JCWeetje 2010, nummer 3

32
Jeugd, Cultuur & Wetenschap JCWeetje nr.3, 2010 - driemaandelijkse uitgave van Jeugd, Cultuur en Wetenschap vzw, landelijk erkende jeugdvereniging P509221 BELGIE/BELGIQUE P.B. GENT X BC10247 Afgiftekantoor 9099 GENT X eetje Historische JCWeetjes > 5-7 Volkssagen of traditionele sagen > 8-9 Interview over Stop&Go > 14-15 Met de Beowulf Cluster naar Moskou > 18-19 Expo 2010 in Shanghai > 24-25 Boekentip > 28

description

Driemaandelijks tijdschrift van JCW (Jeugd, Cultuur en Wetenschap vzw)

Transcript of JCWeetje 2010, nummer 3

Page 1: JCWeetje 2010, nummer 3

Jeugd, Cultuur & Wetenschap

JCWeetje nr.3, 2010 - driemaandelijkse uitgave van Jeugd, Cultuur en Wetenschap vzw, landelijk erkende jeugdvereniging

P509221

BELGIE/BELGIQUE

P.B. GENT X

BC10247

Afgiftekantoor 9099 GENT X

eetje

Historische JCWeetjes > 5-7Volkssagen of traditionele sagen > 8-9Interview over Stop&Go > 14-15Met de Beowulf Cluster naar Moskou > 18-19Expo 2010 in Shanghai > 24-25Boekentip > 28

Page 2: JCWeetje 2010, nummer 3

2

InHoud

Redactioneel 2

Jesse W. stelt voor 3

Op komst 4

Historische JCWeetjes 5-7

Zap-je-terug 8-9

Ruimte 10-11

Flashback 12-13

Interview 14-15

Activiteitenkalender 16-17

Techniek, technologie en wetenschap 18-19

Openluchtmuseum Bokrijk 20-21

Wist je datjes 22

Bewise 23

Extra: EXPO 2010 Shanghai & Het Federaal Wetenschapsbeleid 24-25

Extra: Stuur je leerkracht naar Antarctica 26-27

Boekentips 28

Winadoe 29

Breinbrekers 30-31

In de kijker 32

Colofon

Verantwoordelijke uitgeverWim Van Petegem

RedactieAnnelies MeeusAnnick Van den EyndeBart BynensDanny BackeljauwGert-Jan AndriesHuguette Reynaerts Lode Melis Nathalie Balcaen Nina Antonissen Petra NooyensStefaan TopSven VervloetThomas NooyensTine SimoensVeerle BreugelmansWim Van Petegem

Coördinatie publicatiesBart Bynens

lay-outGraylab.be

Coverfotodolle Zomerdagen (KuKu voor Kids), Vilvoorde, 24-28 augustus 2009

Net terug van een weekje workshoppen in Helsinki. Samen met ongeveer 40 Finnen en 30 buitenlanders bogen we ons over maatschappelijke vraagstukken en processen van sociale innovatie. En hoewel dit alles met mijn werk te maken had, moest ik toch even aan JCW denken, zelfs twee maal.

De eerste keer stonden al die volwassenen, mezelf incluis, autootjes te snijden uit piepschuim – doel was zonder al te veel instructies een prototype racewagen te ontwerpen, die we meteen mochten uit-testen. Het had zowaar een groot Wetenschapsexpo-gehalte, en deed me ook wat denken aan een uitvinderskamp. Plezier alom met een mengeling van wetenschap, design én competitie (uiteindelijk, na zo’n drie uur zwoegen, kon ons team met de bronzen medaille naar huis). Diezelfde cocktail probe-ren we ook in onze JCW-activiteiten te brengen, en hopelijk kunnen jullie, lezers, die evenzeer smaken als ik dat mocht beleven daar in het hoge Noorden.

Het tweede JCW-aha-moment mocht ik beleven op het eind van ons ‘zomerkamp’. We hadden zelf een spel ontwikkeld dat we op een soort beurs mochten presenteren aan de bezoekers. Mijn Finse vrienden waren erin geslaagd om zelfs kinderen naar onze stand uit te nodigen. En oef, zij vonden het spel best boeiend. Eentje raakte er zo door in de ban, en wou niet langer het spel spelen, maar begon zelf uit te leggen aan andere (volwassen) bezoekers hoe ze het spel moesten spelen. Kijk, dat vond ik nu eens bijzonder: jongeren met al hun nieuws- en leergierigheid stappen uit hun rol, en leren ons, volwas-senen, hoe het moet. Is dat ook niet wat we van JCW’ers kunnen en mogen verwachten?

Met die beide anekdotes in het achterhoofd wens ik jullie alvast veel leesplezier met dit nieuwe JCWeetje. In de mix van onderwerpen vind je vast weeral aanknopingspunten om een nieuw verhaal door te geven. Ik wil luisteren, en weer iets bijleren!

Zonnige groeten,Wim

Beste JCW’ers

Page 3: JCWeetje 2010, nummer 3

3

Jesse W. stelt voor ...

WEtEnSCHapSEXpo 2011 naar goede jaarlijkse gewoonte kunnen jonge wetenschappers hun bruisende onderzoeken voorstellen op de wetenschapsEXpo. In 2011 is het uitkijken naar vrijdag 29 en zaterdag 30 april wanneer we opnieuw te vinden zijn in de gebouwen van tour & taxis te Brussel.

Iedereen tussen 6 en 25 jaar kan zich inschrijven met een project, afzonderlijk of in een groepje van maximum 5 personen. Dit project kan een experiment, een literatuurstudie of een uitvinding zijn over een wetenschappelijk thema dat jou boeit. Een inspiratie kan het Internationaal Jaar van de Chemie in 2011 zijn!

Bij ons zijn alle projecten welkom. Wanneer je jouw project inschrijft, krijg je automatisch een stand op de EXPO. We maken op voorhand geen selectie! Op vrijdag en zaterdag komen bezoekers van over heel België langs op jouw stand waar jij je project gedurende deze twee dagen presenteert. Bovendien komt er een jury langs die mooie prijzen uitreikt, waaronder enkele buitenlandse reizen. Zo kregen de vier beste projecten van 2010 bijvoorbeeld de kans om deel te nemen aan de internationale wetenschapsEXPO in Moskou.

Ben je geïnteresseerd om deel te nemen, maar weet je niet goed wat je te wachten staat? Dan kan je JCW uitnodigen om langs te komen bij je thuis of in de klas voor een infomoment.

Om je in te schrijven is het nog even wachten tot begin september. Vanaf dan kan je alle documenten en informatie terugvinden op onze website www.jcweb.be. Zit je nog met vragen, neem dan contact op met Veerle via [email protected] of op het nummer 02 252 58 08.

(Kijk ook op blz. 18-19 voor een verslag van de winnaars van 2010)

Page 4: JCWeetje 2010, nummer 3

4

Begint de zomervakantie te vervelen en heb je straks ook dit JCWeetje alweer uitge-

lezen? Dan is dit boek zeker een aanrader: “De Kuren van de Keizer” van Lode Melis

verscheen bij uitgeverij Baeckens Books en ligt nu in de boekhandel voor € 19,95. Op de

volgende bladzijden vind je weer enkele pareltjes van historische weetjes. Kan je hier-

van echter niet genoeg krijgen? Dan is “De Kuren van de Keizer” beslist iets voor jou!

Op komst

De

kuren

keizer... en andere geschiedenisweetjes

Lode Melis

van

de

“De Kuren van de Keizer” van Lode Melis verscheen bij uitgeverij Baeckens Books en ligt nu in de boekhandel voor € 19,95.

Page 5: JCWeetje 2010, nummer 3

door Lode Melis

HaItI

Columbus noemde het “Hispaniola” en stichtte er in 1492 de eerste Spaanse nederzetting.

Later werden de Fransen er baas en vandaag heet het Haïti. Het eiland was een belangrijke

doorvoerhaven voor de slavenhandel naar Amerika.

In 1791 kwamen de zwarte slaven in Haïti in opstand. Het zou dertien jaar duren voor ze het

Franse bewind er onder hadden, maar in 1804 werden ze de eerste onafhankelijke zwarte

staat in het westen. Een republiek van ex-slaven.

HEt VERdRIEt Van aMERIKa

Historische JCWeetjes

5

Toussaint Louverture,

leider van de

Haïtiaanse opstand

Page 6: JCWeetje 2010, nummer 3

6

Historische JCWeetjes

dE aMIStad En dE aBolItIonIStEn

Op 26 augustus 1838 zeilde de Amistad

de haven van New York binnen. Het schip

had slaven aan boord die in Cuba ver-

kocht waren. De zwarten waren in opstand

gekomen, hadden de bemanning over-

meesterd en wilden terug naar huis, naar

Afrika. Er kwam een proces van want de

“eigenaars” wilden hun “koopwaar” terug.

