2013

Jaa

rversla

g

1

Productschap Wijn Jaarverslag 2013

Louis Braillelaan 80 Postbus 908

2700 AX ZOETERMEER T 079 368 7015 F 079 368 7016

E pw@wijn.nl I www.wijn.nl

2

INHOUDSOPGAVE

Voorwoord ................................................................................................................................... 5

Bestuur ........................................................................................................................................ 6 Verordeningen en besluiten ................................................................................................................ 7

Toelichting op de verordeningen en besluiten ................................................................................... 8

PBO-discussie .................................................................................................................................... 10

Verantwoording afbouw ............................................................................................................... 11

Afbouwplan 2013/ 2014 .................................................................................................................... 11

Beleidskeuzes ................................................................................................................................ 11

Financiering verplichtingen Productschap Wijn ............................................................................ 12

Reserves ........................................................................................................................................ 13

2014 ............................................................................................................................................... 14

Toezicht ............................................................................................................................................. 14

Intern toezicht ............................................................................................................................... 14

Code Goed Bestuur product- en bedrijfschappen ............................................................................ 15

Communicatie ............................................................................................................................... 16

Aanbesteding ................................................................................................................................. 16

Klachtenbehandeling ..................................................................................................................... 16

Rapport van bevindingen Interne Auditdienst .............................................................................. 16

Administratieve lasten ...................................................................................................................... 16

Samenwerkingsverbanden ................................................................................................................ 17

Internationale contacten ................................................................................................................... 17

Bezwaar en Beroep ........................................................................................................................... 17

Tuchtrecht ..................................................................................................................................... 18

Markt ......................................................................................................................................... 19 Marktonderzoek ................................................................................................................................ 19

Marktonderzoek 2013 ................................................................................................................... 19

Wijnverkoop in Nederland in 2013 ............................................................................................... 19

Resultaten CBS............................................................................................................................... 20

Accijnsopbrengsten Nederland ..................................................................................................... 22

Product en Dienst ....................................................................................................................... 23 Milieu ................................................................................................................................................. 23

Verpakking per liter wijn ............................................................................................................... 23

Ontwikkelingen gemiddeld glasgewicht ........................................................................................ 24

Recycledoelstellingen .................................................................................................................... 24

Accijnsverhoging................................................................................................................................ 25

Voedselveiligheid .............................................................................................................................. 26

3

Hyginecodes ................................................................................................................................ 26

Pesticidenresiduen en ochratoxine A ............................................................................................ 26

Alcohol en maatschappij ................................................................................................................... 27

Drank- en Horecawet .................................................................................................................... 27

Verantwoord alcoholgebruik ......................................................................................................... 27

Slogan Geen 18, geen alcohol .................................................................................................... 28

Zwangerschapspictogram .............................................................................................................. 28

BOB ................................................................................................................................................ 29

Reclamecode voor Alcoholhoudende dranken ............................................................................. 29

Relevante websites:....................................................................................................................... 31

Handhaving leeftijdsgrenzen ......................................................................................................... 31

Stuurgroep Alcohol Research (SAR) .............................................................................................. 32

Wijninformatiecentrum .............................................................................................................. 33 Bibliotheek ..................................................................................................................................... 33

WIC Oogstboekje 2013 .................................................................................................................. 33

Nationale Wijnweek ...................................................................................................................... 33

Open Dag Nederlandse Wijngaarden ............................................................................................ 33

Wijnpenning .................................................................................................................................. 34

ICT ...................................................................................................................................................... 34

Databank wijnimport ..................................................................................................................... 35

Databank cursussen/opleidingen .................................................................................................. 35

Digitale opgave .............................................................................................................................. 35

Arbeid ........................................................................................................................................ 36 Verankering Arbeid ........................................................................................................................... 36

Arbocatalogus ................................................................................................................................ 36

Levensfasebewust Personeelsbeleid ............................................................................................. 36

Wijnonderwijs ................................................................................................................................... 37

Nationale Wijndocentendag.......................................................................................................... 37

Magister Vini ................................................................................................................................. 37

Cursusdatabank ............................................................................................................................. 37

ScriptiePrijs Wijn ........................................................................................................................... 38

Stichting WijnExamens Nederland ................................................................................................ 38

Register Wijndocent ...................................................................................................................... 38

Medebewind .............................................................................................................................. 40 Wijn en Europese Unie ...................................................................................................................... 40

EU-wijnproductie ........................................................................................................................... 40

Afgeven importcertificaten ........................................................................................................... 40

4

NEDERLANDSE WIJNGAARDEN ................................................................................................... 41 Nederlandse wijnproductie ............................................................................................................... 41

Nationale Wijnkeuring ....................................................................................................................... 41

Financin ................................................................................................................................... 42 Schilthuiskorting ................................................................................................................................ 42

Balans per 31 december 2012 ........................................................................................................... 42

Toelichting op de balans ................................................................................................................ 43

Prognose financile resultaten over 2013 ........................................................................................ 45

Heffingen ........................................................................................................................................... 46

Financile relaties .............................................................................................................................. 47

PBO toets ....................................................................................................................................... 47

Dragende en niet-dragende organisaties ...................................................................................... 48

Bezoldiging functionarissen vallend onder de werkingssfeer van WNT ........................................... 49

Vergoeding bestuursleden ................................................................................................................ 50

Bijlage 1 Bestuur ........................................................................................................................ 51

Bijlage 2 Commissies .................................................................................................................. 53

Bijlage 3 Secretariaat Productschap Wijn .................................................................................... 54

5

VOORWOORD Geachte lezer, Het jaar 2013 was voor de organisatie en haar medewerkers een jaar waarin gewerkt werd aan de komende opheffing van het productschap en de daarmee gepaard gaande overdracht van werkzaamheden. Het traject naar die opheffing is definitief ingezet met de publicatie van het regeerakkoord van het Kabinet Rutte. In het regeerakkoord van VVD en PvdA werd namelijk het opheffen van publiekrechtelijke organen aangekondigd en daarmee ook de opheffing van het Productschap Wijn. Verder werd aangegeven dat een aantal publieke taken zullen worden ondergebracht bij het ministerie van Economische Zaken (EZ). Alle overige taken kunnen elders privaat worden ondergebracht, mits het bedrijfsleven dat wenselijk acht. In de periode kort voor het parlementaire zomerreces 2013 is er een intensieve informatie-uitwisseling geweest tussen de Eerste en Tweede Kamer enerzijds en de minister van EZ anderzijds. Zorg daarbij was de snelheid en de vereiste zorgvuldigheid bij de afbouw van de taken van de productschappen en de overname van als publiek aangemerkte taken. Deze zorg werd onder andere ingegeven door het feit dat er nog geen wetsontwerp voorlag tot formele afschaffing van de productschappen. De minister wees er op dat de (dragende organisaties van de) productschappen zelf al zo ver in het afbouwproces gekomen zijn (wegvallende financiering, taken en personeel) dat qua zorgvuldigheid een snelle overname van publieke taken vereist is, wil er geen sprake zijn van een discontinuteit in de beleidsuitvoering ten koste van bijvoorbeeld de exportpositie. De laatste maanden van 2013 is druk gewerkt aan het scenario waarin het productschap wordt opgeheven en taken worden ondergebracht bij zowel de overheid als het bedrijfsleven. Alle medewerkers van het Productschap Wijn zetten zich daar volledig voor in, terwijl zij zich tegelijkertijd bezinnen op hun carrire na het opheffen van het productschap. Het verslagjaar was het laatste jaar waarin Rene Bergkamp voorzitter was van het Productschap Wijn. Haar werd vanaf 1 december 2013 eervol ontslag verleend vanwege het aanvaarden van een andere functie. Via deze weg danken wij mevrouw Bergkamp voor de plezierige en constructieve samenwerking en haar inzet voor onze productschappen in een lastige periode. Voor u ligt het jaarverslag van het Productschap Wijn over het jaar 2013. Anders dan in andere jaren was het door de steeds verder teruglopende personele bezetting niet mogelijk om tegelijkertijd met dit jaarverslag de financile jaarrekening over het jaar 2013 uit te brengen. Halverwege 2014 zal de jaarrekening worden gepubliceerd. Beide verslagen geven dan een volledig en transparant beeld van de ontwikkelingen van het Productschap Wijn in 2013. Wij danken u voor uw interesse in onze werkzaamheden en vragen u om samen met ons ook in 2014 actief mee te blijven denken over de toekomst van de wijnsector. Bram Bierens Hans Burghoorn voorzitter secretaris

6

BESTUUR In de Nederlandse wijnsector verdienen ongeveer 10.000 mensen hun brood. Er zijn in ons land ongeveer 800 bedrijven die professioneel wijn importeren. Daarnaast houden bottelarijen, groothandelaren en detailhandel- en horecaverkooppunten zich bezig met de bewerking, opslag, distributie en afzet van wijn. De gezamenlijke omzet in wijn van de ondernemingen waarvoor het productschap is ingesteld wordt geschat op ruim 1,6 miljard euro. Het Productschap Wijn is in 1993 op verzoek van werkgeversorganisaties en vakbonden ingesteld. Het productschap heeft als wettelijke taak een het algemeen belang dienende bedrijfsuitoefening door de ondernemingen, waarvoor zij zijn ingesteld, te bevorderen, evenals het gemeenschappelijk belang van die ondernemingen en van de daarbij betrokken personen te behartigen. Het productschap biedt de wijnsector een wettelijk kader om via regelgeving en daden van vrij bestuur, met daarbij behorende gezamenlijke financiering (heffingen), tot een effectieve en efficinte aanpak van gezamenlijke belangen te komen. Het productschap is ingesteld voor groepen van ondernemingen die in het bedrijfsleven een verschillende functie vervullen bij wijn en wijnbouwproducten. Onder wijn wordt hierbij verstaan de drank die door alcoholische gisting is verkregen uit het sap van verse druiven, ook indien naderhand de alcohol hieraan geheel of gedeeltelijk is onttrokken, evenals de alcoholhoudende drank op basis van andere vruchten dan druiven. Onder wijnbouwproducten wordt mede verstaan halfproducten die voortkomen uit het bereidingsproces van wijn of vruchtenwijn. Het productschap is ingesteld voor ondernemingen waarin:

de bereiding van wijn of vruchtenwijn plaatsvindt; de be- of verwerking plaatsvindt van wijn, vruchtenwijn of wijnbouwproducten tot

gearomatiseerde wijnen, dranken of cocktails; het bottelen van wijn of vruchtenwijn plaatsvindt; de handel wordt uitgeoefend in wijn, vruchtenwijn of wijnbouwproducten.

