Jaarverslag Bibliotheek VANnU 2016 · transparante verantwoording over de wijze waarop het toezicht...

48
Jaarverslag Bibliotheek VANnU 2016 Stichting Bibliotheek VANnU Statutaire zetel: gemeente Roosendaal KvK-nummer 41102112

Transcript of Jaarverslag Bibliotheek VANnU 2016 · transparante verantwoording over de wijze waarop het toezicht...

Page 1: Jaarverslag Bibliotheek VANnU 2016 · transparante verantwoording over de wijze waarop het toezicht in 2016 is uitgeoefend. Hier wordt achtereenvolgens verslag gedaan van de samenstelling

Jaarverslag Bibliotheek VANnU

2016

Stichting Bibliotheek VANnU Statutaire zetel gemeente Roosendaal KvK-nummer 41102112

2

Stichting Bibliotheek VANnU Roosendaal a Algemene gegevens b Jaarverslag

1 Verslag Raad van Toezicht

2 Jaarverslag 2016 c Jaarrekening Balans per 31 december 2016 Staat van Baten en Lasten over 2016 Grondslagen voor waardering en resultaatbepaling Toelichting op de balans per 31 december 2016

Niet in de balans opgenomen verplichtingen Toelichting op de staat van Baten en Lasten over 2016 Bezoldiging in het kader van WNT Voorstel tot resultaatbestemming

d Overige gegevens Controleverklaring van de onafhankelijke accountant

3

Stichting Bibliotheek VANnU Roosendaal

a ALGEMENE GEGEVENS GEMEENTE ROOSENDAAL CENTRALE VESTIGING BIBLIOTHEEK VANNU Markt 54 4701PH Roosendaal Servicepunt Kortendijk Dijkcentrum 16 4706 LA Roosendaal Servicepunt Tolberg Tolbergcentrum 105 4708 GC Roosendaal Servicepunt Wouw Kloosterstraat 19b 4724 EE Wouw Ophaalpunt Nispen Bergsebaan 8 4709 AN Nispen GEMEENTE MOERDIJK Vestiging Zevenbergen Kasteelweg 3 4761BN Zevenbergen

Servicepunt in het Mauritshuis Grimhoek 15 4797AC Willemstad Servicepunt Fijnaart Pr Irenestraat 1 4793CW Fijnaart Servicepunt Klundert Voorstraat 36 4791HP Klundert Servicepunt Standdaarbuiten Antoniusstraat 6 4758AM Standdaarbuiten GEMEENTE ZUNDERT Vestiging Rijsbergen Koutershof 6 4891CV Rijsbergen Afhaalpunt Bij ons in Zundert Molenstraat 5 4881CP Zundert Uitleenpunt De Willaert Burg Manderslaan 53 4881EH Zundert Uitleenpunt Rijserf Rijserf 1 4891XL Rijsbergen

4

GEMEENTE HALDERBERGE Vestiging Oudenbosch stAnnaplein 3 4731 HN Oudenbosch Servicepunt Hoeven Bovenstraat 16 4741 AV Hoeven Servicepunt Oud Gastel Markt 19 4751 HS Oud Gastel GEMEENTE RUCPHEN Vestiging Rucphen Binnentuin 3 4715RW Rucphen Servicepunt Schijf Zoeksestraat 5a 4721AC Schijf Uitleenpunt basisschool Het Palet De Krijntjes 28 4715AP Rucphen Uitleenpunt basisschool Vinkenbos Hertogstraat 11 4714BZ Sprundel

Servicepunt Mariadonk Hoefstraat 13 4735TA Zegge Uitleenpunt Kerkakkers Burg Voetenstraat 26-63 4715HE Rucphen Uitleenpunt basisschool Sint Martinus Sint Martinusstraat 3 4715AG Rucphen Uitleenpunt basisschool Willibrordus Poppestraat 48 4711EW Sint W

5

Directie Mevr drs FD Assink ndash Aben MBA statutair directeur bestuurder

Raad van Toezicht Mevrouw MG de Wit voorzitter Mevrouw CMA Vissers algemeen lid De heer PRF de Koning algemeen lid De heer MMCJ Suijkerbuijk algemeen lid De heer PFM Mathijssen algemeen lid De heer CF Verlind algemeen lid

6

B 1 Raad van Toezicht Jaarverslag 2016 Bibliotheek VANnU

Bibliotheek VANnU verandert de Raad van Toezicht verandert mee 2016 is het jaar waarin de verandering van Bibliotheek VANnU duidelijker zichtbaar wordt De veranderingen zijn zowel in het werk dat de organisatie doet als in de inrichting van de verschillende locaties zichtbaar Vanuit de vijf wettelijke functies ( ontsluiten van kennis en informatie hulp bij ontwikkeling en educatie leesbevordering organiseren ontmoeting en debat kennismaken met kunst en cultuur) wordt gezocht naar nieuwe manieren om de bibliotheek een bijdrage te laten leveren aan de maatschappelijke opgave van deze en de komende tijd Er wordt actief contact gezocht met groepen burgers en organisaties met als doel hen vanuit de wettelijke functies beter van dienst te zijn en aan te sluiten bij hun behoeften Voorbeelden daarvan zijn het Taalpunt in Zevenbergen het servicepunt in het buurthuis in Wouw de eerste veranderingen in de centrale vestiging Roosendaal nieuwe partners die zich aansloten bij Taal voor het Leven West-Brabant Walk- en Talk bijeenkomsten het Zorginnovatiepunt in Parrotia De Raad van Toezicht volgt deze ontwikkelingen met veel interesse denkt mee en adviseert over mogelijke nieuwe projecten en verbindingen

7

Governance De Raad van Toezicht voert het interne toezicht uit op Bibliotheek VANnU Integriteit en kwaliteit van het toezicht zijn van belang voor de prestaties van de organisatie Daarom werkt de Raad van Toezicht aan deskundigheidsbevordering en wordt het functioneren van de Raad van Toezicht geeumlvalueerd Er wordt gestreefd naar het zoveel mogelijk volgen van de Code Culturele Diversiteit Er wordt op hoofdlijnen gewerkt volgens de Governance Code Cultuur Dit betekent dat beleid uitvoering en verantwoording behoren tot de verantwoordelijkheid van de directeurbestuurder Het toezicht behoort tot de verantwoordelijkheid van de Raad van Toezicht Daarbij hoort een transparante verantwoording over de wijze waarop het toezicht in 2016 is uitgeoefend Hier wordt achtereenvolgens verslag gedaan van de samenstelling en werkwijze van de Raad van Toezicht zelf en de activiteiten in zijn rol als toezichthouder werkgever en adviseur Samenstelling Raad van Toezicht De Raad van Toezicht telde in 2016 6 leden Voor 2 leden gold er nog vanuit de fusie met de bibliotheek ZundertRucphen een specifieke afspraak over de zittingstermijn Deze afspraak was eind 2015 opgeschort omdat er behoefte was aan een nieuw profiel en een overzicht van deskundigheden en competenties In het eerste kwartaal is een nieuw profiel voor de Raad van Toezicht vastgesteld Bovendien is onderzocht welke gewenste competenties en vaardigheden voor een gevarieerd samengestelde Raad van Toezicht nodig zijn Na inventarisatie van de competenties en vaardigheden van de zittende Raad van Toezicht werd duidelijk hoe de toekomstige gewenste samenstelling zou moeten worden Aan de hand hiervan is een nieuw Rooster van Aftreden vastgesteld

Uit dit alles vloeide voort dat twee leden van de Raad van Toezicht aftreden per 01-01-2017 Gezien de lange periode die zij -voorafgaand aan de fusie met de bibliotheek VANnU - bestuurlijk betrokken waren met de voorganger van VANnU hebben de heer Verlind en de heer Mathijsen hun lidmaatschap op 31 december beeumlindigd In december is een oproep geplaatst voor een vacature in de Raad van Toezicht Naast de algemene eisen vanuit het profiel is specifiek gezocht naar mensen in het profiel cultureelinnovatief Mevr Vissers en mevr De Wit vormden samen met de directeurbestuurder de sollicitatiecommissie

Dhr PRF de Koning

Functie Lid

Termijn Eerste termijn tot 01-12-2018

Vergoeding euro 500

Beroep Senior consultant

Nevenfuncties Willis Towers Watson

Deskundigheid Financieumln bedrijfsvoering governance juridisch

Commissie Financieumlle commissie risicoanalyse evaluatiefunctioneren

directeurbestuurder

Dhr P Mathijsen

Functie Lid

Termijn Eerste termijn tot januari 2019 met specifieke afspraak

na overleg tot 01-01 -2017

Vergoeding euro 500

Beroep Financieel manager TES Holding BV

Nevenfuncties

Deskundigheid Financieumln ICT en risk management

Commissie Financieumlle commissie

8

Dhr MMCJSuijkerbuijk

Functie Lid op voordracht van de OR

Termijn Eerste termijn tot 01-01-2018

Vergoeding euro 500

Beroep Zelfstandig re-integratieadviseur Fith BV

Nevenfuncties Lid Raad van Toezicht Nobego dga Eye Four You Lid Raad van Toezicht Pontes Scholengemeenschap Goes Lid Raad van Toezicht Kruisvereniging West- en Midden Brabant

Deskundigheid Register Bedrijfskundige HRM control financieumln

Commissie Verbinding met OR financieumlle commissie

Dhr C Verlind

Functie Lid

Termijn Eerste termijn tot januari 2019 met specifieke afspraak Na

overleg tot 01-01-2017

Vergoeding euro 500

Beroep Ondernemer Praktijk voor interim management

Nevenfuncties Voorzitter Raad van Commissarissen Rabobank de Zuidelijke Baronie Voorzitter VVD afdeling Rucphen Voorzitter Wijkenoverleg Sprundel Lid Denktank Kanteling Sociaal Domein Sprundel

Deskundigheid Bestuur en Toezicht HRM Sales en Marketing Organisatie financieumln

sociaalmaatschappelijkpolitiek Bedrijfsvoering

Commissie

Mevr M G de Wit-Greuter

Functie Interim-voorzitter

Termijn Tweede termijn tot 1 juli 2018

Vergoeding euro 500

Beroep Voormalig wethouder gemeente Moerdijk

Nevenfuncties Lid Raad van Toezicht Netwerk Maatschappelijke Ondersteuning

( MEE SPRING)

Commissaris woningcorporatie Brabantse Waard tot 1 maart 2016

Lid Raad van Toezicht woningcorporatie Woonkwartier na 2 maart 2016

Organisator Cultuurprijs Moerdijk

Penningmeester PvdA Moerdijk

Vicevoorzitter PvdA Brabant

Deskundigheid Openbaar bestuur bestuurlijke processen sociaalmaatschappelijk

cultuur leefbaarheid

Commissie Evaluatiefunctioneren directeurbestuurder

Mw C Vissers

Functie Lid

Termijn Tweede termijn tot 1 juli 2017

Vergoeding euro 500

Beroep Makelaartaxateur ogprojectontwikkelaar

Nevenfuncties Bestuurslid Stichting BeeldR ondernemereigenaar ViAD sl

Deskundigheid Vastgoed Proces- en projectmanagement

Commissie

9

Het vastgestelde Rooster van Aftreden is als volgt Naam aangetreden per aftreden per Dhr P Mathijssen 01-07-2005 01-01-2017 Dhr C Verlind 01-07-2005 01-01-2017 Mw C Vissers 01-07-2009 01-07-2017 Mw Mde Wit 01-07-2010 01-07-2018 Dhr P de Koning 01-04-2014 01-12-2018 herbenoeming 01-12-2022 aftreden Dhr M Suijkerbuijk 01-04-2014 01-01-2018 herbenoeming 01-01-2022 aftreden Werkwijze De RvC werkt op basis van een Jaaragenda die wordt vastgesteld in het voorafgaande jaar Daarin worden de reguliere en wettelijk verplichte onderwerpen zoals de begrotingscyclus ingepland Daarnaast is er af en toe een werkbezoek of er wordt een bijeenkomst bijgewoond waarbij de (individuele) leden van de Raad van Toezicht zich laten informeren of bijscholen over specifieke onderwerpen of nieuwe ontwikkelingen Bijeenkomst Koers 2016 1 Specialisten en MT aanwezig

Reguliere vergaderingen 4 Op basis van de Jaaragenda

Extra vergaderingen 2 Ivm profielschets en matrices competenties en vaardigheden Raad van Toezicht

Jaarafsluiting 1 Tevens afscheid Dhr Mathijsen en Dhr Verlind

Evaluatiefunctionering bestuurder 1 Voorbereiding afgerond gesprek gepland in februari 2017

Financieumlle commissie 3

Overleg met de OR 1 Terugblik naar 2015 digitalisering samenwerking met de bestuurder veranderingen in uitdagingen voor medewerkers

De Raad van Toezicht bracht een werkbezoek aan Theek 5 in Oosterhout om zich te orieumlnteren op mogelijkheden rondom het concept Bibliotheek van de Toekomst De interim voorzitter nam samen met de directeurbestuurder deel aan ldquoDe Queesterdquo een driedaagse bijeenkomst met presentaties workshops werkbezoeken en lezingen over de zoektocht naar de toekomstige betekenis van de bibliotheek in de samenleving Centrale themarsquos waren daarbij Leiderschap Vakmanschap en Publiek Domein Zelfevaluatie De zelfevaluatie was op 14 december 2016 Voorafgaand aan de bijeenkomst is een document met vragen en themarsquos gemaakt Aan de hand daarvan is de zelfevaluatie gedaan De Governance Code Cultuur en de Code Culturele Diversiteit is ook onderwerp van bespreking geweest De belangrijkste uitkomsten waren

Blijven werken aan professionalisering Dit is een punt waaraan altijd gewerkt zal blijven worden Het is onderdeel van alles wat de Raad van Toezicht doet

Onderdelen van de Governance Code zijn beter geiumlmplementeerd Er was veel aandacht voor het ontwikkelen van een nieuw profiel en de daarbij behorende competentiematrix

Structuur van werken is verbeterd maar de Raad van Toezicht wil nog meer proactief werken langer vooruit plannen

Er is veel gedaan aan de scheiding van rollen van Raad van Toezicht en directeurbestuurder De posities zijn helder

De Raad van Toezicht wil meer zicht krijgen op de maatschappelijke meerwaarde van de bibliotheek

10

Risicobeheersing blijft hoog op de agenda van de Raad van Toezicht

De advies en klankbordrol kan prominenter op de agenda in de vergaderingen

De verslaglegging kan nog worden aangescherpt

De RAAD VAN TOEZICHT als toezichthouder werkgever en adviseur Belangrijke instrumenten om toezicht te kunnen houden zijn de begroting kwartaalrapportages managementletter de jaarstukken met bijbehorend accountantsverslag De financieumlle commissie heeft ter voorbereiding van financieumlle stukken enkele bijeenkomsten gehad Zo kan dieper worden ingegaan op details en neemt de kwaliteit van het toezicht toe De financieumlle commissie heeft met de accountant ook de managementletter en de accountantsverklaring besproken Vervolgens worden de stukken in de reguliere vergaderingen besproken De jaarstukken 2015 zijn in de vergadering van maart 2016 besproken in aanwezigheid van de accountant en vervolgens goedgekeurd De begroting 2017 werd goedgekeurd in november 2016 De directeurbestuurder maakt voor iedere reguliere vergadering een overzicht met de stand van zaken van de belangrijkste onderwerpen die spelen in de organisatie Zo blijft de Raad van Toezicht goed op de hoogte Bovendien biedt dit de gelegenheid om de adviesrol van de Raad van Toezicht uit te oefenen Als het nodig is wordt er door de individuele leden van de Raad van Toezicht gevraagd en ongevraagd advies gegeven De grote crisis van de afgelopen jaren heeft Nederland gelukkig achter de rug Het gaat economisch gezien weer beter Er komt meer financieumlle ruimte op verschillende beleidsterreinen bij diverse overheden en organisaties Dat is bij de bibliotheek nog niet zichtbaar De transitie naar een toekomstbestendige bibliotheekorganisatie met een gezonde bedrijfsvoering staat nog steeds onder druk De onzekerheid over subsidies het deels ontbreken van meerjarenafspraken de zeer beperkte

tijd om nieuw beleid en nieuwe producten te ontwikkelen en in de samenleving een plaats te geven dragen daar aan bij De voorgenomen reorganisatie is in 2016 niet doorgezet omdat gaandeweg nieuwe inzichten ontstonden over de contouren van een toekomstbestendige bibliotheek Vooruitlopend op een nieuwe organisatie zijn er op natuurlijke momenten al enkele veranderingen geweest Deze leiden al tot nieuwe inzichten en werkwijzen De Raad van Toezicht zal alert zijn op de noodzakelijke veranderingen We hebben er vertrouwen in dat we met de verbeteringen in onze eigen werkwijze de activiteiten van de directeurbestuurder eacuten de organisatie op het goede spoor zitten Samen met andere partners en inwoners kunnen we zo doorwerken aan een stevige en gezonde bibliotheek van de toekomst

11

12

B 2 Jaarverslag 2016 Stichting Bibliotheek VANnU

21 Inleiding In dit jaarverslag wordt naast een algemene informatieve paragraaf met kwantitatieve en kwalitatieve informatie teruggekeken op het jaar 2016 en worden de belangrijkste ontwikkelingen beschreven In de bijgevoegde jaarrekening 2016 zijn de financieumlle effecten van deze ontwikkelingen zichtbaar De kern van het bibliotheekwerk is lezen leren (educatie) en informeren Al jarenlang maakt bibliotheek VANnU zich hard om de burgers in haar gemeenten1 te informeren te betrekken in de samenleving en hen vrije toegang tot (digitale) informatie te geven Daarnaast is VANnU een belangrijke partner voor het onderwijs op het gebied van de doorgaande leeslijn cultuureducatie en het informatievaardig maken van leerlingen Door maatschappelijke ontwikkelingen en digitale innovaties verandert de manier waarop de functies van de bibliotheek worden uitgevoerd Daarnaast staat VANnU voor een voldongen feit minder subsidie Dit vraagt om een herbezinning waarbij niet de kernfuncties ter discussie staan maar de manier waarop deze worden ingevuld In 2015 is de strategische koers voor de komende jaren in alle lagen van de organisatie besproken en opnieuw beschreven en vastgelegd in een strategisch beleidsplan 2016-2018 Deze koers strategie en doelstellingen zijn richtinggevend geweest voor de activiteiten in 2016

22 Algemeen

1 VANnU is verantwoordelijk voor het bibliotheekaanbod in de gemeenten

Roosendaal Moerdijk Halderberge Zundert en Rucphen

en samenleving als fysiek Bibliotheek VANnU is als basisbibliotheek verantwoordelijk voor het bibliotheekaanbod in de gemeenten Roosendaal Moerdijk Halderberge Zundert en Rucphen Het werkgebied omvat 187017 inwoners In totaal 247 inwoners meer dan in 2015 Werkgebied

Gemeente Aantal inwoners per 1-1-20162 Roosendaal 76960 Moerdijk 36762 Halderberge 29531 Rucphen 22276 Zundert 21488 Totaal 187017 VANnU is verantwoordelijk voor de uitvoering van de kernfuncties van het openbaar bibliotheekwerk Deze zijn 1 Lezen en literatuur 2 Ontwikkeling en educatie 3 Kennis en informatie 4 Ontmoeting en debat 5 Kunst en cultuur Het onafhankelijke karakter de laagdrempeligheid en het grote bereik maken dat de gemeente met de bibliotheek een troef in handen heeft om haar beleidsdoelen te realiseren De subsidiering van de bibliotheek is een strategische investering van de gemeente de bibliotheek is een uitvoeringsinstrument van het gemeentelijk beleid Bepaalt de gemeente formeel WAT zij wil bereiken voor haar burgers Bibliotheek VANnU geeft aan HOE dat het beste kan gebeuren

2 Statlinecbsnl

13

De bieb is overal en altijd dichtbij Bibliotheek VANnU is volop in beweging En zo hoort het ook want de digitale ontwikkelingen en de veranderende vraag vanuit de maatschappij (samenleving) vragen om een nieuwe invulling van de bibliotheekfuncties Bezuinigingen dagen ons uit scherpe keuzes te maken De gemeenten in ons werkgebied leggen verschillende accenten maar gemeenschappelijk zijn de kansen voor de jeugd egraven het toerusten van inwoners om mee te doen in de maatschappij VANnU staat midden in de samenleving Op een laagdrempelige manier brengen we mensen informatie educatie en cultuur samen Natuurlijk door de collectie maar ook door het organiseren van activiteiten en door onze ruimte beschikbaar te stellen We zijn vindbaar op andere plekken zoals in scholen En onze rol in maatschappelijke netwerken benutten we om oplossingen te bieden voor lokale vraagstukken op het gebied van lezen leren en informeren De bibliotheek in de fysieke vestigingen en op school VANnU kiest ervoor de educatieve functie ten behoeve van het onderwijs te verstevigen De bibliotheek richt zich op het aanbieden van een doorlopende leeslijn en een programma mediawijsheid Ook de fysieke bibliotheek blijft een belangrijke rol spelen VANnU richt zich met creatieve oplossingen op het behoud van kwalitatief hoogwaardige (kern-)vestigingen in de 5 gemeenten Daarnaast zijn er in alle gemeenten zogenaamde servicepunten die toegang bieden tot laagdrempelige en betrouwbare informatie en een actuele en gevarieerde collectie Het afgelopen jaar heeft VANnU mede door de bezuinigingen in de gemeenten Roosendaal en Zundert alternatieve voorzieningen gerealiseerd 3 De inzet van vrijwilligers is hierbij van cruciaal belang Hier zal verderop in het verslag nog aandacht aan worden besteed

3 De gemeente Roosendaal heeft in 2015 een forse bezuiniging doorgevoerd Het

voorstel om deze bezuiniging op te vangen wordt in 4 jaar uitgerold (activiteitenplan gemeente Roosendaal 2015-2018) De gemeente Zundert heeft besloten om in 2016 2017 en 2018 op het bibliotheekwerk te bezuinigen

