jaarverslag TBV Wonen

Een nieuwe realiteit

Jaarverslag 2011

TBV Wonen

Jaarverslag TBV Wonen

2


3

Inhoudsopgave Pagina Voorwoord 5 Hoofdstuk 1. Een nieuwe realiteit 7 Hoofdstuk 2. Governance 15 Hoofdstuk 3. Ruimte voor samenwerking 25 Hoofdstuk 4. Ruimte om mee te denken 33 Hoofdstuk 5. Woonruimte voor iedereen 35 Hoofdstuk 6. Ruimte voor kwaliteit 49 Hoofdstuk 7. Ruimte voor leefbaarheid 53 Hoofdstuk 8. Ruimte voor wonen en zorg 59 Hoofdstuk 9. Ruimte voor duurzaamheid 61 Hoofdstuk 10. Ruimte voor de organisatie 67 Hoofdstuk 11. Financiële continuïteit 71 Hoofdstuk 12. Verklaring besteding middelen 89 Hoofdstuk 13. Kengetallen 90 Hoofdstuk 14. Jaarrekening 92 Hoofdstuk 15. Geconsolideerde jaarrekening 121 Hoofdstuk 16. Overige gegevens 131 - Gebeurtenissen na balansdatum - Resultaatbestemming - Accountantsverklaring - Accountantsverslagen Bijlagen Bijlage A: Verhuureenheden 137 Bijlage B: Verslag belanghoudersbijeenkomst

Bijlage C: Verbindingen 139 143


4


5

Woningcorporaties bevinden zich in zwaar weer. Waar we voorheen gewend waren in een relatief rustige omgeving te ontwikkelen, te bouwen en te beheren, veranderen de zogenoemde omgevingsvariabelen in hoog tempo. Doordat de financiële en economische crisis aanhoudt, en de incidenten binnen de sector te talrijk zijn, om alleen aan het toeval te kunnen toeschrijven, zijn de vooruitzichten niet erg positief.

De gebeurtenissen bij Vestia zijn dan slechts de bekende druppel die de emmer doet overlopen; De bevestiging van het slechte imago van de sector en daarmee koren op de molen van politiek Den Haag die er op uit lijkt te zijn om de sector letterlijk en figuurlijk een kopje kleiner te maken. Er word gesproken over een vermindering van het aantal sociale huurwoningen met 25%, te realiseren via het omstreden kooprecht naar Engels voorbeeld. Talrijke voorbeelden in Groot Brittannië tonen aan dat dit geen goed idee is. Privaat eigendom moet gestimuleerd worden maar alleen als het ook onderhouden kan worden. Daarnaast is er de financiële afroming van het corporatievermogen, dat nu in het Lenteakkoord een jaar naar voren wordt gehaald om schatkist technische redenen. Inmiddels is bekend geworden dat er een extra heffing door het Centraal Fonds Volkshuisvesting komt, omdat verwacht wordt dat meer corporaties in de financiële problemen komen. Dat deze juist onder andere door de vele heffingen van het Rijk worden veroorzaakt wordt er gemakshalve niet bij verteld. Ook de rechterlijke uitspraak over de Anbi status is inmiddels hersteld door reparatiewetgeving en het lijkt er op dat er geen enkele compassie meer is voor de sector.

Door deze ontwikkelingen duurt de onzekerheid in de volkshuisvesting voort waardoor corporaties niet meer durven te investeren in bouwprojecten. Na de kopers blijven nu ook de huurders zitten waar ze zitten. De woningmarkt wordt volledig in het slot gegooid door de onwil koop- en huurmarkt integraal te benaderen. Tegen de achtergrond van de economische crisis, en een bouwproductie die in 2011 voor 55-60% voor rekening kwam van de corporaties, zijn dit slechte prognoses voor zowel de bouw als de volkshuisvesting.

Ondanks de geschetste negatieve ontwikkelingen blijft TBV Wonen onverminderd investeren in de stad. We hebben een goed jaar achter de rug, met sociaal maatschappelijke prestaties die er toe doen en wat helaas meer en meer belangrijk wordt; met goede financiële resultaten. Door een financieel conservatief beleid in de achterliggende jaren is TBV Wonen in staat om ook in 2012 en volgende jaren te investeren en haar nek uit te steken. In 2012 wordt gestart met de bouw van 862 woningen. TBV Wonen zorgt ervoor dat er weer hijskranen in Tilburg komen.

Dit kunnen we doen door zoals gezegd een gedegen financieel beleid, onafhankelijk van verkopen van bestaand bezit, maar vooral door ambitieuze, resultaatgerichte medewerkers. De prima resultaten in 2011 hadden niet bereikt kunnen worden zonder de samenwerkende instelling van alle medewerkers en partners in de stad.

De directie bedankt iedereen voor de inzet, enthousiasme en betrokkenheid en ziet het jaar 2012 daarom met vertrouwen tegemoet.

Drs. Rob Vinke

Directeur-bestuurder.


6


7

Hoofdstuk 1 Een nieuwe realiteit

Waar in het jaarverslag 2010 nog gesproken kon worden van een herstel van de wereldeconomie, heeft in 2011 de gevreesde dubbele dip zijn intrede gedaan. Het verslagjaar werd vooral gekenmerkt door een gebrek aan daadkracht binnen de Europese Unie, waar het ging om het kwijtschelden van de miljardenschuld die Griekenland heeft opgebouwd. Hoewel Griekenland economisch gezien een dwerg is binnen de Europese economie, zijn de Europese leiders er niet in geslaagd het probleem adequaat op te lossen. Dit had tot gevolg dat ook Italië geconfronteerd werd met een oplopende herfinancieringsrente. Voor Griekenland en Italië, hadden ook Ierland, Portugal en Spanje al een beroep gedaan op het noodfonds. De Zuid-Europese landen moeten draconische bezuinigingsmaatregelen nemen om het begrotingstekort op orde te krijgen. De maatregelen zullen er in ieder geval voor zorgen dat de economieën van deze landen de eerste jaren niet zullen groeien. De reactie van de Noord-Europese landen, onder aanvoering van Duitsland en Nederland, lijkt kortzichtig te zijn. Immers, een land als Nederland met zijn open economie is volledig afhankelijk van de export. Daarom zou terughoudendheid betracht moeten worden waar het gaat om het kapot bezuinigen van een land. Dat de export na de zomer van 2011 in Nederland

fors is teruggelopen is evident. Maar ook het consumentenvertrouwen is na de zomer 2011 fors verminderd, waardoor de binnenlandse bestedingen zijn afgenomen.

Nederland is in de gevarenzone gekomen en de prognose is dat Nederland ook zijn AAA- status zal gaan verliezen, waardoor het wellicht een hogere rente moet betalen om haar schulden te financieren. De werkloosheid neemt toe, ook al is deze nog lager dan in de omringende landen, en het kabinet heeft aangekondigd dat bovenop de reeds aangekondigde bezuinigingen van 18 miljard er nog eens extra bezuinigd dient te worden. Omdat Nederland de harde lijn heeft gevolgd naar de Zuid-Europese landen, waar het gaat om begrotingsdiscipline, kan er nu geen ander beleid worden gevoerd. Koste wat het koste zal Nederland in 2013 onder de 3% begrotingstekort moeten uitkomen is de optiek van de regering. Ook hier gaat de vraag op hoever moet en kan een land gaan in het terugdringen van de tekorten en vooral welke keuzes worden daarbij gemaakt. Nederland is inmiddels officieel in een recessie beland omdat er drie kwartalen achtereen sprake is van een krimpende economie. Het CPB heeft berekend dat Nederland eind 2012 op een begrotingstekort komt van 4,6% hetgeen forse extra bezuinigingen met zich mee zal brengen.

Bouwsector In de bouw wordt de crisis heel erg manifest. De verwachting is dat nog veel kleine bouwbedrijven failliet zullen gaan. Het consumentenvertrouwen zorgt ervoor dat grote aankopen niet (meer) worden gedaan. De verkoop van woningen is

ingezakt, waardoor geen nieuwe bouwinitiatieven meer worden ontplooid. Ook het restrictieve beleid van de bankensector onder invloed van Basel III helpt niet mee om een hypotheek te verkrijgen. De doorstroming stagneert


8

binnen de koopsector, maar ook de doorstroming van de huursector naar koop en binnen de huursector is tot stilstand gekomen. Mensen blijven zitten waar ze zitten, mede ingegeven door de Europese Beschikking die op 1 januari 2011 in werking is getreden. Deze beschikking stelt dat huurwoningen < € 654 minimaal voor 90% toegewezen moeten worden aan inkomens < € 33.614 Huishoudens met een hoger inkomen verhuizen minder en de mutatiegraad bij TBV Wonen bedraagt inmiddels 8,3%.

Ook de productie van huurwoningen neemt af door de grote onzekerheid die er heerst onder de woningcorporaties. De aangekondigde bijdrage aan de huurtoeslag van 0,7 miljard per jaar voor de corporatiesector zorgt voor aanpassingen in de bedrijfsvoering. Corporaties zijn gewend in een relatief rustige omgeving te acteren. De laatste jaren worden gekenmerkt door onzekerheid. Zo mogen sinds 2007 de huren slechts verhoogd worden met het inflatiepercentage. De Vogelaarheffing en de invoering van de vennootschapsbelasting, heeft ertoe geleid dat de overheid kennelijk naar believen kan beschikken over het vermogen van de corporaties. Met andere woorden wat hangt er nog boven onze hoofden en corporaties nemen een afwachtende houding aan.

De onwil van het kabinet om de woningmarkt integraal te hervormen bevordert het vertrouwen in de overheid niet. Kleine aanpassingen hebben in het verslagjaar plaatsgevonden, zoals het beperken van de overdrachtsbelasting. Deze aanpassing werd volledig overschaduwd door de beperkingen van de hypotheekverstrekking. Aflossingsvrije hypotheken mochten vanaf 1 augustus 2011 nog maar voor 50% tijdelijk worden gesloten en ook maximaal 106% van de executiewaarde lenen zorgde voor een daling in de mogelijkheden. Duidelijk is dat dit kabinet blijft vasthouden aan het bevorderen van het eigen woningbezit, terwijl dit allang achterhaald is. De waarde van het vastgoed stijgt niet meer en zal de komende jaren een neerwaartse beweging te zien geven. Dit zal de nieuwe realiteit zijn, waarin huren zo gek nog niet zal blijken te zijn. Maar er zullen wel maatregelen genomen moeten worden om de koopmarkt en de huurmarkt als één woningmarkt te beschouwen. Enkelvoudige aanpassingen die niet in relatie staan tot de gehele woningmarkt hebben geen enkele zin. Zo zal de beperking van de hypotheekrenteaftrek sec geen zin hebben. Het zal enkel een extra waardedaling tot gevolg hebben, waardoor huishoudens nog meer in de problemen komen.

TBV Wonen De verkoop van bestaande woningen is in 2011 bij TBV Wonen ingezakt. Waar de doelstelling in het verslagjaar 40 betrof, zijn in totaal slechts 27 woningen verkocht. Verkoop van woningen is van belang voor de kasstromen. Het genereert middelen voor toekomstige investeringen. TBV Wonen heeft enkele jaren geleden het beleid ingezet om niet afhankelijk te zijn

van verkoop van woningen. Door de bedrijfskosten vanaf 2007 fors te reduceren kan nu gesproken worden van een financieel robuuste organisatie met een zeer positieve kasstroom.

Hierdoor is TBV Wonen in staat om te blijven investeren in de nieuwbouw van woningen en in de leefbaarheid in de wijken waar TBV Wonen bezit heeft. In


9

2011 heeft TBV Wonen 169 nieuwbouwwoningen opgeleverd, waarvan 52 koopwoningen in de Bouwmeesterbuurt. Zoals gezegd is de verkoop van woningen ingezakt en zeker in de nieuwbouw. Om dat het aantal verkochte nieuwbouwwoningen in de Bouwmeesterbuurt op 26 bleef steken is in 2011 snel besloten om de koopwoningen om te zetten in de middeldure huur. Dit heeft ertoe geleid dat weliswaar de winst op het gehele project is verminderd, maar dat wel het gehele complex is verhuurd.

TBV Wonen gaat door met investeren, ook al zullen projecten kritisch tegen het licht worden gehouden. We starten in 2012 met de bouw van 864 woningen, hetgeen een flinke prestatie mag heten in deze tijd.

Met ingang van 1 juli 2012 wordt de wettelijke mogelijkheid gecreëerd om inkomens > € 43.000 per een extra huurverhoging te geven van maximaal 5%. Dit om scheef wonen tegen te gaan. Het kan uitgelegd worden als het genereren van extra liquiditeit bij de corporaties, om later te kunnen afdragen aan de schatkist.

Ruimte voor mensen

Missie: ”TBV Wonen is een woningcorporatie in Noord Brabant, die zich met name richt op huisvesting van mensen die daarbij een helpende hand kunnen gebruiken. We investeren in nieuwbouw en onderhoud en nemen onze maatschappelijke verantwoordelijkheid door te investeren in mensen en buurten die dat nodig hebben. Dit doen we op een integere en vernieuwende manier”

De missie en het Ondernemingsplan worden voor vijf jaar vastgesteld. Doelen zijn geformuleerd die de organisatie dient te halen in die periode. In het Ondernemingsplan zijn de doelen op strategisch niveau geformuleerd. Op basis van het Ondernemingsplan is een tactisch plan vastgesteld dat een periode van twee tot drie jaar beslaat. In het tactisch plan staat beschreven hoe de strategische doelen worden gerealiseerd en wanneer. Daarnaast wordt jaarlijks een operationeel plan opgesteld, waarin de doelen SMART zijn omschreven. De afdelingen stellen afdelingsplannen op die vooral gericht zijn op samenwerken met andere afdelingen. Het Organisatiewerkplan vormt de basis voor de begroting.

Het Ondernemingsplan ‘Ruimte voor mensen” is in 2008 vastgesteld en geeft richting aan de weg die TBV Wonen aflegt. Dit plan maakt duidelijke keuzes voor mensen op het domein van de woon- en

leefomgeving waar de problemen zich voordoen. Ruimte voor mensen, betekent ruimte om te wonen, ruimte om te leven en om zich te ontplooien. Corporaties zijn diep verankerd in de wijken en buurten waar zij bezit hebben en daarom vormen zij onmiskenbaar een belangrijke schakel in de verbetering van de woon- en leefsituatie van mensen. Het deelnemen aan de samenleving door alle mensen is van essentieel belang om allerlei problemen te voorkomen. Deelnemen aan de samenleving betekent een invulling geven aan je leven. Of dat nu via betaald werk is, vrijwilligers werk of op een andere manier, participatie is van belang voor eigen waarde. Inspanningen moeten daarom gericht zijn op participatie van diegenen die al langere tijd uit het arbeidsproces zijn of daar zelfs nog nooit aan toegekomen zijn. Het begin van dit traject ligt in de inspanningen om jongeren een startkwalificatie te laten behalen.


10

Alle inspanningen ten spijt, er zullen echter mensen zijn die nooit aan werk geholpen kunnen worden, omdat om uiteenlopende redenen structuur ontbreekt. En aangezien er flink op de participatiebudgetten bezuinigd zal worden de komende jaren, zal deze groep in omvang toenemen. Zonder subsidies kunnen sommige groepen niet geactiveerd worden.

Corporaties kunnen en willen het niet alleen. Samenwerking en gezamenlijke verantwoordelijkheid is het credo van TBV Wonen. Door samen te werken met andere partijen in het maatschappelijk middenveld ontstaat ruimte voor een betere samenleving. Ruimte creëren voor mensen, door samen te werken, ook dat is een nieuwe realiteit.

Onder invloed van alle bezuinigingen die ons nog te wachten staan, zullen diverse instellingen niet meer gesubsidieerd worden, terwijl woningcorporaties gedwongen worden meer naar de kerntaken te gaan. Hierdoor zullen groepen mensen inactief worden. Het mag niet zo zijn dat mensen in onze samenleving worden afgeschreven.

TBV Wonen is een algemene corporatie met een belangrijke vastgoedcomponent. Gericht op waardevermeerdering van het vastgoed op langere termijn, wil TBV Wonen een bijdrage leveren aan de verbetering van het woon- en leefklimaat.

Het vastgoed dient natuurlijk op een kwalitatief goede manier onderhouden te worden. Daarnaast kan TBV Wonen maatschappelijk effect sorteren op het gebied van scholing, armoedebestrijding en arbeid. In 2009 heeft TBV Wonen een convenant gesloten met de twee andere corporaties in Tilburg en de Gemeente om in de zogenoemde impulswijken gedurende 10 jaar te investeren op het gebied van arbeid, scholing en armoedebestrijding. Er is een bedrag van € 7 miljoen beschikbaar en € 2 miljoen aanvullend geoormerkt Provinciaal geld om kortlopende projecten te stimuleren. Er is geld beschikbaar, maar het is moeilijk om het geld goed te besteden en om niet in een projectencarrousel terecht te komen.

Belangrijk uitgangspunt voor TBV Wonen om te investeren is of de investering past binnen de strategische doelen. In het Ondernemingsplan “Ruimte voor mensen” zijn zes ambities geformuleerd, waarvan één van de doelen is om te investeren in maatschappelijke doelen. Hiervoor is jaarlijks een bedrag van € 2 miljoen beschikbaar gesteld. De afweging om daadwerkelijk te investeren wordt gemaakt op basis van de verwachte resultaten die volgen op de initiële investering. Voor het verslagjaar was een bedrag begroot van € 1.250.000 omdat er onvoldoende kansrijke investeringen voorhanden waren om het hogere budget te handhaven.

De ambities in het Ondernemingsplan zijn:

Huurders van TBV Wonen kunnen lang zelfstandig blijven wonen

In het Ondernemingsplan zijn twee strategische doelen gekoppeld aan deze ambitie te weten:

• Voor 2013 worden drie woonzorgservicecentra opgeleverd. Joannes Zwijsen is in 2008 opgeleverd. In 2011 is gestart met Jozefzorg en in 2012 wordt gestart met Zonnehof. Zonnehof wordt opgeleverd eind 2013, dus te laat.


11

• TBV Wonen vormt twee allianties met zorgpartijen. Inmiddels trekt TBV Wonen op met De Wever, Prisma, Thebe, Schakelring en Surplus, dus dit doel is volledig behaald.

Per maand bespreekt en rapporteren de Management Team leden de resultaten in de afdeling overleggen. Een keer in het kwartaal wordt het Organisatiewerkplan besproken in het Bestuur en in de Raad van Toezicht. Een keer per jaar vindt een beleidsdag plaats in de Raad van Toezicht of we nog op koers liggen of dat de strategie bijgesteld moet worden.

Doelen 2011 gerealise erd reden Opplussen minimaal 80 woningen ja ☺ Gereed Realiseren ontmoetingsruimtes in twee complexen

nee � Financieel niet haalbaar;

bewoners wilden niet bijdragen. Ontwikkelen drie wzc’s ja ☺ Zonnehof, Jozefzorg, het Laar

TBV Wonen vindt het belangrijk dat mensen zo lang mogelijk in hun vertrouwde woning kunnen blijven wonen. Daarvoor ontwikkelt zij woonzorgservicecentra. Per 1 januari 2012 wordt de scheiding van wonen en zorg een feit en wordt de norm huisvestingscomponent langzamerhand ingevoerd. Dit betekent dat zorgaanbieders niet meer de leegstand vergoed krijgen, maar dat zij leegstand zelf moeten gaan betalen.

Huurders van TBV wonen leven niet in armoede Ook aan deze ambitie zijn twee strategische doelen gekoppeld.

• Huurders van TBV Wonen behoeven voor de netto huur niet meer dan 30% van hun bruto inkomen te betalen door ze een woning aan te bieden met een passende huur.

• Bij een plotselinge inkomensdaling ondersteunt TBV wonen actief door een voorschot te betalen op huurtoeslag of woonkostentoeslag

Het tegengaan van armoede is een belangrijke ambitie van TBV Wonen. Het is ook een lastige ambitie omdat armoede zich moeilijk laat definiëren.

De Maatschappelijke Ontwikkelingsmaatschappij (MOM) is opgericht door TBV Wonen, met twee andere corporaties in Tilburg, twee zorginstellingen en een welzijnsinstelling. Maatschappelijke problemen worden aangepakt in Groenewoud en de Kruidenbuurt, door de zes partijen aan elkaar te koppelen, waardoor binnen de MOM verbinding en verknoping ontstaat. In het verslagjaar is binnen het Bestuur van de MOM besloten om een verbreding

door te voeren en door ook in andere wijken aan de slag te gaan door de inzet van brede integrale teams van de organisaties. Lag de focus aanvankelijk op werk, inkomen en scholing, ook andere problemen zoals gezondheid en preventie worden betrokken binnen de MOM.

Eerder is reeds genoemd het Tilburg Akkoord, waarin TBV Wonen met de twee andere corporaties en de Gemeente inzetten op de impulswijken. Consulenten en huismeesters worden meer en meer ingezet om armoede in een vroegtijdig stadium te herkennen en om tijdig te interveniëren. Frontlijn werkers krijgen een steeds belangrijkere functie, juist om achter de voordeur te komen en om in actie te komen


12

Doelen 2011 gerealiseerd reden Samenwerkingafspraken met schuldhulpverlening, waardoor daling achterstanden wordt gerealiseerd

nee

�

Contract met schuldhulpverlening is getekend, maar geen meting van incassomaatregelen

Doorontwikkelen woonlastenmonitor

nee � Problemen bij het NIBUD

Koppelen energetische maatregelen aan armoede

ja ☺

Verbeteren info voorziening inkomensondersteundende maatregelen

ja ☺

TBV Wonen ontwikkelt projecten voor een leefbare stad en gemengde woonwijken met een accent op woningen voor mensen die hulp nodig hebben

TBV Wonen wil binnen de horizon van het Ondernemingsplan voor een bedrag van € 225 miljoen 1200 koop/huurwoningen realiseren. Door de economische crisis en door de maatregelen die getroffen worden om het vermogen van woningcorporaties af te romen worden projecten tegen het licht gehouden.

Hierdoor zal het aantal woningen dat in het Ondernemingsplan wordt gerealiseerd, niet uitkomen op 1200, maar op 827. We starten in 2012 met de bouw van 864 woningen, waarvan er 706 gerealiseerd worden voor internationale studenten en kennismigranten aan de Hart van Brabantlaan, TalentSquare.

doelen 2011 gerealiseerd Minimaal 117 huurwoningen realiseren

ja ☺

Alle appartementen levensloopbestendig opgeleverd

ja ☺

52 koopwoningen realiseren ja ☺ TBV Wonen investeert in doelen met een maatschappelijk rendement TBV Wonen is een Tilburgse woningcorporatie met een stevige verankering in de wijken en buurten waar zij bezit heeft. TBV Wonen investeert om de stad in balans te houden en dus om de leefbaarheid in stand te houden of te verbeteren. Zij investeert in vastgoed maar vooral in mensen. TBV Wonen wil verschil maken.

doelen 2011 gerealiseerd reden Buurtvisies ontwikkelen voor 1 juli

nee �

Concepten in december gereed

Minimaal 7 stageplekken aanbieden

ja ☺

Leefbaarheidsplan opgesteld

ja ☺


13

Daarnaast investeert TBV Wonen jaarlijks in maatschappelijke activiteiten.

Maatschappelijke activiteiten reden kosten Bijdrage MOM Kruidenbuurt en Groenewoud € 30.000 Bijdrage Tilburg Akkoord Vijf impulswijken € 70.000 Bijdrage 40 prachtwijken Vogelaarheffing € 180.000 Leefbaarheid in wijken en buurten 9 huismeesters op sociaal

gebied € 425.000

Algemene leefbaarheid Budget consulenten € 12.000 Bijdrage maatschappelijk werk Maatschappelijk werker in

Groenewoud € 25.000

Bijdrage maatschappelijk werk Jongerenwerker in Reeshof € 25.000 Totaal € 767.000

TBV Wonen is een milieubewuste organisatie en we durven te experimenteren met innovatieve ontwikkelingen Aan deze milieuambitie zijn enkele strategische doelen gekoppeld:

• De 1200 woningen bouwen we duurzaam en toekomstgericht, met een A-label. Wordt uitgevoerd, maar door de stadsverwarming krijgen niet alle woningen een A-label

• Een pilot zal gestart worden met CO2 neutraal bouwen. In 2011 zijn acht woningen energieneutraal opgeleverd waarvoor TBV Wonen de Energiesprongprijs heeft ontvangen en nog twee andere nominaties voor de installaties.

• Woningen ontvangen allemaal een energiecertificaat. Dit is gerealiseerd • Bij aanpak van bestaande woningen wordt uitgegaan van vermindering van

energieverbruik. Bij alle grootonderhoud projecten of renovatieprojecten wordt B label behaald of minimaal drie stappen gezet, In Berkdijk wordt voor 126 woningen drie stappen bereikt.

TBV Wonen heeft het klimaatverdrag ondertekend en daarmee de ambitie uitgesproken dat Tilburg in 2040 energieneutraal dient te zijn. Een ambitie die forse investeringen behelst, en waar nu reeds op dient te worden geanticipeerd. Zo moeten nieuwbouwprojecten voorbereid worden op aanpassingen om energieneutraal te worden gemaakt en dienen ook renovatieprojecten met energetische maatregelen te worden voorbereid op een latere ingreep. TBV Wonen heeft de ambitie om tot 2015 ongeveer 800 woningen aan te pakken met minimaal drie labelstappen. Ook wordt een plan voorbereid om in de periode 2015-2020 mutatiewoningen energieneutraal te maken.

doelen 2011 gerealiseerd Acht woningen passief Ja ☺ Renovatie Berkdijk, drie stappen of label B ja ☺ Duurzame daken aanbrengen bij vervanging dakbedekking

ja ☺

TBV Wonen zorgt voor financiële continuïteit Aan deze ambitie zijn twee strategische doelen gekoppeld:

• Behoud A status, is reeds vijf jaar gelukt • Solvabiliteit minimaal 21%, wordt op gestuurd en lukt


14

doelen gerealiseerd Solvabiliteit minimaal 21% Ja ☺ operationele kasstroom € 7,3 mln Ja ☺ Streefhuurpercentage 90% Ja ☺

TBV Wonen blijft investeren in de stad en in de samenleving omdat we een financieel robuuste organisatie zijn en blijven. We sturen scherp op kasstromen die van belang zijn voor de beoordeling en de financiële continuïteit. TBV Wonen was in 2011 onverminderd financierbaar en kredietwaardig.

Interne organisatie De cultuurverandering verloopt nog steeds zeer naar tevredenheid. Samenwerking en gezamenlijke verantwoordelijkheid zijn termen die algemeen omarmd worden. Het besef is aanwezig dat problemen niet

altijd alleen opgepakt kunnen worden en zeker niet alleen opgelost kunnen worden. Dat geldt zowel binnen de organisatie als in de wijken en buurten. De medewerkerstevredenheid is hoog, 93% geeft aan dat zij tevreden is bij TBV Wonen te werken. Het ziekteverzuim is met een percentage van 2,25 laag te noemen. Indicaties dat TBV Wonen een goede organisatie is met goede arbeidsomstandigheden.

De resultaten zijn er. Er wordt SMART gewerkt, en het kostenbewustzijn binnen de organisatie is hoog.

De afgelopen jaren zijn 33 functies vervallen, waarvan 18 fte’s binnen Onderhoud en 15 fte’s op kantoor. Hiermee is een forse aanzet gegeven voor de noodzakelijke kostenbesparing. In 2011 is na een proefjaar gestart met een nieuwe functionerings- en beoordelingssystematiek. Deze werkt naar tevredenheid en evalueren we steeds om verbeteringen door te voeren. Resultaatgericht werken is daarmee definitief onderdeel geworden van de uiteindelijke beoordeling. Teambeloning is geïntroduceerd, maar gericht op samenwerking, omdat de organisatiedoelen nooit en te nimmer ten

koste mogen gaan van individuele belangen.

TBV Wonen is zoals gezegd een robuuste organisatie op organisatorisch, financieel en sociaal gebied. Het jaar 2011 was voor TBV Wonen een goed jaar. Ondanks de wereldwijde crisis, slaagt TBV Wonen er in haar voorgenomen doelstellingen te behalen. Dat mag een forse prestatie worden genoemd.

Iedere medewerker draagt op zijn manier een steentje bij aan de resultaten en het succes van TBV Wonen en een ieder is zich bewust van het belang van de ander. Daar zijn we erg trots op, want alleen door samen te werken behalen we resultaten die er toe doen en die in het voordeel zijn van onze bewoners. Ruimte voor mensen betekent ook ruimte voor de eigen medewerkers, waarbij iedereen de kans krijgt zich te ontwikkelen. De directie dankt alle medewerkers voor de inzet, betrokkenheid en bijdrage aan de goede resultaten van TBV Wonen.

doelen gerealiseerd Beschrijven zes processen

ja ☺

Procesaudit uitgevoerd

ja ☺

Opleidingsbeleid implementeren

ja ☺

Evaluatie ondernemingsplan

ja ☺

Verbeterpunten MTO ja ☺


15

Hoofdstuk 2 Governance

Goed en deugdelijk ondernemingsbestuur is voor iedere organisatie essentieel. Maar vooral voor maatschappelijke ondernemingen, die met maatschappelijk kapitaal werken, wordt een goede verantwoording een steeds belangrijker principe. De governancestructuur bij TBV Wonen is ingericht op basis van principes als zorgvuldigheid, transparantie, betrouwbaarheid en checks and balances. Maar governance is een alomvattend begrip, en gaat vooral om besturen en beheersen, over verantwoordelijkheid en zeggenschap en over verantwoording en toezicht. Een belangrijk kenmerk voor goed ondernemingsbestuur is ook het organiseren van de maatschappelijke betrokkenheid, legitimatie en verantwoording.

Inleiding

Raad van Toezicht en Bestuur hebben reeds in 2006 de governancecode woningcorporaties vastgesteld en goedgekeurd. De inrichting van de governancestructuur is volledig gebaseerd op de governancecode. Vanaf 2006 zijn de noodzakelijke notities en reglementen vastgesteld en op de website geplaatst. Maar goed ondernemingsbestuur behels

veel meer dan het opstellen en vaststellen van reglementen. Het gaat vanzelfsprekend om de implementatie en de consequenties van goed ondernemingsbestuur naar houding en gedrag. De randvoorwaarden moeten geschapen worden, zodat de gehele organisatie er naar kan leven. Governance is een groeien leerproces en is daarom een regelmatig terugkerend gespreksonderwerp in het overleg tussen Raad van Toezicht en Bestuur. Maar ook binnen het Management wordt regelmatig gesproken over goed ondernemingsbestuur en hoe dit uitwerkt naar de organisatie. Belangrijk onderdeel van governance wordt gevormd door integriteit. De sector wordt nog steeds opgeschrikt door onverkwikkelijke incidenten, waardoor welhaast gesproken kan worden van een patroon. In het verslagjaar is een integriteit bevorderende activiteit ontwikkeld. TBV Wonen wil te allen tijde een betrouwbare, integere, samenwerkende partij zijn voor de maatschappij. Binnen het kader van goed ondernemingsbestuur wordt het principe van pas toe, of leg uit gehanteerd. De governancecode wordt bij TBV Wonen volledig nageleefd.

Document Vastgesteld Website Gewijzigde Governancecode

2011 ja

Gewijzigd reglement Raad van Toezicht

2011 ja

Gewijzigde profielschets Raad van Toezicht

2011 ja

Gewijzigd profiel lid Raad van Toezicht

2011 ja

Gewijzigde profielschets voorzitter Raad van Toezicht

2011 ja

Integriteitbeleid 2010 ja Integriteitcode 2007 ja Klokkenluiderregeling

2008 ja

Gewijzigd Rooster van aftreden Raad

2011 ja

van Toezicht Beoordeling bestuurder 2011

2011 ja

Zelfevaluatie Raad van Toezicht 2008, 2009, 2010, 2011

2011 ja

Reglement auditcommissie

2008 ja

Reglement remuneratiecommissie

2008 ja

Treasurystatuut 2011 ja


16

Bestuursverslag

De directeur-bestuurder is belast met het besturen van de onderneming in de zin der wet. De principes van goed ondernemingsbestuur zijn daarbij leidend. Het bestuur zorgt voor de omstandigheden dat de onderneming volgens de principes van goed ondernemingsbestuur handelt. Ook het in 2007 vastgestelde Ondernemingsplan ‘Ruimte voor mensen” is leidend voor de onderneming. In het Ondernemingsplan zijn zes strategische doelen benoemd die de richting aangeven waarin het bedrijf zich ontwikkelt tot 2013. Het plan geeft de strategie aan voor een periode van vijf jaar. Het tactisch plan geeft de keuzes aan voor een periode van twee tot drie jaar. Op basis van het Ondernemingsplan en het tactisch plan wordt jaarlijks een organisatieplan opgesteld, met een scope van één jaar. Onderlegger voor het jaarlijkse organisatiewerkplan vormen de afdelingsplannen, die in feite de operationele doelen behelzen. De dagelijkse werkzaamheden plus de zaken die bijdragen aan de realisering van het

tactische- en strategische plan worden hierin zo smart mogelijk geformuleerd. Resultaatgerichtheid is een belangrijk sturingsmiddel bij TBV Wonen. In het verslagjaar is na een proefjaar het nieuwe functionerings- en beoordelingssysteem in werking getreden. Hierin zit een koppeling met teambeloning om de samenwerking binnen TBV Wonen te stimuleren. In dit systeem worden vijf doelen op organisatieniveau gesteld die allen behaald moeten worden. Daarnaast wordt per team eveneens vijf doelen gesteld, waarna bij realisatie per doel maximaal € 150 verdiend kan worden. Omdat de organisatiedoelen niet alle vijf zijn gehaald is niet tot uitkering overgegaan. Voor 2012 is deze regel aangepast in die zin dat niet alle vijf de organisatiedoelen behaald hoeven te worden. Naar rato van de behaalde organisatiedoelen wordt een bedrag uitgekeerd. Binnen TBV Wonen is één directeur-bestuurder werkzaam. Bestuursbesluiten worden daarom genomen in aanwezigheid van de managementteamleden in de tweewekelijkse MT vergadering.

Belangrijke besluiten

• Organisatie en teamdoelen 2011

• Nieuw beleid Zelf Aangebrachte Voorzieningen

• Omzetten verkoopwoningen Bouwmeesterbuurt naar verhuur

• Intentieovereenkomst Het Laar

• Vaststellen huurprijzen nieuwbouwwoningen

• Strategisch Vastgoed Beleid

• Management Letter accountant

• Jaarverslag 2010

• Meerjarenraming

• Begroting 2012

• Besluit realisatie Rijghpark

• Aankoop grond Hart van Brabantlaan

• Beleidskader 2012

• Renovatie Berkdijk

• Vaststellen zeven procesbeschrijvingen


17

Een belangrijk onderdeel van de cultuurverandering is resultaatgerichtheid. Dit wordt bevorderd door meetbare doelen te stellen in de werkplannen die vanzelfsprekend moeten passen in tactisch en strategisch plan. Hier op wordt toegezien door de Raad van Toezicht, waarmee jaarlijks een beleidsdag wordt gehouden. Het toezicht op het realiseren van de jaarplannen is gelegen in kwartaalrapportages, gebaseerd op de Balanced Score Card. De doelen worden per kwartaal besproken in het Managementteam en in de Raad van Toezicht. De planning- en controlcyclus wordt regelmatig geëvalueerd, om zodoende nieuwe input te genereren voor het beleid.

TBV Wonen is een algemene woningcorporatie waarbij een nadruk wordt gelegd op het realiseren van woningen voor mensen met een hulpvraag. Dit impliceert niet dat TBV Wonen zich uitsluitend richt op zorgwoningen. De groei van het aantal huishoudens in Tilburg is gelegen in gezinsverdunning, maar ook van het aantal jongeren. TBV Wonen gaat in 2012 starten met de bouw van 706 woningen voor internationale studenten en kenniswerkers. De cultuurverandering die in 2008 is ingezet krijgt vaste grond onder de voeten. Samenwerking en gezamenlijke verantwoordelijkheid zijn inmiddels vanzelfsprekend, hoewel het nog niet altijd een automatisme is.

Integriteit

In 2010 is een integriteitbeleid ontwikkeld en vastgesteld. Aan de hand van dit beleid worden jaarlijks integriteit bevorderende activiteiten ontwikkeld om het integriteit bewustzijn te stimuleren in alle lagen van de organisatie. In 2011 is in de vorm van een Lagerhuisdebat een aantal stellingen bediscussieerd. Statutair is bepaald welke besluiten de bestuurder mag nemen. Bij majeure besluiten is altijd een risicoanalyse aanwezig. Periodiek worden

de elementen van risicomanagement besproken in het MT. Toezicht op het integer en transparant handelen van de organisatie is bij uitstek een taak voor het Bestuur, maar de Raad van Toezicht heeft daar eveneens een zeer belangrijke rol in. De mate waarin sturing wordt gegeven aan de organisatie, en verantwoording wordt afgelegd aan belanghouders, waaronder ook de externe toezichthouders, is kenmerkend voor een organisatie. TBV Wonen wil een integere en transparante organisatie zijn en werkt daar consequent aan. Integriteit staat hoog in het vaandel en is inmiddels een belangrijk cultuurelement binnen de onderneming. Het in 2008 ontwikkelde risicobeheersing systeem wordt nog toegepast, maar dient in 2013 opnieuw bezien te worden. Periodiek worden de risico’s benoemd en besproken in het MT. Onzekerheden nemen toe en dus dienen de risico’s goed benoemd te worden.

Rechtspositie en bezoldiging Bestuur

De directeur-bestuurder is in 2006 voor onbepaalde tijd in dienst getreden. De bezoldiging sluit aan bij de adviesregeling van de commissie Izeboud en past geheel binnen de aangegeven grenzen. In juli 2011 is de gewijzigde governancecode vastgesteld. Het principe pas toe of leg uit is gecontinueerd, echter op drie onderdelen is de code dwingend:

1. Het toepassen van de Sectorbrede

Beloningscode voor Bestuurders

2. De honoreringsregeling voor

commissarissen

3. De zittingstermijn van

commissarissen

Eind 2011 heeft de Raad van Toezicht het functioneren van de bestuurder beoordeeld aan de hand van een scorelijst die door alle leden van de Raad van Toezicht is ingevuld. De hoofdpunten van deze beoordeling zijn vastgelegd in een remuneratieverslag, dat op de website is geplaatst.


18

Er is geen variabele beloningscomponent opgenomen in het contract met de bestuurder. Een dergelijke component is niet geschikt en past niet meer in de tijdgeest. Er zijn geen aanvullende pensioenregelingen afgesproken en er worden geen leningen en garanties verstrekt aan Bestuur of aan medewerkers in dienst van TBV Wonen. Ook is er geen onkostenvergoeding. De secundaire arbeidsvoorwaarden voor de directeur-bestuurder bestaan uit een autoregeling en een thuiswerkplek. Nevenfuncties:

• Voorzitter Tilburgse Bouwsociëteit • Lid Klimaatadviesraad • Lid Bestuur TBV Holding BV

• Lid Bestuur TBV Bouwontwikkeling BV

• Lid Bestuur Bouwontwikkeling VOF • Lid Bestuur Triborgh Koolhoven BV • Lid Bestuur

Stadsontwikkelingsmaatschappij • Lid Bestuur Gezamenlijke

Participatiemaatschappij • Lid Bestuur Ondersteuningsfonds

De bestuurder heeft slechts nevenfuncties die voortvloeien uit de functie van directeur-bestuurder bij TBV Wonen. Er zijn geen tegenstrijdige belangen die het functioneren als directeur bestuurder in de weg staan.

Bezoldiging

naam

func

tie

leef

tijd

Tot

aal v

ast i

nkom

en

Var

iabe

l ink

omen

pens

ioen

kost

en

Ver

goed

inge

n en

w

erkg

ever

slas

ten

Uitk

erin

g bi

j be

ëind

igin

g

Tot

aal v

ast i

nkom

en

Drs R. Vinke

directeur-bestuurder

56 jaar

€ 149.545 - € 37.054 € 14.335 - € 200.935

Bovengenoemde salarisgegevens zijn opgesteld volgens de governancecode. Het totaal vaste inkomen blijft onder het in de Wet Normering Topinkomens genoemde maximum bedrag. Deze wet is in december 2011 aangenomen door de Tweede Kamer en moet nog worden behandeld in de Eerste Kamer.

