DE KLE INE ALK 1

Jaargang 31

nummer 1

2013

DE KLEINE ALKcontactorgaan VogelwerkgroepAlkmaar en omstreken

verschijnt vier maal per jaar

RedactieTom DammMiranda Zutt-van der Made

Vaste medewerkersPierre van der WielenErwin van SaaneEvert MaarschallWim ScholsWim Bart Stoop

VormgevingPeter van Brandwijk (072) 515 84 96

BeeldredactieJan Stok (072) 511 65 20

RedactieadresTom Damm (06) 42 12 26 10 tomdamm@zonnet.nl

VerspreidingJannie Nijman (072) 561 56 05Conny Wubbels

BestuurVoorzitterHarry Smit (072) 511 51 37 smit51@telfort.nlSecretarisMiranda Zutt-van der Made (0226) 32 02 01zuttmade@quicknet.nlDijk 6, 1721 AE Broek op LangedijkPenningmeester, ledenadministratieAuke Burrie (072) 572 96 94 Acacialaan 1, 1702 ST Heerhugowaard aburrie@hotmail.comLidPaul de Jong (072) 564 40 29Cees de Haan (072) 533 73 37

Voorplaat: kleine alk, Frits-Jan Maas

IJsvogelwerkgroepcontactpersoon Rutger Polder,1815JK232@hetnet.nl, (072) 511 99 39Roofvogelwerkgroepcontactpersoon Dook Vlugt,d.vlugt@quicknet.nl, (072) 589 77 78

Lid wordenHet lidmaatschap van onze verenigingbedraagt slechts € 15,00 per jaar. Hiervoorontvangt u viermaal per jaar ons blad DeKleine Alk en bent u van harte welkom opde door ons georganiseerde activiteiten,waaronder lezingen en excursies. Als wel-komstgeschenk ontvangt u tevens hetboek ‘Alkmaar heeft vleugels’ (t.w.v. € 9,95 ).

Lid wordt u door € 15 over te maken opGironummer 2197346 en door tevens eenmail te sturen naar Auke Burrie, aburrie@hotmail.com, met uw naam,adres, telefoonnummer en e-mailadres.

Ook adreswijzigingen kunt u doorgevenaan Auke.

2 DE KLE INE ALK

in dit nummerpagina 3

�Vooraf Miranda Zutt-van der Madepagina 4

�Uitgebreid jaarverslag IJsvogelwerkgroep 2012 Rutger Polderpagina 7

�Een melanistische Fuut Podiceps cristatusbij het Müritzmeer in Duitsland Miranda Zutt-van der Made & J.J. Vlug

pagina 9�Kerkuilen in oostelijk deel werkgebied VWG Alkmaar Tim Zutt

pagina 10�Raadselvogel van Wim Wim Schols

pagina 11�Kerkuilen in westelijk deel werkgebied VWG Alkmaar Henk Eenhoorn

pagina 12�Steenuilen in de Schermer Tom Jorna

pagina 13�In memoriam Eveline Rutgers Nel Visser�Excursie Amsterdamse Waterleiding 18 november 2012 Dirk van der Made

pagina 15�Excursie Oostvaardersplassen 15 december 2012 Dirk van der Made

pagina 18�Excursie de Noordkop 12 januari 2013 Dirk van der Made

pagina 20�Boek De Dijk/Rots in de branding? www.hhnk.nl

pagina 21�Communicatie & Actualiteiten�Van het bestuur Het bestuur

pagina 22�Bergermeer Tom Damm, Miranda Zutt, Pieter Korstanje

pagina 24�De nieuwe nationale atlas van vogelverspreiding: het veldwerk in het werkgebied VWG Alkmaar e.o. Maarten Platteeuw & Kees Scharringa

pagina 27�2013: het Jaar van de Patrijs SOVON & Vogelbescherming

pagina 28�Ontdek Natuurmuseum Westflinge

pagina 29�Lezingen Harm Niesen

pagina 31�Excursienieuws Erwin van Saane

pagina 33�Buitencentrum Schoorlse Duinen�Waarnemingen november 2012 t/m januari 2013 Pierre van der Wielen

pagina 39�Ogrut 31: De Oervraag Wim Bart Stoop

Kopijsluitingsdatum nr. 2: 1 mei 2013

Vooraf

VerlangenHet is 1 februari, de kopijsluitingsdag van deze Kleine Alk. Vanaf 11 uur regent het alen het is ver in de middag en nog steeds niet droog. Een Waterhoentje zit in de achter-tuin stiekem te smullen van het strooivoer, een Ekster verstopt mijn gestrooide brood(sneu, die vogels in de regen) in de heg. Ik besluit Hans Dorrestijn te bellen over onzeaankomende vakantie. Met dit trieste weer is het wel zo fijn om met een leuk vooruit-zicht bezig te zijn. Hans vertelt me vol enthousiasme dat hij net een fantastisch gedichtheeft gemaakt over zijn grote verlangen naar de Kleine bonte specht. Die heeft hij al zolang niet gezien, hij hunkert ernaar!Als ik even later, nog steeds in de regen, de honden uitlaat bij de nieuwe plasjes bij deKleimeer loop ik te piekeren naar welke vogel ik eigenlijk verlang. Het is stil op deplas, er vliegt een groepje Kieviten weg en een roepend Bontje verrast me. Blij wordt ik

DE KLE INE ALK 3

Een verrassing in de tuin. Kleine bonte specht, november 2010, Iepenlaan Alkmaar.Foto: Jan Stok

van de Blauwe kiekendief die ik hier nu eindelijk over het riet zie zeilen. Er schijnen erhier vier te slapen, maar ik ben ze de hele winter nog niet tegengekomen. Het begint albijna te schemeren en de Blauwe kiek landt in het riet en laat zich niet meer zien.Een Woudaapje, die wil ik graag weer eens zien. Maar is dat echt zo of komt dat dooral dat riet om me heen? De afgelopen paar jaar zijn er al heel wat soorten die ik al zolang wilde zien afgestreept. Bijeneter, zelfs de Groene, Scharrelaar, Hop, Kleine Trap,Steppevorkstaartplevier. Vogels met veel kleur of een bijzondere verschijning. Maar hetheeft me verrast dat ik ook erg heb genoten van vogels die er in de gids veel mindermooi uitzagen. Goudlijster, Roodkeelnachtegaal, Rotskruiper en Rosse waaierstaartstaan nu nog wel hoog op het verlanglijstje. Net als veel zeevogels die in Nederlandmaar niet willen lukken. Maar er echt naar hunkeren zoals Hans, dat herken ik tochniet helemaal.Het is bijna donker en droog als ik bij de auto kom en plots weet ik het: ik verlang naarde zon! En met de zon en het voorjaar komen de bijzondere soorten vogels vanzelf wel!

Miranda Zutt-van der Made

Uitgebreid jaarverslag IJsvogelwerkgroep 2012

InleidingTot eind januari 2012 was er niets aan de hand. IJsvogels werden veel gemeld (in heelNoord-Holland 277) en in de tuin van de Hortus Alkmaar waren op 10 januari deIJsvogels zelfs al aan het baltsen. Dat hadden we nog niet eerder meegemaakt. Toenviel echter de winter in en het was lang niet zo koud geweest. Kenmerkend voor dezemaand was het bijzondere verschil tussen de temperatuur in de eerste en de tweedehelft van de maand, meer dan 35 graden. De maand begon extreem koud. In De Biltbehoorde de eerste decade (dag 1 tot en met 10) met -6,9 °C tot de tien koudste ooit.Van 30 januari tot en met 8 februari was er bovendien sprake van de 33e officiële kou-degolf sinds 1901. Op een aantal plaatsen kwam het deze maand op vijf dagen tot zeerstrenge vorst (temperatuur beneden de -15,0 °C). De landelijk laagste temperatuurwerd gemeten in Lelystad op 4 februari: -22,9 °C. De gure oostenwind liet de gevoel-stemperatuur soms dalen tot beneden de -25 graden. Dergelijke gevoelstemperaturenkomen slechts eens in de 30 jaar voor. Wind en sneeuw verhinderden nog net eenElfstedentocht. Dat was jammer maar de ijsvogelpopulatie is in die ruime twee wekenwaarschijnlijk met 80% gekrompen. Aan het zeer koude weer kwam op 12 februarieen eind.Het aantal waarnemingen binnen de datumgrenzen in ons werkgebied (van 1 april tot15 mei) op www.waarneming.nl bedroeg drie meldingen tegenover 6 meldingen vanvorig jaar. De VWG Amsterdam gaf op 15 mei door dat er maar twee territoria zijn. Injuni niets en vanaf juli steeds meer. Voor heel Noord-Holland lopen de meldingen opvan 85 in augustus, naar 145 in september en nog 110 meldingen in oktober.

4 DE KLE INE ALK

In augustus werden ook in onze regio weer meldingen doorgegeven vanuit deKleimeer, de Bergermeer en vanaf september ook in Alkmaar, Bergen, Egmond,Heiloo en Castricum.

WerkzaamhedenSamen met de leden van de IJsvogelwerkgroep waren ook dit jaar de gemeentemede-werkers van Alkmaar weer erg actief en werden de bestaande wanden gefatsoeneerd. InLangedijk is door Ger Molenaar, Gerard Langedijk en mijzelf met behulp van bewo-ners een nieuwe ijsvogelwand aangelegd. Vooral Peter Stoop, Hans Schouten, ArjenDekker en ikzelf hebben in Alkmaar-Zuid en Heiloo onze best gedaan. HenkSchneider en Sipke Gonggrijp deden dat voor de Egmonderhout en wanden inAlkmaar Noord, Auke Burrie in Heerhugowaard, Rob Monsees en ikzelf nog inBergen bij een nieuw natuurgebied in wording.

Resultaten en activiteiten per gemeente

Gemeente AlkmaarDe tuin van de Hortus Alkmaar moest het dit jaar helaas zonder IJsvogels stellen.Gelukkig hadden we wel ander leuk succes. Een Sperwer die in het bosgedeelte van detuin broedde heeft 4 jongen grootbracht. En vanaf augustus werden regelmatig weerIJsvogels gezien.

DE KLE INE ALK 5

Voeren van jong, 24 mei 2000, VSM-terrein. Sinds de start van het oeverproject bij VSMis er vanaf 1999 vrijwel jaarlijks met succes gebroed. In 2012 na de strenge winterhelaas ook hier geen broedgeval. Foto: Jan Stok

6 DE KLE INE ALK

De enige locatie in Alkmaar waar een paar IJsvogels de winter doorkwamen was deEgmonderhout. Het gehele voorjaar zijn ze gezien en gemeld. Een broedpoging in eenwortelkluit van een populier is waarschijnlijk verstoord. Waar ze uiteindelijk hun jon-gen grootbrachten is niet helemaal duidelijk geworden. Aan de noordkant achter deVrijheidskerk hield het stel zich vaak op. Maar aan de zuidkant bij het Honkpad warenze ook regelmatig te zien. Dat er vanaf augustus toch overal in de regio IJsvogels opdo-ken zou toch moeten duiden op broedsucces in de buurt.Hierbij een melding van Henk Schneider van 10 maart:

Hoi Rutger,Ben niet in de gelegenheid vanmiddag mee te gaan. Zelf druk doende geweest met de wandachter de Vrijheidskerk. Gisteren en eergisteren, ben er wel tevreden over.Een leuke bijzonderheid dat dinsdag j.l. daar wederom weer een IJsvogel is gesignaleerd,zittend op een tak. Eerder had ik al doorgegeven, twee vogels, twee weken vóór de vorstpe-riode, maar ook tijdens de vorst vissend boven een wak, een plek die de hele vorstperiode isopen gebleven.De IJsvogel van dinsdag j.l. vonden het echtpaar v.d. Orde, dat dat een grotere IJsvogel wasin hun beleving, Lijkt mij stug, ga wel regelmatig monitoren.Vriendelijke groet,Henk Schneider

Gemeente BergenVia diverse mensen, waaronder Jan Stok en Carina Oosterhuis, zijn aan mij monde-ling in het vroege voorjaar waarnemingen doorgegeven. Jan had er één op 22 maart,dat is dus binnen de datumgrenzen. Uiteindelijk is broeden niet vastgesteld.

