‘‘Het kleine ontmoeten’ en Het kleine ontmoeten’ en de bibliotheekde bibliotheek

Dr. Ruth Soenen (Sint-Niklaas 6 mei 2010)Dr. Ruth Soenen (Sint-Niklaas 6 mei 2010)

Foto’s Carol Verstraete & Michel De LaeterFoto’s Carol Verstraete & Michel De Laeter

De bibliotheek als ruimteDe bibliotheek als ruimte- Staat vooral in het teken van het uitlenen = centrale Staat vooral in het teken van het uitlenen = centrale

doelstelling en dat heeft dan ook een effect op de ruimtedoelstelling en dat heeft dan ook een effect op de ruimte

- De bibliotheek bevat naast veel boeken ook mensen. De bibliotheek bevat naast veel boeken ook mensen. (bezoekers, poetsvrouwen, bibliothecaris,… )(bezoekers, poetsvrouwen, bibliothecaris,… )

- De bibliotheek is niet enkel een ruimte met allerlei fysieke De bibliotheek is niet enkel een ruimte met allerlei fysieke kenmerken maar is ook een sociale ruimtekenmerken maar is ook een sociale ruimte

De bibliotheek een sociale De bibliotheek een sociale ruimteruimte

Kijken naar ontmoetingKijken naar ontmoeting

Niet doen maar zijnNiet doen maar zijn

Leren kijken naar bibliotheek als sociale Leren kijken naar bibliotheek als sociale ruimteruimte

- welk type ontmoeting doet zich voor - welk type ontmoeting doet zich voor in in de bibliotheekruimte waar ik werk? de bibliotheekruimte waar ik werk?

Kijken naar ontmoetingKijken naar ontmoeting

Kijken naar ontmoetingKijken naar ontmoeting

Kijken naar ontmoetingKijken naar ontmoeting

Onderscheid tussen parochiaal (bekenden) en Onderscheid tussen parochiaal (bekenden) en publiek (onbekenden)publiek (onbekenden)

Bibliotheken als sociale ruimtes bevinden zich Bibliotheken als sociale ruimtes bevinden zich ergens op het continuüm tussen parochiaal en ergens op het continuüm tussen parochiaal en publiekpubliek

Positie van bibliotheek heeft consequenties voor Positie van bibliotheek heeft consequenties voor het werken rond ontmoetenhet werken rond ontmoeten

Kijken naar ontmoetingKijken naar ontmoeting

ParochiaalParochiaal PubliekPubliek

SchoenenwinkelSchoenenwinkel winkel babywinkel baby HEMAHEMA

Case 1: De schoenenwinkelCase 1: De schoenenwinkel

De klanten vormen een etnisch diverse groep, De klanten vormen een etnisch diverse groep, maar toch zijn Vlaamse blanke mensen in de maar toch zijn Vlaamse blanke mensen in de meerderheid meerderheid

en wonen de klanten in de (al dan niet bredere) en wonen de klanten in de (al dan niet bredere) omgeving van de winkel. De winkel kan rekenen omgeving van de winkel. De winkel kan rekenen op een “op een “vast cliënteel”vast cliënteel”

Vergelijkbaar met bibliotheek van een gehucht, Vergelijkbaar met bibliotheek van een gehucht, klein dorpje of bepaalde stadswijkklein dorpje of bepaalde stadswijk

Case 1: De schoenenwinkelCase 1: De schoenenwinkel

Wat zegt en doet men er? Wat zegt en doet men er?

(1) Commerciële omgangsvormen(1) Commerciële omgangsvormen

transactiestransacties

(2) De sociaal georiënteerde (2) De sociaal georiënteerde omgangsvormen ( = gerichtheid op omgangsvormen ( = gerichtheid op anderen)anderen)

OntmoetingOntmoeting

Small talk tijdens transactiesSmall talk tijdens transacties

Indien korte contacten zich telkens opnieuw Indien korte contacten zich telkens opnieuw manifesteren bij dezelfde betrokkenen worden manifesteren bij dezelfde betrokkenen worden onbekenden uiteindelijk bekenden. onbekenden uiteindelijk bekenden.

