10 jaar op de schoolbanken:

Het rapport van Schoolopbouwwerk Halle

Beste lezer,

Het recht van elk kind op gelijke onderwijskansen. Dat is het uitgangspunt van Schoolopbouwwerk Halle, een project van Riso Vlaams-Brabant.

Samen met gezinnen in maatschappelijk kwetsbare situaties, de basisscholen, sociale partnerorganisaties en het Halse beleid werkt de schoolopbouwwerker projecten uit om kinderen maximale kansen te bieden. Deze samenwerking streeft naar een beleid dat de betrokkenheid van de gezinnen verhoogt en scholen ondersteunt.

Onderwijs is een van de belangrijkste maatschappelijke hefbomen voor een sociale welzijnssamenleving.

Via dit rapport “10 jaar op de schoolbanken” delen we graag onze ervaringen waar Schoolopbouwwerk in Halle het verschil maakt, voor kwetsbare ouders en hun kinderen.

Je leest hoe het project gedurende tien jaar vorm kreeg, wat de uitdagingen waren en zijn, hoe we in partnerschappen antwoorden zoeken en waar we verder op inzetten.

Niemand die vandaag nog twijfelt aan het belang van kwaliteitsvol onderwijs voor de toekomst van onze kinderen.

Niemand die vandaag nog twijfelt aan de kwaliteit van ons Vlaams onderwijs. PISA (Programma for International Student Assessment) 2012 geeft Vlaanderen hoge scores voor o.a. wiskundige, wetenschappelijke en financiële geletterdheid, leesvaardigheid en probleemoplossend vermogen.

Niemand die vandaag nog twijfelt aan de mogelijke kracht van onderwijs als hefboom voor sociale participatie van achtergestelde groepen. Maar vandaag draagt onderwijs in belangrijke mate bij tot de reproductie van sociale ongelijkheden, van generatie op generatie. Dit wordt opnieuw aangetoond door onderzoeken van o.a. Nico Hirrt, Ides Nicaise, Dirk De Zutter, Ignace Glorieux, Piet Van Avermaet, Orhan Agirdag, Anneloes Vandenbroucke, …

Vanuit Samenlevingsopbouw stellen we vast dat deze laatste studies minder aandacht krijgen dan de eerste. Daarom lag het tien jaar geleden, bij de start van Schoolopbouwwerk Halle, snel vast dat Stad Halle en Riso samen de krachten zouden bundelen om in samenwerking met alle scholen de uitdaging aan te gaan om tot meer gelijke kansen te komen in het Halse onderwijs. De ingrediënten om daar te komen zijn gekend: aanpak van het watervalsysteem, aanpak van de segregatie zowel bij instroom als uitstroom, versterken van de dialoog tussen school, ouders en buurt, een efficiënt en open talenbeleid, de school als ‘brede school’ - een open ontmoetingsplek ook na schooltijd, meer ondersteuning van de man of vrouw voor de klas, …

De voorbije tien jaar zijn sterke partnerschappen ontwikkeld. De voorbije tien jaar zijn tal van gerichte acties uitgevoerd. De voorbije tien jaar zijn verschillende dialogen opgezet. De voorbije tien jaar zijn taboes gesneuveld.

We moeten verder deze weg op en nog sterker inzetten op samenwerking in het belang van alle kinderen.

Dirk MasquillierDirecteur Riso Vlaams-Brabant

Voorwoord

Inhoud

VOOrwOOrd

1 OnS ScHOOlterrein: OVer OpbOuwwerkSamenlevingsopbouwOpbouwwerk en onderwijs

2 AArdrijkSkunde: SituAtieScHetS VAn HAlleGeografieOnderwijslandschapKansen

3 GeScHiedeniS: eVOlutie dOOr de jAren HeenOpstartInbedding in de stad2005 - 2015

4 inzet en mOtiVAtie: VOOr wie / met wieVoor wieIn samenwerking

5 prOjectwerk: tOeGAnG en OntHAAlAanmeldenOnthalen

6 prOjectwerk: tAAlVisieBabbelspelen en (H)Alle Talen

7 prOjectwerk: cOAcHinG nA ScHOOlVisieCoachingtraject: Hoe help ik mijn kind na school?

8 tOekOmStmuziek

445

6667

8999

101111

121213

141415

161717

18

Over opbouwwerk1 Ons schoolterrein:

SamenlevingsopbouwSamenlevingsopbouw draagt bij tot een rechtvaardige en duurzame samenleving door maatschappelijke achterstelling en sociale uitsluiting weg te werken. Toegang tot grondrechten voor maatschappelijk kwetsbare mensen realiseren staat hierbij centraal.

De sector Samenlevingsopbouw telt acht regionale instituten met een 150-tal buurt- en opbouwwerkers in Vlaanderen en Brussel. Binnen deze instituten wordt gewerkt rond de grondrechten energie, maatschappelijke dienstverlening, gezondheid, wonen, arbeid en onderwijs.

Schoolopbouwwerk Halle is een project van het Regionaal Instituut voor Samenlevingsopbouw Vlaams-Brabant (Riso Vlaams-Brabant) in samenwerking met de stad Halle.Dit betekent dat de schoolopbouwwerker de missie en het referentiekader van Samenlevingsopbouw onderschrijft en hanteert.

4

Over opbouwwerkOpbouwwerk en onderwijsIn België is onderwijs een grondrecht. Binnen de sector Samenlevingsopbouw realiseren we dit via twee kernopdrachten. Enerzijds gaan we aan de slag met de doelgroep binnen onze agogische kernopdracht, anderzijds werken we beleidsmatig in het kader van onze politieke kernopdracht.