Advocaat Roger Baldwin en ex-president

John Quincy Adams, brachten de zaak

voor het Amerikaanse hooggerechtshof

. De uitspraak was dat slaventransporten

over de oceaan verboden waren en dat:

“the said negroes be declared to be free”!

In 1841 werden de mensen van de Amistad

teruggebracht naar Afrika.

Steven Spielberg maakte in 1997 een aan-

grijpende verfilming van het drama.

Een “Good End” en een opsteker voor de

“abolitionisten”, de tegenstanders van de

slavernij. De beweging was einde acht-

tiende eeuw ontstaan in Engeland en

Amerika. De naam komt uit het Frans, abo-

lir (afschaffen).

De Britse fabrikant Josiah Wedgwood

was een overtuigde abolitionist. Al in 1787

maakte de firma Wedgwood porseleinen

medaillons met de afbeelding van een

zwarte man en de tekst: “Am I not a man

and a brother?”.

Dit medaillon werd hét symbool van de

Britse antislavernij beweging.

Het was ook een trendy juweeltje want

dames droegen het, als camee, rond hun

hals.

De kleindochter van Josiah, Emma Wedg-

wood, trouwde in 1839 met een andere

bekende abolitionist, Charles Darwin. Met

zijn evolutietheorie kon hij aantonen dat

we allemaal één biologische soort zijn.

Zowel in Engeland als Amerika was er dus

toen al veel verzet tegen de slavernij. Maar

de economie in de zuidelijke staten van

Amerika draaide op slavernij …

Page 7: JCWeetje 2010, nummer 3

lInColn

In 1863, tijdens de Amerikaanse Burgeroor-

log, durfde president Lincoln het aan om

de slavernij officieel af te schaffen. Door

de “Emancipation Proclamation” werd Lin-

coln meteen de held van de abolitionisten,

maar hij was helemaal geen abolitionist.

Van Abraham Lincoln (1809-1865) kon je

horen dat het “blanke ras superieur is aan

het zwarte”. Dat is ronduit racisme. En toch

was Lincoln tegen slavernij. Bij het begin

van de burgeroorlog schrijft hij: “Mijn hoog-

ste betrachting is de eenheid van de Unie

te redden (lees: de oorlog winnen) en niet

de slavernij te verlengen of af te schaffen”.

Hij eindigt met “ik hoop dat alle mensen,

waar dan ook, vrij kunnen zijn”.

Het klinkt te gek, maar Lincoln kwam ooit

met het idee aanzetten om een zwarte

kolonie te stichten in Panama. De bevrijde

slaven konden dan “gedeporteerd” worden.

Historische JCWeetjes

7

Dankzij gesprekken met vrije zwarten zag

de president in dat hij fout zat en raakte

ervan overtuigd dat zwart en blank gelijk-

waardig zijn.“Negroes” hadden net zoveel

recht als anderen om burgers te zijn van

de Verenigde Staten. Vooral zijn vriend-

schap met de zwarte schrijver en ex-slaaf

Frederick Douglass gaf de doorslag.

Lincoln pleitte vanaf nu voor openbaar

onderwijs en stemrecht voor zwarten. Dat

kostte hem het leven. Een avondje theater

zou hem ontspannen maar iemand anders

spande de trekker van een revolver …

Je kan president Lincoln racisme verwijten,

maar hij was niet te beroerd om die fout in

te zien.

Zo werden miljoenen Afro-Amerikanen vrij.

Dit is Rosa Parks vlak na haar arrestatie op 1

december 1955. Haar misdaad was dat ze niet

rechtstond voor een blanke vrouw op de bus.

Volgens de wet in de staat Alabama moesten

zwarten achteraan in de bus zitten of rechtstaan.

De slavernij was dan wel een eeuw geleden

afgeschaft, het duurde tot 1964 voor de Ameri-

kaanse zwarten gelijke burgerrechten kregen.

Abraham “Abe” Lincoln was de lelijkste Ameri-

kaanse president ooit, maar wel één van de be-

langrijkste en slimste. Hij had een bijzonder soort

humor en kon uit de hoek komen met een quote

als: “I destroy my enemies when I make them my

friends”.

Page 8: JCWeetje 2010, nummer 3

8

Door Prof. Dr. Stefaan Top

www.volksverhalenbank.be biedt een unieke

toegang tot een verrassend stuk immaterieel

narratief erfgoed uit Vlaanderen. De meer

dan 60 000 verhalen, hoofdzakelijk sagen,

leveren een rijke en gevarieerde staalkaart

van de traditionele sagencanon, zoals die in

West-Europa vooralsnog in kaart is gebracht.

De aandacht voor dit soort verhalen danken

wij aan de gebroeders Grimm, die in 1816-

1818 hun Deutsche Sagen (twee delen)

publiceerden. Het gigantische succes van

hun sprookjes- en sagenverzamelingen zette

anderen ertoe aan om deze ‘verborgen

schatten’ op het spoor te komen.

Een leerling van de Grimms, de Keulenaar

Johann Wilhelm Wolf (1817-1855), reisde naar

Vlaanderen en verbleef er van 1840 tot 1847.

Met de hulp van een heel netwerk met onder

meer Jan Frans Willems (1793-1846), Prudens

Van Duyse (1804-1859) en andere tenoren

van de Vlaamse Beweging, slaagde hij erin

om in 1843 zijn Niederländische Sagen in

Leipzig uit te geven. De titel van dit werk, dat

585 verhalen bevat, is enigszins misleidend,

want de meeste verhalen komen uit Vlaan-

deren. Met deze historische publicatie heeft

de jonge Wolf bewezen dat er in het midden

van de 19de eeuw in onze contreien heel wat

sagenmateriaal te rapen viel, niet alleen in

bibliotheken en archieven, maar ook bij de

bevolking. Zo’n 45 % van dit materiaal zou hij

uit de volksmond opgetekend hebben ...

De belangrijkste en gevaarlijkste tegen-spelers van de mensen vroeger waren de zogenaamde heksen.

Sagen zijn verhalen, die als waar gebeurd

worden verteld en veelal nogal precies in

tijd en ruimte te situeren zijn. De inhoud van

sagen is vrij realistisch, want ze handelen heel

vaak over bizarre avondlijke of nachtelijke

ontmoetingen met geesten, spoken, heksen,

tovenaars, duivels, weerwolven (man-wol-

ven) en andere bedreigende en niet zo maar

definieerbare figuren. Zo onderscheiden we

in de geestenwereld water-, aarde-, lucht-

en vuurgeesten, zoals respectievelijk nikkers,

kabouters, de wilde jacht en dwaallichten.

Deze zogenaamde geesten refereren aan

het primitieve denken van onze heel verre

voorouders, die op de natuur aangewezen

waren en ervan overtuigd waren dat er in

bomen en planten en in de vier oerelemen-

ten bijzondere krachten aanwezig waren.

Volgens hen was de wereld, de natuur, de

kosmos en alles wat daarmee verband hield,

‘begeesterd’.

De belangrijkste en gevaarlijkste tegen-

spelers van de mensen vroeger waren de

zogenaamde heksen. Het gaat veelal om

vrouwen uit de directe omgeving (moeder,

tante, buurvrouw, bedelares), die door aan-

raking, verwensing of een gift (fruit, snoep

aan kinderen) allerlei onheil veroorzaken:

men kan geen boter meer karnen of kinde-

ren, volwassenen en dieren worden ziek. De

slachtoffers voelen zich in de greep van de

‘kwade hand’ of de ‘zwarte magie’. Omdat

ze het kwaad zelf niet kunnen keren, doen ze

meestal een beroep op een vertegenwoordi-

ger van de ‘witte magie’: een priester (veelal

Zap(je) terug

VolKSSaGEn of tRadItIonElE SaGEn: EEn BIZaRRE WEREld Vol BEdREIGInG

Page 9: JCWeetje 2010, nummer 3

9

de pastoor) of een pater. Soms wordt ook een

dokter erbij gehaald, maar die lijkt meestal

niet in staat om effectief hulp te bieden.

De zogenaamde ‘goede oude tijd’ is dan ook één grote mythe.