Raad van Toezicht

Commerciële bedrijven verantwoorden zich naar de aandeelhouders. Maatschappelijke organisaties leggen verantwoording af aan belanghouders, aan de samenleving. Dit doen zij niet enkel aan de hand van het financiële beleid, maar vooral leggen zij verantwoording af over de maatschappelijke prestaties. In feite werkt een woningcorporatie met maatschappelijk

kapitaal en daar raken zij meer en meer van bewust. TBV Wonen streeft openheid en transparantie na in haar verantwoording. Belanghouders moeten er op kunnen vertrouwen dat hun belangen in goede handen zijn bij de woningcorporatie. Woningcorporaties zijn private ondernemingen met een maatschappelijke doelstelling. Toegelaten instellingen bevinden zich in het maatschappelijk middenveld en moeten in wijken en buurten het verschil maken. Dat doen zij goed in nauwe samenwerking met andere maatschappelijke instellingen. Bovendien wordt meer en meer samengewerkt met marktpartijen om wijken en buurten te verbeteren. Samenwerken en gezamenlijke verantwoordelijkheid zijn


19

begrippen die inmiddels bij TBV Wonen volledig zijn ingeburgerd. Verantwoording afleggen aan belanghouders is belangrijk. In 2011 heeft TBV Wonen een belanghouders bijeenkomst gehouden, waarin zij verantwoording heeft afgelegd over het

gevoerde beleid in voorafgaande jaar. De bijeenkomst was succesvol en leverde input op voor het nieuw op te stellen ondernemingsplan dat in 2012 ter hand wordt genomen. De Raad van Toezicht was met drie leden aanwezig bij deze bijeenkomst.

Doelen Raad van Toezicht

Doelen Raad van Toezicht Gerealiseerd Verklaring Zelfevaluatie uitvoeren

ja Onder leiding van extern deskundige

Integriteitbevordering ja

integriteit bevorderende activiteit ontwikkeld

Herbenoeming lid ja herbenoemd Beleid dag interne organisatie ja georganiseerd Overleg Raad van Toezicht De Raad van Toezicht is in het verslagjaar zeven keer bijeen geweest in vergadering, waarvan een beleidsdag over de interne organisatie, een keer bijeen in verband met de zelfevaluatie, en een keer in de belanghoudersbijeenkomst. In de vier reguliere vergaderingen werd gesproken over, goedkeuring verleend aan, toestemming verleend aan of vastgesteld:

• Projectaanvaarding Hart van Brabantlaan/TalentSquare

• Vierde kwartaalrapportage 2010

• Verslag zelfevaluatie 2010

• Integriteitsbeleid

• Eerste kwartaalrapportage 2011

• Jaarverslag en jaarrekening 2010

• Deelnemingen

• Intentieovereenkomst Het Laar

• Tweede kwartaalrapportage 2011

• Beleidskader 2012

• Derde kwartaalrapportage 2011

• Beleid, begroting en resultaten 2012

• Meerjarenraming 2012 t/m 2016

• Aankoop 4 appartementen Triborgh

• Governancecode

In de kwartaalrapportages wordt gemeld wat de vorderingen zijn op het gebied van het jaarplan, maar tevens wordt er gerapporteerd over de deelnemingen, risico’s en integriteit. Daarmee worden de kwartaalrapportages meer aangesloten op de strategische doelen, en wordt voldaan aan de wens van de Raad van Toezicht om meer stuurinformatie in handen te krijgen. Risico’s bij woningcorporaties liggen vooral in de projectensfeer.


20

Vergoeding Raad van Toezicht

naam functie deskundigheden Vaste bezoldiging Dhr. Drs. J.F.M. Janssen

voorzitter Organisatiemanagement Openbaar bestuur

€ 12.160

Mevr. A.C.M. Schwartzmans

vicevoorzitter Organisatiemanagement Bedrijfsvoering

€ 9.500

Mevr. Drs. S.P.I Lohf lid Financiën Bedrijfsvoering

€ 9.500

Dhr. Drs. J.A. Boogaard

lid Volkshuisvesting Financiën Bedrijfsvoering

€ 9.500

Dhr. J.G.M Huffmeijer lid Organisatiemanagement € 9.500 In het verslagjaar is de honorering van de Raad van Toezicht conform de voorstellen gebracht van de Commissie Honorering Commissarissen Woningcorporaties die door de Vereniging Toezichthouders Woningcorporaties werd ingesteld. Per 1 januari 2011 is de honorering opgetrokken naar een niveau dat past bij de toegenomen verantwoordelijkheden van een Raad van Toezicht. Toegestaan voor een lid van de Raad van Toezicht is maximaal € 11.000 en voor de voorzitter een bedrag van maximaal € 16.5000.

Tegenstrijdige belangen en nevenfuncties

Geen van de leden van de Raad van Toezicht heeft een arbeidsovereenkomst met TBV Wonen of een andere woningcorporatie. Ook zijn geen van de leden lid van het College van Gedeputeerde Staten of van Provinciale Staten, van het College van Burgemeester en wethouders of van de Gemeenteraad waarin TBV Wonen feitelijk werkzaam is. Voor elk van de leden van de Raad van Toezicht is nagegaan of zij zich onafhankelijk kunnen opstellen in de uitoefening van de functie binnen TBV Wonen. De nevenfuncties van de leden van de Raad van Toezicht leiden niet tot belangenverstrengeling met de taken van de Raad van Toezicht van TBV Wonen en ieder lid kan zich onafhankelijk en kritisch opstellen. Geen van de leden van de Raad van Toezicht is werkzaam bij een instelling op het gebied van de volkshuisvesting met raakvlakken naar TBV Wonen. De Raad van Toezicht heeft in de besluitvorming geen transacties gehad, waarbij binnen de Raad sprake is geweest van tegenstrijdige belangen. Ook de onafhankelijkheid van de accountant is besproken en door de accountant in zijn accountantsrapport vastgelegd.


21

Persoonsgegevens Raad van Toezicht naam Geboortedatum

leeftijd Benoemd per

Zittings- duur per 2011

Her- benoembaar

Overige functies Aftredend per

Dhr. Drs. J.F.M. Janssen

06-05-‘64 48 jaar

01-01-‘09 3 jaar Ja Burgemeester Oisterwijk Lid Comité Regio’s van de EU Penningmeester landelijke parochie kermisexploitanten en binnenschippers Voorzitter ledenraad Willem II

01-01-17

Mevr. A.C.M. Schwartzmans

19-06-‘45 67 jaar

13-02-‘07 5 jaar Nee Lid Bestuur Willen II en Beatrixcollege Lid RvT Woonzorgcentrum de Annenborch Lid Bestuur Vrienden Natuurmuseum Tilburg

13-02-‘15

Mevr. Drs. S.P.I Lohf

07-01-‘57 55 jaar

01-01-‘09 3 jaar Ja Voorzitter RvT Stichting Revant Vicevoorzitter RvT GGZ Eindhoven en de Kempen Vicevoorzitter RvT Stichting Dyade Nieuwegein Voorzitter De MEEntgroep, s’Hertogenbosch

01-01-‘17

Dhr. Drs. J.A. Boogaard

08-04-‘46 66 jaar

01-01-‘06 6 jaar Nee Voorzitter RvC NV StadsVastgoed Voorzitter Stichting Administratiekantoor Aandelenbezit NCCW Lid RvC Stichting Trudo te Eindhoven Lid RvC Pixplan BV te R,dam Lid Bestuur Housing + (ontwikkeling/ondersteuning structuren ter verbetering van woon en leefsituaties in ontwikkelingslanden

01-01-‘14

Dhr. J.G.M Huffmeijer

20-02-‘46 66 jaar

15-12-‘05 6 jaar Nee Voorzitter Stichtingsbestuur Kinderstad Voorzitter RvC Holding BV Kinderstad Bestuurslid Bestuur Stichting Cultureel Centrum De Schalm

15-12-‘13


22

Kerncommissies

De Raad van Toezicht van TBV Wonen kent in totaal twee kerncommissies te weten: de remuneratiecommissie en de auditcommissie. De werkzaamheden van beide commissies staan beschreven in het Reglement Auditcommissie en het Reglement Remuneratiecommissie. De werkzaamheden van de auditcommissie zijn gericht op een verdieping van het toezicht op de bestuurder op het brede gebied van de financiën. Samenstelling Auditcommissie naam functie Drs. J.A. Boogaard Lid Drs. S.P.I. Lohf Lid In het verslagjaar is de auditcommissie twee keer in vergadering bijeen geweest. Twee keer om de jaarrekening 2011 en de begroting 2012 te bespreken. De besprekingen over jaarrekening en begroting werden gecombineerd met een Overlegvergadering tussen Bestuurder en Ondernemingsraad over de gang van zaken binnen TBV Wonen. Samenstelling Remuneratiecommissie naam functie Drs. J.F.M. Janssen voorzitter mevr. A.C.M. Schwartzmans vicevoorzitter De werkzaamheden van de remuneratiecommissie richten zich op de personele aangelegenheden van de bestuurder. De remuneratiecommissie is in het verslagjaar één keer bijeen geweest voor het jaarlijkse beoordelingsgesprek van de bestuurder. Het gesprek wordt gebaseerd op een vragenlijst die door alle leden van de Raad van Toezicht is ingevuld over het functioneren van de bestuurder. Het verslag van de remuneratiecommissie wordt plenair besproken in de Raad van Toezicht.

Deskundigheid en samenstelling

Al in 2006 werd de governancecode onderschreven en werden een reglement, profielschetsen voor de voorzitter en de leden van de Raad van Toezicht vastgesteld. Vastgesteld werd aan welke vereisten een voorzitter en een lid van de Raad van Toezicht moeten voldoen. De gewenste deskundigheden worden bevorderd op het gebied van volkshuisvesting/vastgoed, financiën, sociaal maatschappelijk, organisatie/management en openbaar bestuur. De samenstelling van de Raad voldoet aan de vereisten. Er is een rooster van aftreden vastgesteld, waarbij een lid maximaal twee keer benoemd kan worden voor een periode van vier jaar. Deskundigheidsbevordering vindt plaats door het lidmaatschap van de Vereniging Toezichthouders Woningcorporaties en door gerichte opleidingen.

Financiële verslaglegging en de rol van

de interne controller

Per kwartaal worden onder andere de financiële gegevens van TBV Wonen gepresenteerd aan de Raad van Toezicht. Bij de goedkeuring van de Raad van Toezicht van jaarverslag, jaarrekening en accountantsverslag is de accountant aanwezig in de vergadering. De Raad van Toezicht benoemt de accountant. De controlerende accountant wordt voor een periode van vier jaar aangesteld, waarna een andere accountant de controle overneemt. Eind 2010 heeft een evaluatie plaatsgevonden van het accountantskantoor en de controlerende accountant. De beoordeling was positief en benoeming voor een nieuwe periode van vier jaar heeft in 2011 plaatsgevonden.


23

Belanghouders

Zoals gezegd is TBV Wonen zich bewust van haar rol binnen het maatschappelijk middenveld. De rol van belanghouders daarbinnen is zeer belangrijk. De Raad van Toezicht ziet dan ook actief toe op de manier waarop de belangen van de belanghouders worden gediend. In 2011 is een belanghoudersbijeenkomst georganiseerd die druk bezocht is door partijen uit het maatschappelijk middenveld, maar ook door aannemers en makelaars. Met de Huurdersbelangenvereniging (HBV) is gesproken over beleidsmatige aangelegenheden met betrekking tot leefbaarheid in en rond complexen en over huurbeleid. De Raad van Toezicht heeft grote betrokkenheid bij het reilen en zeilen van

de organisatie, waar hij toezicht op houdt. Dit betekent dat regelmatig contact plaatsvindt met de medewerkers van TBV Wonen. Twee keer per jaar woont de auditcommissie de Overlegvergadering bij tussen Ondernemingsraad en bestuurder om de gang van zaken bij TBV Wonen te bespreken. De Raad van Toezicht in de huidige vorm functioneert drie jaar naar grote tevredenheid. De samenstelling naar deskundigheden, maar ook persoonlijkheden zorgt voor een grote mate van eenheid in het acteren van de Raad. Hierdoor wordt een kritische houding verkregen naar de Bestuurder en vindt een goede besluitvorming plaats.

Voorzitter Dhr. drs. J.F.M Janssen Vicevoorzitter Mevr. A.C.M Schwartzmans Lid Dhr. drs. J.A. Boogaard

Lid Mevr. drs. S.P. I. Lohf Lid Dhr. J.G.M. Huffmeijer


24


25

Hoofdstuk 3 Ruimte voor samenwerking

Zo zien wij dat TBV Wonen neemt haar maatschappelijke verantwoordelijkheid door te investeren in mensen en buurten die dat nodig hebben. Bij het oppakken van maatschappelijke vraagstukken vinden we samenwerking met anderen essentieel. We kunnen elkaar immers helpen. Zo delen de Tilburgse corporaties bijvoorbeeld het gezamenlijke woonruimteverdelingsysteem Woning in Zicht. Ook samen met zorgaanbieders, dienstverleners voor mensen met een beperking, welzijnswerkers en de gemeente Tilburg pakt TBV Wonen veelvuldig projecten aan. Door elkaar op de hoogte te houden en te betrekken, kan sneller worden ingespeeld op ontwikkelingen en wordt meer ruimte geboden voor vernieuwende initiatieven. De partijen waarmee we samenwerken noemen we onze belanghouders, omdat we een gezamenlijk belang hebben samen te werken aan onze maatschappelijke doelen. Samen kunnen we immers veel meer bereiken. We maken daarbij

onderscheid in verschillende typen (maatschappelijke) belanghouders:

• Bewonersvertegenwoordiging; • Overheid; • Wonen; • Zorg; • Welzijn; • Werk; • Onderwijs; • Veiligheid.

Om goed samen te kunnen werken, is het belangrijk met onze belanghouders in gesprek te blijven. We vragen hen input voor strategievorming, beleid en activiteiten, en verantwoorden onze geleverde prestaties. Hiertoe worden elke twee jaar de belanghouders van TBV Wonen uitgenodigd voor een belanghoudersbijeenkomst. Elk ander jaar organiseert TBV Wonen een ander middel om belanghouders te informeren en betrekken bij haar beleid. In 2011 was de beurt aan een belanghoudersbijeenkomst. In de volgende paragraaf wordt verder ingegaan op de invulling en resultaten van deze bijeenkomst.

Dit spraken we af in 2011 Strategisch doel: Belanghouders betrekken bij belei d Organiseren belanghoudersbijeenkomst Gerealiseerd ☺ Strategisch doel: Investeren in doelen met een maat schappelijk rendement Minimaal 7 stageplaatsen bieden Is met 8 plaatsen gerealiseerd ☺ Belanghoudersinteractie In 2008 presenteerde TBV Wonen haar ondernemingsplan “Ruimte voor mensen”. Hierin zijn de strategische doelen van TBV Wonen voor een periode van vijf jaar vastgelegd. Om vast te stellen dat de visie van TBV Wonen die daarin is verwoord ook werd gedeeld door haar belanghouders, zijn belanghouders geconsulteerd. Jaarlijks blikken we door middel van de uitgifte van ons jaarverslag terug naar de geleverde prestaties in

relatie tot deze doelen en kijken we vooruit. Om te achterhalen in hoeverre belanghouders tevreden zijn met onze geleverde prestaties en om hen te betrekken bij het vormen van (beleids)plannen voor de toekomst, zetten we verschillende middelen in:

• Belanghoudersbijeenkomsten (2009 en 2011)

• Belanghoudersonderzoek (2010) • Visitatie (2008)


26

Belanghoudersbijeenkomst In november 2011 organiseerde TBV Wonen een belanghoudersbijeenkomst, waarin:

• De resultaten met betrekking tot het Ondernemingsplan, de belanghoudersbijeenkomst van 2009 en het belanghouderonderzoek van 2010 teruggekoppeld werden aan de belanghouders

• De dialoog met belanghouders werd aangegaan om hen inbreng vragen voor een nieuw op te stellen ondernemingsplan 2013-2018.

Bij deze belanghoudersbijeenkomst was gekozen voor een brede insteek door zowel de maatschappelijk georiënteerde als de zakelijke belanghouders uit te nodigen. In de bijlage is een overzicht te vinden van alle deelnemers aan de belanghoudersbijeenkomst. TBV Wonen wordt vertegenwoordigd door de bestuurder, het Managementteam en Raad van Toezicht. Door middel van het organiseren van thematafels zijn we de dialoog aangegaan met groepen belanghouders. Aan deze thematafels werd de visie van belanghouders gevraagd met betrekking tot de koers die TBV Wonen zou moeten varen, waarbij de volgende thema’s werden behandeld:

• Maatschappelijk ondernemen • Concurreren door excellente

dienstverlening • Nieuwe markten • Verrassende samenwerking • Investeren op het scherpst van de

snede De dialoog werd ingeleid door een expert binnen het betreffende thema. In bijlage C wordt een overzicht gegeven van de belangrijkste conclusies per thematafel.

Dit zijn onze belanghouders HBO en huurderscommissies In het contact met onze klanten spelen de huurderscommissies een cruciale rol. In het overleg met de consulenten beheer en de huismeesters worden allerlei voor het complex van belang zijnde zaken besproken. Uit de huurderscommissies zijn leden afgevaardigd in de huurdersbelangenorganisatie .HBO-TBV Wonen. De HBO is actief op het vlak van beleidsmatige zaken. Hiertoe heeft zij regelmatig overleg met de directeur-bestuurder en de manager Woonservice. Reguliere onderwerpen in dit overleg zijn het gevoerde huurbeleid, het Convenant Wonen, de Omgangscode en Beleid & Begroting. Op stedelijk niveau participeert de HBO in het Stedelijk BewonersOverleg (SBO). Het SBO heeft het afgelopen jaar nadrukkelijk geparticipeerd in stedelijke ontwikkelingen rondom het Convenant Wonen, de Omgangscode en het nieuwe woningtoewijzingsysteem. Gemeente Tilburg De gemeente Tilburg is een van de belangrijkste samenwerkingspartners van TBV Wonen. Op buurten wijkniveau participeren de Gemeente, corporaties en andere sociale partners in overleggen die tot doel hebben de leefbaarheid en het woongenot van de bewoners te optimaliseren. Zo zijn er projectgroepen in Groenewoud, Wandelbos en de Reeshof waarin oplossingen gezocht worden voor geconstateerde knelpunten. Al enige jaren is er in wijken en buurten een aandachtsverschuiving te zien van inzet op fysieke aspecten in de woonomgeving ten gunste van het sociale aspect. De nadruk komt steeds sterker te liggen op de sociale stijgingsroutes werk – inkomen – scholing. Daarnaast lopen er ook overleggen die op een thema zijn gebaseerd. Al jaren heeft Tilburg een sterke reputatie op het vlak van convenanten tussen Gemeente, bewoners, politie, corporaties en andere relevante partijen. Voorbeelden


27

hiervan zijn het Convenant Wonen waarin afspraken gemaakt zijn over de huisvesting van de lagere inkomens en sociale doelgroepen. In 2010 is er een nieuw Convenant Wonen 2010 - 2015 afgesloten waarin woonlastenbeperking en armoedebestrijding het centrale thema is. Daarnaast loopt er het Hennepconvenant waarin Gemeente, corporaties, politie en energiebedrijven samenwerken in de bestrijding van hennepoverlast. Landelijk is Tilburg ook een van de koplopers op het energievlak mede dankzij de Energie Convenanten die tussen Gemeente, corporaties en bewoners zijn afgesloten In de verschillende wijken werken we voor probleemhuurders met regiegroepen; zorg, welzijn, corporaties, schuldhulpverlening, bemoeizorg, alle benodigde instellingen zijn vertegenwoordigd. Gezocht wordt in individuele gevallen naar de best werkende oplossing voor een verscheidenheid aan problematieken; huurachterstand, verslaving, overlast, vervuiling, dementie, e.d. Zorg TBV Wonen streeft ernaar haar huurders zo lang mogelijk zelfstandig te laten wonen. Naast woongelegenheden in verzorg- of verpleeghuizen biedt TBV Wonen woonvoorzieningen aan andere zorgbehoevenden. Ook biedt TBV Wonen een grote verscheidenheid aan toegankelijke woningen. Om zorg te bieden in deze woningen is samenwerking met diverse zorgpartners erg belangrijk. Zo werken we samen met Thebe. Naast opplusmaatregelen, is gezamenlijk personenalarmering met opvolging aan onze huurders aangeboden. Maar onze aandacht voor zorg gaat verder. Zo heeft TBV Wonen verschillende toegankelijke complexen voorzien van ontmoetingsruimtes, waarin allerlei

activiteiten voor en door bewoners georganiseerd worden. Dit wordt veelal verzorgd in samenwerking met een van onze samenwerkingspartners, zoals De Wever en de KBO (Katholieke Bond van Ouderen). De aanvankelijk geplande bouw van vier ontmoetingsruimtes in bestaande complexen gaat helaas definitief niet door. Uit enquêtes bij bewoners blijkt dat er geen meerderheid kan worden gevonden voor een bijdrage in de kosten van het beheer van een dergelijke ruimte. TBV Wonen verhuurt op individuele basis zo’n 40 woningen aan cliënten van Amarant. Collectief komen daar nog ongeveer 60 wooneenheden bij. In 2011 heeft TBV Wonen bijvoorbeeld in het wooncomplex Grebbe II in de Reeshof 12 van de 21 woningen bestemd voor bewoners die worden begeleid door Amarant. In 2010 leverden we La Scala op met eveneens verhuureenheden voor cliënten van Amarant. In dit geval gecombineerd met koopappartementen voor starters. Ook de voorbereidingen samen met de Schakelring op de locatie Zonnehof zijn in volle gang. Hier worden 35 verpleegplaatsen en 35 verzorgingsplaatsen gerealiseerd. Er komen 13 toegankelijke huurwoningen en 30 koopwoningen (luxe zorgwoningen). Eveneens treffen we voorbereidingen voor de herbouw van woonzorgcentrum Jozefzorg. De oude kleine woningen worden totaal gerenoveerd. Hetzelfde geldt voor het verpleeghuis. Dit doen we in samenwerking met De Wever. Collega-corporaties In 2011 is in samenwerking met de drie collega-corporaties het project Woning in Zicht (WiZ) afgerond. Dit nieuwe woonruimtebemiddelingssysteem is ontwikkeld met als doel meer kansen voor de woningzoekenden te creëren.

De huurders moesten wennen en hadden veel vragen. Deze zijn goed opgelost door de medewerkers van de corporaties.

Gaandeweg wordt duidelijk op welke punten nog ruimte is voor verbetering. Een


28

punt is soms de labelling van de woningen. Ook in de Maatschappelijke OntwikkelingsMaatschappij (MOM) werken we actief samen, want het gaat om het belang van de impulswijken. De drie woningcorporaties TBV Wonen, WonenBreburg en Tiwos bundelen hierin hun financiële krachten. Daarnaast pakken we samen maatschappelijke projecten op zoals Het Boddehuis, waarbij in de Kruidenbuurt jongeren met een verstandelijke beperking leren zelfstandig te wonen. Welzijn We zijn steeds meer betrokken bij activiteiten op het gebied van welzijn. Op welzijnsgebied is de samenwerking niet alleen zeer divers maar ook veelvuldig. Allerlei activiteiten die in buurten en wijken plaatsvinden, organiseren we met de zogenaamde welzijnsleveranciers. Vaak is dit de Twern, maar soms zijn het de zorgpartners die welzijnsactiviteiten van de grond trekken, dan wel ondersteunen. Vanuit de Twern worden we ondersteund in bijvoorbeeld het ouderenwerk; als een buurt vernieuwt – jonge gezinnen doen hun intrede – kan dat lastige situaties met de oudere bewoners tot gevolg hebben. De inzet van seniorenadviseurs van de Twern is dan de oplossing. Naast het organiseren van een “gezellige bijeenkomst” hebben deze activiteiten tot doel bewoners meer te betrekken bij hun wijk, elkaar te leren kennen, informatie uit te wisselen dan wel over te dragen en het promoten van de eigen organisatie. Naast deze belangrijke sociale factor wordt met dergelijke activiteiten tevens een bijdrage geleverd aan het bevorderen van bijvoorbeeld het veiligheidsgevoel; het verbeteren van de saamhorigheid en mensen die elkaars gezicht kennen draagt hier zeker aan bij. Wonen, leren, werken In 2008 is het Ondernemingsplan 2013 “Ruimte voor Mensen” opgesteld als

leidraad voor onze ambities. Hierin staan missie, visie en kernwaarden van TBV Wonen omschreven. Eén van de vijf ambities uit het Ondernemingsplan bevat de investering in doelen met een maatschappelijk rendement. In dit kader wordt er contact gezocht met organisaties die zich bezig houden met scholing en werk. Dit heeft geleid tot samenwerking binnen een aantal projecten, die we hieronder verder toelichten: Onderwijs: Het Boddehuis Samen met onze collega-corporaties is er een samenwerking aangegaan met de onderwijsinstelling De Bodde. De Bodde is een onderwijsinstelling voor zeer moeilijk lerenden, al dan niet met een licht verstandelijke beperking. Wij zijn gestart met een project in de Kruidenbuurt en de Kleurenbuurt (Wandelbos) gedurende het schooljaar 2010-2011. Doel van het project is het leveren van een bijdrage aan het zinvol bezig zijn, de maatschappelijke acceptatie en de eigenwaarde van de leerlingen van De Bodde. Hiermee wordt ook een bijdrage geleverd aan het verbeteren van de leefbaarheid in de wijk, uitgaande van interactieve activiteiten met bewoners en leerlingen van De Bodde. In de impulswijk Groenewoud werken diverse instanties samen aan een wijkimpulsplan. Naast TBV Wonen en andere corporaties hebben onder ander ook de Brede School zitting in die projectgroep. De Gemeente is de trekker van de projectgroep. Werkgelegenheid Vanuit de MOM is het initiatief MOM@Work ontwikkeld, dat is bedoeld om mensen uit de wijk aan het werk te helpen. Mensen met een grote afstand tot de arbeidsmarkt worden op een laagdrempelige manier bemiddeld naar werk of activering. Bewoners uit de wijk worden onder meer door partners in de wijk, zoals huismeesters, aangedragen. Daarnaast is ook het Tilburg Akkoord gericht op de route leren en werken.


29

Werkplaats Von Suppéstraat (Amarant) We hebben een financiële bijdrage geleverd aan de (sociale) werkplaats Von Suppéstraat. Het gaat om werk, dagbesteding en sociaal contact. Het betreft zowel cliënten van Amarant als vrijwilligers. Impulswijken: Tilburg Akkoord TBV Wonen is net als de overige corporaties deelnemer aan Tilburg Akkoord. In deze projectmatige samenwerking worden aanvragen voor projectbudget beoordeeld die als doel hebben het stijgen op de sociale ladder. Het gaat om de volgende doelen:

1. Kinderen doen het goed op school en halen een diploma.

2. Ieder huishouden in de impulswijken heeft tenminste één kostwinner (betaalde baan).

3. Ieder huishouden in de impulswijken leeft boven de armoedegrens.

In 2011 zijn de volgende projecten geaccordeerd of liepen al;

− Begeleiding VSV jongeren; life coaches begeleiden jongeren naar opleiding of werk.

− MOM@work; job coach, job hunter. − Ouderenbetrokkenheid (De

Lochtenbergh); moeders participeren op scholen (inburgeren, activering).

− Verbindende schakels; bewoners zetten stappen op de participatieladder (2010).

− Jongeren en geld, Stichting Clip; coaches leren jongeren met geld omgaan.

− Ieder mens doet mee; Thebe, WZSW; leerwerktraject voor vrouwen in de Kruidenbuurt.

− Uit de wijk aan de slag; − Schatkist; Stichting de Ketting;

onderlinge dienstverlening, burenhulp,e.d.

− IMC Weekendschool; kansarme kinderen oriëntatie verbreden.

Social return

De corporaties hebben in 2011 een aanzet gegeven voor de uitvoering van social return. Dit betekent dat we ons aanbestedingsbeleid inzetten om leveranciers te stimuleren om 5% van de aanneemsom te besteden aan het inzetten van mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt. In 2012 wordt dit projectmatig doorgevoerd als pilot bij de corporaties. Een andere vorm van social return is de investering die onze hovenier doet in het begeleiden van jongeren naar de arbeidsmarkt. WZSW Wonen Zorg en Service in de Wijk is ook een vorm van social return; mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt zetten we in middels de aankoop van vouchers voor 400 uur werk. Het gaat hierbij om het assisteren van onze huismeesters met opruim- en groen klussen. Stageplaatsen TBV Wonen heeft in het verslagjaar 8 stagiaires gehad: scholieren voor hun opleiding en maatschappelijke stages. De scholieren waren vooral technische mensen, zowel op LTS- MTS-niveau en zij liepen stage bij het Onderhoud en Bedrijfsbureau. Zij volgden een stage voor hun opleiding. Vorig jaar is er in samenwerking met de Gemeente een succesvolle proef met maatschappelijke stages uitgevoerd. TBV Wonen heeft vier personen een maatschappelijke stage aangeboden. Alle vier zijn doorgestroomd naar een vaste baan, waarvan één bij TBV Wonen. Sociale veiligheid Op het gebied van sociale veiligheid wordt in Tilburg fors ingezet. De Gemeente werkt doelgericht samen met de politie, en heeft extra aandacht voor zorg en preventie. We zijn als corporatie nauw betrokken bij het verbeteren van de leefbaarheid en de veiligheid in wijken. Dit komt onder andere tot uiting in het aanbrengen van het Politie Keurmerk Veilig Wonen (PKVW) en het afsluiten van brandgangen. Een goede samenwerking


30

tussen de verschillende partijen die betrokken zijn bij veiligheid is van groot belang. Te denken valt aan de buurtregie, korte lijnen met de afdeling Veiligheid van de Gemeente, de inzet van Skaeve Huse en het Hennepconvenant. Ook hebben we bijvoorbeeld zenders laten plaatsen op onze gebouwen voor de beveiliging van parken in de Reeshof.

Internationale samenwerking DCHA en Aiguillon TBV Wonen werkt al jaren samen met de Engelse corporatie Devon & Cornwall Housing Association (DCHA) en de Franse corporatie Aiguillon uit Bretagne. Jaarlijks wordt er een programma opgesteld waarin onder andere uitwisseling van ideeën, ervaringen en huurders een belangrijke plaats innemen. In september 2011 is er door TBV Wonen een huurdersdag georganiseerd. Hierop waren vanuit DCHA en Aiguillon 17 huurders en begeleidende medewerkers aanwezig. In het najaar was TBV Wonen in Rennes aanwezig bij het afscheid van de bestuurder van Aiguillon en heeft daar kennis gemaakt met zijn opvolger. ADDC De bestuurder is lid van het bestuurdersnetwerk Anglo Dutch Directors Clud (ADDC). Dit netwerk organiseert regelmatig bijeenkomsten waarop kennis en ervaringen worden uitgewisseld. In 2011 zijn er in dit kader heeft het netwerk in april een bezoek aan Valencia gebracht en in oktober is er een bijeenkomst in Londen geweest.

Zo zien zij ons Om na te gaan hoe belanghouders tegens ons aankijken, hebben we in 2010 een belanghouderonderzoek uitgevoerd. Dit betrof een digitaal onderzoek onder maatschappelijk belanghouders, waarbij de mate van tevredenheid met de interactie tussen TBV Wonen en belanghouders, de mate van tevredenheid met geleverde prestaties van TBV Wonen en het imago van TBV Wonen werden onderzocht. De respons daarop was 52%. Algemene conclusie uit het onderzoek was dat belanghouders tevreden zijn over TBV

Wonen. Op het gebied van interactie scoort TBV Wonen een 7,5. De door TBV Wonen geleverde prestaties en het imago van TBV Wonen worden door belanghouders met een 7,3 gewaardeerd. Belanghouders vinden TBV Wonen een professionele en betrokken organisatie. Ook is er ruimte voor verbetering. Voornamelijk de mate van terugkoppeling aan belanghouders en de geleverde prestaties op maatschappelijke vlak verdienen volgens belanghouders nog extra aandacht. We hebben ons in 2008 laten visiteren. Hieruit kwam naar voren dat TBV Wonen een organisatie is in transitie van een sterk op vastgoed georiënteerde organisatie naar een dienstverlenende organisatie. Brancheorganisaties TBV Wonen is aangesloten bij Aedes, de landelijke brancheorganisatie voor woningcorporaties. Deze partij treedt op als collectieve belangenbehartiger voor Nederlandse woningcorporaties en werkt samen met haar leden aan verdere professionalisering van de bedrijfstak. Corporaties die lid zijn van Aedes tekenen tevens de zogenaamde Aedescode. Hierin staat beschreven welke maatschappelijke functies op het gebied van wonen Aedesleden behoren te vervullen. Ook TBV Wonen past de principes uit de Aedescode toe. Leveranciers TBV wonen heeft het afgelopen jaar met de firma Pijnenburg Bouw en Industrie intensief samengewerkt op het gebied van het bevoorraden van het magazijn, de huismeesters en de bussen van de vaklieden. Naast de gebruikelijk ijzerwaren levert deze partij ook loodgieters en elektrotechnische materialen. Dagelijks worden vele artikelen op de afgesproken plaats en tijd geleverd. Dit proces verloopt volledig geautomatiseerd omdat het bestelsysteem van TBV Wonen is gekoppeld aan het logistiek systeem van Pijnenburg. De materialen welke door de vakman worden verbruikt worden middels een PDA geboekt, direct besteld en geleverd. Door deze koppeling is een


31

optimale ketenautomatisering ontstaan waarmee de efficiëntie van het proces sterk is verbeterd. De uitleveringsgraad van het afgelopen jaar was 99,1 %. Met dat mooie resultaat wordt de goede samenwerking bevestigd. TBV Wonen heeft bewust voor een lokale partij gekozen om mee samen te werken omdat hierdoor veel minder transportbewegingen noodzakelijk zijn. Naast de dagelijkse leveringen van de standaard voorraad worden er ook wekelijks vele klusgebonden bestellingen gedaan. Deze speciale orders worden allemaal op één vast dagdeel in de week uitgeleverd. Beide maatregelen komen het milieu ten goeden.

We blikken vooruit In 2012 zal TBV Wonen een nieuw ondernemingsplan ontwikkelen. We vinden het belangrijk hier onze belanghouders bij te betrekken. Tijdens de belanghoudersbijeenkomst in 2011 zijn we met onze belanghouders in dialoog gegaan om na te gaan wat hun kijk op verschillende thema’s waar TBV Wonen zich mee bezighoudt. De resultaten hieruit worden gebruikt bij het opstellen van het nieuwe ondernemingsplan. Daarnaast zullen we onze belanghouders consulteren bij de ontwikkeling van ons nieuwe ondernemingsplan.


32


33

Hoofdstuk 4 Ruimte om mee te denken

Zo zien wij dat TBV Wonen legt de focus op de kwaliteit van wonen voor haar huurders en het verbeteren van de leefbaarheid binnen de verschillende wijken. Om te achterhalen wat de wensen van de klant daarbij zijn treedt TBV Wonen in overleg met haar klanten; huurdersparticipatie. Om dit vorm te geven wordt gewerkt met een Huurders Belangen Organisatie – TBV Wonen (HBO) en diverse huurderscommissies. De HBO is daarbij een belangrijk belanghouder van TBV Wonen. Op stedelijk niveau wordt overleg gevoerd met het Stedelijk Bewoners Overleg Tilburg (SBO), waarin een afgevaardigde uit de HBO zitting heeft. Naast het overleg met de HBO en huurderscommissies worden ook bij bijvoorbeeld grootschalige (onderhouds-)projecten klankbordgroepen, projectgroepen of klantenpanels geformeerd om overleg tussen de corporatie en huurders vorm te geven. Bijvoorbeeld in de vorm van een projectgroep bij de renovatie van de woningen in Berkdijk.

Meedenken, praten en doen (de zogenaamde huurdersparticipatie) is geen doel op zich, maar kan als middel om tal van redenen worden ingezet. Enerzijds kan dat doel betrekking hebben op het ophalen van informatie om de dienstverlening te verbeteren, anderzijds op het dichten van de kloof tussen corporatie en huurder wat draagvlak en bereidwilligheid medewerking te verlenen onder huurders verbetert. Deze input en invloed van huurders leidt tot hogere klanttevredenheid, woningvariatie, woonkwaliteit, imagoverbetering en sociale cohesie binnen de woonomgeving. Zodoende worden tal van doelen genoemd die met participatie worden gediend We zijn van mening dat participatie meer is dan alleen “meedenken en praten” met TBV Wonen. Het betekent ook “meedoen”. Ons participatiebeleid stelt zich daarom tevens ten doel daadkracht onder huurders te vergroten, door ze zelf in beweging te laten komen en invloed te geven.

Dit spraken we af in 2011 Strategisch doel: bewoners meer betrekken bij belei d en activiteiten Gemiddeld minimaal twee keer per jaar een bijeenkomst met de huurderscommissie houden

98 overleggen ☺

Minimaal twee keer per jaar overleg met de huurdersbelangenvereniging (HBO) Vier overleggen ☺

Minimaal vier themabijeenkomsten met huurderscommissie vier bijeenkomsten ☺

In 2011 zijn er geen nieuwe huurderscommissies opgericht en twee commissies zijn opgeheven. In totaal hebben we met bijna 40 huurderscommissies vergaderd. Met ongeveer 90 overleggen hebben we ruim gescoord op ons doel van twee overleggen per jaar. We gaan hier wel uit van een gemiddelde. Sommige

commissies hebben voldoende aan één vergadering per jaar, terwijl een andere commissie vier keer met TBV Wonen om tafel gaat. Buiten de commissies hebben we in sommige complexen een contactpersoon, die we één of meerdere keren per jaar spreken. Naast overleg met huurderscommissie vinden er nog vele andere overleggen plaats. Hierbij kan gedacht worden aan de wijk-gerelateerde overleggen, die bestaan uit bijvoorbeeld buurtregies en


34

projectgroepen op het gebied van veiligheid, zoals projectgroep Kruidenbuurt. Met ruim 150 overleggen was TBV Wonen goed vertegenwoordigd. De overleggen met de verschillende beheercommissies (daar waar woningen zijn verkocht en er sprake is van een onderhoudsfonds) en Verenigingen van Eigenaren zijn doorlopend. Huurdersdag In 2011 heeft de zeer succesvolle huurdersdag plaatsgevonden. Alle commissies en buitenlandse vertegenwoordigers waren aanwezig bij de workshops in het Willem II stadion. Uit drie kandidaten werd het complex gekozen met het leukste bewonersinitiatief. Uiteindelijk waren er zelfs twee winnaars; de vitrinekunst in de Hoffmannlaan en de binnentuin van het Rondeel. “Prinses Maxima” kwam de prijs uitreiken. De opkomst op de huurdersdag was wat teleurstellend. We gaan kijken hoe we de huurdersdag beter kunnen laten aansluiten bij de behoeften van de huurders om zo de opkomst te verhogen.

Overige participatievormen Naast overleg met huurders zijn ook andere middelen ingezet om de specifieke kennis, wensen, behoeften en problemen van huurders op te halen als input voor nieuwe plannen, producten en diensten. Aanbevelingen uit het onderzoek dat we in 2010 hebben gedaan naar vormen van participatie, dienden als basis voor een herziening van het beleid in 2011. Om een zogenoemd dynamisch participatiemodel te ontwikkelen hebben we onder andere workshops gehouden met

bewonerscommissies. Dit was op twee manier succesvol; we kregen goede ideeën en verbeterpunten aangereikt en de commissieleden voelden zich betrokken. Dit heeft geresulteerd in een bredere vorm van participatie. Enerzijds hebben we de huidige overlegvormen verbeterd en hebben we nieuwe participatievormen ontwikkeld zoals bijvoorbeeld het digitaal klantenpanel en inzet van social media. In 2012 gaan we deze vormen verder ontwikkelen.

We blikken vooruit In 2012 geven we verdere invulling aan deze dynamische participatie; dit geldt namelijk voor de hele organisatie van TBV Wonen. Ook zullen we meer gebruik gaan maken van digitale en interactieve media; zo bereiken we zo veel mogelijk verschillende doelgroepen. Voor het renovatieproject Berkdijk hebben we bijvoorbeeld een site ingericht; uitwisseling van tips en oplossingen en het stellen van vragen is daarmee laagdrempelig.


