlingen de boekentas maken Regelmatig de boekentassen controleren Handboeken dubbel voorzien, zodat de leerlingen geen onnodig gewicht

moeten meebrengen. Boekentas op wieltjes, enkel als het handvat een juiste lengte heeft

2.3.2 Draagwijze van een boekentasElke dag een boekentas dragen is een last voor de rug. Niet alleen het gewicht speelt hierin een rol, maar ook de duur van het dragen en de manier waarop de boekentas gedragen wordt (Motmans, 2004). Uit onderzoek van Elsen en Motmans (2003) blijkt ook dat het zuurstofgebruik verandert bij de manier van dragen van een boekentas. Het zuurstof gebruik geeft aan hoe belastend een draagwijze is. Als het gewicht van een boekentas zich verder bevindt van het lichaamszwaartepunt, zal ons lichaam meer moeten werken om dit te kunnen dragen en heeft het meer zuurstof nodig dan normaal.

Een boekentas wordt het beste zo dicht mogelijk tegen het lichaam gedragen zodat het gewicht dicht bij het lichaamszwaartepunt hangt. Hierdoor is het gewicht goed verdeeld over het hele lichaam en moet de rug geen hefboommanoeuvre uitvoeren. Symmetrie is ook een belangrijke factor. Verdeel het gewicht gelijk zodat de schouders en wervels overal gelijkmatig belast worden (Pegg, 2013). Het Provinciaal Veiligheidsinstituut (2012) geeft aan dat een boekentas in de hand of een schoudertas de slechtste manier is om schoolboeken te dragen. Door het asymmetrisch patroon, zullen de spieren in één schouder stevig opspannen terwijl de spieren in de andere schouder amper activiteit vertonen. Deze onevenwichtige spieractiviteit kan leiden tot houdingsafwijkingen.

Hieronder worden de criteria voor een goede schooltas weergegeven volgens het Provinciaal Veiligheidsinstituut (2012):


Gescheiden compartimenten in de tas Schouderbanden die je gemakkelijk kan verstellen Brede schouderbanden Verstevigende rug Eventueel een heupband om het gewicht te verdelen over schouders en

heup Gemaakt uit flexibele materialen

2.4 Meubilair Een correcte zithouding moet normaal gezien gevormd worden op jonge leeftijd. Toch zijn er een aantal factoren die dit bemoeilijken zoals foutief meubilair (Agha, 2010). Door het schoolmeubilair niet aan te passen aan de lichaamslengte van leerlingen gaan ze voorovergebogen zitten of onderuitgezakt. Het onderzoek van Saarni, Nygard, Kaukiainen & Rimpelä (2007) toont aan dat er een duidelijke verhouding is tussen het schoolmeubilair en de zithouding van kinderen. Het resultaat was dat kinderen het grootste deel van de dag in een verkeerde en belastende houding zitten doordat het schoolmeubilair niet was aangepast aan hun lengte.

2.4.1 Korte geschiedenis van schoolbankenIn 1881 is de eerste schoolbank gemaakt. Sindsdien zijn er verschillende soorten op de markt gekomen (School furnishings, 014). Uit recente onderzoeken naar beter schoolmeubilair komt naar voor dat statafels een oplossing zou kunnen zijn om de houding van kinderen te verbeteren (Hickson, Aminian, Ikeda, Stewart, Oliver, Duncan & Schofield, 2013; Benden, Blake, Wendel & Huber Jr., 2011; Clemes, Barber, Bingham, Ridgers, Flechter, Pearson, Salmon & Dunstan, 2016). Opvallend is dat in


1899 de eerste statafel al is ontworpen. In die tijd waren ze zich er al van bewust dat ze geen sedentaire gewoontes mochten ontwikkelen (Smith, 2014).

2.4.2 Correct meubilairFoutief meubilair kan onze zithouding negatief beïnvloeden (Agha, 2010), maar wat kunnen we veranderen zodat het meubilair ons ondersteunt?

a. Verstelbare tafels en stoelen

In een klas zijn niet alle leerlingen even groot, toch moeten ze allemaal op dezelfde stoelen en banken zitten. 40 % van de leerlingen kan met zijn voeten niet aan de grond en 17 % heeft onvoldoende beenruimte (Motmans, 2006). Doordat dit een opvallend probleem was, zijn een aantal fabrikanten aan de slag gegaan met het maken van verstelbaar meubilair. De Europese norm NBN-EN 1729 helpt hen hierbij door acht verschillende hoogtes te bepalen in functie van de lichaamslengte van kinderen. De verschillende hoogtes zijn gecodeerd met een kleur.

b. Schuin schrijfvlak

Kinderen hangen voorovergebogen op hun bank (Motmans, 2006). Een hellend schrijfvlak kan ervoor zorgen dat de leerlingen de romp en de nek minder naar voor gaan buigen (NBN-EN 1729).

c. Horizontale of open heuphoek

Bij het vernieuwde schoolmeubilair vinden we twee varianten. Bij de eerste bank streeft men naar het horizontaal zitten waarbij er een hoek van 90° zou moeten zijn in de knieën en ellebogen. Bij de tweede is het meubilair veel hoger en helt het zitvlak sterk naar voor. De tweede variant wordt gezien als ‘ideale’ doordat er meer afwisseling mogelijk is op deze bank. De leerlingen kunnen vooraan op de stoel zitten, waarbij ze een open heuphoek hebben of ze kunnen tegen de rug van de stoel leunen en hun voeten op een voetsteun zetten (Aagard-Hansen & Storr-Paulsen, 1995; Motmans, 2006).


AANPAK

Onderzoeksvraag

Met mijn praktijkdeel zou ik graag een antwoord willen vinden op de volgende vragen:

Hoe werken scholen en leerkrachten aan een beter ruggebruik, op schoolniveau en klasniveau? Wat kunnen scholen nog meer doen om te werken rond rugpreventie?

Welke concrete tips zijn zinvol die leerkrachten(teams) helpen bij het preventief werken rond een beter ruggebruik.

Uit de literatuur weten we dat rugpreventie noodzakelijk is, maar wat wordt er op dit moment concreet gedaan in de scholen?

Methode van dataverzameling

Om mijn vraag te beantwoorden heb ik ervoor gekozen om leerkrachten en directies te bevragen. Hierbij heb ik gebruik gemaakt van een schriftelijke vragenlijst. Ik heb voor deze methode gekozen omdat ik mijn resultaten zo representatief mogelijk wil maken. Door te werken met een schriftelijke vragenlijst kan ik veel leerkrachten en


directies bereiken. Daarnaast is een vragenlijst ook haalbaar om nadien te analyseren.