Deze doffe ellende en dit uitzichtloze leven

speelt zich af in het armtierige landelijke

Vlaanderen, dat nog geen eeuw achter ons

licht. Algemene onwetendheid, welig tierend

bijgeloof, schrijnende armoede, minder-

waardige behuizing, extreem gebrek aan

hygiëne, geen enkele sociale voorziening,

weinig mobiliteit, enzovoort vormden de

dagelijkse barre realiteit van onze mensen,

wier leven bovendien vaak getekend was

door de gesel van een pijnlijke kindersterfte.

De zogenaamde ‘goede oude tijd’ is dan

ook één grote mythe. Gelukkig is het tij sedert

jaar en dag gekeerd!

Een opmerkelijk gegeven in deze sagen-

context is de prominente rol die de Kerk en

haar bedienaars hebben gespeeld. Aflezen,

zegenen, het gebruik maken van allerhande

devotionalia zoals gewijde palm, wijwater,

stukjes gewijde kaars en agnus dei behoor-

den tot de religieuze rituelen om het kwaad

in al zijn vormen, varianten en excessen, al

dan niet met succes, te counteren. Religie

en clerus manifesteerden zich verder ook

prominent in de sagen rond de zogenaamde

terugkerende doden. Dat zijn overledenen,

volwassenen en kinderen, van wie de ziel om

een of andere reden geen rust vindt. Deze

personen keren daarom terug naar de aarde

en vallen hun naaste verwanten lastig om

geholpen te worden. Met de hulp van een

priester vernemen ze wat er eigenlijk aan de

hand is.

In een verhaal uit Edingen antwoordt de

dode op de vraag waarom hij (winkelier van

stoffen) terugkeert met de uitspraak: “Nauw

gemeten en duur verkocht, heeft mijn ziel

in de hel gebrocht!” En het Brusselse Melk-

meisje dat eveneens bedrog had gepleegd,

liep iedere nacht roepend door de straten:

“Half water, half melk! / Te scherp gemeten,

/ De ziel vergeten!” Een duidelijke kerkelijke

impact is ook af te lezen van de sagen waarin

‘framassons’ (vrijmetselaars), die zogezegd

een pact met de duivel hebben gesloten, op

het einde van hun leven in de zware proble-

men geraken.

“Nauw gemeten en duur verkocht, heeft mijn ziel in de hel gebrocht!”

Dit alles wijst op de grote betekenis van het

verzamelde materiaal voor de mentaliteits-

geschiedenis van de Vlamingen in een niet

zover verleden. Dit waardevolle erfgoed

dient daarom verder met zorg gekoesterd,

ontsloten en bestudeerd te worden.

Een uitdaging voor jong en oud!

Zap(je) terug

Voor een programmaoverzicht van ‘Zap(je) terug’ verwijzen we je door naar de activiteiten-kalender op blz. 16-17 en onze website.

Prof. dr. Stefaan Top studeerde Germaanse filo-logie aan de K.U. Leuven en promoveerde er in 1974 tot doctor in de Letteren en Wijsbegeerte. Hij is een autoriteit in binnen- en buitenland die zich inzet voor de popu-larisering van volkskunde, is erevoorzitter van het International Committee for Folkpoetry en voorzitter van Volkskunde Vlaanderen vzw. In het kader van ‘Zap(je) terug’ schrijft hij een jaar lang voor ons JCWeetje.

1 Stefaan Top, Op verhaal komen. Vlaams-Brabants sagenboek. Leuven, Davidsfonds, 2005, p. 83-84. 2 Stefaan Top, Volksverhalen uit Vlaams-Brabant. Utrecht-Antwerpen, Het Spectrum, 1982, p. 127-128.3 Stefaan Top, zie noot 1, p. 235-237.

Page 10: JCWeetje 2010, nummer 3

10

Ruimtekids

Door Tine Simoens

In 1998 startte een “project for on-Board autonomy”, kortweg proba. Het had als doel om nieuwe technologieën uit te testen. De Belgische firma Verhaert maakte de satelliet, die niet meer volledig van op aarde bestuurd moest worden. In 2001 werd proba-1 gelan-ceerd. Ze kon automatisch navigeren, haar energievoorraden controleren en daarnaar handelen. dat was een groot voordeel ten opzichte van andere satel-lieten: in het grondstation was vanaf dan een minimumbezetting voldoende, wat de kosten enorm verlaagde.

Proba-1 had een krachtige kijker: ze keek naar de aarde in het zichtbare licht en kon ook infraroodstraling meten. Hoewel ze niet kon tippen aan de militaire aar-dobservatiesatellieten, was ze in 2001 een van de beste Europese satellieten in haar soort.

Proba-1 was en is nog steeds één van de paradepaardjes van de ESA (Europese Ruimtevaartorganisatie). De satelliet levert beelden van hoge kwaliteit af en is veel kleiner en lichter dan eerdere

pRoBa & BElGIë

aardobservatie satellieten: ongeveer even groot als een wasmachine en zo’n 100 kg zwaar. Het leuke aan de Proba is ook dat onderzoekers onmiddellijk mee kunnen profiteren van de nieuwe tech-nologie. Verhaert werkt nauw samen met Belgische wetenschappers en de federale overheid.

Elektriciteitscentrales kunnen bijvoor-beeld overbelast worden als er een magnetische storm woedt …

Al snel begonnen de voorbereidingen aan Proba-2, die nog kleiner zou zijn. Dit keer lag de focus niet op aardob-servatie. Proba-2 zou voornamelijk de ultraviolette straling (UV-straling, de boosdoener die zonnebrand op de huid veroorzaakt) van de zon bestuderen en het ruimteweer in de gaten houden.

Ruimteweer is de verzamelnaam voor de gebeurtenissen buiten de atmosfeer van de aarde die gevolgen hebben voor het leven en de technologie op aarde. Elektriciteitscentrales kunnen bij-voorbeeld overbelast worden als er een magnetische storm woedt in het mag-netisch veld rondom de aarde.

Ook bij Proba-2 was het de bedoeling om nieuwe technologieën uit te testen. De satelliet werd gelanceerd op 2 november 2009 met een Russische raket, de Rockot. De lancering van zo’n satelliet met nieuwe technologie is de laatste stap in het wetenschappelijk onderzoek: het toont aan dat wat ontwikkeld werd, ook effectief in de ruimte kan werken. En dat maakt dan weer dat men verder kan werken met deze bouwstenen om nog andere, nieuwe technologieën te ontwikkelen.

Page 11: JCWeetje 2010, nummer 3

11

Ruimtekids

Ondertussen zijn ook Proba-3 en Proba-V (de V staat voor vegetation, niet voor 5) in ontwikkeling.

Proba-3 zet in op formatie-vliegen. Hiervoor moet wat gesleuteld worden aan het ontwerp van de satelliet, zodat men kan testen of meerdere kleine satel-lieten samen in formatie kunnen vliegen. Daarbij is de communicatie tussen de satellieten heel belangrijk. Proba-3 zal bestaan uit 2 onafhankelijke kleinere satellieten die vlak bij elkaar rond de aarde cirkelen. Met behulp van boeg-schroeven op de satellieten zullen ze via radiogolven en laserstralen hun positie ten opzichte van mekaar kunnen meten. Zo zullen ze vlot kunnen manoeuvreren.

De keuze voor Redu werd ingegeven door de vorm van een nabijgelegen dal …

Proba-V zal haar aandacht richten naar het plantenleven (vegetatie) op aarde. Wellicht wordt ze in 2012 gelanceerd. De satelliet zal een kleine, maar heel krachtige camera aan boord hebben. Op dit moment bestudeert de Franse satelliet Spot 5 al sinds 2002 de vegetatie op onze planeet. Spot is echter heel groot, zo’n 2,5 m op 3 m en weegt 350 kg. Proba-V zal het een stuk kleiner en lichter aanpakken. Haar ambitie is echter om minstens evenveel, zo niet meer te zien dan Spot-5. Daarvoor

gebruikt ze ondermeer 3 telescopen die op de aarde gericht staan. Proba-V kwam er omdat er ondertussen een nieuwe versie van de Vegetation-camera’s van de SPOT ontwikkeld was. Die nieuwe versie past echter niet meer in de bestaande Franse satellieten. Dus ging ESA op zoek naar een alternatief en zo kwam ze nogmaals bij Proba uit.

De grondcontrole van de Proba-satellie-ten gebeurt in Redu, Wallonië (provincie Luxemburg). Het dorpje is niet alleen gekend voor zijn boeken. Op haar grond-gebied ligt ook een ESA-volgstation. De keuze voor Redu werd ingegeven door de vorm van een nabijgelegen dal, dat ideaal is om vlot signalen uit de ruimte te ontvangen en te verzenden. Het volg-station maakt deel uit van een Europees netwerk dat satellieten in hun baan om de aarde kan volgen. Redu speelt vooral een belangrijke rol bij onbemande ruim-teprojecten. Ze volgt naast PROBA ook Artemis (telecommunicatie) en Integral (onderzoek naar gammastraling, één van de meest energetische stralingen in het heelal).Je kan het station een bezoekje brengen via de autoroute E411 naar Luxemburg, afrit 24, Transinne. Volg de bordjes naar

Redu. Na 1,5 km is er bewegwijzering naar het volgstation. En als je dan toch in de buurt bent, kan je naar het Euro Space Center in Transinne. www.eurospacecenter.be.