De belangrijkste activiteiten van het productschap zijn:

overlegplatform voor het bedrijfsleven, ministeries en internationale organisaties over onder andere wet- en regelgeving;

adviseren over milieuaangelegenheden; uitvoeren vereenvoudigde regeling voor de Afvalbeheersbijdrage Verpakkingen; begeleiden van Arbo-activiteiten; verstrekken van hyginecodes; uitvoeren van wijnregelingen; voorlichten over verantwoord alcoholgebruik; voorlichten over handelspolitieke onderwerpen zoals douanetarieven en invoer; adviseren over levensmiddelenrechtelijke aangelegenheden zoals etikettering,

traceerbaarheid etc.; volgen van wetenschappelijk onderzoek op het gebied van alcohol en gezondheid en

daarover berichten; bevorderen van maatschappelijk verantwoord ondernemen; initiren en stimuleren van professioneel wijnonderwijs in Nederland; voorlichting geven over het product wijn; ondersteunen en voorlichten van de Nederlandse wijnproducenten.

7

Het bestuur van het Productschap Wijn bestaat uit 15 leden. Daarvan worden 9 leden door organisaties van ondernemers en 6 leden door organisaties van werknemers benoemd. Het bestuur benoemt uit zijn midden het dagelijks bestuur. De samenstelling van het bestuur vindt u in bijlage 1. De voorzitter bekleedt een onafhankelijke positie en wordt bij Koninklijk Besluit benoemd. De secretaris wordt benoemd door het bestuur. Bij het vaststellen van het beleid op specifieke terreinen wordt het bestuur geadviseerd door commissies. Het Productschap Wijn kent commissies voor marktonderzoek, milieuaangelegenheden, sociaal-economische aangelegenheden, verantwoord alcoholgebruik en de Stuurgroep Wijninformatiecentrum. De samenstelling van de commissies vindt u in bijlage 2. Bij de vergaderingen van het bestuur van het productschap kunnen ministerile vertegenwoordigers aanwezig zijn. Deze vertegenwoordigers hebben een raadgevende stem. De SER kan zich eveneens laten vertegenwoordigen.

Verordeningen en besluiten In het verslagjaar zijn de volgende verordeningen en besluiten vastgesteld:

- Verordening PW Herziene Begroting 2013 - Verordening PW Begroting 2014 - Wijziging V Verordening W bestemmingsheffing wijn 2009 - Wijziging VI Verordening W bestemmingsheffing wijn 2009 - Wijziging IV Verordening W financieringsheffing wijn 2009

Een volledig overzicht van de verordeningen en besluiten van het Productschap Wijn vindt u op www.wijn.nl. Naast bovengenoemde verordeningen zijn in 2013 de volgende verordeningen en besluiten van kracht:

- Instellingsbesluit Akkerbouwproductschappen; - Verordening W financieringsheffing wijn 2009; - Verordening W bestemmingsheffing wijn 2009; - Verordening HPA Wijn 2009; - Verordening W subsidieverstrekking 2010; - Verordening W wijnconcoursen 2009; - Verordening W registratie handelaren in wijn 2003; - Verordening W vacatiegeld en reis- en verblijfkosten 2011; - Verordening W algemene bepalingen 2012; - Verordening W tot wijziging van diverse verordeningen 2012; - Besluit W Commissies Wijn 2004; - Besluit W Stuurgroep WIC 2004; - Verordening W proefcommissie wijn; - Verordening W milieufonds wijn 2003; - Verordening W fonds wijn en wijnbouwproducten 2003; - Verordening W aflevering Franse AOC-wijn nieuwe oogst 2003; - Verordening W aflevering Franse landwijn nieuwe oogst 2003; - Verordening PW Reglement van Orde 2007; - Verordening PW Klachtenbehandeling 2007; - Besluit W aanwijzing IAD als toezichthouder tuchtrecht 2004; - Besluit W toezichthouder tuchtrecht 2003; - Mandaatregeling Productschap Wijn 2004; - Mandaatbesluit 2009.

8

Toelichting op de verordeningen en besluiten Verordening W registratie handelaren in wijn 2003 Teneinde over de voor het uitvoeren van de productschapstaken benodigde gegevens van de ondernemingen en de gehele sector te beschikken, heeft het productschap in onderhavige verordening de verstrekking hiertoe opgenomen. De verordening geldt voor alle wijnhandelaren en is voor onbepaalde tijd vastgesteld. Verordening W bestemmingsheffing wijn 2009 Met deze verordening wordt de bestemmingsheffing voor het fonds wijn en wijnbouwproducten en het milieufonds wijn vastgesteld. Het productschap is als publieksrechtelijke organisatie ingesteld voor alle ondernemingen in de wijnsector. Alle ondernemingen betalen mee aan de kosten van de invulling welke het productschap geeft aan de door de sector gewenste activiteiten. De heffing wordt gelegd op de ondernemer die aan het begin van de keten staat (de importeur of de producent). Doordat de heffing een onderdeel vormt van de kostprijs van het product, drukt deze op alle bedrijfsgenoten. Deze verordening geldt voor onbepaalde tijd. Verordening W financieringsheffing wijn 2009 Met deze verordening wordt de financieringsheffing vastgesteld. De opbrengst is bestemd voor de huishoudelijke uitgaven van het productschap alsmede de aan het HPA te verlenen bijdrage in de algemene kosten. De heffing wordt gelegd op de ondernemer die aan het begin van de keten staat (de importeur of de producent). Doordat de heffing een onderdeel vormt van de kostprijs van het product, drukt deze op alle bedrijfsgenoten. Deze verordening geldt voor onbepaalde tijd. Verordening HPA wijn 2009 De verordening HPA wijn 2009 bevat Nederlandse uitvoeringsbepalingen van de Europese wijnmarktordening en geldt voor alle wijnhandelaren en wijnproducenten. Deze verordening geldt voor onbepaalde tijd. Verordening W vacatiegeld en reis- en verblijfkosten 2011 Toelichting zie: hoofdstuk Financin / Vergoeding bestuursleden. Verordening W subsidieverstrekking 2010 Met deze verordening wordt de subsidiring vanwege het productschap voorzien van een algemene grondslag en van een nadere inkadering. De verordening strekt tot uitvoering van artikel 4:23 van de Awb. Verordening W wijnconcoursen 2009 In deze verordening wordt de procedure voor de erkenning van wijnconcoursen nader uitgewerkt. Naast een beoordeling van het keuringsreglement van de organiserende instantie bezoekt een medewerker van het productschap een erkend wijnconcours en controleert op de nalevering van het reglement. Verordening W algemene bepalingen 2012 Onderhavige verordening geeft algemene bepalingen en voorschriften over het voeren van administratie, het verlenen van inzage daarin en het verstrekken van gegevens door de bedrijven aan het productschap, dat iedere gewenste controle moet kunnen uitvoeren ter vervulling van de taken van het productschap. Deze verordening geldt voor alle wijnhandelaren en wijnproducenten en is voor onbepaalde tijd.

9

Verordening W tot wijziging van diverse verordeningen 2012; De Verordening W algemene bepalingen 2003 is vervangen door de Verordening W algemene bepalingen 2012. De verwijzingen in drie verordeningen van het productschap naar de verordening uit 2003 moeten daarom vervangen worden door verwijzingen naar de nieuwe verordening uit 2012, hetgeen in deze wijzigingsverordening is geregeld. Besluit W Commissies Wijn 2004 Met dit besluit worden de bestuurscommissies marktonderzoek, milieu, sociaal-economische aangelegenheden en verantwoord alcoholgebruik ingesteld. Het bestuur benoemt de leden iedere twee jaar. Besluit W Stuurgroep WIC 2004 Met dit besluit wordt de bestuurscommissie Stuurgroep WIC ingesteld. Het bestuur benoemt de leden iedere twee jaar. Verordening W proefcommissie wijn De proefcommissie adviseert het bestuur over restituties bij uitvoer van wijn en declassering van in bepaalde gebieden voortgebrachte kwaliteitswijn. Deze verordening geldt voor alle wijnhandelaren en is voor onbepaalde tijd. Verordening W milieufonds wijn 2003 Het fonds is ingesteld om verschillende activiteiten te financieren op het gebied van milieu. Deze verordening geldt voor alle wijnhandelaren en is voor onbepaalde tijd. Verordening W fonds wijn en wijnbouwproducten 2003 Het fonds is ingesteld om verschillende activiteiten te financieren op het gebied van wetenschappelijk onderzoek, marktonderzoek, het verstrekken van informatie en het bevorderen van belangstelling voor wijn en wijnonderwijs. Deze verordening geldt voor alle wijnhandelaren en is voor onbepaalde tijd. Verordening W aflevering Franse AOC-wijn nieuwe oogst 2003 In deze verordening worden de kaderregels gegeven voor het in de handel brengen van Franse AOC-wijn nieuwe oogst. Deze verordening geldt voor alle wijnhandelaren en is voor onbepaalde tijd. Verordening W aflevering Franse landwijn nieuwe oogst 2003 In deze verordening worden de kaderregels gegeven voor het in de handel brengen van Franse landwijn nieuwe oogst. Deze verordening geldt voor alle wijnhandelaren en is voor onbepaalde tijd. Besluit W aanwijzing IAD als toezichthouder tuchtrecht 2004 In dit besluit worden bevoegdheden van een toezichthouder toegekend aan de Interne Auditdienst (IAD) van het HPA. Besluit W toezichthouder tuchtrecht 2003 In dit besluit wordt het bestuur de bevoegdheid gegeven leden van de IAD aan te wijzen voor het toezicht op de naleving van bepaalde autonome verordeningen. Verordening PW klachtenbehandeling 2007 De verordening inzake klachtenbehandeling zorgt ervoor dat mondeling of schriftelijk ingediende klachten behoorlijk en zorgvuldig worden behandeld. De verordening is de wettelijke vastlegging van het klachtenprotocol.

10

Verordening PW reglement van orde 2007 Het reglement van orde voorziet in spelregels voor de werkwijze van het bestuur. Mandaatregeling Productschap Wijn 2004 In deze regeling worden de mandaten geregeld voor het Productschap Wijn. Mandaatbesluit 2009 In dit besluit worden de mandaten toegekend.