Korte contacten transformeren naar meer Korte contacten transformeren naar meer duurzame contactenduurzame contacten

Ontmoeting: habituésOntmoeting: habitués

De vaste klanten zullen andere onbekende De vaste klanten zullen andere onbekende klanten laten merken dat zij tot de vaste klanten laten merken dat zij tot de vaste kring behoren. kring behoren.

Sommige getrouwen krijgen ook Sommige getrouwen krijgen ook ruimtelijke privilegesruimtelijke privileges

Ontmoeting: de sociale rol Ontmoeting: de sociale rol van de gerantvan de gerant

Gerant Gerant

– een soort vertrouwenspersooneen soort vertrouwenspersoon– Advies verstrekkenAdvies verstrekken

Ze is een ‘publiek karakter’. Zij bevindt zich te Ze is een ‘publiek karakter’. Zij bevindt zich te

midden van een brede cirkel aan mensen en midden van een brede cirkel aan mensen en vormt de draaischijf voor het verspreiden van vormt de draaischijf voor het verspreiden van nieuwtjes. nieuwtjes.

OntmoetingsruimteOntmoetingsruimte Mensen gaan er niet enkel schoenen kopen Mensen gaan er niet enkel schoenen kopen

maar gaan er ook naartoe om op de hoogte maar gaan er ook naartoe om op de hoogte te blijven van gebeurtenissen.te blijven van gebeurtenissen.

Via conversaties kan roddel zich verspreiden Via conversaties kan roddel zich verspreiden en wordt sociale controle bewerkstelligd. en wordt sociale controle bewerkstelligd.

Via roddel kan men buitenstaanders kwetsen Via roddel kan men buitenstaanders kwetsen en sancties treffen tegenover interne leden.en sancties treffen tegenover interne leden.

Roddel hoort dan ook thuis in de parochiale Roddel hoort dan ook thuis in de parochiale sfeer, de wereld van bekenden. sfeer, de wereld van bekenden.

Ontmoetingsruimte= een Ontmoetingsruimte= een parochiale ruimteparochiale ruimte

Het sociale karakter van deze plek wordt bepaald door de Het sociale karakter van deze plek wordt bepaald door de habitués habitués

= een thuisterritorium= een thuisterritorium

Een groepsgevoel tussen de mensen die er vaak komen. Een groepsgevoel tussen de mensen die er vaak komen. Een groepsverbondenheid tussen bekenden brengt naast Een groepsverbondenheid tussen bekenden brengt naast inclusie ook steeds exclusie met zich mee inclusie ook steeds exclusie met zich mee

Thuisterritorium door buitenstaanders vaak gepercipieerd Thuisterritorium door buitenstaanders vaak gepercipieerd als moeilijk toegankelijk. als moeilijk toegankelijk.

Parochiale ruimte = wanneer een fysieke ruimte Parochiale ruimte = wanneer een fysieke ruimte gedomineerd wordt door relaties tussen bekenden (die gedomineerd wordt door relaties tussen bekenden (die meestal geen familie zijn maar eerder kennissen).meestal geen familie zijn maar eerder kennissen).

Case 2: winkel met Case 2: winkel met babykoopwaar babykoopwaar

Publiek: Publiek: – sociaal en cultureel meer verscheiden dan sociaal en cultureel meer verscheiden dan

in de schoenenwinkelin de schoenenwinkel– uit nabije omgeving maar ook bovenlokaaluit nabije omgeving maar ook bovenlokaal

Vaste klanten slechts tijdelijkVaste klanten slechts tijdelijk

Eerder vergelijkbaar met een Eerder vergelijkbaar met een bibliotheek in een kleine stadbibliotheek in een kleine stad

Case 2: winkel met Case 2: winkel met babykoopwaar babykoopwaar

Verhouding: meer onbekenden dan Verhouding: meer onbekenden dan bekendenbekenden

Qua oppervlakte een grotere zaak dus Qua oppervlakte een grotere zaak dus klanten kunnen meer vrijblijvend komen klanten kunnen meer vrijblijvend komen en gaanen gaan

Relatie klant - verkoper ook nog van Relatie klant - verkoper ook nog van belangbelang