Page 12: JCWeetje 2010, nummer 3

Flashback

12

activiteiten bij KIdS linkeroeverVormingstweedaagse

Woensdagnamidagactiviteiten op Casseitie

Boerderijkamp met KIdS, linkeroever

Page 13: JCWeetje 2010, nummer 3

13

Meer foto’s vind je in het

online fotoalbum op www.jcweb.be!

Speeldag Mechelen

Supervlieg lucht- en Ruimtevaartdagen

Page 14: JCWeetje 2010, nummer 3

14

Dag Thomas, hoe ben je op het idee gekomen?

Ik neem soms de bus en moet dan lange stukken lopen, toen kwam ik op het idee van de meeneem-bushalte. In de klas moest iedere leer-ling iets bedenken en mijn idee is uiteinde-lijk door de hele klas gekozen om mee te doen met De Beden-kers. Samen met meneer Peter hebben we het idee verder uitgewerkt tot een ‘ouderenhalte’, een meeneembushalte voor oudere mensen die slecht te been zijn. Met deze bushalte hoeven ze niet helemaal tot een bushalte te stappen, ze kunnen de bus laten stoppen tussen twee haltes in.

En wat vond De Lijn ervan?

De mensen van De Lijn vonden het een goed idee, maar er waren wel een paar dingen waarop we moesten letten. Zo mag een bus niet zomaar overal stoppen om mensen in te laten stappen en moet de buschauffeur zich aan de bustij-den houden. We hebben het opgelost door op de plaatsen waar de Stop&Go gebruikt kan worden blauwe stoepran-den te maken. Om vertragingen zoveel mogelijk te voorkomen kan de Stop&Go alleen buiten de spitsuren gebruikt worden.

Heb je veel moeten veranderen?

Vooral de uitvoering van de meeneem-bushalte is aangepast: eerst was het gewoon een stokje met een plaatje van een bushalte. We hebben in de klas gebrainstormd en het is een fluo paraplu geworden. Zo sta je droog terwijl je op de bus wacht en de fluokleur zorgt ervoor dat de buschauffeur je goed ziet staan. We zijn met een groepje naar de Katholieke Hogeschool in Mechelen geweest om een prototype te maken en om een logo te ontwerpen.

Ook hebben we bedacht dat niet iedereen zomaar gebruik mag maken van de Stop&Go, je moet eerst naar de dokter voor een attest. Met dit attest ga je dan naar De Lijn en krijg je een per-soonlijke buskaart en de bijbehorende paraplu.

InterviewKlas 5B van de Vrije Basisschool ursulinen in Mechelen deed mee met de Bedenkers klaseditie 2010 en heeft gewonnen in de categorie basisscholen. Zij bedachten de Stop&Go: een paraplu die gebruikt kan worden door ouderen en mindervaliden om een lijnbus tussen twee haltes te laten stoppen. En wie zit er in die klas? JCW-er thomas nooyens, de bedenker van het oorspronkelijk idee: de meeneembushalte.

Page 15: JCWeetje 2010, nummer 3

15

Gaat de uitvinding echt gebruikt worden?

Ja, ik denk het wel. De directeur van De Lijn is in onze klas geweest en hij wil de Stop&Go uitproberen. Inge Vervotte, minister van overheidsbedrijven (zoals De Lijn en NMBS) was ook positief. Bart Somers, burgemeester van Mechelen, heeft gezegd dat Mechelen pilootstad mag zijn om de Stop&Go te testen.

Welke andere uitvindingen zaten nog in de finale van De Bedenkers?

Er was de Wizo: korte skilatjes voor onder je boekentas, om je tas gemakkelijker door het zand en de sneeuw te trekken. En er was de Superlock: een fietsslot dat je kan openmaken met je vingerafdruk. Deze klas had een supergrappig filmpje gemaakt met Superlockman als held.De presentaties van de finalisten van de middelbare scholen hebben we niet gezien, dat vind ik wel jammer, want ik was heel erg benieuwd naar hun uitvindingen.

Wat hebben jullie eigenlijk gewonnen?

Een schoolfeest ter waarde van 5000 euro! Voor dit schooljaar was het te laat, maar volgend jaar in mei krijgen we een spetterend schoolfeest.

Jullie idee heeft veel aandacht gehad van de pers. Hoe vond je dat?

Niet altijd leuk: voor de krant moet je iedere keer hetzelfde verhaal vertellen. Maar toen we naar Radio 2 mochten voor een live interview vond ik dat wel spannend. Ik heb het daarna nog beluisterd en het is grappig om jezelf op de radio te horen. We zijn ook nog op Karrewiet geweest, ik ben gelukkig maar kort in beeld geweest.

Wil je later uitvinder worden?

Ja, maar ik wil niet meer dat mensen mij interviewen en foto’s maken.

Aha. Toch bedankt voor dit interview, Thomas.

Interview

Heb je zelf ook een interessant

verhaal voor een interview

in het JCWeetje?

Stuur dan een mail naar

[email protected]!

Heb je een goed idee en wil je meedoen met je klas aan De Bedenkers?Kijk dan eens op deze site:

http://debedenkers.een.be/b/view/nl/2523492-Winnaars+2010.html

Naam? Leeftijd?Thomas Nooyens 11 jaar

Opleiding?Gaat naar 6e klas Vrije Basisschool Ursulinen Mechelen. Wil later uitvinder worden of ‘iets met elektriciteit’ gaan studeren.

Page 16: JCWeetje 2010, nummer 3

16

ACTI

VITE

ITEN

KALE

NDE

R [8-12 jaar] (geboren in 2002 t/m 1998)tHEMaKaMp: SCHIp aHoy! (pIRatEnKaMp)

Schip Ahoy!!! Kom vlug aan boord van ons piratenschip. De piratenkapitein neemt je mee naar een geheime bestemming, op zoek naar de waardevolle schat van een oude zeerover. Hij heeft zijn schatkaart aan ons achtergelaten en aan de hand van de aanduidingen op die map beleven we onderweg de gekste avonturen. Zullen we uiteindelijk de schat vinden? En wat mag dat dan wel zijn?Ben je ook zo benieuwd? Schrijf je dan vlug in!We spelen en slapen een hele week op een echte boot in de haven van Nieuwpoort. Let wel op: deze boot blijft aangemeerd, er is géén rondvaart.

praktische info:Voor wie: 8 tot 12 jaar (geboren in 2002 t/m 1998)Plaats activiteiten & overnachting: Schip Karel Cogge, NieuwpoortWanneer: 15 tot 20 augustus 2010Prijs: € 150,00 (geen extra korting voor leden meer op deze promotieprijs)Code: 10004LET OP: Dit kamp wordt nu aangeboden aan de promotieprijs van € 150,00!!!

[10-14 jaar] (geboren in 2000 t/m 1996)SpoRt- En WEtEnSCHapSKaMp: WIld WatER atElIER

Kom aan boord van de ‘Jeanne Panne’ en hijs die zeilen! Wil je graag weten hoe een scheepslift of een sluis werkt? Ontdek het terwijl je er middenin zit. Of misschien kan je onderzoeken hoe het met de kwaliteit van het water gesteld is. Over het drijfvermogen zal je alles proefondervindelijk kunnen ontdekken tijdens de vlottenbouw. Een daguitstap naar de ecoboot van vzw De Boot dompelt je onder in de wereld van zonne-energie, milieu en natuur. Om de Jeanne Panne terug te vinden, dienen jullie een oriëntatietocht met GPS te ondernemen.Na afloop weet je hoe sporters op een gezonde manier aan sport kunnen doen. Deze week zal je ervan overtuigd geraken dat sport en wetenschappen echt cool zijn!Dit sport- en wetenschapskampen wordt georganiseerd in samenwerking met Afya vzw. Gespecialiseerde monitoren van Afya begeleiden de sportactiviteiten. Ben je geïnteresseerd in nog meer activiteiten van Afya , neem dan een kijkje op hun website: www.afya.be.Afya-leden genieten voor deze kampen dezelfde korting als JCW-leden!

praktische info:Voor wie: 10 tot 14 jaar (geboren in 2000 t/m 1996)Plaats activiteiten & overnachting: Schip Jeanne Panne, NieuwpoortWanneer: 22 tot 27 augustus 2010Prijs: € 335,00 (leden JCW/GSF/Gezinsbond: € 310,00)Code: Inschrijving voor dit kamp gebeurt via Afya, met code 294/SW.

