Juridische aspecten van het Juridische aspecten van het internationaal zakenwezen internationaal zakenwezen

Prof. M.E. StormeProf. M.E. Storme

2006- 2007 : updated 2009-20102006- 2007 : updated 2009-2010

I. RECHTSBRONNEN (1)I. RECHTSBRONNEN (1)internationaal recht v. internationaal recht v.

internationale internationale rechtsbronnenrechtsbronnen

Onderscheid:Onderscheid:- regels van internationale oorsprong- regels van internationale oorsprong- regels met internationale verhoudingen s.s. als - regels met internationale verhoudingen s.s. als

voorwerp: regels van internationaal publiekrecht voorwerp: regels van internationaal publiekrecht (volkenrecht, ius gentium)(volkenrecht, ius gentium)

Internationaal publiekrecht als onderscheiden van Internationaal publiekrecht als onderscheiden van ::

- nationaal publiekrecht (grondwettelijk, - nationaal publiekrecht (grondwettelijk, administratief, fiscaal, strafrecht) administratief, fiscaal, strafrecht)

- Privaatrecht m.i.v. internationaal privaatrechtPrivaatrecht m.i.v. internationaal privaatrecht

I. RECHTSBRONNEN (2)I. RECHTSBRONNEN (2)de internationale rechtsorde de internationale rechtsorde

(volkenrecht)(volkenrecht)- Klassieke visie: internationale rechtsorde als Klassieke visie: internationale rechtsorde als

rechtsorde tussen staten (soms deelstaten) rechtsorde tussen staten (soms deelstaten) en/of internationale organisaties; dualismeen/of internationale organisaties; dualisme

- Nuance 1: private organisaties als spelers; Nuance 1: private organisaties als spelers; toegang particulieren tot internat. Instellingen toegang particulieren tot internat. Instellingen (inb. gerechten)(inb. gerechten)

- Nuance 2: rechtstreekse werking Nuance 2: rechtstreekse werking internationaal recht binnen de nationale internationaal recht binnen de nationale rechtsorde (mits aanvaard door het nationaal rechtsorde (mits aanvaard door het nationaal grondwettelijk recht)grondwettelijk recht)

I. RECHTSBRONNEN (1)I. RECHTSBRONNEN (1)bronnen van het bronnen van het

volkenrechtvolkenrecht Bronnen van het internationaal recht Bronnen van het internationaal recht

(volkenr.):(volkenr.):- VerdragenVerdragen- Gewoonterecht, alg. rechtsbeginselenGewoonterecht, alg. rechtsbeginselen- Beslissingen van internationale Beslissingen van internationale

organisatiesorganisaties- Soft lawSoft law

I. RECHTSBRONNEN (3)I. RECHTSBRONNEN (3)Verdragen (soorten)Verdragen (soorten)

- vlg. partijen: bilateraal, multilateraal- vlg. partijen: bilateraal, multilateraal- vlg. domein: handel, oorlog & vrede, diplomatieke relaties, vlg. domein: handel, oorlog & vrede, diplomatieke relaties,

vreemdelingen enz.vreemdelingen enz.- vlg. rechtsvorm: traité-convention (wederzijdse vlg. rechtsvorm: traité-convention (wederzijdse

verplichtingen), traité-loi (invoering van rechtsnormen). verplichtingen), traité-loi (invoering van rechtsnormen). Belangrijke vormen:Belangrijke vormen:* FNC (friendship navigation commerce); vrijhandelszones, * FNC (friendship navigation commerce); vrijhandelszones,

econ.unie, douanezakenecon.unie, douanezaken* oprichting internationale organisaties* oprichting internationale organisaties* investeringsverdragen, leningen van staten* investeringsverdragen, leningen van staten* rechtshulp (bv. uitlevering, bewijs)* rechtshulp (bv. uitlevering, bewijs)* afbakening (dubbelbelasting, bevoegdheid en executie, * afbakening (dubbelbelasting, bevoegdheid en executie,

conflictregels …)conflictregels …)* instellen uniforme regels* instellen uniforme regels

I. RECHTSBRONNEN (4)I. RECHTSBRONNEN (4)Verdragen : eenmaking Verdragen : eenmaking

rechtrecht Bereik:Bereik:- enkel transnationale rechtsverhoudingen, vb. enkel transnationale rechtsverhoudingen, vb.

Internationale koop, internationaal transportInternationale koop, internationaal transport- dan wel ook interne rechtsverhoudingen, vb. dan wel ook interne rechtsverhoudingen, vb.

