Jeugd, Cultuur & Wetenschap

P509221

BELGIE/BELGIQUE

P.B. GENT X

BC10247

Afgiftekantoor 9099 GENT X

eetje

JCWeetje nr. 2, april-mei-juni 2013 - driemaandelijkse uitgave van Jeugd, Cultuur en Wetenschap vzw, landelijk erkende jeugdvereniging

Heren van 500 jaar geleden: > p. 4-7Hendrik VIII & Michelangelo

Creatief met een digitale camera > p. 24-25

Lekker lezen in het woordenboek? > p. 26-27

COLOFON

Verantwoordelijke uitgever

Anne-Lize Kochuyt

Redactie

Anne-Lize Kochuyt

Annick Van den Eynde

Bart Bynens

Ellen Flamaing

Gert-Jan Andries

Katrien Coenen

Lode Melis

Nina Antonissen

Petra Nooyens

Sven Vervloet

Tine Simoens

Tjerk Hacquebord

Veerle Breugelmans

Coördinatie publicaties

Bart Bynens

Lay-out

pnuts.be

Coverfoto

Uitvinderskamp Idee touché,

Leuven, 12-18 augustus 2012

De auteurs zijn verantwoordelijk

voor de inhoud van hun

bijdragen.

2013 ... en we zijn er nog allemaal?! De Aarde is dus niet

vergaan op 21 december 2012 zoals een grote groep mensen

dachten en verkondigden.

Ik was er zeker van dat het niet zou gebeuren omdat ik steeds

kijk en luister naar wat de wetenschap mij vertelt. En toch

heb je heel veel mensen die een andere waarheid zien.

Voor hen zijn het verhalen en legenden en een bepaalde

geloofsovertuiging die hen leiden, en deze durven soms een

‘andere waarheid’ voorop stellen.

Het is voor jullie jongeren absoluut niet evident om in onze

huidige maatschappij deze reflectie te leren maken en bij

alles wat er in de media aan bod komt, je eigen oordeel te

vellen.

Belangrijk is dat je kijkt en luistert naar de feiten en dat je op

basis hiervan oordeelt. Op die manier moet je niet zomaar

aanvaarden wat anderen zeggen, maar denk je zelfstandig

na en vind je de enige echte waarheid op basis van de feiten.

En dat vinden we nu bij JCW juist zo belangrijk: we willen je

tijdens onze activiteiten niet overstelpen met kennis en feiten,

maar we willen jullie juist stimuleren om zelf na te denken en

zelf op zoek te gaan naar verklaringen.

Dit leer je natuurlijk niet op één dag, maar gezien onze wereld

nog lang niet vergaat, hebben we nog veel tijd om jullie

tijdens onze volgende activiteit(en) te leren kijken, te laten

begrijpen en te leren verklaren.

Aarzel dus niet om voor een eerste keer of opnieuw deel te

nemen aan onze kampen of één van onze andere activiteiten,

dan kan je dit alles zelf ervaren.

Kijk ook eens naar de binnenpagina’s want het JCWeetje

heeft nu zijn interactieve kinderpagina’s waar we je stimuleren

om zelf aan de slag te gaan met wetenschappen.

Laat ons maar horen wat je ervan vindt.

Beste JCW’ers

2

INHOUD

4 Historische JCWeetjes: Heren van 500 jaar geleden -

Hendrik VIII & Michelangelo

8 JCW Activiteitenkalender

10 Ruimtekids: we zagen hem niet aankomen

omdat hij zo klein was

12 Flashback: onze afgelopen activiteiten in beeld

14 WetenschapsEXPOsciences

15 Kiddoe

19 Wist je datjes

20 Bokrijk in het wiel van de sixties

22 Techniek, Technologie en Wetenschap:

print je eigen legoblokjes

24 Cultuurkriebels: creatief met een digitale camera

26 Extra: lekker lezen in het woordenboek?

28 Ledenblad: partners in 2013 voor onze JCW-leden

29 Boekentips

30 Breinbrekers

32 In de kijker: nieuwe workshop Return to the future

3

Inhoud

DE DERDE TEPEL VAN ANNA BOLEYN

Anna Boleyn verbleef als jong meisje een tijdje aan het hof van Margaretha van Oostenrijk in Mechelen waar ze “sociale vaardigheden” leerde. Daarna was ze zeven jaar hofdame van koningin Claude van Frankrijk. Als ze terug in Engeland kwam kende ze dus het reilen en zeilen aan een koninklijk hof.

De tweede vrouw van Hendrik VIII, Anna Boleyn, had drie tepels. Hendrik was daar zo gek op dat hij zich van zijn eerste vrouw liet scheiden om met haar te kunnen trouwen.

Dat is helemaal niet waar! Hendrik VIII, koning van Engeland (1491-1547) is gescheiden omdat hij een troonopvolger wilde, een jongen dus. Maar Catharina van Aragon, zijn eerste vrouw, kreeg enkel een meisje. Daarom dacht Hendrik de troonopvolging veilig te stellen door met

zijn maîtresse, Anna Boleyn, te trouwen. Zij kon de koning ook geen zoon schenken en Hendrik raakte meer en meer ervan over-tuigd dat ze hem behekst had. Nu komt die historie van de derde tepel op de proppen.

In die tijd werd aangenomen dat heksen een extra tepel hadden om de duivel mee te voeden. “Polythelie” (meerdere tepels hebben) bestaat echt en “polymastie” (een extra borst) ook. Of Anna Boleyn werkelijk drie tepels had zullen we nooit weten. Maar het kwam wel goed van pas om de mislukking van het koninklijk huwelijk te maskeren: “Zie je wel, Anna Boleyn is een heks!”

Polythelie (meerdere tepels) komt geregeld voor, maar dit is wel een raar geval. Een tepel op je voet!

Het zou kloppen dat Anna Hendrik bedroog met meerdere minnaars. Ze was ook een gevaarlijke intrigante. Zo zorgde Anna voor het “plotselinge overlijden” van enkele oudere bisschoppen die de nieuwe gods-dienstpolitiek in de weg stonden. Omdat de paus zijn echtscheiding niet goedkeurde, brak Hendrik VIII met Rome en benoemde zichzelf tot hoofd van de Engelse kerk (Anglicanen).

“HEREN” VAN 500 JAAR GELEDEN: HENDRIK VIII & MICHELANGELOdoor Lode Melis

44

Historische JCWeetjes

Zo zag Hendrik er echt uit. Een afknapper als je de “Tudors” of “The other Boleyn girl” gezien hebt.

HENDRIK ANDERS BEKEKEN

Er is altijd wat cijferverwarring over de womanizer van het Engelse koningshuis. Had hij nu acht vrouwen? Heeft hij er zes laten onthoofden of twee?Voor alle duidelijkheid: Hendrik VIII regeerde van 1509 tot 1547, was de achtste Engelse koning met de naam Hendrik, is zes keer getrouwd en heeft twee echtgenotes laten onthoofden wegens hoogverraad en over-spel. Anna Boleyn was één van die twee.

Hendriks huwelijken waren praktisch alle-maal mislukkingen, maar van Jane Seymour hield hij echt. Op zijn sterfbed (en drie huwe-lijken later) zou hij haar naam gefluisterd hebben. Hendrik is naast Jane begraven. Met Anna van Kleef boterde het niet, maar

De eerste portretten van Hendrik tonen een mooie jongen. Heel wat anders dan de latere dikke vierkante vleesklomp!

ze gingen uit elkaar als vrienden en Anna kreeg de eretitel “Zuster van de koning”.

Hendrik VIII schreef poëzie en compo-neerde meer dan 35 songs. Wat je niet direct van hem verwacht. “Pastime with good company” is het bekendste (tik het eens in op You Tube, dan hoor je het!).