KAmpEN

Page 17: JCWeetje 2010, nummer 3

17

luCHt- En RuIMtEVaaRtdaGEn auGuStuS [8-12 jaar] (geboren in 2002 t/m 1998)

Heb je je ooit al eens afgevraagd waarom een vliegtuig in de lucht blijft, waarom je geen shampoo mag meenemen op een vliegtuig, waarom een Marslander op een popcornvlok lijkt of waarom elke luchthaven een kleine dierentuin heeft? Ga actief op zoek naar de antwoorden op deze en andere vragen tijdens de “Wetenschapsbende Lucht- en Ruimtevaartdagen”.

In de luchtvaartlabo’s van de Vrije Universiteit Brussel experimenteren we in de windtunnel en halen ons vliegbrevet voor telegeleide vliegtuigen, we krijgen een exclusieve kijk achter de scher- men van Brussels Airport en bezoeken de vliegtuigen van vroeger in het luchtvaartmuseum …

praktische info:Voor wie: van 8 tot 12 jaar (geboren in 2002 t/m 1998)Plaats: VUB Campus Etterbeek + omgeving (Luchthaven Zaventem, Luchtvaartmuseum ...)Wanneer: maandag 23 t.e.m. vrijdag 27 augustus 2010 (9.30 tot 16.30u / opvang tot 17.00u)Prijs: € 15,00/dag of € 60,00/vijf dagen (leden JCW/JWR: € 13,00/dag of € 52,00/vijf dagen)Extra: Er is de mogelijkheid om met de trein mee te reizen vanuit Mechelen (je kan ook opstappen in Vilvoorde!).

WETENSCHApSBENDE

Voor meer info en inschrijvingen: kijk op www.jcweb.be, bel 02-252 58 08, mail naar [email protected].

Zondag 12 september 2010

Zap(JE) tERuG - antWERpEnDompel je mee onder in de Rupelstreek, en ontdek hoe de arbeiders in de steenbakkerijen werkten, hoe de aarde bewerkt en gebakken werd tot bakstenen, welke impact dit had op mens en omgeving, en schuif mee aan de stoof om er de huiveringwekkende verhalen van Kludde te aanhoren.

Kludde, de mensen uit de Rupelstreek noemen hem ook wel eens Kleudde, is een kwelgeest die zich vaak onder bruggen of in holle bomen schuilhoudt en enkel ‘s nachts tevoorschijn komt. Wandelaars kunnen zijn komst enkel afleiden aan het geluid dat hij maakt. Kludde rammelt namelijk met een ketting die hij verplicht is aan zijn linkerenkel te dragen. Als hij éénmaal zijn komst heeft laten merken, springt hij de niets-vermoedende voorbijganger in zijn of haar nek. Deze is dan verplicht hem de rest van de nacht op zijn of haar rug te dragen. Als de dag weer aanbreekt of de voorbijganger zijn bestemming bereikt verdwijnt Kludde weer. Kludde laat zijn gedaantes afhangen van de situatie. Zo kan hij zich in een normale kat ver-anderen die door meelijvolle voorbijgangers wordt benaderd, met alle gruwelijke gevolgen van dien. Als grote zwarte vogel vliegt hij ‘s nachts over boerderijen en wekt iedereen met zijn kreet: “Kludde, Kludde, Kludde, Kludde”.

praktische info: zie website

Zaterdag 18 september 2010

Zap(JE) tERuG – WESt-VlaandEREnVaar met ons mee, aan boord van ‘De Nele’, verleden, heden en toekomst gaan hand in hand aan boord van deze tweemaster. Deze keer trekken we het ruime sop in, samen met echte zeemanslieden die ons verhalen vertellen over zeeduivels, watermonsters en -geesten , scheepswrakken en andere verzonken voorwerpen...

praktische info: zie website

DAGUITSTAppEN

Page 18: JCWeetje 2010, nummer 3

18

MEt dE BEoWulf CluStER naaR MoSKou

Techniek, Technologie en Wetenschap

“Wat is een Beowulf Cluster?”

een Beowulf cluster is een computer-cluster waarbij men gebruikt maakt van een netwerk om computers aan elkaar te koppelen. Op deze manier wordt het mogelijk de rekenkracht van alle afzon-derlijke computers te bundelen en zo een krachtig rekensysteem te bekomen. Om dit allemaal mogelijk te maken, is er natuurlijk ook nog software nodig die ervoor zorgt dat de computers met elkaar kunnen communiceren en zich als een cluster gaan gedragen.

“Waarvoor wordt een computercluster gebruikt?”

Computerclusters worden ingezet om ‘zware’ rekenkundige taken op te lossen. Zo gebruikt NASA onder andere een cluster voor het berekenen van afstanden in de ruimte. Clusters worden ook vaak ingezet voor het renderen van beelden, omdat dit een intensieve taak is voor de computer.

“Het bouwen van een cluster.”

Een computercluster maken is niet zo eenvoudig. Het is niet gewoon een programma installeren, en klaar is de cluster … Bij een cluster komen heel wat programma’s kijken die nauwgezet moeten samenwerken om een cluster te bekomen. Omdat het installeren van een cluster nogal een vrij intensief werk is, hebben we dit jaar voor Wetenschaps-EXPO een cluster gebouwd en hiervan een soort installatie CD gemaakt die het mogelijk maakt een cluster op een vrij eenvoudig en snelle manier te installe-ren. Om dit te kunnen realiseren hebben we onze eigen versie gemaakt van de Debian Linux Kernel (wat men recom-pilen noemt). Deze versie bevat enkel de programma’s die nodig zijn om een cluster te kunnen maken. Na de instal-latie ervan moeten er enkel nog een aantal instellingen gebeuren alvorens de cluster werkt.Momenteel werken we nog steeds verder aan onze installatie CD om deze nog beter en eenvoudiger te maken.

“deelname aan ESE 2010 Moskou.”

Met ons project wonnen we op weten-schapsEXPO 2010 de eerste prijs, een deelname aan de Europese expo in Moskou. Deze vond plaats van 27 juni 2010 tot 4 juli 2010. Naast de deelname aan de expo wonnen we ook nog de prijs voor wetenschap en technologie.

Door Gert-Jan Andries

Een groepje leerlingen van Sancta Maria aarschot behaalde in april de hoofdprijs op onze jaarlijkse wetenschapsEXpo en mocht hierdoor dit project op de Europese wetenschapsEXo in Moskou gaan voorstellen. Een relaas van hun project en de bijhorende uitstap naar Rusland!

Page 19: JCWeetje 2010, nummer 3

19

Techniek, Technologie en Wetenschap

Op de culturele avond maakten we ook kennis met de andere landen die aanwezig waren op de expo. We kregen een korte presentatie van het land en zijn gewoontes ... en we maakten heel wat contac-ten met andere landen (die nog lang zullen blijven verder bestaan).

De expo werd afgerond met een officiële afsluit-

ceremonie. De volgende dag waren we nog een half dagje vrij in Moskou en besloten we om het Hardrock Café te bezoeken en ook om nog wat souvenirs te kopen.Op zondag 4 juli was het helemaal afgelopen. Alle delegaties vertrokken huiswaarts. En zo vertrokken ook wij weer richting België, na het beleven van een fantastische tijd in Moskou.

Dus vertrokken we met een delegatie van ongeveer 20 man richting Moskou om daar deel te nemen aan de Euro-pese expo. Onze reis zou uit 2 delen bestaan, ener-zijds ons project (de Beowulf Cluster) presenteren op de beurs, en anderzijds Moskou verkennen door het maken van allerlei uitstappen en bezoeken.

“Cultuur en wetenschap hand in hand.”

Na 2 dagen Moskou startte de expo op 29 juni met een plechtige opening en kon het pas echt van start gaan. Er kwamen veel mensen langs om uitleg over ons project te vragen, en we bezochten zelf ook projecten van andere landen om zo ook nog wat bij te leren. ’s Avonds was er steeds tijd voor een culturele uitstap. We bezochten onder andere het Moskou Staatscircus, het Kremlin (het hart van Moskou), de opgebaarde Lenin ... En hierna konden we ons nog wat ontspan-nen in de bar van het hotel.

Ben jij onze volgende winnaar en mag jij volgend jaar je eigen project in het buitenland voorstellen …?