De fysieke bibliotheekvoorzieningen (kern)vestigingen servicepunten en uitleenpunten Op dit moment heeft VANnU vier kernvestigingen in Roosendaal Zevenbergen Rucphen en Rijsbergen In Oudenbosch is de kernvestiging per 1 oktober 2013 gehalveerd en gezien de eisen die gesteld worden aan een kernvestiging voldoet deze niet meer aan de criteria4 In onderstaand overzicht wordt Oudenbosch dan ook getypeerd als vestiging Inwoners uit de omliggende dorpen worden aangemoedigd gebruik te maken van deze vijf (kern-)vestigingen omdat hier het meest complete aanbod van producten en diensten te vinden is Servicepunten zorgen voor behoud van de leefbaarheid in de wijken en kleine kernen Bovendien biedt een servicepunt de klant in de meeste gevallen ruimere openingstijden Het afgelopen jaar maar ook de komende jaren staat het openhouden van de huidige servicepunten in een aantal gemeenten onder andere vanwege de bezuinigingen onder druk In de strategische koers wordt beschreven dat veranderingen in de maatschappij vragen om een nieuwe invulling van de bibliotheekfuncties Het gaat in de bibliotheek niet alleen meer om uitlenen en VANnU kiest voor andere strategische themarsquos zoals focus op jeugd en een leven lang leren Minder middelen dwingen VANnU tot het maken van scherpe keuzes De slogan de bibliotheek is overal en altijd dichtbij impliceert niet dat we overal vestigingen open houden maar dat we door middel van onze activiteiten overal zichtbaar zijn Voor de klassieke uitleenfunctie zijn we op zoek naar alternatieve dienstverlening In 2016 is door VANnU in de gemeente Zundert vanwege de verlaging van de subsidie gekozen voor het stoppen met de dienstverlening in de bestaande servicepunten in Achtmaal en Wernhout en op de drie basisscholen Er zijn afhaalpunten en boekspots voor in de plaats gekomen die door vrijwilligers worden bemand In de gemeente Roosendaal is het servicepunt in Wouw verhuisd en aangepast

4 Beleidsnotitie uitgangspunten bibliotheekvoorzieningen Bibliotheek VANnU

14

De Bibliotheek op Schoolschoolservicepunten Van oudsher zijn er in de verschillende gemeenten kleine bibliotheekvoorzieningen gecreeumlerd op de basisscholen Op de scholen staat een kleine collectie en in een aantal situaties is er voor een paar uur per week een medewerker van de bibliotheek aanwezig om de kinderen te helpen zoeken naar het juiste boek en te ondersteunen bij projecten De visie op wat de bibliotheek op de scholen zou kunnen en moeten bijdragen is echter de laatste jaren enorm veranderd De aandacht is verschoven van het uitlenen van boeken naar het stimuleren van leesplezier leesbevordering en aandacht voor mediawijsheid De bibliotheek kan de school helpen om de resultaten voor taal te verbeteren door in samenwerking met de school kinderen te stimuleren om veel te lezen op school en thuis Kinderen die meer lezen behalen betere resultaten op school Het concept lsquode Bibliotheek op Schoolrsquo (dBoS) is een aanpak rondom onder andere een volwaardige schoolbibliotheek die geborgd is in het beleid van zowel de bibliotheek als de basisschool5 Daarover verderop in het verslag meer Alle gemeenten in het werkgebied van VANnU willen de komende jaren nog meer aandacht vestigen op de jeugd In de gemeente Moerdijk is het schoolbibliotheekwerk van oudsher al onderdeel van het bibliotheekaanbod VANnU is vanaf 2015 in de gemeente Roosendaal bezig met de uitrol van de dBoS De bedoeling is dat eind 2017 op alle scholen in deze gemeente (wijken en kernen) dBoS is uitgerold De gemeente Rucphen heeft in 2016 aangegeven nog meer te willen investeren in de jeugd In het laatste kwartaal van 2016 zijn de gesprekken met de scholen opgestart met de bedoeling in 2017 op alle basisscholen met dBoS te starten In de gemeente Halderberge liggen kansen in de twee Brede Scholen die in 2017 worden gerealiseerd De gemeente Zundert denkt nog na over een investering in dBoS

5 httpdebibliotheekopschoolnl

Bibliotheekvoorzieningen en de bibliotheek op School in de gemeenten Roosendaal Moerdijk Halderberge Rucphen en Zundert per 1-1-2017

gemeente Roosendaal Moerdijk Halderberge Zundert Rucphen

voorziening

kernvestiging Roosendaal Zevenbergen - Rijsbergen Rucphen

vestiging - Oudenbosch -

servicepunt

Kortendijk Fijnaart Oud-Gastel Wernhout Zegge

Klundert Hoeven Achtmaal Schijf

Wouw Standdaarbuiten Zundert

Tolberg Willemstad (allen tot

(tot 1-7) 1-5)

uitleenpunt Nispen

Willemstad -

Zundert

afhaalpunt (vanaf 1-7)

verzorgingshuis Zundert

Rucphen Rijsbergen

schoolservice-puntdBoS

15 22 - - 4

Toezicht Stichting Bibliotheek VANnU heeft een besturingsmodel van een Raad van Toezicht en een statutair directeurbestuurder De Raad van Toezicht bestaat uit 6 leden Het managementteam wordt gevormd door de directeurbestuurder en de managers Frontoffice en Backoffice Ondernemingsraad Bibliotheek VANnU heeft een Ondernemingsraad die bestaat uit 5 leden

15

Bibliotheekvoorzieningen landelijk6

In Nederland bestaat een wijdverspreid netwerk van openbare bibliotheekvoorzieningen Die voorzieningen kunnen vele verschijningsvormen hebben Vestigingen die minimaal 15 uur open zijn servicepunten die tussen 4 en 15 uur open zijn en miniservicepunten met 4 of minder openingsuren bijvoorbeeld uitleenpunten in verzorgingshuizen in banken in supermarkten In al die verschillende vormen loopt de dienstverlening uiteen Een goed geoutilleerde vestiging met 15 openingsuren of meer biedt het volgende dienstverleningsniveau digitale toegang tot de gehele collectie en activiteitenaanbod vraagbemiddeling cultureleliteraire activiteiten aanbod voor scholieren en instellingen studiemogelijkheden Met name in dit soort vestigingen is er sprake van een sterke afname van ruim 300 over de laatste 5 jaar dit is 30 Ze worden veelal vervangen door simpele afhaalpunten vaak door vrijwilligers gerund door onbemande uitleenpunten of schoolbibliotheken (DBoS) Vaak bevinden deze punten zich in een woonzorgcentrum wijkcentrum of school en doen zij alleen dienst als uitleenpunt met een beperkte collectie Studiemogelijkheden activiteiten of vraagbemiddeling ontbreken Ook is er een sterke daling

6 Koninklijke Bibliotheek Bibliotheekstatistiek 2015

waarneembaar van het aantal bibliobushaltes met ruim de helft Juist in de veranderende verschijningsvormen van bibliotheken doen zich bezuinigingen heftig voelen Het fijnmazige netwerk staat onder druk met name in gebieden buiten de grote steden Dit sluit aan bij de ontwikkelingen die VANnU doormaakt

Daar staat tegenover dat bibliotheken steeds meer programmatisch samenwerken met andere lokale (culturele) instellingen al dan niet in een multifunctioneel gebouw zoals een erfgoedinstelling archief kunstuitleen volksuniversiteit of kunstencentrum Hierdoor zijn ze nog beter in staat de vijf wettelijke functies uit te voeren Veel instellingen delen dezelfde doelstelling en richten zich ook op ontwikkeling en educatie van lokale burgers Samenwerking leidt tot versterking

Bibliotheekorganisaties (Bron Gds) per 1 januari

2012 2013 2014 2015 2016

Bibliotheekorganisaties 163 162 160 157 154

Provinciale Service Organisaties 11 10 9 9 9

Vestigingen en hoofdvestigingen minimaal 15 uur open per week

1073 843 810 802 770

Servicepunten 4 tot 15 uur open per week

220 225 209 232

Miniservicepunten minder dan 4 uur open per week

106 87 59 56

Afhaalpunten 14 31 56

Zelfbedieningsbibliotheken zonder bemanning

6 4 4 11

Bibliobussen 26 20 16 10

Bibliobushaltes 499 262 212 141

16

23 VANnU in cijfers

Hieronder vindt u een overzicht van het aantal leden (jeugdleden volwassen leden en overige categorieeumln) en uitleningen van 2010-2016 in alle gemeenten Er is bewust gekozen voor een terugblik in de tijd omdat daarmee duidelijker trends waarneembaar zijn enof er betere conclusies getrokken kunnen worden waar VANnU op in kan spelen Bovendien kan met behulp van deze cijfers ook een landelijke vergelijking worden gemaakt Alhoewel cijfers een beeldtrend weergeven wordt de afgelopen jaren in de verantwoording aan de gemeenten steeds meer de nadruk gelegd op maatschappelijke opbrengsten de zogenaamde outcome in plaats van output Daarbij gaat het niet om de vraag hoeveel boeken er worden uitgeleend en hoeveel leden er zijn maar wat het lezen van die boeken bijdraagt aan het maatschappelijk welzijn Met andere woorden boeken zijn een middel om een doel te bereiken Aantal leden 2010-2016

Gemeente 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 Roosendaal 14764 17802 17546 17703 17201 17488 18631 Moerdijk 7517 8502 8249 8390 8495 8937 8965 Halderberge 5417 6468 6221 5907 5525 5495 5440 Rucphen 3166 3245 3053 2826 2662 2853 3025 Zundert 4720 4437 3911 3099 2990 3083 3134 VANnU totaal 35584 40454 38980 37925 36873 37856 39195

In 2016 is er alleen in de gemeente Halderberge sprake van een klein verlies van leden (55) Het totaal aantal leden in de andere gemeenten stijgt Roosendaal +1143 Moerdijk +28 Rucphen +172 en Zundert +51 Geconcludeerd kan worden dat er sprake is van een stijging tov 2015 (+1339 oftewel 35 ) De stijging van het totaal aantal leden komt geheel voor rekening van de jeugdleden Hier wordt verderop in dit verslag ingegaan

Het aantal burgers dat in 2016 lid is van de bibliotheek is in Roosendaal 242 (in 2015 227) in Moerdijk 244 (in 2015 243) in Halderberge 184 (in 2015 186) In Rucphen 136 (in 2015 129) en in Zundert 146 (in 2015 144) Gemiddeld is 21 (in 2015 203) van de burgers in het werkgebied van VANnU lid van de bibliotheek In Nederland was in 2015 gemiddeld 223 van de Nederlanders lid van de bibliotheek7 Het gemiddelde percentage leden van VANnU is gestegen tov 2015

7 Statlinecbsnl

0

5000

10000

15000

20000

25000

30000

35000

40000

45000

2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016

Aantal leden 2010-2016

Roosendaal

Moerdijk

Halderberge

Rucphen

Zundert

VANnU totaal

17

Volwassen leden en jeugdleden 2010-2016 In onderstaand overzicht lijkt de dalende lijn van het aantal volwassen (betalende) leden gekeerd Dat is echter niet terecht In dit jaarverslag is de categorie ldquooverigrdquo waaronder de instellingenpassen en relatiepassen vallen meegeteld Het gaat in totaal om 832 passen In 2015 waren dit 1075 passen en er is toen voor gekozen deze niet mee te tellen Vanaf dit jaar worden de aantallen opgeteld bij de volwassen leden omdat dit recht doet aan het aantal ledenabonnementen Als we de categorie overig niet meerekenen dan is het aantal betalende leden in 2016 7550 In 2015 was er sprake van 8102 betalende volwassen leden Er is dus sprake van een daling van 68 Aantal volwassen leden 2010-2016

Gemeente 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 Roosendaal 6718 6118 4876 4342 3958 3718 3915

Moerdijk 2978 2542 2195 1863 1694 1589 1663

Halderberge 2359 2216 1792 1478 1255 1148 1088

Rucphen 1009 1073 928 843 773 654 736

Zundert 1968 1850 1491 1283 1104 993 980

VANnU totaal 15032 13799 11282 9809 8784 8102 83828

Landelijk is dezelfde dalende trend voor de volwassen leden zichtbaar Waren er in 2014 in Nederland 1527000 volwassen leden in 2015 zijn dit 1478000 leden Een daling van 49000 leden oftewel 32 Het verloop van de volwassen leden is minder groot dan bij VANnU

De daling van het aantal volwassen leden heeft ook impact op de inkomsten van gebruikers In de strategische koers voor de komende jaren is aandacht voor het verhogen van de inkomsten uit andere middelen

8 Aantallen zijn toegenomen door toevoeging categorie overig

Vanaf 2013 is besloten om de leden die kort daarvoor hadden opgezegd of die hun abonnement wilden beeumlindigen niet alleen te vragen naar de reden van opzegging maar vooral naar hoe VANnU dit had kunnen voorkomen Veel oud-leden geven als reden aan dat het aanbod van de vestiging is verminderd dat men is overgestapt op e-books en tot slot dat men geen tijd meer heeft om te lezen Een belangrijke reden om het abonnement te beeumlindigen is de omvorming van vestigingen naar servicepunten Er is een relatie tussen het aantal vierkante meters (en daarmee de omvang van de collectie) en de tevredenheid om lid te blijven van de bibliotheek Klanten willen graag snuffelen en langer in de bibliotheek verblijven Alhoewel servicepunten een goed alternatief zijn voor een vestiging (ruime openingstijden gemak service) ziet niet elke klant dit in eerste instantie als een vooruitgang De overstap van leden naar het lezen van e-books was tot voor kort reden om de bibliotheek te verlaten

0

2000

4000

6000

8000

10000

12000

14000

16000

2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016

Aantal volwassen leden 2010-2016

Roosendaal

Moerdijk

Halderberge

Rucphen

Zundert

VANnU totaal

18

De afgelopen jaren is het aanbod van e-books na een voorzichtige start (mede veroorzaakt door de moeizame onderhandelingen met uitgevers) uitgegroeid tot een aanbod van duizenden titels Leden kunnen vanaf 1-1-2017 ook alleen een digitaal abonnement afsluiten Landelijk is daar via marketingacties de nodige aandacht aan geschonken VANnU brengt deze ontwikkelingen ook lokaal via de website en nieuwsbrieven steeds opnieuw onder de aandacht van de burgers Tot slot het gebrek aan tijd Achter deze reden blijken vaak andere redenen schuil te gaan Door als bibliotheek persoonlijk in gesprek te gaan met de klant kan verheldering worden gevraagd Soms betreft het een aanname over de toekomst van een servicepunt soms is men verkeerd geiumlnformeerd over het aanbod of men heeft een klacht die niet uitgesproken is Abonnementen Het grootste deel (54) van de volwassenen kiest voor het Lekker lezen abonnement (in 2015 60) Het abonnement Voordelig ontdekken wordt door 17 van de leden gekozen (in 2015 19) en 19 van de volwassen leden kiest voor het Eindeloos genieten abonnement (in 2015 21) en daarmee voor de voordelen van gratis reserveren en een dubbele leentermijn van 6 weken Abonnementsvorm Voordelig

ontdekken Lekker lezen

Eindeloos genieten

Overig Totaal

Totaal 1411 4523 1598 850 8382

instellingsabonnementen relatiepassen en overig

Positief is de forse stijging van de jeugdleden 0-18 jaar met 2134 leden oftewel 74 Een mooi resultaat en in lijn met de koers van VANnU Er is het afgelopen jaar veel geiumlnvesteerd in zowel Boekstart als het concept de Bibliotheek op School De gemeenten Roosendaal en Moerdijk hebben vanuit het speerpunt Jeugd bewust gekozen voor een andere inzet van middelen

De gemeente Rucphen heeft ook aangegeven meer te willen investeren in de jeugd Dat werpt zijn vruchten af Een vergelijking in stijging tussen 2015 en 2016 laat het volgende zien in Roosendaal +1414 (106) in Moerdijk + 238 (34) in Halderberge + 63 (15) in Rucphen + 232 (11) en in Zundert + 187 (94) Aantal jeugdleden 2010-2016

Gemeente 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 Roosendaal 7944 11371 11876 12185 12409 13302 14716 Moerdijk 4476 5771 5922 6210 6375 7064 7302 Halderberge 3047 4199 4344 4230 4106 4289 4352 Rucphen 2083 2106 2045 1904 1812 2057 2289 Zundert 2642 2481 2316 1895 1781 1967 2154 VANnU totaal 20192 25928 26503 26424 22890 28679 30813

0

5000

10000

15000

20000

25000

30000

35000

2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016

Aantal jeugdleden 2010-2016

Roosendaal

Moerdijk

Halderberge

Rucphen

Zundert

VANnU totaal

19

Stabilisatie ledenaantallen meer jeugdleden en minder volwassen leden9 De 156 Nederlandse openbare bibliotheekinstellingen telden in 2015 zorsquon 38 miljoen leden Dat is evenveel als het jaar daarvoor Daarmee lijkt de daling van het totaal aantal leden sinds 2011 tot stilstand gekomen Wel blijft de samenstelling van het ledenbestand in verandering terwijl het aantal personen onder de 18 jaar in de bevolking daalde en het aantal volwassenen groeide werden steeds meer jongeren en steeds minder volwassenen lid van de bibliotheek Het aantal volwassen leden daalde ten opzichte van 2014 met 3 procent naar ongeveer 15 miljoen leden en het aantal jeugdleden tot 18 jaar groeide met 2 procent naar 23 miljoen De jeugdleden maken nu 61 procent van het totale ledenbestand van de bibliotheek uit

Bron CBS KB

Als een van de mogelijke redenen waarom het aantal jeugdleden van de bibliotheek blijft groeien stellen de auteurs dat dit samenhangt met het succes van het in 2008 gestarte leesbevorderingsprogramma Kunst van

9 Koninklijke Bibliotheek Bibliotheekstatistiek 2015

Lezen (Boekstart en de Bibliotheek op school) dat nu een belangrijk onderdeel vormt van het actieprogramma Tel mee met Taal Het bereik van de jeugd in de gemeenten Rucphen en Zundert heeft nu en de komende jaren extra aandacht van het management

Bij VANnU is de gemiddelde verhouding volwassen leden en jeugdleden 21 volwassenen en 79 jeugdleden (afgerond) De daling van de volwassen leden heeft geen impact op het totaal aantal leden maar is wel een signaal VANnU zet actief in op het verhogen van het aantal jeugdleden Dat past helemaal bij de strategische koers en is zichtbaar in het resultaat

Uitleningen

De daling van het aantal uitleningen heeft zich door de jaren heen doorgezet in alle gemeenten (voor 2016 48314 materialen oftewel 55 minder uitleningen) Anders dan voorgaande jaren is in dit aantal het aantal uitleningen van boeken die in de scholen worden uitgeleend niet meegenomen Deze boeken blijven op de scholen staan en zijn niet voor algemeen gebruik Over deze uitleningen hoeft geen leenrecht te worden betaald In totaal is binnen de scholen 86513 keer een boek uitgeleend aantal uitleningen (incl verlengingen))

Roosendaal Moerdijk Halderberge Rucphen Zundert Totaal Verloop

2010 519329 252665 212872 131959 223899 1340724

2011 494491 241354 209293 132458 196959 1274555 -490

2012 467771 224086 192139 113376 159082 1156454 -930

2013 456900 208696 153475 113157 137790 1070018 -750

2014 411480 201034 141451 103869 129474 987308 -770

2015 386641 163560 132197 97043 106078 885519 -1030

2016 361682 159583 124366 90250 101324 837205 -550

20

De terugloop van het aantal uitleningen heeft een aantal oorzaken De belangrijkste verklaring heeft te maken met de afname van het aantal volwassen leden Een andere verklaring voor de daling van uitleencijfers heeft te maken met de abonnementskeuze VANnU kent drie abonnementen Voordelig ontdekken (euro 2750 Lekker lezen (euro 3750) en Eindeloos genieten (euro 5750) Het laatste abonnement biedt een dubbele uitleentermijn van 6 weken waardoor de klant minder vaak de bibliotheek hoeft te bezoeken en dus minder vaak leent Een andere verklaring voor de terugloop van het aantal uitleningen is dat er minder informatieve boeken worden geleend Op dit gebied kunnen bibliotheekleden naast boeken ook gebruik maken van andere mogelijkheden om informatie te verzamelen zoals internet en de verschillende databanken die de bibliotheek beschikbaar stelt Ook de toename van het lenen van e-books speelt een rol Tot slot zien we door het omvormen van vestigingen naar servicepunten ook een terugloop van het aantal uitleningen In een servicepunt is de collectie minder uitgebreid en wordt van de klant gevraagd om meer (digitaal) te reserveren

Toename uitleningen jeugd Het aantal uitleningen voor de jeugd op de scholen is gestegen van 14940 in 2015 naar 86513 in 2016 Dat is in lijn met de uitrol dBoS in de verschillende gemeenten Op de scholen staat een collectie waar de jeugd uit kan kiezen Leerkrachten en de leesconsulent van de bibliotheek stimuleren het lezen van boeken op de scholen Dat neemt niet weg dat de jeugd ook de weg naar de bibliotheek nog steeds weet te vinden De uitleningen die via de bibliotheek plaats vinden staan in de tabel Aantal uitleningen Aantal uitleningen papieren boeken daalde niet verder10 In 2015 zijn er landelijk ruim 734 miljoen fysieke boeken uitgeleend 1 procent meer dan in het jaar daarvoor Het aantal uitleningen van jeugdboeken groeide met 6 procent ten opzichte van het jaar ervoor naar 377 miljoen Het aantal uitgeleende boeken voor volwassenen nam met 3 procent af tot 357 miljoen Daarmee werden in 2015 voor het eerst meer jeugdboeken dan boeken voor volwassenen uitgeleend Uitleningen van fysieke boeken 2005-2015