Schoolopbouwwerk Halle werkt binnen de agogische kernopdracht met maatschappelijk kwetsbare ouders. Het doel van de ouderwerkingen is de ouders versterken in hun ouderrol en de participatie binnen de school bevorderen.Daarnaast bundelt de schoolopbouwwerker de vragen en noden van ouders en legt deze voor aan de beleidsmedewerkers. Binnen deze politieke kernopdracht is Schoolopbouwwerk een vaste partner in overlegorganen die betrekking hebben op onderwijs. De doelstelling van het beleidswerk is het beleid sociaal corrigeren zodat ook kinderen uit kwetsbare gezinnen de vruchten van gelijke onderwijskansen kunnen plukken.

De schoolopbouwwerker zoekt voor de projectwerking steeds naar partners zoals welzijnsorganisaties, onderwijsinstellingen,... Daarbij vertegenwoordigt het Schoolopbouwwerk de ouders. Bij het opzetten van projecten probeert het Schoolopbouwwerk vernieuwende manieren te vinden om knelpunten aan te pakken. Daarnaast worden volgens het participatief werken - kenmerkend voor de sector Samenlevingsopbouw - de ouders betrokken om het project vorm te geven.

luc Vanden bogaerde, medewerker thema onderwijs van Samenlevingsopbouw Vlaanderen:

“Samenwerking tussen school, ouders en de (lokale) gemeenschap heeft een positief effect op de slaagkansen van leerlingen, verhoogt de betrokkenheid van de gezinnen en versterkt de leerkrachten in hun kerntaak. Hierbij heeft het onderwijsopbouwwerk doorheen de voorbije 20 jaar een belangrijke rol gespeeld. In 1997 keurde de Vlaamse regering de eerste concepttekst rond het schoolopbouwwerk goed: ‘Schoolopbouwwerk: naar een doelgericht en emancipatorisch concept’. Het schoolopbouwwerk kreeg een duidelijke beleidslijn op Vlaams niveau. Aan de diverse initiatieven werd een goed afgebakende doelstelling en een duidelijke taakomschrijving gekoppeld.

Onderwijsopbouwwerkers zetten zich in voor maatschappelijk kwetsbare kinderen, jongeren en hun families zoals aangegeven in hun missie: ‘Onderwijsopbouwwerkers leveren een deskundige bijdrage om gelijke onderwijskansen en -rechten te helpen realiseren voor kinderen en jongeren die geconfronteerd worden met achterstand en achterstelling op het vlak van onderwijs. Onderwijsopbouwwerkers bewerkstelligen aangepaste initiatieven voor deze doelgroep en werken naar structurele inbedding. Ze hanteren een collectieve aanpak waarbij de participatie van ouders en kinderen/jongeren aan het onderwijs centraal staat.’

De onderwijsachterstand en de maatschappelijke achterstelling bij risicodoelgroepen wegwerken is de opdracht van verschillende actoren.Wil men streven naar een doelgericht en efficiënt kansenbeleid dan zal de nadruk liggen op samenwerkingsverbanden tussen diverse partners en op de coördinatie van de samenwerking. Het is pas door partners met elkaar in relatie te brengen dat hun werking wordt versterkt en dat er een meerwaarde wordt gecreëerd.

De onderwijswereld, die verantwoordelijk is voor het aanbieden van kwaliteitsvol onderwijs aan iedereen, is hierbij de cruciale actor.Vooreerst veronderstelt dit een meer buurt- en gezinsgerichte benadering van het onderwijs. Daarnaast dienen de onderwijswereld en buitenschoolse actoren elkaar te erkennen als evenwaardige partners met elk een specifieke competentie: individuele leerlingbegeleiding, spel- en taalactivering, het creëren van ontmoetingskansen, opvoedingsondersteuning, interculturele bemiddeling, groepswerk…

Het onderwijsopbouwwerk wil op grond van zijn aanpak en positie ten aanzien van kwetsbare groepen een complementaire bijdrage leveren om samen met schoolse en buitenschoolse partners te werken aan een onderwijssysteem met gelijke kansen voor alle ouders, kinderen en jongeren in de samenleving.

Samenlevingsopbouw probeert al 20 jaar dit spoor verder te bewandelen en zet hiervoor opbouwwerkers in die actief zijn rond gelijke onderwijskansen. We zijn hen dankbaar voor die inzet, want élk kind verdient om opgetild te worden tot een volwaardig mens.”

5

2 Aardrijkskunde:Situatieschets van Halle

GeografieDe stad Halle ligt in de provincie Vlaams-Brabant. Ze ligt op 15 km ten zuiden van Brussel en grenst aan Wallonië. Onder Halle vallen ook de deelgemeenten Buizingen en Lembeek. De stad heeft een oppervlakte van 4 440 ha en in 2015 woonden er 863 mensen per km². Dit laatste cijfer bedroeg in 2005 nog 781 personen per km², wat wijst op een groei van de populatie, waaronder ook heel wat gezinnen met kinderen.Halle is het regionale centrum van Zuid-Westbrabant op commercieel, mobiliteits- en onderwijsvlak.

OnderwijslandschapHalle is een bruisend onderwijscentrum dat leerlingen vanuit een brede regio bereikt. In het schooljaar 2015-2016 waren er 10 509 leerlingen in Halle ingeschreven, waarvan 4 545 kinderen in de basisscholen en 5 964 in het secundair onderwijs.De stad telt 8 basisscholen (kleuter- en lager onderwijs), 3 kleuterscholen, 2 lagere scholen, 1 school voor buitengewoon lager onderwijs en 8 secundaire scholen. Er is geen gemeentelijk basisonderwijs aanwezig, enkel scholen van het gemeenschapsonderwijs GO! en van het Vrije Net.