Gemeenten Heiloo, Heerhugowaard en ObdamHelaas geen meldingen binnen de datumgrenzen. Dat is ook het geval voorCastricum, maar zie verder.

Gemeente LangedijkHoewel in de winter regelmatig IJsvogels zijn gemeld bij de Kleimeer en zelfs binnende datumgrenzen (15-4 door Erwin van Saane) lijkt daar toch niet echt een territori-um te zijn geweest. Vanaf augustus werden ze weer uit Koedijk gemeld door o.a.Sander Schagen en Erwin van Saane. Eind september is in het Oosterdel ook weer eenIJsvogel gezien door Jannes Haanstra.

Gemeente CastricumVreemd genoeg is hier in de broedtijd niets gesignaleerd. Op 23-7 was er één bij hetHoefijzermeer en op 28 september is er bij de Karpervijver door Kees Roselaar ééngesignaleerd. Op het ringstation zijn dit jaar maar twee IJsvogels geringd.

Tabel 1. Overzicht territoria/broedparen per gemeente vanaf 1999 tot en met 2012.

gemeente 99 00 01 02 03 04 05 06 07 08 09 10 11 12

Alkmaar 1 1 1 1 1 1 1 2 5 3 1 2 1Heiloo 1 1 1 1 1 1 1 1 1Castricum 1 1 1 1 1 2 1Bergen 2 1 1 1 1 1 1Heerhugowaard 1 1 3 5 2 2 1Langedijk 2 2 2 2 1Obdam 1 1 ?

totaal 1 1 1 2 3 3 4 8 10 17 7 5 7 3

Aan de hand van de resultaten kom ik tot het bovenstaande overzicht waarbij kan wor-den geconcludeerd dat de populatie in 2012, na een kleine opleving in 2011, weerterug is op het niveau van de eerste jaren van de werkzaamheden van deIJsvogelwerkgroep: één mogelijk drie territoria.In het landelijke KNNV-blad Natura, jaargang 109 nr. 5, heeft in september eenartikel gestaan over de belevenissen van de Alkmaarse IJsvogelwerkgroep.

Rutger Polder, namens IJsvogelwerkgroep Alkmaar e.o., postadres Westerweg 232, 1815 JK Alkmaar, r.polder1@hetnet.nl

Een melanistische Fuut Podiceps cristatus bij het Müritzmeer in Duitsland

Op 29 juni 2012 zagen we een melanistische Fuut op het Woterfitzmeer bij Rechlin,ten zuidoosten van het Müritzmeer in Mecklenburg-Voorpommeren (Duitsland).Melanisme is het tegenovergestelde van albinisme en ontstaat door een teveel aan don-kere pigmenten. Dit teveel resulteert in een donkerder dan normaal, soms zelfs zwart,verenkleed. Zover ik kon waarnemen bezat de Fuut totaal geen witte veren, tenminsteniet aan de bovenzijde (omdat het dier zijn buikveren niet poetste kon ik deze nietzien). De kraagveren, die bij normale dieren veel kastanjebruin vertonen, waren net zozwart als de kuif. De zijkanten van de kop waren bruinachtig zwart. Zelfs de snaveldeed ongewoon donker aan, maar vertoonde toch nog een beetje lichtroze. De oog-kleur week slechts gering van normaal gekleurde dieren af, de iris vertoonde een watdonkerder rood. De voorkant van de hals en de bovenkant van de borst waren metgrijs-zwarte veren bedekt die, vooral aan de voorkant van de hals, een vleugje kastanje-bruin vertoonden. De mantelveren hadden dezelfde kleur als de hals en waren grauwerdan bij normaalgekleurde vogels.

DE KLE INE ALK 7

De partner van deze melanistische Fuut was normaal gekleurd en ook hun kuikens,zover ik kon beoordelen, vertoonden geen kleurafwijkingen.Tot nu toe was er slechts één melanistische Fuut bekend. Deze werd op 14 april 1905geschoten op het Velencemeer in Hongarije. De vogel was grotendeels zwart gekleurd,met wat bruinachtig zwarte delen. Ook de borst en buik waren donker. Vreemdgenoeg was de kuif, die bij normale Futen zwart is, bij deze vogel wit (Chernel deChernelháza 1907).Dit alles betekent dat de Fuut van het Woterfitzmeer de tweede beschreven melanis-tische vogel van de soort is, en de enige die werkelijk geheel melanistisch is. De foto’sdie Tim heeft kunnen maken zijn niet van goede kwaliteit omdat ze met de hand,door een kijker vanuit een wiebelende kano genomen zijn. Gezien de zeldzaamheidvan melanisme bij Futen meen ik toch dat ze gepubliceerd moeten worden.Bij Futen en de andere fuutachtigen komen kleurafwijkingen weinig voor. Thiede(2005) onderzocht de literatuur van alle 22 soorten fuutachtigen in de wereld en vondiets meer dan 90 afwijkende vogels. Het betrof bijna altijd geheel of gedeeltelijk wittedieren. Melanisme kwam, behalve bij de genoemde Fuut van het Velencemeer, alleennog bij “enkele” Dodaarsjes voor (hij noemt niet het exacte aantal). King (1975) ver-meldt nog een geval van melanisme bij een Amerikaanse dodaarssoort, de “LeastGrebe” Tachybaptus dominicus. Misschien zijn er nog één of twee gevallen ergensbeschreven, maar het kunnen er nooit veel meer zijn. De conclusie is dan ook dat dedoor ons gefotografeerde Fuut wel een heel bijzonder dier is.

8 DE KLE INE ALK

De melanistische Fuut van het Woterfitzmeer. Foto: Tim Zutt

VerwijzingenChernel de Chernelháza S 1907. On variations in the colouring ofColymbus cristatus, C. griseigena and C. nigricollis observed at the Lake of Velencze,Hungary. Proceedings of the Fourth International Ornithological Congress, London,June 1905: 524-527.King B 1975. Additional records of albinism and melanism in grebes.Bristol Ornithology 8: 108-109.Thiede W 2005. Bemerkungen zu Farbabweichungen bei Lappentauchern.Ornithologische Mitteilungen 57: 162-164.

Miranda Zutt-van der Made, zuttmade@quicknet.nlJ.J. Vlug

Kerkuilen in oostelijk deel werkgebied VWG Alkmaar

Door wederom een strenge winter en een nat en koud voorjaar, was ik benieuwd, hoehet in 2012 met de Kerkuilen zou gaan in regio 19 (“Schermer”). De nestkastcontrolesin mei vielen niet tegen. Er waren twee broedparen bij gekomen, dus groeide het aantalbroedparen van 7 naar 9. Wat wel opviel, waren de verschillen in broedstadia. Zo had hetene paar al bijna vliegvlugge jongen en zat een andere uil nog op eieren. En zo geschied-de, dat eind mei het eerste broedsel werd geringd en het laatste in augustus.

DE KLE INE ALK 9

Kerkuil bij de inmiddels gesloopte stolp nabij de rotonde van Bergen.Tekening: Kees Keijzer

Opvallend was ook, dat het aantal eieren per nest kleiner was dan in 2011. Nu lagen inde meeste nesten 3-4 eieren en in 2011 5-6 eieren per nest. Eén broedsel was mislukt.De eieren van het broedpaar in Oterleek waren, net als in 2011, niet uitgekomen en ble-ken na onderzoek niet bevrucht. Één nieuw geplaatste kast, bij een kaasboerderij in deSchermer, werd bezet door een Torenvalk. Tijdens de controle zat dit beestje op 5 eieren.Wat verder ook nog opmerkelijk was, was de aanwezigheid van een Oehoe op de dag datwe de jongen zouden ringen van het broedsel bij een houthandel in Oudkarspel. DeOehoe is daar een paar keer waargenomen en zat op de dag van ringen ca. drie meter vande kerkuilenkast af. Het beest was erg schuw en vloog al snel de hallen uit. Het broedselvan de Kerkuilen heeft gelukkig geen last ondervonden van dit beest.Al met al is 2012 geen slecht jaar geweest. Het aantal broedparen in deze regio isgestegen en het aantal uitgekomen jongen is van 29 naar 31 gestegen. Dit ligt aardig inlijn met de Noord-Hollandse cijfers. Het aantal broedparen in Noord-Holland steegvan 134 naar 137, maar het aantal uitgekomen jongen daalde van 517 naar 480, doorde kleinere legsels. Er zijn in ieder geval weer genoeg jongen geboren om de populatiete continueren en mogelijk te laten groeien.

Tim Zutt (regio 19 Schermer), zuttmade@quicknet.nl

10 DE KLE INE ALK

De raadselvogel van Wim. Illustratie: Wim Schols

Kerkuilen in westelijk deel werkgebied VWG Alkmaar

In Heiloo waren twee broedparen, waarvan er één zelfs een tweede broedsel had. Hetaantal jongen bedroeg 3 en 4 + 3. In zowel Bergen als in Egmond-Binnen was er éénbroedpaar met 4 jongen. In Egmond aan de Hoef werd op drie plaatsen gebroed, met2, 3 en 4 jongen. Op de locatie met 4 jongen werd voor de eerste keer gebroed; de kastwas geplaatst in 2008. In Koedijk was één broedpaar en daar vlogen 4 jongen uit. InWarmenhuizen was ook één broedpaar en ook daar waren 4 jongen.Totaal waren er 9 eerste broedsels (10 in 2011) en 1 tweede broedsel. Er vlogen 35jonge Kerkuilen uit, het vorige jaar 27.

Op 4 oktober werd in de Egmondermeer (Egmond aan de Hoef ) een vermagerdeKerkuil gevonden die was geringd op 18-06-2012 in Heiloo (4 kilometer gevlogen).Deze Kerkuil is helaas op 9 oktober dood gegaan.

Er zijn dit jaar in regio 8 geen Steenuilen waargenomen.

Henk Eenhoorn, namens de Kerk- en Steenuilenwerkgroep Noord-Holland, regio 8,h.eenhoorn@kpnmail.nl

DE KLE INE ALK 11

Het fotograferen van een geringde Kerkuilpul op een broedlocatie in Heiloo.Foto: Jan Stok

Steenuilen in de Schermer

In 2012 waren tijdens de eerste controle 4 van de 28 nestkasten kasten bezet doorSteenuilen. Dit is ten opzichte van 2011 een stijging van 100%, van twee naar vierbroedparen. De legsels varieerden van 2-4 eieren, in 2011 was dit 4-5 eieren.Twee van deze vier broedgevallen hebben jongen voortgebracht, twee broedsels zijnom onduidelijke redenen mislukt. Uiteindelijk zijn 6 jongen geringd en uitgevlogen,helaas zijn er inmiddels 4 hiervan dood teruggemeld.Verder waren 10 kasten bezet door Spreeuwen en 4 door Koolmezen.