Hendrik was een intelligente kerel maar met egoïstische trekjes. Twee echtgenotes (en koninginnen) laten onthoofden is natuurlijk niet niks.

Singer-Songwriter

Hendrik met een

harp. Naast hem

staat zijn hofnar

Will Sommers.

55

Historische JCWeetjes

6

Naar onze normen maakt dat van Hendrik een schurk, maar hij was niet beter of slechter dan andere renaissancevorsten. De grote held en “Vader des Vaderlands”, Willem van Oranje, liet zijn tweede vrouw, Anna van Saksen, gek verklaren toen het niet meer boterde. Ze stierf in een dichtge-metselde kamer in een paleis in Dresden.

RODDELEN OVER MICHELANGELO

Vraag iemand om lukraak de naam van een kunstenaar te noemen en de kans is groot dat je bij Michelangelo uitkomt. Michelangelo Buonarroti (1475-1564) was beeldhouwer, architect en schilder tegelijk. Over zijn kunst-werken vind je boeken genoeg en er is ook een hele interessante website www.miche-langelo.com/buonarroti.

Behalve zijn naam, had Michelangelo helemaal niets van een “angelo”. Tijdens een hoogoplopende ruzie had iemand hem een gebroken neus geslagen. Samen met zijn verwarde haar en baard gaf hem dat een “rough look”.

De man heeft schitterende kunst gemaakt, maar kijk je naar zijn portret dan zie je een lelijkerd! Sommige vrouwen houden van zijn “rough look”, maar Michelangelo hield vooral van mannen. Toch was er één vrouw waar hij bijzonder veel om gaf, de dichteres Vittoria Colonna. Michelangelo schreef zelf ook poëzie, ongetwijfeld onder invloed van Vittoria.

Tijdens hun gesprekken schetste Michelangelo het portret van Vittoria Colonna en schreef er een gedicht bij. Frans van Dooren vertaalde het uit het Italiaans:“Ik kan ons beiden dus lang laten leven Door met penseel of beitel onze trekken in kleuren of in marmer weer te geven.

En eeuwen later zal men dan ontdekken hoeveel geluk en hoeveel angst en beven uw schoonheid in mijn hart wist op te wekken.”

En nu we toch aan het roddelen zijn: wist je dat Michelangelo een viespeuk was die maanden in dezelfde versleten kleren rond-liep? Je mag mensen niet beoordelen op hun uiterlijk natuurlijk, maar het zegt wat over zijn karakter. De grote kunstenaar was

6

Historische JCWeetjes

7

een ongelooflijke gierigaard die een cent in twee beet voor hij hem uitgaf. Nochtans was hij steenrijk!

Michelangelo was ziekelijk jaloers en wantrouwig. Hij zag overal complotten tegen hem. Een mooi voorbeeld daarvan is zijn ruzie met Leonardo da Vinci. Leonardo stond op straat met een paar mensen te praten over de betekenis van enkele gedichten die ze gelezen hadden. Ze raakten er niet uit. Toen Michelangelo toevallig voorbijkwam,

riep Leonardo enthousiast: “Vraag het aan Michelangelo, die weet dat allemaal!” Maar Michelangelo, die dacht dat Leonardo hem wilde uitlachen, snauwde hem toe dat hij beter zijn kunstwerken zou afmaken in plaats van hem te beledigen. Michelangelo liep door, Leonardo da Vinci bleef stomver-baasd achter.

Dit is het plafond van de Sixtijnse kapel in het Vaticaan. Hier komen de kardinalen bijeen om een nieuwe paus

te kiezen. De beschildering van het plafond is het meest indrukwekkende kunstwerk dat Michelangelo ooit

gemaakt heeft.

Als we een detail bekijken zien we dat Michelangelo ook grappig kon zijn. Let op de engeltjes. Zie je het vuistje in de linkerbovenhoek? En het

duimpje tussen wijs - en middenvinger? Het is een brutaal gebaar dat we nog altijd kennen …

7

Historische JCWeetjes

8

Activiteitenkalender

Onze kampbrochure in januari gemist of kwijt? Je kunt hem nog op onze website raadplegen en als handige PDF downloaden, of bij het activiteitenaanbod een vol-ledig en up-to-date overzicht bekijken … en inschrijven uiteraard!

Is ruimtevaart jouw ding? Kies dan voor onze ”Lucht- en Ruim-tevaartdagen” of het ”Spacecamp: Sabotage op Mars”. Of proef je liever een beetje van diverse wetenschappen met heel veel verschillende invalshoeken, dan is “Wetenschap aan de Stroom” of “Science Unlimited” jouw perfecte keuze. Als je daarbij ook de technische kant verkiest, is er ook nog het “Uitvinderskamp: Mix & Fix” waarbij je aan een eigen project werkt.

Kan jij je helemaal inleven als je eenmaal voor een bepaald thema gekozen hebt? Dan verwelkomen we je graag in het Kasteel van Hoepertingen … In ons “Papyruskamp” ga je op onderzoek in de wondere wereld van de kunst én de weten-schap van het papier. Bij het “Filosofisch avonturenkamp” bekijk je de grote wereld al filosoferend, met verwondering en veel vragen: wat is mooi of lelijk; wat is geluk?

JCW kijkt ook over de landsgrenzen. Tijdens een internationa-le uitwisseling heb je niet alleen aandacht voor het thema, maar maak je bovendien nieuwe buitenlandse vrienden en doe je unieke ervaringen op in Georgië, Italië of Slovakije die je voor de rest van je leven bijblijven.

En hoe zit het met de archeologiekampen? Bij “Archeologie achter de schermen” doe je voornamelijk aan bouwhisto-risch onderzoek (opmeten, intekenen en fotograferen) en ontdek je nog andere facetten van archeologie.Komt er ook nog een archeologiekamp met opgravingen? De eerder aangekondigde kampen in Lommel zijn geannu-leerd, maar op het moment dat dit JCWeetje gedrukt werd, was er nog geen alternatief. Hou daarvoor onze website en nieuwsbrief in de gaten, of laat je mailadres achter via kam-pen@jcweb.be.

ZOMERKAMPEN

ACTIVITEITENKALENDER

9

Activiteitenkalender

Voor meer info en inschrijvingen: kijk op www.jcweb.be, bel 02-252 58 08, mail naar info@jcweb.be.

Vormingsweekend:Op 29 en 30 juni vindt het volgende vormingsweekend plaats voor onze vrijwilligers in Antwerpen (Scoutel). Hou dit weekend alvast vrij. Inschrijven doe je via onze website.

Begeleider / animator:Interesse om vrijwilliger-begeleider te worden bij JCW? Wil je een animatorattest beha-len en je stage bij JCW doen? We zijn steeds op zoek naar nieuwe mensen!Ook als je eerst nog een beetje informatie wenst te ontvangen hierover: contacteer sven@jcweb.be.

VRIJWILLIGERSNIEUWS2013

Wil je automatisch op de hoogte blijven van de meest recente informatie over onze ac-tiviteiten? Schrijf je dan in op onze nieuwsbrief en je ontvangt onze updates rechtstreeks in je mailbox. We vullen je mailbox niet constant met berichten: onze JCW nieuwsbrief verschijnt zeswekelijks.

JCW NIEUWSBRIEF

Van maandag 26 tot en met vrijdag 30 augustus 2013 staan onze dolle culturele en wetenschappelijke dagen in Vilvoorde gepland. Wat er precies op het programma staat, kunnen we nog niet verklappen. Wat wel al vaststaat, is dat het weer tof, crea-tief, cool, kunstzinnig, leuk, cultureel, graaf, wetenschappelijk en bangelijk gaat zijn.