PBO-discussie In aansluiting op de bespreking door de Tweede Kamer van het SER toezichtverslag in november 2010, is een motie van VVD, CDA en PVV aangenomen waarin het Kabinet onder meer wordt gevraagd te onderzoeken of er bepaalde activiteiten, naast medebewindstaken onmisbaar zijn, en zo ja hoe deze activiteiten zonder product- en bedrijfschappen zouden kunnen worden uitgevoerd. Deze motie bleek het begin van een traject waarin de schappen in volop in de politieke belangstelling zijn komen te staan. In reactie op de motie en na het EIM-onderzoek ter inventarisering van de taken van product- en bedrijfschappen en de beoordeling daarvan door de Commissie Jorritsma, heeft het Kabinet in oktober 2011 zijn visie op de toekomst van de PBO verwoord. De essentie daarvan was dat het takenpakket van de schappen, naast het uitvoeren van medebewindstaken, zich zou moeten beperken tot taken met een publiek belang (publieke taken), zoals plant- en diergezondheid, dierenwelzijn en voedselveiligheid en gezondheid. De meerderheid van de Tweede Kamer nam met de uitleg van het Kabinet geen genoegen en stemde in december 2011 bij motie voor afschaffen van de product- en bedrijfschappen. Aan het Kabinet werd verder verzocht met een voorstel te komen voor het onderbrengen van de wettelijke taken en voornoemde publieke taken. Daarnaast werd het Kabinet gevraagd om in overleg te treden met werkgevers- en werknemersorganisaties of en waar zij niet-wettelijke taken in het private domein wilden onderbrengen. Gedurende de demissionaire fase van het toenmalige kabinet is door de ministers Kamp van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW) en Verhagen van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie (EL&I) op 21 juni 2012 een brief aan de Tweede Kamer aangeboden. In de brief werd een reactie gegeven op de motie waarin is verzocht de product- en bedrijfschappen op te heffen en hun publieke (onmisbare) taken elders onder te brengen. Eind oktober 2012 werd de inhoud bekend van het regeerakkoord, dat aan de basis staat van het Kabinet Rutte-Asscher. In het akkoord stond onder andere dat product- en bedrijfschappen worden opgeheven. Verder stond er ook dat de medebewindstaken en autonome publieke taken vanaf 2014 door het Ministerie van Economische Zaken (EZ, voorheen EL&I) uitgevoerd moeten worden. Met het aantreden van het kabinet Rutte-Asscher is de verantwoordelijkheid voor de PBO overgegaan van de Minister van SZW naar de Minister van EZ. Het Kabinet heeft in 2013 bevestigd dat zolang er door de wetgever geen wet is vastgesteld inhoudende de afschaffing van onder meer de product- en bedrijfschappen, deze hun publiekrechtelijke bevoegdheden behouden, waaronder het opleggen van heffingen. Echter, voor publieke taken die per 1 januari 2014 overgaan naar het Ministerie van EZ, zal de financiering geschieden uit het op de Rijksbegroting hiervoor geoormerkte bedrag van 30 35 mln.

11

In de periode kort voor het parlementaire zomerreces 2013 is er een intensieve informatie-uitwisseling geweest tussen de Eerste en Tweede Kamer enerzijds en de minister van EZ anderzijds. Zorg daarbij was de snelheid en de vereiste zorgvuldigheid bij de afbouw van de taken van de productschappen en de overname van als publiek aangemerkte taken. Deze zorg werd onder andere ingegeven door het feit dat er nog geen wetsontwerp voorlag tot formele afschaffing van de productschappen. De minister wees er op dat de (dragende organisaties van de) productschappen zelf al zo ver in het afbouwproces gekomen zijn (wegvallende financiering, taken en personeel) dat qua zorgvuldigheid een snelle overname van publieke taken vereist is, wil er geen sprake zijn van discontinuteit in de beleidsuitvoering ten koste van bijvoorbeeld de exportpositie. Eind 2012 heeft het Ministerie van EZ het Programma PBO opgesteld om de afspraken uit het regeerakkoord te realiseren. Het doel van het programma is tweeledig. Ten eerste het onderbrengen van publieke taken bij het Ministerie van EZ en ten tweede de opheffing van de PBO als stelsel. In het verslagjaar leverden ook de akkerbouwproductschappen input voor het programma en had de voorzitter zitting in de klankbordgroep.

Verantwoording afbouw

Reeds na aanname van de tweede motie heeft de SER bij brief zijn visie verwoord over zijn toezichttaak, in het bijzonder bij voornemens om delen van taken onder te brengen bij private organisaties. Een half jaar later (juli 2012) kwam de SER/Toezichtkamer met de Leidraad afbouw of opheffing product- en bedrijfschappen. Deze leidraad beoogt inzicht te bieden in de toepassing van de geldende wet- en regelgeving in de situatie van afbouw of opheffing van schappen als ook in de financile en juridische risicos daarbij. In de leidraad wordt aangeraden om een afbouwplan op te stellen als onderdeel van de toelichting op een herziene (2013) of een nieuwe begroting (2014), waaruit de gemaakte beleidskeuzes voldoende zichtbaar worden (inzichtsvereiste). Een dergelijk afbouwplan is in 2013 gemaakt, vastgesteld door het Bestuur van het productschap en te vinden via de homepage van de website.

Afbouwplan 2013/ 2014 Het productschap heeft het jaar 2013 gebruikt om de afbouw van het productschap in gang te zetten en de gevolgen daarvan in beeld te brengen. In het afbouwplan is weergegeven op welke manier bepaalde werkzaamheden in de toekomst worden gecontinueerd en hoe de financiering hiervoor in eerste aanleg is geregeld.

Beleidskeuzes

Het Productschap Wijn vervult een aantal taken ten behoeve van de handelsketen in de wijnsector. Binnen het productschap wordt een aantal thematische werkvelden onderscheiden. Het bestuur van het productschap heeft een keuze gemaakt voor een scenario waarin de totale afbouwverplichtingen ten aanzien van het personeel ten laste worden gebracht van begrotingsjaar 2013, maar waarin de financiering van de afbouwverplichtingen plaatsvindt in 2014. In 2014 zal er nog een klein secretariaat zijn dat zich naast het begeleiden van het opleggen en het innen van de heffing, richt op het vervullen van beheertaken en de wettelijke bestuurstaken. De kosten van dit secretariaat worden (dus) ook ten laste gebracht van de herziene begroting 2013. In onderstaande tabel is een overzicht opgenomen van de werkvelden, de taken in hoofdlijnen en de bestemming die deze taken krijgen na de opheffing van het productschap. Is er sprake van een taak die door de overheid is aangemerkt als publieke taak, dan wordt deze overgenomen door de overheid. Voor niet-publieke taken geldt dat het bestuur besluit of een taak wordt beindigd danwel dat deze wordt overgedragen aan een derde.

12

Sector Subfunctie bestemming:*) Bestuur & organisatie - Bestuur Algemeen

- Bestuur Secretariaat (3) (3)

Markt - Wijnmarkt (3) Alcohol en Maatschappij - Wijn en wijnbouw / kwaliteit (2) - Milieu

- Alcohol en Maatschappij - Voedselveiligheid

- Monitoring - PLW

(2) (2)

(2) (1)

Voorlichting - Wijninformatiecentrum (2) Arbeid en Scholing - Sociale aangelegenheden en Arbo-voorlichting (3) - Scholing (2) Medebewind - HPA Verordening Wijn / Brussel (1)

*): een aantal van de aangegeven bestemmingen is nog voorwaardelijk, omdat het bijvoorbeeld

afhankelijk is van de vorming en het takenpakket van nieuwe private samenwerkingsverbanden resp. een brancheorganisatie (BO)

toelichting: (1): aangemerkt als publieke taak: naar de overheid (2): overdracht naar private partij (3): activiteit wordt beindigd

Financiering verplichtingen Productschap Wijn

Onderdeel van de afbouw van het Productschap Wijn is dat wordt voorzien in de financiering van de openstaande verplichtingen. In de (herziene) begroting bij afbouw of opheffing van schappen wordt uitgewerkt hoe het schap ervoor zorgt dat op het moment van opheffing aan alle verplichtingen is voldaan en dat alle mogelijke toekomstige verplichtingen financieel zijn afgedekt. De verplichtingen die het Productschap Wijn in 2014 (en eventueel daarna) heeft vloeien voort uit het Sociaal Plan en uit een mogelijk ongunstige uitspraak van de rechter in de juridische procedures tegen het productschap. In principe dient de financiering van deze verplichtingen vanuit de algemene heffing te worden opgebracht. In onderstaande tabel zijn de verplichtingen en de reserves vermeld, waarbij wordt opgemerkt dat de kosten van het Sociaal Plan in 2013 zijn genomen. Financile verplichtingen en reserves (in )

2013 2014 Bestemmingsreserve 31/12 2.703,800 1.715.100 Algemene reserve 31/12 -559.600 266.600

geschatte reserve per 31/12 2.144.200 1.981.700

Verplichtingen sociaal plan (worst case) en afbouwkosten 1.900.000 juridische procedures (worst case) 1.200.000 projectverplichtingen 0

13

Het bestuur van het Productschap Wijn heeft het voornemen om met ingang van 1 januari 2014 alleen nog een heffing op te leggen om aan de wettelijke verplichtingen van het productschap te kunnen voldoen. De bestemmingsheffing wordt met ingang van 1 januari 2014 op nul gesteld en de financieringsheffing blijft in 2014 0,30. De totale heffing wordt met ingang van 1 januari 2014 verlaagd van 0,58 naar 0,30 per hectoliter wijn,

Reserves

In het geval er, na te hebben voorzien in alle (toekomstige) verplichtingen, vermogen resteert, dient het bestuur van het productschap te besluiten hoe met dat vermogen moet worden omgegaan. Bij opheffing van het productschap resteert hoogstwaarschijnlijk alsnog een batig saldo in de bestemmingsreserve. De organisaties die vertegenwoordigd zijn in het Productschap Wijn, hebben gezamenlijk besloten tot de oprichting van een tweetal stichtingen om de juiste besteding van de bestemmingsreserve te garanderen. De Stichting Wijnonderwijs Nederland zal zich toeleggen op het bevorderen van het professioneel wijnonderwijs en de Stichting Wijnfonds zal zich toeleggen op het stimuleren van de verantwoorde consumptie van wijn. De doelgroep van de stichtingen komt overeen met de doelgroep het productschap. Op grond van de Leidraad afbouw of opheffing product- en bedrijfsschappen van de SER is: overdracht van middelen naar andere partijen (publiek/privaat) pas dan mogelijk wanneer in het afbouw-/opheffingsplan bij de (herziene) begroting onderbouwd is op welke wijze het schap voorziet in waarborgen en garanties, zodat de door de bedrijfsgenoten opgebrachte middelen zoveel als mogelijk worden benut voor het doel of de doelgroep waarvoor deze bijeengebracht zijn. Voor de activiteiten die voorheen uit de bestemmingsheffing werden gefinancierd worden fondsen ingesteld, welke door de Stichtingsbesturen worden beheerd. De hoogte van het bedrag dat vanuit de bestemmingsreserves in elk fonds wordt gestort wordt vastgesteld op basis van het begrote aandeel (percentage) van de betreffende activiteit in 2014 in de totale uitgaven van het productschap aan die activiteiten gezamenlijk in dat jaar. De fondsen kunnen pas gevuld worden vanuit de reserves van het productschap nadat aan alle verplichtingen is voldaan en hiervoor goedkeuring is verkregen van de Toezichtkamer van de SER. Indien de gerechtelijk procedure niet leidt tot claims tegen het productschap of wanneer deze wel leidt tot claims maar er alsnog een batig saldo resteert, dan worden deze gelden conform de hieronder genoemde percentages over de fondsen verdeeld. Het saldo dat resteert na vereffening zal conform de hieronder genoemde percentages worden toebedeeld aan de fondsen. Het bestuur van de stichtingen wordt benoemd door de representatieve brancheorganisaties die nu vertegenwoordigd zijn in het bestuur van het Productschap Wijn. De Stichtingsstatuten worden voorts zo opgesteld dat het mogelijk is erkenning te verkrijgen als EU-brancheorganisatie.