Qua aantal overlevende jongen is het resultaat van 2012 teleurstellend te noemen,positief is dat er aanvankelijk wel 4 kasten bezet waren t.o.v. 2 in 2011.

Tabel 1. Aantal succesvolle broedgevallen en geringde jongen in 2004-2012.

2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012Succesvolle broedgevallen1 2 0 1 1 1 1 2 2Aantal geringde jongen 4 4 0 5 1 4 4 8 6

Tom Jorna (regio 10), tomenijvonne@quicknet.nl

12 DE KLE INE ALK

Oog in oog met de Steenuil. Foto: Tom Jorna

In memoriam Eveline Rutgers (jan. 1940- nov. 2012)

Via het IVN is Eveline lid geworden van VWA, dit is nu ongeveer 15 jaar geleden.Niet een erg actief lid in de zin van onderzoek, vogels scoren een dergelijke, maar welenthousiast over alles wat met vogels te maken had. Een driftige voedster van vogels,

eerst in de tuinin Alkmaar, laterin Amstelveen.Ze wisten waarze aan toe warenmet haar. Ookwas Eveline ergleergierig.Soorten herken-nen, vogelgelui-den en altijdgeroerd dooronze gevleugeldevrienden. Ook isze mee geweestmet excursies,zowel in binnen-als buitenland.Daarover heeftze wel geschre-ven in De KleineAlk. Vooral over

de reis naar Falsterbo had ze het nog vaak. Helaas is dit haar laatste reis geworden.Eveline is 15 november 2012 overleden, na een ziekbed van nog geen jaar.

Nel Visser

Excursie Amsterdamse Waterleiding 18 november 2012

We kijken er allemaal naar. De televisie. Van ‘Opsporing verzocht’ en ‘Spoorloos’ tot‘Boer zoekt vrouw’, hoewel bij dat laatste alleen het woord ‘zoekt’ relevant is in dit ver-haal. ‘Memories’ zou ook nog kunnen wanneer wij denken aan de Kleine bonte specht,Roerdomp, Klapekster en Wilde zwanen, die wij ooit in dit mooie terrein spotten. Maardit terzijde. Met 19 man, waaronder 8 vrouwen, gingen wij op pad. Normaal gespro-ken worden wij bij Panneland verwelkomd door vrolijk gezang van Roodborst, Vink enandere zangers. Maar nu niets van dat alles. Stilte heerste alom. Niettemin gingen wij

DE KLE INE ALK 13

Genieten in Falsterbo. Foto: Miranda Zutt-van der Made

op pad en al snel vond de eerste waarneming plaats. Damherten. Wel een mooi foto-moment. Een Zwarte kraai keek goedkeurend toe, terwijl wij verder liepen naar hetNieuwe Kanaal. Wij kozen voor het water langs de Donderhoek. De grauwheid werdwat doorbroken door het Bezemkruiskruid en de mooie herfsttinten. Waar water is, isleven dus scoorden wij al snel de Meerkoet, Fuut, Dodaars, Kuifeend, Tafeleend,Krakeend, Wintertaling en als kers op de taart een Krooneend.Over het Eiland van Rolvers liepen wij in ganzenpas naar het Grote Zwarte Veld. Degroep viel wat uit elkaar maar werd weer verenigd door de vondst van een aantalVerkleurende Knotszwammen en Weidewasplaten. Geen gevleugelde vrienden, maardie vlogen, in de gedaanten van Aalscholver, Blauwe reiger en Buizerd over ons heen.Even verder bij een bosje met wat eiken en berken hervonden wij het vogelaarsgevoel.Naast de Kool- en Pimpelmees een aantal Staartmezen. Het werd nog leuker, toen naastde Glanskop en het Goudhaantje een Vuurgoudhaantje werd ontdekt. De biddendeTorenvalk wachtte zijn kans af. Op het Grote Zwarte Veld, wat zijn naam door zijngoudgele begroeiing geen eer aan deed, meldde zich een Graspieper.Bij ons volgend rustpunt ontstond een tweedeling. Op een punt waar regelmatig

IJsvogels werden gezien, ging een gedeelte op zoek naar de IJsvogel terwijl de rest zichover gaf aan Vosje voeren. Zij was zeer fotogeniek. Daarbij moest wel het bordje verbo-den te voeren vermeden worden. Kreten aan de andere zijde bevestigde de aanwezig-heid van een IJsvogel. Gaai en Ekster gaven geen reactie. Toen een ieder weer vereendwas en wij langs het kanaal van het Middenveld liepen werd onze aandacht getrokkendoor een aantal grote Snoeken. Waarschijnlijk de reden dat een Waterral en een paartjeKnobbelzwanen hun heil verderop zochten. Tijd voor weer wat leuks. Als opsporings-

14 DE KLE INE ALK

De stemming zit er goed in na de waarneming van een IJsvogel en een handtamme Vos.Foto: Miranda Zutt-van der Made

methode werd een sanitaire stop in de bosjes gebruikt. Een enkeling mocht toen getui-ge zijn van het wegvliegen van een Houtsnip. De Houtduif was bijzaak.Het werd tijd voor de terugtocht, waarbij wij nog van een Goudvink konden genietenin de zon langs foeragerende Koperwiek, Kramsvogel, Grote lijster en Zanglijster. Diezelfdezon die voor een prachtig fotomoment zorgde toen zich een groot mannetjes-Damhertliet zien. Het was al in de buurt van de uitgang en dat had gevolgen. De groep brokkeldeuiteen en pas onder het gezamenlijk genot van een kop koffie of chocolade, werd hetgeconstateerd: we misten twee vrouwen!! De beelden van ‘Spoorloos’ en ‘Opsporing ver-zocht’ schoten door mij heen. Het werd uiteindelijk vogelaar zoekt vrouw, belichaamddoor Jan Vrouwe, die uiteindelijk met de dames terug kwam. Rest ons na deze goedeafloop nog Mart van Zweeden te bedanken voor het leiden van deze mooie excursie.

Dirk van der Made, Broekerwaard 19, 1824 EP Alkmaar

Excursie Oostvaardersplassen 15 december 2012

Om 8 uur stonden 17 personen paraat om te vertrekken. Nu eens geen onderscheidtussen mannen en vrouwen maar wel tussen beginnend, gevorderd en volleerd vogelaar.Wij hadden namelijk weer nieuwe gezichten tussen onze excursiegangers. De vraagwerpt zich dan bij mij op, hoe ervaren die zo’n dag. De eerste test was bij de Pampus-haven, waarvan wij eerst dachten dat daar ook al een nieuwe woonwijk ontwikkeld werd.

DE KLE INE ALK 15

Een niet schuwe Vos trok veel aandacht. Foto: Miranda Zutt-van der Made

16 DE KLE INE ALK

Maar neen, het was een opslag van drijvende woningen. Een groep Kuifeenden en eenverdwaalde Tafeleend dobberden in de luwte. Ervaren ogen hadden toen al de Grotezaagbek en Brilduiker ontdekt terwijl Miranda nog het onderscheid tussen mannetjeen vrouwtje Kuifeend aan het uitleggen was aan onze beginners. Overvliegende Brand-en Kolganzen zagen het goedkeurend aan. Plots enige beroering. Een Havik. “Waar,waar?” riep de rest. Aan de overkant in een struikje zat hij. Voor de beginner een zwartstipje dat door de telescoop nog enige vorm kreeg. Onze roofvogelexperts twijfeldengeen moment: Havik. Terwijl een Fuut onderdook, vertrokken wij begeleid door eenBuizerd naar de Lepelaarplassen.

LepelaarplassenVanaf het parkeerterrein van bezoekerscentrum de Trekvogel gingen wij op pad naarde Lepelaarplassen. Een altijd mooie wandeling die de benodigde vogelsoorten ople-vert. De Knobbelzwaan, Blauwe reiger en Grote zilverreiger waren voor onze beginnersduidelijk waarneembaar, maar hoe in godsnaam een Waterpieper op een landtongetjeontdekt werd was hun een raadsel. We legden uit, dat geluid hierbij een belangrijke rolspeelt. Zo scoorden wij verder Groenling, Sijs, Roodborst, Vink, Goudhaantje,Staartmees, Waterral en Waterhoen. De overvliegende Veldleeuwerik was voor de gevor-derden. Harry, die vooruit gesneld was, zag nog een IJsvogel en Houtsnip. De rest volg-de in groepjes. Op het paadje naar de kijkhut werden door een enkeling de Grote enKleine bonte specht waargenomen. Erwin, als geluidsman, hoorde de Appelvink. DeHeggenmus, Winterkoning en Koperwiek waren voor de minder bedeelden. Op de plaswas het erg rustig. Een Brilduiker en wat Nonnetjes en 6 overvliegende Kleine zwanen.

Plasdras, modder en Konikpaarden op weg naar vogelhut De Zeearend. Foto: Jan Stok

We liepen in groepjes weer terug, waarbij onze beginners konden oefenen op de vlieg-beelden van Grauwe gans, Gaai, Zwarte kraai, Kauw, Aalscholver, Torenvalk, Sperwer enjawel in de verte het silhouet van een Havik.

BezoekerscentrumWe vertrokken naar de Knardijk. Pierre zag nog een Bruine kiekendief voor wij hetBovenwater bereikten. Daar wachtten ons 6 Rosse stekelstaarten, goed waarneembaar,net als de Slobeend. De beweeglijke Rietgors was te moeilijk, maar een op weg naar hetbezoekerscentrum meevliegende Roerdomp was een sensatie. Voor enkelen dan, want indit geval was haastige spoed niet goed. Wel hadden de meesten van een aanwezigeKlapekster kunnen genieten hoewel onze beginners het met een wegvliegend exemplaarmoesten doen. Zelf mocht ik bij kijkhut de Kluut getuige zijn van zicht op ruim 70Nonnetjes, een aantal dat Kees, die in het bezoekerscentrum was achter gebleven,opkrikte naar 120. De rest was al op weg naar kijkhut de Zeearend. Gedeeltelijk opverhard pad, maar verder in het terrein onverhard. Drassig zoals U wilt. Dat had gevol-gen voor onze beginners, waarvan één zich voortbewoog op modieus schoeisel. Goedvoor een doorsnee winkelstraat, maar niet hier. Zijn laarzen lagen nog in de auto.Terwijl onze excursieleider Rutger Polder zich ontfermde over wat achterblijvers, ont-stonden twee groepen. De ene nam de route langs het kanaal en de ander door wateens een bos was. Verschillende waarnemingen dus, die wij hier maar samenvatten inKeep, Boomkruiper, Wilde zwaan, Raaf, Blauwe kiekendief, Pimpelmees, Slechtvalk,Zeearend, Rotgans, Pontische meeuw en Matkop. Terug bij het bezoekerscentrum maak-ten wij ons klaar voor een bezoek aan de Praambult. De staat van voornoemd schoeiselzal ik hier buiten beschouwing laten.Op de Praamweg nog een aangename verrassing. Een Ruigpootbuizerd, een paartje

Wilde zwanen met jongen en Wintertalingen, waarbij wij weer wat informatie kondengeven aan onze beginners. De Praambult leverde, afgezien van een altijd mooi uitzicht,niet veel op of het moet de Nijlgans zijn. Onze laatste pleisterplaats was het nieuwebezoekerscentrum de Oostvaarder aan het Jan v.d. Boschpad. De laatste waarnemingenwerden doorgegeven: Grote mantelmeeuw, Smelleken, Goudplevier, Kievit, Wulp, Grotezaagbek, Krakeend, Bergeend, Watersnip, Rietgors, Blauwe kiekendief, Kluut en ja daarheel in de verte, die zwarte stip, die zich traag voortbewoog, de Zeearend. Weer zo’nondefinieerbare zwarte stip moeten de beginners gedacht hebben en met hen meerde-ren. Op de vraag hoe zij deze excursie ervaren hadden antwoordden zij volmondig:“Heel leuk!” En kijk, daar gaat het om, dus kan onze excursieleider Rutger Poldertevreden zijn.