Case 2: winkel met Case 2: winkel met babykoopwaar babykoopwaar

TransactiesTransacties

Maar ook weer sociale neveneffecten:Maar ook weer sociale neveneffecten:– small talk aan de kassa tussen verkoper small talk aan de kassa tussen verkoper

en klanten klant

en en – small talk tussen onbekende klantensmall talk tussen onbekende klanten

In de winkel loopt nog een ouder koppel (grootouders) met eenIn de winkel loopt nog een ouder koppel (grootouders) met een

kinderwagen rond. Ze gaan naar de kassa en ontmoeten daar dekinderwagen rond. Ze gaan naar de kassa en ontmoeten daar de

moeder en de net bevallen dochter. Ze kijken naar elkaars moeder en de net bevallen dochter. Ze kijken naar elkaars baby’s. Debaby’s. De

grootmoeders beginnen een gesprek met elkaar. grootmoeders beginnen een gesprek met elkaar.

Grootmoeder A: Grootmoeder A: “dees was vier kilo bij de geboorte”.“dees was vier kilo bij de geboorte”.

Grootmoeder B: Grootmoeder B: “ja, dat van ons drie kilo zes”.“ja, dat van ons drie kilo zes”.

A: A: “en 54 centimeter.”“en 54 centimeter.”

B: B: “dees 51 centimeter.”“dees 51 centimeter.”

B: B: “ik was zenuwachtiger dan bij mijn eigen bevalling”.“ik was zenuwachtiger dan bij mijn eigen bevalling”.

A: A: “ja, met een epidurale.”“ja, met een epidurale.”

B: B: “ja, zij heeft dat gevraagd“ja, zij heeft dat gevraagd”. ”. De dochter knikt bevestigend en De dochter knikt bevestigend en trekt de wenkbrauwen op (pijnlijke affaire). trekt de wenkbrauwen op (pijnlijke affaire).

A: “A: “ja, waarom niet, ge moet geen zeer hebben als het niet ja, waarom niet, ge moet geen zeer hebben als het niet nodig is hé…” nodig is hé…” (veldnota’s 2 augustus 2000)(veldnota’s 2 augustus 2000)

OntmoetingOntmoeting

Korte contacten in deze winkel geven geen Korte contacten in deze winkel geven geen aanleiding tot de vorming van een groep aanleiding tot de vorming van een groep habitués habitués

Betrokkenen blijven onbekenden voor Betrokkenen blijven onbekenden voor elkaar maar tijdens het bezoek aan de elkaar maar tijdens het bezoek aan de winkel worden ze tijdelijk intimi winkel worden ze tijdelijk intimi

Korte contacten transformeren naar quasi-Korte contacten transformeren naar quasi-intieme bindingenintieme bindingen

OntmoetingOntmoeting

Tijdelijke ontmoeting heeft een Tijdelijke ontmoeting heeft een emotionele lading voor de betrokkenenemotionele lading voor de betrokkenen– Mensen kunnen er vrijblijvend hun hart Mensen kunnen er vrijblijvend hun hart

luchten tegenover de winkelier luchten tegenover de winkelier

Er is geen sprake van roddel Er is geen sprake van roddel

De kleine ontmoetingen spelen zich af De kleine ontmoetingen spelen zich af binnen een minder homogene groepbinnen een minder homogene groep

Ontmoetingsruimte : Ontmoetingsruimte : publiek met parochiale publiek met parochiale

accentenaccenten Relatie klant verkoper blijft van belang, Relatie klant verkoper blijft van belang,

Verkoper =Verkoper =- publiek karakterpubliek karakter- vertoont intercultureel en intergenerationeel spontaan vertoont intercultureel en intergenerationeel spontaan

handelenhandelen- beschikt over spontane welzijnscompetenties: luisteren/ beschikt over spontane welzijnscompetenties: luisteren/

begripbegrip

Gemeenschap wordt gevormd vanuit de anonimiteit en is Gemeenschap wordt gevormd vanuit de anonimiteit en is tijdelijk.tijdelijk.