Verdeling bestemmingsgelden

In de Stichting Wijnfonds worden de volgende fondsen ondergebracht: a. Campagnefonds Verantwoorde Wijnconsumptie (in begroting 2014 230.000; 26,59% van

totaal) b. Fonds Stichting Verantwoord Alcoholgebruik (in begroting 2014 130.000; 15,03% van

totaal)

14

c. Fonds Verpakkingenregeling (in begroting 2014 70.000; 8,09% van totaal) d. Fonds Voedselveiligheid (in begroting 2014 15.000; 1,73% van het totaal) e. Fonds EU Brussel (in begroting 2014 10.000; 1,16% van het totaal)

In de Stichting Wijnonderwijs worden ondergebracht:

f. Fonds Wijnonderwijs (in begroting 2014 175.000; 20,23% van het totaal) g. Fonds Wijnexamens (in begroting 2014 60.000; 6,94% van het totaal) h. Fonds Wijnonderwijs Supermarkten (in begroting 2014 75.000; 8,67% van het totaal) i. Fonds Wijninformatie (in begroting 2014 96880; 11,20% van het totaal, sluitpost)

Ad a. Betreft de bijdrage aan campagnes van CBL en PVAD ter stimulering van het verantwoord

gebruik van alcoholhoudende dranken. Ad b. Betreft de bijdrage aan STIVA en de BOB campagne; Ad c. De kosten die betrekking hebben op de vereenvoudigde regeling van het verpakkingenfonds; Ad d. Betreft de kosten voor het onderhoud van de Hyginecode voor de wijnhandel; Ad e. Betreft de reis- en verblijfkosten bij de EU Commissie in Brussel. Ad f. Bijdrage aan samenwerkingsverband PW/FHKN ter stimulering van het wijnonderwijs Ad g. Bijdrage tbv cordinatie en bewaking wijnexamens en uitgifte diplomas Ad h. Bijdrage aan het CBL leerhuis ten behoeve van het wijnonderwijs in de supermarkten Ad i. Bijdrage voor instandhouding informatievoorziening o.a. via website en databank wijnimport.

Het genoemde bedrag is inclusief 45.300 arbeidskosten. Overigens gaan alle voorzieningen over naar de stichtingen die benodigd zijn voor de goede uitoefening van de overgedragen werkzaamheden, zoals lesboeken, websites e.d.

2014

Voor 2014 wordt de overdracht van werkzaamheden conform het afbouwplan vormgegeven.

Toezicht Het Productschap Wijn heeft als publiekrechtelijke bedrijfsorganisatie te maken met verschillende toezichthouders. Het toezicht kan als volgt worden onderverdeeld:

Van de SER is goedkeuring vereist voor de begroting, de jaarlijkse heffingsverordeningen en overige autonome verordeningen. Bovendien wijst de SER de werkgeversorganisaties en vakbonden aan die op basis van hun representativiteit binnen de wijnsector het recht hebben bestuursleden te benoemen. De SER toetst om de vier jaar de representativiteit van deze organisaties.

De minister van Economische Zaken is politiek verantwoordelijk voor de productschappen. Het productschap legt aan de minister iedere vier jaar verantwoording af over het eigen functioneren. Bovendien stuurt het productschap de minister vierjaarlijks een evaluatie van de eigen verordeningen.

Het ministerie van Economische Zaken toetst de bestemmingsheffingen.

Intern toezicht

Het kabinet streeft de laatste jaren een nieuwe rol en taakopvatting na bij het toezicht op de publieke taken. Het uitgangspunt hierbij is dat burgers, bedrijven en instellingen zelf verantwoordelijkheid dragen voor het handhaven van bepaalde regels, waardoor er sprake kan zijn van minder toezicht door de centrale overheid. Belangrijke begrippen zijn in dit kader intern toezicht, horizontale verantwoording en verticaal toezicht.

15

Intern toezicht is de wijze waarop de verantwoording en controle binnen het productschap wordt vormgegeven. In 2007 is gekomen tot een model waarbij het interne toezicht wordt uitgeoefend door de Interne Auditdienst van het HPA (IAD). Het bestuur van het HPA treedt daarbij op als auditcommissie. Dit model doet recht aan de verantwoordelijkheid van het bestuur, is doelmatig en maakt optimaal gebruik van de onafhankelijke positie en deskundigheid van de IAD.

Code Goed Bestuur product- en bedrijfschappen De bedrijfslichamen hebben op 30 maart 2007 aan de minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW), als cordinerend bewindspersoon voor de PBO, de Code Goed Bestuur product- en bedrijfschappen aangeboden. Deze is op 1 juli 2007 van kracht geworden. In de code zijn verschillende principes en uitwerkingen opgenomen ter bevordering van het transparant, democratisch en doelmatig functioneren van de schappen. De inhoud van de code beoogt een ieder, die actief is in de bestuurswereld van de bedrijfslichamen te stimuleren zich op een maatschappelijk geaccepteerde en verantwoorde wijze te gedragen en daar publiekelijk verantwoording over af te leggen. Uitwerkingen die voortvloeien uit de code zijn onder meer: Model voor het interne toezicht op de Code Goed Bestuur; Verordening PW Reglement van orde 2007; Verordening PW Klachtenbehandeling 2007; Integriteitsprotocol medewerkers (inclusief klokkenluidersregeling); Protocol PW Bestuurlijke integriteit; Communicatieplan Code Goed bestuur. Het Model voor het interne toezicht regelt dat het toezicht op de naleving van de code wordt neergelegd bij de Interne Auditdienst van het HPA. Deze dienst is onafhankelijk en rapporteert aan een auditcomit. Dit comit bestaat uit de leden van het bestuur van het HPA, dat op zijn beurt weer is samengesteld uit vertegenwoordigers uit de kring van het Productschap Wijn, Productschap Diervoeder en het Productschap Akkerbouw. Het reglement van orde voorziet in spelregels voor de werkwijze van het bestuur. De verordening inzake klachtenbehandeling zorgt ervoor dat mondeling of schriftelijk ingediende klachten behoorlijk en zorgvuldig worden behandeld. De verordening is de wettelijke vastlegging van het klachtenprotocol. Het Integriteitsprotocol Medewerkers is in 2007 aan de ondernemingsraad voorgelegd en begin 2008 gemplementeerd. In de code is eveneens een klokkenluidersregeling opgenomen. Het Protocol bestuurlijke integriteit betreft de uitwerking van onderdeel 2 van principe VI van de code. Het betreft nadere richtlijnen ten aanzien van transparant handelen, verantwoording en functiescheiding van leden van het bestuur, commissies en werkgroepen. Onder andere wordt aandacht besteed aan personele unies en het vraagstuk van dubbele petten. Zo is onder meer geregeld dat bestuursleden niet deelnemen aan beraadslagingen en/of besluitvorming, die hun persoonlijke of andere rechtstreekse belangen raken. In het overzicht bestuursleden met nevenfuncties is per bestuurslid aangegeven de datum van eerste benoeming, welke functie bekleed wordt binnen het productschap en welke voor het productschap relevante nevenfuncties hij/zij bekleedt. Dit overzicht is openbaar gemaakt via de website van het productschap.

16

Overeenkomstig het bepaalde in onderdeel 3 van de uitwerkingsparagraaf van principe 1 (benoemingsprocedure bestuur) heeft het productschap iedere benoemende organisatie aangeschreven met het verzoek slechts bestuursleden te benoemen, van wie duidelijk is dat ze aan de gedrags- en incompatibiliteitscriteria voldoen, die in de code zijn opgenomen.

Communicatie

Ook in 2013 zijn alle vergaderstukken, agendas en verslagen van het bestuur op de website geplaatst. Daarnaast staat er een inspraakpanel op de website. Door middel van dit inspraakpanel kunnen wijnhandelaren digitaal meebeslissen over belangrijke activiteiten van het Productschap Wijn. Ontwerpverordeningen worden niet meer alleen in het publicatieblad van de SER gepubliceerd, maar ook via vakbladen en de productschappensite onder de aandacht van belanghebbenden gebracht. Voor alle financile stukken geldt, dat deze worden opgesteld aan de hand van richtlijnen van de SER. De (herziene) begroting, de balans en de jaarrekening worden op de website geplaatst. Beleidsvoornemens, resultaten en voor het bedrijfsleven relevante ontwikkelingen worden regelmatig via persberichten en circulaires in de publiciteit gebracht. Verder organiseert het productschap regelmatig bijeenkomsten voor het bedrijfsleven.

Aanbesteding

Het productschap is als publiekrechtelijke instelling aanbestedingsplichtig volgens de van kracht zijnde Europese richtlijn (EG) 2004/18/EG en het 'Nederlands Besluit aanbestedingsregels voor overheidsopdrachten'. Gezien de op de Europese richtlijn en verordening gebaseerde drempelbedragen is het in 2013 niet noodzakelijk gebleken om de aanbestedingsprocedure te volgen.

Klachtenbehandeling

De Verordening W klachtenbehandeling 2007 biedt in artikel 1 onder c een ieder de mogelijkheid om een klacht in te dienen over de wijze waarop het productschap zich in een bepaalde aangelegenheid jegens hem of een ander heeft gedragen. Het Productschap Wijn heeft in 2013 geen klachten ontvangen.

Rapport van bevindingen Interne Auditdienst

De Interne Auditdienst Productschappen, in de hoedanigheid van intern toezichthouder, heeft in het voorjaar 2014 een onderzoek ingesteld naar de naleving van de principes van de Code Goed Bestuur in 2013 door de akkerbouwproductschappen. Dit onderzoek heeft niet geleid tot signalering van bijzondere aandachtspunten.

Administratieve lasten Het terugdringen van de administratieve lasten voor de bedrijfsgenoten is n van de speerpunten van het beleid van het productschap. Al in 2004 zijn op verzoek van het Adviescollege toetsing administratieve lasten alle verordeningen van de akkerbouwproductschappen en de daarmee gepaard gaande administratieve lasten in kaart gebracht. De SER heeft over deze inventarisatie en analyse op 31 augustus 2004 het rapport Nulmeting Administratieve Lasten PBO, integrale eindrapportage uitgebracht. Hieruit blijkt dat de administratieve lastendruk van het Productschap Wijn al bijzonder laag is. Bij het productschap heeft in 2013 geen verhoging van de administratieve

17

lastendruk plaatsgevonden. Met ingang van 1 januari 2011 kunnen alle wijnhandelaren de opgave digitaal indienen en bekijken wat zij in voorgaande periodes hebben ingediend. In 2008 hebben het Productschap Wijn en de Koninklijke Vereniging van Nederlandse Wijnhandelaren een overeenkomst gesloten met de Belastingdienst voor een vereenvoudigde regeling ter verlichting van de administratieve lasten met betrekking tot de verpakkingenbelasting. Deze overeenkomst was ook in 2013 van kracht, zij het met het Afvalfonds Verpakkingen als uitvoerder van de verpakkingenregeling. De administratieve lasten die het gevolg zijn van de jaarlijkse verplichte voorraadopgave aan de Europese Unie, zijn door de inspanningen van het productschap verdwenen. Het productschap doet een betrouwbare schatting voor alle ondernemingen gezamenlijk.