6

KansenDe stad Halle kampte de voorbije jaren met een nijpend tekort aan plaatsen in de scholen. Ook in het kader van gelijke onderwijskansen hebben meerdere scholen hun capaciteit doorheen de jaren uitgebreid. Dankzij een studie via de capaciteitsmonitor van het HIVA kon de stad de capaciteitsdruk in het basisonderwijs in kaart brengen.Een van de oorzaken van het capaciteitsprobleem is de pendelbeweging die vele gezinnen maken in de regio. In 2014 woonde 22% van het aantal kleuters in de scholen niet in Halle, in de lagere scholen ging dit over bijna 27%. De meeste kinderen komen dus uit Halle, gevolgd door kinderen uit Waals-Brabant en de aangrenzende gemeenten van de stad. Daarnaast gaan er uiteraard ook kinderen uit Halle naar naburige gemeenten naar school; zowel in kleuter- als lager onderwijs ongeveer 17% in 2014.

Een capaciteitstekort heeft directe invloed op de toegang tot onderwijs voor alle kinderen en zeker voor gezinnen die al kwetsbaar zijn in onze samenleving. Daarnaast zorgen de pendelbewegingen ook voor uitdagingen voor de scholen zelf, bijvoorbeeld op vlak van taal, ouderbetrokkenheid,…Volgens cijfers van het LOP (Lokaal Overlegplatform), was 28% van de leerlingen in 2014 een indicatorleerling. Dit wil zeggen dat de moeder van meer dan een vierde van de leerlingen geen diploma secundair onderwijs bezit of dat het gezin een studietoelage ontvangt. Opvallend is ook dat er tussen de scholen grote verschillen zijn in leerlingenpopulatie op het vlak van het aantal indicatorleerlingen (tot 32% verschil), waardoor de onderwijsinstellingen zelf ook vragende partij zijn voor ondersteuning.

Ook op het vlak van meertaligheid is de leerlingenpopulatie in Halle zeer divers. In het schooljaar 2012-2013 sprak 24 % van de schoolgaande kleuters in Halle een andere taal dan het Nederlands, voor het lager onderwijs bedroeg dit 18%. (cijfers van het Vlaamse Ministerie van Onderwijs en Vorming) Dat de thuistaal een impact heeft op de onderwijskansen van een leerling wordt in Halle duidelijk geïllustreerd. 31% van de leerlingen met een andere thuistaal dan het Nederlands had in 2013 minstens 1 jaar schoolse vertraging opgelopen, in tegenstelling tot 12% van de kinderen met als thuistaal het Nederlands. Hieruit wordt besloten dat Halle nood heeft aan taalprojecten.

Los van nationaliteit of taal hebben Halse ouders ook omwille van andere omstandigheden nood aan ondersteuning in de schoolcarrière van hun kind.Bij een onderzoek van Kind en Gezin in 2013 bekeek men de geboorten van kinderen in kansarme gezinnen. Zij definieerden “kansarm” als een gezin dat op minstens 3 van volgende criteria scoort: inkomen lager dan het leefloon, lager secundair onderwijs niet beëindigd, precaire tewerkstelling, laag stimulatieniveau voor de kinderen, ongezonde/onveilige huisvesting, zwakke gezondheid/gebrek aan kennis over gezondheid. In Halle waren er in dat jaar 5% geboorten in een kansarm gezin. In iets meer dan 40% van de geboorten ging het om een gezin met een Vlaamse moeder. Bij bijna 50% van de gezinnen was de moeder afkomstig uit een land dat niet tot de Europese Unie behoort.

bea paternot, diensthoofd Gelijke kansen en Onderwijs van de stad Halle:

“Schoolopbouwwerk heeft sinds het begin van de werking het taalaspect meegenomen. Bij de opstart van Schoolopbouwwerk Halle werd door de scholen aangehaald dat het taalaspect een van de belangrijke achterstandsfactoren is. Het daaropvolgend onderzoek dat door Schoolopbouwwerk werd gevoerd, bevestigde het aanvoelen. Daarnaast bleek de kloof tussen kwetsbare ouders en school een knelpunt.Naast een aanbod aan taalactiviteiten voor kinderen biedt Schoolopbouwwerk ook ondersteuning aan ouders en legt knelpunten bij de ouders t.a.v. de school en bij scholen t.a.v. kwetsbare ouders bloot.Op basis van de aangehaalde struikelblokken heeft Schoolopbouwwerk steeds gepoogd de kloof tussen het onderwijs en de ouders te verkleinen, altijd met het oog op het waarborgen van gelijke onderwijskansen voor elk kind. Wederzijdse verwachtingen tussen onderwijs en ouders zijn niet altijd duidelijk. Soms blijkt ondersteuning nodig om aan bepaalde verwachtingen te kunnen voldoen.De schoolopbouwwerker heeft een heel belangrijke bijdrage geleverd tot het huiswerkbeleid in een aantal scholen, op het vlak van het verkleinen van de capaciteitsdruk in het basisonderwijs, de ondersteuning van de OKAN-klas (onthaalklas anderstalige nieuwkomers), maar ook in de ondersteuning van ouders t.a.v. de scholen en ondersteuning van scholen naar kwetsbare ouders.

Een heel traject werd afgelegd, maar er blijven zeker nog heel wat uitdagingen!”

7

3 Geschiedenis:Evolutie door de jaren heen

Enkele acties op een rijtje:

2006: Opstart “Dialoog” rond kansarmoede2007: Eerste taalbad in de zomervakantie2008: Project huiswerkbeleid 2009: Studiedag “Kansarmoede in het basisonderwijs” voor de basisscholen2010: Koffie- en theemomenten op school voor de ouders2011: Studiedag “Taal en communicatie” voor de basisscholen2012: Deelname werkgroep inschrijvingsbeleid via het LOP2013: Opstart van het naschools coachingsproject voor gezinnen2014: Uitbreiding van het naschools coachingsproject2015: Uitbreiding van de taalprojecten2016: Opstart Babbelbox met ouders

8

OpstartHet buurtwerkproject van Riso Vlaams-Brabant in de woonwijk Windmoleken organiseerde destijds een huiswerkklasje. Hieruit ontstonden de eerste kiemen van Schoolopbouwwerk Halle. Daarnaast kreeg de stad Halle ook steeds meer noodsignalen via het scholenoverleg van de preventiedienst en via haar werkgroep opvoedingsondersteuning.Na de analyse van deze eerste signalen werden er gesprekken gevoerd met organisaties die rechtstreeks of onrechtstreeks met onderwijs begaan zijn. Alle Halse basisscholen werden bevraagd over de verschillende facetten van kansarmoede bij kinderen in hun scholen. Daarnaast voerde de schoolopbouwwerker ook gesprekken met sociale organisaties, zoals het Centrum voor Algemeen Welzijnswerk (CAW), het PRIC (vandaag het Agentschap voor Integratie en Inburgering), het Centrum voor Basiseducatie (CBE), dagcentrum De Wip en enkele zelforganisaties en verenigingen zoals Pachamama en Moskee Arrahman.