35

Hoofdstuk 5 Woonruimte voor iedereen

Zo zien wij dat Als woningcorporatie is het onze missie te zorgen voor de huisvesting van mensen die daar zelf niet in kunnen voorzien. We richten ons daarbij op lagere inkomensgroepen, hulpbehoevenden en mensen die begeleiding nodig hebben. Met de gemeente Tilburg is, samen met de andere Tilburgse corporaties, afgesproken hoeveel woningen wij minimaal beschikbaar moeten hebben om gezamenlijk onze doelgroep te kunnen bedienen. Vanwege de Europese regelgeving heeft de overheid besloten om per 1 januari 2011 de staatssteun op sociale huurwoningen te beperken. Dit betekent onder andere dat minimaal 90% van de sociale huurwoningen toegewezen moeten worden aan huishoudens met een inkomen tot € 33.614 per jaar. Het gevolg hiervan is onder andere dat deze huishoudens die op dit moment een sociale huurwoning huren niet geneigd zijn door te stromen. Enerzijds omdat ze dan aangewezen zijn op de geliberaliseerde huurmarkt van corporaties en particulieren

of op de goedkope koopmarkt. De huurprijzen in het particuliere segment liggen fors hoger dan in de sociale sector en de koopsector is mede door de strengere hypotheek eisen niet of nauwelijks bereikbaar. Deze groep dreigt dan ook door deze maatregelen in de knel te komen. Met verschillende zorgpartners worden zorg-gerelateerde projecten ontwikkeld. Voor mensen die uit een “probleemsituatie” komen, of daar nog in zitten, worden binnen Woning in Zicht zogenaamde contingentsafspraken gemaakt. De Tilburgse corporaties hebben binnen deze afspraken toegezegd jaarlijks een aantal woningen aan begeleidende instanties te leveren, ten behoeve van de huisvesting van hun cliënten. Hierbij kan gedacht worden aan mensen die uit de maatschappelijke opvang komen, mensen die uit detentie komen, etc. Ook buiten deze contingentsafspraken maken we rechtstreekse afspraken met instellingen of vinden er incidenteel, op verzoek, toewijzingen plaats.

Dit spraken we af in 2011 Strategisch doel: Doelmatig financieel beheer Verkoop van 40 woningen Totaal 27 woningen verkocht � Strategisch doel: Investeren in doelen met een maat schappelijk rendement Opleveren van minimaal 169 woningen Er zijn 169 woningen opgeleverd ☺ Opleveren van minimaal 117 sociale huurwoningen

Er zijn 139 sociale huurwoningen opgeleverd

☺

Strategisch doel: Primaire taak vervullen Woningvoorraad conform de convenantsafspraken Hieraan wordt voldaan ☺

Strategisch doel: huurders kunnen langer zelfstandi g blijven wonen Minimaal 70 woningen worden opgeplust Er zijn 109 woningen opgeplust ☺

Strategisch Vastgoed Beleid Ons vastgoed zetten we in als middel om maatschappelijke doelstellingen te realiseren en daarmee het leven van mensen te verbeteren. De missie en visie

van TBV Wonen is beschreven in het Ondernemingsplan. Door middel van haar Strategisch Vastgoed Beleid omschrijft TBV Wonen haar visie op vastgoed naar marktgebied, vastgoedsegmenten,


36

doelgroepen, eigendomsvormen en prijsniveaus. Dit doen we door het stellen van concrete lange termijndoelen. Hiermee is het voor TBV Wonen mogelijk te bepalen welke activiteiten zij het best kan ondernemen om haar maatschappelijke doelstellingen te verwezenlijken. Het Strategisch Vastgoed Beleid biedt zo een kader voor (maatschappelijke) verantwoording van investeringen. Ook biedt het haar de mogelijkheid te monitoren in hoeverre de gestelde doelen al behaald zijn, en zo nodig bij te sturen. Zo biedt het Strategisch Vastgoed Beleid ons de kaders voor vastgoedsturing om onze missie en visie verder te concretiseren. In 2010 is een start gemaakt met het opstellen van een nieuw Strategisch Vastgoed Beleid, dat in oktober 2011 door het MT geaccordeerd is. Convenant Wonen Per 1 januari 2010 was het lopende Convenant Wonen 2005 – 2010 afgelopen. Als vervolg op dit convenant hebben de Tilburgse corporaties, bewoners en de Gemeente een nieuw Convenant Wonen 2010 - 2015 afgesloten. Het convenant bevat afspraken over vier ambities: 'woonlasten, woningvoorraad en betaalbaarheid', 'keuzevrijheid en differentiatie', 'sociale stijging' en 'participatie en zeggenschap' Er zijn afspraken gemaakt over behoud van betaalbare woningen, met name voor de laagste inkomensgroepen. Het Rigo heeft in 2009 onderzoek gedaan naar de woonlasten van Tilburgse huishoudens in verhouding tot hun inkomsten. Hierin wordt geconcludeerd dat zo'n 6500 mensen een veel te groot deel van hun inkomen kwijt zijn aan woonlasten. Goed wonen moet ook voor de minima betaalbaar zijn, een cruciale opgave dus. De afgelopen twee jaar worden zijn gebruikt om oplossingen te zoeken om de woonlasten laag te houden. In dit kader zijn oa. het niveau van het stedelijke armoedebeleid gehandhaafd en is de voorlichting over

ondersteuningsmaatregelen geïntensiveerd. Bij het betaalbaar houden van wonen is energiezuinig wonen ook een voordeel. In het convenant is er een fors energiebesparing programma afgesproken voor de bestaande sociale woningvoorraad. Ook dit programma is in de afgelopen twee jaar inhoudelijk vorm gegeven. In het convenant is afgesproken dat de sociale woningvoorraad (huur onder de liberalisatiegrens) en de kernvoorraad (huur onder de 1e aftoppingsgrens) van de Tilburgse corporaties minimaal 27.800 respectievelijk 21.000 woningen bedraagt in 2015. Hiermee zijn er dan voldoende woningen om de doelgroep te huisvesten. Het convenant bevat verder afspraken over de bouw van nieuwe sociale huur- en koopwoningen, verkoop van bestaand corporatiebezit, beleid en activiteiten op het gebied van sociale stijging, participatie van bewoners bij onder meer herstructurering en particulier opdrachtgeverschap. Al hoewel de afspraken in het convenant een ambitieniveau van vijf jaar hebben, golden ze in eerste instantie voor twee jaar. De partijen willen in de tussentijd eerst nader onderzoek doen naar belangrijke onderdelen als woonlastensturing en duurzaamheid. Als daarover goede vervolgafspraken kunnen worden gemaakt, zal het convenant tot 2015 worden verlengd. Inmiddels hebben partijen besloten om vanaf 2012 het convenant wonen te continueren. Inmiddels is er door de aanscherping van de toelatingseisen voor sociale huurwoningen in verband met de Europese regelgeving een probleem ontstaan op de huisvesting van de middeninkomens. Als nieuw onderdeel zullen afspraken over de huisvesting van de middeninkomens (€ 34.000 - € 43.000) worden toegevoegd aan het lopende convenant


37

. Verhuur In 2011 zijn de volgende kengetallen gerealiseerd Het verhuren van woningen 2009 2010 2011 Mutatiegraad - opzeggingsgraad 9,6% 10% 8,14%

Huurderving incl niet-inbare huur 0,92% 0,89% 1,59%

Huurachterstand 1,70% 1,58% 1,56% Aanbiedingsgraad 2,91 1,24* 1,91 huurverhoging 2,5% 1,2% 1,3%

*) Dit percentage is in 2011 inclusief de groepstoewijzing Op 5.956 woningen (zonder zorgeenheden) vonden er 585 mutaties plaats, waarmee de mutatiegraad over 2011 uitkomt op 8,14%. In een markt die gekenmerkt wordt door een geringe doorstroming is dit toch nog een onverwacht resultaat. In 2010 en 2009 lag de mutatiegraad op respectievelijk 10% en 9,6%.

Overzicht huurderving naar reden

Oorzaak Percentage Verkoop 40,8% Niet planmatig onderhoud 36,1% Toewijzingsproblemen 14,6% Overige 3,8% Sloop 2,0% Groot onderhoud 1,6% Woningaanpassing 0,8% Oplevering nieuwbouw 0,3% Ontruiming 0,1% Totaal 100%

De gemiddelde jaarlijkse huurverhoging bedroeg in 2011 1,3% waardoor het gestelde doel behaald is. Woonruimteverdeling Op 15 februari 2011 hebben de aangesloten corporaties het startsein gegeven voor het nieuwe systeem WIZ 2.0. De nieuwe systematiek is gebaseerd op keuzemogelijkheden voor de woningzoekende. Deze kan kiezen uit het Aanbodmodel, het Optiemodel, het Lotingmodel en het Direct te Huur model. Op deze manier kan de woningzoekende beter aan een woning komen afhankelijk van zijn wens naar meer kwaliteit of

snelheid. Ook woningzoekenden die nog niet lang ingeschreven staan maken zo meer kans op een passende woning. Een nieuwe website verzorgt alle informatie en biedt tevens de mogelijkheid te zoeken en te selecteren. Het aanbod op de website wordt dagelijks ververst. Het werken met woonbonnen en de presentatie van het woningaanbod op woensdag in de lokale krant het Stadsnieuws is komen te vervallen. De overgang naar de nieuwe systematiek bleek door de grote veranderingen ten opzichte van het vorige systeem lastiger dan verwacht. Op basis van een evaluatie zijn er een aantal wijzigingen doorgevoerd.

Het voorgenomen percentage huurderving van maximaal 1,60% is gehaald. De huurderving over 2011 was 1,59% zonder verkoop en sloop, maar inclusief de derving vanwege het renovatieproject Berkdijk. Voor dit project zijn ruim 70 wisselwoningen nodig voor langere tijd. In de tabel worden de oorzaken weergegeven


38

Ontwikkeling woningvoorraad 2011

Categorie woningvoorraad

Huurprijs 01-01-2011

Aantallen op 01-01-2011

Aantallen op 31-12-2011

Toename / afname

Goedkoop <1e aftoppingsgrens

< € 517,64 4.961 4.860 -101

Tussencategorie 1e -2e aftoppingsgrens

€ 511,64 - € 554,76 442 508 +66

Bereikbaar, 2e aftoppingsgrens

< € 554,76 5.403 5.468 -35

Middelduur, maximale subsidiegrens

€ 554,76 - € 652,52 225 423 +198

Duur > € 652,52 150 216 +66 Totaal 5.778 6.007

Aantal eenheden per 31-12-2001 op. gezamenlijke contracten: 77 Cijfers Woning in Zicht Toegewezen aan de doelgroep 96% Aanbiedingsgraad 1,2914 Aantal weigeringen TBV Wonen 662 Aantal ingeschrevenen WiZ 42.455

Bijzondere toewijzingen We maken deel uit van Woning in Zicht en wijzen via de contingentsafspraken woningen bij voorrang toe aan bijzondere groepen. Sinds april 2010 doen we dat op een andere wijze. We hebben contracten met de hulpverleningsinstanties afgesloten aan wie wij woningen leveren voor plaatsing van bijzondere groepen. In 2011 hebben we minder contingent plaatsingen gehad dan verwacht. We hadden vernieuwde afspraken met de contingent partners sinds 2012; in grote lijnen zijn de bevindingen positief. De kandidaten moeten meer moeite doen om de woning die in eerste instantie tijdelijk wordt verhuurd, vast te houden. Dat kan alleen als de kandidaat zich aan de woonbegeleidingsbijeenkomst houdt. In 2011 hebben we de target om 10% van de woningvoorraad toe te wijzen aan de bijzondere doelgroepen niet gehaald. 7% is er aan deze doelgroep toegewezen. Belangrijk probleem is het tekort aan woningen voor jongeren onder de 23 jaar. Omdat we rekening moeten houden met een reële spreiding voldoen er steeds

minder woningen aan de randvoorwaarden. Huurachterstand en huisuitzettingen

Dit is een behoorlijke stijging ten opzichte van 2010. Verklaring is dat we veel aandacht aan de incasso schenken, mensen nog beter attenderen op hun verantwoordelijkheden. Helaas heeft dat in 2011 geleid tot een stijging van de huuropzeggingen. In alle gevallen van ontruimingen vanwege huurachterstand is overwogen om schuldhulpverlening of tweede kans beleid toe te passen.

Reden ontruiming 2010 2011 Huurachterstand 10 24 Huurachterstand & dealen 2 0 Fraude 1 0 Hennep 0 7 Totaal 13 31

In 2011 zijn er in totaal 31 huisuitzettingen geweest. De tabel geeft een overzicht van de redenen.


39

Sinds 2009 monitoren we de huurbetaling zeer intensief. Dit heeft geresulteerd in een intensiever en sneller contact met huurders die een huurachterstand hebben. Uiteindelijk was de huurachterstand eind 2011 1,56%, zowel bij vertrokken als zittende huurders en alle vorderingen. Dus niet alleen huurachterstand maar ook overige vorderingen als bijvoorbeeld mutatiekosten. Door het instellen van avondbelacties, huismeesters die bij huurders met huurachterstand op bezoek gaan proberen we vernieuwend te werken. We hebben pilots gehad met een aantal deurwaarders. Dat zetten we nog voort in 2012. De resultaten daarvan verwerken we in onze aanpak. Uit ervaring weten corporaties dat een snelle signalering en benadering van huurders met een achterstand het beste werkt.

We verkopen woningen Verkochten we in 2010 nog 41 huurwoningen, in 2011 heeft ook TBV Wonen de gevolgen van de vastzittende woningmarkt ondervonden. We verkochten 27 huurwoningen, waarvan 6 etagewoningen en 21 eengezinswoningen . Hiermee hebben we onze doelstelling om in 2011 40 woningen te verkopen niet gehaald. Van de 27 woningen die we hebben verkocht zijn 11 woningen onder Koopgarantvoorwaarden verkocht. Hieruit blijkt dat Koopgarant in deze woningmarkt een goed middel is om de verkoop van woningen te realiseren. De zekerheid van terugkoop van de woning door TBV Wonen biedt dat stukje zekerheid waar de kopers in de huidige markt naar op zoek zijn. In 2011 hebben we vier woningen teruggekocht in het kader van deze regeling. Van deze panden zijn er in 2011 weer drie onder Koopgarantvoorwaarden en één zonder Koopgarantvoorwaarden verkocht. De gemiddelde verkoopprijs van een eengezinswoning van TBV Wonen bedroeg € 168.568,- Van een appartement € 161.883,-. Deze bedragen zijn inclusief de toegepaste Koopgarantkorting.

Inmiddels is besloten om Koopgarant gericht in te zetten voor de middeninkomens. Hiervoor worden de Koopgarantwoningen met een marktwaarde< € 200.000 alleen nog met korting verkocht aan huishoudens met een inkomen beneden de € 43.000.

Nieuwbouw en herstructurering

Bouwmeesterbuurt De bouw van de appartementen vordert gestaag. In mei en juni zijn de koopappartementen opgeleverd. In juli zijn de huurappartementen aan de beurt. Vanwege de moeilijke woningmarkt hebben we niet alle koopappartementen weten te verkopen. Deze zijn omgezet naar huur, waarbij ze beschikbaar zijn gesteld voor de middeninkomensgroep. Deze appartementen zijn binnen een korte periode allemaal verhuurd. Met de oplevering van het appartementencomplex is er een einde gekomen aan dit langlopende project. De nieuwbouw en de renovatie hebben de wijk een positieve impuls gegeven, zodat de Bouwmeesterbuurt nu jaren vooruit kan.

Mariëngaarde Mariëngaarde is een monumentaal pand, dat we her ontwikkelen tot luxe appartementen voor senioren. Het plan bestaat uit een restauratie van het casco, sloop deel bestaande gebouw, 28 luxe koopappartementen door verbouwing bestaande gebouw, twaalf nieuwe koopappartementen en een parkeerkelder. Al een lange tijd voeren we intensief overleg met de omwonenden om draagvlak te creëren voor dit plan. Ondanks vele gesprekken en onderzoeken zijn we niet helemaal tot elkaar gekomen. De omwonenden blijven vinden dat hun privacy teveel wordt aangetast door het nieuwbouwblok. Ook vinden ze dat het plan een te hoge parkeerdruk geeft in de wijk.

In het kader van de procedure bestemmingsplanwijziging is het plan in oktober in de Gemeenteraad gekomen. De Raad is in grote lijnen akkoord met het plan, maar over het nieuwbouwblok zijn de


40

meningen echter verdeeld. Uiteindelijk heeft de meerderheid van de Raad besloten om het nieuwbouwblok uit het plan te schrappen. Op de plaats van de gesloopte vleugel realiseren we parkeerplaatsen op maaiveld in plaats van een parkeerkelder. Hiermee heeft de Raad de bezwaren van de omwonenden ingewilligd. De architect is terug naar de tekentafel om de aanpassingen door te voeren.

De restauratie van de buitenschil is volop aan de gang. De daken, het metselwerk, de stalen kozijnen en hekwerken zijn onder handen genomen. De tweede jeugd voor het gebouw begint hiermee zichtbaar te worden.

Koolhoven De vier eengezinswoningen aan de Veenendaalstraat en de 24 eengezinswoningen aan de Vlodropstraat zijn in april en mei opgeleverd. Met de voltooiing van deze twee laatste projecten hebben we in totaal 270 huurwoningen in deze nieuwbouwwijk gerealiseerd. Bijzonder experiment middeninkomens Het bijzondere bij de woningen aan de Vlodropstraat is dat 18 woningen daarvan via een veiling zijn verhuurd. De huurders bepaalden hierbij dus zelf hun huurprijs. Met dit experiment onderzoeken we hoe groot het probleem is van woningzoekenden met een middeninkomen (€ 33.614 - €43.000) die door de Europese regelgeving boven de € 652 moeten huren. We hebben de woningen aangeboden op veilingsite Livy. Voor de veiling begon, hebben we een kijkdag georganiseerd waar een groot aantal belangstellenden is geweest. Begin juni zijn we gestart met de veiling van twee hoekwoningen en 16 tussenwoningen. Startprijs van de tussenwoningen was 680 euro en voor de hoekwoningen 800 euro. Met stappen van 15 euro konden belangstellenden bieden tot een maximale huurprijs van respectievelijk 815 en 940 euro. De interesse was in het begin erg groot, maar het aantal inschrijvingen viel achteraf gezien tegen. De algehele

conclusie van het experiment is dat huishoudens met een jaarinkomen tussen € 33.614 en € 38.000 niet in staat of bereid zijn een hogere huur dan € 652 te betalen voor een woning. De woningen zijn uiteindelijk geaccepteerd door de hogere middeninkomens die met spoed een woning nodig hadden. De lagere middeninkomens dreigen inderdaad tussen de wal en het schip te geraken.

TalentSquare In samenwerking met diverse partijen, waaronder de gemeente Tilburg en Universiteit van Tilburg, ontwikkelen we 706 studentenwoningen op de plek waar eens de rommelige meubelboulevard aan de Hart van Brabantlaan was. TalentSquare wordt een plek waar internationale studenten vanuit de gehele wereld een prachtige plek krijgen om te wonen. In totaal realiseren we 250 onzelfstandige kamers van 18 m² en 456 zelfstandige woningen van 24 m². Op de begane grond komen bedrijven met producten en/of diensten die op de doelgroep zijn afgestemd. De studentenwoningen worden in juli 2013 sleutelklaar aan ons opgeleverd. De bouw is begin 2012 gepland. Om dit mogelijk te maken is in oktober de sloop van de bestaande panden gestart nadat eerst de aanwezige vleermuizen zijn verhuisd.

Herontwikkeling Woonzorgcentrum Jozefzorg In samenwerking met De Wever ontwikkelen we zorgcentrum Sint Jozefzorg tot woonzorgcentrum Jozefzorg. De eerste fase bestaat uit de sloop van het verpleeghuis aan de Wethouderslaan en de nieuwbouw van een appartementencomplex. Dit complex omvat 56 seniorenappartementen en een verpleeghuis met 57 verpleegeenheden. Daarnaast ontwikkelen we hierin een ontmoetingsruimte, een logeerkamer, twee verhuurbare ruimtes voor zorgaanbieders zoals een huisarts of tandarts oid., en een stalling voor 54 auto’s. Na oplevering van fase 1 (zomer 2013) komt de renovatie van fase 2


41

(monumentale hofjes aan de Ringbaan zuid) aan bod. Rond 2015 – 2018 wordt fase 3 aan de Kruisvaardersstraat (herontwikkeling verzorghuis) opgepakt.

Mariahof Mariahof is een uitstekend gelegen gebied aan de Bredaseweg waar uitbreidingsmogelijkheden liggen. Het gewijzigde bestemmingsplan is sinds het tweede kwartaal van 2010 in werking. Op het terrein van Mariahof is de bouw van seniorenappartementen mogelijk. Start van deze ontwikkeling is gepland rond 2014.

Zonnehof In 2009 heeft TBV Wonen locatie Zonnehof aan de Gimbrèrelaan te Tilburg verworven. De verouderde zorglocatie is inmiddels gesloopt en herontwikkelen we tot een modern woonzorgcentrum met zorginfrastructuur, 5 kleinschalige groepswoningen met 34 verpleegplaatsen en 35 zorgappartementen, een wijkrestaurant en een multifunctionele ruimte, 43 huurappartementen, een kinderdagverblijf en een praktijk voor fysiotherapie. De start van de bouwwerkzaamheden zal in de zomer van 2012 plaatsvinden. De oplevering staat gepland voor eind 2013.

Stedekestraat e.o. Tussen de Stedekestraat en het Clarissenklooster hebben we een tweetal percelen in bezit. Om een grootschaliger binnenstedelijk woningbouwplan te kunnen ontwikkelen, wordt door TBV Wonen getracht aanliggende percelen te verwerven. Nog onduidelijk is wanneer totale ontwikkeling opgestart kan worden.

Grebbe In de wijk de Blaak is in februari 2011 een bijzonder project van 21 wooneenheden opgeleverd. Binnen dit project zijn 9 seniorenappartementen en 12 eenheden gerealiseerd voor mensen met een verstandelijke beperking. Daarin worden faciliteiten geboden voor zorg aan huis. Deze zorg huren de bewoners in. Amarant

heeft 12 eenheden afgenomen. Het project is verder uitgerust met een (collectieve) warmte-koude-opslaginstallatie en kent een energieprestatie coëfficiënt van 0,72.

Klooster Rooi Harten Het plan van de kloostertuin aan de Bredaseweg is definitief met ongeveer 60 grondgebonden woningen. De plannen zijn enthousiast ontvangen door Gemeente en omwonenden, maar past met verkooprijzen van ongeveer drie ton niet meer bij ons Ondernemingsplan. De partner in deze herontwikkeling Van der Weegen gaat zelfstandig door met de bouw.

MTS terrein De Gemeente formuleert in samenspraak met TBV Wonen en Volker Wessels de stedenbouwkundige uitgangspunten voor dit belangrijke deel in de Spoorzone. De architectenselectie is eind 2011 opgestart.

Rijghpark Deze inbreidingslocatie ligt aan de Goirkestraat. Samen met Thebe en Hurks realiseren we 27 psychogeriatrische eenheden, een zorgsteunpunt en 20 appartementen voor ouderen. In 2013 verwachten we het gebouw op te leveren. Thebe huurt 27 eenheden met een zorgsteunpunt en verleent zorg aan de bewoners. Hurks ontwikkelt en bouwt.

Bijsterhof Het nieuwe gebouw aan het Energieplein staat op een bestaand gebouw. Door de verbinding krijgen senioren voorzieningen als huisartsen, apotheek, restaurant en dagactiviteiten verzorgingstehuis binnen handbereik. Vloerverwarming, zonwering, videofoon en een wintertuin maken de appartementen comfortabel voor senioren. Dit project is duurzaam door gebruik van een warmte-koude-opslaginstallatie, een groen dak en LED verlichting. Alle appartementen in de bereikbare huurklasse zijn voor de oplevering verhuurd. Voor de verhuur van zeven grote appartementen in de vrije sector is meer inzet nodig.


42

Ontmoetingsruimte Hoffmannlaan Het ontwerp uit 2010 bleek hoge bouwkosten en enkele bezwaren van omwonende met zich mee te brengen. Onder de bewoners was te weinig draagvlak voor de exploitatie. De planontwikkeling is in een goedkopere en tijdelijke variant door de bewoners voortgezet. TBV Wonen ondersteunt dit bewonersinitiatief.

Transvaalstraat Op deze locatie tegenover verzorgingstehuis Koningsvoorde zijn we samen met de Gemeente een plan aan het uitwerken waarin zowel startende kopers en senioren huurders terecht kunnen voor een betaalbare woning.

Woningen die als bouwpakket in de fabriek worden geproduceerd en in kort tijdsbestek op de bouwplaats worden afgebouwd zijn mogelijk de oplossing. De kostprijs en de vraag vanuit de markt bepalen straks de verhouding tussen het aantal kopers en huurders.

Het Laar Met verzorgingstehuis Het Laar onderzoeken we de mogelijkheden om op eigen terrein appartementen te realiseren voor de doelgroep met een inkomen vanaf € 33.614,- De vraag naar driekamerappartementen van ongeveer 90 m² op deze locatie kunnen we daarmee vervullen.


43

Pro

ject

Arc

hite

ct/

Adv

iesb

urea

u

Slo

op

Ver

wer

- ve

n

Huu

r

koop

d.d.

Bijz

onde

rhe

den

WZC Zonnehof IAA Architecten

95 95 124 -

Start bouwwerkzaamheden zomer 2012

Samenwerking met Schakelring 34 verpleegeenheden 35 zorgappartementen 43 huurappartementen Zorginfrastructuur Wijkrestaurant Multifunctionele ruimte Kinderdagverblijf Fysiotherapeut

Het Laar DAT 45 Initiatieffase

MTS terrein

Nader te bepa-len

Nader te bepalen

Selectie architect eind 2012

In afwachting van stedenbouwkundig plan Spoorzone. Woningen voldoen aan Woonkeur en Politiekeurmerk Veilig Wonen. Een groot deel wordt ontwikkeld als nultredenwoning

Bijsterhof DAT 26 Oplevering november 2011

In samenwerking met De Wever nieuwbouw aanleunwoningen, optoppen, HOED, fysiotherapeut, apotheek.

Mariahof Storimans Wijffels Architecten

140 Start planvorming rond 2014

In samenwerking met Amarant en Gemeente is het bestemmingsplan gewijzigd. Ontwikkeling is uitgesteld omdat Mariahof tijdelijk verhuurd wordt aan Schakelring

Mariëngaarde Crepain Binst Architecture

28

Start planontwikkeling 3e kwartaal 2003

Planwijziging als gevolg van bezwaren omwonenden.

Ontmoetingsruimte Hoffmannlaan

Ontwikkeling goedkopere en tijdelijke variant door bewoners

Bouwmeester buurt fase 2

Bedaux De Brouwer

115 72 53

Start planont-wikkeling 2003, Fase 1 in 2008 opgeleverd

83 appartementen in mei-juli 2011 opgeleverd

Klooster Rooi Harten

DAT 1 1 60

Bouw woningen door partner voortgezet

Grebbe JMW 21 Oplevering februari 2011

In samenwerking met Amarant. Energiezuinig gebouw in combinatie met 9 seniorenappartementen


44

Pro

ject

Arc

hite

ct/

Adv

iesb

urea

u

Slo

op

Ver

wer

- ve

n

Huu

r

koop

d.d.

Bijz

onde

rhe

den

Herontwikkeling WZC Jozefzorg fase 1 (sloop verpleeghuis)

DAT 119 bedden

60 Oplevering zomer 2013

Samenwerking met De Wever 57 verpleegeenheden 56 huurwoningen (alle nultredenwoningen), Ontmoetingsruimte, logeerruimte, 2 verhuurbare zorg ruimtes. Zorginfrastructuur buurt, PKVW

Herontwikkeling WZC Jozefzorg fase 2 (renovatie hofjes)

DAT 54 wonin-gen

28 Start bouw najaar 2013

Onderdeel Herontwikkeling WZC Jozefzorg. 28 eengezinswoningen

Herontwikkeling WZC Jozefzorg fase 3 sloop verzorghuis

DAT 120 bedden 63

Start planvorming fase nader te bepalen

Onderdeel Herontwikkeling WZC Jozefzorg. Project- en programmadefinitie nog niet vastgesteld. Start ontwikkeling hangt af van mogelijkheid tot sanering boekwaarde.

Trouwlaan/ Gen. Kockstraat

Luijten en Smeulders

2 16 59 Oplevering begin 2010

Samenwerking met Amarant. Steunpuntvoorziening voor de wijk, project ouder en kind

Rijghpark 47 Oplevering 2013

Samenwerking met Thebe en Hurks 20 ouderen appartementen 27 psychogeriatrische eenheden met 1 zorgsteunpunt

TalentSquare BO2 706 Start planontwikkeling 2010.

Huisvesting voor internationale studenten.

Koolhoven

Wilmink KOW Quadrant architecten Schippers Maat

270 7

Start planontwikkeling 2003; 242 woningen opgeleverd in 2006-2010.opgeleverd in 2006-2009.

28 woningen in april / mei opgeleverd.

Stedeke-straat Storimans en Wijffels

Bedrijfs-hal

3 pm pm Onbekend Verschillende particuliere percelen moeten nog verworven worden

Transvaalstraat 12 12 initiatieffase


45

Onderhouds- en renovatieprojecten

Afronding onderhoudsproject Hoffmannflat In 2011 hebben alle bewoners kunnen genieten van het gerenoveerde flatgebouw. In de zomer blijven de woningen koeler en in de wintermaanden warmer, dankzij de nu goed geïsoleerde “schil” van het gebouw. Door de Opplusmaatregelen is het gebouw veiliger geworden voor de bewoners en bezoekers. In de eerste helft van 2011 is de algemene verlichting flink verbeterd, inclusief de noodverlichting. Ook is vluchtwegsignalering aangebracht, die is uitgevoerd met LED-armaturen. Ook op de galerijen is de verlichting verbeterd. Er is voor gekozen om de verlichting op de galerijen uit te voeren met individuele schemerschakelaars. In de Hoffmannflat is een geavanceerd vraaggestuurd ventilatiesysteem toegepast, waarbij sensoren communiceren met ventilatieroosters, die werken op zonnecellen. In 2010 bleek dat de zonnepaneeltjes niet voldoende energie opwekten. Daarop zijn er grotere zonnepaneeltjes aangebracht begin 2011. In de zomermaanden heeft het systeem goed gewerkt. Maar de echte test was natuurlijk de winter van 2011 op 2012. Helaas komen vanaf december meerdere meldingen binnen van niet werkende ventilatieroosters. Op dit moment wordt onderzocht wat de oorzaak is van het probleem en hoe het kan worden opgelost.

Grondige renovatie woningen Berkdijk In het begin van 2011 hebben de bewoners van het complex Berkdijk de gerenoveerde modelwoning gezien. Daarna zijn alle woningen individueel bezocht, waarbij de bijzonderheden zijn doorgesproken met de individuele bewoners. Daarbij kon de bewoner ook tekenen voor uitvoering van de renovatie en voor de bijbehorende huurverhoging. Uiteindelijk worden 130 woningen

ingrijpend aangepakt. Bij 24 andere woningen vindt alleen het noodzakelijke onderhoud aan de buitenzijde plaats, inclusief het verwijderen van het asbesthoudend dakbeschot, waarbij een geïsoleerd dak terug komt met nieuwe dakpannen. TBV Wonen heeft er bij dit project voor gekozen om de renovatie niet af te dwingen. De inschatting was dat veel bewoners positief zouden zijn, gezien de enorme verbetering van de woning. Verder is meegewogen dat de huurverhoging, voor bewoners met een laag inkomen, voor een groot deel gecompenseerd wordt door de huurtoeslag. Bewoners die de renovatie weigerden zijn vaak tevreden met hun woning en/of hebben zelf geïnvesteerd in hun woning. Begin mei is het complexe project gestart door aannemer Alphons Coolen Bouw. In het begin trad al vrij snel een flinke vertraging op door onvoorzien veel asbest op diverse plaatsen in de woning en doordat de daken anders waren dan bij de proefwoning. De verdere afbouw bleek ook nog een hele klus te zijn. De eerste woningen zijn begin oktober opgeleverd. Gelukkig lukte het, mede dankzij de zachte winter, om alle woningen van fase 1, voor de kerstdagen op te leveren aan de bewoners. Al met al kost het dus wel meer tijd om de woningen te renoveren. Het gevolg daarvan is dat de bewoners langer in een wisselwoning moeten verblijven. Door een gewijzigde aanpak, zijn nu ruim 70 wisselwoningen nodig. Voor de bewoners is het een tegenvaller dat ze langer in de wisselwoning moeten verblijven. Het heeft TBV Wonen de nodige energie gekost om alles goed te communiceren naar de bewoners. Op verzoek van de projectgroep wordt er maandelijks een nieuwsbrief gemaakt. Er gaat ook veel tijd zitten in het leveren van maatwerk, in de toewijzing, begeleiding en de verhuizing naar de wisselwoning en weer terug.


46

Uiteindelijk zijn de bewoners blij als ze weer terug verhuist zijn en kunnen genieten van hun nieuwe woning. Het

eindresultaat is fraai en de woningen kunnen er weer 50 jaar tegen.

Nieuwe ontmoetingsruimte en entree Hoffmannflat De plannen voor de nieuwe ontmoetingsruimte aan de kanaalzijde tegen het flatgebouw aan zijn niet haalbaar gebleken. De investering zou te hoog worden en het lukte niet om het gros van de bewoners akkoord te laten gaan

met de maandelijkse kosten voor het beheer. De renovatie van de entree was onderdeel van de nieuwe ontmoetingsruimte. Ook hier moest een pas op de plaats gemaakt worden. Er is nogmaals kritisch gekeken naar het

budget en ook het ontwerp moest worden aangepast omdat het nieuwe kantoor van de huismeester was voorzien in de nieuwe ontmoetingsruimte. Er is opnieuw overlegd met de projectgroep waaruit een nieuw ontwerp is gekomen voor de entree eind 2011. Deze zal in 2012 gerealiseerd worden.

Onderhoud en energiebesparende maatregelen Oud Groenwoud Het complex Oud Groenwoud bestaat uit 149 kleine goedkope eengezinswoningen uit de jaren vijftig. Het is een van de oudste complexen van TBV Wonen, gelegen in een aandachtswijk waar ook armoede voor komt. De woningen zijn niet geïsoleerd en er komen ook vochtproblemen voor. Vanaf eind 2010 heeft overleg plaatsgevonden met bewoners in de projectgroep. De insteek voor dit project is een combinatie van de uitvoering van: - noodzakelijk onderhoud - het veilig en gezonder maken van de woning - het aanbrengen van isolatie tegen huurverhoging - renovatie van keuken, douche en toilet, indien dit nodig is en indien de bewoner dit wenst. TBV Wonen heeft er voor gekozen om de energiebesparende werkzaamheden bij alle woningen uit te voeren, indien meer dan 70 procent van de bewoners instemt met de huurverhoging die hoort bij het isoleren van de woning. In de zomer zijn

alle woningen individueel bezocht, waarbij uitleg is gegeven over het plan en toestemming is gevraagd voor de huurverhoging van 32 euro. De huurverhoging is zodanig dat, volgens een veilige rekenwijze, de bewoners die bovengemiddeld stoken, er op vooruitgaan. Alleen bewoners die hele lage stookkosten hebben en die geen huurtoeslag krijgen, hebben minder voordeel en gaan per saldo wat meer betalen. Uiteraard profiteren ze wel van een comfortabelere woning. Aan het einde van 2011 heeft 85 procent van de bewoners ingestemd en vindt overleg plaats met de resterende 20 bewoners. Intern is besloten om voor dit project een proefwoning te maken, voordat de aanbesteding van het project plaatsvindt. Het voordeel is dat de ervaringen uit de proefwoning kunnen worden meegenomen in het definitieve plan en verwerkt kunnen worden in de aanbestedingsstukken, risico’s worden zo eerder zichtbaar en verkleind. Het veel eerder in het proces uitvoeren van de proefwoning zorgde er wel voor dat architectenbureau De Loods eerder een werkomschrijving moest maken en dat aannemersbedrijf Houtepen als een neutrale aannemer ingeschakeld werd. Eind 2011 is gestart met de proefwoning die begin 2012 gereed zal zijn.


47

Zorg voor monumenten bij TBV Wonen TBV Wonen heeft een rijk bezit met verschillende rijksmonumenten, gemeentelijke monumenten en panden die vallen onder het beschermd stadsgezicht van Tilburg. De meeste van onze monumenten liggen verspreid in de

stadskern van Tilburg en zijn particulier bewoond als woonhuis. Of zijn voormalige kloosters, kapellen, verzorgingshuizen of zijn industrieel erfgoed en hebben nu een nieuwe bestemming. Om dit bezit voor de toekomst te behouden is soms een

zorgvuldige afweging nodig tot herbestemming. Ook drie kantoorpanden van TBV Wonen zijn rijksmonument. Dit maakt ons tegelijk verantwoordelijk voor het in stand houden en onderhouden van dit cultureel erfgoed. Dit betekent dat we bij een ‘reguliere’ schilderbeurt zorgvuldig op zoek gaan naar oorspronkelijke kleuren en het herstellen van de originele details. Of bij een renovatie van een gevel de stalen kozijnen behouden blijven en aan de binnenzijde voorzetramen worden geplaatst om tegemoet te komen aan de comfortwens van toekomstige bewoners en anderzijds om het gevelbeeld intact te houden. Zo hebben we in 2011 onderhoud uitgevoerd aan ezelsruggen, knipvoegwerk in ere hersteld, natuurrode holle vorsten in de specie gelegd en muurankers in hoogglans zwart geschilderd.

Vernieuwen dak Rugdijk 5 Aan de Rugdijk 5 bevindt zich een rijksmonumentale twee eeuwen oude boerderij die wordt verhuurd aan zorginstelling Amarant. Een deel wordt gebruikt als woning, het andere deel heeft de functie van dagbesteding. Nadat in het verleden verschillende keren onderhoud had plaatsgevonden aan de rieten kap is besloten om het gehele rieten dak te vervangen in de eerste helft van 2011. Nadat het oude riet is verwijderd, is het nieuwe dakbeschot aangebracht, waarna nieuw riet is aangebracht. Er is gebruikt gemaakt van de tijdelijke regeling voor het lage BTW tarief voor arbeid. Dankzij het nieuwe dakbeschot is de brandveiligheid sterk verbeterd. Het dakbeschot zorgt voor een dichte onderlaag zodat er geen lucht kan worden aangevoerd vanaf de binnenzijde.

Daardoor staat het hele dak niet in een mum van tijd in brand, maar brand het heel geleidelijk zodat er genoeg tijd is om de brand te blussen. Een ander voordeel is dat de isolatie hierdoor een stuk is verbeterd.

Onderhoud pand Trouwlaan In 2011 is er hard gewerkt aan het pand Trouwlaan 17. Begin december waren de onderhoudswerkzaamheden helemaal klaar. Het was een flinke klus, maar de bewoners kunnen nu genieten van hun nieuwe keuken, douche en toilet. Ook de luchtkwaliteit in de wooneenheden is flink verbeterd door een uitbreiding van de luchtkanalen. Bovendien zijn de wanden, vloeren, armaturen, elektra en intercom aangepakt. Uitvoering in fases Het pand had 9 wooneenheden en heeft er nu 12. Door het naar de wens van GGz Breburg verwijderen van de serre, de oude grote keuken en bemande post, was het mogelijk op de begane grond drie nieuwe wooneenheden te realiseren. Om de overlast voor de bewoners te beperken is het werk per verdieping uitgevoerd. De bewoners van de 3e verdieping konden na het gereed komen van de begane grond verhuizen. Waarna we de 3e verdieping en verder, op dezelfde manier konden aanpakken. De woningen zijn weer helemaal klaar voor de toekomst!

We blikken vooruit Het jaar 2011 was een bewogen jaar voor Woning in Zicht. In dit jaar is WIZ 2.0 van start gegaan met de verschillende woonruimteverdelingsmodellen. Uit de eerste evaluatie in het najaar van 2011 bleek heel voorzichtig dat de nieuwe systematiek winst oplevert bij de verhuur. Winst betekent hier dat er minder


48

aanbiedingen nodig zijn en er dus sneller een nieuwe huurder gevonden wordt voor een woning die leeg komt. En dat is fijn. Fijn voor de huurder en fijn voor de woningcorporatie. Ook was het een jaar van experimenten. Zo heeft TBV Wonen

een aantal duurdere woningen in Koolhoven via een veiling verhuurd. In 2012 staat de mening van onze klanten centraal. We doen een groot klanttevredenheidonderzoek in de

maanden maart en april. We meten hoe klanten het woonruimte verdelingssysteem en de website ervaren. Ook meten we onder klanten die vorig jaar een woning gevonden hebben via Woning Inzicht hoe

zij dit ervaren hebben. We zijn benieuwd naar de mening van onze klanten. Met behulp van de uitslag van deze meting kijken we hoe we onze dienstverlening kunnen optimaliseren

.