Ook deze keer vinden de Dolle Zomerdagen plaats in samenwerking met de Por-taelsschool voor Beeldende Kunsten in Vilvoorde.Voor meer info, contacteer ellen@jcweb.be

DOLLE ZOMERDAGEN

Vrijdag 26 en zaterdag 27 april 2013Je eigen wetenschappelijk project voorstellen kan tijdens wetenschapsEXPOscien-ces op 26 en 27 april 2013 in Tour & Taxis Brussel. Alle informatie hierover op bladzijde 14 van dit JCWeetje.

WETENSCHAPSEXPOSCIENCES 2013

Zo’n 2 maanden geleden, op 15 februari zagen verbaasde inwoners van de stad Tsjeljabinsk in Rusland hoe een meteoor als vuurbal door de hemel raasde. Het grootste deel van de meteoor ontplofte nog in de lucht, enkele kleinere brokstukken vielen als meteorieten neer in het Russische land-schap. Eentje kwam terecht in een bevroren meer, een ander viel op een fabrieksge-bouw in de stad. Op het internet gingen al snel spectaculaire filmpjes rond.

“Waarom hebben de wetenschappers ons niet gewaarschuwd voor die meteoriet?” Vele mensen stelden inderdaad die vraag. Hoe komt het dat we met al die telescopen, radarsystemen en andere toestellen deze ruimtesteen gemist hebben?

Een meteoriet laat een gat in het ijs achter in Rusland (Foto: Reuters)

Onderzoekers hebben alle filmpjes en ooggetuigenverslagen in de omgeving van Tsjeljabinsk bestudeerd en komen tot het besluit dat de meteoriet een Apollo-planetoïde is. In ons zonnestelsel draaien alle 8 planeten in een uitgerekte cirkelvor-mige baan (ellips) rond de zon. Maar er zijn nog een heleboel kleinere brokstukken (planetoïden) die daar ook ergens rond-draaien. Sommige zijn maar een paar meter in doorsnede, andere hebben een opper-vlak zo groot als België. De meeste plane-toïden vinden we in een gordel tussen de planeten Mars en Jupiter. Binnen die gordel heb je nog verschillende groepen die soms een lichtjes andere baan volgen. De

WE ZAGEN HEM NIET AANKOMEN OMDAT HIJ ZO KLEIN WASDoor Tine Simoens

10

Ruimtekids

Apollo-groep bevat allemaal brokstukken die de baan van de aarde kruisen of heel dicht benaderen. Soms noemt men ze ook aardscheerders.

De kans op botsingen is niet groot, zeker omdat de meeste planetoïden ook niet groot zijn. Maar hoe klein die kans is, ze bestaat! Dus af en toe is het wel eens raak. Zo ook dit jaar. Deze meteoriet was amper 15 à 17 meter in doorsnede en had een massa van 7000 tot 10.000 ton. Dat zijn 40 tot 60 blauwe vinvissen samen in een huis gepropt. Hij was zo zwaar omdat hij voor 86% uit ijzer bestond.

We zagen hem wellicht niet aankomen omdat hij zo klein was. Een object van 15 meter heeft een zo zwakke helderheid dat die zelfs met de sterkste telescoop op aarde amper waargenomen kan worden. Je kunt er dus heel makkelijk naast kijken. Daarbij komt dat er gigantisch veel planetoïden zijn, en we ontdekken er nog elke dag. Tja, deze hadden we nog niet ontdekt voor hij ons vond.

De meteoor viel heel schuin in op de aarde. Als iets loodrecht op aarde invalt, neemt het de kortste weg van de buitenste laag van de dampkring tot aan het aardoppervlak. Hoe schuiner iets invalt, hoe langer de weg die het dus aflegt. Dit keer was dat een geluk bij een ongeluk. Zo kon hij al ontploffen nog voor hij het aardoppervlak bereikte. Zo bleef de schade beperkt.

Als we terugkijken naar het verleden, vinden we een gelijkaardig verhaal op 30 juni 1908. Opnieuw in Rusland, maar dit keer in Tunguska, centraal Siberië. Ooggetuigen vertelden dat ze de hitte tot vele kilometers ver gevoeld hadden. Men vermoedt dat ook hier het grootste deel van de meteoor in de lucht is ontploft.

Toen een groep onderzoekers bijna 20 jaar later Tunguska verkende, ontdekten ze over een gebied van tientallen kilometers duizenden bomen als tandenstokertjes uit de grond gerukt. (Foto: LeonidKulik)

We hebben een kans dat een dergelijke gebeurtenis zich eens om de 100 jaar voor-doet. Betekent dit dat we nu minstens 100 jaar gerust mogen zijn vooraleer we een nieuwe aardscheerder op onze weg tegen-komen? Dat is moeilijk te zeggen. Het kan dus zijn dat dit over 30 jaar opnieuw gebeurt, of dat we 250 jaar moeten wachten. Bij kans-berekening heb je nooit 100% zekerheid. We moeten de planetoïden dus blijven bestu-deren als we willen voorbereid zijn op een volgend bezoekje.

Meteoor of meteoriet? Deze tekening maakt het duidelijk! (Illustratie: New York Times, eigen vertaling)

11

Ruimtekids

Flashback

12

Dolle Kerstdagen in Vilvoorde

Studio Flash in Vilvoorde

Vondstverwerking in Sint-Katelijne-Waver /

Mechelen

12

13

Meer foto’s vind je in het

online fotoalbum op www.jcweb.be!

Activiteiten bij JES Rozemaai (Antwerpen)

Vormingsweekend voor onze vrijwilligers in Dworp

13

WetenschapsEXPOsciences is een jaarlijks nationaal evenement waarbij jongeren uit het lager, het secundair en het hoger onderwijs hun eigen wetenschappelijk experiment komen voorstellen aan het grote publiek en een wetenschappelijke jury.

GRATIS TOEGANGVOOR 2 PERSONEN

VRIJDAG 26 APRIL 2013

OF

ZATERDAG 27 APRIL 2013

10U-17U

TOUR & TAXIS, BRUSSEL

KOM OP BEZOEK

Op de wetenschapsEXPO word je onder-gedompeld in bijna 200 experimenten en onderzoeken die jongeren zelf hebben uitge-werkt. Inspiratie, verwondering en ontdekking gegarandeerd! Bovendien zijn er verschil-lende wetenschappelijke en creatieve activi-teiten waaraan je kan deelnemen:

• Bewonder de fototentoonstelling ‘Troubled Waters’

• Speel grote gezelschapspelen bij het Centrum voor Informatieve Spelen

• Leer solderen bij de stand van Asgard, een onderzoeksproject van het KMI

• …

Het volledige programma vind je terug op onze website.Je kan een bezoek combineren met de tentoonstelling ‘Inside the Station’ die gelijk-tijdig in Tour & Taxis loopt.

PRAKTISCHE INFO:Waar: Tour & Taxis, Havenlaan 86C, BrusselWanneer: vrijdag 26 en zaterdag 27 april van 10u tot 17uToegangsprijs:• € 5,00 p.p. / € 2,00 bij groepen van min

10p. (gratis voor groepsbegeleiders)• Gratis op vertoon van je JCW-lidkaart,

voor leerkrachten met hun gezin, voor scholen waarvan deelnemers een project voorstellen

WetenschapsEXPOsciences

FOTOWEDSTRIJDIn het kader van de Wereld Waterdag

op 22 maart engageerden onze

jongeren zich om een originele foto

op te sturen rond het thema ‘Water

en Wetenschap’. De inzending van

Aranka Steyaert werd als winnende

foto geselecteerd. Proficiat!

WELKOM!Je hebt het misschien ook al op de vorige pagina’s van dit JCWeetje gemerkt dat hier en daar een beetje aangepast is, maar kijk eens aan … op deze middenpagi-na’s staat een volledig nieuwe rubriek. En niet iets om enkel te lezen, maar ook om zelf je handen uit de mouwen te steken.