Daarnaast bevestigden ook cijfers van Kind en Gezin, de provincie Vlaams-Brabant en het departement Onderwijs de signalen uit de gesprekken. Na de analyse van de cijfers bleek gauw dat er een kloof was tussen kansarme gezinnen en het onderwijs. De methode van het opbouwwerk werd ingezet om deze koof te overbruggen.

Inbedding in de stadSchoolopbouwwerk is een samenwerking tussen Riso Vlaams-Brabant en de stad Halle. Bij de beslissing om het project open te stellen voor alle Halse basisscholen werd geopteerd om het bureau van de opbouwwerker te vestigen in het stadhuis. Door de jaren heen is het project een vaste werking geworden van de dienst Gelijke kansen en Onderwijs van de stad, aangestuurd vanuit Riso Vlaams-Brabant. Projectwerkingen van het Schoolopbouwwerk sluiten nauw aan bij doelstellingen van de Integratiedienst en de dienst Kindbeleid. Deze partners werken dan ook intensief samen.

2005 - 2015De afgelopen 10 jaar heeft Schoolopbouwwerk een mooi traject afgelegd en is geëvolueerd tot waar het vandaag staat. In de volgende hoofdstukken zal ingezoomd worden op het huidige projectwerk in de basisscholen.

Het eerste spoor dat werd bewandeld is “kansarmoede”. Dit blijft onze rode draad doorheen de jaren. Er worden acties opgezet die zich richten op de verschillende levensdomeinen van gezinnen die door kansarmoede hun kansen in het onderwijs missen. Enkele voorbeelden: anderstaligheid zorgt ervoor dat de communicatie met de school minder vlot loopt, een gering wooncomfort kan leiden tot moeilijkheden bij het maken van huiswerk,… Deze acties worden zowel met de scholen, als met partnerorganisaties en gezinnen opgenomen en uitgevoerd. Dit om niet enkel de gezinnen te versterken, maar ook om tot een integraal en structureel ingebed beleid te komen.

De schoolopbouwwerker werkte doorheen de jaren in de Halse basisscholen rond: taal, ouderbetrokkenheid en participatie, huiswerk, communicatie en dialoog, onthaalonderwijs voor anderstalige nieuwkomers, toegang tot onderwijs en inschrijvingsbeleid,…

een mama aan het woord:

“Ik heb Schoolopbouwwerk leren kennen toen mijn eerste zoon naar school ging. Via het OCMW heb ik hem ingeschreven voor het taalbad in de zomervakantie. Ondertussen heb ik 4 kinderen en heb ik al veel hulp gekregen. Al de kindjes zijn naar de taalactiviteiten geweest en al 2 jaar komt er een student via Schoolopbouwwerk bij mij thuis om mij te helpen. Als ik een vraag heb mag ik altijd bellen of naar het bureau gaan.”

9

4 Inzet en motivatie:Voor wie zetten we ons in en met wie gaan we in partnerschap?

10

Voor wieSchoolopbouwwerk Halle richt zich tot het volledige grondgebied van de stad.

De doelgroep is op de eerste plaats kansarme ouders en kinderen in het Halse basisonderwijs. De term “kansarm” betreft een situatie van de gezinnen die omwille van socio-economische factoren kwetsbaar staan in de maatschappij. Als deze kwetsbaarheid invloed heeft op het schoolproces van de kinderen, behoren zij tot de prioritaire doelgroep.Voorbeelden van zulke factoren zijn: beperkte financiële mogelijkheden, kleine woonruimte, anders- of meertaligheid, nood aan opvoedingsondersteuning, laag scholingsniveau van de ouders,…

Daarnaast heeft de opbouwwerker oog voor alle ouders met schoolgaande kinderen in Halle. Want ook zij staan in relatie met het onderwijs. Schoolopbouwwerk zet dan steeds initiatieven op met een focus op kansarme gezinnen, maar die ten goede komen van iedereen. Op die manier wordt er expliciet aan gelijke kansen voor alle kinderen gewerkt.

Schoolopbouwwerk stelt haar initiatieven open naar elke basisschool van de stad. Deze scholen worden binnen het schoolopbouwwerk benoemd als oplossingsactoren. Zij hebben een cruciale rol in het verwezenlijken van de gelijke onderwijskansen. De schoolopbouwwerker ondersteunt de scholen in alle engagementen die zij nemen om gelijke onderwijskansen te verhogen.

In samenwerkingDoorheen de jaren is Schoolopbouwwerk Halle een vaste waarde geworden in de stad en binnen verschillende samenwerkingsverbanden.

De schoolopbouwwerker wordt vanuit Riso Vlaams-Brabant ondersteund door een stafmedewerker. Daarnaast adviseert en stuurt een stuurgroep door middel van twee overlegmomenten het hele schoolopbouwwerkproject. Hierin zetelen beleidsmakers, zoals de burgemeester en schepen van sociale zaken, het diensthoofd van Gelijke Kansen en Onderwijs samen met de integratieambtenaar van de stad en partnerorganisaties met kennis van het thema en doelgroep, zoals OCMW Halle, CBE De Springplank, de LOP-deskundige, het Agentschap voor Integratie en Inburgering en uiteraard ook het Vrij CLB en CLB GO!.