Met behulp van mijn literatuurstudie kan ik gerichte vragen opstellen. Ik maak gebruik van verschillende vraagtypen. Nadat de vragen zijn opgesteld, stuur ik deze naar alle lagere scholen in Vlaanderen.

Methode van analyse

Ik heb de vragenlijst geanalyseerd met behulp van grafieken. Ik heb hiervoor gekozen omdat je grafieken op een eenvoudige manier kan lezen. Daarnaast kan je met een grafiek de verschillende antwoorden goed vergelijken.


RESULTATEN

De volledige uitwerking van de vragenlijsten vindt u in bijlage. De resultaten van de open vragen zijn opgedeeld in categorieën om zo een duidelijk beeld te krijgen. Onder het puntje ‘ongeldige antwoorden’ vallen de antwoorden die niet of niet correct werden ingevuld.

Enquêtes leerkrachten

Ik heb 436 leerkrachten bevraagd, waarvan 48% leerkrachten uit het eerste leerjaar, 36% uit het tweede leerjaar, 12% zorgleerkrachten en 4% andere. Deze groep andere bestaat uit graadleerkrachten en leerkrachten met meerdere functies.

87% van de leerkrachten kent het woord rugpreventie. Voor de andere 13% is het begrip nog ongekend. Om een beeld te krijgen van wat leerkrachten verstaan onder rugpreventie, heb ik hen dit specifiek gevraagd. In de onderstaande grafiek vindt u de antwoorden. De antwoorden zijn opgedeeld in categorieën om een duidelijk overzicht te krijgen.

n= 436

Als we de leerkrachten vragen of ze al rugproblemen hebben opgemerkt bij hun leerlingen, krijgen we een opvallend resultaat: 92% geeft aan dat ze nog geen rugproblemen hebben opgemerkt. 8% herkent het probleem wel. Deze resultaten zijn toch zeer verschillend in vergelijking met het onderzoek van Geldhof et al. (2006). De


Preventief w

erken m

et behulp va

n oefeningen

Correct '

ruggedrag' aanleren

Rug ontlaste

n door maatre

gelen

Bewustmaken va

n problemen

Ongeldige antw

oorden

050

100150200250

191

12077

27 21

Wat verstaat u onder 'rugpreventie'?

Antwoorden

Aant

al lee

rkra

chte

n

onderzoekers hebben onderzoek gedaan naar rugpijn bij 9 tot 12 jarigen. Hieruit bleek dat het merendeel van de onderzochte leerlingen pijn hadden in hun nek en/of rug.

Onderstaande grafiek geeft weer wat volgens leerkrachten de mogelijk oorzaken zijn van rugproblemen bij kinderen. Ik heb de verschillende antwoorden opgedeeld in categorieën om een duidelijk overzicht te krijgen. De leerkrachten konden meerdere antwoorden geven.

Verkeerd

e (zit)

houding

Te zware

boekenta

s

Te veel s

tilzitten

Te weinig beweging

Komst

van co

mpute

r en tv

Onaangepast m

eubilair

Overb

elasting0

50

100

150

200

250

300256

190

73

149

3564

9

Oorzaken van rugproblemen volgens leerkrachten

Oorzaken

Aan

tal a

ntw

oord

en

n= 776

Het valt in bovenstaande grafiek op dat een verkeerde (zit)houding, een te zware boekentas en het gebrek aan beweging volgens leerkrachten de oorzaken zou kunnen zijn van rugproblemen bij kinderen. Daarnaast geven ze aan dat te lang stilzitten en onaangepast meubilair ook negatieve factoren kunnen zijn. Deze resultaten sluiten mooi aan bij de literatuur (Becker et al., 2003; Eunjung Cha, 2015; Van Ocken, Jordaens, Vanlerberghe & Vanbiervliet, 2008; Saarni, Nygard, Kaukiainen & Rimpelä, 2007).


Bij de bevraagde leerkrachten geeft 6% aan dat er een project loopt op hun school (schoolniveau). Deze projecten bestaan uit controle van het meubilair, boekentaswegingen, bewegingstussendoortjes van Rugla en Kronkel en het bestaande project ‘Red je rug’ van de Christelijke mutualiteit. Toch is er 94% dat aangeeft dat ze nog niet werken met een project rond rugpreventie. In onderstaande grafiek ziet u de mogelijke redenen waarom 94% van de leerkrachten nog geen schoolproject hebben lopen rond rugpreventie. De leerkrachten konden meerdere antwoorden geven.

n= 409

Het valt in bovenstaande grafiek op dat 29% van de leerkrachten aangeeft dat er nog geen project loopt omdat ze geen rugproblemen ervaren. Toch kunnen we uit de literatuur afleiden dat dit toch een actueel probleem is (Geldhof, Cardon, De Bourdeaudhuij, De Clercq, 2006). Daarnaast geeft 22% aan dat er al andere projecten lopen op school. Ze vermelden hierbij dat het onmogelijk is om alle bestaande projecten, die niets te maken hebben met rugpreventie, uit te voeren.


Nog geen ru

gproble

men e

rvare

n

Er lopen a

ndere p

roje

cten

Te wein

ig ke

nnis

Tijdsg

ebrek

Te duur

Enkel o

p klein

vlak w

erken

Geen idee

Ongeldig

e antw

oorden0

20406080

100120140

119

8874

299

21

59

10

Waarom hebben jullie geen project rond rugpreventie lopen?

Redenen

Aan

tal l

eerk

rach

ten

Ik heb aan de leerkrachten gevraagd of ze in hun klas leerlingen opmerken met een te zware boekentas. 53% gaf aan dat ze dit probleem herkende in hun eigen klas. Deze resultaten lopen gelijklopend met het onderzoek van Van Ocken, Jordaens, Vanlerberghe & Vanbiervliet (2008). Vaak kunnen de leerkrachten ook een duidelijke oorzaak geven waarom deze boekentas te zwaar zijn. In onderstaande tabel vindt u deze resultaten.

n= 231

Uit deze grafiek blijkt dat, volgens de leerkrachten, het gewicht van de boekentassen vooral komt doordat leerlingen te veel onnodige spullen meedragen. Daarnaast geeft ook 30% aan dat de lege boekentas op zich al te zwaar en te groot is voor kinderen. Te veel werkboeken en materiaal voor avondactiviteiten worden ook als oorzaak vermeld. Om dit probleem te voorkomen, controleert 55% van de bevraagde leerkrachten de boekentassen van hun leerlingen. De meerderheid doet dit gemiddeld enkele keren per maand. De andere 45% die de boekentassen niet controleert, geven hiervoor een duidelijke reden zoals: tijdsgebrek, niet nodig, privacy. 16% geeft aan dat ze dit een taak vinden voor de ouders. Daarnaast kunnen we afleiden dat de meeste leerkrachten ook enkele andere oplossingen kennen om het gewicht van de boekentassen te verminderen.