Dirk van der Made, Broekerwaard 19, 1824 EP Alkmaar

DE KLE INE ALK 17

18 DE KLE INE ALK

Excursie de Noordkop 12 januari 2013

De eerste excursie van 2013. Vergelijkend met vorig jaar, toen deze excursie onder ech-te winterse omstandigheden met 20 graden vorst werd uitgevoerd, hadden we nu, meteen temperatuur van 2 graden, te maken met milde omstandigheden. Misschien ver-klaart dat de mooie opkomst van uiteindelijk 22 man. Uiteindelijk, omdat onderwegbij Middenmeer Ofra zich bij ons aansloot en later één der deelnemers wegens familie-omstandigheden huiswaarts keerde. Deze wisselende samenstelling zal ons de heleexcursie achtervolgen. Aanvankelijk zat ik in de auto van Jan Stok tot het punt waaropwij in de Wieringermeer een groep van 48 Wilde zwanen ontdekten met daartussen 1Kleine zwaan. Nu is de souplesse bij het uitstijgen van een tweedeurs auto zodanig, datals mij dat gelukt is, het sein van vertrek al weer gegeven wordt. Reden over te stappennaar Ofra. Enige inzittende tot dan toe van een vierdeurs auto. Terwijl een groepToendrarietganzen overvloog, vervolgden wij onze weg om via de Zuiderdijkweg naarde Haven Oude Zeug te rijden. Als eerste roofvogel meldde zich een Buizerd. Over hetakkerland vluchtte een Holenduif weg. De Kieviten en Houtduiven bleven zitten. EenFazant pronkte met zijn veren en op de kruin van de dijk scharrelden wat Wulpen. Westopten even. Eén van onze deelnemers moest terug naar huis. Dat vergde herindelingen zo veranderde mijn riante positie in een normale. Kees en Becky kwamen er bij. Ikverdween weer achterin, maar met een vierdeurs (sorry Jan) bleek dat geen handicap.Ondertussen zochten wij de boompjes af naar Koperwiek, Kramsvogel, Vink, Sijsje,Groenling en Putter. Op de akkers zaten Grote Canadese ganzen, Grauwe ganzen, eenpaar Nijlganzen en tussen de maïsstoppels scharrelden wat Ringmussen.

Een Klapekster in beeld op het Wierholt. Foto: Rutger Polder

Oude ZeugDe lucht betrok en de eerste sneeuwvlokjes zochten aarzelend hun weg naar de aar-de. Die situatie was nog steeds zo, toen wij bij haven de Oude Zeug arriveerden. Bijde jachtwerf zwommen Grote zaagbek, Krakeend, Bergeend en Brilduiker. Een Grotemantelmeeuw keek dat vanaf een dukdalf aan. Grote groepen Smienten en ganzenvlogen over het IJsselmeer terwijl wij naar de andere haven gingen. Die lag vol wer-keloze vrachtschepen. Wij bleven niet werkeloos toezien en na nog een Toppereendgescoord te hebben gingen wij naar De Wielen bij het Sluitgatbos. Met een “houeven vast” liet ik mij opzadelen met het dragen van een telescoop. Ik onderging datzonder morren, want het geeft wel enige status. Die verdween toen de aanwezigeKuifeend, Tafeleend en Wintertaling gewoon met het blote oog waarneembaar waren.Ook de Aalscholver was niet te missen. Naar de Dijkgatsweide dan maar.Toegevoegde waarde: Slobeend, Kok- en Stormmeeuw en 7 Reeën. We maakten onsop voor een wandeling bij de Sluisgatweg. Veel geluiden en kortstondige waarne-mingen van Grote bonte specht, Kool- en Pimpelmees, Boomkruiper, Goudhaantje enAppelvink. Duidelijk zichtbaar waren de Torenvalk, Blauwe kiekendief en als klapstukde Klapekster. Het sneeuwen was gestopt en bij de Robbenoordbossluis aangekomenwerden daar net vogels geringd. Dat trekt de aandacht, net als een paar Nonnetjeszodat Jan Gerardus één van de weinigen was, die een IJsvogel de sluis in en uit zagvliegen. De Stevinsluizen lagen er verlaten bij en leverde ons niet de gemelde IJseendop. Tot zover nog geen ijskoude handen en voeten maar dat moest dan maar bij dehaven van Den Oever gebeuren.

Den OeverEindelijk een sanitaire stop voor de dames, maar ook de gelegenheid een visje tescoren. Dan mis je wel de Dwergmeeuw en Middelste zaagbek. De beloofdeKuifduiker was er niet maar wel een paar Dodaars. Vier man waren zo gelukkig eenZwarte roodstaart te zien en ook niet iedereen zag de Keep. Tureluur, Kluut, Kanoeten Bonte strandlopers zagen de meesten wel tenzij je net aan een warm visje zat. Opde terugweg over het dammetje werden nog een Oeverpier, Graspieper en Rietgorsgescoord voor wij gezamenlijk vertrokken naar Vatrop. De gemelde Kleine zilverrei-ger had zich achter de brede rug van een Blauwe reiger verstopt. Tevergeefs. Maar erwaren meer meldingen die voor het verdere verloop van de excursie grote gevolgenhad. Waarschijnlijk een groep Witsnuitdolfijnen en een Bultrug waren bij Castricumgesignaleerd. Daar zit geen veertje aan, maar zorgde wel voor een tweedeling. Pierregaf het commando over aan Jan Stok. Er volgde een herindeling van de auto’s en nanog een gezamenlijke waarneming van de Grote zilverreiger vertrok de Jonas-in-de-Walvisgroep naar Castricum en de rest vervolgde zijn weg over Wieringen. Het zon-netje scheen. Een Gaai poetste zich op en wij concentreerden ons op de Kolgans,Brandgans en Rotgans. Bij de vondst van een hybride Canadese gans werd even stilgestaan en ook genoten van de wolken Goudplevieren. Jan Gerardus en Anneriekegenoten wat langer maar waren gelijk de aansluiting kwijt en bij Westerland stondenwij plots met drie auto’s i.p.v. met 4. Toen daarna met veel spul en moeite eenZwarte rotgans was ontdekt, verplaatsten wij ons werkterrein naar De Putten waar

DE KLE INE ALK 19

wij in het toenemende avondrood de Steenloper, Scholekster, Kleine rietgans en drieWitbuikrotganzen konden noteren. Op de weg terug naar Alkmaar reed er een busvoor ons. Een teken? Dat was het dus! De volgende keer maar met een busje.

Dirk van der Made, Broekerwaard 19, 1824 EP Alkmaar

Boek De Dijk/Rots in de branding?

De ‘Vrienden van de Hondsbossche’ is de kring voor Noord-Hollandse waterstaats-geschiedenis en bestaat nu al weer ruim 30 jaar. Vrijdag 14 december 2012 werd in hetkantoor van Landschap Noord-Holland de 29e uitgave gepresenteerd. Het is een heelbijzonder boekje geworden, dat van twee kanten leesbaar is.Aan de ene kant geeft Frans Buissink, medeoprichter van het tijdschrift Grasduinenen kunstschilder (http://www.fransbuissink.nl/), een prachtig portret van deHondsbossche Zeewering, voor hem De Moeder van alle Dijken met hoofdletters.Frans is een trouwe bezoeker van de Hondsbossche. Hij geeft een indrukwekkend por-tret van de Zeewering en het leven binnen- en buitendijks. De opeenvolging van deseizoenen in het natuurgebied De Putten, de rotsflora en -fauna op het basalt, het die-renleven rond het wrak van het Engelse slagschip Prince George en de wereld van dedijkwerkers, sportvissers en vliegeraars passeren de revue. Frans Buissink zorgde zelfvoor de foto’s.Vanaf de andere kant van dit ‘omkeerboek’ beschrijft Diederik Aten de historie vande Hondsbossche en aansluitende Pettemer Zeewering. Hij besteedt aandacht aanoude doorbraken, dijkgraaf Van Foreest en zijn plan voor de versterking van de dijkmet basalt, de schade van de rampzalige februaristorm van 1953 en de verhoging vande Zeewering tot Deltahoogte. Uit Atens verhaal blijkt dat de Zeewering al zes eeuweneen ‘zwakke schakel’ in onze Noordzeekust is. Minstens even interessant is de historievan de polders achter de Hondsbossche. Want die is lek. Onder en door de Zeeweringdringt zout zeewater het land in. Juist dat brakke milieu maakt de Pettemer- enHargerpolder heel bijzonder. Sinds 2010 vormen ze zelfs een zwaar beschermd Natura2000-gebied. Maar wanneer duiken de eerste berichten over het brakke drangwaterop? En hoe ging men ermee om?“De Dijk / Rots in de branding?” vormt een bijzondere hommage aan de oudeZeewering van basalt, beton en asfalt. Want hoe indrukwekkend hij ook is, De Dijkbij Petten voldoet niet meer aan de veiligheidsnormen.“De Dijk / Rots in de Branding?” telt 76 bladzijden en is helemaal in kleur geïllus-treerd. Het boekje kan bij het hoogheemraadschap worden besteld (a.rodenhuis@hhnk.nl, tel. 072-582 82 82). Prijs € 15,—.(bron www.hhnk.nl)

20 DE KLE INE ALK

DE KLE INE ALK 21

Communicatie & Actualiteiten

Van het bestuur

PromotieDe Vogelwerkgroep heeft sinds kort dan eindelijk een eigen folder. Jasper Hullemanwerd ingehuurd om deze vorm te geven en het resultaat mag er zijn! We bedanken JanStok, Miranda Zutt en Hans Brinks voor het beschikbaar stellen van de mooie foto’s.Op de lezingen zijn exemplaren aanwezig die jullie mee kunnen nemen om zo zelfleden te werven. Standaard een folder mee in de tas en als je iemand tegenkomt metinteresse in vogels kan je hem/haar meteen een folder aanbieden.

NatuurdagEr wordt al jaren over gesproken, maar op zaterdag 11 mei zal dan eindelijk de eersteAlkmaarse Natuurdag plaatsvinden. We organiseren dit in samenwerking met hetIVN, KNNV, Stichting Oudorperhout, Animo, Gemeente Alkmaar en de molenaarsvan de Zeswielen. Deze dag is het namelijk ook Molendag en daar komen jaarlijkszeker 500 belangstellenden op af. Met onze activiteiten samen hopen we nog veel meermensen naar de Oudorperhout te trekken.Er zullen verschillende kramen aanwezig zijn, een imker, er zijn excursies door hetgebied, kijkpunten, een quiz, schminken voor kinderen enz. Wil je deze dag helpenlaat het dan zo spoedig mogelijk weten (zuttmade@quicknet.nl, 0226-32 02 01). Wezoeken excursieleiders en bezetting voor onze promotiekraam. Of misschien heb je zelfnog een leuk idee? Laat het ons dan ook z.s.m. weten.