Het Schoolopbouwwerk kan enkel duurzame initiatieven opzetten door het opbouwen van partnerschappen. De opbouwwerker heeft een mandaat in verschillende overlegorganen zoals de Raad van Bestuur van het LOP en haar werkgroepen, het Huis van het Kind en de stuurgroep kinderarmoede en opvoedingsondersteuning en de Onderwijsraad. Tijdens de overlegmomenten volgt de opbouwwerker de initiatieven en activiteiten mee op, met extra aandacht voor gezinnen in een maatschappelijk kwetsbare positie. De toegankelijkheid van deze activiteiten voor alle gezinnen wordt dan ook getoetst.

Daarnaast werkt Schoolopbouwwerk ook ad hoc samen met partners zoals buurtwerk Windmoleken en Vogelweelde, de stedelijke bibliotheek, de jeugd- en cultuurdienst, de werkgroep van de Dag van Verzet tegen Armoede, de integratieraad,…

Dany Berckmans, Voorzitter van de Onderwijsraad Halle en Algemeen directeur Scholengroep Heilig Hart & college Halle:

“De voorbije decennia zagen we de samenstelling van onze Halse scholenpopulaties grondig wijzigen van vrijwel “ witte “ scholen naar een sterk multicultureel samenstellingspatroon.Het percentage kinderen met een bijzondere sociaal-economische achtergrond schommelt rond de dertig procent.Alhoewel scholen streven naar het maximaal ontwikkelen van gelijke kansen voor elk kind, blijft de noodzaak aan ondersteuning buiten de schoolmuren zeer belangrijk om er voor te zorgen dat kinderen uit kansarme milieus maximale ontplooiingskansen zouden krijgen.Schoolopbouwwerk Halle zet hierbij, in een nauw samenwerkingsverband met de Halse basisscholen, intensief in op huiswerkbegeleiding, taalstimulering en communicatiebeleid.Dankzij de Halse Onderwijsraad werd het informeel overleg tussen de scholen en het Schoolopbouwwerk Halle ingebed in een structureel kader.“

11

5 Projectwerk: Toegang en onthaal

AanmeldenDoor capaciteitsproblemen in het basisonderwijs ondervond Halle de laatste jaren problemen met de inschrijvingen. Via een capaciteitsmonitor werden de cijfers in kaart gebracht. Deze waren zorgwekkend voor de toekomst. Bij een tekort aan plaatsen vervalt voor ouders immers de keuzevrijheid van school. Daarenboven werden inschrijvingen georganiseerd volgens het “First come, first serve”- principe. Dit maakte dat ouders al enkele jaren, tot 5 dagen op voorhand aan of in de scholen gingen kamperen om hun kind in te schrijven in hun school naar keuze.Ouders die maatschappelijk niet sterk genoeg stonden en niet de ruimte hadden om dagen aan te schuiven, verloren op deze manier meestal hun kans op inschrijving in hun school naar keuze.

Om aan dit probleem tegemoet te komen, zette Schoolopbouwwerk intensief in op de uitwerking van een systeem waarbij alle Halse ouders gelijke kansen op inschrijving zouden krijgen. In samenwerking met het LOP Beersel, Halle, Sint-Pieters-Leeuw werden de mogelijkheden van een CAR (Centraal aanmeldingsregister) onderzocht. Op deze manier worden de wachtrijen aan de scholen vermeden en kunnen de ouders hun kind op een transparante manier inschrijven. Door de parameter afstand woonplaats-school in te stellen wordt ook ingezet op het stimuleren van de buurtscholen. Voor kwetsbare ouders kan dit in praktijk een voordeel zijn bij het wegwerken van drempels rond onderwijs. Bijvoorbeeld door gezinnen ook naschools in de school/buurt te blijven betrekken. Na een positieve evaluatie in een deel van het werkingsgebied nemen vanaf de inschrijvingperiode in 2016 alle Halse basisscholen deel aan deze inschrijvingsmethode. Met succes. De meeste ouders die zich aanmelden kunnen terecht in hun school naar keuze.

Het Schoolopbouwwerk in Halle ondersteunt samen met enkele partnerorganisaties en de dienst kindbeleid van de stad, de ouders bij het aanmelden van hun kinderen voor een school op de computer en begeleidt zo nodig bij het inschrijvingsmoment in de school.Ook na de aanmeldingsprocedure blijft de schoolopbouwwerker actief door bijvoorbeeld aan ouders en scholen ondersteuning te bieden rond taal en communicatie. Een warm onthaal in een school biedt immers onmiddellijk een goede basis voor ouderbetrokkenheid.

Daarnaast zetelt de opbouwwerker ook in het overleg omtrent capaciteitsuitbreiding van de Halse basisscholen. De combinatie van een CAR en uitbreiding van capaciteit moet er op termijn voor zorgen dat alle Halse kinderen terug een plaats kunnen krijgen in de school van voorkeur.

12

OnthalenSinds 2009 werkt Schoolopbouwwerk Halle ook aan het onthaal van nieuwkomers en vluchtelingen. In het najaar van 2009 was er nood aan de oprichting van Onthaalonderwijs voor Anderstalige Nieuwkomers. De schoolopbouwwerker nam samen met de stad en het Sancta Maria Instituut het initiatief om de toenmalige nieuwkomers in de school in te schrijven.

Er werden acties naar de gezinnen ondernomen om de kinderen naar de school toe te leiden en ook de school werd ondersteund bij haar vragen (bijvoorbeeld omtrent: communicatie met ouders, mobiliteit, ondersteuning thuis,…).