Bron CBS KB

10

Koninklijke Bibliotheek Bibliotheekstatistiek 2015

0

200000

400000

600000

800000

1000000

1200000

1400000

1600000

2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016

Aantal uitleningen incl verlengingen

2010-2016

Roosendaal

Moerdijk

Halderberge

Rucphen

Zundert

Totaal

21

Voor zowel jeugdboeken als boeken voor volwassenen geldt dat verhoudingsgewijs steeds meer fictie en verhalen en minder non-fictie en ontwikkelingsboeken worden uitgeleend Fictie en verhalen waren in 2015 goed voor 82 procent van alle uitleningen van papieren boeken Uitleningen audiovisuele middelen loopt verder terug In 2015 verhuurden de openbare bibliotheken tezamen 53 miljoen audiovisuele materialen zoals cdrsquos en dvdrsquos Dat is 10 procent minder dan het jaar daarvoor Terwijl het aantal uitleningen van cdrsquos zelfs al voor 2005 daalde geldt dat voor dvdrsquos pas sinds 2013 Zeer waarschijnlijk hangt de afname van dvd-uitleningen samen met de opkomst van video on demand-diensten zoals aangeboden door de grote tv- en internetproviders en bedrijven als Netflix Het totaal aantal landelijke uitleningen (boeken cdacutes dvdacutes audiovisueel en andere materialen) is in 2015 tov 2014 gestegen van 784 miljoen naar 788 miljoen11 Dat is bijna de helft van de materialen dan in 1999 toen er ruim 144 miljoen boeken over de balie gingen Uitleningen zijn geen doel op zich maar een middel om een doel te bereiken Lezen helpt om te ontwikkelen de horizon te verbreden andere werelden te openen Boeken helpen kinderen leeservaring op te doen zodat ze beter gaan lezen en beter kunnen leren Leesbevordering en stimulering van de ontwikkeling zijn de kerntaken van de bibliotheek Voor deze kerntaken zijn 788 miljoen uitleningen relevant want ze dragen bij aan een maatschappij die leert en zich ontwikkelt Voor de jeugdleden geldt dat in samenwerking met het onderwijs kinderen worden gestimuleerd om veel te lezen De vraag is wat het effect is op het aantal uitleningen voor de jeugd Dit zullen we de komende jaren blijven volgen (meer informatie over dit onderwerp staat bij Bibliotheek op school verderop in het verslag)

11

CBS statline

De digitale bibliotheek e-books de vakantiebieb cursussen en meer De reguliere collectie van bibliotheken bestaat uit papieren boeken en andere media Deze worden door de lokale bibliotheken zelf gekocht Daardoor verschillen de collecties van de bibliotheken onderling in grootte (aantal titels) en in titelaanbod Leners kunnen ook boeken uit andere bibliotheken aanvragen Het desbetreffende boek wordt dan opgestuurd naar de bibliotheek van de aanvrager Voor e-books ligt dit anders Doordat de collectievorming van e-books landelijk wordt aangepakt kunnen alle individuele bibliotheken ook de kleinere eenzelfde e-bookcollectie aanbieden Alhoewel bibliotheekleden al sinds 1 januari 2014 e-books kunnen lezen via de bibliotheek is het uitlenen van e-books vanaf 2015 pas echt op de kaart gezet De auteursrechtelijke uitgangspositie van bibliotheken in het digitale domein is fundamenteel anders dan die bij gedrukte boeken Bibliotheken zijn afhankelijk van de rechthebbenden (auteurs en uitgevers) Samen met aanbieders en afnemers onderzoekt de Koninklijke Bibliotheek (KB) die sinds 1-1-2015 verantwoordelijk is voor het e-bookplatform hoe en tegen welke vergoeding e-books het beste kunnen worden aangeboden Uitgangspunt is dat rechthebbenden er niet slechter van worden (geen gemiste verkoop) en dat verkopen worden gestimuleerd Zo wordt gezamenlijk het legaal lezen van e-books bevorderd Het afgelopen jaar heeft de KB voor het eerst cijfers over e-books verzameld in het kader van de gegevenslevering Wsob Hieronder wordt kort ingegaan op de ontwikkeling van het aantal gebruikersaccounts (e-bookaccounts) het bezit van de e-bookcollectie en het aantal uitleningen over 2015 (2016 is op dit moment nog niet beschikbaar) In 2015 werden bijna 86 duizend nieuwe e-bookaccounts aangemaakt via de portal bibliotheeknl Daarmee kwam het totaal aantal bibliotheek leden met een e-bookaccount eind 2015 op bijna 240 duizend uit

22

Hiervan kunnen ruim 234 duizend accounts via de lenersgegevens worden toegewezen aan een specifieke bibliotheek Onderstaande figuur toont het aandeel leden van de bibliotheek dat een e-bookaccount heeft voor Nederland als geheel en uitgesplitst naar provincie In 2015 had ruim 6 procent van de bibliotheekleden een e-bookaccount12 De provincie Brabant zit rond de 6 in de middenmoot Aandeel bibliotheekleden met een e-bookaccount 2015

Omvang e-Bookcollectie 115 duizend boeken Eind 2015 had de Bibliotheek ruim 115 duizend e-books in de collectie Bijna 10 duizend hiervan zijn boeken voor volwassenen en nog geen duizend hiervan zijn jeugdtitels Het resterende deel betreft de boeken van onder meer de Vakantiebieb de eBooks eregalerij en de eBookselectie-app (rechtenvrije e-books)

12

Koninklijke Bibliotheek Bibliotheekstatistiek 2015

Ruim 17 miljoen e-bookuitleningen in 2015 door bibliotheekleden13 Op ruim 55 procent van de accounts (in totaal 130 duizend) werd in 2015 tenminste eacuteeacuten boek geleend Dit percentage is ongeveer gelijk per provincie Van alle e-bookaccounts behoort 85 procent toe aan volwassenen De e-books voor volwassenen werden in totaal ruim 15 miljoen keer uitgeleend De jeugdtitels ruim 144 duizend keer Dit betreffen uitleningen aan personen die lid zijn van een openbare bibliotheek en een e-bookaccount hebben Het totale aantal e-bookuitleningen is daarmee verdubbeld ten opzichte van 2014 toen het aantal e-bookuitleningen uitkwam op ruim 800 duizend Gemiddeld werden er bijna 7 e-books per e-bookaccount uitgeleend in 2015 In 2015 is er gedurende de zomermaanden in de landelijke digitale bibliotheek een flink aantal e-books tijdelijk en kosteloos ter beschikking gesteld via de Vakantiebieb-app De boeken van de Vakantiebieb werden het meest gretig gedownload ruim 22 miljoen keer vaak door personen die geen lid waren van een openbare bibliotheek Voor de Vakantiebieb-app geldt net als voor het andere e-bookverkeer dat de populariteit flink groeide op 31 mei 2015 vlak voacuteoacuter de Vakantiebieb actie van 2015 was de app 400 duizend keer gedownload terwijl de teller op 1 september 2015 na de actie op 629 duizend downloads stond

Eind 2016 is er landelijk opnieuw veel geiumlnvesteerd in het digitale aanbod Zo zijn er onder andere nieuwe online cursussen gelanceerd In eacuteeacuten maand tijd hebben daar landelijk meer dan 8000 leden gebruik van gemaakt Daarnaast zijn er nieuwe titels toegevoegd aan de luisterbieb app En het totaal aantal e-books is in 2016 aangevuld tot 13000 titels

13

Landelijk werden er in 2016 2788769 e-books geleend

23

VANnU e-books en digitale ontwikkelingen In 2016 maakten in totaal 2721 leden van VANnU gebruik van een e-book account Dit is een stijging van bijna 1000 leden ten opzichte van 2015 toen er 1789 e-bookaccounts in gebruik waren In totaal werden door de leden van VANnU 23465 titels geleend Het gaat om gemiddeld 9 titels (afgerond) per lid In het eerste kwartaal van 2016 heeft VANnU meegedaan aan de landelijke e-book campagne waarbij er een klantmailing is verstuurd naar alle leden van VANnU Het doel van de campagne was om landelijk 50000 nieuwe e-bookaccounts te genereren In de maanden januari februari en maart zijn in totaal 45673 accounts aangemaakt Uit de evaluatie van de e-book campagne blijkt dat driekwart van de leden weet dat zij e-books via de Bibliotheek kunnen lezen een kwart maakt er inmiddels ook gebruik van Dit is een toename sinds de vorige meting in oktober 2014 Bovendien zegt de helft van de leden de intentie te hebben om het komende halfjaar via de bibliotheek e-books te gaan lenen E-books vooral aanvulling op lezen van papier In een recent onderzoek van SCP over hoeveel tijd men aan de verschillende media besteed blijkt dat tussen 2013 en 2015 de omvang van het digitale lezen nauwelijks veranderde14 In 2015 is lezen van papier nog veruit favoriet Ook al zijn apparaten en schermen gewoner en wijdverspreider de voorkeur ligt bij lezen dus nog duidelijk bij papier Op een doorsnee dag leest 39 van de Nederlanders van papier en 11 van een scherm Stichting Marktonderzoek Boekenvak (2016) bevestigt ook dat het papieren boek nog niet vervangen is door e-books Zorsquon 90 van de digitale lezers leest e-books naast gedrukte boeken de rest leest uitsluitend via digitale apparaten

14

Media Tijd in kaart SCP den Haag December 2016

Digitale media zijn dus niet alleen een concurrent van het lezen ndash tijd die aan gamen of sociale media wordt besteed kan niet ook aan lezen worden besteed ndash maar vormen door hun complementariteit ook een stimulans doordat ook het lezen zelf deels digitaal wordt (Huysmans 2013) Pressreader VANnU heeft zelf aan haar digitale diensten de Pressreader toegevoegd Een digitale dienst voor het online lezen van nationale en internationale tijdschriften en kranten Thuis en in de bibliotheek heeft men via de Pressreader online toegang tot 6000 kranten en tijdschriften uit meer dan 100 landen in 60 verschillende talen In de laatste 4 maanden van 2016 zijn 799 tijdschriften en kranten door leden en bezoekers online gelezen Afspraak met de mediacoach Bij de bezoekers en leden van VANnU ontstaat er een steeds grotere behoefte aan ondersteuning oa in het gebruik van e-readers en tablets VANnU vindt het belangrijk dat burgers digitaal vaardig zijn Dat betekent ook dat de klant met elk gewenst apparaat digitaal moet kunnen lezen Om de leden daarbij te ondersteunen zijn er in 2015 in de kernvestigingen spreekuren gehouden Na evaluatie van de spreekuren is in 2016 besloten om nog beter af te stemmen op de vraag van de gebruiker en kan men voortaan een afspraak maken met de mediacoach Op deze manier wordt de gebruikers nog beter en sneller ondersteund in het gebruik van de digitale producten en diensten Daarnaast worden er veel vragen telefonisch en per mail beantwoord en kan men ook op de website noodzakelijke info vinden Overgang Wise+ In de zomer is VANnU overgegaan naar Wise+ Dit systeem zorgt ervoor dat het zoeken naar materialen op de website direct gekoppeld is aan de Nationale Bibliotheek Catalogus Alle materialen van heel Nederland zijn daardoor in eacuteeacuten zoekopdracht vindbaar

24

Activiteiten en bezoekers Kennis en informatie worden steeds meer overgedragen en beschikbaar gesteld in de vorm van activiteiten De bibliotheek is een neutrale plek in het publieke domein waar mensen elkaar kunnen ontmoeten en kunnen leren In 2014 zijn in alle openbare bibliotheken in totaal 72000 activiteiten geteld15 In 2015 steeg het aantal naar 82000 keer16

De activiteiten lopen uiteen van inloopspreekuren lezingen literaire schrijfcursussen activiteiten in samenwerking met het onderwijs cursussen (digitale) trainingen tentoonstellingen debatten die de bibliotheek zelfstandig of in samenwerking met partners of (lokale) maatschappelijke organisaties aanbiedt

Voor VANnU past het organiseren van diverse activiteiten als aanvulling op de collectie bij het totale programma (aanbod) In de kernvestigingen wordt op allerlei manieren aandacht besteed aan de terugkerende jaarlijkse campagnes en activiteiten zoals de Boekenweek Maand van de filosofie Maand van het spannende boek Kinderboekenweek Week van de mediawijsheid Week van de alfabetisering Nederland leest en de Nationale voorleeswedstrijden Naast deze activiteiten is er altijd ruimte voor lokale initiatieven Op de website van VANnU in de digitale nieuwsbrieven en op social media is gedurende het jaar 2016 uitgebreid aandacht besteed aan alle activiteiten in alle gemeenten Hieronder wordt een beknopte samenvatting gegeven van een aantal grote en kleine activiteiten Activiteiten waar VANnU daar waar kan altijd samenwerkt met andere partners De activiteiten voor de aanpak laaggeletterden komt verderop in het verslag aan bod (Strategische themaacutes en aanpak laaggeletterdheid)

15

CBS Statline Helft activiteiten bibliotheek gericht op educatie den HaagHeerlen november 2015 16

Koninklijke Bibliotheek Bibliotheekstatistiek 2015

Lezen en voorlezen De landelijke campagne Nederland Leest stond in 2016 in het teken van de democratie VANnU heeft ervoor gekozen om het thema democratie te koppelen aan een ander thema dat bij de bibliotheek past namelijk het gebruik van nieuwe media en betrouwbaarheid van informatie Dit heeft geresulteerd in een debat dat VANnU samen met BN de Stem op 29 november in Parrotia heeft georganiseerd rondom het thema lsquode invloed van sociale media op de democratiersquo Op deze avond zijn vertegenwoordigers vanuit verschillende domeinen waaronder onderwijs overheid welzijn en media met elkaar en het publiek in gesprek gegaan aan de hand van een drietal stellingen Speciale gast van de avond was Sanne Kruikemeier Zij doet als docent politieke communicatie aan de Universiteit van Amsterdam onderzoek naar de online activiteiten van kiezers In Roosendaal heeft VANnU ook deelgenomen aan lsquoRoosendaal in dialoogrsquo volgens de dialoogmethodiek zijn deelnemers vanuit de gemeenteraad jongerenraad en bewoners met elkaar in dialoog gegaan rondom het thema democratie Schrijfster Agnes van Overveld (geboren in Nispen woonachtig in Schijf) gaf zowel in Roosendaal als in Rucphen een lezing over haar boek Windkracht 6 Een boek over doorzetten na tegenslagen niet bij de pakken neer gaan zitten en bovenal kansen zien waar een ander alleen de nadelen van een situatie inziet Op 13 november was op uitnodiging van De Witte Roos Sanne van Heijst te gast Zij sprak over haar boek lsquoPhilips-meisje van Kamp Vughtrsquo Op vrijdagavond 18 november is het jaarlijkse Lezersfeest in de kernvestiging in Roosendaal georganiseerd Dit jaar waren de schrijfsters Annejet van der Zijl en Nintildea Weijers te gast Annejet van der Zijl is een van de bekendste en meest gelezen literaire non-fictieschrijvers van ons land

25

Zij schreef Sonny Boy Anna Bernhard en de Amerikaanse prinses Nintildea Weijers schreef korte verhalen en essays en won met haar debuutroman lsquoDe consequentiesrsquo diverse literaire prijzen Het was een gezellige drukte waarbij volop ruimte was om de auteurs te ontmoeten en te bevragen In de kernvestiging in Zevenbergen zijn ook door het jaar heen diverse lezingen georganiseerd Pim Oosterheert hield in januari een drukbezochte lezing over het leven en het werk van Marten Toonder In de avonturen van Heer Bommel en Tom Poes speelt magie en mystiek een belangrijke rol Er gelden normen en waarden die ons vreemd aandoen Pim Oosterheert vertelde hierover en ging ook in op Toonders unieke taalgebruik en de filosofische achtergronden die in zijn verhalen een rol spelen Peter Geleijns gaf in september een prikkelende introductie op een drietal bijeenkomsten over de zogenaamde lsquozwarte schapenrsquo in de samenleving mensen die hun eigen weg zoeken en vinden en er daardoor vaak net niet bij horen Er wordt vaak negatief over ze gesproken terwijl zij zoveel te bieden hebben omdat zij anders denken en handelen dan de kudde makke schapen

En ook voor de jeugd en de jonge kinderen is er altijd iets te doen In oktober zijn er in alle gemeenten diverse klassenbezoeken en schrijversbezoeken ivm Kinderboekenweek In Rijsbergen is de voorronde van de voorleeswedstrijd in de bibliotheek gehouden In alle kernvestigingen vinden maandelijks voorleesactiviteiten plaats De meeste ouders weten de weg naar de bibliotheek te vinden Exposities In november is door Spirit in Roosendaal over een van de markantste geesten uit de kerkgeschiedenis Hildegard van Bingen een expositie gehouden In Zevenbergen presenteert de fotoclub zich regelmatig in de bibliotheek In Rucphen zijn boeken over iconen gepresenteerd tijdens een tentoonstelling van de Heemkundekring

In Oudenbosch was in juni de tentoonstelling van Carry Ham over originele illustraties van het AVI boekje ldquoJesse en de groentedraakjesrdquo in de bibliotheek te zien En in de zomermaanden de tentoonstelling A la Prima door Renate van Dongen en Nathalie Koeken In Rijsbergen zijn wisselende tentoonstellingen gehouden van de schilderijen van Corrie Evers Sweep Workshops en cursussen De succesvolle en veelgelezen schrijver Jose Vriens gaf op vrijdagochtend 27 mei een workshop in Parrotia Hoe schrijf ik een boek Jose Vriens woont en werkt in Roosendaal In Zevenbergen gaf Froukje Smeding in de week van de spiritualiteit in februari een seminar over dit thema Sari van der Spaan gaf in december een seminar over hooggevoeligheid En de Stichting Cultuur Moerdijk gaf in april in de kernvestiging een cursus Kunstkijken

En verder Op maandagavond 12 december heeft Bibliotheek VANnU in het Alzheimer Cafeacute in het Centrum voor Wonen amp Zorg De Brink een presentatie gehouden over wat de bibliotheek kan betekenen en te bieden heeft voor mensen met dementie hun verzorgers en mantelzorgers en de professionals Op 8 juni was het weer Buitenspeeldag in Zevenbergen Op die dag staat in heel Nederland het buitenspelen centraal De vrijwilligsters van de bieb-speelotheek organiseren de Buitenspeeldag op het plein voor de bibliotheek in Zevenbergen In Oudenbosch was tijdens de Cultuurmaand Halderberge 2016 een Pop-up bibliotheek geplaatst met een collectie boeken rondom het thema Iconen en Symbolen in de Basiliek Op 1 oktober gaf Ans Keijzer (Iconenschildergroep Byzantium) in de bibliotheek uitleg over de geschiedenis van Iconen en de techniek om deze te schilderen

26

24 Belangrijke ontwikkelingen in 2016

Hieronder worden de belangrijkste ontwikkelingen geschetst Het is uiteindelijk maar een kleine greep uit wat er allemaal in een jaar bij VANnU gebeurt Certificering In 2014 is in samenspraak met de sector en de branchepartijen (VOB en VNG) het kwaliteitskader 2014-2017 voor openbare bibliotheken vastgesteld Door deel te nemen aan deze certificeringsronde tonen bibliotheken aan dat zij aan de verwachtingen van hun klanten willen voldoen Audits en de daarop volgende certificering helpen bibliotheken om inzicht te krijgen in hun functioneren en toekomstbestendigheid Daarnaast dragen audits en certificering bij aan een samenhangend bibliotheekstelsel op basis van gelijke waarden uitgangspunten bedrijfsvoering en kwaliteit Na een intensieve periode van voorbereiding voor het schrijven van de zogenaamde zelfevaluatie vond begin oktober een tweetal auditdagen plaats De zelfevaluatie is een belangrijk document dat ter voorbereiding van de audit geschreven is door het MT waarin alle onderdelen van de certificering worden behandeld (leiderschap strategie medewerkers processen middelen netwerk dienstverlening collectie en gemeenten) VANnU kreeg bezoek van twee auditoren die door een groot aantal gesprekken met allerlei betrokkenen een beeld moesten vormen van de organisatie Met name de vraag hoe toekomstbestendig de huidige organisatie is stond centraal De auditoren spraken uiteraard met verschillende medewerkers maar ook met een directeur van een basisschool de voorzitter van de Raad van toezicht een tweetal wethouders en een ambtenaar Deze gesprekken gaven samen met de aangeleverde documenten voldoende vertrouwen om gecertificeerd te worden De auditoren hebben daar in hun rapportage het volgende over geschreven

Op basis van de open gesprekken en de vooraf en ter plekke nog ter beschikking gestelde documenten is een goed beeld verkregen van bibliotheek VANnU Hieruit concluderen de auditoren dat de bibliotheek op ruime wijze aan de certificeringsnormen voldoet De gesproken betrokkenen hebben een eenduidig beeld van de koers van de bibliotheek en van de toegevoegde waarde van VANnU naar de toekomst toe De stip op de horizon grote veranderingen niet schuwend een menselijke maat oog voor de financieumlle aspecten en een duidelijke door de organisatie en stakeholders gedeelde visie op het bibliotheekwerk van nu en de nabije toekomst Dit alles geeft ruim voldoende vertrouwen in de toekomstbestendigheid Vernieuwing netwerk In 2016 zijn de voorbereidingen getroffen voor de vernieuwing van het netwerk voor de organisatie Het oude netwerk (hard- en software) is aan vervanging toe en dat biedt de organisatie de kans om te zorgen dat ook voor de komende jaren het netwerk weer past bij de toekomst en daarmee de vraag van de bezoeker Naast het netwerk zullen ook de lijnverbindingen en de telefonie aangepast of vernieuwd worden Reorganisatie De aanpassingen in de dienstverlening in de gemeenten Roosendaal en Zundert hebben in eerste instantie vooral effect op de Frontoffice en daarmee op de werkgelegenheid (voor verdere info zie ontwikkelingen per gemeente) Begin 2016 zijn de voorbereidingen voor een reorganisatie in gang gezet De uitvoering bleek uiteindelijk niet nodig vanwege het vrijwillige vertrek van een aantal medewerkers