Het kan. Doe net zoals de jongens achter deze Beowulf cluster. Bedenk je eigen wetenschappelijk project en schrijf je in voor onze

wetenschapsEXPO 2011.

alle info vind je op blz. 3 van dit JCWeetje!

Page 20: JCWeetje 2010, nummer 3

2020

Openluchtmuseum Bokrijk

EEn CoolE ZoMER In BoKRIJK!

ontdEK dE nIEuWE RoutES VooR KIdS

De Holderdebolder-route voert je - in het gezelschap van een houten Bokrijk-paardje - naar de leukste plekjes in het Openluchtmuseum. De snoepwinkel, verkleedkoffer, oude volksspelen, …

Spelenderwijs meer leren over het ver-leden? Dan is het Museumspel een goede keuze! Op 8 locaties zijn er doe- en zoekopdrachten. Kraak de code en maak kans op mooie prijzen!

Ook stripfiguur Jommeke is deze zo-mer van de partij in Bokrijk. Elke dag kunnen de fans Jommeke achterna tijdens Jommekes Schattentocht, een interactieve route doorheen het Open-luchtmuseum.

StEEK ZElf dE HandEn uIt dE MouWEn!

In de zomervakantie organiseert Bokrijk zomerateliers op zondag. Leuk om te doen én je steekt er nog wat van op … Kinderen kunnen aan de slag tijdens een workshop pottendraaien en of fruit-gebakjes maken. Het zelfge-maakte potje en het fruittaartje mogen na afloop natuurlijk mee naar huis!

nIEt GEtREuRd BIJ REGEnWEER

Wappert de regenvlag aan het Info-center van Bokrijk, dan heb je recht

op een gratis regenpas en kan je ge-nieten van leuke extra’s zoals gratis regenponcho’s voor het hele gezin en een gratis zoethout bij aankoop van een toverbol op stok. Zo valt je bezoek aan Bokrijk nooit in het water …

Het openluchtmuseum van Bokrijk is dé plek om het verleden te ontdekken en be-leven! tijdens de uitreiking van de jaarlijkse Museumprijzen begin juni bleek Bokrijk niet alleen de publiekslieveling, het museum kaapte ook de prijs van de Kinderjury weg. Hierdoor mag Bokrijk zich een jaar lang het meest kindvriendelijke museum van Vlaanderen noemen. Bokrijk doet deze titel eer aan met een uitgebreid zomer-aanbod voor kinderen. tal van leuke activiteiten maken van een bezoek aan het openluchtmuseum een onvergetelijke uitstap voor het hele gezin!

Zondag 29/08 Museumevenement ‘Historische jaarmarkt’

De Bokrijkacteurs zetten de jaar-markt in een Vlaams dorp anno 1910 opnieuw in scène. Tijdens deze historische evocatie kan je ontdek-ken wat zo’n jaarmarkt toen alle-maal teweegbracht in het dorp.

Zondag 19/09 ‘dag van het Eetbare landschap’

Op deze dag kan je in Bokrijk proe-ven van alles wat eet- en drinkbaar is in de plantenwereld tijdens de 12de Editie van de Dag van het Eet-bare Landschap. Er staan tal van workshops en demonstraties op het programma én een streekproduc-tenmarkt waar je niet alleen kan proeven maar ook kopen!v

Bokrijk agenda

Page 21: JCWeetje 2010, nummer 3

21

Openluchtmuseum Bokrijk

VooR ElK Wat WIlS

Naast dit alles kan je nog tot en met 30 september genieten van het hele aanbod van het Openluchtmuseum, met talrijke programma’s voor scholen en jeugdgroepen. Je leest er alles over in onze folder, te downloaden op www.bokrijk.be.

openluchtmuseum Bokrijk

Nog tot en met 30 september 2010 open van 10 tot 18u. Tot 6 jaar: gratis. Tot 26 jaar: 1 euro.Het museumspel, de Holderdebolder-route en de Jommekes Schattentocht zijn gebundeld in een routeboekje dat gratis te verkrijgen is aan de kassa aan het infocentrum.

domein Bokrijk

Bokrijklaan 1, 3600 GenkTel + 32 (0)11 265 300Fax + 32 (0)11 265 [email protected]

Of kom lekker ravotten in de grootste gratis openluchtspeeltuin van het land met een gloednieuw Hopla speeldorp voor de allerkleinsten. Breng dus zeker eens een bezoekje aan Bokrijk want weer of geen weer, Bokrijk verrast iedere keer!

Page 22: JCWeetje 2010, nummer 3

Wistjedatjes Gered worden door de bel een 500 jaar oude uitdrukking is die van Engelse

kerkhoven afkomstig is: Engeland is oud en klein, en de bevolking vond geen plaats meer om de doden te begraven, dus werden er kisten uitgegraven en de beenderen naar een beenderhuis overgebracht, zodat ze de graven konden hergebruiken. Bij het heropenen van deze kisten, ontdekten ze dat er bij 1 op 25 aan de binnenkant gekrabd was, en ze beseften dat ze levenden begraven hadden. Van toen af werd er een touwtje rond de pols van een lijk gebonden, dat omhoog leidde en verbonden was met een belletje boven de grond.

Iemand moest dan de hele tijd op het kerkhof zitten om te horen of de bel niet rinkelde. En zo werd iemand wel eens gered door de bel …

De baby met het badwater weggooien eveneens uit die tijd stamt. Een bad bestond toen uit een grote kuip die gevuld werd met heet water. De heer des huizes genoot het privilege van het schone water, daarna volgden de zoons en de andere mannen die deel uitmaakten van het huishouden, dan de vrouwen en tenslotte de kinderen. De baby’s waren als laatsten aan de beurt. Tegen dan was het water zo vuil dat je er makkelijk iemand in kon kwijtraken …

Het echt honden en katten regende? Nee, natuurlijk niet dat ze uit de regen-wolken vielen, maar wel van het dak. Huizen hadden in die tijd strooien da-ken, zonder houten gebinte. Het was de enige plek waar de dieren zich warm konden houden, en dus leefden de katten en andere kleine huisdieren in het dak. Als het regende, werd het daar glibberig, en soms gleden de dieren dan uit en vielen van het dak. Vandaar “It’s raining cats and dogs”.

Zo ook de hemelbedden ontstaan zijn. Niets kon namelijk verhinderen dat er dingen in huis vielen. In de slaapkamer was dit wel een echt probleem, waar ongedierte en uiwerpselen je beddengoed konden bederven. Daarom werden bedden voorzien van grote palen om een laken over te hangen dat dan toch een beetje bescherming bood.

Page 23: JCWeetje 2010, nummer 3

23

Bewise

MIlIEuaCtIVIStES aVant la lEttREdoor prof. Huguette Reynaerts en dr. ir. Nathalie Balcaen

In de 18e en 19e eeuw was plantkunde één van de weinige gebieden in de wetenschap waar vrouwen enigszins aanvaard werden: niet al-leen kwamen ze niet in aanraking met (dode) dieren maar men vond ook dat het in overeenstemming was met hun rol als opvoedsters. Veelal deden ze het verzamelwerk en legden uitgebreide herbaria aan voor hun mannelijke collega’s (dikwijls hun echtgenoot). Zoals vaak het geval was, werd hun werk niet erkend en zijn ze in de verge-telheid geraakt. nochtans ontwikkelden ze zich dikwijls tot wat we nu milieuactivisten zouden noemen.

Enkele voorbeelden van vrouwelijke botanisten die toch erkenning genoten:

Jane Colden (1724 – 1766) was de eerste plantkundige die in Amerika aan het werk ging. Ze maakte daarbij gebruik van het systeem voor naamgeving ingevoerd door Linneaus.

In Brits Columbia waren de zussen Susannah Moodie (1803–1885) en Catherine Parr Traill (1802–1899) actief. Ze schreven veelgelezen boeken over hun leven in de wildernis van Ontario.

In 1912 stelde Elinor Vallentin een verzameling van 930 planten voor uit de Falkland eilanden. Ze publiceerde ook een boek “Illustrations of the flowering plants and ferns of the Falkland Islands” met prachtige tekeningen van deze planten.

Maar ook in ons land was een beroemde plantkundige actief: Marie-anne libert. Ze werd geboren in 1782 in Malmédy als de twaalfde van dertien kinderen in een leerlooiersfamilie. Haar omgeving realiseerde zich al vlug dat ze zeer begaafd was en daardoor kon ze naar school gaan. Haar vader gaf haar ook lessen wiskunde en handel (met de bedoeling om zijn zaak verder te zetten). Dit deed ze op schitterende wijze samen met haar broers en zussen. Daarnaast ontwikkelde ze ook een wetenschappelijke carrière en al vroeg wijdde ze zich aan de studie van de Hoge Venen zowel op geologisch als botanisch gebied. Ze kreeg hiervoor internationale erkenning. Naast een herbarium stelde ze ook een prachtige verzameling van parels (gevonden in de zoetwatermossels van de Amblève) samen. Ze overleed in 1865 na een korte ziekte.