Samenwerkingsverbanden Sinds jaren werkt het Productschap Wijn met de commissies van het Productschap Dranken samen op de volgende gebieden:

wetenschappelijk onderzoek in de Stichting Alcohol Research (SAR) (bier en gedistilleerd); stimuleren verantwoord alcoholgebruik en verantwoorde reclame in Stichting Verantwoorde

Alcoholconsumptie (STIVA) (bier en gedistilleerd); voorlichting over alcohol en verkeer in BOB-campagne (bier en gedistilleerd); platform Alcohol & Jongeren (bier en gedistilleerd); voorlichting over Arbo-aangelegenheden (gedistilleerd, bier en frisdranken en waters); de Stichting WijnExamens Nederland (SWEN) (slijters); activiteiten in het kader van de Productschappencommissie Levensmiddelenwetgeving (bier

en gedistilleerd); milieuactiviteiten (bier, gedistilleerd en frisdranken en waters).

Internationale contacten Het Productschap Wijn maakt deel uit van de Nederlandse afvaardiging in het Beheerscomit Wijn van de Commissie van de EU. Het productschap onderhoudt contacten met de volgende internationale organisaties:

Organisation Internationale de la Vigne et du Vin (OIV); European Federation of Wine and Spirit Importers and Distributors; Comit Europen des Enterprises Vins (CEEV); Fdration Internationale des Vins et Spiritueux (FIVS).

Medewerkers van het productschap namen in 2013 als deskundige deel aan vergaderingen in Brussel en staan daarbij de ambtenaren van het ministerie van Economische Zaken terzijde. Door deelname aan het beheerscomit kan worden bijgedragen aan de totstandkoming van het beleid en de wetgeving van de Commissie.

Bezwaar en Beroep In 2011 heeft het College van Beroep voor het bedrijfsleven (CBb) uitspraak gedaan in een procedure inzake de rechtsgeldigheid van bepaalde heffingsverordeningen. Bovenstaande zaken hadden betrekking op de periode 2006 tot juli 2008. Deze bedrijven hebben sindsdien opnieuw bezwaarschriften ingediend tegen de nadien verschenen periodieke notas die op basis van de heffingsverordeningen waren opgelegd. De bezwaren zijn gedeeltelijk gegrond verklaard, namelijk voor die heffingsperioden waarvoor de

18

heffingsverordeningen nog niet rechtsgeldig waren in verband met de vertraagde goedkeuring. Overigens is het bezwaar ongegrond bevonden ook waar het de grief betreft van de conformiteit van de heffingsgrondslag eerste ontvanger in Nederland met de Accijnsrichtlijn. Tegen bedoelde beslissing op bezwaar is namens twee ondernemingen andermaal beroep bij het CBb ingesteld. In de beroepsprocedure zullen in het bijzonder de volgende rechtsvragen beantwoord moeten worden:

- is de tekst van de heffingsverordening voldoende duidelijk qua heffingsgrondslag? - is de tekst van de heffingsverordening in strijd met de accijnsrichtlijn?

In het begin van het verslagjaar heeft het productschap een verweerschrift ingediend. Begin 2014 heeft de mondelinge behandeling van het beroep bij het CBb plaatsgevonden. Een uitspraak is eerst in het voorjaar van 2014 te verwachten.

Tuchtrecht

De productschappen zijn overeengekomen om ten behoeve van handhaving autonome verordeningen tuchtgerecht een gemeenschappelijk secretariaat op te richten en wel bij het Instituut voor Agrarisch Recht. In het verslagjaar zijn geen zaken voor het tuchtgerecht gebracht.

19

MARKT

Marktonderzoek Het doel van het marktonderzoek van het Productschap Wijn is inzicht krijgen in de samenstelling en ontwikkeling van de Nederlandse consumentenmarkt voor wijn. Het productschap maakt hierbij gebruik van de volgende bronnen:

accijnsopbrengsten; cijfers Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS); heffing Productschap Wijn; marktonderzoek GfK (op beperkte schaal).

Marktonderzoek 2013

Het Productschap Wijn heeft jarenlang marktonderzoek laten uitvoeren naar de ontwikkelingen in de Nederlandse Wijnmarkt door diverse onderzoeksbureaus. Met de verkregen resultaten werd een goed inzicht verkregen in de Nederlandse wijnmarkt en deze resultaten waren voor alle ondernemers beschikbaar. De laatste jaren is het marktonderzoek echter steeds meer onder druk komen te staan. Evenwel heeft het productschap enig inzicht in de Nederlandse markt nodig voor de goede uitvoering van bepaalde andere taken, onder andere op het gebied van milieu, EU-statistieken, verantwoord alcoholgebruik en MVO. In 2011 heeft het bestuur daarom besloten alleen beperkt marktonderzoek uit te laten voeren ten behoeve van deze activiteiten. In 2013 is beperkt marktonderzoek uitgevoerd door GfK Panel Services Benelux.

Wijnverkoop in Nederland in 2013

De totale huishoudelijke aankopen van wijn voor eigen gebruik in totaal Nederland (alle aankoopkanalen) staat onder druk en is op een laag punt uitgekomen. De totale wijnverkoop is, voor wat betreft volume, in Nederland met 5,5% gedaald. De gemiddelde prijs per fles stille wijn is gestegen van 2,81 in 2012 naar 2,99 in 2013, dit is een stijging van 6,4% waardoor er wel een lichte omzet stijging is ten opzichte van 2012. De hogere prijzen schrikken kopers af waardoor de penetratie daalt (-2%) alsook het gekochte volume (liters) per koper (-3%). Franse wijn staat nog wat meer dan gemiddeld onder druk in volume/afzet. Ook hier door forse prijsstijging in 2013 (accijns) een vrijwel stabiele omzet. Zuid Afrikaanse wijn blijft stabiel in volume en kent een meer dan gemiddelde prijsstijging (wel absoluut vrij laag prijsniveau) en stijgt fors in omzet. Duitse wijn als kleiner segment ontwikkelt zich positief in afzet en volume en kent het laagste prijsniveau. De landen die een fors hoger prijsniveau kennen dan gemiddeld, kennen forse afzetverliezen. Witte wijn kent een stabiele afzet, waarbij ros en rood beide een daling laten zien in 2013. Grensoverschrijdende aankopen van huishoudens kunnen een verdere bijdrage aan de daling van de huishoudelijke wijnaankopen in NL bewerkstelligd hebben.

20

Resultaten CBS WIJNINVOER IN HL NAAR OORSPRONG EUROPESE UNIE 2008 2009 2010 2011 2012 Belgi 99.611 119.425 138.792 149.126 151.103

Bulgarije 1.817 400 579 253 1.088 Cyprus 1 83 17 276 Denemarken 398 333 473 362 1.023 Duitsland 758.055 836.579 796.610 699.540 697.669 Estland 20 0 0 18 Finland 6.159 273 0 Frankrijk 1.234.725 1.136.266 1.132.338 1.017.396 1.100.396 Griekenland 5.831 3.447 2.875 3.239 4.081 Hongarije 879 344 149 90 91 Ierland 6.873 3.461 19.907 5.237 6.038 Itali 425.877 471.073 497.947 420.793 454.881 Letland 28 0 669 811 536 Litouwen 0 0 Luxemburg 1.810 1.861 728 369 1.075 Malta 37 56 132 393 149 Oostenrijk 5.731 83.826 8.879 8.696 11.542 Polen 153 0 101 Portugal 112.472 140.819 148.226 114.906 101.910 Roemeni 1 6 6 37 2.861 Sloveni 10 275 0 214 822 Slowakije 0 215 Spanje 443.568 400.586 425.926 342.409 385.579 Tsjechi 78 60 29 322 684 Verenigd Koninkrijk 145.581 141.675 215.486 125.982 191.386 Zweden 5 26 284 604 1.065 Overige landen 0 63 264 Totaal EU 3.243.390 3.340.691 3.396.277 2.891.130 3.114.856 DERDE LANDEN Argentini 136.896 131.376 140.365 92.437 112.127 Australi 175.871 165.495 163.055 135.055 142.967 Brazili 1.887 571 0 655 835 Chili 263.398 287.056 314.330 251.708 362.643 China 2.142 1.551 1.263 1.419 874 Georgi 265 0 0 463 Isral 1.260 706 911 661 1.051 Macedoni 0 0 0 Marokko 90 38 0 180 83 Mexico 0 222 141 Moldavi 0 197 23 Nieuw-Zeeland 8.474 15.436 21.412 26.681 28.862 Turkije 318 44 182 172 124 Verenigde Staten 13.882 15.389 24.174 26.121 33.749 Zuid-Afrika 300.117 273.457 265.071 249.155 225.517 Zwitserland 2.017 291 0 279 599 Overige landen 6.637 3.130 3.592 4.388 4.658 Totaal derde landen 909.040 894.540 934.355 789.330 914.716 Totaal EU 3.243.390 3.340.691 3.396.277 2.891.130 3.114.856 TOTAAL 4.152.429 4.235.231 4.330.632 3.680.460 4.029.571

21

WIJNINVOER IN WAARDE x 1.000,- EUROPESE UNIE 2008 2009 2010 2011 2012 Belgi 30.908 31.642 36.438 37.045 37.780

Bulgarije 245 58 83 35 272 Cyprus 56 6 399 Denemarken 304 223 277 232 274 Duitsland 113.363 127.141 123.509 118.250 122.289 Estland 3 22 0 10 Finland 1295 39 0 Frankrijk 336.295 297.169 310.683 301.069 319.829 Griekenland 1.161 819 702 746 1.046 Hongarije 110 108 80 54 39 Ierland 689 455 2.642 1247 906 Itali 98.752 107.819 113.618 119.704 129.216 Letland 21 0 143 174 116 Litouwen Luxemburg 580 583 334 147 319 Malta 136 144 395 507 507 Oostenrijk 2.534 2.856 2.889 3.388 5.705 Polen 43 0 21 Portugal 41.538 43.499 40.915 30.054 29.335 Roemeni 38 2 2 47 510 Sloveni 5 137 81 244 Slowakije 36 Spanje 81.074 73.759 76.377 72.576 81.876 Tsjechi 34 30 20 84 1.337 Verenigd Koninkrijk 29.331 28.750 50.662 47.301 59.141 Zweden 2 6 58 154 268 Overige landen 63 59 Totaal EU 737.123 715.265 761.178 733.003 791.534 DERDE LANDEN Argentini 27.167 26.118 31.159 20.364 30.810 Australi 46.506 45.751 44.225 35.639 36.392 Brazili 908 252 287 372 Chili 52.683 59.809 67.921 55.452 80.951 China 270 198 179 190 143 Georgi 97 0 170 Isral 460 269 320 252 375 Macedoni 0 Marokko 27 16 50 35 Mexico 50 46 Moldavi 39 8 Nieuw-Zeeland 4.705 7.650 8.667 10.736 12.575 Turkije 85 10 54 44 28 Verenigde Staten 4.626 4.661 6.990 7.669 10.063 Zuid-Afrika 52.329 49.632 51.954 51.189 46.265 Zwitserland 1.001 140 601 309 Overige landen 1.846 1.567 1.612 2018 Totaal derde landen 195.145 194.506 213.045 184.174 220.560 Totaal EU 722.760 715.265 761.178 733.003 791.534 TOTAAL 922.658 909.771 974.223 917.177 1.012.094 Bron: CBS