DOEN!De naam van de rubriek zegt het al: bij Kiddoe dagen we je uit om zelf enkele proefjes te doen. De meeste dingen kun je namelijk zelf eenvoudig uitvoeren met enkele benodigdheden die je in huis hebt, soms wel met de hulp van je ouders of grote broer / zus.

ZIEN!Hou je camera of fototoestel bij de hand, en maak beelden of een foto van jouw proefje of resultaat. Stuur dat op en dan zetten wij het volgende keer op deze blad-zijde. Vermeld in enkele korte zinnetjes hoe jouw experiment verlopen is. Ben je opnieuw moeten beginnen of lukte het van de eerste keer? Is er iets grappigs of eigenaardigs gebeurd? Vertel het aan de andere lezers van het JCWeetje. Wij zijn benieuwd!

REACTIES!Stuur je reactie, foto of filmpje door naar jcweetje@jcweb.be of naar JCW, Vlaanderenstraat 101, 1800 Vilvoorde.

Voor deze eerste inzending hebben we het Winadoe-proefje eens gedaan. Je vindt het resultaat via deze link: www.jcweb.be/kiddoe.

kiddoe

15

San

ne e

n Ch

ris

ete

n aa

rdap

pels

San

ne e

n Ch

ris

ete

n aa

rdap

pels

Om

dat

bij

ou

der

e aa

rdap

pel

en

gift

ige

sto

ffen

in d

e sc

hil

kun

nen

zit

ten

.

Waa

rom

sch

il je

eig

enlij

k aa

rdap

pel

en?

Dat

geb

eurt

zek

er

oo

k w

ann

eer j

e fr

ites

m

aakt

!

Ja, w

ant

dan

ver

hit

je

de

aard

app

elen

oo

k.

Kun

je z

ien

dat

h

et z

etm

eel l

os

kom

t b

ij h

et

koke

n?

Nee

, met

het

blo

te o

og

ku

n je

dat

nie

t zi

en.

Maa

r je

kan

het

wel

m

et e

en p

roef

je m

et

zou

t w

ater

aan

ton

en.

Puzze

lH

iero

nd

er z

ie je

vijf

kee

r tw

ee le

ven

smid

del

en.

Kie

s va

n ie

der

ste

l de

mee

st g

ezo

nd

e. Z

et d

e b

egin

lett

ers

van

die

vi

jf in

de

go

ede

volg

ord

e en

vin

d e

en g

roep

gez

on

de

leve

nsm

idd

elen

.

Stu

ur j

e o

plo

ssin

g m

et je

naa

m,

adre

s en

leef

tijd

naa

r exp

edit

ion

chem

istr

y@C

3.n

l en

maa

k ka

ns

op

een

ver

rass

ing.

Ont

wik

kelin

gKi

tty J

anse

n-Li

gthe

lmB

egel

eidi

ngFl

orie

n de

Bro

uwer

, Stic

htin

g C

3Vo

rmge

ving

Mar

c de

Boe

r, O

ri G

inal

e

STIC

HTI

NG

C3

WW

W.C

3.N

L

Wan

nee

r je

veel

ch

ips

eet,

krijg

je o

ntz

ette

nd

e d

ors

t. W

aaro

m?

Aardappele

nin w

ater

Aardappele

nin

water

Voo

rdat

er k

oel

kast

en w

aren

, w

erd

vee

l ete

n b

ewaa

rd in

zo

ut

of s

uik

er. Z

ou

t o

f su

iker

on

ttre

kt

al h

et w

ater

aan

bac

teri

ën in

het

et

en. D

e b

acte

riën

gaa

n d

oo

d.

On

s et

en k

an d

an la

ng

er b

ewaa

rd

wo

rden

. Je

po

tje

jam

ho

eft

du

s n

iet

in d

e ko

elka

st!

Antwoord op

de vraag: Bij het eten

van zoutechips wordt er

water onttrokken aan je

mond. Hierdoor voelt je

mond erg droog.

Weetje

Ja, d

at k

an w

el, m

aar d

oo

r het

ko

ken

ko

mt

zetm

eel v

rij.

Dat

is v

oo

r on

s m

akke

lijke

r o

m te

ver

tere

n.

En w

aaro

m k

oke

n

we

aard

app

elen

?Ku

nn

en w

e ze

nie

t ra

uw

ete

n?

Wat h

eb je n

odig

?l

vo

lwas

sen

el

ges

child

e, g

eko

okt

e aa

rdap

pel

l g

esch

ilde,

on

gek

oo

kte

aard

app

ell

aar

dap

pel

sch

ilmes

jel

4 s

chaa

ltje

sl

gla

sl

wat

erl

th

eele

pel

l

zo

ut

Wat m

oet je d

oen

1 Vr

aag

de

volw

asse

ne

om

vie

r g

elijk

e aa

rdap

pel

pla

kjes

van

0,5

cm

te

sn

ijden

. Tw

ee u

it d

e g

eko

okt

e aa

rdap

pel

en

tw

ee u

it d

e o

ng

e-ko

okt

e aa

rdap

pel

. 2 N

um

mer

de

sch

aalt

jes

en d

oe

in

alle

vie

r de

sch

aalt

jes

een

gla

s w

ater

.3 D

oe

in s

chaa

ltje

1 e

n 3

tw

ee t

hee

-le

pel

s zo

ut.

Ro

er g

oed

totd

at a

lle

zou

t is

op

gel

ost

.4 L

eg n

u in

sch

aalt

je 1

en

2 e

en

pla

kje

gek

oo

kte

aard

app

el.

5 L

eg n

u in

sch

aalt

je 3

en

4 e

en

pla

kje

on

gek

oo

kte

aard

app

el.

6 L

aat

het

40

min

ute

n s

taan

. 7 H

aal d

e p

lakj

es e

ruit

en

ver

gel

ijk

ze m

et e

lkaa

r. En

, wat

zie

je?

Wil

je w

eten

wat

er g

ebeu

rt?

En w

il je

mee

r pro

efje

s d

oen

met

aar

dap

-p

elen

? K

ijk d

an o

p

ww

w.e

xped

itio

nch

emis

try.

nl

on

der

Pro

efje

s.16

San

ne e

n Ch

ris

ete

n aa

rdap

pels

San

ne e

n Ch

ris

ete

n aa

rdap

pels

Om

dat

bij

ou

der

e aa

rdap

pel

en

gift

ige

sto

ffen

in d

e sc

hil

kun

nen

zit

ten

.

Waa

rom

sch

il je

eig

enlij

k aa

rdap

pel

en?

Dat

geb

eurt

zek

er

oo

k w

ann

eer j

e fr

ites

m

aakt

!

Ja, w

ant

dan

ver

hit

je

de

aard

app

elen

oo

k.

Kun

je z

ien

dat

h

et z

etm

eel l

os

kom

t b

ij h

et

koke

n?

Nee

, met

het

blo

te o

og

ku

n je

dat

nie

t zi

en.

Maa

r je

kan

het

wel

m

et e

en p

roef

je m

et

zou

t w

ater

aan

ton

en.

Puzze

lH

iero

nd

er z

ie je

vijf

kee

r tw

ee le

ven

smid

del

en.

Kie

s va

n ie

der

ste

l de

mee

st g

ezo

nd

e. Z

et d

e b

egin

lett

ers

van

die

vi

jf in

de

go

ede

volg

ord

e en

vin

d e

en g

roep

gez

on

de

leve

nsm

idd

elen

.

Stu

ur j

e o

plo

ssin

g m

et je

naa

m,

adre

s en

leef

tijd

naa

r exp

edit

ion

chem

istr

y@C

3.n

l en

maa

k ka

ns

op

een

ver

rass

ing.