In 1951 werd de “Cercle des naturalistes Marie-Anne Libert” opgericht in Malmédy. Ze willen niet alleen het werk van deze eminente wetenschapster bewaren (ze hebben onder andere haar vlindercollectie, die tijdens WOII beschadigd werd, gerestaureerd) maar ook haar werk verder zetten met de studie en de bescherming van de Hoge Venen.

Page 24: JCWeetje 2010, nummer 3

24

Door Danny Backeljauw

Sinds 28 mei 2010 vlieg je op iets meer dan 11 uur rechts-reeks vanuit Brussel naar Shanghai. Vroeger, en dus ook nog tijdens de opbouw van de Expo liep de aangenaam-ste route nog over Helsinki. Na een totale trip van meer dan 14 uur was het met een zucht van verlichting dat je voet kon zetten op Zuid-Chinese bodem.

Shanghai had iets onwezenlijks tijdens de opbouwfase van de Wereldten-toonstelling. De ganse stad en heel haar bevolking werden in gereedheid gebracht om het beste van China aan de wereld te tonen.

Op een terrein van 15.000 m², dat trouwens speciaal voor de Expo was vrij-gemaakt, krijgen ongeveer 200 landen en internationale organisaties de kans hun beste beentje voor te zetten en zich voor te stellen aan een bezoe-kersaantal van meer dan 70 miljoen. Centraal op het terrein (dat trouwens doormidden wordt gesneden door de Huangpu rivier) staat het Chinese paviljoen, een rood houten bouwwerk dat doet denken aan een reusachtige mikado.

In vergelijking met dit imposante bouwwerk oogt ons Belgisch paviljoen veel soberder. Dit was de bedoeling van de architecten die er de beschei-denheid en ingetogenheid van ons

land en haar bevolking mee willen sym-boliseren.Maar ook al oogt het aan de buitenkant eerder sober, binnenin bruist het als geen ander.Het interieur is opgevat als een giganti-sche hersencel, een visueel effect dat het best tot zijn recht komt wanneer bij schemering de kleurrijke constructie oplicht.

De bezoeker wordt eerst langs het gedeelte van de Europese Unie geleid. Via beelden maar ook aan de hand van enkele unieke historische stukken wordt verleden en heden van de Europese eenmaking voorgesteld. Europa leeft, zoveel is duidelijk.

Aan de ingang van het Belgische deel wordt de bezoeker onthaald met een videoboodschap van Frank De Winne die hen vanuit het ISS verwelkomd in ons Paviljoen. Langsheen een gaanderij met torenhoge boeken (met op de rug de foto’s van “belangrijke Belgen”), komt men terecht in een zone waar

EXpo 2010 SHanGHaIHEt fEdERaal WEtEnSCHapSBElEId dRaaGt HaaR StEEntJE BIJ.

Extra

Page 25: JCWeetje 2010, nummer 3

25

Extra

de Belgische steden zich in driedimen-sionale filmpjes voorstellen. Het eerste wow-effect in het Paviljoen.

Het volgende deel van het paviljoen staat in het teken van wetenschap en kunst. De farmaceutische en genees-kunde sector tonen dat België op vlak van technologie en innovatie mee koploper is in de wereld. De zonnewa-gen van Umicore, de Magritte Corner maar ook de stripfiguren zoals de Smurfen tonen de wetenschappelijke en artistieke cultuur van België.

In deze “wetenschapszone” mocht het Federaal Wetenschapsbeleid vanzelf-sprekend niet ontbreken. Bedoeling was enerzijds het innovatief karakter van ons land in de verf te zetten en anderzijds uit te pakken met het uitge-breid en uniek patrimonium dat in onze wetenschappelijke instellingen wordt beheerd. We vonden de insteek door aan de hand van stripverhalen aan te tonen dat wetenschap in ons land is doorgedrongen tot alle bevolkings-groepen en ongeacht de leeftijd.

We plaatsen er negen Belgische strip-verhalen waarin een voorwerp, dat door het Federaal Wetenschapsbe-leid wordt beheerd, een rol speelt. Naast het stripverhaal stellen we er het originele voorwerp tentoon. Daaren-boven hebben we ervoor gezorgd dat de negen voorwerpen een zeer uiteen-

lopende achtergrond hebben: ruimte-kledij van Frank De Winne, een armil-lairsfeer uit de KMKG, een barometer van Dingens gelinkt aan het KMI, een Afrikaans beeldje en kruik uit de KMMA, een middeleeuws boek met miniatu-ren uit de Koninklijke Bibliotheek, een authentieke Zuidpoolslee als symbool voor de Belgische activiteiten op Antarctica, een maquette van het onderzoeksschip de Belgica, een skelet van het hoofd van een mosasaurus uit het KBIN en een werkje van Magritte van de Magrittestichting en de KMSKB.

Vanzelfsprekend wordt de show in het paviljoen gestolen door de Diamant Corner en de Chocolate Corner (van waaruit trouwens live beelden op het internet worden gestreamd) maar als federale overheidsdienst zijn we evenzeer trots op onze bijdrage. Tijdens de eerste openingsdagen observeer-den we de veelal Chinese bezoekers en konden we in hun blikken de interesse en verbazing aflezen wanneer ze zich verdrongen rond onze vitrinekasten.

Een Belgisch paviljoen op een wereld-tentoonstelling en het Federaal Weten-schapsbeleid: een natuurlijk en onlos-makelijk partnership.

Page 26: JCWeetje 2010, nummer 3

26

Extra

StuuR JE lEERKRaCHt naaR antaRCtICa! de International polar foundation (Ipf), onder leiding van poolreiziger en avonturier alain Hubert, kondigt een gloednieuwe wedstrijd aan voor jongeren van het vijfde middelbaar aSo en tSo. Ben je gebeten door wetenschappen? Wil je meer weten over meteorologisch en polair onderzoek? neem dan deel aan de wedstrijd polar Quest!

Je doorloopt niet alleen een creatief wetenschappelijk parcours, maar maakt ook kans op mooie prijzen: alle leerlingen van de drie beste klassen ontvangen outdoor materi-aal ter waarde van 150 euro (3e en 2e plaats) of 250 euro (1e plaats), en bovendien zien de leerlingen van de winnende klas hun leerkracht naar het Princess Elisabeth Station in Antarctica vertrekken!

Page 27: JCWeetje 2010, nummer 3

27

Extra

Dit project wordt ondersteund door het actieplan Wetenschapscommunicatie van de Vlaamse overheid.

Wat moet je daarvoor doen?

➜ Etappe 1: De ijsbreker (oktober – november 2010)Schrijf samen met je klasgenoten een interview met een fictieve wetenschapper van het Princess Elisabeth Antarctica-station (PEA) rond klimaatveranderingen en meteo-rologie in Antarctica. De 25 beste inzendingen gaan door naar de volgende ronde.

➜ Etappe 2: De ijsflash (december 2010 – februari 2011)Creëer met je hele klas een filmpje over hoe het weer in Utsteinen (Antarctica) zou kunnen zijn in het jaar 2050. De drie beste inzendingen gaan door naar de laatste fase.

➜ Etappe 3: De ijsmassa (maart – mei 2011)Werk samen met je klasgenoten en leerkracht een wetenschappelijk project uit, dat je leerkracht zou kunnen uitvoeren indien hij/zij de reis naar Antarctica wint. Het pro-jectvoorstel moet een educatief luik omvatten, zodat de leerlingen van de winnende klas de avonturen van hun leerkracht goed kunnen meevolgen. De voorgestelde projecten zullen op een slotevenement voorgesteld worden aan een pooljury, die uiteindelijk zal bepalen welke klas wint.

Uiteraard sta je er niet alleen voor!

IPF en zijn partners geven je de mogelijkheid om pedagogische dossiers te raadple-gen, vragen te stellen, en (voor wie verder gaat naar de tweede etappe) een interes-sante workshop te volgen rond poolwetenschappen en meteorologie in de tentoon-stellingsruimte van IPF in Brussel!

Interesse?

Surf naar http://www.educapoles.org/nl/projects/project_detail/wedstrijd_polar_questen schrijf je snel in voor dit spannende avontuur. Wie weet stuur jij binnenkort je leerkracht naar antarctica!