22

2008 bijgeschat per juli 2009 2009 bijgeschat per 29 juli 2010 2010 bijgeschat per 12 augustus 2011 2011 bijgeschat per 1 oktober 2012 2012 bijgeschat per 23 augustus 2013

Accijnsopbrengsten Nederland

In 2013 waren de opbrengsten van accijns in Nederland als volgt: Wijnaccijns 316,4 miljoen Tussenproducten 27,9 miljoen Totaal 344,3 miljoen Bron: Ministerie van Financin

23

PRODUCT EN DIENST

Milieu In maart 2013 heeft het Productschap Wijn aan de grootste wijnimporteurs een overzicht verstrekt, op basis van hun import, van het aantal in de handel gebrachte liters wijn met de overeenkomstige hoeveelheden verpakkingsmateriaal. Dit overzicht kon, in sommige gevallen vermeerderd met niet-wijngerelateerd verpakkingsmateriaal, direct gebruikt worden voor de aangifte van de verpakkingenbelasting. In 2008 is een belasting op verpakkingen van kracht geworden. Ondernemers hebben in 2013 aangifte moeten doen over 2012 bij de Belastingdienst indien de hoeveelheid verpakkingsmateriaal 50.000 kg of meer was. De aangifte betrof de hoeveelheid verpakkingsmateriaal, uitgesplitst naar soort materiaal. In 2008 hebben het Productschap Wijn en de Koninklijke Vereniging van Nederlandse Wijnhandelaren (KVNW) een overeenkomst gesloten met de Belastingdienst voor een vereenvoudigde regeling ter verlichting van de administratieve lasten. De vereenvoudigde regeling houdt in dat bij de bepaling van de hoeveelheid verpakkingsmateriaal waarover verpakkingenbelasting moet worden betaald, kan worden uitgegaan van het aantal liters wijn dat in de betreffende periode voor het eerst in Nederland aan een ander ter beschikking is gesteld. Aan de hand van een formule wordt het aantal liters omgerekend naar de hoeveelheid verpakkingen per materiaalsoort waarover belasting verschuldigd is. De Belastingdienst heeft voor 2011 en 2012 ingestemd met de vereenvoudigde regeling. Per 1 januari 2013 is de verpakkingenbelasting afgeschaft en vervangen door de Afvalbeheersbijdrage Verpakkingen. Het Afvalfonds Verpakkingen brengt, met ingang van 1 januari 2013, ondernemingen die per jaar 50.000 kilogram of meer verpakkingsmateriaal op de markt brengen een Afvalbeheersbijdrage Verpakkingen in rekening. De bestaande sectorafspraken met de Belastingdienst worden in 2013 en 2014 gerespecteerd. Het tarief per liter wijn bedroeg in 2013 0,03496 en wordt in 2014 0,03516 exclusief BTW.

Verpakking per liter wijn

In 2012 is net als in 2010 door het secretariaat van het Productschap Wijn onderzoek gedaan naar het gemiddeld gewicht van de verpakking van n liter wijn. Deze gewichten zijn voor 2013 van toepassing. Het betreft alle verpakkingen met uitzondering van glas. Voor het glasgewicht vinden er al jaarlijks twee metingen plaats conform een voor dit doel speciaal opgesteld protocol. Doel van dit onderzoek is om, indien mogelijk, nog nauwkeurigere kengetallen vast te stellen die kunnen dienen als forfaitaire getallen bij de aangifte van de verpakkingenbelasting. Deze kengetallen zijn vastgesteld op grond van een analyse van de logistieke keten van de wijnsector en de verpakkingsmaterialen die daarin worden gebruikt. Daarbij is gebruik gemaakt van diverse beschikbare bronnen en gegevensbestanden. Op basis van een analyse van de logistieke keten is een rekenmodel opgezet om de kengetallen te berekenen. Voor de modelberekeningen is via een steekproef bij 9 importeurs het gemiddelde gewicht vastgesteld van alle gebruikte verpakkingen en verpakkingscomponenten. Het onderzoek heeft een goed beeld gegeven van de belangrijkste verpakkingen en hun gemiddelde gewicht. Samen met het aandeel van deze verpakkingen in de totale verpakking van wijn, is een goed overzicht ontstaan van de te hanteren kengetallen. De representativiteit van de steekproeven is adequaat om voor de belangrijkste verpakkingen betrouwbare uitspraken te kunnen doen. De gegevens, met uitzondering van het glasgewicht, zullen worden gebruikt voor de opgave van de verpakkingenbelasting 2013.

24

Op basis van het onderzoek van 2012 zijn de volgende hoeveelheden verpakkingsmaterialen berekend als representatieve kengetallen voor de wijnsector voor 2013: gram / liter wijn Glas 537,44 Aluminium 0,75 Overig metaal 1,19 Kunststof 2,47 Biokunststof 0,00 Papier, karton 73,00 Hout 13,26 Andere materiaalsoorten 0,25

Ontwikkelingen gemiddeld glasgewicht

Belangrijkste component bij de wijnverpakkingen is het glas. Onderstaand overzicht geeft een beeld van de ontwikkeling van het gemiddeld glasgewicht per liter wijn. Jaar gr/l wijn 2013 538,3 2012 537,4 2011 538,3 2010 542,3 2009 533,3 2008 559,3 2007 569,3 2006 564,2 2005 554,5 2004 557,8 2003 565,5 2002 576,7 2001 587,7

Recycledoelstellingen

Voor alle verpakkingsmaterialen geldt dat minstens 70% gerecycled moet worden. Voor de afzonderlijke materialen gelden de volgende eisen: Materiaal Doelstelling EU Doelstelling NL Glas 60% 90% Papier en Karton 60% 75% Kunststof 22,5% 43% Metaal 50% 85% Hout 15% 27% Totaal hergebruik 55-80% 70% Totaal nuttige toepassing 60% 75%

25

Accijnsverhoging Met ingang van 1 januari 2013 is de wijnaccijns met ruim 18% verhoogd. De accijns op stille wijn (meer dan 8,5% vol. alc., maar niet meer dan 15% vol. alc.) is met maarliefst 18,42% verhoogd. De accijns op mousserende wijn bleef gelijk aan het tarief van 2012. In het Belastingplan voor 2014 heeft het Kabinet wederom een accijnsverhoging voor alcoholhoudende dranken voorgesteld. Met ingang van 1 januari 2014 is de accijns voor zowel wijn, bier als gedistilleerde dranken met 5,75% verhoogd. Onderstaand een overzicht van de accijnstarieven in 2013 en 2014. Wijnaccijns

Soort Tarief per hl per 1-1-2013

Tarief per hl per 1-1-2014

Wijn, niet mousserend, alcoholpercentage 8,5%

41,78 44,18

Wijn, niet mousserend, alcoholpercentage > 8,5%, maar 15%

83,56 88,36

Wijn, niet mousserend, alcoholpercentage > 15%

122,75 129,81

Wijn, mousserend, alcoholpercentage 8,5%

45,63 48,25

Wijn, mousserend, alcoholpercentage > 8,5%, maar 15%

240,58 254,41

Accijns op tussenproducten

Soort Tarief per hl per 1-1-2013

Tarief per hl per 1-1-2014

Niet mousserend, alcoholgehalte 15%

100,22 105,98

Niet mousserend, alcoholgehalte > 15%

141,17 149,29

26

Voedselveiligheid

Hyginecodes

Het Productschap Wijn geeft hyginecodes uit voor zowel producenten als importeurs van wijn. Door naleving van de voorschriften van de codes voldoen producenten en importeurs aan de wettelijke (HACCP-)verplichtingen op het gebied van voedselveiligheid. In 2008 zijn beide codes gevalueerd en in 2009 en 2010 zijn daar waar nodig wijzigingen doorgevoerd. De aangepaste Hyginecode voor de wijnsector is door de minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport goedgekeurd op 17 mei 2011. Deze goedkeuring is op 23 juni 2011 in de Staatscourant gepubliceerd. De Hyginecode voor de Nederlandse Wijngaardeniers 2012 is door de minster van Volksgezondheid, Welzijn en Sport goedgekeurd op 22 mei 2012. Deze goedkeuring is op 30 mei 2012 in de Staatscourant gepubliceerd.

Pesticidenresiduen en ochratoxine A

Ondernemingen moeten maatregelen nemen om de gezondheidsrisicos van de levensmiddelen die zij verhandelen zo klein mogelijk te maken1. Daarvoor moet een HACCP-analyse worden gemaakt. Door middel van deze analyse worden alle risicos tijdens inkoop, productie, transport, opslag en verkoop in beeld gebracht en de ernst van de gevaren beschreven. Daarnaast moet worden aangegeven hoe de risicos worden beperkt en hoe vervolgens wordt bepaald of de risicos afdoende beperkt zijn. In dit kader is een wijnhandelaar verplicht de aanwezigheid te onderzoeken van pesticidenresiduen en ochratoxine A (OTA) in de wijn die door hem op de markt wordt gebracht. Het Productschap Wijn heeft met de Nederlandse Voedsel en Waren Autoriteit (NVWA) afgesproken dat het productschap deze verplichting van de individuele ondernemers op zich neemt. Het productschap laat jaarlijks een representatief onderzoek uitvoeren naar het voorkomen van pesticidenresiduen en OTA in wijn. Als blijkt dat de wettelijke normen worden overschreden, dan informeert het productschap de betrokken ondernemingen hierover direct, zodat zij de voorgeschreven maatregelen kunnen nemen. De NVWA heeft als voorwaarde gesteld dat wijnhandelaren bij een eventuele controle door de NVWA op de hoogte moeten zijn van de resultaten van het onderzoek van het productschap en deze desgewenst moeten kunnen tonen. Begin 2013 is representatief onderzoek gedaan voor 2012 naar de aanwezigheid van pesticidenresiduen en OTA in wijn. Dit onderzoek is uitgevoerd door een laboratorium dat werkt volgens ISO 17025 en dat door Sterlab is erkend. Uit het onderzoek zijn geen overschrijdingen van de toegelaten hoeveelheden gebleken.