Gemeente AlkmaarHopelijk krijgen we binnenkort meer duidelijkheid over de voortgang van het beste-den van het gewonnen bedrag van de Stadsvogelprijs.Animo heeft overleg gehad over de meeuwen in Alkmaar. Er is o.a. een presentatiegedaan van mogelijke locaties van slechtvalkkasten. Vooralsnog hopen we dat degemeente inziet dat het bieden van alternatieve broedgelegenheid, ondergrondse vui-lopslag en het informeren van de directe omgeving waar de overlast plaatsvindt heelbelangrijk is.Animo is ook nog in overleg met de provincie over de bermen van de N245 (S3)langs Alkmaar Noord, onder andere middels een veldbezoek op 18 december. De pro-vincie wil de bestaande beplanting in de middenberm en de oostelijke zijberm weerterugbrengen naar de oorspronkelijke bedoeling: gevarieerde bosschages. Vanuit prak-tisch en financieel oogpunt is een aantal jaren geleden gekozen voor de huidige ‘haag-scheermethode’. Die leidt op de langere termijn echter tot uitholling van bosschages:aan de buitenzijde wordt al het licht opgevangen, binnenin wordt het te donker waar-door daar steeds minder planten kunnen groeien. Vanuit ecologisch oogpunt geeft ditveel minder waarde dan een gevarieerde bosschage en bovenal ontstaat hierdoor eeninstabiele begroeiing en wordt niet voldaan aan de vereiste beeldkwaliteit. Met betrek-king tot de brede zijbermen zijn we het hierover eens met de provincie en ook over

enkele maatregelen, zoals selectief kappen en het creëren van zonnige inhammen voorinsecten. Met betrekking tot de zeer smalle middenberm zijn wij niet tegen de haag-scheermethode: het zorgt voor een dichte haag, waardoor je niet wordt afgeleid doortegenliggers. Wordt vervolgd.De gierzwaluwpannen bij de Remonstrantse kerk blijken nog niet te zijn geplaatst.Toegezegd is dat dit deze winter gaat gebeuren. We houden dit in de gaten.

Broedvogelatlas SovonMaarten Platteeuw is voor onze Vogelwerkgroep de coördinator van dit project.Elders in dit blad staat een artikel van hem met meer informatie over dit project.

Hondsbossche en Pettemer ZeeweringEr is een brief gestuurd o.a. namens de VWG naar de Deltacommissaris. Hij heeftdestijds het advies aan de minister uitgebracht om te kiezen voor zand. Dit was echtervoordat alle onderzoeken waren afgerond. Ons wordt steeds voorgehouden dat zijnkeus en hard substraat onbespreekbaar zijn en we vroegen ons af of dit ook werkelijkzo is. En hoe denkt hij daar nu over, nu bekend is hoe nadelig deze keus voor denatuur zal zijn? Er kwam al snel een eerste reactie, dat geeft weer hoop.Natuurmonumenten en Vogelbescherming Nederland hebben nog steeds geen stand-punt naar buiten toe uitgedragen, wat hoogst opmerkelijk is gezien het grote verliesaan natuurwaarde.

Het Bestuur

Bergermeer

De uitgestrekte weilanden langs de Kolonel Sneepweg in de Bergermeer worden regel-matig door onze leden bezocht. In de bloemrijke weilanden broedden voorheen veelweidevogels. Bij de molen zat een Steenuil in een nestkast en Kwartels laten zich hierin het voorjaar regelmatig horen. Al vaker hebben we echter ook al geschreven overminder verkwikkelijke zaken in deze polder, vooral de laatste jaren. Onlangs kregen wevia Animo het volgende lijstje van een bewoner van het gebied:

•Hondenuitlaatservices, die honden daar uitlaten (los, TD). Broedseizoen of niet,maakt niet uit. Speurhonden die daar worden uitgelaten.•Jagen vanuit auto’s, rijdend langs het water, b.v. eenden schieten.•Er wordt veel geoefend door Defensie, zo erg dat hij al eens plat op de grond moestwachten tot het over was.•Welwillende vrijwilligers die weidevogelnesten markeren, die dan vervolgens leegge-rooft zijn. Iemand die eieren aan het rapen was, gezien.•Er wordt gestroopt.

22 DE KLE INE ALK

•Er hangen illegale netten voor visvangst.•Er komen lesauto’s (en motorfietsen, TD) oefenen.•Er wordt met modelvliegtuigjes gevlogen, of met vliegers, of met kites gesurft over desneeuw.•Er wordt gemaaid voor 15 juni, en mest uitgereden.•Er gaan steeds meer mensen langs, ook met auto’s, want de SUV’s kunnen langs het hek.•Het is een afwerkplaats geweest.

De Vogelwerkgroep heeft al verschillende keren contact gezocht metNatuurmonumenten over o.a. het plaatsen van een afrastering en de hondenuitlaatser-vice. Marcel Groot, ons contactpersoon daar, heeft ze eenmaal betrapt en gewaar-schuwd en een andere uitlaatservice heeft hij gebeld (er stond op de auto een naam diewe konden doorgeven).Het probleem is dat de grond nog van BBL (Bureau BemiddelingLandbouwgronden) is en dat Natuurmonumenten (NM) dat mogelijk in de toekomstin beheer krijgt. Een moeilijkheid daarbij is de munitie die nog in de grond zit. Zolang er nog geen overdracht heeft plaatsgevonden mag NM er niets doen. Dus ookgeen hek zetten langs de Kolonel Sneepweg, zoals al eerder is geadviseerd.Overigens is wel al twee jaar achter elkaar laat gemaaid voor de aanwezige Kwartels.Alleen over het particuliere perceel net ten zuiden van het Defensie-hek heeft NMgeen zeggenschap en dat wordt dus eerder gemaaid (rond eind mei; heeft mogelijkgevolgen voor een enkele Graspieper). Nestbescherming vindt waarschijnlijk alleen tenzuiden van de ringvaart plaats op enkele intensief gebruikte percelen direct langs deweg (geen echt grasland, maar eigenlijk akkers).

DE KLE INE ALK 23

De Bergermeer langs de Kolonel Sneepweg. Foto: Miranda Zutt-van der Made

24 DE KLE INE ALK

Van Pieter Korstanje (Beleidsmedewerker Groen en Landschap, gemeente Bergen) ont-vingen we onderstaande aanvulling/reactie:“De Kolonel Sneepweg is geen openbare weg, daarom kan de gemeente hier niethandhaven op verkeer. Wanneer het om de jacht gaat is het de provincie die moethandhaven. Overigens is het de bedoeling dat de Sneepweg fietspad wordt metbestemmingsverkeer, zodat de Nationale Reserve die op het MOB-complex achterblijftwel bereikbaar blijft voor auto’s, maar er voor de rest alleen gefietst en gewandeldwordt. Verder loopt er een nieuw bestemmingsplan, waarbij het zuidelijke deel dezezomer al een natuurstatus krijgt. Voor het noordelijke deel is dit nog niet mogelijkomdat hier nog een agrariër zit die een stuk grond in eigendom heeft. Op dit momentwordt het terrein afgezocht op niet gesprongen munitie, zodat er straks gegraven kanworden zonder ongelukken. Het is de bedoeling dat eind dit jaar werkzaamheden star-ten in het zuidelijke deel, waarbij dit wordt ingericht voor waterberging en natuur.Het is o.a. het idee om tussen de Sneepweg en de graslanden een sloot te leggen,Hierdoor wordt het lastiger om het land te betreden. Wanneer alles is afgerond gaat degrond, zo is de bedoeling, naar Natuurmonumenten, waardoor die ook mee grip krij-gen op het beheer.”

Jullie merken dat er achter de schermen wordt gewerkt aan een betere beschermingvan het gebied. Helaas gaat dat niet altijd zo snel als je eigenlijk zou willen.

Tom Damm, Miranda Zutt, Pieter Korstanje

De nieuwe nationale atlas van vogelverspreiding: het veldwerk in het werkgebied VWG Alkmaar e.o.

Ongetwijfeld hebben velen van jullie al in één of ander vogelblad gelezen over hetbegin december 2012 opgestarte nieuwe atlaswerk van Sovon VogelonderzoekNederland. Het gaat hier om een actualisering van het verspreidingsbeeld van de diver-se in ons land in het vrije veld voorkomende vogelsoorten in zowel het winterhalfjaarals gedurende de broedtijd. De vorige atlas van winter- en trekvogels dateert inmiddelsalweer van de jaren 1978-1983 en het moge duidelijk zijn, dat er sindsdien vele, vaakspectaculaire veranderingen zijn geweest in enerzijds het landschap en de stedelijkeontwikkelingen in ons land en anderzijds de respons in het voorkomen van vogels opzowel deze veranderingen als op bijvoorbeeld klimaatgerelateerde ontwikkelingen.

Via de site www.vogelatlas.nl hebben potentieel geïnteresseerden al sinds het najaarvan 2012 een zgn. ‘atlasblok’ van 5x5 km2 kunnen ‘claimen’, waarbij ze dan ook kon-den aangeven in welk winterseizoen en/of welk broedseizoen ze het desbetreffendeblok zouden inventariseren. In het werkgebied van de VWG Alkmaar e.o. zijn, voor de

wintertellingen, in principe alle atlasblokken geclaimd. In figuur 1 is aangegeven omwelke atlasblokken het gaat en wie ze hebben geclaimd.

atlasblok winter zomer teller14-51 2014 2015 Jaap Hooijmans14-52 2014 2015 Jaap Hooijmans14-53 2012 2013 Thea Scheepe - Dekker14-54 2012 2013 Herman Wolfswinkel19-11 2013 2013 Dook Vlugt19-12 2013 2013 Dook Vlugt19-13 2012 2013 Maarten Platteeuw19-14 2012 2013 Jurgen Rotteveel19-21 2012 2013 Kees Scharringa19-22 2013 2014 Maarten Platteeuw19-23 2012 2013 Maarten Platteeuw19-24 2012 2013 Stephan Koppes19-31 2013 2013 Wim van Gelder Jr19-32 2012 2013 Kees Scharringa19-33 2012 2013 Harry Smit19-34 2012 2013 Cor Thomas19-35 2012 2013 Hans Oudejans

DE KLE INE ALK 25

Figuur 1. Overzicht van de atlasblokken in het werkgebied VWG Alkmaar en welkewaarnemers ze voor welk winterseizoen hebben geclaimd.

26 DE KLE INE ALK

Het is nog een flinke klus om gedurende drie winterseizoenen en drie broedseizoenenal deze atlasblokken volgens alle regelen der kunst (zie http://vogelatlas.nl/static/voge-latlas/docs/Atlas-handleiding2012_web.pdf ) zo volledig mogelijk te inventariseren.Gedurende het zogenaamde ‘gouden grid’-onderzoek, een intensivering van het veld-werk in acht volgens een vast patroon gekozen 1x1 km-hokken in ieder atlasblok, wor-den waarschijnlijk zowel voor de winterverspreiding als voor de broedvogels de meestesoorten wel gevonden. Om echter de soortenlijst echt compleet te krijgen, de aantals-schattingen echt betrouwbaar en, in het broedseizoen, de broedzekerheid per soort (ende aantalsschattingen) zo goed mogelijk, is het, zo blijkt uit de ervaringen van de eer-dere atlasprojecten, zeer gewenst om zo veel mogelijk aanvullend werk te doen. Dezeaanvullende gegevens kunnen zowel betrekking hebben op hetzelfde seizoen als waar-voor het veldwerk per atlasblok is geclaimd als ook in andere seizoenen binnen hetdriejarige project. Voor de aanvullende gegevens kunnen alle waarnemingen van vogelsuit winterseizoen en broedseizoen (de laatste mits voorzien van een indicatie omtrentde mogelijkheid, waarschijnlijk of zekerheid van broeden) uit bovengenoemde atlas-blokken worden gebruikt. Ook waarnemingen ingevuld in waarneming.nl wordengekoppeld aan de vogelatlas. Wees daarbij zo volledig mogelijk met je omschrijving.Dus ook aangeven wat je de vogel hebt zien doen: zingen, nestbouw, paren e.d.