Ont

wik

kelin

gKi

tty J

anse

n-Li

gthe

lmB

egel

eidi

ngFl

orie

n de

Bro

uwer

, Stic

htin

g C

3Vo

rmge

ving

Mar

c de

Boe

r, O

ri G

inal

e

STIC

HTI

NG

C3

WW

W.C

3.N

L

Wan

nee

r je

veel

ch

ips

eet,

krijg

je o

ntz

ette

nd

e d

ors

t. W

aaro

m?

Aardappele

nin w

ater

Aardappele

nin

water

Voo

rdat

er k

oel

kast

en w

aren

, w

erd

vee

l ete

n b

ewaa

rd in

zo

ut

of s

uik

er. Z

ou

t o

f su

iker

on

ttre

kt

al h

et w

ater

aan

bac

teri

ën in

het

et

en. D

e b

acte

riën

gaa

n d

oo

d.

On

s et

en k

an d

an la

ng

er b

ewaa

rd

wo

rden

. Je

po

tje

jam

ho

eft

du

s n

iet

in d

e ko

elka

st!

Antwoord op

de vraag: Bij het eten

van zoutechips wordt er

water onttrokken aan je

mond. Hierdoor voelt je

mond erg droog.

Weetje

Ja, d

at k

an w

el, m

aar d

oo

r het

ko

ken

ko

mt

zetm

eel v

rij.

Dat

is v

oo

r on

s m

akke

lijke

r o

m te

ver

tere

n.

En w

aaro

m k

oke

n

we

aard

app

elen

?Ku

nn

en w

e ze

nie

t ra

uw

ete

n?

Wat h

eb je n

odig

?l

vo

lwas

sen

el

ges

child

e, g

eko

okt

e aa

rdap

pel

l g

esch

ilde,

on

gek

oo

kte

aard

app

ell

aar

dap

pel

sch

ilmes

jel

4 s

chaa

ltje

sl

gla

sl

wat

erl

th

eele

pel

l

zo

ut

Wat m

oet je d

oen

1 Vr

aag

de

volw

asse

ne

om

vie

r g

elijk

e aa

rdap

pel

pla

kjes

van

0,5

cm

te

sn

ijden

. Tw

ee u

it d

e g

eko

okt

e aa

rdap

pel

en

tw

ee u

it d

e o

ng

e-ko

okt

e aa

rdap

pel

. 2 N

um

mer

de

sch

aalt

jes

en d

oe

in

alle

vie

r de

sch

aalt

jes

een

gla

s w

ater

.3 D

oe

in s

chaa

ltje

1 e

n 3

tw

ee t

hee

-le

pel

s zo

ut.

Ro

er g

oed

totd

at a

lle

zou

t is

op

gel

ost

.4 L

eg n

u in

sch

aalt

je 1

en

2 e

en

pla

kje

gek

oo

kte

aard

app

el.

5 L

eg n

u in

sch

aalt

je 3

en

4 e

en

pla

kje

on

gek

oo

kte

aard

app

el.

6 L

aat

het

40

min

ute

n s

taan

. 7 H

aal d

e p

lakj

es e

ruit

en

ver

gel

ijk

ze m

et e

lkaa

r. En

, wat

zie

je?

Wil

je w

eten

wat

er g

ebeu

rt?

En w

il je

mee

r pro

efje

s d

oen

met

aar

dap

-p

elen

? K

ijk d

an o

p

ww

w.e

xped

itio

nch

emis

try.

nl

on

der

Pro

efje

s.

17

Voor dit proefje heb je drie injectiespuitjes nodig (zonder naald!) van verschillende grootte, bijvoorbeeld 2, 5 en 10 ml. Neem één van de spuitjes en duw de zuiger volledig naar boven. Sluit de opening af met je vinger en trek nu de zuiger zo ver mogelijk naar beneden. Laat geen lucht binnen langs je vinger. Laat nu de zuiger los. Herhaal deze handelingen ook met de twee andere spuiten.

Wat zal er bij de verschillende spuitjes gebeuren als je de zuiger loslaat? Zal die bij elke spuit even snel naar boven schieten? Denk ook aan wat er in en rond de spuit zit?

Als je aan de proef begint, is de spuit leeg. Vermits je je vinger op de opening houdt, blijft de spuit gedurende het hele experiment leeg. Er zit zelfs geen lucht in: we noemen dit ‘vacuüm’.Rond de zuiger zit wel nog iets: lucht. Het is die omringende lucht die een druk op de zuiger zal uitoefenen zodat deze terug naar omhoog gaat.De druk is bij alle spuiten hetzelfde, want het gaat om dezelfde lucht met dezelfde luchtdruk. Wat wel verschilt bij elke spuit is de grootte ervan, en dus ook het contactoppervlak tussen de lucht en de zuiger.

Aangezien kracht gelijk is aan druk maal oppervlakte weet je dat de kracht op de grootste zuiger het grootst zal zijn: bij de grootste spuit schiet de zuiger terug terwijl die traag terugglijdt bij de kleinste spuit.

Kracht is druk maal oppervlakte.

Bron:“De proefjeskoffer”, Winadoe vzw - http://users.telenet.be/Winadoe/

winadoe

18

1919

WistjedatjesZIJN ER, BEHALVE PAARDEN, NOG MEER EDELE DIEREN?De benaming ‘edel’ wilde vroeger duidelijk maken dat het bezit van de dieren aan edellieden voorbehouden was. Raspaarden waren edel want zij dienden ridders bij het vervoer van goederen en in de strijd. Maar ook roofvogels bij de jacht waren edel, zwanen in de slotgracht en soms zelfs herten waarop gejaagd werd of jachthonden die hierbij gebruikt werden. Tegenwoordig heeft die aanduiding eigenlijk geen betekenis meer.

WANNEER ZIJN JE OOGLEDEN ONTSPANNEN: ALS JE JE OGEN OPEN HEBT OF JUIST GESLOTEN?Beide. De huidplooien worden bediend door twee soorten spieren. Om het oog te openen, schakel je de musculus levator palpebrae superioris in. Doe je je oog dicht, dan ontspant die spier, zodat de zwaartekracht het ooglid laat dichtvallen. Maar vaak is dat niet genoeg en is de hulp van de tweede spier nodig: de kringspier orbicularis oculi die zich bij het sluiten van het oog aanspant en het ooglid zo een laatste zetje geeft.

WAAROM ZIT BIJ PLASTIC LOLLYSTOKJES EEN INKEPING IN DE BOVENKANT?Volgens Verenigde Staten patent 3498808 heeft de inkeping twee functies: hij geeft de lolly meer houvast aan het stokje en hij bespaart materiaal.

KUNNEN BEPAALDE STOFFEN DOOR ONBESCHADIGDE HUID IN DE BLOEDBAAN TERECHTKOMEN?Jazeker. Denk maar aan nicotinepleisters; die plak je op je huid zodat je langzaam nicotine in je lichaam krijgt. Ook medicatie kan via pleisters door de huid worden opgenomen. Wat wij zien als een dichte laag tussen ons lichaam en de buitenwereld is in werkelijkheid een poreus lichaamsdeel met een snelle toegang tot de bloedsomloop.

Bron: Quest scheurkalender 2011 (G+J uitgevers C.V.)

19

Van het plattelandsleven van meer dan 100 jaar geleden tot de swingende jaren 60 ... In Bokrijk tover je met tijd! In 2013 maakt Bokrijk een rit naar het verleden van de Vlaamse koers. Want wiel-rennen was in de jaren 60 meer dan ooit volkssport nummer 1. Herbeleef de wieler-gekte in het Openluchtmuseum … als kind, jongere of volwassene.