De school heeft elk schooljaar het maximum aantal nieuwkomers kunnen opvangen. Om deze gezinnen goed te begeleiden is er een samenwerking tussen de school, CLB, OCMW, LOP, Schoolopbouwwerk en de toeleiders van vzw PIN.

Aanvullend trad in 2016 via het LOP een engagementsverklaring rond anderstalige nieuwkomers in werking. Via een afgesproken procedure engageren alle scholen zich om, naargelang hun draagkracht, elke anderstalige nieuwkomer een plek te bieden.

Stefanie carbon, lop-deskundige beersel, Halle, Sint-pieters-leeuw:

13 jaar ervaring in onderwijs en nog nooit van het woord ‘schoolopbouwwerk’ gehoord? Het kan! En toch verbaast het mij vandaag, als LOP-deskundige, dat ik in het kader van mijn job als GOK-coördinator en vervolgcoach voor ex-OKAN-leerlingen nooit in aanraking gekomen ben met iemand als Greet. Greet Marcelis, schoolopbouwwerker in Halle, liet - doorheen haar stem -, de noodkreet horen van kansarme(re) kinderen waarvoor het basisrecht op onderwijs geen evidentie bleek te zijn. Vooral anderstalige nieuwkomers kregen moeilijk toegang tot onderwijs. Niet alleen het capaciteitsprobleem maar ook het gebrek aan ervaring, het gebrek aan extra ondersteuning en de angst voor ‘het onbekende’ zorgden ervoor dat scholen niet altijd stonden te springen om deze kinderen in te schrijven.

Tijdens onze eerste kennismaking, in oktober 2015, trok Greet al aan de alarmbel. Haar boodschap was niet: “doe iets!” maar wel: “laten we er, als LOP en in samenwerking met alle onderwijs- én niet-onderwijspartners, iets aan doen! Laten we vooral zorgen dat scholen zich gesteund voelen bij het onthaal van deze kinderen en elkaar versterken bij het streven naar gelijke onderwijskansen voor deze kwetsbare doelgroep.” Het enthousiasme en de inzet van Greet werkten aanstekelijk en nog voor het einde van het jaar was de werkgroep ‘anderstalige nieuwkomers’ een feit.

Het mooie aan de insteek vanuit Schoolopbouwwerk is dat altijd benadrukt werd dat de aandacht niet alleen naar de kinderen maar ook naar de scholen moest gaan. Vanuit dat perspectief werden twee doelstellingen geformuleerd: zorgen voor uitwisseling tussen en professionalisering van de verschillende lerarenteams én zorgen voor duidelijke afspraken over de toeleiding van anderstalige nieuwkomers.

Schoolopbouwwerk heeft actief bijgedragen tot de realisatie van beide doelstellingen, zowel op praktisch vlak als op vlak van inhoudelijke input. Op 9 mei 2016 was de eerste uitwisselingsdag tussen scholen uit het LOP-gebied een feit. Gezien de grote opkomst en positieve evaluatie, wordt het uitwisselingstraject verder gezet. Ook hierbij neemt Schoolopbouwwerk een belangrijke rol op door mee te helpen zoeken naar ervaringsdeskundigen en inspirerende werkvormen aan te reiken.

Voor de realisatie van de tweede doelstelling heeft Schoolopbouwwerk mee nagedacht over het uitschrijven van een afsprakennota waarbij scholen zich engageren om – wanneer nergens nog vrije plaatsen zijn – anderstalige nieuwkomers in overcapaciteit in te schrijven. Alle scholen hebben de engagementsverklaring onderschreven. Teneinde scholen en toeleiders te ondersteunen bij de gemaakte afspraken, zorgde Greet voor een vereenvoudigd schema alsook de verspreiding van de gemaakte afspraken binnen haar netwerk. De werkgroep ‘anderstalige nieuwkomers’ is slechts een voorbeeld van de cruciale rol van Schoolopbouwwerk binnen het LOP-overleg. Schoolopbouwwerk ligt ook mee aan de basis van het centraal aanmeldingsregister, ingevoerd voor alle Halse scholen sinds september 2015.

13

6 Projectwerk: Taal

VisieZowel scholen als sociale organisaties voelen de nood aan een ondersteuning om met anders- en meertaligheid om te kunnen gaan. Sommige anderstalige kinderen hebben het namelijk moeilijker op school vanwege een taalachterstand en ook het contact tussen de school en anderstalige ouders verloopt niet altijd even vlot. De onderwijskansen van de kinderen kunnen hierdoor onder druk komen te staan.

Bovendien hebben veel kansarme ouders niet de nodige hulpmiddelen om hun situatie te verbeteren. Taalinitiatieven, bijles, vrije tijd initiatieven,… vragen zowel een financiële investering als tijd. Hierdoor vallen gezinnen die al maatschappelijk kwetsbaar zijn sneller uit de boot, waardoor ze in een nog zwakkere positie komen te staan.

14

Babbelspelen en (H)Alle Talenbabbelspelen en (H)alle talen In de zomer van 2007 werd het eerste taalbad gestart onder impuls van de scholen De Leerboom, De Klim-Op, Don Bosco en Sancta Maria. Op 2 locaties in de stad (Lembeek en Stroppen) ving Schoolopbouwwerk anderstalige kinderen een week op om hun Nederlands op te frissen voor de start van het nieuwe schooljaar. (H)Alle Talen gaat tijdens de zomer door in Lembeek omdat er veel anderstalige of meertalige kinderen wonen en op Stroppen, een buurt gelegen tussen de rand van het centrum en de sociale woonwijk Windmoleken.

In de loop der jaren werd dit zomerproject uitgebreid en werden de taalinitiatieven een vaste waarde in de stad. Het project wordt nog steeds jaarlijks verdergezet en bijgestuurd. Hierdoor is er sinds 2015 een permanente taalwerking binnen Schoolopbouwwerk Halle: de Babbelspelen gedurende het schooljaar en (H)Alle Talen in de zomervakantie. Bij de Babbelspelen is er een samenwerking met buurthuis Vogelweelde, waar de activiteiten in de sociale woonwijk plaatsvinden. Daarnaast zijn er ook activiteiten van Babbelspelen in Lembeek, een deelgemeente die grenst aan Wallonië.