27

25 Ontwikkelingen per gemeente In de inleiding van het jaarverslag is het volgende opgemerkt De subsidiering van de bibliotheek is een strategische investering van de gemeente de bibliotheek is een uitvoeringsinstrument van het gemeentelijk beleid Bepaalt de gemeente formeel WAT zij wil bereiken voor haar burgers Bibliotheek VANnU geeft aan HOE dat het beste kan gebeuren Het strategisch beleidsplan van VANnU is richtinggevend om het HOE te bepalen17 Voordat een stand van zaken per gemeente wordt beschreven zullen de vijf strategische themarsquos uit de koers nog kort worden weergegeven omdat keuzes die gemaakt worden per gemeente altijd in het licht van deze themarsquos moeten worden gezien Dat neemt niet weg dat er altijd sprake is van unieke lokale keuzes De onderwerpen leesbevordering jeugd en aanpak laaggeletterdheid komen vanwege het belang verderop in dit verslag aan de orde In dit hoofdstuk zal ook en overzicht subsidieverloop worden getoond De strategische koers 2016-2018 In het jaarverslag van 2015 is geschetst hoe de kaders voor de komende jaren eruit gaan zien en met welke maatschappelijke en economische trends de bibliotheek rekening moet houden Deze zijn uitgangspunt geweest voor de verdere uitwerking van het strategisch meerjarenbeleidsplan voor de komende jaren Dit plan wordt hieronder beknopt weergegeven in de vijf strategische themaacutes Doelstellingen en effecten staan uitgebreid beschreven in het definitieve plan en in de diverse werkplannen staat de aanpak beschreven De missie van VANnU luidt Jong en oud verleiden met plezier te lezen te leren en zich te informeren

17

Strategisch beleidsplan VANnU 2016-2017 van collectie tot connectie

Focus op jeugd mee kunnen doen en de vernieuwde vorm van bibliotheekfuncties staan de komende jaren centraal in onze strategische koers Dat levert de volgende themarsquos op

1 Van collectie tot connectie van uitleenfabriek naar leren en lezen in de wijk

De traditionele bibliotheekvestiging is niet toekomstbestendig De collectie wordt deels digitaal en er is een groeiende behoefte aan leerplekken en cursusruimte De kernvestiging wordt daarom omgevormd naar een lees- en leercentrum met brede openingstijden dat goed bereikbaar is Servicepunten in wijken en dorpen zullen op termijn verdwijnen om plaats te maken voor collecties en programmarsquos op plaatsen waar veel mensen komen De bibliotheek omarmt (burger)initiatieven met betrekking tot lezen leren en informeren Van ruilbibliotheken en een afhaalpunt in een supermarkt tot voorleescursussen in het buurthuis en een collectie in het gezondheidscentrum De bibliotheek biedt ondersteuning Deze initiatieven spelen een belangrijke rol op het gebied van leefbaarheid bestrijding van eenzaamheid en andere maatschappelijke themarsquos

2 Focus op jeugd Het maakt een groot verschil in het leven van kinderen of ze lezen of niet Onderzoek toont aan dat lezers niet alleen hoger scoren op taalvaardigheid maar ook op schoolsucces en intelligentie Leren begint bij lezen Wie kan lezen en teksten begrijpt kan kennis verwerven en zich ontwikkelen Een goede taalbeheersing zorgt er voor dat kinderen betrokken zijn bij wat er om hen heen gebeurt Door een kwartier te lezen per dag groeit de woordenschat van kinderen Vrij lezen stimuleert leesplezier en daarmee groeit de motivatie om te lezen De bibliotheek verwerkt deze uitgangspunten in haar programmarsquos voor scholen de vestigingen en in de collectie Uiteraard worden kinderen uitgenodigd mee te denken en te organiseren

28

3 Een leven lang leren De wereld verandert snel en om steeds bij te blijven moet je blijven leren Om mensen te stimuleren een leven lang te blijven leren pakt Bibliotheek VANnU de rol van inspirator en facilitator Andere partijen nemen het daadwerkelijke lesgeven op zich In de komende jaren zal VANnU het lokale aanbod bundelen en als wegwijzer fungeren We zoeken daarbij naar de optimale mix van online en op locatie leren van individueel en in groepen leren Om mee te kunnen doen is leren lezen en schrijven van groot belang Voor mensen zelf maar ook voor werkgevers dienstverleners en de maatschappij als geheel Van de Nederlandse beroepsbevolking (16-65 jaar) is ongeveer 12 laaggeletterd In West-Brabant alleen al zijn zorsquon 56000 mensen Dit vraagstuk kan VANnU niet alleen op lossen maar dit doet ze samen met andere partijen (zie ook Aanpak laaggeletterdheid) Lokaal worden deze initiatieven vertaald in concreet aanbod waarbij het Taalnetwerk VANnU een cooumlrdinerende rol speelt Cursussen digitale vaardigheden en Taaloefengroepen worden georganiseerd in de bibliotheek en op andere locaties Veel activiteiten worden begeleid door vrijwilligers

4 Passend vakmanschap De veranderingen in onze samenleving vragen andere vaardigheden van onze medewerkers Netwerken verbindingen leggen samenwerken en goede kennis van de collectie staan centraal Er wordt steeds minder gewerkt in het fysieke bibliotheekgebouw en steeds meer op andere plaatsen met andere mensen binnen netwerken Het uitleenproces is geautomatiseerd De toegevoegde waarde van de medewerker zit in het persoonlijke advies en in de gesprekken met klanten bezoekers en (potentieumlle) samenwerkingspartners

5 Financieringsbronnen Zoals veel openbare bibliotheken staat ook Bibliotheek VANnU voor de uitdaging om verder inhoud te geven aan haar maatschappelijke functie

Aan de ene kant heeft VANnU te maken met een terugloop van inkomsten en aan de andere kant wil en moet de organisatie blijven innoveren oa vanwege de digitalisering de ontwikkelingen rondom de Bibliotheek op school en nieuwe maatschappelijke vraagstukken zoals de aanpak van laaggeletterdheid en eenzaamheid De bibliotheek moet toe naar een nieuwe strategie met alternatieve verdienmodellen en daarbij op zoek naar andere inkomstenbronnen zowel op basis van dienstverlening als op basis van private bijdragen Stand van zaken gemeente Roosendaal In 2016 is de structurele bezuiniging van euro 250000 aan VANnU opgelegd Onderstaande afspraken zijn met de wethouder gemaakt 1 Van de huidige naar een kleinere toekomstbestendige kernvestiging 2 Invoering Bibliotheek op school Bibliotheek op school zet in op het ontwikkelen van lees- taal- en mediavaardigheden van kinderen VANnU bereikt 100 van de jeugd 3 Connectie in alle wijken en dorpen en het gefaseerd sluiten van drie servicepunten Wouw (2016) Kortendijk (2017) en Tolberg (2018) VANnU ontwikkelt passende dienstverlening in alle wijken en dorpen met dienstverlening dichter bij en samen met de burgers In 2016 is veel tijd besteed aan de voorbereidingen voor de verbouwing en herinrichting van de kernvestiging Roosendaal (Parrotia) VANnU vormt samen met Allee Wonen een projectgroep om te komen tot een stedelijke huiskamer met een maatschappelijke insteek In 2016 zijn de eerste schetsen gemaakt maar is vooral veel tijd besteed aan de ontwikkeling van het concept en aan het betrekken van partners De inrichting moet in 2017 Europees aanbesteed worden en de verwachting is dat de realisatie in het derde en vierde kwartaal plaats zal vinden In 2016 zijn er voorsorterend op de veranderingen alvast een aantal aanpassingen gedaan Er is een horecavoorziening gekomen (commercieumlle partij) de ingang is verplaatst en een aantal partijen is intern verhuisd

29

In Roosendaal is de keuze gemaakt om de verschillende servicepunten in de jaren 2015-2018 gefaseerd te sluiten en op zoek te gaan naar andere vormen van dienstverlening in alle wijken en dorpen dichterbij de inwoners en minder gericht op het uitleenproces Wouw is in 2016 het eerste servicepunt geweest wat sloot en er is gezocht naar een alternatief In 2016 lag de focus op behoud van de uitleenvoorziening maar in 2017 ligt de nadruk op het programmeren het gezamenlijk initieumlren van activiteiten voor een diverse doelgroep in aansluiting op de kernfuncties van de bibliotheek Het gedeelde maatschappelijk belang is hierin leidend In 2016 is gestart met het zoeken naar alternatieve dienstverlening in Wouw We zijn daar in gesprek gegaan met de burgers met behulp van de methode ldquodesign thinkingrdquo met als doel de behoeftes op te halen Het gaat hier om een participatief traject met inwoners van het dorp met de dorpsraad met gemeenschapshuis De Geerhoek en met verschillende organisaties en instellingen In een aantal sessies is gezocht naar de onderwerpen die voor het dorp erg belangrijk zijn De opbrengst was op hoofdlijnen behoefte aan lezen en een collectie ontmoeting eenzaamheid aandacht 0-4 jaar en toevoegen van programmering Het concrete resultaat In Wouw is de nieuwe bibliotheek welke per 1-10-2016 in de Geerhoek is gestart Het huidige servicepunt is gesloten Naast een kleine collectie en de mogelijkheid te reserveren en in te leveren is er aandacht voor programmering (met nadruk op 0-4 jaar) en ontmoeting (leestafel tegengaan eenzaamheid) Dit alles wordt vooral door vrijwilligers opgepakt Verder zijn contacten gelegd of verstevigd met het onderwijs en professionele instellingen (voor uitrol dBoS zie verderop in het verslag) En in andere dorpen zoals Heerle en Wouwse Plantage zijn ook diverse alternatieven ontwikkeld en activiteiten opgestart of is geholpen met het opstarten van bijvoorbeeld een ruilbieb (Boekspot)

Begin 2017 zal de evaluatie van het project in Wouw worden afgerond Daarin zullen we de methode (design thinking) om de burgers te betrekken bij de alternatieve dienstverlening evalueren alsmede het resultaat De vraag lsquohoe kunnen we schuiven met de middelen (van traditioneel uitlenen naar jeugd laaggeletterdheid vraagstukken in het sociaal domein) en ze op een goede manier inzettenrsquo blijft relevant Dat geldt niet alleen voor de gemeente Roosendaal maar ook voor de andere 4 gemeenten Bibliotheekwerk in de Roosendaalse wijkendorpen In 2016 is er wederom geiumlnvesteerd in bestaande en nieuwe partners in de wijken en dorpen met als doel taal boeken en leesplezier dicht bij de mensen te krijgen Dit heeft geresulteerd in een breed scala aan projecten en activiteiten in samenwerking met andere organisaties en instellingen Op het gebied van leesbevordering voor volwassenen is er in 2016 opnieuw geiumlnvesteerd in het initieumlren en begeleiden van Boekspots ruilbibliotheken op allerlei plekken waar mensen boeken kunnen naartoe kunnen brengen kunnen lenen en ruilen Dit gebeurde oa in Westrand Wouwse Plantage Wouw en de Westrand VANnU adviseert stimuleert en verzorgt de PR Deze Boekspots vormen tevens een aanleiding om hier met behulp van onze collectie activiteiten omheen te programmeren Dit doen we op verschillende plekken via het nieuwe concept lsquoBieb in de Buurtrsquo Dit was in het Tongerlohuys (jeugd) en Wouwse Plantage (vrouwengroep) Ook hebben we samenwerking gezocht op allerlei themarsquos en vanuit onze kennis en collectie zoals in de Westrand (gezonde voeding) St Elisabeth (Dag van de Ouderen iconenproject) en Heerle (uitleen tijdens vakanties voor jeugd en later ook volwassenen In Wouwse Plantage is een wisselcollectie naar het gemeenschapshuis gebracht met name gericht op eenzame ouderen die elkaar op een vast moment in de week ontmoeten Op deze manier zoekt VANnU naar mogelijkheden om de bibliotheek dichterbij de bewoners te brengen

30

Het andere spoor waarop VANnU resultaten heeft geboekt is in het op de agenda zeten van taalvaardigheid leesbevordering en leesplezier bij anderen Dit begint met het bepalen van gezamenlijke doelen voor een bepaalde doelgroep of een specifieke wijk samen met ons netwerk De bibliotheek draagt haar deskundigheid dan uit aan anderen die vervolgens (mede) de activiteiten uitvoeren Zo hebben we zowel ouderen als jongeren getraind in interactief voorlezen en activiteiten ontwikkeld waarbij kinderen van de basisschool door hen werden voorgelezen Tot slot had VANnU een aanjagende rol naar andere partijen in het kader van de Dag van de Dialoog (SDW ROC Huis van de Westrand) Door onze deelname aan het project CREA in de wijk (Westrand) zijn de lijnen met andere partners kort Hierdoor hebben ook zij verschillende dialoogtafels georganiseerd Zorginnovatiepunt Het Huis van Morgen en Bibliotheek VANnU zijn partners binnen de Alliantie gezondheid en geletterdheid Huis van Morgen heeft de opdracht innovatieve hulpmiddelen die bijdragen aan langer zelfstandig thuis wonen onder de aandacht van een groot publiek te brengen VANnU heeft een informatiefunctie die bijdraagt aan zelfstandigheid en participatie voor inwoners in haar werkgebied Ons Marie biedt een breed scala aan activiteiten voor ouderen Dat heeft geleid tot het in de bibliotheek tentoonstellen en actief onder de aandacht brengen van de hulpmiddelen tbv de doelgroep Ook de wijkzuster en BN De Stem zijn betrokken Cultuurnota Roosendaal In 2016 werkte VANnU mee aan de totstandkoming van de nieuwe cultuurnota voor de gemeente Roosendaal Deze opdracht van de raad aan de wethouder werd gestalte gegeven door een cultuurnetwerk te vormen waar VANnU als vanzelfsprekend deel van uitmaakt

Het netwerk bestaat uit ruim 20 personen en fungeert als een spin in het web om mensen en organisaties op cultureel vlak bij elkaar te krijgen Kunst en cultuur zijn niet het doel op zich maar het middel om samenhang in de gemeente te vergroten en aan te zetten tot nieuwe initiatieven om uiteindelijk op cultureel sociaal economische en educatief gebied de vruchten te plukken Stand van zaken gemeente Moerdijk Het servicepunt Willemstad voorheen gevestigd in het Mauritshuis is in de zomer van 2016 verhuisd naar Buurthuis Irene De ruimte die de bibliotheek in gebruik had in het Mauritshuis kon niet langer gehuurd worden In afstemming met de gemeente is besloten om het servicepunt om te vormen naar een afhaal- en inleverlocatie In Buurthuis Irene vond VANnU een plaats om een alternatieve voorziening te maken Het servicepunt is aangepast in een haal- en brengpunt met aandacht voor het jonge kind (0-4) en voor de ontmoeting (leestafel tijdschriften kranten) In het najaar heeft het college VANnU verzocht om het positieve resultaat van 2015 terug te storten Voor VANnU kwam dit onverwacht en gedurende het overleg met de wethouder bleek dat de afspraken in de subsidieverordening over de opbouw van het eigen vermogen niet duidelijk zijn Daardoor loopt VANnU als organisatie een risico De bestuurder heeft het voornemen om in 2017 samen met de 5 gemeenten waar VANnU verantwoordelijk is voor het bibliotheekaanbod goede afspraken te maken voor de toekomst en deze vast te leggen in een convenant Een sterke en gezonde bibliotheekorganisatie is in het belang van alle vijf gemeenten

31

Stand van zaken gemeente Halderberge Voor de zomer kondigde de Raad aan de subsidie van de bibliotheek en nog een aantal professionele organisaties opnieuw te willen verlagen Op 16 juni heeft VANnU tijdens de commissievergadering de consequenties voor het bibliotheekaanbod geschetst Vanwege het effect op de dienstverlening heeft de Raad besloten om de voorgenomen bezuiniging niet op te leggen en zich opnieuw te beraden op de toekomst In 2017 zullen de twee Brede Scholen in Hoeven en Oud-Gastel gerealiseerd zijn De wethouder heeft aangegeven dat hij vanwege het belang van lezen voor de jeugd de wens heeft dat de bibliotheek daarin wordt gehuisvest Dat heeft consequenties voor het bibliotheekaanbod in de servicepunten in beide dorpen De huidige middelen zijn niet toereikend om beide doelgroepen te bedienen Stand van zaken gemeente Rucphen Ook in de gemeente Rucphen is de aandacht voor leesbevordering bij de jeugd steeds meer speerpunt De wethouder heeft aan VANnU gevraagd om een plan te maken voor een breder aanbod aan de jeugd In 2016 zijn de voorbereidingen getroffen om in 2017 de Bibliotheek op school (dBoS) op de scholen uit te rollen (zie verder aanbod jeugd) Ook in deze gemeente is de aanpak laaggeletterdheid een belangrijk speerpunt Rucphen is samen met Roosendaal de enige plek waar naast Klik amp Tik ook taaloefengroepen hebben gedraaid (zie verder 26 aanpak laaggeletterdheid) Stand van zaken gemeente Zundert Ingegeven door de bezuinigingsopgave van de gemeente Zundert zijn in 2016 de voorzieningen in Wernhout Achtmaal en Zundert aangepast enof gesloten In deze kernen is door VANnU ondersteuning geboden in het opzetten van alternatieven zoals een ruilbieb (Boekspot) in alle drie de kleine kernen (Achtmaal Wernhout en Zundert) en het creeumlren van een afhaallocatie gerund door vrijwilligers

In Zundert is een haal- en brengpunt gerealiseerd in het CCZ De bedoeling is om daar ook activiteiten samen met de partners in Zundert te organiseren In Achtmaal helpen vrijwilligers de burgers om de materialen te reserveren of uit Zundert of Rijsbergen te halen De vrijwilligers kunnen altijd voor eventuele vragen bij VANnU terecht De dienstverlening in Rijsbergen wordt aangepast Er zal minder personeel worden ingezet tegelijkertijd is er aandacht voor programmering samen met andere partners Om dit te kunnen realiseren moeten medewerkers tijd en ruimte krijgen om met de programmering bezig te zijn In 2017 zal gestart worden met een pilot voor de inzet van vrijwilligers op De snelheid waarmee VANnU moest reageren op de bezuinigingen voor de komende drie jaar stond op gespannen voet met het realiseren van alternatieven samen met de burgers In goed overleg met de wethouder is besloten om de planning te verruimen De gemeente heeft een financieumlle tegemoetkoming betaald vanwege het langer openhouden van de servicepunten en het langer continueren van het aanbod op de scholen De dienstverlening in de vorm van het uitlenen op de Zundertse basisscholen is gestopt en VANnU heeft de collecties achtergelaten op de scholen zodat de leerlingen deze nog kunnen gebruiken De wethouder heeft VANnU gevraagd om een plan te maken met het onderwijs voor de leesbevordering in de scholen waarmee hij de bezuiniging van 2017 van euro 25000 zou kunnen terugdraaien Dat is niet gelukt De bedoeling is om dit voor 2018 alsnog voor elkaar te krijgen en de opgelegde bezuiniging terug te draaien en in te zetten voor de jeugd

32

Subsidieverloop 2011-2016 In 2016 zijn de budgetsubsidies in de gemeenten Roosendaal en Zundert verlaagd De gemeente Roosendaal had de verlaging in 2014 reeds aangekondigd maar heeft VANnU de tijd gegeven om een koers voor 4 jaar uit te zetten waardoor de bezuiniging met aandacht voor de inhoud kan worden gerealiseerd De gemeente Zundert heeft na de fusie in 2015 aangegeven de bibliotheek drie jaar op rij een bezuiniging op te leggen In 2016 euro 50000 en in 2017 en 2018 elk jaar euro 25000 Alleen de gemeente Rucphen heeft een indexering toegepast In onderstaande tabel is vanaf 2011 het subsidieverloop te zien Subsidieverloop 2011-2016

Gemeente 2011euro 2012euro 2013euro 2014euro 2015euro 2016euro

Roosendaal 1608501 1608501 1608501 1608501 1608501 1368503

Roosendaal div subsidies

404624 65660 96182 27049 6240 3553

Moerdijk 883503 793100 797000 798130 809188 809188

Moerdijk div subsidies

8921 33785 41280 72705

61562

57319

Halderberge 550811 495730 395730 395730

395730 395730

Halderberge div subsidies

- 44826 26459 51444

54750

50000

Rucphen - - - 428013 434433 440949

Zundert - - - 305052 305052 255052

totaal 3456360 3041602 2965152 3686624 3675456 3380294

incl VVE en landelijke subsidie Vschool

incl subsidie onderwijsachterstanden marktplaats cultuureducatie en (tot 2015) landelijke subsidie Vschool subsidie marktplaats cultuureducatie

Het bedrag dat de gemeenten per inwoner bijdragen verschilt sterk Het aanbod per gemeente daarmee ook Omdat huisvestingslasten een groot verschil kunnen maken wordt in onderstaande tabel het bedrag inclusief en exclusief huisvestingslasten getoond Subsidiebedrag per inwoner 2016

Gemeente incl huisvesting excl huisvesting Roosendaal 1780 1441

Moerdijk 2143 1594

Halderberge 1308 1126

Rucphen 1983 1377

Zundert 1194 1002

26 Aanbod jeugd Boekstart en de Bibliotheek op School De bibliotheken in Nederland hebben ongeveer vier miljoen leden waarvan 61 jeugdleden in de leeftijd van 0 tot en met 17 jaar Kinderen en jongeren zijn dus een belangrijke doelgroep voor de bibliotheken De samenleving is de afgelopen decennia door en door gedigitaliseerd en gemedialiseerd en raakt ook nog altijd verder geiumlnformatiseerd en geiumlndividualiseerd Dit heeft niet alleen gevolgen voor het leesgedrag van de jeugd ook de manier van denken en de vaardigheden waarmee deze groep opgroeit veranderen Hierdoor zullen bibliotheken de jeugd in de 21ste eeuw op een andere manier moeten bereiken interesseren en ondersteunen dan eerder het geval was18 Ook al verandert de doelgroep lezen en toegang tot boeken blijven belangrijke voorwaarden voor het succes van individuen en de samenleving als geheel Bibliotheken behouden in dat verband hun onmisbare taak

18

Bibliotheken en de jeugd in de 21-ste eeuw Brochure KB en Stichting Lezen en Schrijven