Page 28: JCWeetje 2010, nummer 3

Boekentipsfikkie - Karla Stoefs

Tuur wordt bijna negen jaar. Voor zijn verjaardag wil hij graag een hond. Maar dat kan niet, want Tuurs mama en papa zijn net gescheiden en in het nieuwe huis is er geen plaats voor een hond. Bovendien vindt mama een hond te veel zorg. Maar Tuur denkt er anders over. Hij wil mama bewijzen dat hij best voor een dier kan zorgen, zoals voor Fikkie, een heel bijzondere hond …

Vanaf 9 jaar, 74 p., €14,95

nachtraven. Het geheim van Cornwall Castle - Hilde Vandermeeren

Tia, Vince, Glenn en Shu noemen zich de Nachtraven, ze zijn altijd op zoek naar nieuws. Samen met de betweterige tweeling Maxim en Mandy reizen ze naar Cornwall Castle in Engeland voor een bijzonder schoolproject. Het wordt een spannende reis, want Cornwall Castle staat op de lijst van Engelse spookkastelen … Een nieuw avontuur van de Nachtraven!

Vanaf 9 jaar, 144 p., €15,95

dina. Verre vrienden en een vlek - do Van Ranst

Wanneer ze met haar ouders naar de andere kant van het land verhuist, stort Dina’s wereld in. Ze is ervan overtuigd dat ze haar beste maatjes kwijtraakt. Zal ze in haar nieuwe dorp wel vrienden maken? En wat met toneel, haar grote passie? Zal ze zo ver van huis nog eens op de planken staan?

Vanaf 10 jaar, 144 p., €15,95

assertivi-tuttifrutti - Siska Goeminne

Welke trucjes bestaan er om je verlegenheid te verstoppen? Hoe kun je meer zelfvertrouwen kweken? Wat vertelt je lichaamstaal, hoe begin je een gesprek en wat moet je doen als je bang bent voor ruzie? Stap voor stap leer je zelfverzekerder over te komen en wat meer van je af te bijten. Een leuke, speelse gids om assertiever door het leven te gaan!

Vanaf 12 jaar, 160 p., €16,50

XXl - Jon Ewo

Bud Martin voelt zich piepklein, ondanks zijn 105 kilo. Wat heeft hij te maken met de brand op school? Bud krijgt precies één week de tijd om uitleg te geven aan de schoolpsycholoog. Anders kan hij zijn toekomst als automonteur mooi vergeten. Maar net deze week komt Jerry Storm, zijn overactieve en vindingrijke neef, op bezoek … Een origineel verhaal vol absurde humor en kleurrijke personages!

Vanaf 13 jaar, 240 p., €15,95

28

Page 29: JCWeetje 2010, nummer 3

Voor dit proefje mag je je longen nog eens bovenhalen. Neem een blaadje papier (niet panikeren, het is geen toets in het midden van de zomervakantie) en steek er een duimspijker door, ongeveer in het mid-den. Neem nu een garenklosje (vol of leeg maakt niet uit) en hou de duimspijker met het pinnetje naar je toe voor de opening van de klos.

Blaas nu door de opening van het klosje -aan de andere kant natuurlijk- en probeer het blaadje met de duimspijker weg te blazen.

Je merkt dat het niet lukt. Integendeel zelfs: de duimspijker komt naar je toe in plaats van weg te gaan. Kan je dit verklaren?Hoe stroomt de lucht bij het verlaten van het klosje?

De lucht ontsnapt naar alle kanten tussen het blad en de rand van het garenklosje. De lucht stroomt hier erg snel, dus is er een verminderde druk. Aan de andere kant van het blad geldt echter de normale lucht-druk. De lucht aan de andere kant van het blad zal het blad en de duimspijker dus tegen de klos aan duwen.

Dit proefje werkt dus weer op basis van de wet:Lucht die snel beweegt, oefent een kleinere druk uit.

Winadoe

Bron: “De proefjeskoffer”, Winadoe vzwhttp://users.telenet.be/Winadoe/

Page 30: JCWeetje 2010, nummer 3

Breinbrekers

30

BREInBREKER 2

Er zijn twee soorten groepen kabouters, met rode en met witte hoeden. De kabouterkoning wil dat ze in een rij naast elkaar gaan staan. De kabouters met rode hoeden moeten allemaal aan de linker-kant en de met de witte aan de rechterkant gaan staan. De kabouters weten zelf niet welke kleur hoed ze op hebben en mogen niet communiceren op wat dan ook voor een soort manier. Ze kunnen wel zien welke kleur hoed de andere kabouters op hebben.

Hoe kunnen ze de wil van de koning opvolgen?

BREInBREKER 3

Dis een Sombrero-puzzel: plaats getallen in de witte vakjes, zodat de som van een rij overeenkomt met het getal in het zwarte vakje dat erbij hoort.En deze regels zijn van toepassing:

enkel getallen van één tot en met 9 kunnen • ingevuld worden.je mag in één som niet twee keer hetzelfde • getal gebruiken.

BREInBREKER 1

Twee vliegtuigen vertrekken op exact hetzelfde moment en vliegen over de Atlantische Oceaan. Het eerste vliegtuig (A) vertrekt vanuit New York naar Parijs met een snelheid van 800 km/uur. Het tweede vliegtuig (B) vertrekt in Parijs en vliegt naar New York met een snelheid van 600 km/uur als gevolg van he-vige tegenwind.

Welk van de twee vliegtuigen is het dichtst bij Parijs als ze elkaar kruisen?

Page 31: JCWeetje 2010, nummer 3

3131

Geef het juiste antwoord op minimum twee van de drie

breinbrekers op p. 30 en win dit leuke boek Fikkie van Karla Stoefs!

Stuur ons het antwoord op:

per post naar het adres JCW, Vlaanderenstraat 101, 1800 Vilvoorde

per fax op het nummer 02 253 39 14

per mail naar het adres [email protected]

Naam + voornaam

Adres

Telefoonnummer

Email

Geboortedatum

Antwoord 1

Antwoord 2

Antwoord 3

antwoorden van JCWeetje 2010, nr. 2:

1. Noem de 2 cijfers A en B. Dan geldt 10A + B - 10B - A = 45, dus 9(A - B) = 45. Dit geeft A - B = 5, wat alleen kan voor de tweetallen (5,0), (6,1), (7,2), (8,3) en (9,4). Alleen van het paar (7,2) zijn beide priemgetallen. Dus de oma van Joske is 72 jaar.

2. Meerdere mogelijkheden: ( (8 + 8) x 8 - (8 + 8 + 8) / 8 ) x 8 of ( (8 x 8 x 8 ) - 8 ) x ( (8 + 8) / 8 ) - 8 of ( (8 x 8 + 8 x 8 ) x 8 ) - 8 - 8 - 8.

3. Bovenste rij: 8 - 1 - 2 / in het midden: 3 / onderste rij: 7 - 6 - 5

Page 32: JCWeetje 2010, nummer 3

In de kijker

Jeugd, Cultuur en Wetenschap vzwVlaanderenstraat 101, 1800 VilvoordeTel. 02 252 58 08 - Fax: 02 253 39 [email protected] - www.jcweb.be

Om in te schrijven op de JCW nieuwsbrief, mail naar [email protected]

v.u

. : W

im V

an

Pe

teg

em

, Vla

an

de

ren

stra

at

101,

180

0 V

ilvo

ord

e

Het JCWeetje wordt ondersteund binnen het Actieplan Wetenschapscommunicatie, een initiatief van de Vlaamse Overheid.

Week van de Smaak: Conchita en de bravas patatas Van 11 tot 21 november 2010 beleeft Vlaanderen voor de vijfde keer de Week van de

Smaak. “De Smaak” staat deze tien dagen centraal: eten en drinken, gastronomie en

alles wat daarbij komt kijken. Niet alleen de voedingsproducten zelf, maar ook het

erfgoed, de verhalen en de studies errond krijgen alle aandacht.

Op dit (eet-)cultuurevenement kan en wil JCW niet ontbreken. Samen met de

Portaelsschool nodigen wij iedereen graag uit om op woensdag 17 november 2010 een

kunstwerk te maken om van te smullen. Ook de Spaanse sfeer zal die dag niet ver te

zoeken zijn. Een eetbare Dali of Picasso, een Flamencodans tussendoor, een stilleven van

een tappasbuffet …

Zeker weten dat je een dag beleeft waar je je vingers van kan aflikken!

Wanneer: woensdag 17 november 2010 Kostprijs: gratis

plaats: Portaelsschool voor Beeldende Kunsten, leeftijd: 6-12 jaar

Spiegelstraat 62, Vilvoord