Te veel o

nnodige spulle

n

Te grote/zware boeke

ntas

Te veel w

erkboeke

n

Te ve

el mater

iaal door a

vondacti

viteite

n

Ongeldige antw.

020406080

100120140 120

70

16 14 11

Wat is volgens u de reden van een te zware boekentas?

Antwoorden

Aant

al le

erkr

acht

en

De belangrijkste tips die zij meegeven zijn:

Onnodige spullen thuis laten en enkel het nodige meegeven naar huis (54%) Boekentas dagelijks ledigen en ’s avonds samen de boekentas maken (26%) Materiaal voorzien op school (6%)

Een andere vorm van rugpreventie in de klas is voldoende bewegen. 95% van de leerkrachten geeft aan dat hij of zij regelmatig een bewegingstussendoortje doet in de klas. 49% daarvan geeft zelfs aan dit meerdere keren per dag te doen, 22% doet dit één keer per dag, 21% meerdere keren per week. De overige 8% doet dit heel af en toe. Dit zijn mooie resultaten, zeker omdat we uit de literatuur weten dat de lichamelijke activiteit sterk verhoogd wordt met tussendoortjes (Mahar, Kenny, Shields, Scales & Collins,2006).

De zithouding van leerlingen verbeteren is ook werken aan rugpreventie. Uit de literatuur weten we dat een slechte zithouding kan leiden tot rugklachten (Becker et al.,2003). 97% van de leerkrachten geeft aan de zithouding van de leerlingen te verbeteren doorheen de dag. Dit doen ze op verschillende manieren. In onderstaande tabel kan u de verschillende manieren aflezen. De leerkrachten konden meerdere antwoorden geven

Verbaal (erop wi-jzen)

Fysiek (lln. juist zetten)

Visueel (met prenten)

Voordoen Met liedjes/versjes0

50

100

150

200

250

206

5267

4354

Hoe verbetert u de houding van de leerlingen?

Werkwijze

Aant

al an

twoo

rden

n=422

Uit de grafiek kunnen we afleiden dat 49% de houding verbetert op een verbale manier. Maar ook visueel (16%), fysiek (12%) en met liedjes/versjes (13%) zijn manieren die leerkrachten gebruiken om een juiste zithouding aan te leren.


Enquêtes directies

Ik heb 118 directies bevraagd. Meer dan de helft (67%) van deze mensen is al langer dan 5 jaar directeur/directrice.

96% van de directies kent het woord rugpreventie. Voor de andere 4% is het begrip nog ongekend. Om te achterhalen wat ze precies verstaan onder rugpreventie, heb ik


hen dit specifiek gevraagd. In de onderstaande grafiek vindt u de antwoorden. De antwoorden zijn opgedeeld in categorieën om een duidelijk overzicht te krijgen.

n= 118

Uit bovenstaande grafiek kunnen we afleiden dat rugpreventie, volgens directies, het voorkomen is van rugproblemen door middelen en het aanleren van een juist rug-gedrag. Daarnaast zien we ook nog kinderen sensibiliseren en aanpassingen doen in de omgeving.

Van de 118 directies die ik heb bevraagd, is er 20% dat momenteel een project heeft lopen rond rugpreventie. Deze projecten bestaan uit boekentaswegingen (22%), aangepast meubilair voorzien (33,5%), extra bewegen met behulp van Kronkel en ‘one mile a day’ (33,5%). Tot slot zijn er ook een aantal scholen die werken met bestaande projecten, zoals dat van de Christelijke mutualiteit (11%). Sommige scholen geven ook aan dat ze meerdere projecten hebben lopen rond rugpreventie. Het is positief dat deze scholen al werken rond rugpreventie, maar merken ze een verbetering? 61% van de directies geeft aan dat ze een duidelijk resultaat opmerken en dat ze hun project als iets positief ervaren. Daarnaast merken we wel dat 13% nog geen positief effect heeft ervaren. Ook 17% van de directies geeft aan dat het project tijdelijk helpt, maar niet op lange termijn. De overige 9% vertelt dat ze dit nog niet hebben geëvalueerd en kunnen dus momenteel nog niet vertellen of ze een positief effect zien.


Rugproblemen voork

omen door midde

len

Juiste ru

ggedrag aanleren

Kinderen se

nsibilis

eren

Rugproblemen voork

omen door aanpassi

ng in omgevin

g

0102030405060 48 44

10 12


Verklaringen

Aant

al an

twoo

rden

Buiten die 20% dat al een project heeft lopen, zijn er toch nog veel scholen die dit niet hebben (80%). Bij deze directies heb ik vooral gevraagd naar de reden waarom ze dit nog niet doen. In onderstaande grafiek kan u de resultaten aflezen. Ik heb de antwoorden zelf in categorieën geplaatst om een duidelijker overzicht te krijgen.

n= 118

Uit de grafiek kunnen we aflezen dat ‘andere prioriteiten’ en ‘enkel op klasniveau’ de belangrijkste redenen zijn waarom er op schoolniveau nog geen project loopt rond rugpreventie. Dit is toch jammer omdat we uit de literatuur kunnen afleiden dat rugpreventie toch een belangrijk topic is in de 21ste eeuw (Geldhof, Cardon, De Bourdeaudhuij, De Clercq, 2006; Bergmans, 2012).

CONCLUSIES

Bij zowel de leerkrachten als de directies is het begrip rugpreventie goed gekend. 87% van de leerkrachten en 96% van de directies kennen het begrip en konden er een duidelijke en correcte verklaring voor geven. Wat een opvallend resultaat is dat 92% van de bevraagde leerkrachten nog geen rugproblemen heeft opgemerkt in de


Nog geen aandacht g

egeven

Andere priorit

eiten

Geen vraag naar

Enke

l op kl

asnive

au

Te klein budget

Onvoldoende tijd/in

fo

Geen idee

05

10152025303540

13

35

1218

3 59

Waarom loopt er geen project rond rugpreventie op uw school?

Redenen

Aant

al a

ntw

oord

en

klas. Deze resultaten wijken toch af van de resultaten uit het onderzoek van Geldhof, Cardon, De Bourdeaudhuij en De Clercq (2006). Zij gaven aan dat rugproblemen bij kinderen toch een toenemend probleem is. Een mogelijke verklaring voor deze verschillen zou kunnen liggen bij de onderzochte doelgroep. In het onderzoek van Geldhof, Cardon, De Bourdeaudhuij en De Clercq (2006) heeft men 9 tot 12 jarigen onderzocht. De leerlingen van mijn bevraagde leerkrachten zijn 6 tot 7 jarige kinderen. Ondanks er maar 8% rugproblemen herkent in zijn klas, kunnen toch alle leerkrachten verschillende oorzaken van rugproblemen benoemen. Ze geven aan dat een verkeerde (zit)houding één van de belangrijkste redenen is van rugproblemen. Als we dan kijken naar de literatuur, krijgen we gelijkaardige resultaten (Becker et al., 2003). Deze onderzoekers geven aan dat er een duidelijke correlatie is tussen een slechte zithouding en rugproblemen. Door deze resultaten te combineren kunnen we concluderen dat een verkeerde zithouding negatieve gevolgen kan hebben voor de rug.