De belangrijkste doelstelling van de taalactiviteiten is kinderen op een aangename manier onderdompelen in de Nederlandse taal en Nederlands als speeltaal laten ervaren. De opbouwwerker probeert zo kort mogelijk aan te sluiten bij de leefwereld van de kinderen via afwisselende en speelse activiteiten. De scholen worden hierbij nauw betrokken. Daarnaast wordt de kloof tussen het bestaande aanbod en de ouders verkleind door regelmatig samen met de ouders bezoekjes te brengen aan bijvoorbeeld de bibliotheek, een familievoorstelling van het cultuurcentrum,…

babbelboxVia oudermomenten (Babbelbox) wordt ontmoeting tussen ouders gestimuleerd en worden er contacten gelegd tussen opbouwwerk en ouders, met het oog op een grotere betrokkenheid bij de school(loopbaan) van hun kinderen. De inhoud van deze oudermomenten kan variëren van themavergaderingen tot een uitstap of bezoek aan een kinderactiviteit.Voor dit onderdeel van de taalwerking werkt Schoolopbouwwerk samen met partnerorganisaties, zoals de werkingen van het Huis van het Kind.

Ondersteuning van Halse scholen op vlak van taalOok via de taalwerking ondersteunt de opbouwwerker het beleid van de scholen. De taak van Schoolopbouwwerk Halle is om ervoor te zorgen dat scholen ondersteund worden bij het zetten van stappen om de kloof met ouders te verkleinen door bijvoorbeeld het communicatiebeleid bij te sturen. Zo zijn er al meerdere Halse basisscholen die gebruik maken van pictogrammen, eenvoudig taalgebruik en universele woorden.

Op vraag van ouders kan de schoolopbouwwerker een brugfiguur zijn om tot een structurele oplossing te komen voor taal en communicatie (bijvoorbeeld door een woordenlijst op te stellen, op zoek gaan naar een vaste tolk,…) De opbouwwerker neemt ook de ervaringen uit de taalwerking mee op overlegmomenten om de scholen betrokken te houden bij het project.

Ria Sanders en An Vermander, directie VCLB en CLB GO!:

• Mooi hoe in de loop der jaren Schoolopbouwwerk een echt begrip geworden is in Halle!• CLB -medewerkers hebben veel waardering voor de taalkampjes: zo kunnen kansarme anderstalige kinderen

al terug wat vertrouwd raken met de schooltaal tegen de start van het schooljaar: iedereen is er welkom om spelenderwijs de taal te leren.

• Schoolopbouwwerk draagt bij tot blijvende aandacht in allerlei vergaderingen voor de doelgroep van kansarme kinderen en hun gezinnen

• Fijn die grote inzet voor individuele ouders om ze wegwijs te maken in verschillende aspecten van het schoolleven.

15

7 Projectwerk: Coaching na school

Astrid Van daele, SeS leerkracht de leerboom:

De centrale ligging en de grote campus zorgen ervoor dat onze school een aantrekkelijke onderwijspartner is in Halle. Enkele jaren geleden werd er een capaciteitsuitbreiding doorgevoerd op niveau van onze kleuterschool. Deze uitbreiding kwam er dankzij de positieve samenwerking met Schoolopbouwwerk Halle, het stadsbestuur en andere scholen van andere netten.

Die aanzienlijke stijging in het leerlingenaantal bracht echter wel een verhoging van verscheidene problematieken zoals anderstaligheid en kansarmoede met zich mee. De Leerboom diende daarom in juni 2013 een projectaanvraag in om pilootschool te worden voor het project huiswerkbegeleiding. September 2013 kregen we groen licht voor de start van het eerste traject. In samenwerking met de schoolopbouwwerker konden we 10 gezinnen selecteren die gedurende enkele maanden thuis begeleid werden door studenten van Odisee Hogeschool.

Na één schooljaar was onze school absoluut overtuigd van de waarde van dit project! Dankzij de brug die Schoolopbouwwerk virtueel bouwde tussen de school en ‘kwetsbare’ gezinnen werd de vertrouwensrelatie onderling vergroot. De betrokken leerkrachten krijgen immers een bijzondere kijk op de thuissituatie van de verschillende kinderen. Ook worden de begeleide gezinnen versterkt in hun opvoedingsproces.Ondertussen zijn we drie schooljaren verder en is het project huiswerkbegeleiding helemaal ingebed in de zorgwerking van De Leerboom. En daar waar ouders oorspronkelijk soms wat terughoudend stonden tegenover de thuisbegeleiding, komen ze nu zelf vragen of ze mogen instappen in het project!

16

Visie

Schoolervaringen spelen een sleutelrol in het proces van maatschappelijke kwetsbaarheid. Schoolse vertraging die vaak in de eerste jaren ontstaat, moet worden weggewerkt door extra inzet in de eerste graad van het lager onderwijs. Het ‘rugzakje’ dat kinderen meekrijgen, de ondersteuning die ouders kunnen bieden, het inzetbare sociale netwerk zijn niet dezelfde bij maatschappelijk kwetsbare leerlingen als bij andere leerlingen. Daarom is investeren in een gediversifieerd beleid en in ouderbetrokkenheid absoluut nodig.

Coachingstraject: Hoe help ik mijn kind na school?Scholen zoeken ondersteuning voor de kinderen die moeite hebben met leren. In de vorm van huiswerkklasjes en bijles proberen ze de achterstand van leerlingen weg te werken. Sociale organisaties merken dat het voor kansarme ouders steeds moeilijker wordt aan te sluiten bij initiatieven van huiswerkbegeleiding. Meestal zijn het privé-initiatieven die bijkomende kosten meebrengen voor ouders. Daarom werkte Schoolopbouwwerk Halle een project uit rond naschoolse ondersteuning en “leren leren”. In de pilootfase werkte de opbouwwerker samen met basisschool De Leerboom. Zij hielpen mee om het project vorm te geven en uit te werken. In de 2e fase werd het aanbod opengesteld naar alle basisscholen.