33

Met leesbevorderingsprogrammarsquos als Boekstart en de Bibliotheek op school en leesbevorderingsprojecten als De Nationale Voorleeswedstrijd van Stichting Lezen en de KB hebben zij sterke troeven in handen Aanpak VANnU Het bevorderen van lezen en vooral leesplezier kan niet vroeg genoeg in het leven van kinderen beginnen VANnU richt haar activiteiten op de leeftijdsgroep van 0-18 jaar met onderstaande aanpak Boekstart Het leesbevorderingsprogramma Boekstart moedigt ouders aan om hun kinderen zo vroeg mogelijk kennis te laten maken met boekjes met lezen en met de bibliotheek Boekstart richt zich op kinderen van 0 tot 4 jaar Kinderen die op heel jonge leeftijd in aanraking komen met (voor-)lezen en boeken ontwikkelen zich beter zo heeft onderzoek uitgewezen Een vroege ontdekkingstocht vergroot spelenderwijs de woordenschat van het kind en zorgt ervoor dat het kind later meer leesplezier heeft Zo is er minder kans op laaggeletterdheid Leesbevordering richt zich niet alleen op kinderen met een taalachterstand maar op alle kinderen Resultaat Begin 2009 startte Boekstart in vijf vestigingen in Noord-Brabant Begin 2015 deed 99 van alle bibliotheken in Nederland mee (156 van de 157 bibliotheken) Jaarlijks worden in totaal zorsquon 55000 Boekstart-koffertjes meegegeven aan ouders waarmee 323 van de babyrsquos in Nederland werd bereikt In 2016 zijn bij VANnU 324 kinderen ingeschreven als Boekstartlid Ouders Op verzoek van de instellingen in de kinderopvang wordt op bijeenkomsten voor ouders verteld over het plezier en belang van voorlezen

Moerdijk In Moerdijk wordt door de bibliotheek een programma uitgevoerd in het kader van de Voor- en Vroegschoolse Educatie Doel is om de kinderen met een (taal)achterstand te stimuleren zodat ze met een zo klein mogelijke achterstand naar het basisonderwijs gaan Iedere kinderopvangorganisatie doet hier aan mee Hiermee wordt een groot gedeelte van de kinderen in de leeftijd tot 0-4 jaar bereikt Bibliotheek op school PO (Primair Onderwijs) In het programma de Bibliotheek op school werken bibliotheken en scholen structureel samen aan de taalontwikkeling leesbevordering en mediawijsheid van kinderen De bibliotheek maakt afspraken met het onderwijs over de uitvoering van het programma De basis voor samenwerking is het beleid van de school De jaarlijkse doelen bepaalt men samen op basis van gemonitorde resultaten en de jaarlijkse activiteiten worden vastgelegd in een lees- en mediaplan Het volgen van de cursus Open boek door leerkrachten helpt bij het vormgeven van het beleid Met de Bibliotheek op school gaan school en bibliotheek een meerjarige samenwerking aan rondom lezen en mediawijsheid De effecten van de inzet worden jaarlijks door de landelijke monitor gevolgd Deze samenwerking is geborgd in het beleid van zowel school als bibliotheek Een actuele en gevarieerde collectie in de school zorgt voor verrijking van het leesonderwijs Vanuit de bibliotheek ondersteunt een professionele leesconsulent de leescooumlrdinator en het team van de school Daarnaast helpt een digitaal portaal de school bij het zoeken en registreren van boeken het stimuleren van lezen het bijhouden van de leeshistorie en het vinden van betrouwbare informatie Roosendaal De uitrol van lsquode Bibliotheek op schoolrsquo in Roosendaal vordert volgens planning Na de eerste 8 scholen zijn in 2016 de volgende 7 scholen aangesloten de Linde de Klimroos Klaverweide Lavoor de Stappen Baayaert en Talent

34

Basisscholen de Vondel en Wending hebben nu ook een vaste leesconsulent van Bibliotheek VANnU Ruim de helft van de scholen is inmiddels aangesloten In Wouw is samen met scholen de Stappen en Baayaert hard gewerkt om een inspirerende leesomgeving voor de kinderen van de scholen te maken Na sluiting van het servicepunt is de collectie voor de kinderen binnen de school toegankelijk geworden Een voorbeeld van een inspirerende leesomgeving is te vinden op basisschool de Klimroos Deze school heeft ook een Facebookpagina gemaakt om de schoolbieb te promoten httpswwwfacebookcomHieperdeBieb Tijdens de Kinderboekenweek zijn er 41 klassen van de Roosendaals scholen op bezoek geweest Ze namen deel aan het programma lsquoleeselixerrsquo Een speciale drank waarin kinderen hun leesvoorkeur konden mixen en zo genoeg leeshonger en leesvoer zouden hebben tot ze oma en opa waren Moerdijk Alle 22 scholen in de gemeente Moerdijk kunnen gebruik maken van leesbevorderingsprojecten in samenwerking met een leesconsulent van de bibliotheek Dit wordt gedaan in samenhang met de actuele en inspirerende boekencollectie die de scholen jaarlijks van de bibliotheek ontvangen Een voorbeeld van deze samenwerking is het project lsquoTheaterlezenrsquo dat is uitgevoerd op basisschool de Boemerang Basisscholen komen diverse keren per jaar voor groepsbezoeken naar de bibliotheek Halderberge Er is nog geen structurele samenwerking met de scholen Wel hebben een aantal scholen belangstelling voor lsquode Bibliotheek op schoolrsquo Twee leerkrachten van basisschool rsquot Bossche Hart uit Bosschenhoofd hebben de cursus Open Boek gevolgd een bouwsteen van het project Op

basis daarvan worden er jaarlijks een aantal leesbevorderingsprojecten uitgevoerd in deze school Basisschool de Schittering maakt gebruik van de mogelijkheid voor het doen van groepsbezoeken in vestiging Oudenbosch De gesprekken met de wethouder over het aanbod voor de jeugd in de toekomst in de gemeente Halderberge zijn in volle gang Rucphen Met alle 7 scholen in Rucphen zijn gesprekken gevoerd over de invoering van lsquode Bibliotheek op schoolrsquo Op basisschool Vinkenbos was door de leerkrachten de cursus Open Boek al gevolgd en was een up-to-date leesplan aanwezig Hier is gestart met uitvoering van het activiteitenplan en invoering van de Monitor Op basisschool Martinus in Rucphen zijn 3 leerkrachten gestart met de cursus Open Boek deze school heeft de doelen al bepaald De andere scholen zijn in diverse stadia van uitrol van de samenwerking Zundert Met de scholen in Zundert zijn gesprekken gevoerd om te komen tot een basisvoorziening volgens de aanpak lsquode Bibliotheek op schoolrsquo Op basis hiervan is een plan gemaakt wat nog niet helemaal tot overeenstemming heeft geleid Daarom worden de gesprekken in 2017 voorgezet (zie verder 25 Ontwikkelingen per gemeenten) Bibliotheek op school VO (Voortgezet Onderwijs) De succesvolle aanpak van de Bibliotheek op school in het basisonderwijs is aanleiding geweest om het programma uit te breiden naar het voortgezet onderwijs (VO) allereerst naar het vmbo Die uitbreiding biedt de bibliotheken een strategische aanpak voor structureel samenwerken met het voortgezet onderwijs De pijlers zijn collectie lezen en mediawijsheid Iedere pijler heeft een keuzemenu bestaande uit een aantal bouwstenen die oa voortkomen uit bestaande Bibliotheekprojecten oa Biebsearch Leeskr8 en 4You

35

De Bibliotheek op School Het Da Vinci College (Roosendaal) en Bibliotheek VANnU hebben in schooljaar 2015-2016 gebruik gemaakt van de Stimuleringsregeling van Kunst van Lezen tbv de Bibliotheek op School Halverwege het schooljaar 2016 liep deze regeling af Tijdens dit schooljaar hebben school en bibliotheek gewerkt aan het creeumlren van de voorwaarden en er is een leesplan geschreven waarin een stevige basis is gelegd voor een meerjarenplan De onderstaande activiteiten zijn concreet uitgevoerd

Studiemiddag voor docenten Iedere docent taaldocent

Training voor docenten Lezen in het vmbo werkt

Boekencollectie (in de vorm van boekenkisten 303 boeken)

Campagne Nederland Leest Lydia Rood

Vrij lezen in de klas zowel in het vmbo als in het praktijkonderwijs experimenteren docenten met de boekenkisten en vrij lezen

Vakoverstijgend voorlezen oa techniekdocenten en biologiedocenten lezen voor ook in de bovenbouw

VANnU is in gesprek met de school over een vervolg Het Markland college in Zevenbergen maakt al een paar jaar gebruik van Biebsearch Dit is een voorloper van Bibliotheek op School In 2016 hebben in een werkgroep gesprekken plaatsgevonden ter voorbereiding van het programma de Bibliotheek op School In 2017 gaat daadwerkelijk gewerkt worden aan het taal- en leesbeleid en het omzetten van Biebsearch in de Bibliotheek op school Twee docenten van het Markland hebben deelgenomen aan de training Lezen in het vmbo werkt op het Da Vinci college Brugklassers van het Marklandcollege komen regelmatig op groepsbezoek in de bibliotheek

Diverse activiteiten Voor middelbare scholieren worden diverse activiteiten georganiseerd waar VANnU een rol in speelt Een van de activiteiten is het Cultuurfestival Artisjok 2016 voor havo en vwo 4 VO In Roosendaal is de organisatie in handen van de Cultuurcompaan Het thema van dit jaar was Beyond Borders VANNU heeft de samenwerking gezocht met De Witte Roos en boekhandel Het verboden Rijk waardoor de mogelijkheid ontstond om groots uit te pakken en goed aan te sluiten bij het thema In februari hebben 14 schoolfinalisten van 7 scholen (2 per school) deelgenomen aan de voorleeswedstijd Read2me In deze wedstrijd worden leerlingen aangespoord goede jeugdboeken voor te lezen Leerlingen lezen voornamelijk voor uit boeken van de Jonge Jury Een leerling van het Jan Tin Bergen College heeft de Roosendaalse finale gewonnen Tot slot scholen zien de waarde van abonnementen en schoolpassen Ook worden regelmatig projectcollecties afgenomen en vinden er klassenbezoeken en schrijversbezoeken plaats Abonnementen School schoolabonnementen Collectieve

schoolpassen

Da Vinci College

Gertrudis College I 216

Jan Tinbergen College I

Markland College Oudenbosch I

Markland College (Zevenbergen)

II 269

Norbertus College II 211

Munnikenheide college I

Mencia Sandrode I

36

27 Aanpak laaggeletterdheid Laaggeletterdheid is een maatschappelijk probleem waar vaak nog een taboe op rust Ongeveer 13 miljoen inwoners van Nederland tussen de 16 en 65 jaar is laaggeletterd Ze hebben moeite met lezen schrijven en communiceren in het Nederlands En dat terwijl taal steeds belangrijker wordt om zelfstandig te kunnen participeren Denk aan het gebruiken van websites van overheden en bedrijven aan internetbankieren of een sollicitatiebrief schrijven of aan langer zelfstandig kunnen wonen Maar denk ook aan het begrijpen van veiligheidsinstructies op het werk of bijsluiters van medicijnen

Vanuit de Rijksoverheid is daarom gestart met het actieprogramma lsquoTel mee met Taalrsquo[1] In dat programma zetten de ministeries van OCW SZW en VWS samen in op participatie taal als middel om mee te kunnen doen in de maatschappij en op het werk In Tel mee met Taal zijn de preventieve aanpak (het voorkomen van taalachterstand) en de curatieve aanpak (het bestrijden van laaggeletterdheid via scholing) voor het eerst in eacuteeacuten overkoepelend actieprogramma samengebracht Daarbij speelt de regionale netwerkaanpak een belangrijke rol De combinatie van de curatieve en preventieve aanpak van laaggeletterdheid sluit aan bij de opdracht van de bibliotheek bij te dragen aan geletterdheid in brede zin voor jong en oud De bibliotheek heeft al taalaanbod gericht op jonge kinderen (bijvoorbeeld Boekstart) en volwassenen (bijvoorbeeld via taalcoaches lees- en schrijfclubs) Ook opereert de bibliotheek in een lokale maatschappelijke context in contacten met burgers gemeenten onderwijs lokale bedrijven en maatschappelijke organisaties Dit maakt dat de bibliotheek een unieke positie inneemt en in potentie een belangrijke verbindende schakel kan vormen binnen de regionale aanpak van laaggeletterdheid

[1]

httpswwwtaalvoorhetlevennl

In september 2014 is het convenant Taal voor het Leven West- Brabant ondertekend Een samenwerkingsverband tussen ROC Kellebeek VWS ATEA UWV Cubiss St Lezen amp Schrijven en de bibliotheken in West- Brabant om een bijdrage te leveren aan het terugdringen van laaggeletterdheid Inmiddels zijn er zorsquon 30 organisaties aangesloten ook organisaties uit de zorg- en welzijnssector De aanpak van laaggeletterdheid kan niet los worden gezien van maatregelen om taalachterstanden en laaggeletterdheid te voorkomen zoals leesbevordering Daarom is het beleid gericht op leesbevordering en leesplezier een waardevolle aanvulling op het reguliere taalonderwijs en is dit onderdeel van het actieprogramma lsquoTel mee met Taalrsquo Wat doet VANnU VANnU biedt een basisaanbod waarin collectie taalpunten en het taalnetwerk en activiteiten in de Week van de Alfabetisering opgenomen zijn Daarnaast worden bovenop dit basisaanbod trajecten aangeboden in het kader van de uitvoer WEB In 2016 heeft Taal voor het Leven West-Brabant voor het tweede jaar op rij WEB-gelden ontvangen tbv het versterken van werkenden en werkzoekenden In onderstaand overzicht is het basisaanbod opgenomen onder het kopje Activering daarna volgen de trajecten in het kader van WEB Activering basisaanbod

Collectie VANnU heeft een speciale Makkelijk Lezen-collectie voor mensen die moeite hebben met lezen en schrijven Bij de samenstelling van de collectie heeft de bibliotheek gelet op de bruikbaarheid ervan voor de ontwikkeling van taalvaardigheid en maatschappijorieumlntatie De collectie bestaat uit leesboeken op verschillende leesniveaus taalcursussen en informatieve boeken en alle informatie is in eenvoudig Nederlands

37

Taalpunten In 2016 heeft VANnU samen met haar netwerkpartners twee taalpunten opgezet eacuteeacuten loket dat burgers overzicht biedt van het informele formele en non-formele scholingsaanbod op het gebied van taal en digitale vaardigheden in de regio Naast de doorverwijsfunctie bieden de Taalpunten ook laagdrempelige trainingen Aan de hand van een intake wordt de scholingsbehoefte van de deelnemer in kaart gebracht en kan er bijvoorbeeld een training Klik amp Tik worden gedaan Het eerste Taalpunt opende in maart 2016 in de wijk Kalsdonk in Roosendaal en de tweede is op 31 maart in de bibliotheek Zevenbergen feestelijk geopend Na opening van de Taalpunten is er voortdurend aanloop van mensen met taalvragen In 2016 zijn er 34 mensen geholpen enof doorverwezen in Kalsdonk In het taalpunt in Zevenbergen zijn in 2016 totaal 14 mensen geholpen met hun taalvraag

Activering Deelnemers Opmerkingen

Roosendaal 31 Klik amp Tik basis

Taalpunt Kalsdonk (RSD) 34 Intakes

Moerdijk 17 Klik amp Tik basis

Taalpunt Moerdijk 14 Intakes

Halderberge 11 Klik amp Tik basis

Rucphen 9 Klik amp Tik basis

Zundert 7 Klik amp Tik basis

Training herkennen amp doorverwijzen

15 Gezondheidsplein

Kalsdonk

138

Trainingen Op 20 september heeft VANnU aan de partners van het Gezondheidsplein in Kalsdonk een training Herkennen en motiveren laaggeletterden

gegeven

Week van de alfabetisering Samen met haar partners in het West Brabantse Taal voor het Leven organiseerde Bibliotheek VANnU een Lagerhuisdebat tijdens de Week van de Alfabetisering In dit interactieve debat ging men op zoek naar de formule om slim samen te werken eacuteeacuten doel maar met een verschillende motivatie belang of uitgangspunt Wanneer is de samenwerking slim en daarmee effectief Het debat vond plaats in Etten Leur De landelijke week van de alfabetisering viel dit jaar samen met de start van het nieuwe Taaljaar 2016-2017 Samen met de gemeente Moerdijk heeft de bibliotheek een informatieve en interactieve bijeenkomst georganiseerd (5 september 2016) waarin verteld werd over de aanpak van laaggeletterdheid Wethouder Thomas Zwiers gaf het belang van de aandacht voor laaggeletterdheid aan in het bijzonder voor werknemers Daarnaast werd stilgestaan bij het aanbod aan taalactiviteiten in het schooljaar 2016-2017 en het taalnetwerk in de regio Bijzondere aandacht was er voor de rol van vrijwilligers in de taaltrajecten Zonder vrijwilligers is een groot aantal taalactiviteiten niet uit te voeren Taalnetwerk In het Taalnetwerk zijn lokale taalbieders en ndashprojecten vertegenwoordigd zoals Humanitas Vluchtelingenwerk de VoorleesExpress ROC Kellebeek WijZijn Traverse en de STA teams Het netwerk komt onder voorzitterschap van VANnU 2 tot 3 maal per jaar samen om kennis te delen en samen te werken In 2016 heeft dat geleid tot het opstellen van een Taalkaart van Roosendaal (welke aanbieders bieden welke trainingen aan tegen welke voorwaarden) De Taalkaart is inmiddels door de deelnemers in gebruik genomen Verder wordt er veel aandacht besteed aan het werven van taalvrijwilligers VANnU Humanitas Vluchtelingenwerk en WijZijn Traverse bundelden de krachten om via uitingen in de media taalvrijwilligers te werven Dat leidde tot een goed bezochte informatiemiddag op 9 december waar zorsquon 50 geiumlnteresseerden zich meldden

38

Activering WEB trajecten Taaloefengroepen In Rucphen en in Roosendaal organiseert de Bibliotheek VANnU wekelijks taaloefengroepen voor medewerkers van de WVS De werkleiding van de WVS geeft aan dat zij zien dat hun medewerkers echt veranderen sinds zij aan de taaloefengroep zijn begonnen De persoonlijke benadering en begeleiding van de taalvrijwilligers zorgt ervoor dat de cursisten meer zelfvertrouwen krijgen en verrast worden in hun eigen kunnen In totaal hebben in de vijf gemeenten 36 personen deelgenomen Klik amp Tik cursussen Voor alle mensen die moeite hebben om hun weg te vinden op internet biedt de Bibliotheek op de vijf kernvestigingen de cursus Klik amp Tik aan De cursisten worden begeleid door vrijwilligers In 2016 hebben 40 cursisten de cursus met succes afgerond en hiermee hun zelfredzaamheid vergroot Taal amp Arbeidsmarkt Walk amp Talk en Werkmap Walk amp Talk Vanaf oktober organiseert Bibliotheek VANnU maandelijks op elke derde maandag van de maand Walk amp Talk deacute koffiepauze voor werkzoekenden Het is een gratis netwerkbijeenkomst voor en door werkzoekenden In een ongedwongen sfeer maakt men in Bibliotheek VANnU kennis met elkaar krijgt men tips van een professional enof hoort men ervaringen van (ex-)werkzoekenden In 2016 waren de themarsquos Netwerken hoe doe je dat (oktober) Hoe maak je een goed basis CV (november) en Werken in Belgieuml (december) In 2016 hebben 62 belangstellenden deelgenomen aan de bijeenkomsten

Werkmap De dienstverlening van het UWV verloopt digitaal Laagopgeleide en oudere werkzoekenden hebben vaak moeite met het aanvragen van een DigiD en het omgaan met de digitale werkmap van het UWV In 2016 hebben 32 deelnemers een training gevolgd om hun vaardigheden op dit gebied te verbeteren

Monitoring In januari 2017 verscheen de landelijke Monitor Digitale Vaardigheden 2015-2016 uitgevoerd door Next Value in opdracht van de Koninklijke Bibliotheek In deze monitor waar VANnU aan meegewerkt heeft wordt gekeken naar de resultaten van de digitale trajecten en worden deelnemers bevraagd In de algemene conclusies en aanbevelingen worden de volgende zaken aangegeven en door VANnU opgepakt 1 Zoek samenwerking met doorverwijzers VANnU heeft dit geborgd op regionaal niveau door Taal voor het Leven West-Brabant en lokaal via het Taalnetwerk Werk met vrijwilligers VANnU werkt sinds 2014 met taalvrijwilligers zij worden getraind door ROC Kellebeek enof St Lezen en Schrijven 2 Voorkom een te vrijblijvende leeromgeving door actief samen te werken met bijvoorbeeld de WVS worden deelnemers gestimuleerd om actief deel te nemen 3 Probeer maatwerk te bieden en verwijs door naar vervolgtrajecten sinds 2016 worden in de Taalpunten intakes afgenomen door taaldocenten van ROC Kellebeek daarmee wordt de doorverwijzing nog meer maatwerk Ten slotte werd de deelnemers gevraagd naar hun tevredenheid over de trainingen 37 deelnemers hebben meegewerkt aan de monitor Door de samenwerking met ROC Kellebeek in 2016 verder vorm te geven is er meer aandacht gekomen voor deskundigheidsbevordering van de taalvrijwilliger en is de doorstroom van deelnemers toegenomen Daarmee wint de West-Brabantse aanpak aan duurzaamheid

39

28 Werkzaamheden Marktplaats Cultuureducatie 2016 Bibliotheek VANnU is verantwoordelijk voor de Marktplaats Cultuureducatie in de gemeenten Halderberge en Moerdijk De doelstelling van de Marktplaats is Een netwerk en samenwerking tussen aanbieders van cultuur en het onderwijs creeumlren zodat de jeugd meer in aanraking komt met kunst en cultuur en zich daardoor beter kan ontwikkelen De cooumlrdinator Marktplaats Cultuureducatie heeft in 2016 de volgende taken uitgevoerd

inventariseren van de vraag op het gebied van cultuureducatie van het onderwijs (PO en VO)

inventariseren van de vraag op het gebied van cultuureducatie voor en naschoolse opvang inventariseren van de mogelijkheden van de culturele aanbieders

culturele aanbieders meenemen in de lsquotaalrsquo van het onderwijs

het uitbreiden en verstevigen van het lokaal cultuur-educatief netwerk

samenwerken met de intermediairs van regiorsquos West Brabant

afstemmen van vraag en aanbod Het Kunstmenu wordt afgenomen door alle Halderbergse scholen en elf scholen uit de gemeente Moerdijk Het wordt aangeboden in samenwerking met CultuurCompaan (gemeente Roosendaal) en bestaat uit activiteiten van lokale (professionele aanbieders uit de gemeente) regionale (professionele aanbieders uit de provincie) en landelijke culturele instellingen De leerlingen maken op deze manier kennis met de drie domeinen van Cultuureducatie (in huis met de culturele omgeving en uit de grote wereld) Verder nemen de scholen deel aan diverse naschoolse activiteiten (verlengde schooldag) en vinden er diverse losse culturele projecten op de scholen plaats