Daarnaast zien we ook dat leerkrachten vertellen dat een te zware boekentas een reden zou kunnen zijn. Ook deze bevinding kunnen we rechtstreeks koppelen aan de literatuur. Neuschwander et al. (2010) geeft aan dat, bij het dragen van een te zware boekentas, de druk tussen de wervels significant verhoogt. Deze verhoogde druk kan leiden tot rugklachten. Daarnaast zien we ook in de literatuur dat in een onderzoek van Van Ocken, Jordaens, Vanlerberghe & Vanbiervliet (2008) 81% van de leerlingen een te zware boekentas dragen. Als we gaan kijken naar mijn resultaten, zien we dat 53% van de leerkrachten dit probleem opmerkt. Dit verschil in resultaten kan te maken hebben doordat het niet altijd wordt opmerkt dat een boekentas te zwaar weegt. Hiervoor zou de leerkracht een echte weging moeten doen, voordat hij een volledig correct beeld krijgt. Toch kunnen we concluderen dat te zware boekentassen nog steeds aanwezig zijn in de scholen.

In de literatuur zien we dat te weinig beweging nefast is voor de rug (Nachemson, 1966; Wilke et al.,1999). Uit een Amerikaans onderzoek blijkt ook dat kinderen 65% à 70% van hun wakkere uren zitten (Eunjung Cha, 2015). Dit fenomeen is ook te zien in de resultaten van de bevragingen. 28,6% van de bevraagde leerkrachten geeft aan dat te veel zitten en te weinig beweging kunnen leiden tot rugproblemen.


Uit deze resultaten kunnen we concluderen dat leerkrachten en directies het concept rugpreventie voldoende kennen. Daarnaast zien we ook dat leerkrachten de kennis hebben om aan te geven wat minder goed gedrag is voor de rug. Toch zien we, als we vragen waarom scholen nog niet werken aan rugpreventie, dat 29% antwoordt “omdat er nog geen problemen zijn”. Dit geeft aan dat nog niet iedereen zich bewust is van de mogelijke, toekomstige problemen.

Als we kijken naar de resultaten van de leerkrachten, zien we dat 6% van de bevraagden aangeven dat er een project loopt op hun school (schoolniveau). Bij de directies zien we dat 20% een project heeft lopen. De voornaamste projecten bestaan uit bewegingstussendoortjes met behulp van bestaande boekjes, boekentassenwegingen, aangepast meubilair en bestaande projecten van de Christelijke mutualiteit.

Deze bovenstaande projecten zijn zeer positief, maar toch geeft 94% van de leerkrachten en 80% van de directies aan dat ze nog geen project hebben lopen op schoolniveau. Dit is opvallend, zeker omdat er studies zijn die aantonen dat rugklachten bij kinderen toch een stijgend probleem zijn (Geldhof, Cardon, De Bourdeaudhuij, De Clercq, 2006). De scholen die nog niet werken rond rugpreventie, konden hier meestal wel een duidelijke verklaring voor geven. 29% van de leerkrachten vertelde dat ze geen project hadden, omdat ze nog geen rugproblemen ervaarden. Toch weten we uit de literatuur dat dit wel een actueel probleem is (Geldhof, Cardon, De Bourdeaudhuij, De Clercq, 2006). Hieruit kunnen we wel afleiden dat, wanneer de problemen nog niet zichtbaar zijn, sommige scholen hier nog geen aandacht voor hebben. Nochtans is het doel van rugpreventie om de rugklachten voor te zijn. Daarnaast geven scholen ook aan dat ze al andere projecten hebben lopen en dat ze te weinig kennis hebben om hieraan te werken.

Om een antwoord te bieden op mijn vraag, stel ik vast dat scholen tegenwoordig nog niet voldoende werken aan rugpreventie op schoolniveau. Vooral doordat de problemen in de eerste graad nog niet zichtbaar zijn, zien de scholen dit niet als prioriteit. Maar als we kijken naar de bestaande, lopende projecten, zien we dat 61% van de directies aangeeft dat ze een positief effect ervaren.


Op schoolniveau zijn er nog niet veel scholen die werken rond rugpreventie. Toch kunnen leerkrachten dit op een kleiner vlak doen in hun eigen klas. Uit de bevragingen blijkt dat heel wat leerkrachten, zonder dat ze het zelf beseffen, toch al werken aan rugpreventie.

Zoals eerder vermeld merkt 53% van de leerkrachten dat hun leerlingen een te zware boekentas heeft. Ook de literatuur herkent dit probleem (Van Ocken, Jordaens, Vanlerberghe & Vanbiervliet, 2008). Hoewel de leerkrachten vaak een duidelijke oorzaak kunnen geven voor een te zware boekentas, is het toch veel belangrijker hoe ze dit proberen op te lossen. Uit mijn resultaten kunnen we afleiden dat veel leerkrachten toch voldoende tips hebben om zware boekentassen aan te pakken. Hieronder vindt u enkele van deze tips:

Boekentas dagelijks ledigen Onnodige spullen thuis laten Enkel het nodige mee naar huis geven Materiaal op school voorzien Boekentas samen maken Juiste draagwijze van de boekentas aanleren.

Veel van deze tips vinden we ook rechtstreeks terug in de literatuur, zoals samen de boekentas maken, materiaal op school voorzien, regelmatig controleren (Matlabi, Behtash, Rasouli & Osmani, 2014; Motmans, 2016). Het is positief dat deze tips in de praktijk worden gebruikt.

Naast het controleren van het gewicht van boekentassen, werken leerkrachten ook nog op een ander vlak aan rugpreventie, met name aan beweging. 95% van de leerkrachten geeft aan dat ze regelmatig een bewegingstussendoortje doet in de klas. Als we dit linken met de literatuur, zien we dat dit zeer positief is. In het onderzoek van Mahar, Kenny, Shields, Scales & Collins (2006) zien we namelijk dat een bewegingstussendoortje de lichamelijke activiteit sterk verhoogt. Daarnaast weten we ook dat leerlingen tegenwoordig te veel zitten op een dag (Eunjung Cha, 2015). Met behulp van beweging in de klas, wordt zit zitpatroon doorbroken.