Het project heeft drie doelstellingen en vraagt engagement van zowel de gezinnen als de scholen zelf:

1. De prioritaire doelstelling is dat ouders hun kinderen kunnen begeleiden in het volledige proces na school. Om hiernaartoe te werken krijgen de ouders coaching via begeleiders aan huis om samen naar methoden en oplossingen te zoeken binnen de thuiscontext en eventueel opvoedingsondersteuning in het algemeen. Een van de belangrijkste taken van de thuisbegeleider is samen met de ouders een netwerk aan sleutelfiguren of toeleiders aan te spreken, zodat het gezin na het coachingstraject weet waar het terecht kan.

2. Tijdens het coachingstraject gaan de begeleiders heel praktisch aan de slag met de kinderen. De tweede doelstelling is “leren leren”. Ze overlopen met de kinderen het volledige proces van huiswerk en helpen hen bij de drempels die ze ervaren. Samen met de ouders bekijken ze hoe het kind ondersteund en begeleid kan worden bij het maken van huiswerk. Om de eerste twee doelstellingen te halen, werkten we samen met Odisee Hogeschool. Binnen het vak systeem- en contextgericht werken, begeleiden de studenten Orthopedagogie zowel de ouders als het kind, in hun eigen omgeving. Dit maakt dit project anders dan de reguliere huiswerkklasjes, waarin de nadruk ligt op de bijscholing en leerhouding van het kind.

3. Binnen dit project engageert de school zich om het huiswerkbeleid bij te sturen zodat het tegemoet komt aan de noden van de kwetsbaarste gezinnen. Om daartoe te komen, vinden er in de school denksessies plaats, waarvan alle resultaten gebundeld worden in een eenvoudig document dat gecommuniceerd wordt naar de ouders. Daarnaast beschikt de school over bruikbare tools die ze mee heeft uitgewerkt, zoals een huiswerkfiche voor ouders, stappenplannen,… Het project heeft slechts kans op slagen als het schoolteam integraal betrokken wordt en het nieuwe huiswerkbeleid door iedereen gedragen wordt.

17

8 Toekomstmuziek

Het werk zit er voor de schoolopbouwwerker nog niet op. De superdiverse maatschappij die ook in het onderwijs weerspiegeld wordt, zorgt voor heel wat uitdagingen.

Het basisrecht van keuzevrijheid voor een school en de gelijke onderwijskansen voor elk kind moeten gegarandeerd blijven in de toekomst.

In het basisonderwijs verhoogt de nood aan ondersteuning van leerkrachten die vragen hebben bij de instroom van die superdiverse klas. Zo krijgen we steeds meer de vraag naar ondersteuning rond thema’s zoals: meer-of anderstaligheid, inclusief onderwijs, levensbeschouwing,…Ook ouders trekken nog steeds aan de alarmbel. Wetende dat de cijfers van kinderen geboren in een (kans)arm gezin de laatste jaren enkel maar stijgen. Betaalbaarheid van onderwijs en buitenschoolse activiteiten ter bevordering van de ontwikkeling van een kind is voor ouders vaak nog een knelpunt.

18

dirk pieters, burgemeester; dieuwertje poté, schepen Onderwijs; Guy nechelput, schepen Sociale zaken:

“Halle vervult een centrumfunctie op verschillende domeinen, maar zeker ook op vlak van onderwijs. Halle is een echte onderwijsstad. We zien dan ook ieder jaar een groter wordende instroom in onze scholen. Jaarlijks schrijven we meer dan 4 000 leerlingen in het basisonderwijs en bijna 6 000 leerlingen in het secundair onderwijs in. Kinderen en jongeren komen zowel uit Halle als uit omliggende gemeenten. Er is niet enkel instroom uit het Pajottenland, maar ook uit Wallonië en Brussel. De diversiteit van deze schoolpopulatie stelt de scholen en de stad voor vele uitdagingen.

Het Schoolopbouwwerk werd 10 jaar geleden via een samenwerkingsovereenkomst tussen de stad Halle en Riso Vlaams-Brabant opgestart om deze uitdagingen aan te pakken. Dit resulteerde in een nauwe samenwerking met zowel de stadsdiensten als andere regionale partnerorganisaties. Anno 2016 heeft het Schoolopbouwwerk ook een sterk netwerk met de scholen in de stad en regio opgebouwd. De projecten die door de opbouwwerker door de jaren heen werden opgestart, zijn intussen een vaste waarde in onze stad. Zo denken we aan de verschillende taalprojecten, initiatieven rond huiswerk, waardevolle contacten met de ouders,… Kortom: het opbouwwerk vormt de laatste jaren de brug tussen de school en de leefomgeving van de ouders.

Het stadsbestuur van Halle kiest er blijvend voor om te investeren in kinderen en jongeren en erkent het Schoolopbouwwerk als een meerwaarde daarvoor.”

19

colofon

Samenstelling: Melissa Kestemont Greet Marcelis Geert Marit Liesbeth Smeyers

Illustraties: Antje Smeyers

November 2016

Riso Vlaams-BrabantEenmeilaan 23010 Kessel-LoT 016 44 15 90

www.risovlb.be

contact

Wie meer wil weten over het project:

Schoolopbouwwerk HalleOudstrijdersplein 181500 Halle

Greet Marcelis T 02 365 97 08 / M 0497 30 32 95 greet.marcelis@samenlevingsopbouw.begreet.marcelis@halle.be

www.risovlb.be/project/halle-schoolopbouwwerk