49

Hoofdstuk 6 Ruimte voor kwaliteit

Zo zien wij dat Binnen TBV Wonen gaat kwaliteit om de mate waarin het gehele product dat TBV Wonen dient te leveren, goed is volgens de beleving van de klant. Om na te gaan of we ook het gewenste kwaliteitsniveau

meten volgens onze klant, gebruiken we verschillende meetinstrumenten. De resultaten van instrumenten bieden stuk voor stuk nuttige informatie.

Dit spraken we af in 2011 Strategisch doel: Goede dienstverlening aan de klan t KWH-score labelonderdeel Corporatie bellen 7,5 of meer

Behaalde score 7,5 ☺

KWH-score labelonderdeel Woning onderhouden 8,2 of meer

Behaalde score 7,7 �

KWH-score labelonderdeel Klachten afhandelen 7,0 of meer


KWH-score labelonderdeel Woning verlaten 8,5 of meer


Kwaliteitscentrum Woningcorporaties Huursector Al vanaf 2002 is TBV Wonen in het bezit van het KWH-Huurlabel, een kwaliteitskeurmerk voor woningcorporaties. De kwaliteit van de dienstverlening wordt daarbij gemeten aan de hand van meetbare normen. Deze normen zijn onderverdeeld in negen labelonderdelen en zijn vastgesteld vanuit

de ogen van de klant. Om te toetsen of de kwaliteit van de dienstverlening voldoet aan de gestelde normen, is TBV Wonen in de afgelopen jaren jaarlijks gemeten op de helft van de labelonderdelen. Om in aanmerking te komen voor het KWH-Huurlabel moet per labelonderdeel het eindcijfer minimaal een 7,0 zijn. Ook in 2011 is TBV Wonen weer gemeten door KWH, en wel op de volgende onderdelen:

Eindcijfers per labelonderdeel Labelonderdelen TBV Wonen

Eindcijfer 2011

Eindresultaat schriftelijke meting

Eindresultaat mysteryshopping/ beoordelen informatiemateriaal

Eindcijfer vorige meting (2009)

Landelijk gemiddelde

Organisatiedoel TBV Wonen

Corporatie bellen

7,5 7,7 7,5 7,3 7,5 7,5

Woning onderhouden

7,7 7,6 8,0 8,2 7,8 8,2

Klachten afhandelen

6,7 6,1 7,6 6,6 6,9 7,0

Woning verlaten

8,2 8,3 8,0 8,5 8,5 8,5

In 2009 zijn we voor het laatst gemeten op de beoordeelde labelonderdelen. Ons streven daarbij was onze score ten opzichte van de vorige meting te

verbeteren. Helaas is het ons niet gelukt de score ten opzichte van deze meting te verbeteren. Op de labelonderdelen "corporatie bellen"


50

en "klachten afhandelen" hebben we hoger gescoord ten opzichte van de meting in 2009. Op de labelonderdelen "woning onderhouden" en "woning verlaten" zijn we echter lager uitgekomen. TBV Wonen neemt de verbeterpunten uit deze meting serieus, en formuleert hier actiepunten op. Deze actiepunten worden binnen de verschillende teams in 2012 opgepakt. Ditzelfde geldt voor de verbeterpunten uit de meting in 2010. Hieruit bleek dat extra aandacht nodig was voor de labelonderdelen Woning betrekken en Huur betalen. Door middel van extra maatregelen en scherpe interne monitoring is ingezet op deze verbetering.

Integrale woonkwaliteit NEN3140 inspecties In 2011 zijn weer de jaarlijkse NEN3140 inspecties gehouden. Deze veiligheidsinspecties van de elektrische installaties, houden in, dat een gerenommeerd e-installateur de elektrische installaties inspecteert volgens een bepaalde norm (NEN3140 en NEN-EN50110-1). De inspecties worden uitgevoerd in twee categorieën. Namelijk de visuele inspecties en de meet-technische inspecties. Uit deze inspecties blijken tekortkomingen welke vervolgens opgelost dienen te worden. Een complex dient eens in een bepaald aantal jaren geïnspecteerd te worden. Dit aantal wordt bepaald middels een risicoanalyse. In de praktijk blijkt dit voor TBV Wonen in alle gevallen eens in de vijf jaar te zijn. Ons gehele bezit (behoudens grondgebonden woningen) is hierdoor dus ook opgedeeld in een inspectie cyclus van 5 jaar. Het uiteindelijke doel is onze huurders en onze eigen medewerkers te voorzien van een veilige installatie. Tevens wordt er bewerkstelligd dat we preventief handelen. Als blijkt dat er een mogelijk risico is wordt dit voortijdig uitgesloten en is er daarmee een toekomstig probleem voorkomen. Hieronder valt bijvoorbeeld brandgevaar of elektrocutie.

Kopgevelrenovaties In 2010 zijn alle corporaties aangeschreven door het ministerie van VROM voor een mogelijk risico met betrekking tot kopgevels van woongebouwen. Er is gebleken dat er in het verleden niet goed is stilgestaan bij het aantal spouwankers dat er in kopgevels gebruikt moest worden. Spouwankers worden toegepast om de buitengevel stevig te verankeren aan de binnen-constructie. Bij bepaalde complexen, welke voldeden aan een aantal criteria, bestond een verhoogd risico op scheurvorming in de buitengevel of zelfs het naar beneden vallen van complete kopgevels. Naar aanleiding van dit risico is door TBV Wonen een analyse uitgevoerd waar dit mogelijke risico voor kon komen. Bij de complexen waar dit risico bestond is door een adviesbureau in de praktijk beoordeeld of er te weinig spouwankers verwerkt waren bij de nieuwbouw. Bij de complexen waar inderdaad risico gelopen werd, heeft TBV Wonen de kopgevels versterkt met renovatieankers, waardoor de buitengevels weer vast aan de binnen-constructie zijn gezet. Deze actie is in 2011 uitgevoerd en zodoende is het gehele bezit van TBV Wonen weer op orde gebracht.

Omgaan met klachten In 2009 heeft TBV Wonen een nieuwe klachtenprocedure opgesteld. Waar eerder enkel klachten over het handelen door medewerkers van TBV Wonen als klacht werden behandeld, is het nieuwe uitgangspunt daarbij dat elke uiting van ontevredenheid door de klant als klacht wordt behandeld. Daarbij wordt onderscheid gemaakt in verschillende typen klachten:

• Klacht als zijnde reparatieverzoek; • Klachten als zijnde melding over

burenoverlast; • Klacht over de huurprijs; • Klacht over woonruimteverdeling; • Klacht over het handelen van een

medewerker van TBV Wonen. Deze procedure is geïmplementeerd aan de hand van geautomatiseerde


51

werkstromen. Hiermee worden de klachten overzichtelijk geregistreerd en ook de afhandeling vindt op een eenduidige manier plaats. Zodoende wordt gezorgd voor een adequate reactie, binnen vastgestelde reactietermijnen. In 2011 is een nieuwe softwaremodule Sociaal Beheer geïmplementeerd. Voor klachten als zijnde een melding over burenoverlast is hiertoe een aparte procedure opgesteld, waarop dit type klachten uit de klachtenprocedure is

gehaald. Dit type klachten wordt behandeld in hoofdstuk Hst 7 onder het kopje “overlast”. Ook is in 2011 de klachtenprocedure geëvalueerd, waaruit een aantal verbeteringen zijn voortgekomen. Zo worden de klachten op een andere wijze onderverdeeld, waarbij onderscheid wordt gemaakt in een klacht over het handelen door medewerkers en een herhaald verzoek. Daarnaast is besloten om een klachtenmanager aan te stellen die de afhandeling bewaakt

In 2011 zijn de volgende klachten binnengekomen: Klachten 2011 Onderwerp aantal % Klacht als zijnde melding burenoverlast 80* 38,8%

Klacht over huurprijs / huurbetaling 3 1,5%

Klacht over woonruimteverdeling 7 3,4 %

Handelen door medewerkers van TBV Wonen

116 56,3%

TOTAAL 206 100% *registratie tot 1 augustus 2011, daarna overgegaan naar sociaal beheer Klachtencommissie In 2011 zijn de klachtencommissie en de Stedelijke Klachtencommissie Sociale Huursector (SKC) samengevoegd. Ook de leden van de commissie zijn vernieuwd alsmede de reglementen. De eerste evaluatie van deze nieuwe commissie was positief. In het jaarverslag van Woning in Zicht wordt hier meer informatie over gegeven. Indien een huurder van mening is dat zijn/haar klacht niet juist is behandeld bestaat er de mogelijkheid een klacht hierover neer te leggen bij de SKC/Klachtencommissie. In 2011 zijn er geen klachten met betrekking tot TBV Wonen binnengekomen.

Beschrijving primaire processen In 2010 heeft TBV Wonen een start gemaakt met het beschrijven van haar primaire processen. In het ondernemingsplan “Ruimte voor mensen” is de noodzaak om klantgericht en resultaatgericht te werken aangegeven. Ook leven er binnen de organisatie verschillende bedrijfskundige vraagstukken. Zo kwam uit eerder Medewerkerstevredenheidsonderzoek naar voren dat er behoefte bestaat naar duidelijkheid over wie wat doet, vooral ook tussen afdelingen.

In de tweede helft van 2010 is deze nieuwe werkwijze geëvalueerd, waaruit blijkt dat klachten beter worden vastgelegd en ook de opvolging van klachten beter verloopt.


52

Het beschrijven, implementeren en auditen van de processen binnen TBV Wonen kan hierbij uitkomst bieden. Ook wordt met procesbeschrijvingen een middel geboden om aan verbeteringen te werken. In 2011 zijn de volgende procesbeschrijvingen ontwikkeld:

• Ontwikkelen vastgoed • Nieuwbouwwoning opnemen in

primair systeem • Behandelen woonwens • Incasseren huur • Verbeteren leefbaarheid • Bedrijfsvoering verbeteren • Omgaan met klachten

We blikken vooruit Ook in 2012 zal kwaliteit weer hoog op de agenda van TBV Wonen staan. Op de verbeterpunten die voortkomen uit de verschillende monitoringsinstrumenten die

TBV Wonen hanteert worden actiepunten benoemd en uitgevoerd. Een grote verandering in 2012 is het compleet vernieuwde KWH-Huurlabel waarmee de kwaliteit van de dienstverlening gemeten wordt. Waar we eerder elk jaar de helft van de labelonderdelen in een vooraf bepaalde periode in het jaar werden gemeten, gaan we vanaf 2012 jaarlijks alle labelonderdelen meten. Ook zal vanaf 2012 het hele jaar door continu gemeten worden. De laatste grote verandering is de meetmethodiek. Waar KWH eerder voornamelijk was gericht op voor afgestelde normen, wordt vanaf 2012 veel meer gekeken naar de perceptie van de klant. De mening van de klant is immers waar het om gaat! Met deze nieuwe manier van meten van dienstverlening aan de klant gaat TBV Wonen haar dienstverlening verder verbeteren.


53

Hoofdstuk 7 Ruimte voor leefbaarheid

Zo zien wij dat Leefbaarheid gaat de gehele samenleving aan en is daarmee een maatschappelijk belang. Als maatschappelijk ondernemer wil TBV Wonen dan ook graag haar bijdrage leveren bij de aanpak van leefbaarheidsvraagstukken. Een leefbare buurt verhoogt immers het woongenot van onze klanten.

Daarnaast heeft TBV Wonen als woningcorporatie ook een zakelijk belang bij de leefbaarheid in wijken en buurten. Leefbaarheid heeft tenslotte een grote invloed op de reputatie van een woonomgeving en daarmee de verhuurbaarheid van onze woningen.

Dit spraken we af Strategisch doel: Huurders van TBV Wonen leven niet in armoede . Maken van samenwerkingsafspraken met bureau schuldhulpverlening

Contract met schuldhulpverlening is getekend maar de resultaten zijn door incasso niet gemeten

�

Doorontwikkelen van de woonlastenmonitor naar een digitale versie.

Woonlastenmonitor is nog niet ontwikkeld �

Verbeteren van de informatievoorziening met betrekking tot inkomens ondersteunende middelen en diensten.

Is gerealiseerd middels de sociale kaart ☺

Strategisch doel: Huurders kunnen langer zelfstandi g blijven wonen Opplusmaatregelen uitgevoerd in Bijsterhof, Kromhoutpark en Bachlaan

Is gerealiseerd ☺

Ontwikkeling van 2 ontmoetingsruimten Is niet gerealiseerd � Ontwikkeling Jozefzorg, Zonnehof en Bijsterhof/Bijsterstede

Loopt conform planning ☺

Strategisch doel: Investeren in doelen met een maatschappelijk rendement Minimaal 200 woningen komen in aanmerking voor het Politie Keurmerk Veilig Wonen .

280 woningen hebben het keurmerk ontvangen ☺

Sociale cohesie Veel van onze activiteiten zijn gericht op de sociale pijler van leefbaarheid en hebben als doel mensen samen te brengen. We vinden het belangrijk de sociale cohesie in wijken en complexen te stimuleren. Ook in 2011 zijn diverse activiteiten georganiseerd die hier een bijdrage aan hebben geleverd:

− Een gecombineerd uitje van de bewoners van Barbacane en Traverse.

− Het laten inrichten van de binnentuin, en meehelpen met aanleg, van het appartementencomplex Rondeel, met openingsborrel.

− Huisbezoeken aan de bewoners van Kalenbergplaats en Klundertplein om eventuele armoede te signaleren en tips aan te reiken alsmede een coach.

− Twee actieve dagen voor bewoners met een speciaal wonen- en milieuprogramma in het Natuurmuseum.

− Kunst in Brouwerslaken; plan is gereed, uitvoering in 2012.

− Kunst in de Hoffmannlaan; vitrines worden door bewoners steeds voorzien van nieuwe zelfgemaakte kunstwerken.

− Fotograferen in de Kwendelhof; bewoners proberen de mooiste foto’s van de wijk te maken.


54

− Internet cursussen voor senioren, in samenwerking met het ROC; wordt wegens groot succes herhaald.

− Foto avond door bewoners in Merode.

− Huisbezoeken door opbouwwerker in Groenewoud.

Het samenbrengen van mensen brengt positieve effecten met zich mee. Men leert elkaar beter kennen en is daardoor sneller geneigd met elkaar in contact te treden of elkaar een handje te helpen wanneer dit nodig is. We vinden het bij dergelijke activiteiten belangrijk dat huurders of de huurderscommissies zelf actief zijn bij het organiseren van activiteiten. TBV Wonen ondersteunt met hand en spandiensten of met een financiële bijdrage. Overlast Waar mensen samen wonen, kan het voorkomen dat er irritaties groeien, veroorzaakt door overlast. Geluidsoverlast staat nog steeds met stip op nummer 1. Dagelijks komen er meldingen binnen van mensen die overlast ervaren. De huismeester is het eerste aanspreekpunt bij overlast, waarbij nauwe samenwerking met de consulent Beheer gewenst is. Vaak lukt het om door bemiddeling tot afspraken te komen waarmee beide partijen goed kunnen leven. In 2011 zijn in totaal ruim 801 meldingen van overlast verder in behandeling genomen binnen TBV Wonen. Hierin is samenwerken met andere partijen zoals onder andere bemoeizorg, Novadic Kentron en politie erg belangrijk. In 2011 is een nieuwe softwaremodule Sociaal Beheer geïmplementeerd. Voor klachten als zijnde een melding over burenoverlast is hiertoe een aparte procedure opgesteld, waarop dit type klachten uit de klachtenprocedure is gehaald.

1 Registratie tot 1 augustus 2011, daarna in sociaal beheer

Buurtregie Soms komt het voor dat bemiddeling door de huismeester of de consulent niet tot de gewenste resultaten lijdt. De overlast blijft aanhouden. Er kan sprake zijn van multi-problematiek. Dat de overlast moet stoppen is duidelijk, maar vaak is er meer aan de hand. In dat geval wordt de situatie besproken in de Buurtregie. In Buurtregie participeren vertegenwoordigers van alle disciplines die op de een of andere manier betrokken zijn bij leefbaarheid in buurten en wijken. In dit overleg wordt bekeken of er andere instanties ingeschakeld moeten worden. Te denken valt aan bijvoorbeeld Novadic Kentron in geval van verslavingsproblematiek of een maatschappelijk werker van de Twern in geval van meervoudige problematiek en financiële problemen. TBV Wonen probeert samen met deze instanties een win-win situatie te creëren.

Buurtbemiddeling Indien er overlast is tussen twee buren kiezen we voor buurtbemiddeling. Buurtbemiddeling is laagdrempelig en richt zich op herstel van communicatie en op (het ontwikkelen van) de kracht van mensen om zelf hun conflicten op te lossen. De buurtbemiddelaars zijn vrijwilligers die zelf in de wijk wonen en die opgeleid zijn tot bemiddelaar. Zij worden professioneel ondersteund door de coördinator buurtbemiddeling.

In een bemiddelingsgesprek komen de buren samen aan tafel onder begeleiding van de bemiddelaars. De bemiddelaars stimuleren de buren om er zelf uit te komen en samen een oplossing te bedenken. Een oplossing wordt dus niet aangedragen of opgelegd. Als buren eenmaal weer in staat zijn om met elkaar te communiceren, dan komt de oplossing vanzelf, dit is het uitgangspunt van buurtbemiddeling. De uitkomst van de buurtbemiddeling wordt teruggekoppeld aan TBV Wonen. Wij zijn een van de financiers van buurtbemiddeling. Daarnaast zijn we aanspreekpunt voor de coördinator West.


55

Skaeve Huse De eerste bewoners hebben eind 2009 hun intrek genomen in de woningen van Skaeve Huse. In 2011 zijn alle 9 units op het terrein aan de Appenijnenweg verhuurd. Skaeve Huse voorziet in huisvesting voor extreme overlast veroorzakers die niet meer in een wijk kunnen wonen. Deze mensen hebben ook geen begeleiding meer. Het is echter wel zaak om een minimaal onderdak te bieden. De woningen binnen Skaeve Huse die vrij zijn gekomen in 2011 zijn nagenoeg aansluitend weer verhuurd. Woonfraude Uit diverse onderzoeken blijkt dat de Woonfraude in Tilburg mee lijkt te vallen. In 2007 is onderzoek gedaan naar Woonfraude in Tilburg. TBV Wonen kreeg destijds 40 adressen aangeleverd waarbij uiteindelijk slechts 2 situaties aanleiding bleken te geven tot nadere actie. Woonfraude kan variëren van onrechtmatige bewoning tot illegale onderhuur. TBV Wonen pleegt inzet door de huismeesters vaak langs te sturen op zogenoemde aandachtsadressen. Via het GBA (Gemeentelijke Basis Administratie) doen we controles. In 2011 zijn er geen woningen ontruimd in verband met onrechtmatige bewoning. In 2012 scherpen wij ons beleid tegen woonfraude nog meer aan. Hennepconvenant Al jaren werken Gemeente, corporaties, Essent, politie en Traverse nauw samen in de aanpak van de illegale hennepteelt. Hiervoor hebben de partijen een Hennepconvenant afgesloten. Hiermee wordt een heldere boodschap afgegeven: hennepteelt in huurwoningen wordt niet toegestaan. Indien illegale hennepteelt op een adres wordt aangetroffen vindt er ontruiming plaats en wordt de huurder verzocht ter plaatse de huurovereenkomst op te zeggen. Als dit niet gebeurt, dan wordt er een procedure opgestart om de huurovereenkomst te ontbinden. Een huurder in die situatie wordt 2 jaar

uitgesloten van de Tilburgse huurwoningmarkt. In 2011 werden er op 10 door TBV Wonen verhuurde adressen hennepteelt ontdekt. In acht gevallen werd de huur na ontdekking meteen door de bewoner opgezegd of was al opgezegd en in twee gevallen werd er een procedure opgestart. Van deze twee heeft één bewoner later alsnog de huur opgezegd. Er loopt nog één procedure. Uiteindelijk zijn er in 2010 geen adressen gedwongen ontruimd ten gevolge van hennepteelt. Armoede Armoede is een probleem dat helaas ook veel in Nederland voorkomt en vele beperkingen oplevert, zowel op financieel vlak als in sociaal opzicht. Armoede betekent immers leven in een situatie met beperkingen. Beperkte mogelijkheden, beperkte kansen, niet mee kunnen doen, en daarmee zelfs sociale uitsluiting. Verder betekent leven in armoede ook vaak leven in een uitzichtloze situatie. In 2012 implementeren we een digitaal woonlastenadvies. Daarbij worden huurders automatisch gewezen op hun mogelijkheden tot inkomensondersteunende voorzieningen, zoals de huurtoeslag. We pakken onze rol als signaleerder van armoede. Eén van de eerste signalen die een corporatie binnenkrijgt wanneer een huurder het financieel moeilijk heeft, is wanneer een huurder de huur niet of steeds te laat betaalt. Vroegtijdige signalering hiervan kan verdere problemen voorkomen. Onze incassomedewerkers proberen bij de eerste signalen met de klant in contact te komen en samen naar een oplossing te zoeken. Omdat niet alle huurders tijdens werktijd bereikt kunnen worden, worden met regelmaat avondbelacties gehouden, om huurders die ’s avonds beter bereikbaar zijn hierover in de avonduren te benaderen. In 2012 starten we een pilot met huisbezoeken door incassomedewerker en huismeester. Tot slot zet TBV Wonen zich ook in ondersteunende zin in. Wanneer sprake is


56

van een plotselinge inkomensdaling ondersteunen we actief door een voorschot te verstrekken op de huurtoeslag of de woonkostentoeslag. Met huurders met huurachterstanden worden betalingsregelingen getroffen om zodoende een oplossing te bieden die passend is binnen de mogelijkheden van de klant. Wanneer sprake is van (dreigende) huurachterstand, worden huurders actief doorverwezen naar Bureau Schuldhulpverlening. Soms komt het bij huurachterstand voor dat eerdere inzet niet tot het gewenste resultaat heeft geleid. Zo kan verschillende problematiek ertoe leiden dat de huurder de situatie niet op de rit krijgt. Door middel van het Tweede Kansbeleid wordt getracht een huisuitzetting te voorkomen. Huurders krijgen binnen dit beleid een tweede kans door tijdelijke woonbegeleiding te accepteren waarmee de huurder de woonsituatie op orde kan brengen. Lemon Lemon is de landelijke leefbaarheidsmonitor, ontwikkeld en uitgevoerd door het Rigo. Vanaf 2004 wordt in Tilburg dit onderzoek om de drie jaar uitgevoerd. De Tilburgse corporaties wilden graag hun prestaties op het vlak van leefbaarheid in kaart brengen maar hiervoor waren er te weinig gegevens op subwijkniveau aanwezig. Om deze lacune op te vullen is in 2004 besloten om het Lemon onderzoek in eerste instantie in de wijken met corporatiebezit uit te voeren. In 2007 is het tweede onderzoek uitgevoerd, waarin ook de Gemeente participeerde en is het onderzoek uitgebreid naar alle overige wijken waar er een significant aantal bewoners woonden. Dit betekende dat er vanaf 2007 naast gebieden met huurwoningen ook de gebieden met eigenwoningbezit in kaart zijn gebracht. In september 2010 werd het leefbaarheidsonderzoek voor de derde keer uitgevoerd. Wederom was de response op de schriftelijke enquête erg hoog, namelijk 38%. De resultaten werden in februari 2011 bekend gemaakt. Hieruit

bleek dat de leefbaarheid in Tilburg voor de tweede keer op rij is verbeterd ten opzichte van de vorige meting. De gemiddelde score bedroeg 7,3. De resultaten van het onderzoek dienen als basis voor de buurtvisies en de complex beheerplannen van de corporaties. In samenspraak met bewonerscommissies worden plannen ontwikkeld om eventuele geconstateerde problemen het hoofd te bieden. Ook zullen de resultaten meegenomen worden in de ontwikkeling van Gemeentelijk beleid. Met name valt hierbij te denken aan het veiligheidsbeleid. Leefbaarheidsbeleidsplan Corporaties staan midden in de nieuwe maatschappelijke ontwikkelingen in onze samenleving. De core business van een corporatie is het voorzien in betaalbare woningen. Als leverancier van woondiensten zijn corporaties tevens nauw betrokken bij vraagstukken op het gebied van welzijn, zorg alsook leefbaarheid in buurten en wijken. Sinds 1995 is leefbaarheid toegevoegd als prestatieveld binnen het BBSH. MOM TBV Wonen neemt samen met de andere Tilburgse corporaties, De Wever, de Twern en Thebe deel aan de Maatschappelijke Ontwikkelings Maatschappij Tilburg. De taak van de MOM is om de plannen, activiteiten en projecten van de deelnemende organisaties in Tilburg te coördineren en verbinden. De MOM gaat niet meteen nieuwe projecten verzinnen, maar juist bestaande projecten met elkaar verbinden zodat ze elkaar versterken. De aangestelde MOM-manager richt zich vooralsnog op de impulswijken Kruidenbuurt en Groenewoud. Politie Keurmerk Veilig Wonen In 2004 is TBV Wonen begonnen met het aanbrengen van inbraak werende maatregelen conform het Politie Keurmerk Veilig Wonen (PKVW) in haar woningen. In 2011 zijn de werkzaamheden in de bestaande woningen afgerond.


57

Nieuwbouwwoningen worden standaard voorzien van het PKVW.

Bij bestaande woningen werden de maatregelen gratis aangebracht. In drie renovatieprojecten die in de periode 2010 t/m 2013 uitgevoerd worden, wordt het PKVW in de totaalaanpak meegenomen.

Niet alle woningen zijn voorzien van PKVW. Bij een enkel complex was het niet mogelijk om zonder grote, kostbare ingrepen (zoals het vervangen van goede kozijnen) de maatregelen toe te passen. Daarom zal de komende tijd bezien worden of deze maatregelen gecombineerd kunnen worden met andere werkzaamheden, zoals het energiezuiniger maken. Daarbij wordt namelijk ook vaak gewerkt aan de kozijnen.

Verbouwing entree Drossaard Bernagiestraat De bewoners zijn blij met de vernieuwing van de entree van het appartementengebouw aan de Drossaard Bernagiestraat. Ze voelen zich veiliger door het dichtzetten van de onderdoorgang. De lichte entree is nu een “blikvanger”, die vanaf de straat goed zichtbaar is. Door de containerruimte te verplaatsen is er nu inpandig voldoende ruimte om de scootmobielen te stallen. Daarmee gaat een lang gekoesterde wens van de bewoners in vervulling. Wat ging er aan vooraf? Allereerst het dichtzetten van de onderdoorgang. Deze onderdoorgang gaf een gevoel van onveiligheid voor de bewoners. Ook was er een ruimte nodig voor het stallen van de scootmobielen. Een uitdaging was de locatie van de containerruimte. Deze ruimte lag eerst aan de achterzijde bij de onderdoorgang. Door het verplaatsen van drie bergingen was het mogelijk de containerruimte te verplaatsen naar de voorzijde. Het ledigen van de containers moet natuurlijk wel mogelijk blijven. Op de plaats van de onderdoorgang zijn nu zes scootmobiel

plaatsen gemaakt en de drie nieuwe bergingen. Er zijn nieuwe postkasten, een nieuwe videofooninstallatie, een digitaal sleutelbeheersysteem, nieuwe wanden vloertegels aangebracht. Daarnaast is het plafond opgeknapt en de verlichting is nu energiezuinig. Bovendien is er voortaan ook vluchtwegsignalering. De algemene toegang is nu voorzien van een automatische dubbele schuifdeur. Voor de veiligheid van de bewoners heeft ieder appartement nu een videofooninstallatie, zodat de bewoner kan zien wie er voor de deur staat. De werkzaamheden aan een centrale plaats van het gebouw, zoals de hoofdentree, veroorzaakt voor bewoners flink wat overlast. Door het treffen van extra voorzieningen voor het gebruik van de lift en het aanbieden van hulp voor de bewoners, is er nu een mooi eindresultaat. Zonder de samenwerking, medewerking en het begrip van de bewoners in combinatie met het uitvoerend personeel was dit niet mogelijk geweest.

Maatschappelijk ondernemen Sponsoring In 2011 hebben we het sponsorbeleid verder geïmplementeerd en verbeterd. We maken gedegen keuzes wat en waarom we sponsoren. Ook naar onze huurders communiceren we helder wat we verwachten van sponsoring en wat zij van ons kunnen verwachten. In het sponsorbeleid is tevens vastgelegd dat huurders voor hun wijkactiviteit vier euro per woning per jaar kunnen aanvragen. Ook in 2011 kwamen er behoorlijk wat aanvragen binnen bij de afdeling Communicatie, zowel op wijkniveau als corporatie niveau. We hebben diverse activiteiten in wijken financieel en materieel ondersteunt. Daarnaast zijn bijvoorbeeld bij Zuidkaap fitnesstoestellen geplaatst en is de groenploeg in de Hoffmannflat in samenwerking met Mooi zo, Goed zo ondersteunt mate materialen. Ook op corporate niveau komen er regelmatig aanvragen binnen. Ook deze toetsen we zorgvuldig op het


58

sponsorbeleid. De T-parade en het vrijwilligersfeest zijn beide mooie initiatieven die we jaarlijks financieel ondersteunen. Beursvloer Ook in 2011 heeft TBV Wonen alweer voor de derde keer deelgenomen aan de Beursvloer Tilburg, een evenement waarbij vragers (maatschappelijke en vrijwilligersorganisaties) en aanbieders (bedrijven die zich maatschappelijk betrokken voelen) elkaar vinden in een match. Maatschappelijke organisaties vragen hiervoor producten of diensten aan bedrijven, en doen in ruil hiervoor een tegenprestatie. In 2011 werden matches gemaakt met de Vereniging Behoud Moerenburg, Stichting Kant, Stichting Experimenten Werkgelegenheid, Stichting Achter de Regenboog, Chi Kung en scoutingvereniging Rey de Carle. TBV Wonen leverde een helpende hand aan deze partijen of het gebruik van ruimte voor activiteiten. In ruil daarvoor leveren

de maatschappelijke organisaties onder meer ondersteuning bij wijkactiviteiten, publiciteit of voorlichtingsactiviteiten. Stages In 2011 hebben acht personen een stage gevolgd bij TBV Wonen. In hoofdstuk 3 is hier nader over gerapporteerd.

We blikken vooruit In 2011 hebben wij diverse leefbaarheidsactiviteiten uitgevoerd en geëvalueerd. De meeste zijn succesvol en voor herhaling vatbaar. TBV Wonen heeft met haar beleidsplan een aantal ambitieuze doelstellingen geformuleerd. Met veel inspanningen hebben we al samenwerkend geprobeerd deze doelstellingen te realiseren. Soms ging dit wat minder, maar in het algemeen mogen we trots zijn op dat wat we samen in het afgelopen jaar hebben gerealiseerd. We waren meer zichtbaar en betrokken bij bewoners en wijken, dat werd gewaardeerd. Deze trend zal het komend jaar worden voortgezet.


59

Hoofdstuk 8 Ruimte voor wonen en zorg

Zo zien wij dat In ons Ondernemingsplan 2013 “Ruimte voor Mensen” neemt wonen met zorg een prominente plaats in. Dit komt onder andere tot uiting in het belangrijke strategisch doel om bewoners langer zelfstandig te laten wonen. In samenwerking met diverse zorgpartijen bieden we huisvesting aan mensen die zorg of begeleiding nodig hebben. Dit gebeurt door nieuwbouw te plegen en bestaande complexen aan te passen aan de specifieke eisen die wonen met zorg met zich meebrengt. Door onze belanghouders wordt TBV Wonen dan ook

gezien als dé Tilburgse vastgoedontwikkelaar in de zorg. Onze inzet op wonen met zorg gaat echter verder dan bovenstaande; ook bij onderhoud proberen we het voor onze huurders mogelijk te maken langer in de woning te blijven wonen door deze aan te passen. In het nieuwe toewijzingssysteem dat in februari 2011 in werking is getreden, heeft de specifieke aandacht voor zorgvragenden dat in Wonen op Maat een prominente plaats gekregen. Hierdoor wordt het mogelijk gemaakt dat mensen met een zorgindicatie versneld naar een passende woning kunnen verhuizen.

Dit spraken we af in 2011 Strategisch doel: Bewoners kunnen langer zelfstandi g blijven wonen Opplusmaatregelen uitvoeren in complexen Bijsterhof, Kromhoutpark en Bachlaan

De maatregelen zijn in de betreffende complexen uitgevoerd

☺

Oplevering huisartsenpost en apotheek Bijsterstede Medio 2011 opgeleverd ☺

Maatwerk in Wonen In 2009 is de systematiek Maatwerk in Wonen ontwikkeld. Hierin is de woningtoewijzing aan klanten met een zorgvraag geregeld. Door middel van pictogrammen wordt aangegeven over welke voorzieningen de woning, het complex en de woonomgeving beschikt. Een gelabelde woning is een woning die voldoet aan een 6-tal kenmerken, gelijkvloers (vitale ruimtes), zowel woongebouw als woning en voorzieningen in de nabijheid. Daarmee is de oude categorie aanleunwoningen komen te vervallen. Deze woningen zitten in het aanbodmodel. De kandidaten met een indicatie hebben zo een ruimere keuze omdat er veel meer woningen zijn gelabeld dan de oorspronkelijke aanleuncomplexen. Opplussen TBV Wonen richt zich op hulpbehoevenden en senioren dan wel

mensen die slecht ter been zijn horen daar toe. Een doorsnee woning kent vaak ergonomische beperkingen. Met behulp van maatregelen volgens het oppluslabel probeert TBV Wonen deze beperkingen op te heffen. Dit gebeurt op vrijwillige basis in daarvoor aangewezen complexen tegen een beperkte huurverhoging. Bewoners krijgen keuze uit een pakket aan maatregelen. . Opplussen woningen In 2011 zijn in drie complexen opplusmaatregelen aan de bewoners aangeboden tegen zeer lage huurverhogingen. Zo’n 50% van de bewoners van deze complexen hebben 1 of meerdere maatregelen gekozen. Te denken valt aan eenhendelmengkranen, binnendorpels verwijderen, klepraambediening etc.


60

Naast maatregelen in de woningen zelf, worden ook aanpassingen op gebouwniveau uitgevoerd (galerijophogingen en dergelijke).

In één van deze complexen is daarbij een proef uitgevoerd met LED-verlichting op de galerijen. De besparing is zo’n 50%! In de loop van 2012 zal een evaluatie plaats vinden van dit project als het gaat om de kosten, besparing, lichtopbrengst en beleving van de bewoners.

Scootmobielbergingen en elektrische fietsen In diverse complexen zijn mogelijkheden voor scootmobiel stalling of oplaadpunten voor elektrische fietsen aangebracht. Samenwerking met zorgpartners De samenwerking met verschillende zorgorganisaties breidt zich steeds verder uit. Om te zorgen dat onze huurders zo lang mogelijk zelfstandig kunnen wonen heeft TVB Wonen veel zorgvastgoed, denk aan Koningsvoorde en Joannes Zwijsen, waarbij we samenwerken met De Wever. De Wever levert onder andere zorg bij Koningsvoorde en bemant daar de ontmoetingsruimte. Maar ook met Stichting Prisma in Oosterhout werken we samen, waar we zorgcomplex “De Buurstede” hebben gerealiseerd. Hier wonen 21 bewoners met een verstandelijke beperking. In samenwerking

met Amarant hebben we de Grebbe II ontwikkeld waar mensen met een verstandelijke beperking de ene kant van het gebouw gaan bewonen. Aan de andere kant van het gebouw zijn 9 seniorenwoningen gerealiseerd. Begin 2011 zijn deze woningen opgeleverd.

We blikken vooruit Door de toenemende vergrijzing van de samenleving zal ook de vraag naar wonen met zorg toenemen. TBV Wonen wil het voor bewoners mogelijk maken zo lang mogelijk thuis te blijven wonen. Wonen met zorg blijft hiermee een speerpunt van beleid. Dit resulteert in een onverminderde inzet op het opplussen van woningen daar waar mogelijk. In 2011 zijn de laatste complexen voorzien van het Politie Keurmerk Veilig Wonen. Zo zorgen we ook voor de veiligheid van onze bewoners. Met de invoering van WiZ 2.0 zijn de uitgangspunten van Maatwerk in Wonen verder in de praktijk gebracht. Hierdoor krijgen diegenen die hierop zijn aangewezen op een snelle en efficiënte manier toegang tot woningen met de voor hun noodzakelijke voorzieningen. Met onze zorgpartners wordt er verder gewerkt aan de ontwikkeling van zorgcentra om hiermee met voldoende woningen aan de vraag tegemoet te kunnen komen.


61

Hoofdstuk 9 Ruimte voor duurzaamheid Zo zien wij dat : Duurzaamheid komt vaak het meest in beeld als we het over energiebesparing hebben. Geen wonder, want energie en milieu gaan hand in hand. Hoe lager het energieverbruik, hoe minder CO2-uistoot en hoe beter voor het milieu. Maar duurzaamheid betekent veel meer. Het gaat niet alleen om het energieverbruik van de woningen, maar ook om de manier waarop wij als organisatie met alle grondstoffen omgaan, of dat nu olie, gas of hout is. Vandaar dat in 2010 een interne werkgroep is opgericht die zich bezig houdt met milieu, energie en duurzaamheid. Ze richt zich op drie aandachtsvelden:

- Vastgoed (de woningen) - Mens (zowel de huurders als de

medewerkers) - Eigen organisatie (kantoren en

middelen) Op alle drie deze velden valt nog veel te winnen, maar doen we ook al veel. De werkgroep voert daarom niet alleen concrete (proef)projecten uit, maar besteedt ook steeds meer aandacht aan de communicatie. Laten weten wat wij doen, want dat mag best bekend zijn en hopelijk werkt het ook aanstekelijk!

Dit spraken we af in 2011 Strategisch doel: TBV Wonen is een milieubewuste or ganisatie en wij durven te experimenteren met innovatieve ontwikkelingen . Het scheiden van onderhoudsafval waardoor de stortkosten met minimaal 20% worden gereduceerd

De stortkosten zijn met 11% gereduceerd ��

Het organiseren van minimaal 2 (educatie) activiteiten voor kinderen op het gebied van duurzaamheid

Twee activiteiten uitgevoerd ☺

Beleidsnotitie tbv het opstellen van een kwaliteitshandboek nieuwbouw met milieuaspecten.

Handboek is opgesteld ☺

Renovatie Berkdijk minimaal Label B Project is gestart ☺ Dakrenovaties uitvoeren conform Duurzaam dakenbeleid.

Alle dakrenovaties zijn conform Duurzaam dakenbeleid uitgevoerd

☺

Ons milieubeleid In ons beleidsplan is aangegeven dat TBV Wonen ‘een steentje bij wil dragen’ aan duurzaamheid in Tilburg. Daarnaast hebben we de ambitie om bij onze huurders energiebewustzijn te bevorderen, dat hopelijk zijn weerslag vindt in energiezuinig gedrag van de huurder. Dat is een stevige ambitie. Als corporatie zullen we dan ook zelf het goede voorbeeld moeten geven, onder meer door 'duurzaam' te gaan handelen. Bijvoorbeeld zo zuinig mogelijk omgaan met energie, grondstoffen en water en zoveel mogelijk gebruik maken van duurzame materialen

en energie. Hiernaast stimuleren we huurders en belanghouders (leveranciers) om ook duurzaam te gaan handelen en betrekken we hen bij een duurzame ontwikkeling van Tilburg. In het milieubeleidsplan ligt de focus bij 'duurzaamheid' op het beperken van de CO2-uitstoot, gebruik van duurzame materialen, het stimuleren van energiebesparend gedrag en meer communicatie hierover. We hebben ons daarom ten doel gesteld het milieubeleid van TBV Wonen op tactisch niveau verder vorm te geven. Alleen door gestructureerd te werken aan doelen is het mogelijk te monitoren of inspanningen ook


62

daadwerkelijk het gewenste resultaat opleveren. Dit maakt het mogelijk ons daarover beter te verantwoorden. We kunnen dan ook veel invloed uitoefenen met ons milieubeleid. Tevens kan daarmee onze maatschappelijke bijdrage aan het milieu meer inzichtelijk gemaakt

worden, zodat TBV Wonen zich meer profileert als milieubewuste organisatie. Dit leidt tot een imagoverbetering. Om het thema ’duurzaamheid’ een structurele plek te geven in onze bedrijfsvoering, hebben we daarom in 2010 een milieubeleid opgesteld..