Als laatste zien we dat ook leerkrachten (97%) oog hebben voor de zithouding van hun leerlingen. Zoals uit het onderzoek van Nachemson (1966) en Wilke et al. (1999) weten we dat zitten een zeer belastende houding is. Als dit dan ook nog op een


verkeerde manier gebeurt, heeft dit ergere gevolgen voor onze rug (Becker et al.,2003). Daarom is het positief dat leerkrachten de zithoudingen van hun leerlingen verbeteren. Dit doen ze met behulp van allerlei middelen zoals, prenten, liedjes, versjes,…

Als we al deze informatie bekijken, kunnen we concluderen dat leerkrachten op klasniveau al veel werken rond rugpreventie. Vaak zonder dat ze dit zelf beseffen.

PRAKTIJKPRODUCT

Om al deze verzamelde informatie te verwerken, heb ik ervoor gekozen om een website te ontwerpen. Dit is een duidelijke en eenvoudige manier om tegenwoordig informatie te verspreiden.

Voor wie is deze website gemaakt?

Deze site richt zich vooral op leerkrachten en directies. Het kan gebruikt worden als hulpmiddel bij het introduceren van rugpreventie in de klas en school. Voor ouders kan dit een extra hulpmiddel zijn om hun kinderen te begeleiden.


Wat is het doel van deze website?

Met deze site probeer ik de leerkrachten en directies bewust te maken van het groeiende probleem. Daarnaast wil ik hen ook laten zien dat je op een heel eenvoudige en kleinschalige manier kan werken aan een beter ruggebruik.

Wat kan je allemaal op de website vinden?

De site is een combinatie van theorie en praktijk. Je vindt er een stuk technische uitleg over betere zithouding, beweging en boekentassen. Dit moet leerkrachten en directies helpen bij het begrijpen en herkennen van het probleem. Daarnaast vind je ook heel wat praktische zaken waarmee je direct aan de slag kan gaan.

Eenvoudige en korte bewegingstussendoortjes Tips voor een betere zithouding Tips om beweging meer te introduceren in de school Praktische voorbeelden om het gewicht van een boekentas te verminderen

Url: http://rugpreventie-in-de-klas.weebly.com/


EINDREFLECTIE

Deze eindreflectie is geschreven aan de hand van de SWOT-analyse.

Strengths

Het onderwerp van deze bachelorproef is momenteel zeer relevant. Met de groeiende technologie gaan mensen meer en meer zitten. Dit probleem is ook al meerdere keren in de media gekomen. Het voordeel hiervan is dat ik verschillende wetenschappelijke bronnen heb gevonden rond dit thema. Daarnaast is het aantal bevraagde leerkrachten en directies vrij hoog. Deze resultaten mogen we niet veralgemenen voor heel Vlaanderen, maar toch geeft het een correct beeld van de praktijk. Hierdoor heb ik ook een handig tool kunnen maken dat klaar is om zo te gebruiken in het onderwijs.

Weaknesses

Doordat ik zo veel leerkrachten en directies heb bevraagd, nam het analyseren van de gegevens veel tijd in beslag. Zeker omdat ik gebruik heb gemaakt van open vragen. Daarnaast heb ik ook gemerkt dat een schriftelijke bevraging een aantal beperkingen heeft. Je kan er veel mensen met bereiken, toch is het jammer dat je niet kan doorvragen bij een aantal punten. Hierdoor krijg je telkens een vrij oppervlakkig antwoord.

Opportunities

De bedoeling van mijn eindproduct, de site met tips en tricks, is dat hij steeds zal blijven groeien. Daarnaast kan een goed vervolgonderzoek zijn dat deze site in de praktijk wordt gebruikt door leerkrachten en dan geëvalueerd kan worden. Hierdoor zal de site nog een grotere waarde krijgen.

Ook is er de mogelijkheid om het onderzoek verder te zetten door bijscholingen te ontwerpen voor leerkrachten en directies. Tijdens deze bijscholingen zou de nadruk liggen op veranderingen in de klas, zonder extra budget. Zodat leerkrachten merken dat ze met kleine dingen toch een groot verschil kunnen maken.


Threats

Achteraf bekeken had ik de site die ik heb gemaakt, toch al kunnen laten testen door een aantal leerkrachten. Hierdoor had ik nuttige informatie kunnen krijgen om verbeteringen aan te brengen. Mijn bedoeling is wel om de site door te sturen naar alle leerkrachten en directies die mijn vragenlijst hebben ingevuld. Hierdoor kan het toch nog een groeiend project blijven.

Voor een volgend onderzoek moet ik er op letten dat ik in mijn literatuurstudie niet te gedetailleerd ga werken. Hierdoor vermeld ik informatie die niet relevant is om mijn onderzoeksvraag op te lossen. Doordat ik dit in het begin zeer moeilijk vond, heeft me dit toch wat tijd gekost.


LITERATUURLIJST

Aagard-Hansen, J. & Storr-Paulsen, A. (1995). A comparitive study of different kinds of school furniture. Ergonomics, 38(5), pp. 1025-1035.

Agha, S. (2010). School Furniture match to students’ anthropometry in the gaza strip. Ergonomics, 3(53), pp. 344-354.

Bailey, C. & DiPerna, J. (2015). Effects of classroom-based energizers on primary grade students’ physical activity levels. The Physical Educator, 3(72), pp. 480-495.

Becker, M., Nelson, A., Rothman, J., Antonelli, K., Ferro, V., Gander, S., Botta, J., Stiles, C. & Erlenwein, M. (2003). Postural changes while sitting may trigger back pain. Biomechanics, 8(10), pp. 47-54.

Benden, M., Blake, J., Wendel, M. & Huber Jr, J. (2011). The impact of standing-biased desks in classrooms on calorie expenditure in children. American Journal of Public Health, 8(101), pp.1433-1436.

Bergmans, E. (22/10/2012). Onze kinderen zitten te veel. De Standaard, p. 13.

Bernstein, R. & Cozen, H. (2007). Evaluation of back pain in children and adolescents. American Family Physician, 11(76), pp. 1669-1676.

Claus, A., Hides, J., Moseley, G.L. & Hodges, P. (2008). Sitting versus standing: Does the intradiscal pressure cause disc degeneration or low back pain. Journal of Electromyography and Kinesiology, 4(18), pp.550-558.

Clemes, S., Barber, S., Bingham, D., Ridgers, N., Flechter, E., Pearson, N., Salmon, J. & Dunstan, D. (2016). Reducing children's classroom sitting time using sit-to-stand desks: findings from pilot studies in UK and Australian primary schools. Journal of Public Health, 3(38), pp. 526-533.