In het museumdeel ‘De sixties’ stap je binnen in de gouden jaren 60. Je loopt rond in levensechte decors en tussen authen-tieke objecten, van woonkamer tot cinema en van kapsalon tot elektrowinkel. Via een identiteitskaart kruip je op een interactieve manier in de huid van een leeftijdsgenoot uit deze turbulente periode. Vanaf de paasva-kantie kan je het dagelijkse leven in de jaren 60 bekijken door de ogen van een toenma-

lige wielervedette, zijn echtgenote, fan of iemand uit zijn entourage.

In ‘De sixties’ ontdek je de muziek die je ouders en grootouders op jouw leeftijd beluisterden

Wat aten de coureurs? Hoe kwamen ze in beeld? En was er nog tijd voor ontspan-ning met de familie? Wielerkenner en Sporzajournalist Christophe Vandegoor interviewde speciaal voor dit project 9

BOKRIJK IN HET WIEL VAN DE SIXTIES

20

Openluchtmuseum Bokrijk

persoonlijkheden. Dit resulteerde in unieke verhalen die zowel wielerfans maar ook jongeren van vandaag zullen bekoren.

Ontdek bijvoorbeeld hoe Marc Uytter-hoeven, gewezen sportjournalist en als kind een grote fan van wielericoon Herman Vanspringel terugkijkt op zijn kindertijd met de koers. Mark groeit op in Mechelen, meer bepaald in de wijk Kauwendaal, in het noorden van de stad. Vader Walter Uytterhoeven werkt als boekhouder in een meubelbedrijf. Hij wekt vooral de interesse van zijn zoon door een bijbaan als muzieksamensteller bij de BRT. Moeder is binnenhuisarchitecte. Mark heeft twee zussen: Kris is 2 jaar jonger, Els

is geboren in 1964. Zij vormen samen een middenklassegezin. Mark is de kleinzoon van kunstenaar Prosper De Troyer. Hij is zot van voetbal (KV Mechelen) en koers (Herman Vanspringel). Mark leest ook heel veel en houdt van Nederlandstalige muziek.

Van 7 juli tot en met 25 augustus kunnen kinderen en jongeren van een heuse retro-kermis genieten in Bokrijk. Maak een ritje op nostalgische kermisattracties zoals de draaimolen, luchtschommel, rupsbaan of botsauto’s.Voor de kermisattracties betaal je extra (max. €1,5/rit).

Waag jij het om samen met je jeugdgroep een rit te maken naar het verleden van de Vlaamse koers?

Praktisch Vanaf 30 maart tot en met 29 september 2013 is het Openluchtmuseum met De sixties geopend van 10 tot 18 uur. Gesloten op maandagen, behalve feestdagen. De sixties zijn op reservatie te bezoeken of de dag zelf op basis van beschikbaarheid. Reserveren kan op www.bokrijk.be.

Tarief Openluchtmuseum: tot 3 jaar gratis. 3 tot 26 jaar: €1. Volwassenen: €10 Tarief Openluchtmuseum met De sixties: tot 3 jaar gratis. 3 tot 26 jaar: €2. Volwassenen: €15

21

Openluchtmuseum Bokrijk

Lang geleden werden boeken met de hand (over)geschreven door monniken. Het duurde weken, soms zelfs maanden om een boek te maken. Pas later, rond 1450 in het Westen, ging alles plots veel sneller en beter door de boekdrukkunst, ook al moest men wel nog alle lettertjes met de hand in de drukpers plaatsen. Daar kwam echter verandering in toen met de komst van de computer ook de printer ontstond. Het was nu mogelijk om een document op de computer aan te maken en dit vervolgens af te printen in oneindig veel exemplaren. Toch droomde de mens van meer. Stel dat het nu eens mogelijk zou zijn om bijvoorbeeld je eigen legoblokjes te printen. In 1987 werd dan ook de eerste 3D printer gemaakt. Het was nu mogelijk om 3D objecten te printen. Tegenwoordig kan men zowat alles printen, van een dobbelsteen tot een prototype van een auto. Maar hoe werkt zo’n 3D printer nu precies?

De printer bouwt laag na laag op om een 3D object te verkrijgen

Een driedimensionaal object wordt door de printer laag na laag opgebouwd. Dit hele proces heet ‘rapid prototyping’. Er zijn verschillende soorten 3D printers beschik-baar die elk hun eigen methode hebben om dit te doen. De drie veelgebruikte methoden vind je verderop in dit artikel.Het beginpunt voor deze printers is steeds hetzelfde. Op een computer wordt in een CAD-programma (CAD staat voor Computer Aided Design), zoals bijvoorbeeld Inventor, Sketch-Up of Solid Edge een 3D tekening gemaakt. Deze tekening wordt daarna in de preprocessor van de 3D printer geladen. Deze preprocessor (een soort programma-tje) zal het object omzetten naar opdrachten voor de printer, bijvoorbeeld ‘trek een lijn van punt A naar punt B en maak deze lijn 2 mm hoog’. Als al deze stappen doorlopen zijn, kan het object geprint worden.

Het is niet goedkoop, maar met deze Ultimaker kan je nu zelf al 3D printen

PRINT JE EIGEN LEGOBLOKJESDoor Gert-Jan Andries

Sinds de uitvinding van de boekdrukkunst meer dan 500 jaar geleden is er veel veranderd. Dankzij computer en printer is het tegenwoordig eenvoudig om zelf snel documenten te (re)produceren. Printen we in de toekomst ook onze eigen 3D-objecten?

22

Techniek, technologie en wetenschap

In de toekomst zal iedereen thuis net als een gewone printer om op papier te printen ook een 3D printer hebben. Momenteel zijn er al modellen te koop voor ongeveer 1200 euro (Ultimaker 3D printer). In plaats van iets op het internet te bestellen zal men dan iets van het internet kunnen afprinten in 3D.

Fotopolymerisatie (Stereolithografie)

Deze techniek was de eerste die ooit gebruikt werd voor het printen van 3D objecten. In een soort bad is een fotoge-voelige (=lichtgevoelige) hars aanwezig. In dit bad bevindt zich ook een platform dat op en neer kan bewegen. Als een laser-straal het hars verlicht zal het hars op die plaats verharden aan het oppervlak. Door de laser zodanig te sturen in de vorm van het gewenste object, kan men een 3D print bekomen. Na elke laag zal het platform een beetje naar beneden bewegen zodat de volgende laag belicht kan worden door de laser.

Selective Laser Sintering (SLS)

Dit type 3D printer werkt ongeveer hetzelfde als hierboven beschreven, maar in plaats van een hars te belichten wordt een soort poeder verlicht dat ook hard wordt onder invloed van het laserlicht. Elke keer er een laagje belicht is, wordt er weer een nieuwe laag poeder aangebracht. Het samen-smelten van dit poeder onder invloed van het laserlicht wordt sinteren genoemd.

Fused Filament Fabrication

Een derde methode maakt gebruikt van een spuitkop waaruit verhitte plastic (PLA) gespoten wordt. Laagje per laagje zal de spuitkop het 3D object opbouwen. Na elke laag zal het platform waarop het 3D object staat wat naar beneden zakken zodat de volgende laag geprint zal worden. Door middel van een aantal motoren zal de spuitkop zich naar het juiste punt begeven.

De techniek van de stereolithografie was de eerste die ooit gebruikt werd voor het printen van 3D objecten

3 principes in 3D

23

Techniek, technologie en wetenschap

We gaan ons fototoestel beter leren begrijpen en we gaan creatieve foto’s leren maken! Je hebt dus enkel een ‘compactje’ nodig, wat durf en fantasie! Niet alle fototoe-stellen hebben dezelfde mogelijkheden, dus misschien kan je niet alle tips uitproberen. Ook niet alle merken gebruiken dezelfde woorden, maar meestal gebruiken ze wel dezelfde symbolen. Als je twijfelt of je foto-toestel een bepaalde instelling al dan niet heeft, kijk dan in de handleiding.