Nieuwsbericht over pesticidenresiduen in wijn

Half september verscheen er een bericht in het Algemeen Dagblad over de aanwezigheid van residuen van bestrijdingsmiddelen in wijn naar aanleiding van een onderzoek van de Franse consumentenbond Que Choisir. Hierbij vergeleken ze gevonden residuwaarden in wijn onder meer met die in drinkwater. Deze vergelijking gaat mank en de bond miskende de strenge regelgeving die er is voor residuen van pesticiden in wijn en, meer specifiek, op druiven die voor wijnbereiding worden gebruikt. Naar aanleiding van de (voorgenomen) publicatie is contact opgenomen met brancheorganisaties, laboratoria, de NVWA, de Franse Ambassade, voedingstechnologen en communicatiedeskundigen ten einde de juiste reactie te kunnen geven. Er is een persbericht uitgebracht en er is een Q&A is opgesteld. Een dag later ebde de aandacht volledig weg.

1 Volgens verordening EG nr 852/2004

27

Alcohol en maatschappij

Drank- en Horecawet

De Eerste Kamer heeft op 18 juni 2013 het initiatiefwetsvoorstel om de leeftijdsgrens te verhogen naar 18 jaar aangenomen. Vanaf 1 januari 2014 mag aan jongeren onder de 18 jaar geen alcoholhoudende drank worden verkocht. Ook mogen jongeren onder de 18 dan geen drank meer aanwezig hebben op voor het publiek toegankelijke plaatsen (straat, park, caf etc.). De maatregelen gelden voor iedereen die op of na 1 januari jonger is dan 18 jaar. Er komt geen overgangsregeling voor de jongeren die dan 16 of 17 jaar zijn en aan wie volgens de huidige wet wel alcohol mag worden verkocht. Naast bovengenoemde leeftijdsgrensverhoging wordt in de wet een nieuwe verplichting voor gemeenten opgenomen, namelijk dat gemeenten voortaan een preventie- en handhavingsplan alcohol moeten opstellen. Uiterlijk 1 juli 2014 dient een gemeente het eerste preventie- en handhavingsplan te hebben vastgesteld (dit blijkt uit artikel 43a DHW). Het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport is begin december 2013 een communicatietraject gestart om jongeren en hun omgeving (ouders, verkopers, barmedewerkers in sportkantines, etc.) te informeren over de nieuwe leeftijdsgrens van 18 jaar en het feit dat jongeren zelf strafbaar zijn als ze op voor het publiek toegankelijke plaatsen alcohol aanwezig hebben. Deze communicatie bestaat uit folders die in supermarkten worden uitgedeeld evenals berichtgeving in huis-aan-huis bladen. Het communicatietraject duurt 2 3 maanden.

Verantwoord alcoholgebruik

Gelukkig gaan verreweg de meeste consumenten op een verantwoorde manier met wijn om. Voor deze mensen heeft wijn te maken met genieten, ontspannen en gezellig samenzijn. Goed alcoholbeleid erkent dat er voor- en nadelen zijn verbonden aan de alcoholconsumptie en focust op het terugdringen van de schadelijke effecten van overmatige consumptie. Matige alcoholconsumptie kan positieve effecten hebben op de gezondheid, zoals een verminderde kans op hart- en vaatziekten en op ouderdomssuikerziekte. Helaas is er ook sprake van misbruik doordat mensen teveel drinken, op te jonge leeftijd drinken of onder omstandigheden waarin dit niet gewenst is zoals bij zwangerschap, in combinatie met medicijnen, in het verkeer of op het werk. Het beleid moet erop gericht zijn mensen te informeren over de voor- en nadelen van alcoholconsumptie, zodat zij in staat worden gesteld verantwoordelijkheid te nemen voor hun eigen gedrag. Gelukkig erkent ook de minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport steeds meer dat het primair de burger zelf is die verantwoordelijk is voor de eigen keuzes. De branche kiest voor een aanpak die internationaal bekend is onder harm reduction Deze benadering bestaat uit:

het vergroten van de eigen verantwoordelijkheid van de consument; het beperken van de schadelijke effecten van overmatige alcoholconsumptie; het waar nodig veranderen van de drinkcultuur.

In de Stichting Verantwoorde Alcoholconsumptie (STIVA) werken de producenten en importeurs van alcoholhoudende dranken in Nederland samen aan de bestrijding van alcoholmisbruik en het promoten van verantwoorde alcoholconsumptie. De branche heeft daar groot belang bij. Alcoholmisbruik is slecht voor het individu, de samenleving en ook voor het bedrijfsleven, die daarmee de maatschappelijke acceptatie van hun product ziet dalen.

28

STIVA stelt zich ten doel:

met alle betrokken partijen de dialoog te starten over een gerichte aanpak; het bevorderen van verantwoord marktgedrag met behulp van zelfregulering; het verstrekken van informatie over verantwoorde alcoholconsumptie; het samen met andere partijen een campagne op te zetten, gericht op het niet drinken onder

de 18 jaar; te bepleiten dat ook jongeren aangesproken kunnen worden als zij alcoholhoudende

dranken kopen, waarvoor ze de wettelijke leeftijd nog niet hebben bereikt; ondersteuning van voorlichtingsprogrammas voor scholen (leerlingen, leerkrachten en

ouders); het bevorderen van onderzoek naar zowel verantwoorde als overmatige alcoholconsumptie.

Samen met de Koninklijke Vereniging van Nederlandse Wijnhandelaren (KVNW) heeft het productschap afgevaardigden namens de wijnsector in het (dagelijks) bestuur van STIVA. Het productschap draagt ook voor een belangrijk deel bij in de kosten van STIVA. STIVA heeft haar eigen beleidsvisie geformuleerd als voorzet om ook in Nederland de komende jaren tot een gerichte aanpak van alcoholmisbruik te komen. STIVA wil een nieuwe dialoog op gang brengen tussen alle betrokken partijen. Geen ideologische discussie, maar een debat over een praktische aanpak, gefocust op wat partijen bindt in plaats van wat hen scheidt. Onderstaand een aantal activiteiten van STIVA.

Slogan Geen 18, geen alcohol

Als gevolg van de verhoging van de verkoopleeftijdsgrens in de Drank- en Horecawet van 16 naar 18 jaar per 1 januari 2014 is het logo Geen 16? Geen druppel komen te vervallen. In plaats hiervan is nu de slogan Geen 18, geen alcohol verplicht in alle reclame-uitingen. Het ministerie van VWS is eind 2013 een campagne gestart om dit onder de aandacht van het publiek te brengen. De campagne voert als slogan NIX 18. In deze campagne wordt ook de verhoging van de leeftijdsgrens voor de verkoop van tabak onder de aandacht gebracht. De producenten en importeurs van alcoholhoudende dranken hebben in een gesprek met staatssecretaris Van Rijn hun ongenoegen geuit over het feit dat alcoholhoudende dranken en tabak in dezelfde campagne worden betrokken. Roken is immers altijd slecht, ook boven de 18, terwijl matige consumptie van wijn, bier of gedistilleerd juist ook positieve effecten kan hebben. De associatie is zeer ongunstig. De staatssecretaris is echter niet van zijn voornemen teruggekomen. Binnen STIVA is ervoor gekozen niet mee te werken aan de campagne van de staatssecretaris en te kiezen voor een eigen campagne. Gekozen is voor de slogan Geen 18, geen druppel.

Zwangerschapspictogram

De verplichting om het zwangerschapspictogram op te nemen op de etiketten van alcoholhoudende dranken is reeds diverse keren in de Tweede Kamer aan de orde geweest. Doel van het opnemen van het pictogram is zwangere vrouwen bewust te maken van het risico van de consumptie van alcoholhoudende dranken voor het ongeboren kind. Een meerderheid van de Tweede Kamer is van mening dat de verplichte etikettering van het pictogram aan deze bewustwording kan bijdragen.

De Minister heeft er vooralsnog van afgezien om de afbeelding van het pictogram op het etiket bij wet verplicht te stellen, maar heeft de sectoren wijn, bier en gedistilleerd via de Stichting

29

Verantwoorde Alcoholconsumptie (STIVA) verzocht vrijwillig mee te werken aan de invoering van het pictogram.

Aangezien bijna alle wijn die in Nederland wordt geconsumeerd uit het buitenland afkomstig is en in het buitenland is getiketteerd, kan eenzijdige Nederlandse regelgeving op het gebied van etikettering grote lasten veroorzaken voor veel wijnimporteurs. Indien men er in de politiek van overtuigd is dat het pictogram een goede oplossing is om de bewustwording te vergroten, dan heeft het daarom de voorkeur de verplichte etikettering Europees te regelen. Dit is echter een proces van jaren en de Kamer heeft duidelijk uitgesproken op korte termijn actie te willen ondernemen.

Inspanningsverplichting Met het ministerie van VWS is nu afgesproken dat vooralsnog zal worden afgezien van wetgeving, maar dat de Nederlandse importeurs en producenten van wijn, bier en gedistilleerde dranken een inspanningsverplichting zullen doen om binnen drie jaar respectievelijk 70%, 90% en 60% van hun verpakkingen te voorzien van het pictogram.

Er heeft inmiddels een nulmeting plaatsgevonden waaruit blijkt dat het percentage verpakkingen dat reeds voorzien is van het pictogram voor wijn 46% bedraagt en voor bier en gedistilleerde dranken respectievelijk 0,5% en 31% bedraagt.

Gezien het voorgaande heeft het Productschap Wijn de ingeschreven wijnhandelaren van harte opgeroepen om al het mogelijke te doen om het pictogram op zo kort mogelijke termijn op de etiketten op te (laten) nemen.

Het Productschap Wijn vertrouwt erop dat het streefpercentage van 70% voor wijn binnen drie jaar gehaald kan worden.