Voor een zinvolle vergelijking van de resultaten van het huidige atlaswerk met dat vande vorige atlas is het eigenlijk nodig dat van zo veel mogelijk atlasblokken in iedergeval de soortenlijst compleet wordt en betrouwbaar is. Om deze reden heeft Sovondan ook zgn. ‘districtscoördinatoren’ aangezocht en de districtscoördinator (KeesScharringa) van ‘ons’ district Noord-Holland noord heeft bij de VWG Alkmaargezocht naar een contactpersoon (Maarten Platteeuw) tussen hem en de VWG-leden.Bij deze willen we dan ook een pleidooi doen aan alle actieve vogelaars binnen deVWG om zo veel mogelijk hun losse waarnemingen van vogels binnen het werkgebiedzo nauwkeurig mogelijk, in ieder geval op het niveau van atlasblok, te noteren. Daarbijrekent de contactpersoon binnen de VWG het tot zijn taak om te trachten contact teleggen met en tussen alle vogelaars die één of meer atlasblokken binnen ons werkge-bied én eraan bij te dragen dat zowel zij als de andere actieve vogelaars hun waarne-mingen aan het atlasproject ten goede kunnen laten komen.

Maarten Platteeuw, Kotterstraat 40, 1826 CE Alkmaar, (072) 561 73 94, (0651) 47 61 73,maartenplatteeuw@hotmail.nlKees Scharringa, Trompenburg 26, 1852 CD Heiloo, ADCNoordhollandnoord@sovon.nl

2013: het Jaar van de Patrijs

De meesten van jullie weten al dat 2013 het Jaar van dePatrijs is geworden. We hopen dat veel mensen een bij-drage willen leveren. De basis bestaat uit twee maal eentelling. De eerste telling vindt binnenkort plaats tussenhalf februari en eind maart. Vandaar dat we jullie nog-

maals willen attenderen op die telling. In september volgt dan de tweede. Vaker tellenmag natuurlijk altijd.Hieronder wordt in het kort uitgelegd waarom de Patrijs tot soort van het jaar 2013is gekozen, wat je kunt doen als vrijwilliger en waar je meer informatie kunt vinden.

WaaromNog maar veertig jaar geleden was de Patrijs een kenmerkende soort van hetNederlandse platteland. Maar sinds de jaren zeventig zijn de aantallen met ruim 95%afgenomen. De Patrijs is bezig te verdwijnen uit Nederland. Sovon enVogelbescherming willen dat niet laten gebeuren en hebben daarom 2013 uitgeroepentot het Jaar van de Patrijs.

Waar zit de Patrijs?Voor een goede bescherming is kennis nodig. Waar zitten Patrijzen en hoeveel zijn

DE KLE INE ALK 27

Op zoek naar de Patrijs. Foto: Jan Stok

28 DE KLE INE ALK

dat er? Wat zijn de kenmerken van die plekken en hoe goed doen ze het daar? Metgerichte tellingen hopen we hierover zoveel mogelijk gegevens te verzamelen.Daarnaast willen we ook iets voor de Patrijs gaan doen. In een aantal gebieden probe-ren we de leefomstandigheden voor Patrijzen alvast te verbeteren. In die gebiedenwordt geëxperimenteerd met inrichtingsmaatregelen en beheervormen, en wordtonderzocht welke daarvan wel en niet succesvol lijken te zijn (contact: cees.wit-kamp@vogelbescherming.nl).

Wat kun jij doen? Tellen!We roepen iedereen op om mee te doen aan de tellingen die we in het Jaar van dePatrijs organiseren. We vragen je minimaal twee keer te tellen. Zelfs als je nog overweinig kennis van de Patrijs beschikt, kun je meedoen.

Hoe moet er geteld worden en wanneer?Op www.jaarvandepatrijs.nl staat alle informatie over het project. Daar vindt je o.a.een uitgebreide handleiding voor de tellingen, een beknopte telflyer voor in het velden een powerpointpresentatie die gebruikt kan worden om mensen te enthousiasmeren.

Doe mee voor de Patrijs!

SOVON & Vogelbescherming

Ontdek Natuurmuseum Westflinge

Westflinge is een heerlijk regionaal Natuurmuseum dat zich richt op de ontstaansgeschiede-nis van de regio midden West - Friesland met ook de daarbij behorende rijk geschakeerdeflora en fauna.In prachtige diorama’s en verschillende uitstallingen wordt uitgelegd hoe het landschap is

ontstaan en welke dieren er hebben geleefd.Van gesteenten, mineralen, schaaldieren, schelpen en fossielen naar de uitstallingen van

dag- en nachtvlinders is maar een kleine stap.Het vogeldiorama met ca. 90 dieren en de historische stereoscoop met glasplaatfoto’s van

Burdet, zijn voor vogelliefhebbers een must.Als sluitstuk zijn een aantal uitstallingen als een reis door de tijd te ervaren. Van 550

miljoen jaar geleden tot en met de laatste IJstijd met mammoet en andere dieren. De reiseindigt met de uitstalling van mens en dier in de Prehistorie en vroegste bewoning in hetGeestmerambacht.

Openingstijden:Iedere zondag van 13.30 tot 16.30 van 1 maart tot 1 november.In juli en augustus tijdens de Langedijkerdagen ook op de woensdagen. Groepen vanaf

DE KLE INE ALK 29

10 personen kunnen elke dag een afspraak maken.Entree: volwassenen € 2,00, kinderen t/m 12 jaar € 1,00.

Contact: (072) 564 39 47, info@museumwestflinge.nlMeer informatie: www.museumwestflinge.nl, Kerkplein 2, Sint Pancras

Lezingen

Woensdagavond 20.00 uur buurthuis “De Eendracht”, Papaverstraat 9 te Alkmaar.De KNNV-lezingen zijn chronologisch verwerkt in de overzichten en herkenbaar aan“[KNNV]”; deze vinden plaats in Wijkcentrum Overdie, Ruusbroechof 97 teAlkmaar. Woensdag 20.00 uur.

Parkeren BergerhofRondom de Eendracht mag tot 20.00 uur alleen geparkeerd worden met een specialevergunning. Je kan het best parkeren langs de Kruseman van Eltenweg en daar eenpaar centen in de meter gooien, want een boete is zonde van het geld.

[KNNV] Woensdag 27 maart: Rob Monsees met AustraliëZie hiervoor de uitgebreide aankondiging in het vorige nummer.

Dinsdag 19 maart: Publieksavond met Nico de HaanNico de Haan komt in samenwerking met Zeiss/Bynolyt naar VogelwerkgroepAlkmaar e.o. om een avond te verzorgen waarin het genieten van vogels kijken centraalstaat. Nico de Haan werkte bijna 30 jaar bij Vogelbescherming Nederland. Naast hetmaken van televisie- en radioprogramma’s en het realiseren van documentaires geeftNico ook vogelcursussen (zie ook www.vogelskijken.nl), geeft hij managementtrainin-gen en leidt hij excursies. Met zijn droge humor weet hij aan velen, jong en oud, zijnpassie voor vogels over te brengen.De toegang is gratis. Kom op tijd want vol = vol!

Programma19:30 uur Zaal open en gelegenheid om (op eigen kosten) een kopje koffie of

thee te drinken20:00 uur Een korte inleiding door de voorzitter Harry Smit van

Vogelwerkgroep Alkmaar e.o.20:10 uur Een powerpointpresentatie van Nico de Haan: Happen en Stappen

in Vogelland20:50 uur Een korte vogelquiz waarmee je een Zeiss-verrekijker kan winnen

en informatie over verrekijkers21:00 uur Pauze

30 DE KLE INE ALK

21:30 uur Presentatievideo over roofvogels met live commentaar van Nico22:15 uur Afsluiting en bekend maken van de prijswinnaar22:30 uur Einde

LocatieDeze avond wordt gehouden in Wijkwaard, Muiderwaard 224 in Alkmaar.

Woensdag 17 april: Roelf Hovinga met De natuur van Noord-IranIran komt hier vooral in het nieuws door z’n omstreden nucleaire programma, geslui-erde vrouwen en ronduit enge regeringsleiders. Tijdens zijn reizen naar dit land onder-vond Roelf Hovinga dat de werkelijkheid geheel anders is en het land veel meer heeftte bieden. De bevolking is zeer gastvrij en de natuur erg gevarieerd.Tijdens deze lezing staan we stil bij de natuur in Mazandaran, een provincie in hetnoorden van het land. Het landschap varieert hier van hoge bergtoppen met eeuwigesneeuw, uitgestrekte bosgebieden tot omvangrijke moerassen. Deze avond staat vooralin het teken van de grote variatie aan vogelsoorten die hier broedt en overwintert. Doorde geografische ligging en variatie aan leefgebieden zijn dat zowel vertrouwde Europeseals minder bekende soorten als Siberische kraanvogel, Keizerarend en Witstaartkievit.Ook planten, dagvlinders en de lokale cultuur zullen deze avond aan bod komen.

[KNNV] Woensdag 24 april: Joke Stuurman met NachtvlindersIn Nederland en België komen meer dan 2000 soorten nachtvlinders voor, waarvan erongeveer 900 tot de grotere nachtvlinders (macro-nachtvlinders) behoren. De overige1100 soorten betreffen de kleine nachtvlinders (micro-nachtvlinders).

Zwartkopgors. Foto: Roelf Hovinga

DE KLE INE ALK 31

De nachtvlinders zijn in families onderverdeeld. Bij de macro-nachtvlinders vormt defamilie uilen (Noctuidae) met meer dan 350 soorten de grootste groep. Ook de span-nerfamilie (Geometridae) is met ongeveer 300 soorten een grote groep. Daarnaast zijner nog een aantal bekende families, onder andere de beren (Arctiidae), Pijlstaarten(Sphingidae), bloeddrupjes (Zygaenidae), waartoe de Sint Jansvlinder behoort. Dit iseen dagactieve nachtvlinder. Ook in andere families komen dagactieve soorten voor.De kolibrievlinder – een pijlstaartvlinder – is misschien een bekend voorbeeld. Verderzijn er nog een aantal wellicht minder bekende families zoals boorders (Hepialidae enCossidae), spinners (Lasiocampidae) enz. Deze families komen in de lezing ook aan bod.De groep kleine nachtvlinders is ook in families opgesplitst en over deze groep is veelte vertellen en te laten zien. Zakdragers, stippelmotten, bladrollers en ook een groepgrotere kleine nachtvlinders (Pyralidae) passeren de revue.Tijdens de lezing zullen de rupsen niet ontbreken, waarbij waardplanten en biotopenworden getoond.Kortom; een gevarieerde lezing, waarbij duidelijk zal worden, dat de nachtvlinderseen kleurrijke en interessante groep vlinders betreffen.