Er is zowel ruimte voor ontmoeting als vermijdingEr is zowel ruimte voor ontmoeting als vermijding

Case 3: HEMACase 3: HEMA

Vergelijkbaar met een stedelijk Vergelijkbaar met een stedelijk bibliotheekcomplexbibliotheekcomplex

Winkelen meer dan een transactieWinkelen meer dan een transactie

Gericht bezig zijnGericht bezig zijn Wikken en wegen/ voelenWikken en wegen/ voelen Het private in het publieke ( doen alsof je thuis bent)Het private in het publieke ( doen alsof je thuis bent) Het toevallig ontmoeten van bekendenHet toevallig ontmoeten van bekenden ErgernisErgernis Samen uit Samen uit mobiele cocons mobiele cocons

HEMAHEMA

Het koffiebuffetHet koffiebuffet Routine/KijkenRoutine/Kijken

Zelfbedieningstoog: small talk en quasi-Zelfbedieningstoog: small talk en quasi-intieme relaties vooral tussen klanten intieme relaties vooral tussen klanten onderlingonderling

Mobiele cocons komen er tot stilstandMobiele cocons komen er tot stilstand

Bekend maar op afstandBekend maar op afstand

ErgernisErgernis

OntmoetingsruimteOntmoetingsruimte

Koffiebuffet:Koffiebuffet:

– publieke ruimte = fysieke ruimte die publieke ruimte = fysieke ruimte die wordt gedomineerd door relaties met wordt gedomineerd door relaties met onbekendenonbekenden

– Is zowel ruimte voor ontmoeting als Is zowel ruimte voor ontmoeting als vermijding als conflictvermijding als conflict

schoenenwinkel Winkel baby Hema-buffet

Bekenden met gering aantal onbekenden

Onbekenden en klein aantal tijdelijk bekenden

Onbekenden met erg klein aantal bekenden

Vanuit small talk naar duurzame contacten

Sociale steun + roddel

Vanuit small talk naar diepgaande emotionele onderwerpen maar tijdelijk

- Vanuit small talk naar duurzame contacten en naar tijdelijk emotionele diepgang- Small talk echter ook negatief geladen/ ergernis

WIJ, de habitués

Ontmoeting vanuit intimiteit

Wij, voor eventjes vanuit anonimiteit

Ontmoeting vanuit anonimiteit

Wij, voor eventjes vanuit anonimiteit en vanuit intimiteitOntmoeting vanuit intimiteit en anonimiteit

Klemtoon op ontmoeten ( niet vrijblijvend)

Zowel ontmoeten als vermijden

Zowel ontmoeten als vermijden als conflict

schoenenwinkel Winkel baby Hema-buffet

Voordelen - Sociale steun meer permanent, -Thuishaven-Belang van persoonlijk contact klant-verkoper

Voordelen - Sociale steun maar niet permanent-Spontaan ontwikkelde sociale vaardigheden bij professionals- openheid

Voordelen -Spontane ontmoeting tussen erg diverse mensen zonder externe interventie

Nadelen: - Geslotenheid- Roddel- professional kan mee zorgen voor het inkapselen van de groep

Nadelen:- Sociale steun slechts tijdelijk

Nadelen - Klanten dienen alles zelf te regelen- Schaal en diversiteit ook negatieve kanten

Interventie- Openbreken- Omgaan met roddel- Omgaan met claimgedrag

Interventie:- Preventief omgaan met conflict anders organiseer je polarisatie tussen groepen gebruikers

Tot slotTot slot

Belang van het kijken naar het alledaagse Belang van het kijken naar het alledaagse ontmoeten ontmoeten

het biedt ons een referentiekader om op het biedt ons een referentiekader om op maat te werken aan ontmoeting in de maat te werken aan ontmoeting in de bibliotheekbibliotheek

welke dosis intimiteit of anonimiteit moeten welke dosis intimiteit of anonimiteit moeten we toevoegenwe toevoegen

Tip 1 Look and feel. Feel the lookTip 1 Look and feel. Feel the look

Wat mensen zeggen, weten we al Wat mensen zeggen, weten we al

Wat komen we te weten als we (mensen) kijken?Wat komen we te weten als we (mensen) kijken?

Tip 2 Walking and talking smallTip 2 Walking and talking smallCombineer gespecialiseerde deep talk Combineer gespecialiseerde deep talk

met flanerende small talkmet flanerende small talk

Tip 3 Think small Tip 3 Think small Wordt gevoelig voor detailsWordt gevoelig voor details

Gebruik ze om het geheel te herdenkenGebruik ze om het geheel te herdenken