Wisselbrief en chequeWisselbrief en cheque Hoe uit te leggen ?Hoe uit te leggen ?- meestal geen instantie bevoegd tot uniforme uitlegmeestal geen instantie bevoegd tot uniforme uitleg- Uitz: Benelux GH, HJ EU ,enz.Uitz: Benelux GH, HJ EU ,enz.- Informatie-uitwisseling (Lugano verdrag, CISG, …)Informatie-uitwisseling (Lugano verdrag, CISG, …)

I. RECHTSBRONNEN (5)I. RECHTSBRONNEN (5) Verdragen : werking Verdragen : werking

Werking in de internationale rechtsorde: internationale Werking in de internationale rechtsorde: internationale aansprakelijkheid staten, internationale jurisdictie, ev. sanctiesaansprakelijkheid staten, internationale jurisdictie, ev. sancties

Werking in de nationale rechtsorde - voor de nationale Werking in de nationale rechtsorde - voor de nationale rechtbanken (« rechtstreekse werking »). Voorwaarden bepaald rechtbanken (« rechtstreekse werking »). Voorwaarden bepaald door nationaal grondwettelijk recht, meestal de volgende :door nationaal grondwettelijk recht, meestal de volgende :

- omgezet, dan wel rechtstreeks toepasselijk krachtens een - omgezet, dan wel rechtstreeks toepasselijk krachtens een andere regel (uitzonderlijk ook verticale RW EU-richtlijnen)andere regel (uitzonderlijk ook verticale RW EU-richtlijnen)

- inhoud van de regel is voldoende precies en onvoorwaardelijk - inhoud van de regel is voldoende precies en onvoorwaardelijk om zonder nadere uitvoering te kunnen worden toegepast (self-om zonder nadere uitvoering te kunnen worden toegepast (self-executing)executing)

- Vb. vele bepalingen EU-verdragen. Niet:GATTVb. vele bepalingen EU-verdragen. Niet:GATT

I. RECHTSBRONNEN (6)I. RECHTSBRONNEN (6) Internationaal Internationaal gewoonterechtgewoonterecht

VoorwaardenVoorwaarden- materieel element: vaste algemene praktijkmaterieel element: vaste algemene praktijk- opinio iuris: overtuiging van bindende krachtopinio iuris: overtuiging van bindende krachtBestaan ervan vaak betwist ! (soms verruimd tot Bestaan ervan vaak betwist ! (soms verruimd tot

algemene rechtsbeginselen, soort nieuw natuurrecht)algemene rechtsbeginselen, soort nieuw natuurrecht) BelangBelang- beperkt inzake internationaal economisch rechtbeperkt inzake internationaal economisch recht- groter in andere domeinen (rechten van staten, groter in andere domeinen (rechten van staten,

oorlog & vrede, (aspecten van) mensenrechten …)oorlog & vrede, (aspecten van) mensenrechten …)

I. RECHTSBRONNEN (7)I. RECHTSBRONNEN (7)Beslissingen internat.org.Beslissingen internat.org.

Soms bindend:Soms bindend:- beslissingen inzake interne organisatie IO- beslissingen inzake interne organisatie IO- bindende kracht verleend bij verdrag (voor - bindende kracht verleend bij verdrag (voor

eventuele rechtstreekse werking, zie supra)eventuele rechtstreekse werking, zie supra)- vb. beslissingen Veiligheidsraad VN Handvest VII- vb. beslissingen Veiligheidsraad VN Handvest VII- vb. beslissingen EU-organen (met nuances inzake - vb. beslissingen EU-organen (met nuances inzake

rechtstreekse werking: Vo., RL, beschikking ….)rechtstreekse werking: Vo., RL, beschikking ….) Andere (indien niet bindend): = soft lawAndere (indien niet bindend): = soft law

I. RECHTSBRONNEN (8)I. RECHTSBRONNEN (8)« Soft law »« Soft law »

Vormen:Vormen:- niet-bindende beslissingen I.O.niet-bindende beslissingen I.O.- niet-bindende verdragen (gentleman’s agreements)niet-bindende verdragen (gentleman’s agreements)- Gedragscodes, aanbevelingen, ...Gedragscodes, aanbevelingen, ...