Collard, D., Boutkan, S., Grimberg, L., Lucassen, J. & Breedveld, K. (2014). Effecten van sport en bewegen op de basisschool. Utrecht: Mulier instituut.

Commissie Boekentas. (1998). Schooltas: draagbaar of ondraaglijk.

Davies, P.M. (2001). Hemiplegie. Houten: Bohn Stafleu van Loghum.

Elsen, D. & Motmans, R. (2004). Vier draagwijzen van schooltassen: een fysiologische en biomechanische vergelijking. Ergonomie, 6(28), pp. 4-11.

Eunjung Cha, A. (23/07/15). Standing Desks at school: the solution to childhood obesity epidemic. Opgeroepen op 30 maart 2017, van Washington Post:


https://www.washingtonpost.com/news/to-your-health/wp/2015/07/21/standing-desks-at-schools-the-solution-to-the-childhood-obesity-epidemic/?utm_term=.a688a9128ede

Geldof, E., Cardon, G., De Bourdeaudhuij, I. & De Clercq, D. (2006). Back functioning: the effectiveness of an intervention promoting goed body mechanics in elementary schoolchildren. European Spine Journal, 6(16), pp. 841-850.

Hill, J., Whitehurst, D., Lewis, M., Stirling, B., Dunn, K., Foster, N., Konstantinou, K., Main, C., Mason, E., Somerville, S., Sowden, G., Vohora, K. & Hay, E. (2011). Comparison of stratified primary care management for low back pain with current best practice (STarT Back): a randomised controlled trial. The Lancet, 378(9802), pp. 1560- 1571.

Hinckson, E., Aminian, S., Ikeda, E., Stewart, T., Oliver, M., Duncan, S. & Schofield, G. (2013). Acceptability of standing workstations in elementary schools: A pilot study. Preventive medicine, 1(56), pp. 82-85.

Hoff, H. & Kuks, J. (2010). Anatomie en fysiologie van het zenuwstelsel. Houten: Bohn Stafleu van Loghum.

Jüngen, IJ.D. & Tervoort, M.J. (2009). Medische fysiologie en anatomie. Houten: Bohn Stafleu van Loghum.

Kapandji, I.A. (2009). Bewegingsleer deel 3: De romp en de wervelkolom. Houten: Bohn Stafleu van Loghum.

Kapitein, J. (2014). Het skelet balanceert. Houten: Bohn Stafleu van Loghum.

Kendall, F.P., McCreary, E.K., Provance, P.G., Rodgers, M.M. & Romani, W.A. (2008). Spieren, test en functie. Houten: Bohn Stafleu van Loghum.

Kloten, J.W. (2008). Lage rugklachten en preventie. Tijdschrift voor bedrijfs- en Verzekeringsgeneeskunde, 8(16), p. 338.

Laenen, S. (16.09.16). Leerlingen mogen fietsen in de klas. De Standaard, p.5.

Mabb, S., Bettany-Saltikov, J., & Hodgson, D. (2013). Habitual, perceived ideal and neutral sitting postures within an asymptomatic young adult population: muscle activity and sagittal spinal curvature. Scoliocis and Spinal disorders, 2(8), p37.

Mahar, M., Kenny, R., Shields, T., Scales, D. & Collins, G. (2006). Energizer; Classroom based Physical activities. [Thesis]. Carolina: East Carolina University.

Matlabi, H., Behtash, H., Rasouli, A. & Osmani, N. (2014). Carrying heavy backpacks and handbags amongst elementary students: Causes and solutions. Science Journal of Public Health, 2(4), pp. 305-308.


Meetie, Y. (04/11/2008). Anatomie-Beweging. Opgeroepen op 14/03/17, van InfoNu: http://dier-en-natuur.infonu.nl/biologie/9947-anatomie-bewegingen.html

Meeusen, R. & Geerts, P. (2007). Rugklachten, doe er wat aan. Kalmthout: Biblo-Lexico.

Moens, P. (6 april 2002). Scoliose en andere ruggenmerg anomalieën. [Online afbeelding]. Gedownload op 3 februari 2017, van http://users.telenet.be/zeldzame.ziekten/List.s/Scoliose.htm.

Motmans, R. (2016). Hoe zwaar mogen boekentassen zijn. Opgeroepen op 29 maart 2017, van Ergonomiesite: http://ergonomiesite.be/school/gewicht_boekentas.htm

Motmans, R. (2006). Evaluation of three types of school furniture according to prEN 1729. Opgeroepen op 2 april 2017, van Ergonomiesite: http://www.ergonomiesite.be/school/schoolbank.htm

Motmans, R. (2004). Hoe dragen kinderen best hun schooltas?. Stimulus, 3(23), pp. 105-109.

Neuschwander, T., Cutrone, J., Macias, B., Cutrone, S., Murthy, G., Chambers, H. & Hargens, A. (2010). The effect of Backpacks on the lumbar spine in children: A standing Magnetic Resonance imaging study. Spine Journal, 1(35), pp. 83-88.

O’Sullivan, P., Smith, A., Beales, D. & Straker, L. (2011). Association of biopsychosocial factors with degree of slump in sitting posture and self-report of back pain in adolescents: a cross-sectional study. Physical Therapy, 4(91), pp.470-483.

Pegg, A. (17/12/2013). 4 tips to carrying a backpack without hurting your back. Opgeroepen op 29 maart 2017, van Steadystrength: http://steadystrength.com/4-tips-to-carrying-a-backpack-without-hurting-your-back/

Provinciaal Veiligheidsinstituut. (2012). Het dragen van schooltassen. Antwerpen: Provant.

Pynt, j., Higgs, J. & Mackey, M. (2001). Seeking the optimal posture of the seated lumbar spine. Physiother theory and practice. 17(1), pp. 5-21.

Ramprasad, M., Alias, J. & Raghuveer, A.K. (2010). Effect of backpack weight on postural angles in preadolescent children. Indian Pediatrics, 7(47), pp. 575-580.

Reynaerts, V. & Boone, E. (22.09.15). Te veel zitten is gevaarlijk ongezond. Het Laatste Nieuws, p.8.

Saarni, L., Nygard, H., Kaukiainen, A. & Rimpelä, A. (2007). Are the desks and chairs at school appropriate?. Ergonomics, 10(50), pp. 1561-1570.


http://dier-en-natuur.infonu.nl/biologie/9947-anatomie-bewegingen.html

School Furnishings. (18 maart 2014). History of desks. Opgeroepen op 2 april 2017, van School Furnishings.Inc: http://www.schoolfurnishings.com/history-of-the-desk-2/

Smith, D. (15/05/2014). The literature of the standing desk. The Millions, p. 5.

Van Halem, N. & Jüngen, IJ.D. (2009). Anatomie en fysiologie. Houten: Bohn Stafleu van Loghum.