Woensdag 15 mei: leden tonen eigen plaatjesOnze leden reizen heel wat af op zoek naar vogels; in ons eigen land, maar ook verdaarbuiten. Tijdens die tochten worden er vele mooie vogelplaatjes geschoten.Vanavond stellen we jullie in de gelegenheid deze te delen. Geef je hiervoor zo spoedigmogelijk op bij Harm Niesen (hh.niesen@quicknet.nl, (072) 589 42 19.

Harm Niesen, hh.niesen@quicknet.nl[KNNV] Rob Monsees, rob.monsees@xs4all.nl

Excursienieuws

Alle excursies vertrekken vanaf de parkeerplaats achter station Alkmaar, tenzij andersvermeld. Dat is met name het geval bij de KNNV-excursies, waarvan soms een flinkdeel ’s avonds doordeweeks is. Deze zijn chronologisch verwerkt in de overzichten enherkenbaar aan “[KNNV]”. Zie ook internet http://www.vwg-alkmaar.nl/ enhttp://www.knnv.nl/alkmaar/.

Zaterdag 13 en zondag 14 april: Limburg o.l.v. Jan StokZuid-Limburg in het voorjaar is natuurlijk altijd genieten. De voorjaarsflora komt netop gang, de Middelste bonte spechten baltsen volop en ook de overige specialiteitenzoals Taigaboomkruiper (ondersoort Kortsnavel-) en Europese kanarie zijn met watmoeite vaak wel op te sporen. Afhankelijk van de interesses van de deelnemers zullenwe pogingen doen om Dassen of andere leuke niet-vogels te zien te krijgen.Deze excursie is volgeboekt.

Zondag 12 mei: Texel o.l.v. Marco WitteDeze excursie behoeft natuurlijk geen uitgebreide aankondiging: Texel in het voorjaarstaat al sinds het begin van de jaartelling op onze agenda. En terecht natuurlijk. Juistin deze periode is de trek op zijn hoogtepunt, zingt alles volop en wie weet zien wezelfs Morinelplevieren! We bezoeken de diverse natuurgebieden op het eiland zoals delepelaarkolonie, het nieuwe gebied Utopia en natuurlijk de noordpunt waar zich veeltrekvogels verzamelen.Vertrek: 7:15 uur, boot 8:30 uur. Duur: hele dag.

Zaterdag 1 juni: Lauwersmeer o.l.v. Pierre van der WielenHet Lauwersmeergebied is gedurende het hele jaar een ware magneet voor vogels. Indeze periode is vaak nog wat steltlopertrek gaande en we gaan ook zeker proberen debalts van de Grauwe kiekendieven te bewonderen. Afhankelijk van het getij gaan weook nog enkele buitendijkse gebieden langs de Waddenkust bezoeken.Vertrek: 7:00 uur. Duur: hele dag.

Zaterdag 24 augustus: Makumer- en Workumerwaard o.l.v. Mart van ZweedenJuist in deze periode is deze regio met zijn grote rietmoerassen, ondiepe kusten enweidse graslanden bijzonder vogelrijk. Kemphanen en andere steltlopers komen in gro-te aantallen door, er zijn vrijwel altijd wel Reuzensterns en Krooneenden te zien enmet een beetje geluk ook nog Buidelmezen. Op de heen- of terugweg maken wemogelijk nog stops op Kornwerderzand of Breezanddijk om te zoeken naar zangvogels.Vertrek: 7:30 uur. Duur: hele dag.

Zaterdag 14 september: vaartocht door de Biesbosch o.l.v. boswachterHier wordt nog aan gewerkt maar het is de bedoeling om de geweldige excursie vaneen paar jaar geleden nog eens dunnetjes over te doen. Dit houdt in dat we ’s ochtendsmet een fluisterboot gaan rondvaren en in de middag in enkele gebieden met veelwatervogels gaan wandelen. Kosten per persoon € 20,00. Wanneer te betalen volgtlater. Aanmelden kan vanaf heden. Leden van de Vogelwerkgroep hebben voorrang bijaanmelding.Vertrek: 7:00 uur. Duur: hele dag.

Het wordt op prijs gesteld als u zich uiterlijk drie dagen voor aanvang van de excursieaanmeldt, zodat tijdig de beschikbaarheid in de auto’s kan worden geregeld. Doe ditvoor de VWG-excursies bij Erwin van Saane, voor de KNNV-excursies bij de excursie-leiders (ook voor inlichtingen), zie onder.Er wordt voor de auto’s gerekend met een tarief van 15 cent per kilometer. We radende bestuurders aan in het bezit te zijn van een inzittendenverzekering.

Erwin van Saane, e.v.saane@versatel.nl of (072) 564 43 25 of (0623) 70 84 61[KNNV] Sipke Gonggrijp (072) 506 74 95, Rob Monsees (072) 589 47 13 of Jan Verkaik(072) 561 56 05

32 DE KLE INE ALK

Buitencentrum Schoorlse Duinen

Openingstijden: dinsdag tot en met zondag van 10-17 uur. In het buitencentrumvindt u bosbrasserie IJgenweis. Daar kunt u genieten van biologische streekproducten.Voor alle excursies en activiteiten aanmelden op (072) 509 33 52 (ook voor inlichtin-gen), tenzij anders vermeld.

Expositie Re-Bird, tot en met 30 maartVogels zijn allemaal heel verschillend. Ieder met een eigen karakter: deftig, vrolijk,actief, vertederend, elegant... Zo ook de vogels van de Utrechtse kunstenares KarinBauman. Ze maakt fascinerende beelden van afvalmaterialen. Als je goed kijkt, herkenje soms onderdelen van een fiets, stofzuiger, tuingereedschap of sieraden. Van de afge-dankte, verloren of vernielde resten van de welvaart en mèt haar kunstzinnigheidcreëert zij nieuwe vogels. Op speelse wijze vraagt ze aandacht voor onze leefwijze enhet beperkter worden van de vogelstand, wat in haar ogen met elkaar verbonden is.Nieuwsgierig? Kom een kijkje nemen in Buitencentrum Schoorlse Duinen vanStaatsbosbeheer.

http://www.staatsbosbeheer.nl/, Activiteiten, “Schoorl” of Natuurgebieden, “SchoorlseDuinen” (of klik op Noord-Holland en op Schoorlse Duinen)

Waarnemingenoverzicht november 2012 t/m januari 2013

Gebiedsafkortingen:HbZ = Hondsbossche Zeewering TB = telpost Bergen aan ZeeNHD = Noord-Hollands Duinreservaat TC = telpost Camperduin

Deze periode werden maar liefst 7066 waarnemingen ingevoerd. Opvallend veel daar-van uit het Geestmerambacht en omgeving waar bezoekers aan een Bruine boszangerook allerhande andere leuke waarnemingen deden. In deze periode viel ook een flinkekoudeperiode; blijkbaar de langste sinds 1963! Gelukkig bleef er veel open water waar-door de gevolgen voor soorten als IJsvogel, Roerdomp mee lijken te vallen. Wel was devorst mogelijk fataal voor de Bruine boszanger.De gehele periode zaten er grote aantallen Roodkeelduikers voor de kust. Zo wer-den er op 29-12 ruim 1300 langs Camperduin geteld. Op diverse andere data werdener vele honderden gemeld. De Parelduiker die van 25-11 tot en met 13-12 op deZomerdel in het Geestmerambacht verbleef was door zijn tamme gedrag bijzonderpopulair bij vogelaars en fotografen. Nadat ie een dagje kwijt was, werd de vogel op15/16-12 op het Noord-Hollands Kanaal teruggevonden. Er waren twee waarnemin-gen van IJsduikers: de eerste werd door een groep waarnemers gezien toen de vogel op17-11 langs de HbZ naar zuid vloog. De tweede was op 26-12 op dezelfde locatie.

DE KLE INE ALK 33

Er werd slechts één Roodhalsfuut gemeld. Deze vloog op 24-11 langs de HbZ naarnoord. Kuifduikers deden het maar iets beter met 1 op 16-12 en 13-1 langs de HbZ.Op 14-12 verbleef een Geoorde fuut op het Geestmerambacht.Op 7-11 werd een Grauwe pijlstormvogel langs de HbZ gezien. Een vrij lateNoordse pijlstormvogel vloog op 11-11 langs de HbZ. Eén van de zeer weinigeStormvogeltjes dit jaar in NL vloog op 12-11 langs de HbZ naar zuid.Ondanks het regelmatig verblijven van Kuifaalscholvers in IJmuiden en DenHelder, blijft het hier toch een schaarse soort. De enige waarneming was op 16-12.Roerdompen deden het duidelijk beter en waren tijdens de vorstperiode ook ergzichtbaar. Er werden er tot maximaal 4 in het Geestmerambacht gezien en ook in deBergerpolder, Eilandspolder, Sluispolder (Bergen), Oudorp en de Polders L en R nabijBurgerbrug en Petten werden Roerdompen gezien. De enige Kleine zilverreiger uit deperiode zat op 3-1 in De Putten. De Grote zilverreiger blijft het uitstekend doen. Erwaren maar liefst 77 waarnemingen met in de Schermer, rond Heiloo en Bergen ookgroepjes van 3 tot 4 stuks. Zijn er inmiddels al slaapplaatsen van deze soort bekend uitons werkgebied? Bijzonder laat was de Zwarte ooievaar die op 8-12 van Callantsoogtot in het NHD werd waargenomen. Twee Lepelaars verbleven tot aan de vorstinvalin en nabij De Putten. Daarnaast was er een melding van 12 stuks vliegend overBergen op 19-1.Langs de kust en bij het Geestmerambacht werden in de periode zes waarnemingenvan Kleine zwanen gedaan. De aantallen zijn echter nog maar een fractie van wat wehier 10 jaar geleden zagen; de grootste groep bestond uit slechts 18 vogels. Wilde zwa-nen werden beduidend meer gemeld. Er werden er tot 8 op de Zomerdel in hetGeestmerambacht gezien en ook in de Diepsmeerpolder zit nog steeds de bekende

34 DE KLE INE ALK

Parelduiker, Geestmerambacht. Foto: Jan Stok

vogel. Een opvallende waarneming is die van 75 bij Heiloo op 30-12. Ganzen dedenhet ook vrij goed. Begin november en bij de vorstinval werden regelmatig overvliegen-de groepen Toendrarietganzen gezien. De grootste groep (240 stuks) was op 12-1over de Damlanderpolder. Kleine rietganzen verbleven in de Harger- enPettemerpolder (1), Koedijk (2) en 55 in Polder Q op 28-1. Overvliegend werden erlangs de kust 75 op 24-11 en 16 op 30-11 gezien. Kolganzen blijven maar toenemenmet deze winter circa 2400 stuks in de Harger- en Pettemerpolder. Dat maakt het zoe-ken naar Dwergganzen er niet makkelijker op. Ze arriveerden laat deze winter. Deeerste werden pas op 4-1 gezien. Tot de vorstinval werden er tot maximaal 42 gemeld.Daarna leken ze kwijt maar bleken ze (deels?) in grote groepen ganzen tussen hetNoord-Hollands Kanaal en Burgerbrug te zitten. Door de grote afstand waren ze hierveel moeilijker te bekijken en er werden er slechts maximaal 4 gezien. Na de vorstzaten er al snel weer circa 10 achter De Putten. Opvallender waren de Sneeuwgans dieop 5-11 over de Bergermeer vloog en de drie ontsnapte Ross’ ganzen die op hun tour-nee door Noord-Holland op 14-1 kort ons werkgebied aandeden. Ze werden zowel inPolder Q als achter De Putten gezien. Ook leuk waren de 5 Witbuikrotganzen dievanaf 16-12 in de Harger- en Pettemerpolder zaten.Op 8-11 vloog een IJseend langs het NHD. De overige meldingen waren vanCamperduin met 1 vogel op 17-11 en 4-1 en maar liefst 7 op 3-1. Het bekende ont-snapte vrouwtje Buffelkopeend verbleef weer de hele winter op de Zomderdel in hetGeestmerambacht. Van 11-12 tot de vorstinval op 13-1 zat er een vrouw Nonnetje opDe Putten. Een tweede vogel zat op 8-12 en van 24-1 tot 30-1 3 op hetGeestmerambacht. Op 20-1 vlogen er 3 over Bergen.Een Zeearend vloog op 19-1 over zee van IJmuiden tot op Texel en werd ook in onze