(Mogelijke) Gevolgen:(Mogelijke) Gevolgen:juridisch niet bindend; politieke gevolgen; morele, juridisch niet bindend; politieke gevolgen; morele, commerciële druk, commerciële druk, de lege ferenda de lege ferenda (model voor (model voor toekomstige regels), gekozen als recht door partijentoekomstige regels), gekozen als recht door partijen

I. RECHTSBRONNEN (9)I. RECHTSBRONNEN (9)Enkele inhoudelijke Enkele inhoudelijke

conceptenconcepten Standaards van behandeling:Standaards van behandeling:- minimumstandaard (billijke behandeling)minimumstandaard (billijke behandeling)- gelijkwaardige behandeling (met nationaal)gelijkwaardige behandeling (met nationaal)- meest begunstigde natie (MFN); met uitz: meest begunstigde natie (MFN); met uitz:

bevoorrechte behandelingbevoorrechte behandeling Sancties:Sancties:- bij verdrag bepaald;bij verdrag bepaald;- gewoonterecht: boycotverbod; tenzij boycotplichtgewoonterecht: boycotverbod; tenzij boycotplicht

I. RECHTSBRONNEN (10)I. RECHTSBRONNEN (10)De nationale rechtsordeDe nationale rechtsorde

Nationaal recht omvat ook het volkenrecht in Nationaal recht omvat ook het volkenrecht in zoverre het gerecipieerd is (voorwaarden voor zoverre het gerecipieerd is (voorwaarden voor rechtstreekse werking bepaald door het nationale rechtstreekse werking bepaald door het nationale grondwettelijk recht)grondwettelijk recht)

Het nationale publiek- en privaatrecht kunnen Het nationale publiek- en privaatrecht kunnen dus regels bevatten van internationale oorsprong dus regels bevatten van internationale oorsprong (bv. Mensenrechten, uniforme wetten ...)(bv. Mensenrechten, uniforme wetten ...)

Toepassing nationaal recht in transnationale Toepassing nationaal recht in transnationale rechtsverhoudingen: uitgangspunt verschilt voor rechtsverhoudingen: uitgangspunt verschilt voor publiekrecht en privaatrechtpubliekrecht en privaatrecht

I. RECHTSBRONNEN (11)I. RECHTSBRONNEN (11) Werking van het nationaal (of Werking van het nationaal (of

vreemd) publiekrechtvreemd) publiekrecht Publiekrecht: bestuursr., belastingr., strafr., mededingingsr. e.a Publiekrecht: bestuursr., belastingr., strafr., mededingingsr. e.a

econ. publiekr. (vb. import-exportreglementering, econ. publiekr. (vb. import-exportreglementering, valutareglementering, toezicht op bank en verzekering, valutareglementering, toezicht op bank en verzekering, onteigening)onteigening)

Uitgangspunt: elk land past enkel eigen publiekrecht toe volgens Uitgangspunt: elk land past enkel eigen publiekrecht toe volgens de eigen afbakeningsregelsde eigen afbakeningsregels

- - bereik: meestal territoriaal, soms extraterritoriaal (vb. belastingen, bereik: meestal territoriaal, soms extraterritoriaal (vb. belastingen, mededinging, …). Aanvaard door het internationaal recht ?mededinging, …). Aanvaard door het internationaal recht ?

- afbakening bij verdrag (bv. dubbelbelasting, strafr. jurisdictie)afbakening bij verdrag (bv. dubbelbelasting, strafr. jurisdictie)- zoniet concurrentiezoniet concurrentie Uitzonderingen: samenwerkingsverdragen iz. publiekrecht, bv. Uitzonderingen: samenwerkingsverdragen iz. publiekrecht, bv.

hulp bij inning (boetes, belasting), uitlevering, …hulp bij inning (boetes, belasting), uitlevering, …

I. RECHTSBRONNEN (12)I. RECHTSBRONNEN (12)Het nationale  ’internationaal Het nationale  ’internationaal

privaatrecht’privaatrecht’

Privaatrecht: o.a. eigendom, contract, Privaatrecht: o.a. eigendom, contract, aansprakelijkheid, vennootschap, trust, aansprakelijkheid, vennootschap, trust, intell.rechten, ….intell.rechten, ….

Toepassing privaatrecht in transnationale Toepassing privaatrecht in transnationale verhoudingen wordt bepaald door regels van IPRverhoudingen wordt bepaald door regels van IPR

Twee soorten regels van IPR :Twee soorten regels van IPR :- verwijzingsregels (nationale of uniforme)- verwijzingsregels (nationale of uniforme)- materiële regels van IPR (ev. uniforme regels) (vaak - materiële regels van IPR (ev. uniforme regels) (vaak

cumulatief, d.i. toegepast na de verwijzingsregel)cumulatief, d.i. toegepast na de verwijzingsregel)