Van Kolen, P. (2010). Nek- en rugklachten: Er zelf wat aan doen. Antwerpen: Garant.

Van Loon, P., Soeterbroek, A. & Treffers, J. (15/12/2014). Een verkeerde zithouding bij kinderen. Opgeroepen op 23/03/2017, van Frieslandcampina Institute: https://www.frieslandcampinainstitute.nl/nieuws/verleren-kinderen-een-goede-zithouding/

Van Os, V. (2013). Anatomie van het bewegingsapparaat in beeld. Houten: Bohn Stafleu van Loghum.

Vrielink, G. (2012). Yoga als steuntje in de rug. Huisarts en Wetenschap, 2(55), p.182.

Wilke, H.J., Neef, P., Caimi, M., Hoogland, T. & Claes, L.E. (1999). New in Vivo measurements of pressures in the intervertebral disc in daily life. Spine Journal, 8(24), pp. 755-762.

BIJLAGEN

Bijlage 1: Resultaten enquêtes leerkrachten

Vraag 1:


https://www.frieslandcampinainstitute.nl/nieuws/verleren-kinderen-een-goede-zithouding/

1ste leerjaar 2de leerjaar Zorgleerkrachten Andere0

50

100

150

200

250

208

158

53

17

In welk leerjaar geeft u les?

Leerjaar/functie

Aant

al lee

krac

hten

n= 436

Vraag 2:

20-29 jaar 30-39 jaar 40-49 jaar 50-59 jaar 60+0

20

40

60

80

100

120

140

91

127

97

117

4

In welke leeftijdscategorie bevindt u zich?

Leeftijdscategorie

Aant

al lee

rkra

chte

n

n=436

Vraag 3:


Antwerpen Oost-Vlaanderen West-Vlaanderen Limburg Vl-Brabant + Brussel

0

20

40

60

80

100

120

140124

111

8576

40

In welke provincie geeft u les?

Provincies

Aant

al le

erkr

acht

en

n= 436

Vraag 4:

Verkeerd

e (zit)

houding

Te zware

boekenta

s

Te veel s

tilzitten

Te weinig beweging

Komst

van co

mpute

r en tv

Onaangepast m

eubilair

Overb

elasting0

50

100

150

200

250

300256

190

73

149

3564

9

Oorzaken van rugproblemen volgens leerkrachten

Oorzaken

Aan

tal a

ntw

oord

en

n=776

Vraag 5:


Ja Neen Af en toe Zelden0

50

100

150

200

250

300

350

400

450

19

402

9 6

Heeft u in de klas zelf al gemerkt dat er leerlingen rugproblemen hebben?

Antwoorden

Aant

al lee

rkra

chte

n

n= 436

Vraag 6:

Ja Nee0

50

100

150

200

250

300

350

400

450

381

55

Kent u het begrip 'rugpreventie'?

Mogelijke antwoorden

Aant

al lee

rkra

chte

n

n=436

Vraag 7:


Preventief w

erken m

et behulp va

n oefeningen

Correct '

ruggedrag' aanleren

Rug onlaste

n door m

aatregelen

Bewustmaken va

n problemen

Ongeldige antw

oorden

050

100150200250

191

12077

27 21


Antwoorden

Aant

al lee

rkra

chte

n

n= 436

Vraag 8:

Ja Nee0

50

100

150

200

250

300

350

400

450

24

412

Hebben jullie, op schoolniveau, een project lopen rond rugpreventie?


Aant

al

n=436

Vraag 9:


Cont

role

van

meu

bila

ir (M

ediw

et/P

revo

r)

Boek

enta

ssen

weg

en

Extr

a oe

feni

ngen

tijd

ens

LO

Aang

epas

t meu

bila

ir ko

pen

Bew

egin

gstu

ssen

door

tjes

met

Rug

la e

n Kr

onke

l

Proj

ect '

Red

je ru

g'

02468

10

24 4

87

2

Welk project loopt er op jullie school?

Projecten

Aant

al sc

hole

n

n= 27

Vraag 10:

Nog geen ru

gproble

men

ervare

n

Er lopen

andere p

roje

cten

Te wein

ig k

ennis

Tijd

sgebre

k

Te duur

Enke

l op kl

ein vl

ak werk

en

Geen idee

Ongeldig

e antw

oorden

020406080

100120140

119

8874

299

21

59

10

Waarom hebben jullie geen project rond rugpreventie lopen?

Redenen

Aan

tal l

eerk

rach

ten

n= 412

Vraag 11:


Ja Nee0

50

100

150

200

250

300

350

400

450

16

420

Kent u andere scholen die, op schoolniveau, werken rond rugpreventie?


Aant

al lee

rkra

chte

n

n= 436

Vraag 12: Wat is de naam van deze school? Gelieve het project zo gedetailleerd mogelijk te beschrijven.

School Project

Heilig Hart Halle Aangepast meubilair

KSTS Scholengemeenschap (Temse) Mediwet

Alle scholen onder het bestuur van Vorselaar

Prevor

VBS Sint Gorik Sessies Rugschool

Deinze Sessies Rugschool

Vrije Basisschool Montessori Duffel /

Villa Zonnebloem Mechelen Rugla en Hopla

Don Bosco Halle Aangepast meubilair

Sancta Maria Sessies Rugschool

Notelaer Zitballen


De Drempel Geraardsbergen Rugschool

OLV Hemelvaartinstituut Boekentassenweging

Alle scholen in Zwevegem Aangepast meubilair

GTI Beveren /

Vraag 13:

Ja Neen190

195

200

205

210

215

220

225

230

235231

205

Hebben uw leerlingen soms een te zware boekentas?


Aant

al lee

rkra

chte

n

n= 436

Te veel o

nnodige spulle

n

Te grote/zw

are boekenta

s

Te ve

el werkb

oeken

Te veel m

ateriaal d

oor avo

ndactivit

eiten

Ongeldige antw.

020406080

100120140 120

70

16 14 11

Wat is volgens u de reden van een te zware boekentas?

Antwoorden

Aant

al le

erkr

acht

en

n= 231


Vraag 14:

Boek

enta

s da

gelij

ks le

dige

n

Onn

odig

e sp

ulle

n th

uis

late

n

Enke

l het

nod

ige

mee

naa

r hui

s ge

ven

Mat

eria

al o

p sc

hool

voo

rzie

n

Juis

te (d

raag

wijz

e) b

oeke

ntas

Sam

en b

oeke

ntas

mak

en

Oud

ers

mee

late

n na

kijk

en

Ove

rige

Ong

eldi

ge a

ntw

oord

en

0

50

100

150

69

127108

27 1944

7 17 18

Tips om gewicht boekentas te verminderen

Tips

Aant

al a

ntw

oord

en

n= 436

Vraag 15:

Ja Neen0

50

100

150

200

250 238

198

Controleert u samen met de leerlingen hun boekentassen?