DE KLE INE ALK 35

De Kleine burgemeester van Heiloo. Foto: Jan Stok

regio gezien en wel bij Bergen aan Zee. Er werden vier Bruine kiekendieven gemeld.Onduidelijk is echter of Blauwe kiek wel is uitgesloten, winterwaarnemingen inNoord-Holland zijn immers erg schaars. En Blauwe kiekendieven werden deze winternu juist opvallend veel waargenomen. Er werden 84 waarnemingen doorgegeven. Ersliepen er minimaal 4 in de Kleimeer en verder waren er vooral veel waarnemingen inde grote, open polders langs de kust. Op 9-11 werd in het NHD eenRuigpootbuizerd gezien.Er zijn slechts 5 Smellekens doorgegeven. Met 65 waarnemingen dedenSlechtvalken het beter. Naast de vaak gemelde vogel nabij De Putten werden er in(alweer) het Geestmerambacht, Heerhugowaard west, de Schermer, Heiloo, het NHDen boven Alkmaar Slechtvalken gezien. Kortom, overal waar regelmatig mensen kijken...Op 25-11 vloog een Kraanvogel over de Diepsmeerpolder. Op 9 tot 14-11 zat daarook een Kluut, niet zo gebruikelijk daar in de winter. Paarse strandlopers werden,zoals gebruikelijk, alleen in De Putten en op de HbZ gezien, maar de aantallen warenhoog dit jaar, tot maximaal 36. Op 6-1 liepen nog 5 Kemphanen in Polder Q. Op16-1 liepen nog 2 stuks bij het Groot Ganzenveld. Zoals altijd werden in de koudepe-riode in de diverse kwelslootjes nabij de kust weer Bokjes gezien. Vroeger in het sei-zoen werden er in natte duinvalleien tot maximaal 5 bijeen gevonden, op 9-11 in het

36 DE KLE INE ALK

Steenuil, Heerhugowaard. Foto: Hans Brinks

Buizerdvlak (NHD). Op 16-12 werden nabij De Putten 2 Grutto’s gefotografeerd.Ook laat waren de Groenpootruiters op 3-11 in De Putten en op 5-11 in het NHD.Rosse franjepoten waren schaars dit najaar. Bij ons vloog er 1 op 4-11 langs de HbZ.Late Zwartkopmeeuwen zaten in de Bosmolenpolder op 18-11 en een andere zat op22-12 bij Camperduin. De enige doorgegeven Vorkstaartmeeuw vloog op 8-11 langsde HbZ. Op 26-12 zaten er Geelpootmeeuwen in De Putten en op het strand tenzuiden van Hargen. Pontische meeuwen werden meer waargenomen met op 2 en 11-1 1 op de HbZ, op 15-1 1 in Egmond, op 25-1 2 op zee t.h.v. de Schoorlse Duinen en3 op het Noord-Hollands Kanaal in Alkmaar en de laatste zat in het NHD op 27-1.Zoekt iemand wel eens de meeuwen bij de vuilverbranding af? Op 17-11 en 12-12 zater een Kleine burgemeester in de Overdie en vanaf 28-1 werd er regelmatig 1 inHeiloo gezien. Dezelfde vogel?De laatste Grote stern vloog op 14-11 naar zuid. Ook Alk/Zeekoeten deden het erggoed met regelmatig aantallen van >5000/dag langs de diverse telposten. Ook werd erop 28-11 een nieuw record geteld: 14.739 langs de HbZ. Als de waarnemingen vanpleisterende vogels representatief zijn, zitten er nu aardig wat Alken tussen deZeekoeten. Op 6-11, 16-11 en 29-12 vloog telkens 1 Kleine alk langs de HbZ naarzuid. Papegaaiduikers waren talrijker met op 11-11, 24-11, 12-12 telkens 1 en op16-12 en 4-1 telkens 2 stuks langs de HbZ.Er werden 31 IJsvogelwaarnemingen doorgegeven, waarvan meerdere van na devorstperiode. De derde koudeperiode in drie jaar heeft ze dus niet allemaal de dasomgedaan. Er waren slechts twee waarnemingen van Strandleeuweriken: op 4-11 5over Bergen aan Zee en op 11-11 11 over de HbZ. Tussen 15 en 17-11 verbleef er eenGrote pieper op de HbZ, op 17-11 vloog er nog 1 over het NHD en de laatste vloog

DE KLE INE ALK 37

Appelvink in de Rekerhout. Foto: Roelof de Beer

op 24-11 over de Kleimeer. Er zaten in nov/dec tot maximaal 3 Waterpiepers in deKleimeer. Op 24-11 zat er 1 bij Graft-De Rijp en 16-12 3 nabij Bergen.Winterwaarnemingen van Rouwkwikstaarten zien we niet heel veel. Een adulte manzat op 30-11 bij Noord-Scharwoude en op 12-12 zat er 1 tussen wat Witte kwikkenin de Wimmenummerduinen.In het vorige overzicht sprak ik over een mogelijk invasie van Pestvogels. Nu, dat isaardig goed uitgekomen. Er werden maar liefst 156 waarnemingen doorgegeven. Depiek was in november met afnemende aantallen gedurende december. Na de jaarwisse-ling zijn slechts twee waarnemingen van telkens 1 vogel doorgegeven. Leuke groepenwaren 45 in ’t Rak Noord, 43 in Alkmaar Centrum, 25 in Zuid-Scharwoude en 40-50over Heerhugowaard. Een late Gekraagde roodstaart zat op 6-11 in het NHD. Zoalsgebruikelijk probeerden op diverse plekken in en nabij de duinen Roodborsttapuitente overwinteren. Tot aan de vorstperiode waren er waarnemingen op vier locaties, ernageen meer.Op 8-12 werd in het Geestmerambacht een Bruine boszanger ontdekt. Deze werdtot 20-12 regelmatig doorgegeven. Daarna werd het stil tot ie op 14-1 weer werdteruggevonden. Op 18-1 (na sneeuw en flinke vorst) was de vogel toch echt weg (ofdood...). Bij deze vogel werd ook regelmatig een Tjiftjaf waargenomen. Op diverselocaties in het NHD werd regelmatig een Klapekster gemeld; telkens dezelfde of zou-den er meer overwinteren? Tot op heden geen waarnemingen uit de Schoorlse duinen!Vanaf 15-12 was de Bonte kraai bij Zuid-Scharwoude weer terug op zijn stekkie. Welbestreek de vogel deze winter een groter gebied en werd vaak op boerenerven bij demaïskuil gezien. Eén van de laatste in Nederland.Op 4-11 vloog een IJsgors over De Putten en op 11-12 1 over de HbZ. Op 4-11trok een Dwerggors wat bezoek in de Wimmenummerduinen en daar werd de vogelook op 9-11 nog gemeld. Bij Egmond-Binnen zit ook deze winter weer een groepGeelgorzen. Er werden er tot 23 gemeld.

Pierre van der Wielen, jocotoco@hotmail.com

38 DE KLE INE ALK

DE KLE INE ALK 39

31: De Oervraag

Het bijzondere aan China is dat het direct onder de oppervlakte miegelt van oud-heden. Vrijwel iedere welgemikte spade doet schatkamers vol antiek en fossielenopenspringen. Struikelend kwam ik langs een inderhaast neergekwakte loopplankaan land en ik wist me nog net aan een iel boompje vast te klampen. Een grasmus-je schoot weg uit mijn ooghoek. Maar wat kon mij dat schelen? Daar was ik nietvoor gekomen, want daar hebben we er thuis zat van. Om die te zien hoef je nieteen oceaan, een zeestraat en nog een oceaan met piraten, kooplui en ander gespuisvoor te doorkruisen. Niet om de levende fladderaars boven de grond maar om destenen exemplaren onder de zoden ging het mij.Bij wijze van good-bye werd mij mijn koffer achterna geworpen. Blij toe was ik

van deze zeelui verlost te zijn. Eindelijk kon ik aan het werk. Met enkele schredenlandinwaarts was ik op een plek aangekomen die het proberen waard was. Ikplaatste de schop in de aarde, zette er mijn voet op en hoorde de eerste fossiele bot-ten kraken. Heerljk! Krachtig snoof ik een teug frisse lucht op en zette de arbeidvoort tot het gat bijna een meter diep was. Of het een vrouwelijk of een mannelijkexemplaar was kon ik ondanks al mijn voorbereidingen niet zeggen, maar wel wasduidelijk dat het hier om een zeer oude vogel ging. Een Archeopteryx? Zoiets, hieldik mezelf voor. En waarom ook niet. Dit nieuwe China verrast niet alleen metOlympische Spelen, economische groei en zonnepanelen – om maar een paar din-gen te noemen – maar met nog veel meer. De grootste verrassing van allemaal is dedoorkijk die dit land ons biedt op de aller-aller-verledenste tijd, die zo ver achterons ligt dat de menselijke ervaring er op tientallen miljoenen jaren achterstandachteraan hinkelt.Wat opviel aan die goedgeconserveerde snavel was een rij dikke tanden, waar

ook nog eens gleufjes inzaten om prooien extra goed mee te vermalen. Zo indruk-kend, dat de vraag zich opdrong hoe zo’n goed gebouwde vogel ooit kon zijn uitge-storven. Wat at het dan, wat er eerst wél was en later niet meer? Wat heeft ditprooidier doen verdwijnen? Diezelfde vogel, zegt u? Ja, zo weet ik er nog wel eenpaar, meneertje of mevrouwtje die dit leest. U denkt veel te makkelijk over zakendie zich 60 miljoen jaar geleden afspeelden.Waarmee maar gezegd is dat de vraag of je met een mannetje of een vrouwtje te

maken hebt er een van alle tijden is.

De tweede prijs van de Nationale gedichtenwedstrijd ging naar Elly Stolwijk uitAlkmaar met haar gedicht ‘Waarom de zilvermeeuw in de nacht boven de parkeer-plaats moet schreeuwen’:

waarom de zilvermeeuw in de nacht boven de parkeerplaats moet schreeuwen

er is dat veld, dat beweegt alsje je hoofd beweegt,

je hoofd voorover beweegt in mijn schoot.

het witte veld waarover de binnenkantvan mijn pols zich wil verlengen,handpalm ook, de arm gestrekt.

je hemd dat los moet, dat witte,de woorden die los uit de zinnen

misselijk makend niet kunnen zeggen

wat er is. wat beweegt van binnen.wat wil schreeuwen boven

braak liggend land, met honger.

40 DE KLE INE ALK

Oplossing pagina 10: Plofkip