De cooumlrdinator ondersteunt culturele instellingen kunstenaars en het onderwijs mbt actuele ontwikkelingen op het gebied van cultuureducatie Zij organiseert netwerkbijeenkomsten voor de interne cultuurcooumlrdinatoren (ICCrsquoers) biedt scholing aan en geeft de ICC cursus in West- Brabant Daarnaast worden er cursussen aangeboden voor culturele aanbieders zodat ook zij meegaan in de huidige ontwikkelingen op het gebied van cultuureducatie De cooumlrdinator cultuureducatie is tevens intermediair voor de scholen mbt de rijksregeling Cultuureducatie met Kwaliteit (2013 ndash 2016) een opdracht die middels de Cultuurloper wordt uitgevoerd Hierbij wordt nauw samengewerkt met de Provinciale instelling Kunstbalie Aan de regeling nemen 5 scholen uit de gemeente Halerberge en 7 scholen uit de gemeente Moerdijk deel VANnU werkt regionaal en dat vertaalt zich ook in de Marktplaats Cultuureducatie waar het onderhouden van contacten met andere marktplaatsen en buurgemeenten vanzelfsprekend is De cooumlrdinator neemt deel aan het zogenaamde Regionaal Overleg Marktplaatsen (ROM) en een Provinciaal Overleg Het doel is om gezamenlijke activiteiten voor de regio West- Brabant te organiseren Er wordt samengewerkt met de cooumlrdinator Brede Scholen en cooumlrdinator Sport van beide gemeenten Ook vindt er steeds meer samenwerking plaats met de schoolbesturen Stichting Openbaar Onderwijs West-Brabant is een bovenschools traject gestart op het gebied van cultuureducatie met oa de intermediairs van de gemeente Roosendaal en HalderbergeMoerdijk Tot slot neemt de cooumlrdinator zitting in de werkgroep Cultuurmaand (septemberoktober) van de gemeente Halderberge Zij richt zich vooral op de activiteiten voor het onderwijs

40

29 Personeel en Organisatie

Per 31-12-2016 heeft VANnU 3885 FTE in dienst In totaal gaat het om 74 medewerkers De groei in ftersquos (145) heeft met name te maken met de uitrol dBoS en toename van leesconsulenten waarover eerder in dit verslag is gesproken In de Frontoffice is het aantal uren door oa sluiting van servicepunten in de gemeente Zundert en aanpassingen van het servicepunt in Wouw afgenomen

De leeftijdsopbouw van de medewerkers Van alle medewerkers bij VANnU is 95 jonger dan 40 jaar Het percentage medewerkers tussen de 40 en 50 jaar is 135 54 van de medewerkers is tussen de 50 en 60 jaar en het percentage 60+ is 23 VANnU heeft tov de landelijke leeftijdsopbouw een hoger percentage 50 plussers Dat betekent dat er goed moet worden nagedacht over de instroom van jongere medewerkers om de uitstroom voor de komende jaren op te kunnen vangen Dat is een lastig vraagstuk omdat bij een reorganisatie de jongere medewerkers vaak degenen zijn die door middel van afspiegeling moeten vertrekken Het komend jaar zal dit onderwerp opnieuw op de agenda staan van directie en OR omdat het vraagt om een

visie over hoe het toekomstig personeelsbestand eruit moet komen zien en hoe de organisatie zich daarop kan voorbereiden

Personeelsverloop in- door- en uitstroom In totaal zijn er in 2016 acht medewerkers ingestroomd waarvan

projectmedewerker vernieuwing netwerk

1 cooumlrdinator Frontoffice

1 controller

1 medewerker communicatie

2 leesconsulenten 4-12

2 ondersteuners leesconsulenten

stagiaire19 Daarnaast zijn er zes medewerkers uit dienst getreden waarvan

1 ondersteuner leesconsulenten

3 opruimhulpen

2 informatiemedewerkers

19

De stagiaire is in augustus voor een aantal uur als medewerker communicatie aangesteld

0 10 20 30 40 50

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

totale FTE

totale FTE

0

10

20

30

40

50

60

15-30 30-40 40-50 50-60 60+

pe

rce

nta

ge

Leeftijdsopbouw in percentages

VANnU

st Bibliotheekwerk

landelijk

41

Jubilea In 2016 waren er twee jubilarissen Een medewerker was 40 jaar in dienst en een 25 jaar in dienst bij VANnU

Ziekteverzuim Het gemiddelde verzuimpercentage in 2016 bedroeg 32 De ziekte frequentie is 09 Het ziekteverzuim is ten opzichte van 2015 gedaald (587) Onderstaande grafiek toont het verzuimverloop in 2016 Duidelijk is dat het verzuimcijfer vooral wordt beiumlnvloed door een aantal langdurig zieken Het ziekteverzuim is in lijn met de landelijke trend 20 Ziekteverzuim 2016

20

CBS statline cultuur sport en recreatie geeft over de eerste drie kwartalen van 2016 een gemiddeld percentage aan van 32

Scholing VANnU vindt het belangrijk om haar medewerkers zo goed mogelijk voor te bereiden op het bibliotheekwerk van de toekomst In de strategische koers 2016-2018 staan de kernkwaliteiten collectioneren programmeren en netwerken centraal Om medewerkers de kans te geven deze competenties verder te ontwikkelen heeft VANnU in 2016 verschillende stappen gezet In het fusieproces is afgesproken dat er in de front office toegewerkt zou worden naar minder functies De functie van medewerker klantenservice is komen te vervallen en alle medewerkers die het betrof zijn opgeleid tot informatiemedewerker Een groep van 16 medewerkers heeft een opleidingstraject van 6 maanden doorlopen wat leidde tot een certificaat voor iedereen en een benoeming tot informatiemedewerker Alle front office medewerkers hebben in de zomer een training gevolgd over de digitale diensten van VANnU Hierbij kwam het gebruik van de e-books aan de orde en uitleg en gebruik van de verschillende bibliotheek apps digitale bibliotheek bronnen Daarnaast is er extra toelichting gegeven op het gebruik van Bicat het bibliotheekinformatiesysteem Na afloop van de training waren de medewerkers op de hoogte van het volledige aanbod en beter in staat om gebruikers te informeren en vragen te beantwoorden over het brede aanbod van digitale diensten

In 2016 is door alle medewerkers verder gewerkt in de themagroepen om de kerncompetenties concreet gestalte te geven Een doel in 2016 was ook om de medewerkers uit ZundertRucphen aan te laten sluiten bij deze manier van werken Opgemerkt moet worden dat hier in 2017 nog een aantal stappen in gezet moet worden De themagroepen biedt medewerkers de mogelijkheid om het netwerken het vormen van themacollecties en het bedenken van een bijpassend programma uit te proberen te oefenen en hiervan te leren In de praktijk blijkt dit meer of minder goed te slagen afhankelijk van het thema

0

20

40

60

80

100

120

140

160

180

verzuim kort0-7 dagen

verzuimmiddellang 8-

42 dagen

verzuim lang43-365 dagen

aantal ziektedagen

aantal medewerkers

42

Een aantal themagroepen heeft in 2016 tastbare resultaten weggezet Zo is er een pop-up bieb in winkelcentrum De Roselaar verschenen een pop-up in de basiliek in Oudenbosch zijn er verschillende voorleesactiviteiten geweest door het hele werkgebied zijn er contacten gelegd en presentaties geweest bij een aantal Alzheimer-cafeacutes en vonden andere activiteiten plaats zoals een Boekenproeverij in Zevenbergen Uiteraard werd er door de themagroepen ook aandacht besteed aan de landelijke leesbevorderingscampagnes zoals de (kinder)Boekenweek en Nederland Leest

Inzet vrijwilligers in de branche Stichting BibliotheekWerk is in 2015 door het Centraal Overleg Arbeidsvoorwaarden Openbare Bibliotheken gevraagd een inventarisatie uit te voeren van de inzet van vrijwilligers in de branche Van de 124 ondervraagde bibliotheken geeft 92 procent aan dat zij met vrijwilligers werken In bijna de helft van deze bibliotheken zijn op dit moment meer vrijwilligers werkzaam dan medewerkers met een arbeidsovereenkomst Wel worden zij vaak een beperkt aantal uren per week ingezet Wanneer een bibliotheek niet met vrijwilligers werkt is dit over het algemeen een principieumlle beslissing Over het algemeen voeren vrijwilligers in bibliotheken verschillende taken uit Een belangrijke taak is de bezorging van materialen aan huis Daarnaast worden vrijwilligers ook regelmatig ingezet als gastheer of gastvrouw en ondersteunen ze regelmatig bij de uitvoering van verschillende publieks- en promotieactiviteiten in de bibliotheek Ook zijn er werkzaamheden die minder frequent door vrijwilligers worden opgepakt Dit geldt bijvoorbeeld voor het adviseren over de ontwikkeling van de collectie het plaatsen van de collectie en het presenteren van collectieonderdelen als ondersteuning bij een project of activiteit Ruim driekwart van de bibliotheken met vrijwilligersbeleid heeft beleid vastgesteld over de scholing en begeleiding van vrijwilligers In de praktijk blijkt echter dat er minder vaak concrete initiatieven zijn om vrijwilligers de mogelijkheid te bieden zich verder te ontwikkelen

Als er een initiatief aanwezig is is dit doorgaans gericht op het aanbieden van scholing21 Inzet vrijwilligers VANnU Met het oog op de bezuinigingen en de veranderende rol van bibliotheken vraagt het vrijwilligersbeleid veel tijd en aandacht van directie managers en ondernemingsraad Sinds de fusie in 2015 met de bibliotheek ZundertRucphen heeft VANnU te maken met vrijwilligers in het uitleenproces In Rijsbergen en Rucphen was men gewend te werken met vrijwilligers in de rol van gastvrouw terwijl in het VANnU werkgebied van voacuteoacuter de fusie alleen gebruik werd gemaakt van expert-vrijwilligers (bv voor de speelotheek en voor cursussen zoals Klik en Tik) Met de realisatie van de nieuwe voorziening in Wouw is gekozen voor de inzet van vrijwilligers in de ondersteuning bij het uitlenen De vrijwilligers zorgen voor een opgeruimde ruimte voor een prettige ontvangst en ondersteunen in het gebruik van de zelfservice-apparatuur In 2016 is veel aandacht geweest voor de wijze waarop de vrijwilligers ingezet worden in de organisatie en de gesprekken over dit onderwerp zullen ook in 2017 voortgezet worden Uiteraard speelt de OR hierin een belangrijke en verbindende rol In 2016 werden ook de voorbereidingen getroffen voor een pilot in Rijsbergen die in januari 2017 van start gaat Het doel is om de inzet van vrijwilligers in het uitleenproces verder uit te werken de samenwerking tussen de vrijwilliger en de betaalde kracht helder vorm te geven en te beschrijven wat het vakmanschap voor het bibliotheekwerk lsquonieuwe stijlrsquo inhoudt Om kennis en kunde te delen en ervaringen uit te wisselen maakt de cooumlrdinator vrijwilligers deel uit van een (Brabantse) overlegstructuur met andere cooumlrdinatoren De inzet van vrijwilligers is een onderwerp dat in iedere bibliotheek speelt

21

httpswwwbibliotheekwerknlVrijwilligers_in_de_bibliotheekpdf

43

210 Ontwikkelingen in de openbare bibliotheek Samenwerking Bibliotheek VANnU werkt in alle gemeenten samen met partners op het gebied van zorg en welzijn (CJG) voorschoolse voorzieningen (kinderopvang en peuterspeelzalen) educatie (basis- en voortgezet onderwijs) laaggeletterdheid (bibliotheken West-Brabant ROC UWV en WVS) en cultuur (diverse instellingen zoals musea schouwburg en archief of organisaties zoals Stichting Cultuur Moerdijk) Bovenlokaal wordt er samengewerkt in de Brabantse Netwerkbibliotheek (BNB) Dit is een samenwerkingsverband tussen de 19 Brabantse basisbibliotheken en Cubiss Cubiss is een Provinciale Ondersteuningsinstelling (POI) en heeft een rechtstreekse subsidierelatie met de provincie Noord-Brabant Een essentieel doel van de BNB is het creeumlren van een goed toegankelijk netwerk Een plek waar ideeeumln floreren waar informatie en ervaringen worden uitgewisseld en waar kennis wordt gedeeld zodat de gebruikers en de partners van de Brabantse bibliotheken optimaal worden bediend Niet alleen nu maar ook in de toekomst De hoofddoelstelling van de BNB is het stimuleren van de Brabantse kennisinfrastructuur door vanuit de bibliotheekfunctie bij te dragen aan een goed ingerichte publieke informatievoorziening (httpwwwbnbibliotheeknl) Het samenwerkingsverband heeft een gezamenlijk beleidsplan vastgesteld en voert de provinciale projecten mede onder die vlag uit Branche De branchevereniging van en voor de openbare bibliotheken is de Vereniging van Openbare Bibliotheken (wwwdebibliothekennl) Tot slot is er nog de Stichting Certificering Openbare Bibliotheken Deze stichting ontwikkelt en bewaakt kwaliteitsnormen en toetst de kwaliteit van bibliotheekorganisaties aan deze normen door middel van audits (wwwbibliotheekcertificaatnl)

De overheden De overheid is op drie niveaus betrokken bij de basisbibliotheek op gemeentelijk provinciaal en landelijk niveau Gemeente De gemeente is de primaire opdrachtgever van de basisbibliotheek Zij verleent VANnU subsidie Binnen het gemeentelijk beleidskader dat gebaseerd is op eenduidig en samenhangend beleid worden concrete afspraken gemaakt met Bibliotheek VANnU over de te behalen resultaten en prestaties Tussen de gemeenten en Bibliotheek VANnU wordt een tweezijdig contract afgesloten dat nagekomen en geeumlvalueerd moet worden Bibliotheek VANnU ontvangt subsidie op basis van een uitvoeringsovereenkomst op basis van de Algemene Wet Bestuursrecht (AwB) Uitgangspunt is dat wordt gestuurd op inhoud en dat wederzijds afspraken worden gemaakt tussen de gemeente en Bibliotheek VANnU De basis van deze afspraken is

1 De beleidsdoelen die de gemeente nastreeft 2 De diensten en producten die Bibliotheek VANnU levert om aan

die beleidsdoelen te voldoen of een bijdrage te leveren 3 Duidelijke beoordelingscriteria op basis waarvan de prestaties en

(eventuele) resultaten worden beoordeeld en de subsidierelatie wordt afgerekend

Provincie In opdracht van de provincie Noord-Brabant werkt Cubiss samen met de Brabantse bibliotheken aan programmas voor bibliotheekvernieuwing Het werkplan van Cubiss bestaat de komende jaren uit vier projecten

1 Bieb Lab (voorheen Innovatie van de bibliotheekfuncties) 2 Innovatie van de educatieve functie 3 Versterken taalvaardigheid 4 Vergroten mediawijsheid

44

De eerste twee projecten zijn gerelateerd aan de wettelijke taak zoals die is vastgelegd in de Wsob Cubiss voert deze opdracht uit in zeer nauw overleg met de Brabantse bibliotheken De twee andere projecten zijn de uitwerking van een aanvullende provinciale opdracht aan Cubiss Naast bibliotheken zijn ook organisaties binnen het sociale domein en het onderwijs hierbij betrokken als partner Rijk De rijksoverheid is verantwoordelijk voor het functioneren van de openbare bibliotheken als stelsel met als aandachtspunten een vergroting van de doelmatigheid samenhang kwaliteit en pluriformiteit van het stelsel openbaar bibliotheekwerk De Wet stelsel openbare bibliotheekvoorzieningen (Wsob) kortweg de Bibliotheekwet is vanaf 1 januari 2015 van kracht De bibliotheekwet regelt de digitalisering van de openbare bibliotheek en zorgt voor structurele financiering daarvan door de Rijksoverheid In deze wet is vastgelegd dat iedere Nederlander toegang moet hebben tot een openbare bibliotheek zowel in fysieke als digitale vorm Ook zijn de vijf functies en voorwaarden vastgelegd waaraan een openbare bibliotheek moet voldoen (zie ook inleiding jaarverslag) De Koninklijke Bibliotheek (KB) heeft onder de Wsob een regierol gekregen binnen het netwerk van openbare bibliotheekvoorzieningen en de verantwoordelijkheid voor de landelijke digitale bibliotheek en Aangepast Lezen Het KB-beleidsplan 2015-2018 lsquoDe kracht van het netwerkrsquo formuleert de ambities van de KB in breed verband met twee strategische prioriteiten

1 Realiseren van de nationale digitale bibliotheek 2 Het versterken van de nationale en internationale samenwerking

Met de nationale digitale bibliotheek neemt de KB het voortouw in het uitbouwen van de rol en betekenis van de bibliotheek in het digitale domein De landelijke digitale infrastructuur zorgt voor de componenten waarmee alle openbare bibliotheekvoorzieningen deelnemen en gebruikmaken van de diensten van de digitale bibliotheek

Het versterken van de nationale samenwerking is gericht op het verbreden van de betekenis van de bibliotheek In samenspraak met de bibliotheken zelf de provinciale service organisaties de VOB en andere partners geeft de KB invulling aan de stelseltaken regie en advies faciliterende en cooumlrdinerende taken en de aansturing van grootschalige programmarsquos en projecten voor het hele bibliotheekstelsel Onttrekking Gemeentefonds voor aanschaf e-content Vanaf 2015 is het Rijk verantwoordelijk voor de financiering van de centrale aanschaf van e-content voor de openbare bibliotheken Daarvoor onttrekt het Rijk een bedrag aan het Gemeentefonds Dit bedrag stelt de minister van OCampW ter beschikking aan de KB voor de inkoop van e-content De KB koopt vervolgens in op voordracht van de openbare bibliotheken begrensd door het financieumlle kader van het ter beschikking gestelde bedrag Tot 1-1-2015 dragen bibliotheken een bedrag per inwoner af aan de VOB voor de inkoop van e-content het zogenaamde omslaggeld Voor 2014 was dat euro 035 per inwoner Het groeipad en de hoogte van de uitname worden formeel vastgesteld in een overleg tussen diverse ministeries en de VNG Gekozen is voor een scenario van relatieve groei Onttrekking gemeentefonds e-content en consequenties

jaar Bedrag per inwoner Totale uitname VANNU22

2014 035 euro 65456

2015 047 euro 87898

2016 055 euro 102859

2017 063 euro 117821

2018 073 euro 136522

De vijf gemeenten van VANnU gaan verschillend met de uitname om De gemeente Moerdijk houdt het bedrag in van de subsidie de gemeente Halderberge deels en de andere drie gemeenten niet

22

Aantal inwoners op basis van gegevens 2016 187017

45

Digitaal abonnement Per 1 januari 2016 heeft de Koninklijke Bibliotheek een lidmaatschapsvorm toegevoegd aan de bestaande lidmaatschapsvormen van de openbare bibliotheken namelijk de mogelijkheid om gebruik te maken van enkel de digitale voorziening Voor dit lidmaatschap is een tarief vastgesteld van 42 euro per jaar Het aanbod van deze lidmaatschapsvorm en ndashtarief is een stap in de ontwikkeling van het publieke aanbod die past binnen de verdere ontwikkeling van de toegang tot digitale werken in het algemeen De Koninklijke Bibliotheek blijft in gesprek met zowel de openbare bibliotheken als de aanbieders van digitale content om een optimaal aanbod voor de klant te realiseren dat in lijn is met de publieke waarden van de openbare bibliotheek Primair gaat het om het aanbod e-books waarvoor licenties zijn afgesloten met individuele uitgevers secundair gaat het om andere content types (audio databanken etc) Omdat het gebruik van e-books in Nederland nog in ontwikkeling is zowel in relatie tot openbare bibliotheken als in relatie tot het commercieumlle - en ook het illegale - aanbod is de introductie van een digitaal lidmaatschap van de openbare bibliotheek niet een eindpunt in de positionering van het publieke aanbod in dit domein De KB stelt daarom een gefaseerde ontwikkeling van de tariefstructuur voor die flexibel genoeg is om in te spelen op ontwikkelingen in het netwerk en in de markt De Nationale bibliotheekpas en gastlenen Naast het digitale abonnement loopt ook de ontwikkeling van de nationale bibliotheekpas Het project de Nationale Bibliotheekpas ontwikkelt eacuteeacuten pas die burgers toegang geeft tot alle landelijke en lokale (digitale) diensten Op deze manier krijgen zij makkelijker toegang tot de fysieke collectie van alle bibliotheken in heel Nederland Door de invoering van een nationale bibliotheekpas zijn er in de toekomst voor de klant geen verschillende loketten meer met verschillende voorwaarden en dienstverlening Een ander voordeel is de versterking van het merk en het imago van de bibliotheek bibliotheken treden meer naar buiten als eacuteeacuten

netwerk Tot slot zal er ook sprake zijn van efficiency eacuteeacuten stelsel van voorwaarden en keuzemogelijkheden is veel goedkoper en effectiever Bovendien ontstaat er vanuit de gezamenlijkheid de mogelijkheid om op landelijk niveau te kunnen innoveren In januari is onder het motto - Lezen kun je overal lenen nu ook- gastlenen (landelijk) van start gegaan Met gastlenen kunnen bibliotheekleden ook elders in Nederland lenen Daarvoor is een geldig bibliotheeklidmaatschap nodig met een abonnement dat toegang geeft tot gastlenen Gastlenen is een onderdeel van het VOB-project de nationale bibliotheekpas Gezamenlijke innovatieagenda Op 1 januari 2015 is de Wet stelsel openbare bibliotheekvoorzieningen (Wsob) in werking getreden De Wsob gaat uit van een bibliotheekstelsel waarin de drie overheden nadrukkelijk samen de netwerk- verantwoordelijkheid dragen De minister de provinciebesturen en de gemeentebesturen zijn gezamenlijk verantwoordelijk voor een netwerk van openbare bibliotheekvoorzieningen Dit netwerk van openbare bibliotheekvoorzieningen wordt gevormd door

bull de lokale bibliotheken bull de provinciale ondersteuningsinstellingen (POIrsquos) bull de Koninklijke Bibliotheek (KB) voor wat betreft haar taak tot het

in stand houden van de landelijke digitale bibliotheek De Wsob beschrijft de taken van de deelnemers in het netwerk Bij sommige taken raken de verantwoordelijkheden van de verschillende deelnemers elkaar Dat is bijvoorbeeld het geval bij de innovatietaak23 Omdat de verantwoordelijkheid van de gezamenlijke POIrsquos op het gebied van innovatie enerzijds en de cooumlrdinerende taak van de KB anderzijds sterke raakvlakken hebben is bij het bestuurlijk overleg van OCW IPO en