Aant

al an

twoo

rden

n= 436


Vraag 16:

1 keer per dag 1 keer per week Enkele keren per week

Enkele keren per maand

Enkele keren per jaar

Andere0

20

40

60

80

100

120

27

11

43

99

44

14

Hoe vaak controleert u de boekentassen?

Frequentie

Aant

al an

twoo

rden

n= 238

Vraag 17:

Niet nodig Privacy Tijdsgebrek Niet aan gedacht

Taak van de ouders

Zorgjuf0

10

20

30

40

50

60

7061

11

57

10

3128

Waarom controleert u de boekentassen niet?

Redenen

Aant

al an

twoo

rden

n= 198


Vraag 18:

Ja Neen0

50

100

150

200

250

300

350

400

450412

24

Doet u aan bewegingstussendoortjes?


Aant

al an

twoo

rden

n= 436

Vraag 19: Welke bewegingstussendoortjes doet u

De meest voorkomende antwoorden:

- Liedjes, dansjes- Bewegingsspelletjes- Bodymap - Stretchoefeningen- One mile a day- Yoga- Coördinatie-oefeningen- Massage

Vraag 20:


Meerdere keren per dag

1 keer per dag Meerdere keren per week

1 keer per week Andere 0

50

100

150

200

250

201

91 85

1223

Hoe vaak doet u een bewegingstussendoortje?

Frequentie

Aant

al an

twoo

rden

n= 412

Vraag 21:


Geen eigen klas Geen tijd Denk ik niet aan Klas wordt dan te druk0

2

4

6

8

10

12

14

16 15

34

2

Waarom doet u niet aan bewegingstussendoortjes?

Redenen

Aant

al an

twoo

rden

n=24

Vraag 22:

Ja Neen 0

50

100

150

200

250

300

350

400

450 422

14

Verbetert u de zithouding van uw leerlingen?


Aant

al an

twoo

rden

n= 436

Vraag 23:


Verbaal (erop wi-jzen)

Fysiek (lln. juist zetten)

Visueel (met prenten)

Voordoen Met liedjes/versjes0

50

100

150

200

250

206

5267

4354

Hoe verbetert u de houding van de leerlingen?

Werkwijze

Aant

al an

twoo

rden

n= 422

Vraag 24: Waarom verbeterd u de zithouding niet?

- Ik heb het opgegeven. Mijn leerlingen zijn heel beweeglijk. Ze zitten wel eens op hun knieën, of met een voet onder hun poep... dit stoort me nu minder dan in het begin van het lesgeven...

- Ik verbeter vooral als ik merk dat ze vb. 'hangend' aan het schrijven zijn, wiebelen op hun stoel, schuin leunen op hun elleboog,... Maar als ze niet op hun poep zitten en er een been onder hebben, of als ze - niet schrijvend - wat meer 'hangen' , laat ik dat toe.

- Ik heb geen klas - Ze zitten maar weinig bij mij in de klas, veel oefeningen op bord, soms kan een

'foute' zithouding tijdens een schrijfopdracht een compensatie zijn van een reflex die nog niet voldoende ontwikkeld is ( ontwikkelingfslab, bodymap)

- Op dat moment bezig met andere zaken. - Omdat je niet enkel in de klas naar de zithouding kijkt van de leerlingen. Vele

andere aspecten zijn ook belangrijk - onbekend terrein - de stoelen zijn niet ergonomisch, kinderen blijven naar hun vertrouwde zithouding

kruipen, voeten onder hun bips, ....

Vraag 25:


Ja Neen 0

50

100

150

200

250

300

350

400

450

51

385

Heeft u zelf al ideeën gehad om te werken rond rugrpre-ventie?


Aant

al an

twoo

rden

n=436

Bijlage 2: Resultaten enquêtes directies

Vraag 1:


Antwerpen Limburg West- VL Oost-VL Vl-Brabant + Brussel

0

5

10

15

20

25

30

35 33

24 2326

12

In welke provincie bent u directie?

Provincies

Aant

al

n= 118

Vraag 2:

≤ 1 jaar 2 - 4 jaar 5 - 10 jaar 11 - 15 jaar > 15 jaar0

5

10

15

20

25

30

35

40

45

50

10

29

45

14

20

Hoe lang bent u al lid van de directie?

Aantal jaren

Aant

al an

twoo

rden

n= 118

Vraag 3:


Slechte houding Te zware boekentassen

Te lang zitten Te weinig bewegen

Niet aangepast meubilair

Foutief schoeisel0

10

20

30

40

50

60

70

80

68

47

34

55

18

10

Wat zijn volgens u de oorzaken van rugproblemen bij kinderen?

Oorzaken

Aant

al an

twoo

rden

n = 232

Vraag 4:

Ja Neen 0

20

40

60

80

100

120 113

5

Kent u het begrip 'rugpreventie'?


Aant

al an

twoo

rden

n= 118

Vraag 5:


Rugproblemen voork

omen door midde

len

Juiste ru

ggedrag aanleren

Kinderen se

nsibilis

eren

Rugproblemen voork

omen door aanpassi

ng in omgevin

g

0102030405060 48 44

10 12


Verklaringen

Aant

al an

twoo

rden

n= 114

Vraag 6:

Ja Neen 0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

23

95

Loopt er bij u op school een project rond rugpreventie?


Aant

al an

twoo

rden

n= 118

Vraag 7:


Project CM

Beweging tusse

ndoor (One m

ile a day,

Kronkel)

Boekentassen w

egen

Aangepast meub

ilair

02468

10

3

9

6

9Welke project loopt er bij u op school?

Project

Aant

al an

twoo

rden

n= 27

Vraag 8:

Ja Nog niet gemerkt Niet op lange termijn Nog niet geëvalueerd 0

2

4

6

8

10

12

14

1614

34

2

Merk je een positief effect van het project?


Aant

al an

twoo

rden

n= 23

Vraag 9:


Nog geen aandacht g

egeven

Andere priorit

eiten

Geen vraag naar

Enkel o

p klasn

iveau

Te klein budget

Onvoldoende tijd/in

fo

Geen idee

05

10152025303540

13

35

1218

3 59

Waarom loopt er geen project rond rugpreventie op uw school?

Redenen

Aant

al a

ntw

oord

en

n= 95


Karel de Grote-Hogeschool€¦ · Web viewKorte geschiedenis van schoolbanken In 1881 is de eerste...

Documents

Transcript of Karel de Grote-Hogeschool€¦ · Web viewKorte geschiedenis van schoolbanken In 1881 is de eerste...