Een terugblik en toekomstblik Afgesproken is dat de werkgroepen in drie jaar tijd (2010 t/m 2012) de implementatie handen en voeten geeft. Dit is gedaan aan de hand van jaarwerkplannen. We hebben iets over de helft van het jaar de gelegenheid genomen om de stand van zaken te bespreken en om vooruit te kijken. Mooie duurzame resultaten 2011 Elke subwerkgroep heeft eigen jaarwerkplannen opgesteld voor 2011. Iedere groep heeft al een aantal mooie duurzame resultaten behaald! Zo printen we ons bewonersblad op FSC-papier, kiezen we voor duurzame relatiegeschenken, zijn de serverruimten milieuvriendelijk gekoeld en zijn alle computerschermen vervangen door energiebesparende computerschermen. Ook krijgen onze renovatieprojecten minstens label B. Voor 2012 zijn inmiddels de doelen door de

subwerkgroepen geformuleerd. Net als in 2011 zijn waar mogelijk de doelen op de jaarwerkplannen van de betreffende afdelingen gezet. Rendement van duurzame keuzes Naast de doelen op zich is verder gesproken over de aanpak van de Werkgroep Milieu. Voor een aantal doelen moeten de normen nog wat smart-er gemaakt worden, met name realistischer. Verder is er behoefte aan een eenvoudig kader waaraan doelen getoetst kunnen worden. Denk bijvoorbeeld aan de kosten en terugverdientijd van duurzame producten (meerprijs ten opzichte van conventionele producten), maatschappelijk rendement, bewezen methoden en producten, professionaliteit (meer structuur aanbrengen in plaats van ad hoc activiteiten) enzovoort.


63

Ook blijft communicatie een belangrijk aandachtspunt, met name voor en door onze eigen medewerkers. Door ons meer te richten op het vergroten van onze eigen milieubewustheid, kunnen we als organisatie een voorbeeldfunctie vervullen richting bewoners. Daar ligt dus ook een belangrijke taak voor de medewerkers.

Duurzame projecten Passief huisproject Groenewoud In 2010 zijn de voorbereidingen begonnen om als proef acht woningen geheel CO2 neutraal te maken in 2011. Inmiddels heeft op 1 juli 2011 de oplevering plaatsgevonden. Door toepassing van de zogenaamde “passiefhuismethode” zijn de woningen zeer energiezuinig gemaakt (nog zuiniger dan A-label). De huurwoningen hebben als het ware een ‘dikke trui’ gekregen, doordat de buitenste schil vervangen is door een nieuwe, zeer dikke, isolerende buitenkant. Hierdoor blijft het met de minimale inzet van energie, het comfort maximaal in huis en leiden de maatregelen tot een geschatte besparing van 75% van het vroegere gasverbruik. De woningen worden bovendien door een zonneboiler voorzien van warm water. Na oplevering wordt het energieverbruik een jaar lang gemonitord. De eerste cijfers doen vermoeden dan de berekende besparing van 70% op het gasverbruik inderdaad gehaald gaat worden waardoor de ingrijpende maatregelen voor de bewoners een lagere energierekening als resultaat hebben. Ondanks de ingrijpende renovatie van vier weken per woning is de overlast voor de bewoners zoveel als mogelijk beperkt gebleven. Zo kreeg het dak een andere jas zonder dat de zolder open kwam te liggen. Ook bij de andere maatregelen bleef de overlast voor de bewoner binnen de perken. Renovatie Berkdijk Achter de bestaande voorgevels ondergaan de woningen in Berkdijk in het verslagjaar en in 2012 een grote metamorfose. Zo worden de woningen groter gemaakt aan de achterzijde, zodat er een grotere woonkamer en grotere

slaapkamers ontstaan. Ook worden keuken, douche en toilet vervangen en komt er een aparte bijkeuken. Eigenlijk blijven alleen de voor- en zijgevels, woningscheidende wanden en verdiepingsvloeren staan. De rest wordt grotendeels gesloopt Omdat de verbouwing zo rigoureus is, verlaten de bewoners hun woning voor enkele maanden. Zij verblijven in zogenaamde wisselwoningen die we ter beschikking stellen. Naast het groter en comfortabel maken van de woning, vinden bij de uitvoering ook een groot aantal duurzame isolatiemaatregelen plaats. Gevels, vloeren en dak worden geïsoleerd. Door deze isolatie gaan de woningen van energielabel F naar label A en B, dat staat voor een zeer energiezuinige woning. Nieuwbouw Bijsterhof Wij hebben ons als doel gesteld zo veel mogelijk rekening te houden met duurzaamheid en milieu. Voor de nieuwbouw aan het Energieplein passen we een warmte-koudeopslagsysteem toe. Dit betekent dat we onze warmte en koude opwekken door aardwarmte. In het appartement is vloerverwarming en koeling aanwezig. Bovendien voorzien we het dak van witte dakbedekking voor minder warmte doorloop. Dit scheelt weer in het verbruik van de koeling. Het EPC van deze woningen bedraag 0,4. Dit is verder onder de wettelijk gestelde norm van 0,8. Ook Zonnehof en Jozefzorg, die in 2012 van start gaan zullen een duurzame ambitieuze opgave hebben. Dat betekent dat soieso sprake is van warmte koude Opslag. Bij Zonnehof gaan we daar een stapje verder in en is de ambitie om het energieverbruik van ongeveer 200 kWh per m² te verminderen naar circa 30 kWh per m² Educatie duurzaamheid Onder begeleiding van onze huismeester hebben kinderen van groep 5 van basisschool de Zuidwester zwerfafval opgeruimd bij het Rooseveltplein. De actie


64

had tot doel kinderen in de wijk bewust te maken van het probleem van zwerfvuil. Dat is goed gelukt, getuige de reacties van de kinderen. Elders in de wijk waren kleine schoonmakers van de groepen 4 en 6 actief. TBV Wonen had met de samenwerkende partners Tiwos en de Twern schoonmaakmaterialen en professionele hesjes verzameld. Bezoek Natuurmuseum Samen met het Natuurmuseum organiseerden we in oktober en september de duurzame TBV Wonen dagen. Huurders konden gratis het Natuurmuseum Noord-Brabant bezoeken met een op maat-gemaakt programma. Het programma bevatte een uitleg over hoe we onze woningen energiezuinig maken, maar ook onderdelen hoe huurders zelf hun gedrag kunnen aanpassen en energie kunnen besparen. Intern besparen In bijna heel ons kantoorpand hangt op dit moment TL-verlichting. In 2011 hebben we een aantal proeven uitgevoerd om de bestaande kantoorverlichting te vervangen door energiezuinige verlichting. Bij testen bleek dat LED-verlichting (nog) niet geschikt is als werkplekverlichting. Het meest energiezuinige alternatief dat wel geschikt is, is T5-verlichting. Daarom zal de TL-verlichting in de kantoorpanden de komende jaren vervangen worden door T5-verlichting. Ons informatiemateriaal drukken we ondertussen grotendeels op FSC-papier. Ook proberen we de papierstroom te verminderen door minder informatie op papier aan te bieden en meer digitaal. Dit levert een aanzienlijke vermindering van onze papierstromen op. Met her- verzamelen van e-mailadressen van onze huurders, willen we proberen meer huurders digitaal te bereiken, als zij aangeven dat zij dit willen.

We blikken vooruit Hoewel de ambities reeds hoog zijn, kan het zijn dat deze door nieuwe ontwikkelingen al weer voorbijgestreefd worden. Begonnen we vier jaar geleden nog met een renovatiebeleid waarbij label C werd nagestreefd en hielden we bij nieuwbouw een EPC aan die minstens 10% onder het wettelijk verplichte niveau lag, al snel werd de lat bij renovatie (vrijwillig) hoger gelegd (minstens label B of 3 labelsprongen) en gaat de wettelijke aanscherping van de EPC steeds harder. Dat is niet voor niets. De tijd begint te dringen. Als fossiele brandstoffen onbetaalbaar worden, dan stijgt de energierekening en daarmee de totale woonlasten. Er beginnen initiatieven te ontstaan om in korte tijd grote hoeveelheden woningen energiezuinig, ja zelfs energieneutraal te maken. Dit is geen eenvoudige opgave en vraagt veel van alle betrokken partijen, niet in de laatste plaats van de huurder. Want zelfs als alle financiële, wettelijke en organisatorische obstakels geslecht zijn om vrij baan te maken voor een grootschalige aanpak, zonder toestemming van de huurder zal het lastig blijven om iets te kunnen doen. Daarom is het erg belangrijk om met een goed product te komen en dit op een persoonlijke manier aan de man te brengen. TBV Wonen is altijd een organisatie geweest waar men niet afwacht wat de toekomst brengt. In het Strategisch Vastgoed Beleid is voor de komende tien jaar vastgesteld dat per jaar circa 135 woningen energetisch verbeterd moeten worden. Daarmee wordt voldaan aan de afspraken met de andere corporaties en Gemeente, maar ook aan de ambitie om in 2045 de totale Tilburgse sociale woningvoorraad CO2-neutraal te hebben. Wellicht dat die deadline van 2045 dus door schaalvergroting vervroegd kan worden

.

Een eerste aanzet tot een grootschalige aanpak is de bijdrage die de Tilburgse corporaties leveren aan de “Blok voor blok” regeling. Dankzij de afspraken die in


65

Tilburg gemaakt zijn om 4.000 woningen in 2014 energetisch verbeterd te hebben, is deze subsidieregeling voor een Tilburgse consortium toegekend. Dat betekent dat het consortium aan de slag kan met particuliere woningen energetisch

te verbeteren. Een geweldig initiatief, waarmee de corporaties de particuliere markt op sleeptouw nemen en zo de bijdrage aan een duurzaam Tilburg vergroot wordt.


66


67

Hoofdstuk 10 Ruimte voor de organisatie

Zo zien wij dat Eind 2010 hebben we aangekondigd dat de grootschalige, specifieke veranderactiviteiten niet meer nodig zijn. Iedereen weet waarom de cultuurverandering nodig is en wat we willen bereiken. De regiegroep is opgeheven en daarmee ligt de verantwoordelijkheid voor de cultuurverandering in de lijn. Alle systemen zijn daarvoor ingericht, denk aan automatisering om informatie te

delegeren en de functionering- en beoordelingsgesprekken. Dat heeft geleidt tot de nodige personeels- en functiewisselingen. Iedereen zal erkennen dat dit veel impact heeft gehad. Alle wijzigingen worden met de grootst mogelijke zorgvuldigheid genomen. Daarbij streven we lange termijn doelen na: bijdragen aan de cultuurverandering en zo goed mogelijk gebruik maken van individuele kwaliteiten.

Dit spraken we af in 2011 Strategisch doel: Goede dienstverlening aan de klan t Opstellen zes procesbeschrijvingen De zes procesbeschrijvingen zijn

gerealiseerd ☺

Procesaudit uitvoeren volgens planning Is gerealiseerd ☺ Evaluatie ondernemingsplan Is geëvalueerd ☺ Implementatie opleidingsbeleid Is geïmplementeerd ☺ Bestuur en Management Team Op 31 december 2011 bestond het MT van TBV Wonen uit:

• De heer drs. R Vinke, directeur-bestuurder • De heer J. de Bresser, manager Bedrijfsvoering • De heer ir. E.A.F Kint, manager Vastgoed • Mevrouw drs. M.A.D. van den Bergh, manager Woonservice

Organisatie In 2011 is het aantal medewerkers per saldo met één persoon verminderd tot 89 medewerkers. Vijf medewerkers vertrokken en vier kwamen erbij. Hiermee wordt de trend van de afgelopen jaren doorgezet.

92 9290

8987

8583

82

76788082848688909294

2008 2009 2010 2011

bezetting TBV Wonen op 31-12

mensen

fte


68

Kengetallen 2010 Instroom 4 Uitstroom 5 Doorstroom 3 Aantal personen in dienst 89 Ziekteverzuimpercentage 2,25% Gemiddelde leeftijd 45 Gemiddelde duur dienstverband

12 jaar

Jubilea In 2011 vierden 2 personen hun 12,5 jarig jubileum en drie medewerkers waren 25 jaar in dienst. Veranderproces We hebben in 2011 ingezet op het verbeteren van de samenwerking en juist daar is een enorme vooruitgang te zien. Wat achterblijft is de tevredenheid over leidinggeven. Alle leidinggevenden hebben de redenen en mogelijke verbeterpunten met hun team(s) besproken. Tegelijk hebben de leidinggevenden dat onderwerp onderling besproken en elkaar van feedback voorzien. Dat is niet altijd makkelijk, omdat er nu eenmaal verschillen zijn tussen mensen en hun stijl. Leidinggeven in een veranderende omgeving is een moeilijke taak. Mede om de rol van de leidinggevenden te versterken, wordt volgend jaar teamontwikkeling op de agenda gezet. Waarom? Omdat een beter functionerend team betere prestaties levert en daarmee de organisatie een voorsprong geeft op concurrenten. Dat geeft veel meer zekerheid, vooral in tijden van crisis. Daar spelen de leidinggevenden een belangrijke rol in. De manager initieert activiteiten om de teams naar de volgende teamfase te helpen. Dat is maatwerk, de aanpak zal dus per team verschillen. De manager is eindverantwoordelijk, maar laat dit vooral een gezamenlijke inspanning worden! Arbo beleid Alle activiteiten zijn volgens schema uitgevoerd. Bijzondere vermelding verdient de keuring van de elektrische installaties volgens de NEN3140. Dat gaat over de veiligheid van alle elektrische installaties in zowel ons kantoorpand als de

wooncomplexen. Omdat we daar niet aan voldeden, liepen zowel ons collega vaklieden als huurders risico bij het werken of gebruiken van de elektrische installaties. Sinds dit jaar hebben we alle complexen in installaties in een overzicht gezet. Vervolgens hebben we een planning gemaakt om structureel de elektrische installaties te inspecteren en waar nodig te verbeteren. In januari 2011 hebben we opnieuw aandacht besteed aan het beleid Ongewenste Omgangsvormen, met name de externe vertrouwenspersoon. Deze kan geraadpleegd worden bij bijvoorbeeld seksuele intimidatie. Dit omdat we het van groot belang vinden dat iedereen zich veilig voelt en een plek heeft om geholpen te worden, als dat binnen onze muren niet lukt. Onze vertrouwenspersoon heeft gelukkig geen meldingen ontvangen. Ondernemingsraad In 2011 bestond de ondernemingsraad uit de volgende personen: Voorzitter: J.W.E.M. van Minderhout Secretaris: J.W.E.M. van Minderhout (waarnemend) Lid: M.A.P.M. de Graaf Lid: F. Leenaars Lid: J.A. Brok Lid: R.M.M. Zegers


69

Door de ondernemingsraad zijn in 2011 de volgende onderwerpen behandeld:

• Evaluatie functionerings/

beoordelingssystematiek; • Commissie gelijke behandeling; • Evaluatie bussenregeling; • Fietsenvergoeding; • Auditcommissie; • Werktijdenregeling; • Kilometervergoeding; • Auditcommissie.

Activiteiten, ontwikkelingen, opbrengsten, communicatie Met klantgerichtheid als speerpunt blijven we onze communicatiemiddelen verbeteren en ontwikkelen. In 2009 is de nieuwe website live gegaan. In 2011 hebben we met een verbeterslag de website beter te navigeren, meer leesbaar en klantvriendelijker gemaakt. Ook met het uitzetten van een vragenlijst om de tevredenheid van huurders met het bewonersblad te meten, is gekeken naar verbeterpunten. Het blad blijkt goed gelezen te worden(80% leest het vaak of weleens) en erg goed gewaardeerd (7,9). Met name de rubrieken ‘hoe buren huren’ en de prijsvraag worden goed beoordeeld. Wel geven de lezers aan het blad vaker te willen ontvangen. Daarom zijn we in 2012 naar een uitgave van vier keer per jaar gegaan. Maar niet alleen papieren communicatiemiddelen ontwikkelen. Ook digitale communicatie wordt steeds belangrijkrijk naast de bestaande middelen. We zijn als proef gaan twitteren. Ondertussen hebben we een corporatie profiel, een twitterende huismeester en de directeur-bestuurder Rob Vinke twittert volop. Ook hebben we een Facebook pagina opgezet die we ontwikkelen tot social media platform. Bij diverse leefbaarheidsprojecten en vastgoedprojecten is communicatie erg belangrijk. Ook in participatie is communicatie met bewoners onmisbaar. Met een nieuw participatiebeleid en daarbij passende communicatiestrategie proberen

we bewoners optimaal te informeren en te betrekken. Deze nieuw aanpak werpt nu zijn vruchten af. Automatisering 2011 stond in het teken van alles in gereedheid brengen voor de komst van het nieuwe Dynamics Wonen. Vrijwel alle geautomatiseerde systemen die we nu samen Omega noemen krijgen in 2012 het uiterlijk van Microsoft office 2010. Dit zorgt voor een gebruiksvriendelijker en eenduidiger systeem waarmee de klant nog beter bediend gaat worden. De migratie naar office 2010 zelf gaf daar al een voorproefje van. De optimalisatie van de dienstverlening stond in 2011 ook al centraal door de komst van een gedigitaliseerde klachtenwerkstroom waarin de klacht na registratie ook gevolgd kan worden en er gerapporteerd word over de afhandeling van klachten. Dit geldt ook voor het Sociaal Beheer, het systeem om klachten over o.a. sociale overlast vast te leggen en gestructureerd aan te pakken, wederom ook met de mogelijkheid van rapportage. Ons rapportagesysteem staat op het punt om begin 2012 vervangen te worden door een combinatie van dashboarding en Excel, ook hier is het doel de gebruiksvriendelijkheid te vergroten en beter geïnformeerde collega’s hebben ook een positief effect op de kwaliteit van dienstverlening en het maken van onze keuzes. Dit is in 2011 allemaal voorbereid in samenwerking met onze leverancier. In het kader van het milieubewustzijn zijn alle monitoren vervangen door grotere energiezuinige monitoren met led achtergrondverlichting. Zo kan er meer op het beeldscherm zonder dat dat ten koste gaat van het stroomverbruik. Omdat de afhankelijkheid van onze internetverbinding groter wordt hebben we een snellere verbinding aangesloten, dit maakt meer interactieve en digitale diensten aan zowel de huurders als ons personeel en belanghebbenden mogelijk.


70

We blikken vooruit In grote lijnen gaat het goed met TBV Wonen: het ziekteverzuim blijft erg laag; de tevredenheid over het werken en

samenwerken bij TBV Wonen is enorm gestegen, de veiligheid neemt toe en we werken steeds efficiënter. Dus het wordt

niet alleen leuker en gezonder, TBV Wonen blijft een solide organisatie. Daar mogen we onszelf een schouderklop voor geven! Wat gaan we beter doen? Om de rol van de leidinggevenden te versterken, gaan we onze energie richten op teamontwikkeling. Verder is het belangrijk om onze gezamenlijke doelen te

monitoren en de samenwerking binnen- en tussen teams nadrukkelijker te evalueren. Zie je het al voor je: nog betere resultaten doordat we tijdig bijsturen en onze samenwerking evalueren? Stel je voor dat je nog betere resultaten zou halen én plezieriger samenwerken? We gaan het gewoon doen!


71

Hoofdstuk 11 Onze route voor financiële continuïteit Zo zien wij het Financiële continuïteit is voor TBV Wonen een belangrijk uitgangspunt. Door ontwikkelingen zoals de beperkte jaarlijkse huurverhoging, de sterk stijgende nieuwbouwkosten, de stagnerende koopmarkt, de invoering van de integrale vennootschapsbelasting en de Vogelaarheffing, is een adequate financiële sturing niet alleen een uitdaging maar ook een absolute must. In dat licht bezien is het zeer terecht dat het financieel toezicht van zowel het Waarborgfonds Sociale Woningbouw als van het Centraal Fonds Volkshuisvesting regelmatig wordt aangescherpt. Het Centraal Fonds heeft een methode ontwikkeld voor de bepaling van het risicoprofiel en het minimale volkshuisvestelijke vermogen. Het Waarborgfonds Sociale Woningbouw stelt naast de eis dat het geborgde vreemd vermogen niet meer mag bedragen dan 50% van de WOZ-waarde ook de eis dat de jaarlijkse kasstromen positief moeten zijn rekening houdend met een normatieve aflossing van 2% van de leningenportefeuille. In het Ondernemingsplan zijn voor de beleidsperiode 2008 tot 2013 de algemene financiële doelstellingen als volgt gedefinieerd:

• TBV Wonen wil de A-status conform de normen van het CFV behouden;

• TBV Wonen wil een solvabiliteit van minimaal 21% op basis van de bedrijfswaarde;

• TBV Wonen gaat in 2008 over op waardering op bedrijfswaarde.

Als subdoelstellingen zijn voor 2011 en volgende jaren gedefinieerd:

- borgingsruimte WSW is voldoende om investeringen met borging door WSW te financieren;

- verbeteren van het resultaat uit verhuur tot 32% van de huuropbrengst;

- terugdringen van de bedrijfskosten door efficiënter en kostenbewust te werken;

- een operationele kasstroom van minimaal 2,2% van de leningenportefeuille;

- een rentedekkingsgraad (ICR) van minimaal 1,3;

- huurprijs van nieuwbouw moet voldoen aan vastgestelde interne rendementseisen (IRR).

Met bedrijfswaarde in de meerjarenraming bedoelen we de beleidswaarde. In de jaarrekening wordt de waarde van het bestaand bezit per ultimo van het jaar berekend op basis van bedrijfswaarde. De beleidswaarde in de meerjarenraming bestaat uit de bedrijfswaarde aangevuld met de waarde van in de beleidsperiode voorgenomen verkopen en investeringen in onderhoud en nieuwbouw.


72

Onze bestemmingen voor 2011 Strategisch doel: solvabiliteit en financierbaarheid voldoende in relatie tot investeringen en exploitatie De A-status conform de normen van het CFV behouden.

TBV Wonen heeft A-status behouden.

☺

Gedurende eerstvolgende periode van 5 jaar een solvabiliteit van minimaal 21% op basis van de bedrijfswaarde.

Solvabiliteit bedraagt ultimo 2011 26% en voor de jaren 2012 t/m 2016 gemiddeld 29%.

☺

TBV Wonen is voldoende kredietwaardig. Faciliteringsvolume WSW is voldoende om financieringsbehoefte van € 88 miljoen voor de periode t/m 2014 te kunnen borgen.

TBV Wonen voldoet aan eisen kredietwaardigheid van WSW. Faciliteringsvolume bedraagt € 113 miljoen.

☺

Verbeteren resultaat uit verhuur per verhuureenheid. Resultaat uit verhuur bedraagt 32% van de huuropbrengst. Totaal aan bedrijfskosten per verhuureenheid terugdringen door efficiënter en kosten bewust te werken.

In 2010 € 1.727 per vhe; in 2011 € 1.973. Dit is een stijging van 14%. Resultaat uit verhuur bedraagt 36% van de huuropbrengst. Bedrijfskosten in 2010 € 1.324 per vhe; in 2011 € 1.277. Dit is een daling van 3,6%.

☺

Operationele kasstroom van minimaal 2,2% van de leningenportefeuille i.c. € 6 miljoen.

Kasstroom bedraagt 4,5% van de leningenportefeuille i.c. € 12,3 miljoen

☺

De rentedekkingsgraad (ICR) bedraagt minimaal 1,3.

Rentedekkingsgraad bedraagt 2,0. ☺

Rendementseisen (IRR) vaststellen voor alle vormen van investeringen.

Intern rendement (IRR) vastgesteld voor woningen onder en boven de liberalisatiegrens.

☺

Resultaat A-status conform de normen van het CFV Het risicoprofiel is door het Centraal Fonds Volkshuisvesting voor het continuïteits- en solvabiliteitsoordeel als volgt vastgesteld. Hierbij geldt als basis voor het continuïteitsoordeel de meerjarenraming over de beleidsperiode 2011 t/m 2015 en voor het solvabiliteitsoordeel de jaarrekening 2010. Risicoprofiel continuïteitsoordeel

Omschrijving TBV Wonen Referentie Regio

Referentie landelijk

Jaar risicobeoordeling 2014 2015 2015 2015

Marktrisico 6,7% 5,9% 7,0% 6,6%

Macro economisch risico 8,9% 7,9% 8,6% 8,2%

Operationeel risico 5,4% 6,4% 8,0% 7,7% Totaal 21,0% 20,2% 23,6% 22,5% Beoordeling CFV 12,4% 11,7% 13,9% 13,2% Vpb-beklemming 2,6% 3,0% Totaal risico 15,0% 14,7%


73

Risicoprofiel solvabiliteitsoordeel

Omschrijving TBV Wonen Referentie Regio

Referentie landelijk

Jaar risicobeoordeling 2009 2010 2010 2010 Marktrisico 3,50% 3,30% 4,30% 4,20% Macro economisch risico 6,70% 6,90% 8,40% 7,90% Operationeel risico 1,40% 2,50% 4,40% 4,80% Totaal 11,60% 12,70% 17,10% 16,90% Beoordeling CFV 7,80% 8,10% 10,60% 10,40% Vpb-beklemming 1,90% 2,50% 2,00% 2,10% Totaal risico 9,70% 10,60% 12,60% 12,50% De risicoprofielen wijken in positieve zin af van de regio en landelijke referentie. Op basis van de risicoprofielen heeft het CFV het minimaal gewenste volkshuisvestelijk vermogen berekend. Op basis van het continuïteitsoordeel bedraagt dat voor het jaar 2015 minimaal 24,7% en o.b.v. het solvabiliteitsoordeel voor het jaar 2010 minimaal 20,6%. Het op basis van de meerjarenraming berekende vermogen bedraagt volgens het CFV voor 2015 24,6% en het vermogen op basis van de jaarrekening 2010 25,5%. Het CFV geconcludeerd dat de voorgenomen activiteiten in financieel opzicht passen bij de vermogenspositie van TBV Wonen, hetgeen tot een A1-oordeel leidt en dat de solvabiliteit in 2010 als voldoende wordt gekwalificeerd. Gedurende eerstvolgende periode van 5 jaar een solvabiliteit van minimaal 21% TBV Wonen stelt jaarlijks een meerjarenraming op die op dezelfde voorgenomen activiteiten is gebaseerd als aangeleverd voor het continuïteitsoordeel. Op basis van de meerjarenraming 2012 t/m 2016 bedraagt de solvabiliteit in 2012

27,2% en in 2016 31%. De verwachting is dat bij het nieuwe continuïteitsoordeel de door het CFV berekende solvabiliteit per ultimo 2016 hoger uit komt dan 21%. TBV Wonen is voldoende kredietwaardig Het WSW heeft in haar brief van 10 januari 2012 verklaard dat TBV Wonen voldoet aan de eisen van kredietwaardigheid. Faciliteringsvolume WSW is voldoende om financieringsbehoefte te kunnen borgen Uit de meerjarenraming 2012 t/m 2016 blijkt voor de periode 2012 t/m 2014 een financieringsbehoefte van in totaal € 113 miljoen. Het per 10 januari 2012 door het WSW vrijgegeven faciliteringsvolume bedraagt € 134 miljoen. Dit is ruim voldoende om de financiering van € 113 miljoen te kunnen borgen. Verbeteren resultaat uit verhuur TBV Wonen besteedt veel aandacht aan het optimaliseren van de opbrengsten en het zo beperkt mogelijk houden van de kosten. Het streven is het resultaat uit verhuur per verhuureenheid jaarlijks te verbeteren. Voor 2011 is de doelstelling 32% van de huuropbrengst.


74

Resultaat uit verhuur per verhuureenheid begroting 2011, rekening 2011 en 2010 Omschrijving Begroting Rekening Rekening Verschil Verschil

2011 2011 2010 in bedrag in %

Huuropbrengsten 5.461 5.467 5.352 116 2,16% Bedrijfskosten -1.349 -1.277 -1.324 48 -3,61% Onderhoudskosten -858 -708 -773 65 -8,38% Financieringsresultaat -1.570 -1.509 -1.527 18 -1,19% Resultaat uit verhuur 1.684 1.973 1.728 245 14,26% In % huuropbrengsten 31% 36% 32%

In 2010 bedroeg het resultaat uit verhuur € 1.728 per vhe; in 2011 bedraagt het resultaat € 1.973. Dit is een verbetering met ruim 14% Het resultaat uit verhuur bedraagt in 2011 36% van de huuropbrengst. Bedrijfskosten terugdringen door efficiënter en kosten bewust te werken TBV Wonen stuurt reeds een aantal jaren sterk op efficiency en kostenbewustzijn. Volgens het visitatierapport zijn de netto

bedrijfslasten van TBV Wonen erg laag in vergelijking met de referentiegroep en is TBV Wonen zeer bewust met efficiency en bedrijfslasten bezig. Onder bedrijfskosten verstaat TBV Wonen de beheerkosten, de kosten van belastingen en verzekeringen i.c. de zakelijke lasten en de overige beheerkosten zoals contributie Aedes, de heffing door het Centraal Fonds Volkshuisvesting, kosten VVE’s en onvoorzien.

Bedrijfskosten per verhuureenheid begroting 2011, r ekening 2011 en 2010 Omschrijving Begroting Rekening Rekening Verschil Verschil

2011 2011 2010 in bedrag in %

Beheerkosten 985 884 908 -24 -2,67% Zakelijke lasten 222 215 222 -7 -3,34% Overige beheerkosten 142 178 194 -16 -8,32% Totaal bedrijfskosten 1.349 1.277 1.324 -47 -3,61%

De totale bedrijfskosten zijn 3,61% lager dan in 2010, en ruim 5% lager dan geraamd. Vooral de gemiddelde beheerkosten zijn lager dan geraamd. Onder andere de personeelskosten, kosten voorlichting en communicatie en de kapitaalslasten van investeringen in automatisering waren lager dan geraamd. De bedrijfskosten bedragen in 2011 23,4% van de huuropbrengsten; in 2010 was dat 24,8%. De beheerkosten bedragen in 2011 16,2% van de huuropbrengsten; in 2010 was dat 17,0%. Operationele kasstroom van minimaal 2,2% van de leningenportefeuille i.c. € 6 miljoen.

De leningenportefeuille bedraagt per ultimo 2010 € 270,5 miljoen. De operationele kasstroom in 2011 dient bij een aflossingsratio van 2,2% € 6 miljoen te bedragen. Op basis van de normen van het WSW is een aflossingsratio van 2% voldoende. TBV Wonen heeft besloten i.v.m. het toenemende belang van de kasstromen bij de financiering van de investeringen te sturen op een aflossingsratio van 2,2%. Conform de systematiek van het WSW bestaat de operationele kasstroom uit het resultaat uit verhuur verminderd met de uitgaven voor leefbaarheid en vennootschapsbelasting en indien van toepassing vermeerderd/verminderd met


75

het saldo van incidentele inkomsten/uitgaven. Gebleken is dat de post vennootschapsbelasting sterk aan fluctuaties onderhevig is. Oorzaak daarvan is m.n. de waardevermindering van het vastgoed dat fiscaal kan worden verrekend en het gebruik maken van de herbestedingsreserve waarop tot en met 2011 een beroep is gedaan. Hierdoor zal TBV Wonen over de periode 2008 t/m 2011 per saldo geen vennootschapsbelasting verschuldigd zijn. Zodra echter de waarde van het vastgoed gaat stijgen zal hierover vennootschapsbelasting verschuldigd zijn. De belasting over de waardestijging en het bedrijfsresultaat zal alsdan een groot beslag leggen op de operationele kasstroom en daarmee het realiseren van de aflossingsratio van 2,2% sterk onder druk zetten. Voor 2011 bedraagt de operationele kasstroom € 12,3 miljoen en de aflossingsratio 4,5%. Hiermee is de aflossingsratio hoger dan minimaal gewenst. Rentedekkingsratio (ICR) bedraagt minimaal 1,3. De rentedekkingsgraad geeft aan hoe vaak uit de operationele kasstromen, exclusief vennootschapsbelasting, de ver-schuldigde rente aan verschaffers van vreemd vermogen kan worden betaald.

De operationele kasstroom vermeerderd met de verschuldigde rente bedraagt in 2011 € 25,1 miljoen. De verschuldigde rente bedraagt € 12,3 miljoen. De rentedekkingsratio bedraagt 2,0. Hiermee is de rentedekkingsratio hoger dan minimaal gewenst. Rendementseisen (IRR) vaststellen voor alle vormen van investeringen TBV Wonen heeft interne rendementseisen vastgesteld voor diverse vormen van investeringen. Belangrijkste uitgangspunten daarvoor waren de gemiddelde rente op de leningenportefeuille, de inflatie en de minimale solvabiliteit. Op basis van een gemiddelde rente op de leningenportefeuille van 4,5%, een inflatieverwachting van gemiddeld 2% en een gewenste solvabiliteit van 21%, is het minimale rendement voor een sociale huurwoning vastgesteld op 3,98%. Op basis van dit rendement wordt de aanvangshuur en de streefhuur vastgesteld. Ook voor maatschappelijke, commerciële en investeringen in vrije sector huurwoningen zijn rendementseisen vastgesteld. Door investeringsbeslissingen te baseren op rendementseisen is de hoogte van de onrendabele investering niet meer leidend maar een resultante van de rendementseisen.

Begroting en resultaat exploitatie 2011 en 2010 Exploitatie Het netto bedrijfsresultaat bedraagt € 16,7 miljoen en komt daarmee € 4 miljoen hoger uit dan geraamd en € 0,8 miljoen

lager dan in 2010. Onderstaand is een specificatie opgenomen van de belangrijkste verschillen ten opzichte van de begroting 2011 en jaarrekening 2010.


76

Exploitatie-overzicht (x € 1.000) Omschrijving Begroting Rekening Rekening Verschil Verschil 2011 2011 2010 in bedrag in % Huuropbrengsten 36.462 36.505 35.551 954 2,68% Bedrijfskosten -9.009 -8.524 -8.798 274 -3,11% Onderhoudskosten -5.730 -4.728 -5.134 406 -7,91% Financieringsresultaat -10.484 -10.075 -10.144 69 -0,68% Resultaat uit verhuur 11.239 13.178 11.475 1.703 14 ,84% Verkoop bestaand bezit 5.202 3.865 5.537 -1.672 -30,20% Resultaat uit verhuur en verkoop 16.441 17.043 17.0 12 31 0,18% Resultaat koop en deelnemingen 0 299 1 298 Baten en lasten voorgaande jaren 0 -630 -685 55 Beheersmatig onderhoud en energie maatregelen

-577 -705 705

Maatschappelijke investeringen -1.250 -179 -201 22 Bruto bedrijfsresultaat 14.614 16.533 15.422 1.111 7,20% Vennootschapsbelasting -2.000 126 2.084 -1.958 Netto bedrijfsresultaat 12.614 16.659 17.506 -847 - 4,84% Waardeveranderingen MVA: Mutatie a.g.v. vervallen RWC -1.163 0 -6.497 6.497 Mutatie bedrijfswaarde 31.784 4.475 5.784 -1.309 Investeringskosten bestaand bezit -9.073 -2.534 -1.176 -1.358 Investeringskosten nieuwbouw -32.571 -17.381 -21.741 4.360 Totaal waardeverandering -11.023 -15.440 -23.630 8.190 -34,66%

Jaarresultaat 1.591 1.219 -6.124 7.343 -119,91%

Toelichting exploitatie 2011 Het resultaat uit verhuur is feitelijk de belangrijkste indicator voor de exploitatie van het gehele bezit. Voor 2011 bedraagt het resultaat uit verhuur 36% van de huuropbrengst. Dit is 5% punt hoger dan geraamd en 4% punt hoger dan in 2010. Het langjarig gemiddelde van TBV Wonen ligt rond de 30%. Het bruto bedrijfsresultaat is met 7,2% toegenomen. Belangrijkste oorzaken daarvan zijn de lagere onderhouds- en bedrijfskosten en hogere huuropbrengsten. Hier staat een lagere opbrengst uit verkoop bestaand bezit tegenover. Het netto bedrijfsresultaat is met 4,8% afgenomen. Oorzaak daarvan is de teruggave van vennootschapsbelasting die in 2010 als opbrengst is geboekt.

Het jaarresultaat is ten opzichte van 2010 sterk verbeterd, maar is lager dan geraamd. Belangrijkste oorzaak is de waardeveranderingen van de MVA die in 2011 ruim € 4,4 miljoen lager was dan geraamd. Dit heeft o.a. te maken met de lagere waarde van complex Berkdijk als gevolg van een wijziging in de berekeningsmethodiek. Overzicht onderhoud In onderstaand overzicht is het totale onderhoud opgenomen conform onderhoudsbegroting 2011 alsmede de realisatie over 2011 en 2010. Het onderhoud is te onderscheiden in twee hoofdcategorieën. De eerste categorie betreft het onderhoud dat ten laste komt van de reguliere exploitatie en daardoor onderdeel uit


77

maakt van het resultaat uit verhuur. De tweede categorie betreft onderhoud met een duidelijk beheersmatig karakter of onderhoud dat als een investering moet worden beschouwd.

De verantwoording van de tweede categorie onderhoud vindt gedeeltelijk plaats via de overige kosten in de exploitatie en gedeeltelijk via de waardeveranderingen van de materiële vaste activa (MVA).