BASISINSTELLING

Bij de duurdere compact camera kan je kiezen tussen automatisch fotogra-feren of zelf de camerafuncties instellen. Automatisch wil zeggen dat de camera de instellingen bepaalt en beslist hoe de foto eruit ziet. Dat willen we niet! In de buurt van de ON/OFF-knop vind je een knopje dat je

kan verschuiven van ‘auto’ naar ‘camera-tje’. Nu kunnen we beginnen!

WITBALANS

Witbalans heeft te maken met de kleur-temperatuur van de lichtbron (bv. de zon of een gloeilamp). Het licht dat een gloei-lamp geeft, is anders dan het licht van een TL-buis en anders dan het zonlicht. Al deze verschillende soorten licht hebben invloed op de kleuren. Wij zien dat niet omdat onze hersenen de verschillende kleuren automa-tisch compenseren: we weten dat een blad papier wit is, dus we zien het als wit en niet als grijs, blauw of geel.

CREATIEF MET EEN DIGITALE CAMERADoor Katrien Coenen

Neem jij graag foto’s op vakantie? Wil je speciale foto’s maken, maar weet je niet hoe dit moet? Heb je al opgemerkt dat sneeuw op een foto er soms grijs of blauw uitziet? Waarom is het moeilijk om een scherpe foto te nemen van iemand die beweegt? Hoe komt het dat foto’s ’s avonds vaak onscherp zijn?

Kleuren kunnen ook benadrukt worden door de witbalans aan te passen. Zo heb ik een foto genomen van onze kerstboom met blauwe ledlampjes op de stand AWB

(links), bewolking (midden) en gloeilamp (rechts). Zie je het verschil?

24

Cultuurkriebels

Maar een camera werkt anders. Een foto bij wit TL-licht geeft een blauwe waas en koud licht. Bij een brandende gloeilamp zien we een gele, oranje gloed op de foto waardoor de kleuren geel en oranje nog feller zijn. Door de witbalans juist in te stellen, lossen we dit op. Als we een foto nemen bij het licht van een gloeilamp, stellen we de witbalans in op ‘gloeilamp’. Op deze stand verbetert de camera de gelige gloed van de gloei-lamp door zelf een blauwe gloed toe te voegen.Met de witbalans corrigeren we dus de kleuren in de foto door rekening te houden met het licht waarin we de foto nemen. Maar we kunnen ook spelen met de lichtba-lans! Fotografeer je ouders eens op de stand

gloeilamp en dan zien ze een beetje blauw!Of op de stand bewolkt en dan is er een gele, oranje gloed op de foto te zien!

TIPS OM ZELF TE EXPERIMENTEREN

Kies een onderwerp uit en fotografeer het in de verschillende mogelijkheden die je camera biedt (zie ook kadertje hieronder). Eerst binnen, dan buiten in de zon en in de schaduw, binnen als een lamp brandt, met en zonder flitser, en overloop telkens alle mogelijkheden van de witbalans. Onthou de volgorde van je instellingen en zet je foto’s op PC om ze goed te kunnen vergelijken. Zie je hoe de gloed en kleuren veranderen?

AWB staat voor algemene witbalans. Dit is de basisinstelling.De zon gebruik je als de zon schijnt.Het huisje kies je als je in de schaduw staat. Als je camera deze instelling niet heeft, kies je de wolk.De wolk gebruik je als er veel bewolking is.De gloeilamp en de TL-buis is voor binnen in huis.

Dezelfde brug in AWB (links), gloeilamp (midden) en TL-lamp (rechts).

25

Cultuurkriebels

Een woordenboek maken. En dan niet de Dikke Van Dale, maar een pocketwoorden-boek, voor gebruik op school, op reis, of om thuis even snel iets op te kunnen zoeken. De ruimte is beperkt. Dus wat moet eruit? En welke woorden mogen erin? En vooral … hoeveel? Dat waren belangrijke vragen die speelden in de hoofden van de makers van de nieuwe Van Dale Pocketwoordenboeken.

Schrappen is moeilijk. Moeten bijvoorbeeld het cassettebandje en de walkman het veld ruimen nu iedereen een mp3-speler heeft? Toch niet, vond de redactie, want de kans dat je die woorden nog tegenkomt, is best groot. De oplossing: het boek mocht 20% dikker worden. Zodat er ruimte overbleef voor nieuwe woorden … zoals alle landen-namen, van Afghanistan tot Zwitserland. In de vorige druk stonden alleen de bekendste landen, maar zeg nu zelf: hoe zou je moeten kiezen als alleen al in de stad Antwerpen 164 nationaliteiten wonen? Daarom kregen ze allemaal hun plaatsje in het woordenboek. Iedereen kan nu zijn lievelingsland opzoeken en vertalen in (of uit) het Engels, Frans of Duits. Ook nieuwe fenomenen en ontwik-kelingen kwamen aan bod: sociale media, twitteren, maar bijvoorbeeld ook … scha-liegas, want volgens sommigen wordt dat de energiebron van de 21e eeuw.

In het onderwijs wordt soms geklaagd dat scholieren en studenten het Nederlands minder goed beheersen. Om ze te helpen, is ook het aantal belangrijke uitdrukkingen sterk uitgebreid. Onder het woord hoofd vind je er inmiddels meer dan twintig. Maar

hoe houd je zo'n lang artikel toch overzich-telijk? Simpel: een kleurtje voor het belang-rijkste woord! Je vindt razendsnel wat je zoekt … en betrapt jezelf minuten later dat je nog steeds aan het bladeren bent. In feite word je het woordenboek in getrokken.

Een tweede vernieuwing betreft de lidwoorden: de en het, der, die of das, le of la, die staan nu vóór het trefwoord. Superduidelijk! En volgens deskundigen veel makkelijker te onthouden. Maken Vlamingen en Nederlanders nu voortaan geen lidwoordfouten meer? We zullen afwachten. Maar één ding staat al vast: lezen in het woordenboek was nog nooit zo leuk.

LEKKER LEZEN IN HET WOORDENBOEK?Door Tjerk Hacquebord (Van Dale Uitgevers)

der Handwerksmeister (m9) meester, baasdas Handwerkszeug (o29) gereedschapdas Handy (o36) mobieltje, gsm, zaktelefoon,

draagbare telefoondie Handycam (v27) handycamdie Handykarte (v21) belkaart, telefoonkaartdie Handynummer (v21) mobiel nummerdas Handzeichen (o35) 1 teken met de hand

2 kruisje [als handtekening]

Van Dale - Pocket [14/01/2013] ▪ PPMG Pag. 0200<VDALE_PW39_FPDN_PROEF3 ▪ 14-01-13 ▪ 15:38>

het hoofd (o; -en) 1 bovenste deel van hetmenselijk lichaam: aan iets het ~ bieden zich ertegen verzetten; iemands ~ eisen zijn af-treden eisen; een hard ~ in iets hebben een zaak somber inzien; heel wat aan zijn ~ heb-ben de zorg voor veel dingen hebben; er hangt ons iets boven het ~ er dreigt gevaar; iem., iets over het ~ zien (per ongeluk) niet zien; uit het ~ leren van buiten; iem. voor het ~ stoten kwetsend behandelen; zich het ~ bre-ken over iets erover tobben; het groeit me bo-

Van Dale - Pocket [14/01/2013] ▪ PPMG Pag. 0225<VDALE_PW39_FPNN_PROEF4 ▪ 14-01-13 ▪ 08:14>

26

Extra

De Pockets krijgen een nieuwe, vrolijke omslag in frisse kleuren

27

Extra

PARTNERS IN 2013 VOOR ONZE JCW-LEDEN

28

Ledenblad

Sinds 2007 is JCW een open ledenvereniging. Iedereen is welkom om aan onze activiteiten deel te nemen, maar wie JCW-lid is, krijgt iets extra.