23

Artikel 16 van de Wsob omschrijft als verantwoordelijkheid voor de gezamenlijke POIrsquos2 lsquode ontwikkeling van innovaties ten behoeve van de lokale bibliotheken in overeenstemming met de Koninklijke Bibliotheek in verband met haar cooumlrdinerende taakrsquo

46

VNG samen met VOB SPN en KB de wens ontstaan te komen tot een Gezamenlijke innovatieagenda De Gezamenlijke innovatieagenda heeft als hoofddoel om de vernieuwingskracht van de bibliotheeksector te versterken om zo toegevoegde waarde te kunnen bieden aan burgers en samenleving in lijn met de vijf functies van de bibliotheek Om dat hoofddoel te kunnen realiseren wordt met deze Gezamenlijke innovatieagenda ingezet op

Het aanbrengen van focus door de innovatiekracht te bundelen op een overzichtelijk aantal prioriteiten die breed worden gedeeld door zowel de netwerkverantwoordelijke overheden als het gelaagde bibliotheeknetwerk

Het op gang brengen van een proces van permanente innovatie op deze prioriteiten

Het geven van helderheid over de concrete rolverdeling tussen partijen ndash passend binnen de kaders van de Wsob ndash zodat optimale samenwerking kan ontstaan bij dit proces van permanente innovatie

Met deze Gezamenlijke innovatieagenda als leidraad kunnen overheden vanuit hun verantwoordelijkheid voor het netwerk van openbare bibliotheekvoorzieningen samen met het bibliotheekveld daadkrachtig invulling geven aan het innovatieproces zowel fysiek als digitaal Digihulp via bibliotheken In februari 2016 startte met de ondertekening van een convenant de samenwerking tussen de Belastingdienst en de Koninklijke bibliotheek Doel is om mensen via de lokale openbare bibliotheek ondersteuning te bieden bij het digitaal zaken doen met de overheid Op termijn kunnen burgers bij de bibliotheek terecht voor inhoudelijke hulp over toeslagen en inkomstenbelasting De komende jaren zullen de meeste bibliotheken belastingspreekuren gaan organiseren Inmiddels is een aantal pilots gestart

211 Een blik vooruit

lsquoDe bieb is een aantrekkelijke ontmoetingsplaats geworden waar jongeren en volwassenen graag komen Ze kunnen boeken lenen maar ook een talencursus volgen met een 3D-printer aan de slag gaan of meedoen aan een debat De bibliotheek heeft zichzelf heruitgevondenrsquo Bovenstaande is een citaat uit een brief naar de Tweede Kamer van minister Jet Bussemaker van Cultuur De aanleiding was de verschijning van de eerste bibliotheekmonitor van de KB Het aantal volwassen leden daalde in 2015 maar het aantal jeugdleden nam toe tot 23 miljoen Zij leenden 38 miljoen boeken blijkt uit de monitor In totaal leenden de 156 bibliotheken 73 miljoen fysieke boeken en 4 miljoen e-books uit De vorige hoofdstukken uit dit jaarverslag geven een goed beeld van wat er allemaal in 2016 is gebeurd Bovenstaande tekst had mijn tekst kunnen zijn Ook bij VANnU stijgen de jeugdleden en daalt het aantal volwassen leden De inspanning om de jeugd te bereiken en lezen en leesplezier te bevorderen loont en daar profiteren kinderen hun leven lang van Op de laatste pagina van dit verslag staat een prachtig overzicht van het aanbod en de dienstverlening van VANnU Afhankelijk van de subsidie en de mogelijkheden om samen te werken en door de inzet van onze medewerkers is door VANnU voor de verschillende gemeenten de afgelopen jaren een aanbod gecreeumlerd Naast de specifieke wensen van de gemeenten is de koers van VANnU daarbij altijd leidend De bezuinigingen in de gemeenten Roosendaal en Zundert kosten veel tijd en energie maar bieden ook kansen voor nieuwe dienstverlening VANnU heeft ook de afgelopen jaren succesvolle of kansrijke programmarsquos of formules van de ene gemeente kunnen implementeren in de andere Op die manier profiteren alle gemeenten van het feit dat men afspraken maakt met dezelfde professionele organisatie

47

Alhoewel deze lokale verschillen kleur geven aan het bibliotheekaanbod is er na jaren van bezuinigingen wel een grens bereikt De gemiddelde bijdrage per inwoner is laag VANnU moet en wil op een goede kwalitatieve manier aan haar 5 kernfuncties invulling geven en voorbereid zijn op de toekomst Dat vraagt om ruimte voor innovatie en om een sterke en stabiele organisatie Daar zijn alle aangesloten gemeenten bij gebaad Het voornemen is om in 2017 met de gemeenten een convenant af te sluiten en daarin een aantal basisafspraken op te nemen over de regionale dienstverlening en de toekomst Een convenant wordt gezien als een manier om in gezamenlijkheid verantwoordelijkheid te nemen voor het bibliotheekwerk van de toekomst De vijf wethouders hebben op het verzoek positief gereageerd Naast deze opdracht is er nog een aantal belangrijke opdrachten voor de komende jaren geformuleerd 24 Een belangrijke die ik in dit hoofdstuk nog kort wil delen is de grote opgave op het gebied van HR Eerder in dit verslag is aangegeven dat de bibliotheek een transitie doormaakt verandert en verbreedt Vragen als Hoe zorgen we dat onze medewerkers voldoende zijn voorbereid en toegerust op de toekomst Hoe zorgen we ervoor dat we talenten binnen de organisatie behouden Hoe realiseren we een goede in- door- en uitstroom en Hoe zien we de rol van de vrijwilligers zijn voor de toekomst van VANnU uiterst relevant VANnU moet haar maatschappelijke meerwaarde tegen een achtergrond van teruglopende subsidies vergroten Dit vraagt om nieuwe focus en keuzes een beweging die momenteel in de hele bibliotheeksector gestalte krijgt Deze ontwikkelingen vragen om een nieuwe inrichting van de organisatie die niet alleen een structuurwijziging is maar die met name ook de kaders biedt voor de rolverdeling en de competenties

24

Zelfevaluatie VANNU voor de certificering

waarop in de organisatie met elkaar en buiten de organisatie met partners wordt samengewerkt Om dit te bereiken is eind 2016 besloten om in 2017 een kwalitatieve reorganisatie door te voeren Een andere opdracht waar VANnU voor staat is hoe VANnU haar ambities kan verwezenlijken en innoveren terwijl de financieumlle middelen (de subsidies daling betalende leden) al jaren afnemen Hoe kunnen extra inkomsten worden gegenereerd en waar liggen kansen

Waar we hard aan hebben gewerkt tov de vorige certificering is dat we meer en beter inzichtelijk maken dat we altijd keuzes maken en stappen zetten in het licht van de stip op de horizon die we hebben geformuleerd in ons meerjarenbeleidsplan We deden dat in het verleden ook maar dat was niet altijd zichtbaar We nemen nu de tijd voor planvorming we leggen meer vast we communiceren beter en zorgvuldiger intern en extern We zijn kritisch op onszelf in de evaluatie leren daarvan voor de toekomst en verbeteren daar waar kan Door het gezamenlijk voorbereiden van de aankomende certificering werden we ons nog meer bewust van waar we vandaan komen en naar op weg zijn Van de successen de uitdagingen en de knelpunten We hebben afstand kunnen nemen van de waan van alledag en de tijd genomen om van een afstand naar de organisatie te kijken Onze ambitie is altijd groot geweest en dat zal zo blijven We zijn ons bewust van het feit dat we zelf de regie moeten houden op de ontwikkeling van de bibliotheek naar de toekomst Dat betekent dat we bedreigingen die op ons afkomen voor zover als kan proberen te keren maar ons vooral willen blijven richten op de kansen En die zijn er genoeg en geven energie VANnU blijft investeren in vernieuwing Dat is voor RvT directeurbestuurder en managers de enige juiste koers Mevrouw FD Assink-Aben directeurbestuurder Bibliotheek VANnU

48

Page 2: Jaarverslag Bibliotheek VANnU 2016 · transparante verantwoording over de wijze waarop het toezicht in 2016 is uitgeoefend. Hier wordt achtereenvolgens verslag gedaan van de samenstelling

2

Stichting Bibliotheek VANnU Roosendaal a Algemene gegevens b Jaarverslag

1 Verslag Raad van Toezicht

2 Jaarverslag 2016 c Jaarrekening Balans per 31 december 2016 Staat van Baten en Lasten over 2016 Grondslagen voor waardering en resultaatbepaling Toelichting op de balans per 31 december 2016

Niet in de balans opgenomen verplichtingen Toelichting op de staat van Baten en Lasten over 2016 Bezoldiging in het kader van WNT Voorstel tot resultaatbestemming

d Overige gegevens Controleverklaring van de onafhankelijke accountant

3

Stichting Bibliotheek VANnU Roosendaal

a ALGEMENE GEGEVENS GEMEENTE ROOSENDAAL CENTRALE VESTIGING BIBLIOTHEEK VANNU Markt 54 4701PH Roosendaal Servicepunt Kortendijk Dijkcentrum 16 4706 LA Roosendaal Servicepunt Tolberg Tolbergcentrum 105 4708 GC Roosendaal Servicepunt Wouw Kloosterstraat 19b 4724 EE Wouw Ophaalpunt Nispen Bergsebaan 8 4709 AN Nispen GEMEENTE MOERDIJK Vestiging Zevenbergen Kasteelweg 3 4761BN Zevenbergen

Servicepunt in het Mauritshuis Grimhoek 15 4797AC Willemstad Servicepunt Fijnaart Pr Irenestraat 1 4793CW Fijnaart Servicepunt Klundert Voorstraat 36 4791HP Klundert Servicepunt Standdaarbuiten Antoniusstraat 6 4758AM Standdaarbuiten GEMEENTE ZUNDERT Vestiging Rijsbergen Koutershof 6 4891CV Rijsbergen Afhaalpunt Bij ons in Zundert Molenstraat 5 4881CP Zundert Uitleenpunt De Willaert Burg Manderslaan 53 4881EH Zundert Uitleenpunt Rijserf Rijserf 1 4891XL Rijsbergen

4

GEMEENTE HALDERBERGE Vestiging Oudenbosch stAnnaplein 3 4731 HN Oudenbosch Servicepunt Hoeven Bovenstraat 16 4741 AV Hoeven Servicepunt Oud Gastel Markt 19 4751 HS Oud Gastel GEMEENTE RUCPHEN Vestiging Rucphen Binnentuin 3 4715RW Rucphen Servicepunt Schijf Zoeksestraat 5a 4721AC Schijf Uitleenpunt basisschool Het Palet De Krijntjes 28 4715AP Rucphen Uitleenpunt basisschool Vinkenbos Hertogstraat 11 4714BZ Sprundel

Servicepunt Mariadonk Hoefstraat 13 4735TA Zegge Uitleenpunt Kerkakkers Burg Voetenstraat 26-63 4715HE Rucphen Uitleenpunt basisschool Sint Martinus Sint Martinusstraat 3 4715AG Rucphen Uitleenpunt basisschool Willibrordus Poppestraat 48 4711EW Sint W

5

Directie Mevr drs FD Assink ndash Aben MBA statutair directeur bestuurder

Raad van Toezicht Mevrouw MG de Wit voorzitter Mevrouw CMA Vissers algemeen lid De heer PRF de Koning algemeen lid De heer MMCJ Suijkerbuijk algemeen lid De heer PFM Mathijssen algemeen lid De heer CF Verlind algemeen lid

6

B 1 Raad van Toezicht Jaarverslag 2016 Bibliotheek VANnU

Bibliotheek VANnU verandert de Raad van Toezicht verandert mee 2016 is het jaar waarin de verandering van Bibliotheek VANnU duidelijker zichtbaar wordt De veranderingen zijn zowel in het werk dat de organisatie doet als in de inrichting van de verschillende locaties zichtbaar Vanuit de vijf wettelijke functies ( ontsluiten van kennis en informatie hulp bij ontwikkeling en educatie leesbevordering organiseren ontmoeting en debat kennismaken met kunst en cultuur) wordt gezocht naar nieuwe manieren om de bibliotheek een bijdrage te laten leveren aan de maatschappelijke opgave van deze en de komende tijd Er wordt actief contact gezocht met groepen burgers en organisaties met als doel hen vanuit de wettelijke functies beter van dienst te zijn en aan te sluiten bij hun behoeften Voorbeelden daarvan zijn het Taalpunt in Zevenbergen het servicepunt in het buurthuis in Wouw de eerste veranderingen in de centrale vestiging Roosendaal nieuwe partners die zich aansloten bij Taal voor het Leven West-Brabant Walk- en Talk bijeenkomsten het Zorginnovatiepunt in Parrotia De Raad van Toezicht volgt deze ontwikkelingen met veel interesse denkt mee en adviseert over mogelijke nieuwe projecten en verbindingen

7

Governance De Raad van Toezicht voert het interne toezicht uit op Bibliotheek VANnU Integriteit en kwaliteit van het toezicht zijn van belang voor de prestaties van de organisatie Daarom werkt de Raad van Toezicht aan deskundigheidsbevordering en wordt het functioneren van de Raad van Toezicht geeumlvalueerd Er wordt gestreefd naar het zoveel mogelijk volgen van de Code Culturele Diversiteit Er wordt op hoofdlijnen gewerkt volgens de Governance Code Cultuur Dit betekent dat beleid uitvoering en verantwoording behoren tot de verantwoordelijkheid van de directeurbestuurder Het toezicht behoort tot de verantwoordelijkheid van de Raad van Toezicht Daarbij hoort een transparante verantwoording over de wijze waarop het toezicht in 2016 is uitgeoefend Hier wordt achtereenvolgens verslag gedaan van de samenstelling en werkwijze van de Raad van Toezicht zelf en de activiteiten in zijn rol als toezichthouder werkgever en adviseur Samenstelling Raad van Toezicht De Raad van Toezicht telde in 2016 6 leden Voor 2 leden gold er nog vanuit de fusie met de bibliotheek ZundertRucphen een specifieke afspraak over de zittingstermijn Deze afspraak was eind 2015 opgeschort omdat er behoefte was aan een nieuw profiel en een overzicht van deskundigheden en competenties In het eerste kwartaal is een nieuw profiel voor de Raad van Toezicht vastgesteld Bovendien is onderzocht welke gewenste competenties en vaardigheden voor een gevarieerd samengestelde Raad van Toezicht nodig zijn Na inventarisatie van de competenties en vaardigheden van de zittende Raad van Toezicht werd duidelijk hoe de toekomstige gewenste samenstelling zou moeten worden Aan de hand hiervan is een nieuw Rooster van Aftreden vastgesteld

Uit dit alles vloeide voort dat twee leden van de Raad van Toezicht aftreden per 01-01-2017 Gezien de lange periode die zij -voorafgaand aan de fusie met de bibliotheek VANnU - bestuurlijk betrokken waren met de voorganger van VANnU hebben de heer Verlind en de heer Mathijsen hun lidmaatschap op 31 december beeumlindigd In december is een oproep geplaatst voor een vacature in de Raad van Toezicht Naast de algemene eisen vanuit het profiel is specifiek gezocht naar mensen in het profiel cultureelinnovatief Mevr Vissers en mevr De Wit vormden samen met de directeurbestuurder de sollicitatiecommissie

Dhr PRF de Koning

Functie Lid

Termijn Eerste termijn tot 01-12-2018

Vergoeding euro 500

Beroep Senior consultant

Nevenfuncties Willis Towers Watson

Deskundigheid Financieumln bedrijfsvoering governance juridisch

Commissie Financieumlle commissie risicoanalyse evaluatiefunctioneren

directeurbestuurder

Dhr P Mathijsen

Functie Lid

Termijn Eerste termijn tot januari 2019 met specifieke afspraak

na overleg tot 01-01 -2017

Vergoeding euro 500

Beroep Financieel manager TES Holding BV

Nevenfuncties

Deskundigheid Financieumln ICT en risk management

Commissie Financieumlle commissie

8

Dhr MMCJSuijkerbuijk

Functie Lid op voordracht van de OR

Termijn Eerste termijn tot 01-01-2018

Vergoeding euro 500

Beroep Zelfstandig re-integratieadviseur Fith BV

Nevenfuncties Lid Raad van Toezicht Nobego dga Eye Four You Lid Raad van Toezicht Pontes Scholengemeenschap Goes Lid Raad van Toezicht Kruisvereniging West- en Midden Brabant

Deskundigheid Register Bedrijfskundige HRM control financieumln

Commissie Verbinding met OR financieumlle commissie

Dhr C Verlind

Functie Lid

Termijn Eerste termijn tot januari 2019 met specifieke afspraak Na

overleg tot 01-01-2017

Vergoeding euro 500

Beroep Ondernemer Praktijk voor interim management

Nevenfuncties Voorzitter Raad van Commissarissen Rabobank de Zuidelijke Baronie Voorzitter VVD afdeling Rucphen Voorzitter Wijkenoverleg Sprundel Lid Denktank Kanteling Sociaal Domein Sprundel

Deskundigheid Bestuur en Toezicht HRM Sales en Marketing Organisatie financieumln

sociaalmaatschappelijkpolitiek Bedrijfsvoering

Commissie

Mevr M G de Wit-Greuter

Functie Interim-voorzitter

Termijn Tweede termijn tot 1 juli 2018

Vergoeding euro 500

Beroep Voormalig wethouder gemeente Moerdijk

Nevenfuncties Lid Raad van Toezicht Netwerk Maatschappelijke Ondersteuning

( MEE SPRING)

Commissaris woningcorporatie Brabantse Waard tot 1 maart 2016

Lid Raad van Toezicht woningcorporatie Woonkwartier na 2 maart 2016

Organisator Cultuurprijs Moerdijk

Penningmeester PvdA Moerdijk

Vicevoorzitter PvdA Brabant

Deskundigheid Openbaar bestuur bestuurlijke processen sociaalmaatschappelijk

cultuur leefbaarheid

Commissie Evaluatiefunctioneren directeurbestuurder

Mw C Vissers

Functie Lid

Termijn Tweede termijn tot 1 juli 2017

Vergoeding euro 500

Beroep Makelaartaxateur ogprojectontwikkelaar

Nevenfuncties Bestuurslid Stichting BeeldR ondernemereigenaar ViAD sl

Deskundigheid Vastgoed Proces- en projectmanagement

Commissie

9

Het vastgestelde Rooster van Aftreden is als volgt Naam aangetreden per aftreden per Dhr P Mathijssen 01-07-2005 01-01-2017 Dhr C Verlind 01-07-2005 01-01-2017 Mw C Vissers 01-07-2009 01-07-2017 Mw Mde Wit 01-07-2010 01-07-2018 Dhr P de Koning 01-04-2014 01-12-2018 herbenoeming 01-12-2022 aftreden Dhr M Suijkerbuijk 01-04-2014 01-01-2018 herbenoeming 01-01-2022 aftreden Werkwijze De RvC werkt op basis van een Jaaragenda die wordt vastgesteld in het voorafgaande jaar Daarin worden de reguliere en wettelijk verplichte onderwerpen zoals de begrotingscyclus ingepland Daarnaast is er af en toe een werkbezoek of er wordt een bijeenkomst bijgewoond waarbij de (individuele) leden van de Raad van Toezicht zich laten informeren of bijscholen over specifieke onderwerpen of nieuwe ontwikkelingen Bijeenkomst Koers 2016 1 Specialisten en MT aanwezig

Reguliere vergaderingen 4 Op basis van de Jaaragenda

Extra vergaderingen 2 Ivm profielschets en matrices competenties en vaardigheden Raad van Toezicht

Jaarafsluiting 1 Tevens afscheid Dhr Mathijsen en Dhr Verlind

Evaluatiefunctionering bestuurder 1 Voorbereiding afgerond gesprek gepland in februari 2017

Financieumlle commissie 3

Overleg met de OR 1 Terugblik naar 2015 digitalisering samenwerking met de bestuurder veranderingen in uitdagingen voor medewerkers

De Raad van Toezicht bracht een werkbezoek aan Theek 5 in Oosterhout om zich te orieumlnteren op mogelijkheden rondom het concept Bibliotheek van de Toekomst De interim voorzitter nam samen met de directeurbestuurder deel aan ldquoDe Queesterdquo een driedaagse bijeenkomst met presentaties workshops werkbezoeken en lezingen over de zoektocht naar de toekomstige betekenis van de bibliotheek in de samenleving Centrale themarsquos waren daarbij Leiderschap Vakmanschap en Publiek Domein Zelfevaluatie De zelfevaluatie was op 14 december 2016 Voorafgaand aan de bijeenkomst is een document met vragen en themarsquos gemaakt Aan de hand daarvan is de zelfevaluatie gedaan De Governance Code Cultuur en de Code Culturele Diversiteit is ook onderwerp van bespreking geweest De belangrijkste uitkomsten waren