Overzicht exploitatieonderhoud en beheersmatig onde rhoudsinvesteringen (x €1.000,) Omschrijving Begroting Rekening Rekening Verschil Verschil in in 2011 2011 2010 bedrag % Exploitatieonderhoud Storingsonderhoud 1.951 1.729 1.884 -155 -8% Mutatieonderhoud 951 789 925 -136 -15% Subtotaal NPO 2.902 2.518 2.809 -291 -10% Contracten, keuringen en jaarlijks onderhoud 1.103 931 1.139 -208 -18% Planmatig onderhoud 2.411 1.943 1.781 162 9% Wettelijk verplichte aanpassingen 83 43 129 -86 -67% Subtotaal 3.597 2.917 3.049 -132 -4% Woningaanpassingen en brandschades 0 315 386 -71 -18% Vergoeding aanpassingen en brandschade 0 -330 -383 53 -14% Subtotaal 0 -15 3 -18 Totaal exploitatieonderhoud 6.499 5.420 5.861 -441 -8% Opbrengsten BTW voordeel door uitvoering eigen onderhoudsdienst -250 -278 -273 -5 2% Door te belasten aan derden of fondsen -414 -413 -453 40 -9% Totaal opbrengsten -664 -691 -726 35 -5% Taakstellende bezuiniging -250 Nieuwbouw / verkocht bezit 145 Totaal onderhoud t.l.v. exploitatie 5.730 4.729 5.135 -406 -8% Beheersmatige onderhoudsinvesteringen Opplussen, domotica en PKVW 1.096 470 223 Ontmoetingsruimten 152 664 Passief huis 66 Beheersmatige zaken 205 59 106 Verbouwing entree's 372 121 0 Groot onderhoud 6012 251 Groot onderhoud 6077 78 Totaal beheersmatig onderhoudsinvesteringen 1.751 802 1.310 -508 -39% Totaal op basis van onderhoudsbegroting 7.481 5.531 6.445 -914 -14% Onderhoudskosten voorgaand jaar 724 3.736 -3.012 -81% Totaal onderhoud 7.481 6.255 10.181 -3.926 -39%


78

Toelichting Het niet-planmatig onderhoud (NPO) is ten opzichte van vorig jaar met 10% gedaald. In 2010 waren de kosten extra hoog door een aantal narenovaties die bij mutatie zijn uitgevoerd. Mede door deze daling komt het onderhoud dat t.l.v. de exploitatie komt 8% lager uit dan in 2010. De beheersmatige onderhoudsinvesteringen zijn ook lager dan in 2010. Ook ten opzichte van de begroting blijven deze achter. Oorzaak is meestal de langere voorbereidingstijd van de diverse projecten. Totaal exclusief de kosten over voorgaande jaren zijn de uitgaven in 2011 14% lager dan in 2010. Overzicht kasstroom Onderstaande opzet is wat betreft de kasstroom uit operationele activiteiten gelijk aan het model van het WSW. Op basis hiervan toets het WSW of sprake is van een positieve operationele kasstroom. Kasstroomoverzicht (x € 1.000,-) Omschrijving Begroting Rekening Rekening Verschil Verschil 2011 2011 2010 in bedrag in % Operationele activiteiten Saldo ingaande kasstromen 41.196 41.433 40.232 1.201 3,0% Saldo uitgaande kasstromen -33.833 -29.257 -32.396 3.139 -9,7% Kasstroom uit operationele activiteiten 7.363 12.176 7.836 4.340 55,4% af: genormeerde aflossing -5.588 -5.588 -4.890 -698 14,3% Saldo operationele kasstromen 1.775 6.588 2.946 3.642 123,6% (Des)investeringsactiviteiten Verkoopontvangsten bestaande huurwoning 6.277 4.395 6.462 -2.067 -32,0% Verkoopontvangsten koopwoningen 11.609 4.459 6.880 -2.421 -35,2% Nieuwbouw huurwoningen -29.349 -18.650 -22.768 4.118 -18,1% Woningverbeteringen woningen -8.854 -4.339 -976 -3.363 344,6% Nieuwbouw koopwoongelegenheden -10.158 -575 -8.630 8.055 -93,3% Verkoopkosten -1.075 0 Overige investeringen -530 -504 -504 Saldo (des)investeringskasstroom -32.080 -15.214 -19.032 3.818 -20,1% Financieringsactiviteiten Nieuwe leningen 0 50.000 -50.000 -100,0% Aflossing leningen -8.860 -8.860 -15.094 6.234 -41,3% Saldo financieringskasstroom -8.860 -8.860 34.906 -43.766 -125,4% Kasstromen voorgaande jaren Ingaande kasstroom 0 4.252 2.502 1.750 Uitgaande kasstroom 0 -2.732 -4.577 1.845 Saldo kasstroom voorgaande jaren 1.520 -2.075 3.595 Mutatie liquide middelen -33.577 -10.378 21.635 -31.013 Liquide middelen per 1-1 39.585 39.392 17.757 Liquide middelen per 31-12 6.008 29.014 39.392


79

Toelichting De kasstroom uit operationele activiteiten is ten opzichte van 2010 met ruim 68% toegenomen. De kasstroom is gelijk aan 4,7% van de leningsschuld per ultimo 2010. Hiermee voldoet TBV Wonen ruimschoots aan de norm van 2% van de leningsschuld die het WSW in het kader van de borging stelt aan de operationele kasstroom. De desinvesteringen zijn in 2011 door de lagere verkoopopbrengsten uit zowel bestaand bezit als koopwoningen € 4,5 miljoen lager dan in 2010. De investeringen waren in 2011 € 8,3

miljoen lager dan in 2010, per saldo is er ruim € 3,8 miljoen, zijnde 20%, minder geïnvesteerd dan in 2010. Het saldo aan liquide middelen per ultimo 2011 is vrij hoog. Oorzaken zijn enerzijds de hogere dan geraamde operationele kasstroom en anderzijds de lagere dan geraamde investeringen. Onrendabele investeringen 2011 In 2011 zijn onrendabele investeringen verantwoord voor de volgende nieuwbouw- en renovatieprojecten:

Onrendabele investeringen 2011 (x € 1.000 ) Omschrijving Aantal Totaal Rijghpark, huurwoningen en zorgeenheden 45 1.838 Renovatie Berkdijk 154 606 Afboeking Mariëngaarde en Stedekestraat 409 Totaal 2.853 Ontwikkeling bedrijfswaarde 2011 ten opzichte van 2 010 en 2009 Onderstaand is weergegeven de totale bedrijfswaarde alsmede de bedrijfswaarde per verhuureenheid per ultimo jaar. Bedrijfswaarde (x € 1.000 ) Omschrijving Rekening Rekening Rekening 2011 2010 2009 Begin boekjaar 336.196 330.412 336.661 Mutaties: Verbeteringen bestaand bezit -6.077 3.200 4.916 Verkoop bestaand bezit -2.115

-5.537 -8.146 Einde exploitatie -6.860 Nieuwbouw 20.452 17.070 12.686 Autonome mutatie -925 -8.949 -15.705 Saldo mutaties bedrijfswaarde 4.475 5.784 -6.249 Bedrijfswaarde ultimo boekjaar 340.671 336.196 330.412 Bedrijfswaarde per vhe 51,1 50,6 50,4 De bedrijfswaarde stijgt ten opzichte van 2010 door de toevoeging van in exploitatie genomen nieuwbouw. Daar staat een daling tegenover door het uit de exploitatie nemen van bezit, de verkoop van bestaand bezit en de investeringen in bestaand bezit die per saldo onrendabel zijn. Een volledig overzicht van de mutaties is opgenomen in de jaarrekening.


80

Ontwikkeling volkshuisvestelijk vermogen 2011 ten o pzichte van 2010 en 2009 Onderstaand is weergegeven het totale volkshuisvestelijk vermogen alsmede het volkshuisvestelijk vermogen per verhuureenheid ultimo jaar. Volkshuisvestelijk vermogen (x € 1.000) Omschrijving Rekening Rekening Rekening 2011 2010 2009 Volkshuisvestelijk vermogen 107.710 113.834 125.769 Jaarresultaat 1.219 -6.124 -11.935 Volkshuisvestelijk vermogen 108.929 107.710 113.834 Balanstotaal 419.448 425.711 378.162 Solvabiliteit 26% 25% 30% Volkshuisvestelijk vermogen per vhe 16,3 16,2 17,4

In 2011 zijn de woningen die onder koopgarant-voorwaarden zijn verkocht op de balans opgenomen. Ter vergelijking is ook het balanstotaal en de solvabiliteit in 2010 aangepast. De oorspronkelijk cijfers waren; balanstotaal € 404.458 en de solvabiliteit 27%. Het eigen vermogen in 2011 bedraagt per ultimo 2011 € 109 miljoen. De solvabiliteit stijgt licht van 25 naar 26%. We voldoen daarmee aan de minimale solvabiliteit van 21%. Ontwikkeling resultaat uit verhuur, volkshuisvestelijk vermogen en operationele kasstroom, op basis van beleidswaarde voor de periode 2012 t/m 2016

Bij de vaststelling van de meerjarenraming is het medio 2010 geformuleerde beleid omtrent de kasstromen uitgangspunt geweest. Dit beleid komt er op neer dat de jaarlijkse kasstroom van de operationele activiteiten minimaal 110% dient te bedragen van 2% van de leningsschuld. Met deze norm voldoet TBV Wonen enerzijds ruimschoots aan de voorwaarde van het WSW dat de operationele kasstroom minimaal gelijk moet zijn aan 2% van de leningsschuld, terwijl anderzijds de afhankelijkheid van de opbrengst uit verkoop bestaand bezit wordt teruggedrongen. In onderstaand overzicht zijn de belangrijkste uitgangspunten, gegevens en resultaten opgenomen uit de meerjarenraming.

Meerjarenraming 2012 t/m 2016 (bedragen x € 1.000) Omschrijving Norm 2012 2013 2014 2015 2016 Aantallen huurwoningen:

Verkopen -20 -20 -20 -20 -20

Uit exploitatie -97

Nieuwbouw 0 854 48 0 0

Verhuureenheden ultimo jaar 6.559 7.393 7.421 7.401 7.381

Aantal nieuwbouw koop 0 0 68 0 0

Parameters:

Disconteringsrente 5,25 5,25 5,25 5,25 5,25

Huurverhoging 1,50 1,67 1,83 2,00 2,00

Indexering bedrijfskosten 2,50 2,67 2,83 3,00 3,00

Indexering onderhoudskosten 2,00 2,50 3,00 3,00 3,00


81

Investeringen:

Bestaand bezit -12.133 -4.690 -9.600 0 0

Nieuwbouw huur -43.646 -29.506 -12.000 0 0

Resultaten:

Resultaat uit verhuur 13.094 12.466 12.859 12.614 13.178 Resultaat uit verhuur in % huuropbrengst 34,7% 31,3% 29,6% 28,3% 34,5%

Verkoop bestaand bezit 2.568 2.766 2.676 2.969 2.547 Beheersmatig onderhoud en maatschappelijke investeringen -2.187 -1.474 -1.499 -1.523 -1.299

Bruto bedrijfsresultaat 13.475 13.758 14.036 14.060 14.426

Vennootschapsbelasting -1.350 -1.800 -1.650 -1.900 -2.200

Netto bedrijfsresultaat 12.125 11.958 12.386 12.160 12.226

Resultaat waardeveranderingen -8.485 -5.967 -7.792 -8.066 -8.353

Jaarresultaat 3.640 5.991 4.594 4.094 3.873 Volkshuisvestelijk vermogen 109.937 115.928 120.522 124.616 128.489 Solvabiliteit min. 21% 27,6% 27,0% 28,0% 29,5% 31,0%

Kasstroom:

Operationele kasstroom 9.559 9.024 9.365 8.980 9. 548 Toegerekende rente aan invest. 825 525 500 0 0

Af: genormeerde aflossing -5.411 -5.622 -6.053 -5.988 -5.756

Saldo 4.973 3.927 3.811 2.992 3.791

Aflossingspotentieel vreemd vermogen

min. 2,2% 3,5% 3,2% 3,1% 3,0% 3,3%

Rentedekkingsratio min. 1,3 1,92 1,88 1,84 1,83 1,93

Financiering investeringen: Investering nieuwbouw huurwoningen en woningverbetering 49.701 34.325 8.760 431 436

Financiering door:

Kasstroom operationele activiteiten 12.127 11.790 12.041 11.949 12.095

Kasstroom verkoop bestaand bezit 2.568 2.766 2.676 2.969 2.547

Externe financiering 35.006 19.769 5.957 -14.487 -14.206 Financiering in % van investering nieuwbouw en bestaand bezit:

Kasstroom operationele activiteiten 24% 34% 100% 100% 100%

Verkoop bestaand bezit 5% 8% 0 0 0

Investerings/financieringsratio max. 79%

71%

58% 0 0 0

Investeringen nieuwbouw koop -3.997 -9.300 -7.510 0 0

Verkoopopbrengsten 3.867 10.223 7.510 0 0


82

Rentegevoeligheid: Totaal leningschuld per 31-12 281.102 302.664 299.398 287.817 276.153 Materiële vaste activa op basis van beleidswaarde 382.740 413.704 414.500 406.434 398.115 Rentegevoeligheid (Loan to Value, LTV)

max. 80% 73% 73% 72% 71% 69%

Renterisico: Bedrag waarover renterisico wordt gelopen in boekjaar 18.151 20.322 6.300 4.800 28.700 Renterisico leningenportefeuille per ultimo voorgaand boekjaar

max. 15% 6,7% 7,5% 2,3% 1,8% 10,6%

Bedrag waarover renterisico wordt gelopen inclusief nieuwe leningen 34.300 47.700 6.300 4.800 28.700

Renterisico per jaar 12,7% 17,6% 2,3% 1,8% 10,6%

Faciliteringsvolume: Maximale ruimte voor nieuwe borging 304.847 259.799 252.412

Faciliteringsvolume in jaar 113.615 57.874 39.354

Restant borgingsruimte 113.615 57.874 39.354 Parameters In vergelijking met de beleidsperiode 2011 t/m 2015 is een aantal parameters voor de eerste 5 jaar aangepast. De belangrijkste zijn:

• gemiddelde indexering beheerkosten was 1,8% en nu 2,8%;

• gemiddelde indexering onderhoudskosten was 2,6% en nu 2,7%.

Voor een volledig overzicht van de uitgangspunten en parameters voor zowel de bedrijfswaarde per ultimo 2011 als voor de beleidswaarde voor de periode 2012 t/m 2016 wordt verwezen naar de betreffende bijlage in de jaarrekening. Resultaten De resultaten uit verhuur blijven nominaal redelijk stabiel en komen uit op gemiddeld 31,7%. In de jaren 2014 en 2015 is er sprake van een licht daling door de huurtoeslag die vanaf 2014 voor rekening van de corporaties komt. De netto bedrijfsresultaten (inclusief verkoop bestaand bezit en

vennootschapsbelasting) vertonen hetzelfde beeld, waarbij er ook in 2016 nog sprake is van een lichte daling. Het volkshuisvestelijk vermogen bedraagt gemiddeld 29% en blijft daarmee boven de norm van 21% van TBV Wonen en voldoet daarmee ook aan de normen van het CFV. De jaarlijkse kasstroom voldoet ruimschoots aan de fictieve aflossingsnorm van 2% van het WSW, terwijl de rentedekkingsratio gemiddeld 1,88 bedraagt en daarmee voldoet aan de minimum norm van TBV Wonen van 1,3. De investeringen in huurwoningen en bestaand bezit bedragen in totaal € 94 miljoen. Hiervan wordt € 60 miljoen (64%) gefinancierd uit de operationele kasstroom, € 13 miljoen (14%) uit verkoop bestaand bezit en € 21 miljoen (22%) met geldleningen. In de vorige beleidsperiode werd nog 16% van de geraamde investeringen gefinancierd uit verkoop bestaand bezit. Hiermee is de afhankelijkheid van de te realiseren verkoopopbrengsten uit


83

bestaand bezit voor de financiering van de investeringen verder teruggedrongen. Doorgerekend is dat indien de verkoopopbrengsten niet worden gerealiseerd de investeringsambitie niet behoeft te worden bijgesteld. De investeringen in koopwoningen bedragen € 21 miljoen. De start van een project vindt niet eerder plaats dan dat minimaal 70% is verkocht. Het resterende risico is voor TBV Wonen aanvaardbaar. Zelfs in de situatie dat er geen huurwoningen worden verkocht en de resterende 30% van de koopwoningen ook niet zouden worden verkocht, is het niet noodzakelijk om onze investeringsambitie bij te stellen. Het bedrag waarover jaarlijks renterisico wordt gelopen mag niet meer bedragen dan 15% van de leningenportefeuille. In de beleidsperiode bedraagt het maximale risico 10,6%. Indien rekening wordt gehouden met nieuw aan te trekken geldleningen bedraagt het maximale risico in enig jaar 17,6%. De financieringsbehoefte bedraagt gedurende de beleidsperiode € 122 miljoen. Het faciliteringsvolume is voor 2012 vooralsnog berekend op een bedrag van € 113 miljoen. Dit is gebaseerd op de financieringsbehoefte in de eerste drie jaar. In 2015 en 2016 is de ruimte ruim € 33 miljoen. Dit betekent dat alle leningen door het WSW geborgd kunnen worden. Hierbij is nog geen rekening gehouden met eventuele niet-DAEB investeringen die in de huidige begroting zijn opgenomen. Deze investeringen worden niet geborgd door het WSW en moeten uit eigen middelden gefinancierd worden. Vervreemding Met de gemeente Tilburg is afgesproken dat we gedurende de periode 2005 t/m 2009 350 huurwoningen zullen verkopen. De opbrengst dient ter dekking van onrendabele investeringen in de nieuwbouw.

Tot en met het verslagjaar zijn 284 huurwoningen verkocht, waarvan 27 woningen in 2011. De verkoopopbrengst komt niet in zijn geheel ten goede van TBV Wonen. Bij de afkoop van de erfpacht is door de gemeente Tilburg bedongen dat bij verkoop van sociale huurwoningen de corporatie alsnog, onder aftrek van de actuele sociale kavelprijs, de grondprijs moet betalen die geldt voor de vrije sector. Dit geldt niet voor woningen die met Koopgarant worden verkocht. Over de periode 2005 t/m 2010 hebben we voor 147 woningen een bedrag van € 5.486.000 betaald. Over de verkopen in 2011 zijn we aan de gemeente Tilburg voor 11 woningen nog een bedrag aan grondkosten verschuldigd van € 486.900. Dit is gemiddeld per woning € 44.300. Beleggingen en financieringen Het treasurystatuut is in 2010 geactualiseerd. Het statuut wordt één keer per drie jaar op actualiteitswaarde getoetst. De eerstvolgende toets vindt plaats in 2013. De belangrijkste doelstellingen in dit statuut zijn:

- waarborgen van een blijvende toegang tot de gelden kapitaalmarkt (door onder andere te voldoen aan de WSW-normen);

- beheersen van renterisico’s; - waarborgen van de

liquiditeitspositie (door middel van aantrekken van gelden in rekening-courant en/of kasgeld);

- realiseren van een zo hoog mogelijk rendement op het eigen vermogen binnen de randvoorwaarden van het financierings- en beleggingsbeleid door:

o een optimaal rendement op liquide en belegde middelen;

o een zo laag mogelijke vermogenskostenvoet van het vreemd vermogen.

- het jaarlijks opstellen van een treasury jaarplan.

Financiering


84

Ons financieringsbeleid is erop gericht dat de gemiddelde financieringsrente van het totaal aan leningen niet boven de 7,5% uitkomt en dat jaarlijks over niet meer dan 15% van de leningenportefeuille renterisico wordt gelopen. Voor 2011 is in het jaarplan opgenomen dat de financieringsrente voor een lening niet meer mag bedragen dan 4,25%. In 2011 zijn geen nieuwe leningen aangetrokken. De leningenportefeuille bestaat per ultimo 2011 uit 37 leningen. Het totaalbedrag bedraagt € 271 miljoen. De gemiddelde rentevoet bedraagt 4,41%. In geen enkel jaar bedraagt het renterisico meer dan 15% van de leningenportefeuille. We hebben volledige toegang tot de kapitaalmarkt. Beleggingen Het eigen vermogen is voor 100% intern belegd. Door een actief cashmanagement streven we naar een zo optimaal mogelijk rendement op haar liquide middelen. Het gemiddelde rendement bedroeg in 2011 2,41%. Financiële ondersteuning van buitenlandse instellingen heeft niet plaatsgevonden.

Bezwaren Het beleid is erop gericht dat we de aan te trekken geldleningen borgen door het Waarborgfonds Sociale Woningbouw (WSW). Het WSW staat ook borg voor de leningen die door de Gemeente Tilburg zijn verstrekt. In 2011 zijn geen nieuwe leningen aangetrokken. Risicomanagement We hebben in 2011 beperkte vorderingen gemaakt met het opzetten en implementeren van risicomanagement. De bedoeling is dat leidinggevenden risico’s in de bedrijfsprocessen onderkennen en dat zij daar vervolgens actief op gaan sturen. Bij de tussentijdse controle is door BDO de wijze waarop wij omgaan met het beheersen van onze risico’s onderzocht. Hierbij is nagegaan welke beheersingsinstrumenten we binnen de organisatie hanteren en in hoeverre deze voldoende zekerheid geven dat de risico’s geborgd worden. Ook is de risicobereidheid en de afstemmingen met de toezichthouder beoordeeld. Op basis van de bevindingen van de accountant is per onderkend risicogebied een score toegekend aan de risico’s die we lopen. In de score zijn de getroffen interne beheersingsmaatregelen meegenomen. Op basis van de uitgevoerde controle worden door de accountant de risico’s als volgt ingeschat:


85

Score Laag Gemiddeld Hoog 2010

Branche

Risico 1 2 3 4 5 6 7 8 9

A. Woningmarktrisico x 2 3

B. Financieel risico x 2 4

C. Rapporteringsrisico x 4 4

D. Projectrisico x 4 5

E. Onderhoudsrisico x 3 5

F. Overige bedrijfsprocessen

x 3 4

G. Fiscale risico x 2 5

H. Governance risico x 2 4

In 2010 bedroeg het gemiddelde risico 2,8; in 2011 gemiddeld 2,6. Hiermee wordt het risico qua gemiddelde als laag gewaardeerd. Overige werkzaamheden en deelnemingen Algemeen De huisvesting van de primaire doelgroep is en blijft de hoofdzaak, maar daarnaast wordt door de organisatie ook energie gestoken in neventaken. Sommige van deze taken zijn ondergebracht in aparte rechtspersonen waarin TBV Wonen een 100% dan wel een gedeeltelijk belang heeft. De activiteiten van deze rechtspersonen zijn bedoeld om de volkshuisvestelijke opgaven in Tilburg te realiseren en passen daarmee binnen de mogelijkheden en grenzen die het BBSH daaraan stelt. Met betrekking tot dit hoofdstuk worden onder overige werkzaamheden en deelnemingen alle activiteiten beschouwd die niet onder onze juridische vlag vallen. Dit betreft deelnemingen in TBV Holding BV en de daaraan gekoppelde Triborgh structuur. TBV Wonen heeft in 1999 de

TBV Holding BV opgericht die als moeder fungeert voor Triborgh Bouwontwikkeling BV. Deze BV maakt, samen met zeven andere Triborgh BV’s, deel uit van Triborgh Bouwontwikkeling VOF en Triborgh Koolhoven BV. De samenwerking is aangegaan om een aantal redenen, waarvan risicospreiding en marktpositie de belangrijkste zijn. We lopen financieel risico over het ingebrachte (aandelen)kapitaal en de ingebrachte financiering die, direct of indirect, aan onderstaande deelnemingen/verbindingen zijn verstrekt. Het maximale risicoprofiel is op basis van het door TBV Wonen aan deze deelnemingen/verbindingen verstrekte leningen en kapitaal als volgt gekwantificeerd. TBV Holding BV Is op 30 december 1999 door ons opgericht en is de moedermaatschappij van TBV Triborgh Bouwontwikkeling BV en van Tympanon Projectontwikkeling BV. Het maatschappelijk kapitaal bedraagt € 453.780,-, waarvan 20% is geplaatst en gestort.


86

De holding heeft per ultimo 2011 een eigen vermogen van € 917.596,-. Dit bedrag is inclusief de niet uitgekeerde resultaten t/m 2011, zijnde een bedrag van totaal € 826.840,-. Ten behoeve van de deelneming in TBV Triborgh Bouwontwikkeling BV heeft TBV Wonen aan de holding een rentedragende geldlening beschikbaar gesteld. Het saldo van de geldlening bedraagt per ultimo 2011 € 688.796,-. Het bedrag waarover TBV Wonen per ultimo 2011 risico loopt bedraagt € 1.606.392,-. Consolidatie vindt plaats met Stichting TBV . TBV Triborgh Bouwontwikkeling BV Doelstelling van TBV Triborgh Bouwontwikkeling BV is het participeren in Triborgh Bouwontwikkeling VOF en Triborgh Koolhoven BV en is door TBV Holding BV opgericht op 30 december 1999. Het maatschappelijk kapitaal bedraagt € 90.756,-, waarvan 20% is geplaatst en gestort. Het eigen vermogen bedraagt per ultimo 2011 € 840.951,-. Dit bedrag is inclusief de niet uitgekeerde resultaten t/m 2011, zijnde een bedrag van € 822.800,-. Voor deelname aan de VOF heeft de BV € 453.780,- gestort. Voor de financiering van de deelname heeft de BV een lening bij TBV Holding gesloten welke ultimo 2011 € 762.745,- groot is. Het bedrag waarover de holding per ultimo 2011 risico loopt bedraagt € 1.603.496,-. Triborgh Bouwontwikkeling VOF Doelstelling van de VOF is het gezamenlijk, en voor gezamenlijke rekening drijven van een projectontwikkelingsbedrijf in de Gemeente Tilburg. In 2011 is de bedrijfsmaan gewijzigd in VOF Triborgh Piushaven, Udenhout & Koolhoven. In de VOF participeren naast TBV Triborgh Bouwontwikkeling BV: 1. Alphons Coolen 2. André Doevendans 3. Heerkens van Bavel 4. Remmers Bouwgroep

5. Tiwos 6. Van der Weegen 7. De Wilde / vanaf 12 juni 2007

Gezamenlijke Participatie Triborgh BV Elke participant heeft € 453.780,- gestort in het kapitaal van de VOF. Het gezamenlijke vermogen van de VOF bedraagt per ultimo 2011 € 10.611.389,-. Hierin is opgenomen een bedrag van € 6.981.149,-aan nog niet uitgekeerde winst t/m 2010. Van de nog niet uitgekeerde winst komt 1/8 deel ten gunste van TBV Triborgh Bouwontwikkeling BV. Op 12 juni 2007 is de deelneming van De Wilde overgenomen door de 7 andere participanten in de VOF, hiervoor is de Gezamenlijke Participatie Triborgh BV opgericht. De VOF heeft voor 100% een deelneming in Triborgh Koolhoven BV. Daarnaast participeert de VOF in Koolhoven Beheer BV. Voor de financiering van onroerend goed heeft de VOF een lening aangetrokken waarvoor we garant staan voor € 1.134.000,-. Triborgh Koolhoven BV Doelstelling is het optreden als commanditair vennoot in de Grondexploitatiemaatschappij Koolhoven CV. Het eigen vermogen per ultimo 2011 bedraagt € 397.326,-. De BV participeert voor 40% in Grondexploitatiemaatschappij Koolhoven CV. Dit is een consortium van grondeigenaren voor de geplande bouw van ongeveer 2.000 nieuwbouwwoningen. Hiervan is 20% bestemd voor de sociale huur. Indirect participeert TBV Wonen via TBV Triborgh Bouwontwikkeling BV voor 5,8% in de Grondexploitatiemaatschappij Koolhoven CV. Koolhoven Beheer BV Doelstelling is het optreden als beherend vennoot van de


87

Grondexploitatiemaatschappij Koolhoven CV. Grondexploitatiemaatschappij Koolhoven CV De CV is een consortium van grondeigenaren voor de geplande bouw van ongeveer 2.000 nieuwbouwwoningen. In het consortium participeren naast Triborgh Koolhoven BV: 1. Rotij Koolhoven BV 2. Van Wanrooij Koolhoven BV 3. Klok Koolhoven BV. Triborgh Vastgoed BV Op 11 april 2008 is TBV Triborgh Bouwontwikkeling BV voor 1/8 deel eigenaar geworden van Triborgh Vastgoed BV. Deze BV was eerst eigendom van Triborgh Bouwontwikkeling VOF. Het gestorte kapitaal bedraagt € 18.151,-. Het eigen vermogen per ultimo 2011 bedraagt € 27.737,-. De BV vormde samen met Moonen Projectontwikkeling BV de VOF Fabriekskwartier. Per 1 januari 2009 is de VOF Fabriekskwartier vervreemd. Stadsontwikkelingsmaatschappij Tilburg BV Op 31 januari 2008 is door de gemeente Tilburg, WonenBreburg Holding BV, Tiwos Holding BV en TBV Wonen de Stadsontwikkelingsmaatschappij Tilburg BV opgericht. Het doel van de BV is het in stand houden, verbeteren, daaronder begrepen de open herbouw van onroerende goederen in de binnenstad van Tilburg. De deelnemers hebben elk € 800.000,- aandelenkapitaal gestort. Het eigen vermogen per ultimo 2011 bedraagt € 2.550.840,-. Het resultaat bedraagt over 2011 -/-€ 42.956,-, hiervan komt 25% t.l.v. TBV Wonen. Inmiddels is er opdracht gegeven voor taxatie van het vastgoed van de BV. Op basis van deze taxatie en de diverse projectplannen zal de waarde van het "onderhanden werk" worden aangepast. Eventuele correcties worden in de jaarrekening over 2012 van TBV Wonen verwerkt.

Stichting Woning in Zicht Stichting Woning in Zicht is sinds 1997 het gezamenlijke woonruimteverdelingssysteem van de vier Tilburgse woningcorporaties. De wijze van verdeling van woonruimte is vastgelegd in een met de Gemeente Tilburg afgesloten woonruimteverdelingsovereenkomst. In 2008 is een nieuw informatiesysteem voor de woonruimteverdeling in gebruik genomen, met daarbij een nieuwe website voor de woonruimteverdeling in Tilburg. De stichting heeft 3 medewerkers in dienst die gehuisvest zijn bij TBV Wonen. De administratie is uitbesteed aan TBV Wonen. De bijdrage van TBV Wonen in de kosten over 2011 bedraagt per saldo € 17.000,-. TBV Wonen heeft ter financiering van het nieuwe informatiesysteem voor de woonruimteverdeling aan Stichting Woning in Zicht een renteloze lening verstrekt van € 117.180,-. In 2012 zal worden gestart met de aflossing van deze lening. Overig We zijn lid van elf Verenigingen van Eigenaren (VvE): VvE Driehuizen, VvE Henriëtte Ronnerstraat 6 t/m 72, VvE Olivijn, VvE Jade, VvE De Diamant, VvE Het Kasteel –noord, VvE Fokkerhof 15 t/m 48, VvE Schubertstraat 2 t/m 112, VvE Schuberstraat 114 t/m 224, VvE Kanteel,VvE La Scala en VvE De Nieuwe Bouwmeester. Van VvE Driehuizen is TBV Wonen tevens administrateur. We participeren in een tweetal beheerscommissies in de complexen Wandelbos en Tilburg Noord. We blikken vooruit De financiële positie van TBV Wonen is op basis van de voorgenomen activiteiten tot en met 2016 zondermeer gezond. De solvabiliteit blijft in relatie tot het risicoprofiel positief en ook de operationele kasstroom is over de gehele periode positief. Continue monitoring van omgevingsfactoren op de financiële positie is en blijft echter een vereiste.


88


89

Hoofdstuk 12 Verklaring bestede middelen

Besteding middelen

Verklaring

TBV Wonen verklaart conform artikel BBSH in het verslagjaar 2011 de haar ter beschikking staande middelen uitsluitend te hebben besteed in het belang van de volkshuisvesting.

Vaststelling en goedkeuring

Dit verslag is door het Bestuur van de organisatie op 10 april 2012 vastgesteld en door de Raad van Toezicht goedgekeurd op 8 mei 2012.

Raad van bestuur

Drs. R. Vinke

Raad van Toezicht

Drs. J.F.M. Janssen Voorzitter

Mevr. A.C.M. Schwartzmans vicevoorzitter

Dhr. J.G.M. Huffmeijer

Drs. J.A. Boogaard

Mevr. Drs. S. Lohf


90

Hoofdstuk 13 Kengetallen

Kengetallen over de afgelopen vijf jaar ultimo boekjaar

2011 2010 2009 2008 2007 2006

Aantallen in exploitatie- Woningen/woongebouwen 6.084 5.982 5.893 5.838 5.835 5.957- Eenheden in verzorgingstehuizen 426 434 434 403 424 424- Overige woongelegenheden 10 74 74 24 24 24- Bedrijfspanden 10 8 7 7 7 7- Maatschappelijk vastgoed 10 9 9 9 7 4- Garages 635 633 633 636 516 527- Overig bezit 2 2 2 2 2 2

Totaal aantal eenheden ongewogen 7.177 7.142 7.052 6.919 6.815 6.945

Totaal aantal verhuureenheden gewogen 6.677 6.643 6.553 6.417 6.407 6.525

Weging conform methode CFV; woongelegenheden en bedrijfspanden 100%, maatschappelijk vastgoed 200%, garages en overig bezit 20%.

Gemiddelde grondslag onroerende-zaakbelasting per verhuureenheid (vhe) (prijspeil 2010) 146.900 149.800 152.500 149.800 138.100 125.000

Mutaties in het woningbezit- Aantal opgeleverd 139 130 125 114 31 34- Aantal aangekocht- Aantal verkocht 27 41 61 44 66 18- Aantal uit exploitatie 10 3 67 87

Aantal woningen naar huurprijsklasse- Laag (voor 2011 rekenhuur < € 366,36) 937 1.015 1.099 1.200 1.346 1.469- Overig 5.147 4.967 4.794 4.638 4.489 4.488

Kwaliteit- Aantal reparatieverzoeken en mutatieonderh. per vhe 2,03 2,50 2,33 2,14 2,40 2,07 - Kosten niet-planmatig onderhoud per vhe 294 352 319 238 205 190- Kosten planmatig onderhoud per vhe 414 822 693 730 599 595- Kosten van grootonderhoud per vhe 0 0 0 3 63 331- Totaalkosten onderhoud* 708 1174 1012 971 867 1.116

Prijs-kwaliteitverhouding woningen- Gem. aantal punten woningwaarderingssysteem 134 130 129 129 129 127- Gem. nettohuurprijs 450 437 426 410 395 383

Het verhuren van woningen- Mutatiegraad 8,1 10,0 9,6 9,9 11,2 9,9- Aanbiedingsgraad 1,9 1,2** 2,9 3,1 2,4 2,8- Totale betalingsachterstand in % brutohuur 1,56 1,62 1,70 1,67 1,84 1,66- Betalingsachterstand actieve contracten in % brutohuur 0,75 0,80 0,85 0,67 0,83 - Huurderving in % jaarverhuur 1,12 1,23 0,92 1,09 0,74 0,81

* Betreft onderhoudskosten die ten laste van de exploitatie komen.** Dit percentage is in vanaf 2010 inclusief de groepstoewijzingen.


91

2011 * 2010 * 2009 * 2008 * 2007 * 2006

Financiële continuïteit - Solvabiliteit 26,0 26,5 30,1 34,2 27,3 10,6- Liquiditeit 2,6 4,1 1,7 2,0 0,2 1,8- Rentabiliteit eigen vermogen 1,1 -5,5 -9,5 64,5 -11,3 -5,0- Rentabiliteit vreemd vermogen 4,4 4,3 4,8 4,6 4,7 4,8- Rentabiliteit totaal vermogen 3,5 1,8 -0,3 22,9 7,5 3,7- Renteresultaat in percentage eigen vermogen 5,3 4,5 4,3 6,7 17,0 12,9- Interne financiering per vhe 13.392 10.452 16.114 18.837 14.003 3.479- Cashflow per vhe 2.233 2.246 1.878 1.928 2.730 1.597

Balans en winst- en verliesrekening per vhe- Eigen vermogen 16.314 16.215 17.372 19.599 11.936 4.067- Totaal voorzieningen 741 649 1.595 1.157 731 1.392- Totaal opbrengsten 6.518 6.855 6.817 7.072 7.439 5.889- Kapitaallasten en erfpacht 2.364 2.296 2.229 2.096 2.694 2.601- Lasten onderhoudsbedrijf excl. kosten werkapparaat 795 1.409 1.463 1.373 1.418 987- Overige bedrijfslasten 1.143 1.165 1.090 1.406 1.193 1.045- Renteresultaat 855 769 818 905 704 553- Jaarresultaat 183 -922 -1.821 7.682 -465 -212

Personeelsbezetting

- Algemeen beheer 2,0 2,0 2,1 2,2 2,4 2,7- Financiën/automatisering 1,4 1,4 1,2 1,0 1,3 1,3- Verhuur- en bewonerszaken 2,2 2,3 2,5 2,7 2,4 2,7- Huismeesters 1,3 1,2 1,4 1,2 1,3 1,8- Projectontwikkeling en begeleiding 1,6 1,6 1,6 1,5 1,5 1,4- Werkvoorbereiding en -uitvoering 1,1 1,1 1,0 0,9 1,0 1,5- Vaklieden/onderhoudsmedewerkers 2,7 2,8 3,0 3,4 5,6 6,5

Totaal aantal formatieplaatsen/1.000 vhe's 12,3 12,4 12,8 12,9 15,5 18,0Werkelijk aantal personeelsleden/1.000 vhe's 13,3 13,5 13,9 13,7 16,7 19,2

* De cijfers vanaf 2007 zijn op basis van waardering op bedrijfswaarde.

Aantal formatieplaatsen per 1.000 vhe's gesplitst naar afdelingen


92

Hoofdstuk 14 Jaarrekening

14.1 BALANS PER

ACTIVA 31-12-2011 31-12-2010(x € 1) (x € 1)

VASTE ACTIVA

Materiële vaste activaOnroerende en roerende zaken in exploitatie 340.671.000 336.196.000Onroerende zaken verkocht onder erfpacht 413.596 180.243Onroerende en roerende zaken in ontwikkeling 10.962.187 2.743.776Onroerende en roerende zaken ten dienste van de exploitatie 8.323.215 8.431.842Onroerende en roerende zaken verkoop onder voorwaarden 21.206.199 21.256.186

Totaal materiële vaste activa 381.576.197 368.808.047

Financiële vaste activaDeelnemingen 1.555.306 1.635.519Overige vorderingen 1.108.976 1.112.650

Totaal financiële vaste activa 2.664.282 2.748.169

Totaal vaste activa 384.240.479 371.556.216

VLOTTENDE ACTIVA

Voorraden 143.276 144.939

Koopprojecten in ontwikkeling 2.690.874 6.533.139

Voorraad koopwoningen 287.297 569.173

VorderingenHuurdebiteuren 430.992 416.995Gemeenten 169.059 98.670Belastingen 1.530.136 5.475.155Overige vorderingen 49.000 435.508Overlopende activa 892.991 1.089.825

Totaal vorderingen 3.072.178 7.516.153

Liquide middelen 29.014.146 39.391.835

Totaal vlottende activa 35.207.771 54.155.239

TOTAAL 419.448.250 425.711.455


93

31 DECEMBER 2011

PASSIVA 31-12-2011 31-12-2010(x € 1) (x € 1)

EIGEN VERMOGEN

Overige reserves 107.710.661 113.834.200

Resultaat boekjaar 1.218.642 -6.123.539

Totaal eigen vermogen 108.929.303 107.710.661

VOORZIENINGEN

Voorziening onrendabele investeringen 4.570.681 3.805.073Overige voorzieningen 378.828 505.103

Totaal voorzieningen 4.949.509 4.310.176

LANGLOPENDE SCHULDEN

Leningen overheid 1.598.230 1.614.297Leningen kredietinstellingen 268.929.403 277.773.389Waarborgsommen 5.276 5.209Terugkoopverplichting verkoop onder voorwaarden 21.621.817 21.256.186

Totaal langlopende schulden 292.154.726 300.649.081

KORTLOPENDE SCHULDEN

Schulden aan gemeenten 534.229 1.443.076Schulden aan leveranciers 3.120.928 2.592.632Schulden ter zake van belastingen en premies soc. verzekering 1.453.685 318.109Overige schulden 676.588 595.290Overlopende passiva 7.629.282 8.092.430

Totaal kortlopende schulden 13.414.712 13.041.537

TOTAAL 419.448.250 425.711.455


94

2011 2010(x € 1) (x € 1)

BEDRIJFSOPBRENGSTEN

Huren 36.456.450 35.370.157Vergoedingen 3.285.090 3.167.097Overheidsbijdragen 2.156 2.983Verkoop onroerende zaken 2.127.594 2.473.089Geactiveerde productie ten behoeve van het eigen bedrijf 801.778 2.477.472Erfpachtcanons 3.974 153Overige bedrijfsopbrengsten 841.969 2.042.431

Som der bedrijfsopbrengsten 43.519.011 45.533.382

BEDRIJFSLASTEN

Afschrijvingen op immateriële en materiële vaste activa 370.128 420.507Overige waardeveranderingen 3.268.825 6.332.900Erfpacht 3.137 3.137Lonen en salarissen 3.905.577 3.843.730Sociale lasten 527.333 484.184Pensioenlasten 740.891 731.169Lasten onderhoud 5.309.405 9.360.087Overige bedrijfslasten 7.628.976 7.738.384

Som der bedrijfslasten 21.754.272 28.914.098

Bedrijfsresultaat 21.764.739 16.619.284

FINANCIËLE BATEN EN LASTENRentebaten en soortgelijke opbrengsten 1.716.527 2.145.943Rentelasten en soortgelijke kosten 12.253.791 12.743.834

Som der financiële baten en lasten -10.537.264 -10.597.891

Resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening voor belas tingen 11.227.475 6.021.393

Belastingen 126.275 2.084.709Resultaat deelnemingen -80.213 33.148

Resultaat na belastingen, vóór mutatie actuele waar demateriële vaste activa 11.273.537 8.139.250

Mutatie actuele waarde materiële vaste activa -10.054.895 -14.262.789

Resultaat na belastingen na mutatie actuele waardemateriële vaste activa 1.218.642 -6.123.539


95

14.2 winst- en verliesrekening over 2011

2011 2010(x € 1) (x € 1)

BEDRIJFSOPBRENGSTEN



BEDRIJFSLASTEN












96

14.3 Kasstroomoverzicht 2011 (x € 1)

Kasstroom uit operationele activiteiten

Bedrijfsresultaat 21.764.739

Afschrijvingen 370.128Waardeveranderingen mat. en fin. vaste activa 3.268.825Verandering in werkkapitaal:- Mutatie voorraden 1.663- Mutatie onderhanden koopprojecten 3.842.265- Mutatie voorraad koopwoningen 281.876- Mutatie vorderingen 4.443.975- Mutatie kortlopende schulden 373.175- Mutatie voorzieningen 639.333

9.582.287Kasstroom uit bedrijfsoperaties 34.985.979

Ontvangen rente 1.716.527Betaalde rente 12.253.791Betaalde winstbelasting -126.275Resultaat deelnemingen -80.213

-10.491.202Kasstroom uit operationele activiteiten 24.494.777

Kasstroom uit investeringsactiviteiten

Investeringen in materiële vaste activa -28.878.475Desinvesteringen in materiële vaste activa 2.366.490Mutatie qnroerende zaken verkocht onder voorwaarden 49.987Mutatie financiële vaste activa 83.887

Kasstroom uit investeringen -26.378.111

Kasstroom uit financieringsactiviteiten

Ontvangsten uit langlopendeschulden nieuw 0Contractbijschrijvingen klimleningen 0Mutatie waarborgsommen 67Mutatie terugkoopverpl. verkoop onder voorwaarden 365.631Aflossing langlopende schulden -8.860.053

Kasstroom uit financieringsactiviteiten -8.494.355

Netto-Kasstroom -10.377.689

Verloop liquide middelenLiquide middelen ultimo 2010 39.391.835Netto kasstroom 2011 -10.377.689

Liquide middelen ultimo 2011 29.014.146


97

14.4 Waarderings en resultaatbepalingsgrondslagen

Bedrijfsactiviteiten TBV Wonen, werkzaam in de gemeente Tilburg, had ultimo 2011 6.520 woningen, eenheden in verzorgingshuizen en overige woongelegenheden in exploitatie (6.490 eenheden in 2010). Tevens exploiteerde TBV Wonen per 31 december 2011 657 overige eenheden, zoals bedrijfspanden, garages en maatschappelijk vastgoed (652 eenheden in 2010).