Ten eerste zijn er de kortingen op onze eigen activiteiten: €2,00 korting bij een daguitstap, 5 % bij een activiteit met overnachting.

Daarnaast worden af en toe prijzen verdeeld onder onze leden (winnaars verschijnen in onze zeswekelijkse nieuwsbrief).

En het derde voordeel wordt geschonken door derden. JCW heeft een aantal partners die kortingen en voordelen bieden aan onze leden. De lijst van deze instellingen en organisa-ties, met vermelding van het voordeel dat zij bieden, vindt u op onze website, maar hier-onder vindt u al een lijst ervan, aan de hand van hun logo!

NOG GEEN LID?Schrijf je in via onze website (www.jcweb.be) of via tel. 02 252 58 08. Het lidgeld bedraagt € 10,00 per kalenderjaar (van 1 januari tot 31 december).

29

Historische JCWeetjesHistorische JCWeetjes

Nooit is voor altijd - Kristof Devos & Claudia Jong

Wanneer zijn zusje verdwijnt, blijft haar broer verward achter. Wat betekent ‘dood’? Zal hij zijn zusje nu nooit meer zien? Hij blijft niet bij de pakken zitten en begint te tekenen, te verzinnen en te knutselen. Hij werkt aan een ladder die tot aan de hemel reikt … Een prachtig boek over omgaan met verlies en afscheid nemen.

Vanaf 6 jaar, 32 p., € 17,50

De vijand - Davide Cali & Wim Opbrouck

Aan het begin van de oorlog krijgt de soldaat een handboek en een wapen. In het handboek staat alles wat hij moet weten over de vijand. Bijvoorbeeld dat hij wild en wreed is en geen medelijden kent. Het geweer kan hij gebruiken om de vijand te doden, voor die hem doodt. Tot de soldaat en de vijand alleen achterblijven, elk in zijn eigen loopgraaf, onder dezelfde sterren en met even grote honger. Misschien zijn ze toch niet zo verschillend?

Vanaf 3 jaar, 64 p., € 17,50

Frutselprutselknutselboek

De Zuidelijke Nederlanden, 17de eeuw. Twee weken geleden werd Dorothea Ben je verzot op tekenen, maar heb je soms geen inspiratie? Hou je van puzzels maken? Of wil je graag eens een boodschap in geheimschrift schrijven? Dan is dit doeboek perfect voor jou! Op elke bladzijde staat een nieuwe opdracht die je moet uitvoeren. Zo moet je vlaggenschepen, rare dieren en een prinsessenjurk tekenen. Maak je liever tekeningen met je mond? Of met je voet? Of met je tandenborstel? Het mag allemaal!

170 p., € 13,50

Het uitzonderlijke leven van Violetta Vonk - Hilde Vandermeeren

Violetta Vonk is een uitzonderlijk meisje. Dat vond haar mama, zegt papa. Maar de mama van Violetta is dood en haar papa wil haar niet vertellen waarom ze zo uitzonderlijk is. Daarom gaat ze zelf op onderzoek uit, samen met haar beste vriend J.T. Het uitzonderlijke leven van Violetta Vonk vertelt het grappige en ontroerende verhaal van twee kinderen die alleen maar de waarheid willen horen van hun ouders.

Vanaf 8 jaar, 80 p., € 14,50

Hoe Seppe ondanks alles zijn zestiende verjaardag haalde - Ed Franck

Toen Seppe zijn zestiende verjaardag vierde, was het resultaat een losgeslagen stier, een onthoofd vrouwenbeeld, een geramde politieauto en een artikel mét foto in de krant. Niemand die hem kende, was verbaasd dat dit net Seppe overkwam. Hoe Seppe ondanks alles zijn zestiende verjaardag haalde is de biografie van een fascinerende jongen met een voorliefde voor taal, een ongebreidelde fantasie en veel gevoel voor humor. We volgen hem op zijn ontdekkingstocht door het leven, vanaf zijn bizarre bevruchting over alle hoogte- en dieptepunten heen, tot zijn zestiende verjaardag.

Vanaf 14 jaar – 328 p. - € 19,95

Boekentips

BREINBREKER 1

Enkele spreekwoorden zijn door elkaar gehaald.

Ontdek alle spreekwoorden in deze twee zinnen,

het zijn er vier!

Beter een vogel in de hand voor de beer geschoten

is

Een kat in het nauw niet in de bek kijken

BREINBREKER 2

Los de rebus op. Een rebus is een woordpuzzel

waarin afbeeldingen gebruikt worden om

woorden of woorddelen voor te stellen. Bij de

afbeeldingen staan letters die toegevoegd,

verwijderd of vervangen moeten worden.

BREINBREKER 3

Dis een sudoku: een puzzel met een aantal reeds

ingevulde vakjes. De kunst is de overige vakjes ook

in te vullen op zo'n manier dat in elke horizontale

lijn én in elke verticale kolom de cijfers 1 tot en

met 9 één keer voorkomen. Bovendien is de puzzel

onderverdeeld in negen blokjes van drie bij drie,

die elk ook weer eenmaal de cijfers 1 tot en met 9

moeten bevatten.

(Oplossing is het getal van drie cijfers in de vakjes

ABC)

30

Breinbrekers

Geef het juiste antwoord op minimum twee van de drie

breinbrekers op p. 30 en win dit leuke boek Het uitzonderlijke

leven van Violetta Vonk!

Stuur ons het antwoord op

per post naar het adres JCW, Vlaanderenstraat 101, 1800

Vilvoorde

per fax op het nummer 02 253 39 14

per mail naar het adres jcweetje@jcweb.be

Antwoorden van JCWeetje 2012, nr. 4:

1. Raadsel: De laatste knikker is wit. Vermits knikkers altijd per twee uit de doos

gehaald worden en je gestart bent met een oneven aantal witte knikkers, blijf

je met één witte knikker op overschot deze altijd terugleggen tot deze als enige

overblijft.

2. Rebus: landbouwingenieur.

3. Sudoku: 859

Naam + voornaam

Adres

Telefoonnummer

Email

Geboortedatum

Antwoord 1

Antwoord 2

Antwoord 3

31

Doe mee en win

Jeugd, Cultuur en Wetenschap vzwVlaanderenstraat 101, 1800 Vilvoorde

Tel. 02 252 58 08 - Fax: 02 253 39 14

info@jcweb.be - www.jcweb.be

Om in te schrijven op de JCW nieuwsbrief, mail naar nieuwsbrief@jcweb.be

v.u

. : A

nn

e-L

ize

Ko

ch

uyt

, Vla

an

de

ren

stra

at

101,

180

0 V

ilvo

ord

e

Het JCWeetje wordt ondersteund binnen het Actieplan Weten-schapscommunicatie, een initiatief van de Vlaamse Overheid.

In de kijker

RETURN TO THE FUTURE

We gaan tijdreizen! Boek onze nieuwe workshop voor deze zomervakantie.

We keren terug naar de jaren 1900 tot 2000 en brengen het verleden van jouw ouders,

grootouders en overgrootouders tot leven. We duiken oude foto's en verhalen op en gaan op

zoek naar de gadgets van toen.

Ken jij een walkman? Een spirograaf? een Floppy? Hoe zag het journaal er vroeger uit?

Welke spelletjes werden er gespeeld? We testen het allemaal uit!

Doelgroep: 8- tot 12-jarigen

Min. 4 en max. 15 kinderen .

Duur: +/- 3 uur

Meer info via veerle@jcweb.be of 02 252 58 08

www.facebook.com/JCWvzw

www.twitter.com/JCWvzw