BOB

Op 8 januari 2012 ondertekende Veilig Verkeer Nederland (VVN) met het Productschap Wijn, de Commissie Gedistilleerd van het Productschap Dranken, de Nederlandse Brouwers en de Stichting Verantwoorde Alcoholconsumptie een driejarige samenwerking. Deze samenwerking kreeg voor het eerst gestalte in 2001. Sinds 14 december 2001 kent Nederland Bob. De Bob-campagne is een gezamenlijk initiatief van Veilig Verkeer Nederland (VVN), het ministerie van Infrastructuur en Milieu (IenM) en importeurs en producenten van bier, wijn en gedistilleerde dranken. De Bob-campagne dankt het succes aan de simpele en positieve boodschap: 100% Bob 0% op. Deze brede publiek-private samenwerking staat onder regie van het ministerie van Infrastructuur en Milieu en omvat drie groepen: overheden (rijk, provincies, gemeenten, politie en justitie), maatschappelijke organisaties (Veilig Verkeer Nederland, TeamAlert) en de alcoholbranche met de horeca. Over het algemeen houden mensen zich beter aan de alcohollimiet en hanteren dus de Bob-afspraak. Het aantal overtredingen daalde van 4,1% in 2002 naar 2,4% in 2010. De Bob-afspraak is door de Nederlandse weggebruiker enthousiast omarmd. Vanaf het begin van de Bob-campagne is het aantal drankrijders en, nog belangrijker, het aantal slachtoffers als gevolg van alcohol in het verkeer sterk teruggelopen. Was er in 2000 nog sprake van 200 dodelijke slachtoffers, in 2009 was dat al teruggelopen tot 95. In dezelfde periode liep het aantal ziekenhuisslachtoffers terug van 3.200 naar 2.200.

Reclamecode voor Alcoholhoudende dranken

De Nederlandse organisaties van producenten en importeurs van bier, wijn en gedistilleerd en de organisaties van horeca, slijters en levensmiddelenhandel, achten het van groot belang dat de reclame voor alcoholhoudende drank op een verantwoorde manier geschiedt. Daarom zijn vanaf

30

1978 regels voor de reclame voor alcoholhoudende drank opgenomen in de Nederlandse Reclame Code: de Reclamecode voor Alcoholhoudende dranken (RvA). Sinds 1 januari 2012 is er een artikel met extra voorwaarden, waaraan reclame-uitingen op social media moeten voldoen, opgenomen in de Reclamecode voor Alcoholhoudende dranken. In de nieuwe Code die op 1 januari 2014 in werking treedt, zijn nog twee extra aanscherpingen gedaan. Zo moeten nieuwe followers van een drankmerk eerst een age-check invullen, voordat ze het drankmerk kunnen volgen. Vrij recent heeft Twitter een Age screening system ingevoerd, zodat het voor de drankmerken makkelijk is om aan deze regel te voldoen. Een ander eis is dat in beeldreclame afkomstig van een adverteerder voor alcoholhoudende drank de nieuwe educatieve slogan Geen 18, geen alcohol duidelijk vermeld moet worden.

Overzicht Toetsingsaanvragen 2013

In 2013 zijn er 13 klachten bij de Reclame Code Commissie ingediend, waarvan over de Reclamecode voor Alcoholhoudende dranken 8 (voorzitters) afwijzingen en 5 (voorzitters) toewijzingen. STIVA laat jaarlijks vaststellen welke radio- en televisiezenders op basis van de kijk- en luistercijfers zijn aan te merken als jongerenzender. Voor het komende jaar (1 januari 2014 t/m 31 december 2014) zijn de televisiezenders Disney Channel, Disney XD en TeenNick als jongerenzender vastgesteld. Voor de radio is dit de zender SLAM!FM.

Jaarlijks Symposium Reclamecode voor Alcoholhoudende dranken

Op vrijdag 15 november 2013 vond in het Beurs van Berlage in Amsterdam het jaarlijkse STIVA Symposium over verantwoorde alcoholmarketing plaats. Tijdens dit Symposium stond met name de wijziging van de Reclamecode voor Alcoholhoudende dranken (Code) centraal in verband met de wijzing van de verhoging van de leeftijdsgrens voor de verkoop van alcohol naar 18 jaar die per 1 januari 2014 ingaat. De vernieuwde Reclamecode voor Alcoholhoudende dranken treedt per 1 januari 2014 in werking. Ebba Hoogenraad van Hoogenraad & Haak Advertising + IP advocaten heeft de belangrijkste consequenties van de wijzigingen van de Code toegelicht. Daarnaast gaf Michel van der Voort, directeur van SPOT een presentatie over de ontwikkelingen over het medium TV en de exposure van jongeren aan alcoholreclame. STIVA bestuurder Huub van Doorne gaf het belang aan om zowel trots als kritisch te zijn en blijven op de Code.

Meer dan 150 professionals uit de alcoholbranche hebben het symposium bezocht.

Jongerenpanel

STIVA is 1 mei 2010 gestart met een jongerenpanel. Dit jongerenpanel beoordeelt naast de huidige toetsingscommissie televisie-, bioscoop- en radiocommercials aan de hand van de Reclamecode voor Alcoholhoudende Dranken. Met als doel om meer inzicht te krijgen wat jongeren nu zelf van de reclame-uitingen vinden en nagaan of deze verschillen met de meningen van de huidige leden van de toetsingcommissie. De adviezen van het jongerenpanel zijn aanvullend op het advies van de leden van de toetsingcommissie. Dat wil zeggen dat de adviezen van de huidige commissie leidend blijven. De adviezen van het jongerenpanel en de commissieleden zullen geregistreerd worden, zodat de verschillen in de beoordelingen inzichtelijk gemaakt kunnen worden. Opmerkelijke verschillen tussen de adviezen van commissieleden en het jongerenpanel zullen tijdens de bijeenkomsten met de leden van het jongerenpanel besproken worden en er zal om nadere uitleg gevraagd worden.

31

Relevante websites:

www.stiva.nl; www.pratenoveralcohol.nl. www.alcoholinfo.nl Informatie over alcohol en een alcoholvraagbaak. www.uwkindenalcohol.nl Feiten over alcohol en jongeren, tips voor ouders en handvatten bij de alcoholopvoeding. www.watdrinkjij.nl De drinktest voor jongeren.

Handhaving leeftijdsgrenzen

Het productschap werkt nauw samen met het Centraal Bureau Levensmiddelenhandel (CBL) om de verkoop van wijn aan personen die de wettelijke leeftijd nog niet hebben bereikt, te voorkomen. Door de verhoging van de verkoopleeftijd van alcohol naar 18 jaar moet iedereen die jonger is dan 25 jaar en alcohol of tabak koopt in de supermarkt zijn of haar legitimatie laten zien. In alle supermarkten zijn per 1 januari 2014 schapkaarten en kassabalkjes te zien met daarop het campagnelogo NIX18 van het ministerie van VWS en de leeftijden 18 en 25 jaar. Ook verspreiden de supermarkten begin januari een flyer van het ministerie om de nieuwe regels bekend te maken. Meer over deze maatregel De supermarkten in Nederland willen geen alcohol verkopen aan jongeren onder de 18 jaar. Aan jongeren tot 25 jaar die alcohol willen kopen wordt daarom gevraagd om klaar te staan met een geldig legitimatiebewijs. Met het verhogen van de leeftijdsgrens voor legitimatie naar 25 jaar kan beter worden gegarandeerd dat er geen alcohol aan jongeren wordt verkocht die daar te jong voor zijn. Wat houdt de maatregel concreet in?

Iedere jongere tot 25 jaar die alcohol wil kopen, wordt gevraagd klaar te staan met hun legitimatiebewijs.

Als zij oud genoeg zijn, is er geen probleem. Wanneer een jongere onder de 25 zijn of haar legitimatie niet laat zien, mag de alcohol of

tabak ook niet meegegeven worden. Als de koper niet alleen is, maar bijvoorbeeld met een groepje vrienden bij de kassa staat,

moeten de ID's van de hele groep gecontroleerd worden: iedereen moet oud genoeg zijn.

Toezicht Omdat het toezicht op de Drank- en Horecawet over is gegaan naar de gemeenten, heeft het CBL de Code verantwoorde alcoholverkoop in de supermarkt opgesteld. Alle gemeenten in Nederland hebben deze Code ontvangen. De Code beschrijft op welke wijze supermarktorganisaties omgaan met de wettelijke eisen voor de verkoop van alcohol in de supermarkt.

Strafbaarstelling jongeren in nieuwe DHW Vanaf 1 januari 2013 zijn jongeren onder de 16 (en met ingang van 1 januari 2014 onder de 18) die in de publieke ruimte alcohol bij zich hebben strafbaar.

Maatschappelijke stage Alcoholpreventie Het naleven van de leeftijdsgrenzen door de supermarkten moet goed door de supermarkten opgepakt worden. Daarnaast moeten ook jongeren en hun ouders zich bewust worden van de

32

gevaren van teveel en te vroeg alcohol drinken. Het CBL heeft daarom samen met het Trimbos-instituut gewerkt aan een maatschappelijke stage alcoholpreventie waarin jongeren leren over wat alcohol is, de effecten van het drinken ervan op de hersenen en alternatieven voor 18-minners. Deze kennis moeten de leerlingen door middel van het ontwikkelen van flyers, muurkranten en quizzen overbrengen op anderen.

Stuurgroep Alcohol Research (SAR)

Het Productschap Wijn financiert samen met de bier- en gedistilleerdsector onderzoek door TNO Kwaliteit van Leven (TNO) naar de werking van alcohol op het menselijke lichaam. Het overleg met TNO hierover vindt plaats in de Stuurgroep Alcohol Research (SAR). Op basis van de wetenschappelijke artikelen - die mede door TNO zijn geschreven - heeft het productschap een begrijpelijke brochure over alcohol en gezondheid ontwikkeld die in 2009 is uitgegeven. De SAR heeft in 2007 besloten om voor de werkzaamheden op het gebied van voorlichting een scientific communicator aan te stellen. Deze functie wordt vervuld door Mathijssen & Schouten, een gespecialiseerd bureau. Mathijssen & Schouten verzamelt de resultaten van wetenschappelijk onderzoek en communiceert deze waar nodig. Het bureau is ook verantwoordelijk voor het onderhoud van de database. Deze database bevat 60.000 artikelen over alcohol en is voor een ieder toegankelijk via www.alcoholengezondheid.nl. Het budget voor voorlichting wordt aangewend voor de scientific communicator. Eind 2013 heeft het bureau Mathijssen & Schouten aangegeven te stoppen met de activiteiten voor de SAR. De communicatiewerkzaamheden voor de SAR zullen in 2014 versneld worden afgebouwd. De bijdrage aan de SAR is in 2013 afgebouwd.

33

WIJNINFORMATIECENTRUM Het Wijninformatiecentrum (WIC) is het voorlichtingsbureau van het Productschap Wijn. De werkzaamheden van het WIC zijn in 2013 (gedeeltelijk) afgebouwd. De hoofdtaken van het WIC zijn: het verstrekken van informatie zowel mondeling als via internet; het ontwikkelen van voorlichtingsmateriaal; het ontwikkelen, in stand houden en toegankelijk houden van de bibliotheek; het actueel houden van de website; het cordineren van en communiceren over de Nationale Wijnweek. Veel informatie van het WIC is via de website www.wijn.nl te raadplegen.

Bibliotheek

Het WIC beheerde een uitgebreide bibliotheek met bekende standaardwerken en was geabonneerd op ongeveer 65 verschillende tijdschriften uit binnen- en buitenland. De bibliotheek was in 2013 op afspraak te bezoeken. In verband met de afbouw van de werkzaamheden