Algemeen De jaarrekening is opgesteld in overeenstemming met algemeen in Nederland aanvaardbare grondslagen voor financiële verslaggeving zoals hierna vermeld. Dit betekent dat de jaarrekening is opgesteld in overeenstemming met de daartoe geldende bepalingen volgens titel 9 BW 2 en de Richtlijnen voor de Jaarverslaggeving. De waardering van de activa in exploitatie en het resultaat op verkopen vinden plaats op basis van actuele waarde. De waardering van de overige activa en passiva en de bepaling van het resultaat berusten op de grondslag van historische kostprijs. Voor zover niet anders vermeld, zijn activa en passiva opgenomen tegen de nominale waarde.

Voor de indeling en presentatie van de in deze jaarrekening opgenomen gegevens is gekozen voor het model voor de balans en winst en verliesrekening zoals genoemd in bijlage 1 van de oude RJ 645.

Latente belastingen Voor het verschil tussen de waardering op de fiscale balans (fiscale boekwaarde) en de commerciële balans (commerciële boekwaarde) dient een belastinglatentie te worden gevormd. Echter alleen indien en voor zover er sprake is van verrekenbare tijdelijke verschillen. Als hierbij de commerciële waardering lager is dan de fiscale waardering is sprake van een actieve latentie, terwijl bij het omgekeerde geval sprake is van een passieve latentie.

De actieve latentie dient te worden gevormd tot het bedrag waarvan het waarschijnlijk is dat er fiscale winst beschikbaar zal zijn voor verrekening.

In het boekjaar 2011 is een latente belastingverplichting opgenomen onder de overige voorzieningen omdat de fiscale waardering van de leningenportefeuille hoger is dan de commerciële waardering. De overige zullen in 2012 worden opgenomen op basis van de nieuwe RJ 645.

Activa Materiële vaste activa

• De materiële vaste activa in exploitatie zijn gewaardeerd op de actuele waarde gebaseerd op de bedrijfswaarde. Deze wordt gevormd door de contante waarde van de kasstromen uit hoofde van de toekomstige exploitatieopbrengsten en toekomstige exploitatielasten over de geschatte resterende looptijd van de investering;

• De kasstromen zijn gebaseerd op de verwachte gemiddelde groei van de inflatie, huurstijging en rente alsmede genormeerde lastenniveaus. De onderhoudsuitgave zijn gebaseerd op de interne meerjaren onderhoudsbegroting. De gehanteerde parameters zijn toegelicht bij de post materiële vaste activa;

• De gronden waarvoor een gebruiksrecht is afgegeven aan de koper van een woning zijn tegen waarde op het moment van verkoop opgenomen in de balans;

• Onroerende zaken en roerende zaken in ontwikkeling worden gewaardeerd tegen de tot en met de balansdatum bestede bedragen. Er worden geen aangegane verplichtingen opgenomen in de balans;

• De onroerende zaken ten dienste van de exploitatie zijn gewaardeerd tegen de historische kostprijs eventueel verminderd met de daarop toegepaste


98

afschrijving. Op de panden aan de Spoorlaan wordt niet afgeschreven. Op het pand aan de Nimrodstraat wordt op basis van annuïteiten afgeschreven met een afschrijvingstermijn op basis van de te verwachte economische levensduur. Roerende zaken ten dienste van de exploitatie worden merendeels lineair afgeschreven.

Stelselwijziging In het verslagjaar heeft TBV Wonen een wijziging doorgevoerd in de verslaggeving en presentatie van onroerende zaken verkocht onder voorwaarden. De reden voor deze stelselwijziging is gelegen in de verbetering van het inzicht dat de jaarrekening geeft.

De vergelijkende cijfers van balans en winst- en verliesrekening over het boekjaar 2010 zijn herrekend naar de nieuwe waarderingsgrondslagen en als zodanig verwerkt in de jaarrekening.

Met ingang van 1 januari 2011 worden onroerende zaken, die in het kader van verkoop onder voorwaarden zijn verkocht on balance verwerkt als “onroerende zaken verkocht onder voorwaarden” en gewaardeerd tegen taxatieprijs onder aftrek van verleende aankoopkorting. Voor de in de regeling overeengekomen overdrachtswaarde wordt aan de creditzijde van de balans een terugkoopverplichting opgenomen. Deze terugkoopverplichting wordt jaarlijks gewaardeerd en getoetst aan de bij overdracht ontstane verplichting. De mogelijke per saldo toename van de terugkoopverplichting wordt geactiveerd; een per saldo afname wordt als resultaat verantwoord.

Financiële vaste activa • Beleggingen zijn gewaardeerd tegen

de nominale waarde; • De deelneming in TBV Holding BV is

gewaardeerd op basis van de netto vermogenswaarde dus inclusief het te verwachten resultaat in TBV Triborgh Bouwontwikkeling BV.

Voorraden • De materiaalvoorraden zijn gewaardeerd

tegen de laatst betaalde inkoopprijzen; • De voorraad koopwoningen (in

ontwikkeling) wordt gewaardeerd tegen vervaardigingsprijs zijnde de integrale kostprijs, vermeerderd met de verwachte winst op projectniveau naar rato van de voortgang van het project en verminderd met de ingediende termijnen. De integrale kostprijs bevat de aanschaffingskosten van de gronden hulpstoffen, directe arbeidskosten en de overige kosten die rechtstreeks aan de vervaardiging kunnen worden toegerekend. Tot 2009 zijn aan deze koopwoningen ook indirecte kosten doorbelast. Met ingang van 2009 worden deze kosten niet meer doorbelast. Verwachte verliezen worden berekend per einde project en direct als voorziening in mindering gebracht. Onder deze post zijn ook de koopgarant woningen opgenomen die in de loop van het boekjaar zijn teruggekocht en per 31 december nog te koop staan.

Vorderingen • Vorderingen zijn gewaardeerd tegen

nominale waarde, onder aftrek van een bedrag van de vorderingen, welke vermoedelijk oninbaar zijn.

Passiva Voorzieningen

Onrendabele investeringen voor nieuwbouwcomplexen waarbij het onrendabele deel hoger is dan de geregistreerde kosten ultimo boekjaar worden ten laste van de voorziening onrendabele investeringen geboekt. Dit gebeurt in het jaar dat er intern is besloten om met het project te starten en dat dit ook extern is gecommuniceerd zonder dat er sprake hoeft te zijn van verplichtingen naar aannemers;


99

In het boekjaar 2009 is een latente belastingverplichting opgenomen omdat de fiscale waardering van de leningenportefeuille hoger is dan de commerciële waardering.

Langlopende schulden • De aangetrokken leningen worden

afgelost op basis van annuïteiten, lineair of worden ineens afgelost (fixleningen);

• De waarborgsommen zijn inclusief de opgebouwde rente in 2008 terugbetaald aan de huurders. Alleen bij een aantal bedrijfsruimten wordt nog een waarborgsom gevraagd die dient als zekerheid voor voldoening van de eventuele openstaande posten bij beëindiging van de overeenkomst. Over deze waarborgsommen wordt jaarlijks rente vergoed.

Onroerende zaken verkocht onder voorwaarden en terugkoopverplichting

• Onroerende zaken die in het kader van een regeling Verkoop onder Voorwaarden (VOV) zijn overgedragen aan een derde en waarvoor de woningcorporatie een terugkoopverplichting kent worden aangemerkt als financieringsconstructie. De betreffende onroerende zaken worden gewaardeerd tegen actuele waarde, zijnde de met de koper overeengekomen contractprijs (eerste waardering) en daarna de marktwaarde op basis van VOV. Voor de regeling overeengekomen overdrachtswaarde wordt aan de creditzijde van de balans een terugkoopverplichting opgenomen. Deze terugkoopverplichting wordt jaarlijks gewaardeerd en getoetst aan de bij de overdracht ontstane verplichting, rekening houdend met de contractvoorwaarden.

Kortlopende schulden • De kortlopende schulden worden

gewaardeerd op de nominale waarde.

Bedrijfsopbrengsten Als baten worden die opbrengsten aangemerkt die op balansdatum geïnd of invorderbaar waren; als lasten die kosten die op de balansdatum betaald, verschuldigd of voorzienbaar waren.

Huren • De huren van sociale huurwoningen

worden bij aanvang van de exploitatie conform de afspraken in het convenant met de gemeente Tilburg vastgesteld. Daarna zijn de huren onderworpen aan de overheidsvoorschriften ten aanzien van de huurverhoging;

• Huren over later aangebrachte verbeteringen worden in principe kostendekkend over de looptijd doorberekend aan de huurders;

• De jaarlijkse huurverhoging is gebonden aan een maximum percentage dat door de overheid is vastgesteld. Huurbaten worden in de winst- en verliesrekening gepresenteerd onder aftrek van eventuele derving.

Vergoedingen • Onder vergoedingen staan de door de

huurders betaalde servicekosten. De servicekosten op verrekeningsbasis worden elk jaar met de huurders afgerekend. Bij de servicekosten op tariefbasis heeft TBV Wonen zich verplicht de betreffende diensten tegen vaste bedragen te leveren.

Overheidsbijdragen • Onder overheidsbijdragen zijn de

jaarlijkse bijdragen voor woningaanpassingen op medische indicatie opgenomen.

Erfpachtcanons • De te ontvangen canon minus de

overeengekomen korting wordt als baten opgenomen.

Overige bedrijfsopbrengsten • Onder de overige bedrijfsopbrengsten

worden alle overige baten opgenomen


100

die voortvloeien uit de gewone bedrijfsuitoefening.

Bedrijfslasten Afschrijvingen vaste activa

• De afschrijvingen op materiële vaste activa in exploitatie zijn door de waardering op bedrijfswaarde vervallen. Voor een toelichting van de afschrijvingsmethode op de onroerende en roerende zaken ten dienste van de exploitatie op de wordt verwezen naar de waarderingsgrondslag van de materiële vaste activa.

Overige waardeveranderingen van (im)materiële vaste activa • De overige waardeveranderingen

betreffen de onrendabele investeringen voor nieuwbouwcomplexen en renovaties. Het moment waarop de onrendabele investeringen worden verantwoord is toegelicht bij de waarderingsgrondslag van de voorzieningen. Met ingang van 2011 zijn de verplichtingen uit de verkoop van koopgarantwoningen op de baans opgenomen. De waardevermindering is ten laste van de “Overige waardeveranderingen” geboekt.

Lasten onderhoud

• Hieronder vallen de kosten voor het jaarlijks terugkerend onderhoud en de kosten van het cyclisch onderhoud. In de winst- en verliesrekening zijn de kosten van de eigen dienst opgenomen bij de kostensoorten ‘lonen en salarissen’, ‘sociale lasten’ en ‘overige bedrijfslasten’.

Overige bedrijfslasten

• Hieronder worden de overige kosten verantwoord die zijn gemaakt in het kader van de gewone bedrijfsvoering zoals huisvestingskosten, kosten Raad van Toezicht, algemene kosten, overige personeelskosten, belastingen, verzekeringen, levering goederen en

diensten, maatschappelijke investeringen, etc.

Financiële baten en lasten

Financiële baten en lasten De financiële baten en lasten betreffen van derden en groepsmaatschappijen ontvangen (te ontvangen) en aan derden en groepsmaatschappijen betaalde (te betalen) intrest.

Belastingen • Bij de berekening van de

vennootschapsbelasting is rekening gehouden met de bestaande weten regelgeving bij het opmaken van de jaarrekening. De regelgeving van de VSO II is hierbij toegepast. De ondertekening door het bestuur heeft in april 2009 plaatsgevonden.

Resultaat deelnemingen

• Het resultaat op deelnemingen betreft het aandeel van TBV Wonen in het resultaat van de op netto-vermogenswaarde gewaardeerde deelnemingen.

Kasstroomoverzicht Het kasstroomoverzicht is opgesteld in overeenstemming met de indirecte methode zoals opgenomen in RJ 360.

Consolidatie Tot de groepsmaatschappijen van TBV Wonen behoren TBV Holding BV en TBV Triborgh Bouwontwikkeling BV. De waarde van deze 100% deelnemingen is tegen de netto vermogenswaarde in de enkelvoudige jaarrekening opgenomen.

Deze deelnemingen zijn in de geconsolideerde jaarrekening in hoofdstuk 15 opgenomen.


101

14.5 Toelichting op de balans

MATERIËLE VASTE ACTIVA 31-12-2011 31-12-2010(x € 1) (x € 1)

Onroerende en roerende zaken in exploitatie 340.671.000 336.196.000Onroerende zaken verkocht onder erfpacht 413.596 180.243Onroerende en roerende zaken in ontwikkeling 10.962.187 2.743.776Onroerende en roerende zaken ten dienste van de exploitatie 8.323.215 8.431.842Onroerende en roerende verkoop onder voorwaarden 21.206.199 21.256.186

Totaal 381.576.197 368.808.047

Het verloop van deze posten in het afgelopen boekjaar is als volgt :

Onroerende en roerende zaken in exploitatie

Verloop bedrijfswaarde in 2011 (x € 1.000 )

Totale bedrijfswaarde incl. rentabiliteitswaarde-correctie 31 december 2011 340.671

31 december 2010 336.196

Mutatie in de bedrijfswaarde van de materiële vaste activa 4.475

Effect van het opschuiven van de berekeningsdatum van 31-12-2010naar 31-12-2011 -856

Gevolgen van aanpassingen van beleidsparameters en uitgangspuntenIn de huurprijscomponent / harmonisaties 1.191In de onderhoudslasten 1.343In de overige lasten 3.401In verkopen 2.264In de vermogenskostenvoet 0In de levensduur 584In de restwaarde-inschatting -311In de voorgenomen investeringen -6.077In de inflatie -8.541

Gevolgen van mutaties in het bezitAangekocht bezit/ nieuwbouw/ verbeteringen 20.452Verkocht bezit -2.115Sloop bezit / uit exploitatie -6.860

RentabiliteitswaardecorrectieIn 2010 is de rentabiliteitswaarde vervallen 0

Totaal mutaties 4.475


102

Waardering op basis van historische kostprijs (x 1. 000,-)Bij waardering op basis van de historische kostprijs bedraagt de boekwaarde:

Boekwaarde per 1 januari 2011 257.168Mutaties in het boekjaar- Investeringen 16.896- Desinvesteringen -1.649- Afschrijvingen -5.686- Correctie afschrijvingen 286

9.847Boekwaarde per 31 december 2011 267.015

De verschil tov de bedrijfswaarde van de onroerende en roerende zaken in exploitatie bedraagt per 31 december 2011ongeveer € 74 miljoen.

Mutaties woningen in exploitatieIn het verslagjaar zijn 135 woningen en een 2 bedrijfspanden in exploitatie genomen. In het verslagjaar zijn 27 woningen verkocht met een totale bedrijfswaarde per 1 jan. 2011 van € 2,1 miljoen.In een aantal complexen zijn woningen geclassificeerd voor verkoop. In de begroting 2012 is de verkoop geraamd op 20 woningen, meteen gemiddelde opbrengst van € 153.000 en een gemiddelde bedrijfswaarde van € 78.000.Het beleid is gericht op verkoop van woningen bij mutatie nadat eerst de huurders de mogelijkheid tot aankoop van hun huurwoninghebben gekregen. De gemiddelde mutatiegraad in de betreffende complexen is historisch ongeveer 10 %.

Sanering NWI'sIn 2000 is in het kader van de regeling 'sanering NWI's' het verzorgingshuis St. Jozefzorg in eigendom overgenomen. In de huurovereenkomst is een clausule opgenomen dat, ingeval van een sanering, als boekwaarde voor de opstallen de voorcalculatorische boekwaarde wordt aangehouden. Deze bedraagt per 31 december 2011 € 5.260.143,-.

ZekerhedenAlleen het complex Redemptoristenstraat is als zekerheid gesteld voor de verstrekte lening.

VerzekeringDe vaste activa zijn verzekerd voor brand-, bliksem-, ontploffing-, storm- en vliegtuigschade. Alle woningen en garages zijn verzekerd zonder opname van een verzekerd bedrag. In geval van schade zal de verzekeraar geen beroep doen op onderverzekering.


103

Actuele Waarde De bedrijfswaarde van het bestaand bezit per ultimo 2011 bedraagt € 341 miljoen.De bedrijfswaarde wordt per complex berekend en bestaat uit het saldo van de contante waarde van de toekomstigeexploitatiekasstromen zoals huren, bijdragen, verkoop bestaand bezit, onderhoud en beheer.Bij de berekening van de bedrijfswaarde zijn de volgende uitgangspunten gehanteerd:

Omschrijving Jaarrekening 2011 Jaarrekening 2010jaar 1 t/m 5 jaar 6 e.v.j. jaar 1 t/m 5 jaar 6 e.v.j.

ALGEMEENDisconteringsvoet 5,25% 5,25% 5,25% 5,25%

Levensduur restant per complex restant per complex

Levensduur complexen exploitatie <10 jaar

tenzij formeel anders besloten 10 jaar 10 jaar

Restwaarde grond incl. sloopkosten (bij gestapelde

bouw gecorrigeerd met stapelingsfactor) 5.100 5.050

Investeringen in bestaand bezit voorzover intern

geformaliseerd en extern gecommuniceerd 10.037.000 n.v.t. 18.891.000 n.v.t.

Aantal eenheden investeringen 729 1.164

INDEXERINGENOpbrengstenHuur 2012 2,30% 2,00% 2011 1,31% 2,00%

2013 1,67% 2012 1,63%

2014 1,83 % 2013 1,94%

2015 2,00 % 2014 2,00 %

2016 2,00 % 2015 2,00 %

Verkoopwaarde bestaand bezit 0,00% n.v.t. 0,50% n.v.t.

Restwaarde grond incl. sloopkosten 1,00% 2,00% 1,00% 2,00%

Kosten

Onderhoud 2012 2,00% 3,00% 2011 1,94% 3,00%

2013 2,50% 2012 2,38%

2014 3,00 % 2013 2,81%

2015 3,00 % 2014 3,00 %

2016 3,00 % 2015 3,00 %

Beheer 2012 2,50% 3,00% 2011 1,31% 3,00%

2013 2,67% 2012 1,63%

2014 2,83 % 2013 1,94%

2015 3,00 % 2014 2,00 %

2016 3,00 % 2015 2,00 %

Heffing CFV 0% 0% 0% 0%

OPBRENGSTENHuur actuele huurprijzen actuele huurprijzen

per 31-12-2011 per 31-12-2010

Huurderving per complex 1% per complex 1%

Huurharmonisatie streefhuur per n.v.t. streefhuur per n.v.t.

complex complex

Duur van de harmonisatie 5 jaar n.v.t. 5 jaar n.v.t.

Mutatiegraad 7% 7% 7% 7%

Verkoopwaarde bestaand bezit actuele prijs obv actuele prijs obv

WOZ-waarde n.v.t. WOZ-waarde n.v.t.

Korting Koopgarant % per complex n.v.t. % per complex n.v.t.

Afdracht grondkosten bij verkoop bestaand bezit per complex n.v.t. per complex n.v.t.

Aantal verkopen bestaand bezit 2012 20 n.v.t. 2011 40 n.v.t.

2013 20 2012 40

2014 20 2013 40

2015 20 2014 40

2016 20 2015 40

KOSTENPer woon-, zorgeenheid/bedrijfsruimte/5 garages

Beheer 962,00 993,00

Onderhoud volgens meerjarenraming per complex per complex

Zakelijke lasten (o.a. belastingen en verzekeringen) 307,00 300,00

De totale waarde van de onroerende en roerende goederen in exploitatie bedraagt op basis van de waarde welke gehanteerd wordt voor de onroerende-zaakbelasting (peildatum 01-01-2010) in totaal € 978 miljoen.


104

Onroerende zaken verkocht onder erfpacht31-12-2011 31-12-2010

(x € 1) (x € 1)

Saldo per 1 januari 180.243 0

Mutaties in het boekjaar :Verkopen met erfpacht 233.353 180.243Overige mutaties 0 0

Saldo 233.353 180.243

Saldo per 31 december 413.596 180.243

In 2011 zijn 6 woningen verkocht met een erfpacht constructie waarbij de grond eigendom blijft van TBV Wonen. Totaal zijn nu 12 woningen op deze voorwaarden verkocht. De eigenaren betalen maandelijks een canon voor het gebruik van de grond. Bij sommige contracten wordt de eerste jaren korting gegeven op de canon.

Onroerende en roerende zaken in ontwikkeling

Saldo per 1 januari 2.743.776 11.409.651

Mutaties in het boekjaar :Investeringen 25.047.209 17.109.007Overboeking naar onroerende zaken in exploitatie -15.096.469 -13.427.467Afgeboekt als onrendabele investering -1.732.329 -12.347.415

Saldo 8.218.411 -8.665.875

Saldo per 31 december 10.962.187 2.743.776

De onroerende en roerende zaken in ontwikkeling zijn opgenomen tegen de kosten die tot en met 31 december 2011 zijn geboekt. De aangegane verplichtingen inzake nieuwbouw- en herstructureringsprojecten worden vanaf 2006 niet meer in de balans opgenomen.Van de investeringen in 2011 heeft ongeveer € 18 miljoen betrekking op DAEB-projecten en € 7 miljoen op niet-DAEB projecten.

Rente activeringIn het boekjaar is € 596.100 aan rente tijdens de bouw geactiveerd onder de onroerende in ontwikkeling.

Onroerende en roerende zaken ten dienste van de exp loitatieKantoorpand Invent. en Vervoer- Totaal

en werkplaats automatisering middelen (x € 1)

Saldo per 1 januari- Aanschaffingswaarde 7.836.961 2.158.028 8.087 10.205.848- Cumulatieve afschrijvingen inclusief waardeveranderingen 178.630 1.389.131 3.473 1.774.006

Boekwaarde per 1 januari 7.658.331 768.897 4.614 8.431.842

Mutaties in het boekjaar :- Investeringen 0 256.444 5.057 261.501- Desinvesteringen 0 0 0 0- Afschrijvingen 9.846 358.829 1.453 370.128- Correctie afschrijvingen 0 0 0 0

Saldo -9.846 -102.385 3.604 -108.627

- Aanschaffingswaarde 7.836.961 2.414.472 13.144 10.264.577- Cumulatieve afschrijvingen inclusief waardeveranderingen 188.476 1.747.960 4.926 1.941.362

Boekwaarde per 31 december 7.648.485 666.512 8.218 8.323.215


105

De gebouwen aan de Nimrodstraat zijn voor € 0,3 miljoen op de balans opgenomen en hierop wordt op basis van een 25 jarige annuïteit afgeschreven. Op de gebouwen aan de Spoorlaan, per 31 december 2010 opgenomen voor € 7,3 miljoen, wordtniet afgeschreven.

VerzekeringDe onroerende en roerende zaken ten dienste van de exploitatie zijn ultimo boekjaar voor circa € 12,7 miljoen verzekerd. De laatstewijziging van de verzekerde waarde heeft plaatsgevonden op 1 januari 2010. Daarnaast zijn er verzekeringen afgesloten tegenwettelijke aansprakelijkheid, reconstructie van de administratie, een doorlopende CAR-verzekering voor onze interne onderhouds-diensten, rechtsbijstandverzekering ten behoeve van personeeel en een aansprakelijkheidsverzekering voor de leden van de Raad van Toezicht en bestuurders.

Onroerende zaken verkocht onder voorwaarden31-12-2011 31-12-2010

(x € 1) (x € 1)

Saldo per 1 januari 21.256.186

Mutaties in het boekjaar :- Terugkopen 897.683- Verkopen 1.681.875- Waardeveranderingen -834.179

Saldo -49.987


Met ingang van de jaarrekening 2011 zijn de verplichtingen uit de verkoop via Koopgarant op de balans opgenomen.Tegenover de verantwoording van de actiefpost staat onder de categorie "langlopende leningen" de terukoopverplichting.Per 1 januari 2011 waren 130 woningen via koopgarant verkocht. In het boekjaar zijn 5 woningen teruggekocht en zijn er 12 woningen verkocht.

FINANCIËLE VASTE ACTIVA

Deelnemingen 1.555.306 1.635.519Overige vorderingen 1.108.976 1.112.650

Totaal 2.664.282 2.748.169

Deelnemingen


Mutaties in het boekjaar:- Verwervingen 0 0- Verkopen 0 0- Waardeveranderingen -80.213 33.148


Op 31 dec 2011 bedraagt de waarde per deelneming:

TBV Holding BV 917.596 937.804Stadsontwikkelingmaatschappij Tilburg BV 648.449 697.715

Totaal deelnemingen inclusief onverdeeld resultaat 1.566.045 1.635.519

De waarde van de deelnemingen zijn bepaald op basis van voorlopige jaarcijfers van de BV 's. Eventuele wijzigingen worden in devolgende jaarrekening aangepast. Zie toelichting onder "resultaat deelnemingen".


106

31-12-2011 31-12-2010Overige vorderingen (x € 1) (x € 1)

Lening LeasePlan Nederland NV 303.000 292.000

Subtotaal 303.000 292.000

Overige vorderingen op deelnemingenLening TBV Holding BV 688.796 703.470Renteloze lening WIZ 117.180 117.180

Subtotaal overige vorderingen op deelnemingen 805.976 820.650

Totaal 1.108.976 1.112.650

Lening LeasePlan Nederland NV

Saldo per 1 januari 292.000 283.000

Mutaties in het boekjaar:- aflossingen 67.000 54.000- verstrekkingen 78.000 63.000


De bedrijfsauto's van TBV Wonen worden geleased van LeasePlan. De lening aan LeasePlan is ongeveer gelijk aan de boekwaarde van de auto's. Door deze overeenkomst zijn de financieringskosten lager, o.a. door de besparing van de BTW. Per 31 dec. 2011 waren er25 bestel- en personenauto's in gebruik met een boekwaarde van € 302.760,-.

Lening TBV Holding BV


Mutaties in het boekjaar:- aflossingen 29.000 84.000- verstrekkingen 3.380 51.633Rente t/m 31 december 10.946 10.003


Ter financiering van projecten van TBV Triborgh Bouwontwikkeling BV, welke gefinancierd worden door TBV Holding BV, heeftTBV Wonen een projectkrediet verstrekt aan TBV Holding BV.

Renteloze lening Stichting Woning in Zicht


Mutaties in het boekjaar:- aflossingen 0 0- verstrekkingen 0 0


Door de participanten in de Stichting Woning in Zicht is in 2006 een renteloze lening vertrekt aan de stichting. Deze lening is in de loop van 2008 verhoogd naar € 117.180,-. In 2012 zal worden gestart met de aflossing van deze lening.

Alle overige vorderingen hebben een resterende looptijd langer dan één jaar.Het Ministerie van Binnenlands Zaken en Koninkrijkrelaties heeft op 22 dec 2011 opnieuw ingestemd met deze leningen.


107

31-12-2011 31-12-2010(x € 1) (x € 1)

VLOTTENDE ACTIVA

Voorraden

Onderhoudsmaterialen 143.276 144.939

Totaal 143.276 144.939

De voorraden in het magazijn en in de bestelbussen zijn ultimo boekjaar opgenomen,

Koopprojecten in ontwikkeling

Deze post is als volgt samengesteld :

Bouwmeesterbuurt 0 3.688.299Mariengaarde 2.253.993 2.133.708Rooi Harten 414.799 689.050MTS terrein 22.082 22.082

2.690.874 6.533.139

Totaal

In 2011 zijn de laatste 52 koopappartementen in de Bouwmeesterbuurt opgeleverd. Van deze woningen waren er na oplevering 24niet verkocht, deze appartementen worden voorlopig verhuurd. Het project Rooi Harten is in 2012 met een boekverlies verkocht. Dit verlies is geboekt in 2011.De projecten Mariengaarde en MTS terrein zijn in voorbereiding, deze woningen staan nog niet te koop.

RenteactiveringIn het boekjaar is geen rente tijdens de bouw geactiveerd over de onderhanden koopprojecten.

Voorraad koopwoningen

Trouwlaan 0 569.173Voorraad Koopgarant woningen 287.297 0

Totaal 287.297 569.173

Van de 6 koopwoningen aan de Trouwlaan die 31 december 2010 nog te koop stonden is er in 2011 nog 1 verkocht.De overige 5 woningen zijn in 2011 voorlopig verhuurd. In 2011 zijn 5 koopgarantwoningen teruggekocht. Van deze woningen waren er 31 dec. 2011 nog 2 op voorraad.

Vorderingen

Huurdebiteuren 430.992 416.995Gemeenten 169.059 98.670Belastingen 1.530.136 5.475.155Overige vorderingen 49.000 435.508Overlopende activa 892.991 1.089.825

Totaal 3.072.178 7.516.153


108

Huurdebiteuren

Vanaf 2006 wordt er geen onderscheid meer gemaakt in huurachterstanden en overige openstaande vorderingen die wij op huurdershebben.

31-12-2011 *31-12-2010(x € 1) (x € 1)

Per 31 december actieve contractenIncasso in handen TBV Wonen 121.436 122.979Uithanden gegeven aan de deurwaarder 184.991 182.745Subtotaal actieve contracten 306.427 305.724

Per 31 december inactieve contractenIncasso in handen TBV Wonen 40.029 46.706Uithanden gegeven aan de deurwaarder 292.702 281.638Afwaardering debiteuren -208.166 -217.074Subtotaal inactieve contracten 124.565 111.271

Totaal 430.992 416.995

De huurachterstanden van de actieve contracten bedragen ultimo boekjaar 0,76% (2010: 0,78%) van de brutojaarhuur.De afwaardering debiteuren is opgebouwd uit vorderingen waarvan thans niet duidelijk is of het verschuldigde bedrag geheel of gedeeltelijk kan worden geïnd.

Gemeenten


Te ontvangen WVG-bijdragen 34.059 64.187Restant subsidie Mariengaarde 135.000 0Te ontvangen waarborgsommen nieuwbouw 0 34.483

Totaal 169.059 98.670

Belastingen

Terug te ontvangen vennootschapsbelasting op basis van voorlopige aangiften: 2008 1.530.136 1.530.136

2009 0 1.850.5002010 0 1.774.000

Subtotaal vennootschapsbelasting 1.530.136 5.154.636

Terug te ontvangen BTW inzake de pro-rata BTW voorgaande jaren 0 320.519

Totaal 1.530.136 5.475.155

Overige vorderingen


Nieuwbouwprojecten 0 256.484Doorbelasting aan zorginstellingen 21.626 139.946Dochter-BV's 1.010 1.249Diverse debiteuren 26.364 37.829

Totaal 49.000 435.508


109

31-12-2011 *31-12-2010(x € 1) (x € 1)

Overlopende activa


Te ontvangen rente liquide middelen, deposito's en beleggingen 766.998 916.383Overige overlopende activa 125.993 173.442

Totaal 892.991 1.089.825

Liquide middelen


Direct opvraagbaar:

Kas 699 991ING-bank 7.506 26.879Rabobank 6.818 14.525

Subtotaal 15.023 42.395

Op termijn uitgezet:Depositorekening per 31 december Rabobank 118.134 147.888

v Lanschot 10.000.000 30.000.000Artesiabank 80.989 9.201.552SNS -bank 8.800.000 0ING-bank 10.000.000 0

Subtotaal 28.999.123 39.349.440

Totaal 29.014.146 39.391.835


110

EIGEN VERMOGEN 31-12-2011 31-12-2010(x € 1) (x € 1)


Jaarresultaat boekjaar 1.218.642 -6.123.539

Eigen vermogen na winstbestemming 108.929.303 107.710.661

Het eigen vermogen van de corporatie is primair bedoeld voor aanwending in het belang van de volkshuisvesting. Om onze ambitiesen strategische doelen uit ons ondernemingsplan te halen achten wij een solvabiliteit van 21% als minimaal gewenst in het belang vanliggen. Per 31 december 2011 bedraagt de solvabiliteit 26,0% (2010: 26,5%).

VOORZIENINGEN

Voorziening onrendabele investeringen 4.570.681 3.805.073

Voor een aantal nieuwbouwprojecten zijn zodanige toezeggingen gedaan dat de onrendabele investering dit boekjaar is opgenomen. Deze bedragen kunnen echter nog niet in mindering worden gebracht op de per 31 december 2011gerealiseerde kosten. Het betreft de projecten:

St Jozefzorg, 56 woningen 2.732.690Rijghpark, 45 woningen 1.837.991Totaal voorziening onrendabele investeringen 4.570.681

Overige voorzieningen 378.828 505.103

Voorziening latente belastingverplichtingen 378.828 505.103

De voorziening latente belastingverplichting is gevormd omdat de fiscale waardering van de leningenportefeuille hoger is dan de commerciële waardering Per 1 januari 2009 is een voorziening getroffen van € 757.653,- , hiervan valt jaarlijks een bedrag van € 126.275,- vrij.


111

LANGLOPENDE SCHULDEN31-12-2011 31-12-2010

(x € 1) (x € 1)Totaal Waarvan loop- Totaal Waarvan loop-

tijd > 5 jaar tijd > 5 jaar

Leningen overheid 1.598.230 126.361 1.614.297 1.614.297 Leningen kredietinstellingen 268.929.403 172.240.495 277.773.389 220.360.038 Waarborgsommen 5.276 5.276 5.209 5.209 Terugkoopverplichting verkoop onder voorwaarden 21.621.817 21.621.817 21.256.186 21.256.186

Totaal 292.154.726 193.993.949 300.649.081 243.235.730

Het verloop van deze post is als volgt: 31-12-2011 31-12-2010(x € 1) (x € 1)

Leningen overheid


Aangetrokken leningenAflossingen 16.067 15.029

Saldo mutaties -16.067 -15.029


Leningen kredietinstellingen


Aangetrokken leningen 0 50.000.000Contractuele aflossingen 8.843.986 15.078.834

Saldo mutaties -8.843.986 34.921.166


Rentevoet en aflossingssysteem

De gemiddelde rentevoet van de opgenomen leningen overheid en kredietinstellingen bedraagt 4,41% (vorig boekjaar: 4,44%).

De leningen overheid en kredietinstellingen worden afgelost op basis van annuïteiten, lineair of fixe.De gemiddeld gewogen rentevast periode ultimo boekjaar was 11,7 jaar (vorig boekjaar: 12,5 jaar).

Het aflossingsbestanddeel zal in het komende jaar circa € 23,7 miljoen bedragen.Het komende jaar zijn er geen renteconversies.Volgens het kasstroomoverzicht uit de begroting 2012 zal er in de loop van 2012 voor € 35 miljoen aan externe financiering moeten wordenaangetrokken.

ZekerhedenComplex 6025 is hypothecair bezwaard. Het schuldrestant van deze lening van de ING bedraagt per 31 december 2011 € 545.202,-.Van de overige leningen wordt de rente en aflossing gegarandeerd door de gemeente Tilburg of het Waarborgfonds SocialeWoningbouw, behoudens de renteloze lening van de Provincie Noord-Brabant voor een bedrag van € 1,4 miljoen.

DisagioVerschillen in ontvangen en af te lossen bedragen komen ten laste van het jaar waarin de bedragen ontvangen zijn.


112

RentabiliteitscorrectieDe rentabiliteitswaardecorrectie van de leningen per 31 december 2011, bij een rente van 5,25%, bedraagt € 14,2 miljoen.

31-12-2011 31-12-2010(x € 1) (x € 1)

Waarborgsommen


Ontvangen waarborgsommen 0 0Rente waarborgsommen 67 67Uitbetaalde rente en waarborgsommen 0 3.542

Saldo mutaties 67 -3.475


De waarborgsommen zijn eind 2007 door TBV Wonen afgeschaft. In de loop van 2008 zijn de waarborgsommen inclusief de opgebouwde rente uitbetaald. Alleen bij een aantal bedrijfspanden staan nog waarborgsommen uit.

Terugkoopverplichting verkoop onder voorwaarden

Saldo per 1 januari 21.256.186

Mutaties in het boekjaar :- Terugkopen 897.683- Verkopen 1.681.875- Waardeveranderingen -418.561

Saldo 365.631


Met ingang van de jaarrekening 2011 zijn de verplichtingen uit de verkoop via Koopgarant op de balans opgenomen.Tegenover de terukoopverplichting is onder de materiele vaste activa de post "Onroerende en roerende zaken verkoop onder voorwaarden" opgenomen.


Schulden aan gemeenten 534.229 1.443.076Schulden aan leveranciers 3.120.928 2.592.632Schulden ter zake van belastingen en premies sociale verzekering 1.453.685 318.109Overige schulden 676.588 595.290Overlopende passiva 7.629.282 8.092.430

Totaal 13.414.712 13.041.537

Schulden aan gemeentenGemeente TilburgGrondkosten i.v.m. verkoop huurwoningen 487.609 1.439.844Diversen 46.620 3.232

Totaal 534.229 1.443.076

Schulden aan leveranciers

Nieuwbouw 1.867.940 1.138.463Onderhoud 611.108 733.047Servicekosten 382.019 404.880Diversen 259.861 316.242

Totaal 3.120.928 2.592.632


113

31-12-2011 31-12-2010(x € 1) (x € 1)

Schulden ter zake van belastingen en premies social e verzekering

Energiebelasting 40.044 14.924Loonbelasting en sociale lasten 128.273 135.894Omzetbelasting 1.254.808 85.232Pensioenfonds 30.560 82.059

Totaal 1.453.685 318.109

Overige schulden

Rekeningcourant Stichting Sociaal Fonds TBV Wonen 63.407 62.148Saldo VvE Driehuise en fondsen voor kwalitatieve verplichtingen 608.400 519.113Overige 4.781 14.029

Totaal 676.588 595.290

TBV Wonen is administrateur van de VvE Driehuise en beheert de voorziening onderhoud voor deze vereniging.Per 31 dec. 2011 was dit een bedrag van € 99.249,-. In een tweetal complexen worden er woningen verkocht waarbij de kopers een bijdrage storten in een fonds voor planmatig onderhoud aan een deel van de woning. TBV Wonen beheert deze fondsen.

Overlopende passiva

Vooruit ontvangen huur 432.419 408.453Nog niet vervallen rente 6.020.389 6.255.031Onderhanden onderhoud 308.407 629.185Te verrekenen huurtoeslag 240.810 245.306Nog te betalen servicekosten / saldi service fondsen 215.794 370.479Nog uit te betalen personeelskosten 1.609 2.990Saldo loopbaanbudget 117.357 63.823Overige overlopende passiva 292.497 117.163

Totaal 7.629.282 8.092.430

Door het niet meer opnemen van de rentabiliteitswaardecorrectie moet per ulitmo boekjaar de nog niet vervallenrente op de balans worden opgenomen.


114

Niet uit de balans blijkende informatie

Gebeurtenissen na balansdatum die nadere informatie geeft over de positie per balansdatum

Aangegane verplichtingen voor nieuwbouw- en herstructureringsprojecten worden vanaf 2006 niet meer in de balans opgenomen.Voor onderstaande projecten bedraagt per 31 december 2011 de restant verplichting:

TTS Hart van Brabantlaan 36.552.600Zonnehof 15.623.300Rijghpark 9.126.800St Jozefzorg 10.717.300Berkdijk renovatie 8.735.400

Totaal restant verplichting per 31 december 2011 80.755.400

Garantie stellingen voor leningenTBV Wonen staat voor een bedrag van maximaal € 1.134.000,- garant voor een lening die Triborgh Bouwontwikkeling VOF heeft aangetrokken bij de ING-bank voor de financiering van onroerend goed.Tevens staat TBV Wonen garant voor een bedrag van € 814.003,-, op leningen met een restant hoofdsom van € 1.412.873,-die de BNG heeft vertrekt aan de Stichting Dutch International Guarantees for Housing. Dit zijn leningen voor een sociaal woning-bouwprojecten in de gemeente Podgorica in Montenegro.

BankgarantiesDoor de Rabobank zijn twee bankgaranties afgegeven voor de volgende bedragen:Aankoop kloostercomplex aan de bredaseweg 150.000Grondruil en exploitatieovereenkomst met de gemeente Tilburgdeze is op 2 jan 2012 vrijgevallen 1.485.507

1.635.507

Afkoop erfpacht gemeente TilburgIn 2002 zijn de erfpachtovereenkomsten met de gemeente Tilburg afgekocht. Als er woningen worden verkocht die op voormaligeerfpacht grond staan moet er aan de gemeente een afkoopsom worden betaald. Hierbij wordt de kavelprijs bepaald op basis vande commerciele kavelprijs verminderd met de prijs van een sociale kavel. In 2011 betrof dit 11 kavels voor een gemiddeld prijsvan € 44.300,-.

Voorwaardelijke verplichtingenObligo aan het Waarborgfonds Sociale Woningbouw (WSW) uit hoofde van door het WSW geborgde leningen, dieopeisbaar wordt indien blijkt dat het garantievermogen van het WSW niet voldoende is om de aanspraken op het WSW te dekken. Ultimo boekjaar bedroeg het obligo € 10.360.300,-.

ProjectenBegin 2011 is er een samenwerkingsovereenkomst getekend met verschillende partijen om TalentSquare te gaan ontwikkelen in de Spoorzone. TBV Wonen gaat hierin 700 appartementen ontwikkelen voor buitenlandse studenten en werkenden, voor een totaal bedragvan ongeveer € 42 miljoen. In februari 2012 is gestart met de bouwwerkzaamheden en de oplevering wordt verwacht in juni / juli 2013.Er wordt van uit gegaan dat er geen sprake is van een onrendabele investering.

In de loop van 2012 zal worden gestart met de bouw van het project Zonnehof. Dit betreft een zorgcomplex met oa 69 zorgen verpleeg-eenheden voor de Stichting Schakelring en een aantal commerciele ruimten. De definitieve overeenkomsten met Stichting Schakelring en de overige toekomstige huurders waren eind februari nog niet getekend.

Stadsontwikkelingmaatschappij Tilburg BVOm kortlopende liquiditeitsproblemen bij deze BV op te lossen is na balansdatum een tijdelijk krediet verstrekt van € 150.000,-.


115

14.6 Toelichting op winst- en verliesrekening

BEDRIJFSOPBRENGSTEN 2011 2010(x € 1) (x € 1)

Huren

Te ontvangen nettohuurWoningen en woongebouwen in exploitatie 35.896.581 34.918.482Onroerende goederen niet zijnde woningen 972.361 890.803

subtotaal 36.868.942 35.809.285

Af: huurdervingWegens leegstand 352.721 381.365Wegens overige redenen 59.771 57.763

Subtotaal 412.492 439.128

Totaal 36.456.450 35.370.157

De 'te ontvangen nettohuur' is ten opzichte van het vorige boekjaar toegenomen als gevolg van:- Jaarlijkse huurverhoging per 1 juli 2010 en 1 juli 2011 (respectievelijk 1,10% en 1,30%). 389.200- Tussentijdse huurverhogingen in verband met individuele woningverbeteringen en huurharmonisaties 273.400- Oplevering van woningen in 2010 (130) en 2011 (135). 1.038.300- De verkoop van huurwoningen in 2010 (41) en 2011 (27) -153.000- Uit exploitatie of lagere opbrengst door renovatie -488.200

Totaal 1.059.700

De huurderving bedroeg in het boekjaar 1,12% van de te ontvangen huur (vorig boekjaar: 1,23%)De leegstand voorafgaande aan de sloop en verkoop is in mindering gebracht op de te ontvangen nettohuur.In 2011 is de leegstand door renovatie van het complex Berkdijk in mindering gebracht op de te ontvangen nettohuur en deelsten laste van het project geboekt. In 2010 is een bedrag van € 13.500,- als leegstand geboekt.In de loop van 2011 is de tijdelijk verhuur van Mariengaarde en een aantal eenheden bij Mariahof stopgezet.

Vergoedingen

Te ontvangen vergoedingenLeveringen en diensten 1.131.776 1.077.319Te verrekenen met huurders 2.207.032 2.138.339

Subtotaal 3.338.808 3.215.658

Af: vergoedingsderving wegens leegstand 53.718 48.561

subtotaal 53.718 48.561

Totaal 3.285.090 3.167.097

Dit betreffen de bijdragen die de huurders boven de netto-huurprijs betalen voor glasverzekering, riool-, enlampen- en tuinfonds en gemeenschappelijk servicekosten in flats.De vergoedingen voor leveringen en diensten zijn gebaseerd op geraamde kosten en worden, indien noodzakelijk,jaarlijks aangepast.De vergoedingsderving bedroeg in het boekjaar 1,61% van de te ontvangen vergoedingen (vorig boekjaar 1,51%).


116

2011 2010Overheidsbijdragen (x € 1) (x € 1)

Bijdragen van de overheid in woningaanpassingen 2.156 2.983

Totaal 2.156 2.983

Verkoop onroerende zaken

Koopprojecten 423.145 -1.026Verkoop huurwoningen en koopgarant woningen 1.704.449 2.474.115

Totaal 2.127.594 2.473.089

Specificatie koopprojecten- Resultaat Bouwmeesterbuurt 872.741 0- Resultaat Trouwlaan -175.345 0- Resultaat Rooi Harten -274.251 0- Overige -1.026

Resultaat koopprojecten 423.145 -1.026

Van de projecten Bouwmeesterbuurt en Trouwlaan zijn 29 van de totaal 101 woningen in verhuur genomen.Het project Rooi Harten is in 2012 verkocht. Het verlies van € 274.501,- is in de jaarrekening 2011 geboekt.

Verkoop huurwoningenIn 2011 zijn 27 woningen (41 in 2010) verkocht aan particulieren.Op de verkoopprijs is de gemiddelde bedrijfswaarde binnen het complex in mindering gebracht.

Geactiveerde productie ten behoeve van het eigen be drijf

Geactiveerde kosten verbeteringen 801.778 2.477.472

Totaal 801.778 2.477.472

Zie toelichting onder `Lasten onderhoud`.Na 2008 worden in de commerciële jaarrekening geen interne kosten meer doorbelast aan projecten.

Erfpachtcanons

Erfpachtcanons op koopprojecten 3.974 153

3.974 153

Een zestal eigenaren betalen maandelijks een canon voor het gebruik van de grond. Bij sommige contracten wordt de eerste jaren korting gegeven op de canon.

Overige bedrijfsopbrengsten

Vergoedingen/verrichte diensten 566.932 405.365Woningaanpassingen 107.437 279.207Overigen 167.600 1.357.859

Totaal 841.969 2.042.431

De post overigen bestaat voornamelijk uit de ontvangen vergoedingen voor het beschikbaar stellen van ruimte voormobiele telecommunicatie bij verschillende complexen en opbrengsten die betrekking hebben op voorgaande jaren.


117

BEDRIJFSLASTEN

2011 2010Afschrijvingen op immateriële en materiële vaste ac tiva (x € 1) (x € 1)

Onroerende en roerende zaken ten dienste van de exploitatie 370.128 420.507

Totaal 370.128 420.507

Overige waardeveranderingen

Onrendabele investeringen projectenSt Jozefzorg, Zonnehof en Bijsterstede 0 6.332.900Rijghpark, 45 huurwoningen en zorgheden 1.838.281 0Renovatie Berkdijk 605.910 0Renovatie Mariengaarde 355.271 0Grond Stedekestraat 53.745 0

Waardemutaties Koopgarant woningenOnroerende zaken verkocht onder voorwaarden 834.179 0Terugkoopverplichting verkoop onder voorwaarden -418.561 0

Totaal 3.268.825 6.332.900

Onrendabele investeringen projectenVoor deze projecten zijn er extern verplichtingen aangegaan waardoor de te verwachte onrendabele investeringen in het betreffende boekjaar zijn opgenomen. Bij het project Bijsterstede is in 2008/2009 een te hoog bedrag als onrendabeleinvestering opgenomen.Waardemutaties KoopgarantMet ingang van de jaarrekening 2011 zijn de verplichtingen uit de verkoop via Koopgarant op de balans opgenomen.De waardemutaties in het boekjaar worden onder de overige waardeveranderingen verantwoord.

Erfpacht

Kievitshorst 3.137 3.137

Totaal 3.137 3.137

Lonen en salarissen

Bruto salarissen inclusief ziekengeld 3.763.813 3.652.890Uitzendkrachten en detacheringen 161.538 210.195Ontvangen ziekengelden -19.774 -19.355

Totaal 3.905.577 3.843.730

Sociale en pensioen lasten

Sociale lasten 527.333 484.184Pensioenlasten 740.891 731.169

Totaal 1.268.224 1.215.353


118

2011 2010Lasten onderhoud (x € 1) (x € 1)

Onderhoudslasten 6.810.059 10.852.002Af: kosten eigen dienst (elders verantwoord) 1.500.654 1.491.915

Totaal 5.309.405 9.360.087

Van de onderhoudslasten is € 308.406,- opgenomen als onderhanden werk.De renovatieprojecten worden met ingang van 2011 niet meer via de onderhoudslasten en geactiveerde productie ten behoeve van het eigen bedrijf verantwoord. De kosten worden direct als materiele vaste activa geboekt. In 2011 was dit een bedrag van € 5,3 miljoen.Een deel van de kosten van het onderhoudsbedrijf is doorberekend aan huurders of derden vanwege voor voor hen verricht werk (± € 0,4 miljoen). Een ander deel is intern doorbelast.


Overige kostensoortenOverige personeelskosten 294.294 349.091Huisvestingskosten 380.382 320.898Kosten Raad van Toezicht 54.877 30.528Algemene kosten 1.230.161 1.425.286

Zakelijke bedrijfslastenBelastingen 1.435.226 1.355.011Verzekeringen 126.052 122.143Contributie Aedes 58.667 59.433

Overige lastenVerrekenbare servicekosten 2.168.558 2.100.671Niet verrekenbare servicekosten 540.750 511.025Overige directe exploitatielasten 750.328 883.342Overige indirecte lasten 40.683 38.494Heffing Centraal Fonds 369.654 341.147Maatschappelijke investeringen 179.344 201.315

Totaal 7.628.976 7.738.384

De post overige directe exploitatielasten bestaat o.a. uit vervolgkosten, afgeboekt mutatie onderhoud, kosten van nutsbedrijvendie niet aan de huurders kunnen worden door berekend en lasten van voorgaande jaren.De post overige indirecte lasten bestaat o.a. uit de acquisitie en planstudiekosten en opplus- en millieumaatregelen.TBV Wonen heeft in haar ondernemingsplan jaarlijks € 2 miljoen uitgetrokken voor maatschappelijke investeringen.

Ten laste van het verslagjaar is door BDO Audit & Assurance BV en haar netwerkorganisaties totaal € 84.300,- aan honoraria in rekening gebracht. Dit bedrag kan als volgt worden gesplitst:

BDO Audit & BDO Netwerk- Totaal BDOAssurance BV organisaties

Controle van de jaarrekening 31.981 31.981Overige controle opdrachten 21.123 1.303 22.426Fiscale adviesdiensten 29.042 29.042Andere niet-controle diensten 851 851

Totaal 53.104 31.196 84.300

De overige controle opdrachten hebben betrekking op:- DVi;- Controle van TBV Holding, Woning in zicht en Stichting Sociaal Fonds;- Meerwerk controle 2010.


119

FINANCIËLE BATEN EN LASTEN2011 2010

Rentebaten en soortgelijke opbrengsten (x € 1) (x € 1)

Geactiveerde rente onroerende en roerende zaken in ontwikkeling 685.743 776.339Rente op overige vorderingen 150.470 20.611Rente op uitgezette middelen 880.314 1.348.993

Totaal rentebaten 1.716.527 2.145.943

Rentelasten en soortgelijke kosten

Rente leningen overheid 14.524 14.527Rente leningen kredietinstellingen 12.154.230 12.643.908Rente doorberekend aan waarborgsommen 68 67Overige financieringslasten 68.072 70.431Rente op kortlopende schulden 16.897 14.901

Totaal rentelasten 12.253.791 12.743.834

Saldo rente lasten en baten -10.537.264 -10.597.891

Belastingen

Correctie ivm definitieve aangifte voorgaande boekjaren 0 -1.958.434Vennootschapsbelasting boekjaar -126.275 -126.275

Totaal vennootschapsbelasting -126.275 -2.084.709

Bij de berekening van de vennootschapsbelasting is rekening gehouden met de bestaande weten regelgeving bij het opmaken van dejaarrekening. De regelgeving van de VSO ll is hierbij van toepassing. De ondertekening van de VSO ll door het bestuur heeft in april 2009plaatsgevonden.

Specificatie belastingen

Correctie ivm definitieve aangifte voorgaande jaren

In de definitieve aangifte tot en met 2010 zijn opnieuw ingediend waarbij een beroep is gedaan op de herbestedingsreserve.In eerste instantie was de lagere WOZ-waarde als verlies opgenomen waardoor er sprake was van een fiscaal verlies.De betaalde vennootschapsbelasting over 2009 en 2010 zijn reeds terugontvangen. Het bedrag van de voorlopige aanslag over 2008moet nog door de belastingdienst worden teruggestort.

De terug te ontvangen bedragen hebben betrekking op: 2008 1.439.2152009 519.219

Totaal voorgaande jaren 1.958.434


120

Vennootschapsbelasting 2011

Ook voor 2011 is een beroep gedaan op de herbestedingsreserve 0Vrijval voorziening belastinglatentie 2011 126.275

Vennootschapsbelasting 2011 -126.275

Specificatie belastbaar bedrag 2011

Resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening voor belastingen 11.227.475

Correcties ivm fiscaal resultaat- Verkoopwinst -7.236.272- Afschrjivingen -604.656- Onrendabele investering 3.268.825- Onderhoudslasten -2.204.857- Interne doorbelasting projecten 57.575- Hogere rentelasten 495.198- Heffing Centraal Fonds 369.654- Diversen 42.615

Totaal correcties op commercieel resultaat -5.811.918

Fiscaal resultaat in 2011 5.415.557Aanwending herbestedingsreserve 2011 -5.415.557Belastbaar bedrag in 2011 0

De Hoge Raad heeft op 13 januari 2012 bepaald dat de werkzaamheden van woningcorporaties die op grond van artikel 70 van de woningwetzijn aangemerkt als Toegelaten Instelling gericht zijn op het dienen van het algemene belang van voldoende en goede woongelegenheid in de sociale huursector. Woningcorporaties worden nu als ANBI (Algemeen Nut Beogende Instelling) bestempeld, tenzij de inspecteur met feiten aannemelijk kan maken dat de woningcorporatie het belang van de volkshuisvesting in de sociale huursector niet dient. Als ANBI kunnen wein de aangifte vennootschapsbelasting tot en met 2011 gebruik gemaakt worden van de herbestedingsreserve.

2011 2010(x € 1) (x € 1)


TBV Holding BV -20.208 74.592Stadsontwikkelingsmaatschappij Tilburg BV -60.005 -41.444

Totaal resultaat deelnemingen -80.213 33.148

De waarde van de deelnemingen zijn bepaald op basis van voorlopige jaarcijfers van de BV 's. Het verlies van de Stadsontwikkelingsmaatschappij Tilburg BV heeft voor € 49.266 betrekking op 2010. De concept jaarrekening over2011 geeft een verlies te zien van € 42.956; hiervan is € 10.739 voor rekening van TBV Wonen. Inmiddels is er opdracht gegeven voor taxatie van het vastgoed van de BV. Op basis van deze taxatie en de diverse projectplannen zal de waarde van het "onderhanden werk"worden aangepast. Eventuele correcties worden in de jaarrekening over 2012 van TBV Wonen verwerkt.

Mutatie actuele waarde materiële vaste activa

Mutatie in boekjaar -10.054.895 -14.262.789

Totaal mutatie actuele waarde materiële vaste activa -10.054.895 -14.262.789

Overige informatie

Gemiddeld aantal medewerkersIn 2011 waren gemiddeld 90 werknemers (83 formatieplaatsen) in dienst die allen waren aangesloten bij hetPensioenfonds voor Woningcorporaties. Ultimo boekjaar waren dat er 88. In 2010 waren gemiddeld 91 medewerkersin dienst.

Bezoldiging bestuurder en Raad van Toezicht

Het totaal bedrag aan bezoldiging voor de directie-bestuurder bedroeg in 2011 € 200.935,- De vergoeding voor de voorzitter van de Raad van Toezicht bedroeg € 12.160 per jaar. De overige 4 leden van de Raad ontvingen in 2011 elk € 9.500,-.

Tilburg, 9 mei 2012

Drs. R. VinkeDirecteur-bestuurder


121

15.1 GECONSOLIDEERDE BALANS PER

ACTIVA 31-12-2011 31-12-2010(x € 1) (x € 1)

VASTE ACTIVA

Immateriële vaste activaGoodwill 0 14.518

Totaal immateriële vaste activa 0 14.518

Materiële vaste activaOnroerende en roerende zaken in exploitatie 340.671.000 336.196.000Onroerende zaken verkocht onder erfpacht 413.596 180.243Onroerende en roerende zaken in ontwikkeling 10.962.187 2.743.776Onroerende en roerende zaken ten dienste van de exploitatie 8.323.215 8.431.842Onroerende en roerende zaken verkoop onder voorwaarden 21.206.199 21.256.186

Totaal materiële vaste activa 381.576.197 368.808.047

Financiële vaste activaDeelnemingen 2.244.568 2.295.411Overige vorderingen 420.180 409.180

Totaal financiële vaste activa 2.664.748 2.704.591

Totaal vaste activa 384.240.945 371.527.156

VLOTTENDE ACTIVA

Voorraden 143.276 144.939

Onderhanden koopprojecten 2.690.874 6.533.139

Voorraad koopwoningen 287.297 569.173

VorderingenHuurdebiteuren 430.992 416.995Gemeenten 169.059 98.670Belastingen 1.533.676 5.506.950Overige vorderingen 47.989 434.318Overlopende activa 892.991 1.089.825

Totaal vorderingen 3.074.707 7.546.758

Liquide middelen 29.014.891 39.393.006

Totaal vlottende activa 35.211.045 54.187.015

TOTAAL 419.451.990 425.714.171

Hoofdstuk 15 geconsolideerde jaarrekening


122

31 DECEMBER 2011

PASSIVA 31-12-2011 31-12-2010(x € 1) (x € 1)

EIGEN VERMOGEN

Overige reserves 107.710.661 113.834.200

Resultaat boekjaar 1.218.642 -6.123.539

Totaal eigen vermogen 108.929.303 107.710.661

VOORZIENINGEN

Voorziening onrendabele investeringen 4.570.681 3.805.073Overige voorzieningen 378.828 505.103

Totaal voorzieningen 4.949.509 4.310.176

LANGLOPENDE SCHULDEN

Leningen overheid 1.598.230 1.614.297Leningen kredietinstellingen 268.929.403 277.773.389Waarborgsommen 5.276 5.209Terugkoopverplichting verkoop onder voorwaarden 21.621.817 21.256.186

Totaal langlopende schulden 292.154.726 300.649.081


Schulden aan gemeenten 534.229 1.443.076Schulden aan leveranciers 3.120.928 2.592.632Schulden ter zake van belastingen en premies soc. verzekering 1.454.269 317.669Overige schulden 679.744 598.446Overlopende passiva 7.629.282 8.092.430

Totaal kortlopende schulden 13.418.452 13.044.253

TOTAAL 419.451.990 425.714.171


123

15.2 GECONSOLIDEERDE WINST-EN VERLIESREKENING OVER 20112011 2010

(x € 1) (x € 1)

BEDRIJFSOPBRENGSTEN



BEDRIJFSLASTEN












124

Alleen die zaken zijn toegelicht die afwijken van de enkelvoudige jaarrekening.De waarderingsgrondslagen zijn conform de in de enkelvoudige jaarrekening opgenomen waarderingsgrondslagen.De consolidatie betreft TBV Holding BV (100% eigendom TBV Wonen) en TBV Triborgh Bouwontwikkeling BV (100% eigendom van TBV Holding BV).

15.4 TOELICHTING OP DE BALANS

IMMATERIËLE VASTE ACTIVA 31-12-2011 31-12-2010(x € 1) (x € 1)

Goodwill 0 14.518

Betaalde goodwill bij deelname Gezamenlijke Participatie Triborgh BV 72.586Afschrijving t/m 2011 72.586

Saldo 31 december 2011 0

FINANCIËLE VASTE ACTIVA

Deelnemingen 2.244.568 2.295.411Overige vorderingen 420.180 409.180

Totaal 2.664.748 2.704.591

Deelnemingen

Op 31 dec 2011 bedraagt de waarde per deelneming:

Deelneming Stadsontwikkelingmaatschappij Tilburg BV per 31 december 2010 697.715Correctie 2010 obv definitief jaarverslag 2010 -49.266Aandeel resultaat 2011 -10.739

Saldo per 31 december 2010 637.710

Deelneming in Triborgh Bouwontwikkeling VOF per31 december 2010 1.260.538Aandeel resultaat 2011 16.249Winstuitkering in 2011 0

Saldo per 31 december 2011 1.276.787

Deelneming in Triborgh Koolhoven BV per 31 december 2010 58.362Aandeel resultaat 2011 -8.696


Deelneming GEM Koolhoven Beheer BV per 31 december 2010 4.870Aandeel resultaat 2011 327


Deelneming Gezamenlijke Participatie Triborgh BV per 31 december 2010 270.546Aandeel resultaat 2011 1.195


Triborgh Vastgoed BVper 31 december 2010 3.380Aandeel resultaat 2011 87


De waarde van de deelnemingen zijn bepaald op basis van voorlopige jaarcijfers van de BV 's en deVOF. Eventuele wijzigingen worden in de volgende jaarrekening aangepast.


125

31-12-2011 31-12-2010Overige vorderingen (x € 1) (x € 1)

Lening Lease Plan Auto NV 303.000 292.000Renteloze lening WIZ 117.180 117.180

Totaal 420.180 409.180

Lening Lease Plan Auto NV


Mutaties in het boekjaar:- Aflossingen 67.000 54.000- Verstrekkingen 78.000 63.000


Door TBV Wonen worden aan LeasePlan Nederland NV gelden beschikbaar gesteld voor de aanschaf van auto's welke bij TBV Wonenin gebruik zijn. De hoogte van de lening is afhankelijk van de boekwaarde van de auto's.

Renteloze lening Stichting Woning in Zicht


Mutaties in het boekjaar:- Aflossingen 0 0- Verstrekkingen 0 0


Door de participanten in de Stichting Woning in Zicht is in 2006 een renteloze lening vertrekt aan de stichting. Deze lening is in de loop van 2008 verhoogd naar € 117.180,-. In 2011 zal worden gestart met de aflossing van deze lening.Alle overige vorderingen hebben een resterende looptijd langer dan één jaar.


126

31-12-2011 31-12-2010(x € 1) (x € 1)

VLOTTENDE ACTIVA

Vorderingen

Huurdebiteuren 430.992 416.995Gemeenten 169.059 98.670Belastingen 1.533.676 5.506.950Overige vorderingen 47.989 434.318Overlopende activa 892.991 1.089.825

Totaal 3.074.707 7.546.758

Belastingen


Terug te onvangen vennootschapsbelasting 1.533.676 5.186.431Terug te ontvangen BTW inzake de pro-rata BTW-teruggaaf op algemene kosten 0 320.519

Totaal 1.533.676 5.506.950

Overige vorderingen


Nieuwbouwprojecten 0 256.484Doorbelasting aan zorginstellingen 21.626 139.946Diverse debiteuren 26.363 37.888

Totaal 47.989 434.318

Liquide middelen


Direct opvraagbaar:

Kas 699 991ING-bank 7.506 26.879Rabobank 6.818 15.696v Lanschot 745 0

Subtotaal 15.768 43.566

Op termijn uitgezet:Depositorekening per 31 december Rabobank 118.134 147.888

v Lanschot 10.000.000 30.000.000Artesiabank 80.989 9.201.552SNS-bank 8.800.000 0ING-bank 10.000.000 0

Subtotaal 28.999.123 39.349.440

Totaal 29.014.891 39.393.006


127

31-12-2011 31-12-2010(x € 1) (x € 1)


Schulden aan gemeenten 534.229 1.443.076Schulden aan leveranciers 3.120.928 2.592.632Schulden ter zake van belastingen en premies sociale verzekering 1.454.269 317.669Overige schulden 679.744 598.446Overlopende passiva 7.629.282 8.092.430

Totaal 13.418.452 13.044.253

Schulden ter zake van belastingen en premies social e verzekering

Energiebelasting 40.044 14.924Loonbelasting en sociale lasten 128.273 135.894Omzetbelasting 1.255.392 84.792Pensioenfonds 30.560 82.059

Totaal 1.454.269 317.669

Overige schulden

Rekeningcourant Stichting Sociaal Fonds TBV Wonen 63.407 62.148Saldi VvE's en fondsen voor kwalitatieve verplichtingen 608.400 519.113Rekening-courant deelnemingen 3.156 3.156Overige 4.781 14.029

Totaal 679.744 598.446


128

15.5 Toelichting op winst- en verliesrekening

BEDRIJFSOPBRENGSTEN 2011 2010(x € 1) (x € 1)

Overige bedrijfsopbrengsten

Vergoedingen/verrichte diensten 566.932 405.365Woningaanpassingen 107.437 279.207Overigen 164.757 1.355.016

Totaal 839.126 2.039.588

BEDRIJFSLASTEN

2011 2010Afschrijvingen op immateriële en materiële vaste ac tiva (x € 1) (x € 1)

Goodwill 14.518 14.517Onroerende en roerende zaken in exploitatie 0 0Onroerende en roerende zaken ten dienste van de exploitatie 370.128 420.507

Totaal 384.646 435.024


Overige kostensoortenOverige personeelskosten 294.294 349.091Huisvestingskosten 380.382 320.898Kosten Raad van Toezicht 54.877 30.528Algemene kosten 1.230.161 1.425.286

Zakelijke bedrijfslastenBelastingen 1.435.226 1.355.011Verzekeringen 126.052 122.143Contributie Aedes 58.667 59.433

Overige lastenVerrekenbare servicekosten 2.168.558 2.100.671Niet verrekenbare servicekosten 540.750 511.025Overige directe exploitatielasten 752.374 885.335Overige indirecte lasten 40.683 38.494Heffing Centraal Fonds 369.654 341.147Maatschappelijke investeringen 179.344 201.315

Totaal 7.631.022 7.740.377


129

FINANCIËLE BATEN EN LASTEN2011 2010

Rentebaten en soortgelijke opbrengsten (x € 1) (x € 1)

Geactiveerde rente onroerende en roerende zaken in ontwikkeling 685.743 776.339Rente op overige vorderingen 142.969 12.106Rente op uitgezette middelen 880.314 1.348.993

Totaal rentebaten 1.709.026 2.137.438

Rentelasten en soortgelijke kosten

Rente leningen overheid 14.524 14.527Rente leningen kredietinstellingen 12.154.230 12.643.908Rente doorberekend aan waarborgsommen 68 67Overige financieringslasten 70.184 70.454Rente op kortlopende schulden 16.897 14.901

Totaal rentelasten 12.255.903 12.743.857

Saldo rente lasten en baten -10.546.877 -10.606.419

Belastingen

Vennootschapsbelasting -125.925 -2.066.485

Totaal vennootschapsbelasting -125.925 -2.066.485


Triborgh Bouwontwikkeling VOF 16.249 109.909Triborgh Koolhoven BV -8.696 -45.799GEM Koolhoven Beheer BV 327 -1.444Deelneming Gezamenlijke Participatie Triborgh BV 1.195 7.994Triborgh Vastgoed BV 87 71Stadsontwikkelingsmaatschappij Tilburg BV -60.005 -41.444Afwikkeling Tympanon Projectontwikkeling BV 0 -34

Totaal resultaat deelnemingen -50.843 79.253


130


131

Hoofdstuk 16 Overige gegevens

RESULTAATBESTEMMING

Het resultaat over het boekjaar bedraagt € 1.218.642 en komt ten gunste van de algemene reserve.

BELANGRIJK GEBEURTENISSEN NA BALANSDATUM

Op het moment van opstellen van de jaarrekening waren er geen belangrijke gebeurtenissen na balansdatum bekend.

CONTROLEVERKLARING blz 132


132


133


134


135


136

Complex-nummer Aantal Bouw jaar

Woningen Diversen

Kasteel Noord -

etagewoningen zonder lift

6087 Kasteel Noord 102 1987

6090 Merode - eengezinswoningen 197 1989

6091 Merode - etagewoningen 33 1989

6094 Merode overige 77 20 1992

6095 President Mandelahof 65 1 1994

6096 Barbacane/Bastion 49 7 1994

6097 Driehuize 39 1996

6100 Kalenbergplaats/Klundertplein 86 1996

6101 Tuindorp De Kievit 48 1996

6102 Traverse 16 1996

6103 Raamsdonkstraat 40 1997

6104 Midslandstraat 40 1998

6105 Sappemeersingel/Sneekstraat 61 2000

6106 Santpoortplein/Sneekstraat 63 2001

6107 Olivijn & Jade 34 3 2004

6109 St Jozefzorg 54 1982

6110 Inleunwoningen Koningsvoorde 15 1984

6112 Woonvoorziening De Grebbe 10 1 2001

6117 Koningsvoorde 78 2004

6118 Clarissenklooster 31 4 2006

6128 Gasthuisring 32 80 2008

6135 Korte Hoefstraat 10 2006

6140 Leyendaal 15 2006

6141 Phoenix 40 40 2008

6142 Bouwmeesterbuurt (voorheen koop) 24 2011

6145 Energieplein 26 2 2011

6148 Koolhoven 41 2006/08

6149 Koolhoven 44 2009

6152 Koolhoven 6 6 2009

6153 Koolhoven 54 2009/10/11


6156 La Scala 21 2010/11


6158 Buurstede Oosterhout 21 2010

6161 Bouwmeesterbuurt 2e fase 17 2010

6162 Grebbe 2 21 2011

6163 Bouwmeesterbuurt Ringbaan West 31 1 2011

6159 Deprez 1 2010

Totaal 6084 661

6086 184 1983

Bijlage A


137

Verzorgingshuizen

Complex-nummer Aantal Bouw jaar

zorgeenheden Diversen

6108 Verzorgingshuis St Jozef 119

6115 Mariahof hospice en Zonnehof 43

6116 Mariahof tijdelijke verhuur

6117 Koningsvoorde 70 3 2004

6120 Verzorgingshuis Koningsvoorde (oud) 43 1

6125 Mariëngaarde

6129 Gasthuisring 151 2 2008

426 6


138

Bijlage B: verslag en deelnemers belanghoudersbijee nkomst Maatschappelijk ondernemen Expert Gerhard Hup watTwest Gespreksleider Marian van den Bergh TBV Wonen Deelnemers Ellen Quanten Traverse

René Scherpenisse Tiwos Peter van den Hombergh Prisma West-Brabant Toon van de Wiel Huurders Belangen Organisatie Ingrid van Huijkelom Het Laar Karin de Jong De Twern Hanneke Doevendans Doevendans

• TBV Wonen moet een sociale corporatie blijven; • Terug naar de kerntaak van een woningcorporatie (schoenmaker, blijf bij je leest),

waarbij blijvend aandacht moet zijn voor de gemeenschap in de wijk; • De rol van de overheid is aan het veranderen. Dit maakt dat de rol van corporaties

ter discussie staat; waar zijn corporaties wel en niet verantwoordelijk voor? Maak daarin duidelijke keuzes;

• TBV Wonen en de zorgen welzijnsorganisaties waar zij mee samenwerkt zouden minder voor de klant moeten denken, maar juist veel meer met de klant mee moeten denken. Geef wijkbewoners en professionals in de wijk de verantwoordelijkheid mee te denken aan oplossingen en doe dit op kleinschalig niveau;

• Zorg voor meer flexibiliteit en snelheid; • Zoek communities op of organiseer communities; • “Verbindingsofficier” tussen hard en zacht.

Concurreren door excellente dienstverlening Expert Jan den Bakker Elisabeth Ziekenhuis Gespreksleider Susanne Lohf TBV Wonen Deelnemers Julius Roorda De Wever

Albert Latijnhouwers Gemeente Tilburg Theo Schneijdenberg Amarant Toine Naber LBB-Naber Toine Meeuwsen Alphons Coolen Riet van Beurden Huurders Belangen Organisatie

• Zorg voor een efficiënte en goed georganiseerde dienstverlening; • Sluit aan bij wat er leeft onder je klanten en probeer uit de waan van de dag te

blijven; • Neem je klanten serieus; • Empathie en professionaliteit sluiten elkaar niet uit, én-én is mogelijk; • Communicatie naar de klant is van groot belang voor verwachtingsmanagement.

Zeg wat je doet en ook binnen welke termijn, en doe wat je zegt; • Heb je primaire processen goed op orde; • Een corporatie heeft niet alleen te maken met individuele klanten, maar ook met hele

wijken als collectieve klant. Heb daar ook aandacht voor. Verrassende samenwerking Expert Bas van der Pol Cast Gespreksleider Emile Kint TBV Wonen Deelnemers Ralf Embregts MOM

Willem Jansen Huurders Belangen Organisatie Peter Keijzers Bedaux De Brouwer Architecten


139

Wim Corsten Thebe Jos Nijland MEE Regio Tilburg Cor van Zundert De Kerf & Van Sprang notarissen Cees Heerkens Heerkens Van Bavel

• Verrassende samenwerking kan ook vanzelfsprekende samenwerking zijn. Als je deze goed organiseert, kunnen daar verrassingen uit ontstaan;

• Zet jezelf soms bewust op het verkeerde been om verrassingen te laten ontstaan; • Samenwerkingspartners zitten vaak dichterbij dan je denkt; • Werkers in de wijk vanuit samenwerkingspartners kunnen vroegtijdig kansen of

problemen signaleren, probeer deze signalen naar een hoger plan te trekken; • Zoek voor verrassende samenwerking het gemeenschappelijk belang op.

Nieuwe markten Expert Sjoerd Hooftman KWH Gespreksleider Jaap Boogaard TBV Wonen Deelnemers Peter Picavet Remmers Bouw

René Ooms Hart van Brabant Makelaardij John Molenschot Schakelring Lian Smits Kompaan en De Bocht Camiel van Stegeren AS Architecten Michiel Roelofs Hurks Liesbeth Leijssen Universiteit van Tilburg

• Uit onderzoek van KWH blijkt dat huurders vooral een corporatie willen die bereikbaar en betrouwbaar is, en een oplossing biedt bij problemen;

• Nieuwe initiatieven die corporaties ondernemen worden vaak minder gewaardeerd door huurders. Hoe verder de initiatieven van de huurder af staan (woning-woongebouw-woonomgeving-wijk-etc.), hoe minder de initiatieven gewaardeerd worden;

• Kijk bij het aanboren van nieuwe markten naar vraagstukken die leven onder huurders en daarom herkend worden, dit zorgt voor legitimiteit;

• Laat de klant of doelgroep aansluiten bij je producten en diensten; • Kies initiatieven die in het verlengde liggen van wonen; • Betrek bewoners bij het ontwerpen of beheren van vastgoed door bijvoorbeeld co-

creatie of beheerbudgetten; • Kies voor slimme doorstromingbevorderende initiatieven, zoals het oormerken van

een deel van het bestaand bezit, het bouwen in een duurder segment, het bieden van extra’s of het aanbieden van speciale koopproducten;

• Leg een verband tussen wonen en werken; • Faciliteer startend ondernemerschap van jonge in Tilburg opgeleide personen, om

hen voor de stad te behouden; • Durf dapperder te zijn bij het stimuleren van projecten op het punt van sociale

stijging van bewoners van woningen van TBV Wonen, met name in probleemgebieden;

• Intensiveer de inspanningen op het gebied van studentenhuisvesting, waarbij ook elementen als esthetiek van woongebouwen, woon-/werken recreatieve

voorzieningen een rol spelen.


140

Investeren op het scherpst van de snede Expert Rob Schreppers BNG Gespreksleider Johan de Bresser TBV Wonen Deelnemers Leen Bijl BDO

Mark Hesselman CFV Jan Huffmeijer TBV Wonen Koen Peters Mannaerts & Appels Roel van Gurp Casade Willem Daamen Daamen Notarissen Gerard Klaassen Huurders Belangen Organisatie Jan van Wezel watTwest

• Corporaties worden gebruikt als spaarvarken, daarom moeten er duidelijke keuzes gemaakt worden, waarbij vragen gesteld kunnen worden als: “wat doe ik wel en wat niet?” en “wat vind ik belangrijk?”

• Corporaties staan voor een nieuwe scheiding tussen DAEB en niet-DAEB (Dienst van Algemeen Economisch Belang);

• Door de scheiding DAEB en niet-DAEB staan corporaties voor een complex probleem, daar middeninkomens hierdoor tussen wal en schip lijken te vallen;

• Een oplossing voor dit complexe probleem kan mogelijk gevonden worden in een goede samenwerking met andere partijen om een discussie te voeren over welke keuzes gemaakt moeten worden;

• Advies aan Rijksoverheid om de inkomensgrens van € 33.000 en de maximale huurprijsgrens van € 652 beiden te verhogen.


141

In dit overzicht zijn alleen de verbindingen opgenomen als er sprake is van een eigendomsverhouding of dat er sprake is van onderlinge leningen of een rekening courant-verhouding. Een toelichting op de overige verbindingen is in in hoofdstuk 11 opgenomen.

Jaarrek. 2011 Financieel belang deelname corporatieNaam rechtspersoon/ Aard werk- Conso- Eigen Geplaatst kapitaal en resultaat Verstrekte geldlening Rekening courant Garantiesvennootschap zaamheden lidatie vermogen door perc. door door + / aan - door toelichting

TBV Holding BV Moedermaatschappij van ja 918 TBV Wonen 918 100% TBV Wonen 689 neeTBV Triborgh BV max. € 907.560

TBV Triborgh Bouwontwikkeling BV Participeren in Triborgh ja 841 TBV Holding BV 841 100% TBV Holding BV 763 Triborgh Koolhoven BV -2 neeBouwontwikkeling VOF, max. € 907.560 GEM Koolhoven Beheer BV -1Triborgh Koolhoven BV enGEM Koolhoven Beheer BV

Triborgh Bouwontwikkeling VOF Het gezamenlijk en voor neen 10.611 deeln. TBV Trib. BV 1.277 12,5% TBV Wonen 1.134 ING leninggezamelijke rekening drijvenvan een projectontw. bedrijfin de gemeente Tilburg

Triborgh Koolhoven BV Optreden als commanditair neen 397 TBV Triborgh BV 50 12,5% TBV Triborgh BV 2 neevennoot in Grondexploitatie-maatschappij Koolhoven CV

GEM Koolhoven Beheer BV Optreden als beherend neen 100 TBV Triborgh BV 5 5,2% TBV Triborgh BV 1 neevennoot in Grondexploitatie-maatschappij Koolhoven CV

Gezamelijke Participatie Triborgh BV Participeren in Triborgh neen 1.902 TBV Triborgh BV 272 14,3% neeBouwontwikkeling VOF,Triborgh Koolhoven BV enGEM Koolhoven Beheer BV

Triborgh Vastgoed BV Participeren in VOF neen 28 TBV Triborgh BV 3 12,5% neeFabriekskwartier

Stichting Woning in Zicht Gezamenlijk woonruimtever- neen 0 0 TBV Wonen 117 needelingssysteem van de vierTilburgse woningcorporaties

Stadsontwikkelingsmaatschappij Tegengaan van (dreigende) neen 2.551 TBV Wonen 638 25% neeTilburg BV verloedering van panden in

de binnenstad van Tilburg.

Bijlage B. verbindingen TBV Wonen per 31 december 2 011 (bedragen in € 1000)

jaarverslag TBV Wonen

Documents

Transcript of jaarverslag TBV Wonen