Blijven werken aan professionalisering Dit is een punt waaraan altijd gewerkt zal blijven worden Het is onderdeel van alles wat de Raad van Toezicht doet

Onderdelen van de Governance Code zijn beter geiumlmplementeerd Er was veel aandacht voor het ontwikkelen van een nieuw profiel en de daarbij behorende competentiematrix

Structuur van werken is verbeterd maar de Raad van Toezicht wil nog meer proactief werken langer vooruit plannen

Er is veel gedaan aan de scheiding van rollen van Raad van Toezicht en directeurbestuurder De posities zijn helder

De Raad van Toezicht wil meer zicht krijgen op de maatschappelijke meerwaarde van de bibliotheek

10

Risicobeheersing blijft hoog op de agenda van de Raad van Toezicht

De advies en klankbordrol kan prominenter op de agenda in de vergaderingen

De verslaglegging kan nog worden aangescherpt

De RAAD VAN TOEZICHT als toezichthouder werkgever en adviseur Belangrijke instrumenten om toezicht te kunnen houden zijn de begroting kwartaalrapportages managementletter de jaarstukken met bijbehorend accountantsverslag De financieumlle commissie heeft ter voorbereiding van financieumlle stukken enkele bijeenkomsten gehad Zo kan dieper worden ingegaan op details en neemt de kwaliteit van het toezicht toe De financieumlle commissie heeft met de accountant ook de managementletter en de accountantsverklaring besproken Vervolgens worden de stukken in de reguliere vergaderingen besproken De jaarstukken 2015 zijn in de vergadering van maart 2016 besproken in aanwezigheid van de accountant en vervolgens goedgekeurd De begroting 2017 werd goedgekeurd in november 2016 De directeurbestuurder maakt voor iedere reguliere vergadering een overzicht met de stand van zaken van de belangrijkste onderwerpen die spelen in de organisatie Zo blijft de Raad van Toezicht goed op de hoogte Bovendien biedt dit de gelegenheid om de adviesrol van de Raad van Toezicht uit te oefenen Als het nodig is wordt er door de individuele leden van de Raad van Toezicht gevraagd en ongevraagd advies gegeven De grote crisis van de afgelopen jaren heeft Nederland gelukkig achter de rug Het gaat economisch gezien weer beter Er komt meer financieumlle ruimte op verschillende beleidsterreinen bij diverse overheden en organisaties Dat is bij de bibliotheek nog niet zichtbaar De transitie naar een toekomstbestendige bibliotheekorganisatie met een gezonde bedrijfsvoering staat nog steeds onder druk De onzekerheid over subsidies het deels ontbreken van meerjarenafspraken de zeer beperkte

tijd om nieuw beleid en nieuwe producten te ontwikkelen en in de samenleving een plaats te geven dragen daar aan bij De voorgenomen reorganisatie is in 2016 niet doorgezet omdat gaandeweg nieuwe inzichten ontstonden over de contouren van een toekomstbestendige bibliotheek Vooruitlopend op een nieuwe organisatie zijn er op natuurlijke momenten al enkele veranderingen geweest Deze leiden al tot nieuwe inzichten en werkwijzen De Raad van Toezicht zal alert zijn op de noodzakelijke veranderingen We hebben er vertrouwen in dat we met de verbeteringen in onze eigen werkwijze de activiteiten van de directeurbestuurder eacuten de organisatie op het goede spoor zitten Samen met andere partners en inwoners kunnen we zo doorwerken aan een stevige en gezonde bibliotheek van de toekomst

11

12

B 2 Jaarverslag 2016 Stichting Bibliotheek VANnU

21 Inleiding In dit jaarverslag wordt naast een algemene informatieve paragraaf met kwantitatieve en kwalitatieve informatie teruggekeken op het jaar 2016 en worden de belangrijkste ontwikkelingen beschreven In de bijgevoegde jaarrekening 2016 zijn de financieumlle effecten van deze ontwikkelingen zichtbaar De kern van het bibliotheekwerk is lezen leren (educatie) en informeren Al jarenlang maakt bibliotheek VANnU zich hard om de burgers in haar gemeenten1 te informeren te betrekken in de samenleving en hen vrije toegang tot (digitale) informatie te geven Daarnaast is VANnU een belangrijke partner voor het onderwijs op het gebied van de doorgaande leeslijn cultuureducatie en het informatievaardig maken van leerlingen Door maatschappelijke ontwikkelingen en digitale innovaties verandert de manier waarop de functies van de bibliotheek worden uitgevoerd Daarnaast staat VANnU voor een voldongen feit minder subsidie Dit vraagt om een herbezinning waarbij niet de kernfuncties ter discussie staan maar de manier waarop deze worden ingevuld In 2015 is de strategische koers voor de komende jaren in alle lagen van de organisatie besproken en opnieuw beschreven en vastgelegd in een strategisch beleidsplan 2016-2018 Deze koers strategie en doelstellingen zijn richtinggevend geweest voor de activiteiten in 2016

22 Algemeen

1 VANnU is verantwoordelijk voor het bibliotheekaanbod in de gemeenten

Roosendaal Moerdijk Halderberge Zundert en Rucphen

en samenleving als fysiek Bibliotheek VANnU is als basisbibliotheek verantwoordelijk voor het bibliotheekaanbod in de gemeenten Roosendaal Moerdijk Halderberge Zundert en Rucphen Het werkgebied omvat 187017 inwoners In totaal 247 inwoners meer dan in 2015 Werkgebied

Gemeente Aantal inwoners per 1-1-20162 Roosendaal 76960 Moerdijk 36762 Halderberge 29531 Rucphen 22276 Zundert 21488 Totaal 187017 VANnU is verantwoordelijk voor de uitvoering van de kernfuncties van het openbaar bibliotheekwerk Deze zijn 1 Lezen en literatuur 2 Ontwikkeling en educatie 3 Kennis en informatie 4 Ontmoeting en debat 5 Kunst en cultuur Het onafhankelijke karakter de laagdrempeligheid en het grote bereik maken dat de gemeente met de bibliotheek een troef in handen heeft om haar beleidsdoelen te realiseren De subsidiering van de bibliotheek is een strategische investering van de gemeente de bibliotheek is een uitvoeringsinstrument van het gemeentelijk beleid Bepaalt de gemeente formeel WAT zij wil bereiken voor haar burgers Bibliotheek VANnU geeft aan HOE dat het beste kan gebeuren

2 Statlinecbsnl

13

De bieb is overal en altijd dichtbij Bibliotheek VANnU is volop in beweging En zo hoort het ook want de digitale ontwikkelingen en de veranderende vraag vanuit de maatschappij (samenleving) vragen om een nieuwe invulling van de bibliotheekfuncties Bezuinigingen dagen ons uit scherpe keuzes te maken De gemeenten in ons werkgebied leggen verschillende accenten maar gemeenschappelijk zijn de kansen voor de jeugd egraven het toerusten van inwoners om mee te doen in de maatschappij VANnU staat midden in de samenleving Op een laagdrempelige manier brengen we mensen informatie educatie en cultuur samen Natuurlijk door de collectie maar ook door het organiseren van activiteiten en door onze ruimte beschikbaar te stellen We zijn vindbaar op andere plekken zoals in scholen En onze rol in maatschappelijke netwerken benutten we om oplossingen te bieden voor lokale vraagstukken op het gebied van lezen leren en informeren De bibliotheek in de fysieke vestigingen en op school VANnU kiest ervoor de educatieve functie ten behoeve van het onderwijs te verstevigen De bibliotheek richt zich op het aanbieden van een doorlopende leeslijn en een programma mediawijsheid Ook de fysieke bibliotheek blijft een belangrijke rol spelen VANnU richt zich met creatieve oplossingen op het behoud van kwalitatief hoogwaardige (kern-)vestigingen in de 5 gemeenten Daarnaast zijn er in alle gemeenten zogenaamde servicepunten die toegang bieden tot laagdrempelige en betrouwbare informatie en een actuele en gevarieerde collectie Het afgelopen jaar heeft VANnU mede door de bezuinigingen in de gemeenten Roosendaal en Zundert alternatieve voorzieningen gerealiseerd 3 De inzet van vrijwilligers is hierbij van cruciaal belang Hier zal verderop in het verslag nog aandacht aan worden besteed

3 De gemeente Roosendaal heeft in 2015 een forse bezuiniging doorgevoerd Het

voorstel om deze bezuiniging op te vangen wordt in 4 jaar uitgerold (activiteitenplan gemeente Roosendaal 2015-2018) De gemeente Zundert heeft besloten om in 2016 2017 en 2018 op het bibliotheekwerk te bezuinigen

De fysieke bibliotheekvoorzieningen (kern)vestigingen servicepunten en uitleenpunten Op dit moment heeft VANnU vier kernvestigingen in Roosendaal Zevenbergen Rucphen en Rijsbergen In Oudenbosch is de kernvestiging per 1 oktober 2013 gehalveerd en gezien de eisen die gesteld worden aan een kernvestiging voldoet deze niet meer aan de criteria4 In onderstaand overzicht wordt Oudenbosch dan ook getypeerd als vestiging Inwoners uit de omliggende dorpen worden aangemoedigd gebruik te maken van deze vijf (kern-)vestigingen omdat hier het meest complete aanbod van producten en diensten te vinden is Servicepunten zorgen voor behoud van de leefbaarheid in de wijken en kleine kernen Bovendien biedt een servicepunt de klant in de meeste gevallen ruimere openingstijden Het afgelopen jaar maar ook de komende jaren staat het openhouden van de huidige servicepunten in een aantal gemeenten onder andere vanwege de bezuinigingen onder druk In de strategische koers wordt beschreven dat veranderingen in de maatschappij vragen om een nieuwe invulling van de bibliotheekfuncties Het gaat in de bibliotheek niet alleen meer om uitlenen en VANnU kiest voor andere strategische themarsquos zoals focus op jeugd en een leven lang leren Minder middelen dwingen VANnU tot het maken van scherpe keuzes De slogan de bibliotheek is overal en altijd dichtbij impliceert niet dat we overal vestigingen open houden maar dat we door middel van onze activiteiten overal zichtbaar zijn Voor de klassieke uitleenfunctie zijn we op zoek naar alternatieve dienstverlening In 2016 is door VANnU in de gemeente Zundert vanwege de verlaging van de subsidie gekozen voor het stoppen met de dienstverlening in de bestaande servicepunten in Achtmaal en Wernhout en op de drie basisscholen Er zijn afhaalpunten en boekspots voor in de plaats gekomen die door vrijwilligers worden bemand In de gemeente Roosendaal is het servicepunt in Wouw verhuisd en aangepast

4 Beleidsnotitie uitgangspunten bibliotheekvoorzieningen Bibliotheek VANnU

14

De Bibliotheek op Schoolschoolservicepunten Van oudsher zijn er in de verschillende gemeenten kleine bibliotheekvoorzieningen gecreeumlerd op de basisscholen Op de scholen staat een kleine collectie en in een aantal situaties is er voor een paar uur per week een medewerker van de bibliotheek aanwezig om de kinderen te helpen zoeken naar het juiste boek en te ondersteunen bij projecten De visie op wat de bibliotheek op de scholen zou kunnen en moeten bijdragen is echter de laatste jaren enorm veranderd De aandacht is verschoven van het uitlenen van boeken naar het stimuleren van leesplezier leesbevordering en aandacht voor mediawijsheid De bibliotheek kan de school helpen om de resultaten voor taal te verbeteren door in samenwerking met de school kinderen te stimuleren om veel te lezen op school en thuis Kinderen die meer lezen behalen betere resultaten op school Het concept lsquode Bibliotheek op Schoolrsquo (dBoS) is een aanpak rondom onder andere een volwaardige schoolbibliotheek die geborgd is in het beleid van zowel de bibliotheek als de basisschool5 Daarover verderop in het verslag meer Alle gemeenten in het werkgebied van VANnU willen de komende jaren nog meer aandacht vestigen op de jeugd In de gemeente Moerdijk is het schoolbibliotheekwerk van oudsher al onderdeel van het bibliotheekaanbod VANnU is vanaf 2015 in de gemeente Roosendaal bezig met de uitrol van de dBoS De bedoeling is dat eind 2017 op alle scholen in deze gemeente (wijken en kernen) dBoS is uitgerold De gemeente Rucphen heeft in 2016 aangegeven nog meer te willen investeren in de jeugd In het laatste kwartaal van 2016 zijn de gesprekken met de scholen opgestart met de bedoeling in 2017 op alle basisscholen met dBoS te starten In de gemeente Halderberge liggen kansen in de twee Brede Scholen die in 2017 worden gerealiseerd De gemeente Zundert denkt nog na over een investering in dBoS

5 httpdebibliotheekopschoolnl

Bibliotheekvoorzieningen en de bibliotheek op School in de gemeenten Roosendaal Moerdijk Halderberge Rucphen en Zundert per 1-1-2017

gemeente Roosendaal Moerdijk Halderberge Zundert Rucphen

voorziening

kernvestiging Roosendaal Zevenbergen - Rijsbergen Rucphen

vestiging - Oudenbosch -

servicepunt

Kortendijk Fijnaart Oud-Gastel Wernhout Zegge

Klundert Hoeven Achtmaal Schijf

Wouw Standdaarbuiten Zundert

Tolberg Willemstad (allen tot

(tot 1-7) 1-5)

uitleenpunt Nispen

Willemstad -

Zundert

afhaalpunt (vanaf 1-7)

verzorgingshuis Zundert

Rucphen Rijsbergen

schoolservice-puntdBoS

15 22 - - 4

Toezicht Stichting Bibliotheek VANnU heeft een besturingsmodel van een Raad van Toezicht en een statutair directeurbestuurder De Raad van Toezicht bestaat uit 6 leden Het managementteam wordt gevormd door de directeurbestuurder en de managers Frontoffice en Backoffice Ondernemingsraad Bibliotheek VANnU heeft een Ondernemingsraad die bestaat uit 5 leden

15

Bibliotheekvoorzieningen landelijk6

In Nederland bestaat een wijdverspreid netwerk van openbare bibliotheekvoorzieningen Die voorzieningen kunnen vele verschijningsvormen hebben Vestigingen die minimaal 15 uur open zijn servicepunten die tussen 4 en 15 uur open zijn en miniservicepunten met 4 of minder openingsuren bijvoorbeeld uitleenpunten in verzorgingshuizen in banken in supermarkten In al die verschillende vormen loopt de dienstverlening uiteen Een goed geoutilleerde vestiging met 15 openingsuren of meer biedt het volgende dienstverleningsniveau digitale toegang tot de gehele collectie en activiteitenaanbod vraagbemiddeling cultureleliteraire activiteiten aanbod voor scholieren en instellingen studiemogelijkheden Met name in dit soort vestigingen is er sprake van een sterke afname van ruim 300 over de laatste 5 jaar dit is 30 Ze worden veelal vervangen door simpele afhaalpunten vaak door vrijwilligers gerund door onbemande uitleenpunten of schoolbibliotheken (DBoS) Vaak bevinden deze punten zich in een woonzorgcentrum wijkcentrum of school en doen zij alleen dienst als uitleenpunt met een beperkte collectie Studiemogelijkheden activiteiten of vraagbemiddeling ontbreken Ook is er een sterke daling

6 Koninklijke Bibliotheek Bibliotheekstatistiek 2015

waarneembaar van het aantal bibliobushaltes met ruim de helft Juist in de veranderende verschijningsvormen van bibliotheken doen zich bezuinigingen heftig voelen Het fijnmazige netwerk staat onder druk met name in gebieden buiten de grote steden Dit sluit aan bij de ontwikkelingen die VANnU doormaakt

Daar staat tegenover dat bibliotheken steeds meer programmatisch samenwerken met andere lokale (culturele) instellingen al dan niet in een multifunctioneel gebouw zoals een erfgoedinstelling archief kunstuitleen volksuniversiteit of kunstencentrum Hierdoor zijn ze nog beter in staat de vijf wettelijke functies uit te voeren Veel instellingen delen dezelfde doelstelling en richten zich ook op ontwikkeling en educatie van lokale burgers Samenwerking leidt tot versterking

Bibliotheekorganisaties (Bron Gds) per 1 januari

2012 2013 2014 2015 2016

Bibliotheekorganisaties 163 162 160 157 154

Provinciale Service Organisaties 11 10 9 9 9

Vestigingen en hoofdvestigingen minimaal 15 uur open per week

1073 843 810 802 770

Servicepunten 4 tot 15 uur open per week

220 225 209 232

Miniservicepunten minder dan 4 uur open per week

106 87 59 56

Afhaalpunten 14 31 56

Zelfbedieningsbibliotheken zonder bemanning

6 4 4 11

Bibliobussen 26 20 16 10

Bibliobushaltes 499 262 212 141

16

23 VANnU in cijfers

Hieronder vindt u een overzicht van het aantal leden (jeugdleden volwassen leden en overige categorieeumln) en uitleningen van 2010-2016 in alle gemeenten Er is bewust gekozen voor een terugblik in de tijd omdat daarmee duidelijker trends waarneembaar zijn enof er betere conclusies getrokken kunnen worden waar VANnU op in kan spelen Bovendien kan met behulp van deze cijfers ook een landelijke vergelijking worden gemaakt Alhoewel cijfers een beeldtrend weergeven wordt de afgelopen jaren in de verantwoording aan de gemeenten steeds meer de nadruk gelegd op maatschappelijke opbrengsten de zogenaamde outcome in plaats van output Daarbij gaat het niet om de vraag hoeveel boeken er worden uitgeleend en hoeveel leden er zijn maar wat het lezen van die boeken bijdraagt aan het maatschappelijk welzijn Met andere woorden boeken zijn een middel om een doel te bereiken Aantal leden 2010-2016

Gemeente 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 Roosendaal 14764 17802 17546 17703 17201 17488 18631 Moerdijk 7517 8502 8249 8390 8495 8937 8965 Halderberge 5417 6468 6221 5907 5525 5495 5440 Rucphen 3166 3245 3053 2826 2662 2853 3025 Zundert 4720 4437 3911 3099 2990 3083 3134 VANnU totaal 35584 40454 38980 37925 36873 37856 39195

In 2016 is er alleen in de gemeente Halderberge sprake van een klein verlies van leden (55) Het totaal aantal leden in de andere gemeenten stijgt Roosendaal +1143 Moerdijk +28 Rucphen +172 en Zundert +51 Geconcludeerd kan worden dat er sprake is van een stijging tov 2015 (+1339 oftewel 35 ) De stijging van het totaal aantal leden komt geheel voor rekening van de jeugdleden Hier wordt verderop in dit verslag ingegaan

Het aantal burgers dat in 2016 lid is van de bibliotheek is in Roosendaal 242 (in 2015 227) in Moerdijk 244 (in 2015 243) in Halderberge 184 (in 2015 186) In Rucphen 136 (in 2015 129) en in Zundert 146 (in 2015 144) Gemiddeld is 21 (in 2015 203) van de burgers in het werkgebied van VANnU lid van de bibliotheek In Nederland was in 2015 gemiddeld 223 van de Nederlanders lid van de bibliotheek7 Het gemiddelde percentage leden van VANnU is gestegen tov 2015

7 Statlinecbsnl

0

5000

10000

15000

20000

25000

30000

35000

40000

45000

2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016

Aantal leden 2010-2016

Roosendaal

Moerdijk

Halderberge

Rucphen

Zundert

VANnU totaal

17

Volwassen leden en jeugdleden 2010-2016 In onderstaand overzicht lijkt de dalende lijn van het aantal volwassen (betalende) leden gekeerd Dat is echter niet terecht In dit jaarverslag is de categorie ldquooverigrdquo waaronder de instellingenpassen en relatiepassen vallen meegeteld Het gaat in totaal om 832 passen In 2015 waren dit 1075 passen en er is toen voor gekozen deze niet mee te tellen Vanaf dit jaar worden de aantallen opgeteld bij de volwassen leden omdat dit recht doet aan het aantal ledenabonnementen Als we de categorie overig niet meerekenen dan is het aantal betalende leden in 2016 7550 In 2015 was er sprake van 8102 betalende volwassen leden Er is dus sprake van een daling van 68 Aantal volwassen leden 2010-2016

Gemeente 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 Roosendaal 6718 6118 4876 4342 3958 3718 3915

Moerdijk 2978 2542 2195 1863 1694 1589 1663

Halderberge 2359 2216 1792 1478 1255 1148 1088

Rucphen 1009 1073 928 843 773 654 736

Zundert 1968 1850 1491 1283 1104 993 980

VANnU totaal 15032 13799 11282 9809 8784 8102 83828

Landelijk is dezelfde dalende trend voor de volwassen leden zichtbaar Waren er in 2014 in Nederland 1527000 volwassen leden in 2015 zijn dit 1478000 leden Een daling van 49000 leden oftewel 32 Het verloop van de volwassen leden is minder groot dan bij VANnU

De daling van het aantal volwassen leden heeft ook impact op de inkomsten van gebruikers In de strategische koers voor de komende jaren is aandacht voor het verhogen van de inkomsten uit andere middelen

8 Aantallen zijn toegenomen door toevoeging categorie overig

Vanaf 2013 is besloten om de leden die kort daarvoor hadden opgezegd of die hun abonnement wilden beeumlindigen niet alleen te vragen naar de reden van opzegging maar vooral naar hoe VANnU dit had kunnen voorkomen Veel oud-leden geven als reden aan dat het aanbod van de vestiging is verminderd dat men is overgestapt op e-books en tot slot dat men geen tijd meer heeft om te lezen Een belangrijke reden om het abonnement te beeumlindigen is de omvorming van vestigingen naar servicepunten Er is een relatie tussen het aantal vierkante meters (en daarmee de omvang van de collectie) en de tevredenheid om lid te blijven van de bibliotheek Klanten willen graag snuffelen en langer in de bibliotheek verblijven Alhoewel servicepunten een goed alternatief zijn voor een vestiging (ruime openingstijden gemak service) ziet niet elke klant dit in eerste instantie als een vooruitgang De overstap van leden naar het lezen van e-books was tot voor kort reden om de bibliotheek te verlaten

0

2000

4000

6000

8000

10000

12000

14000

16000

2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016

Aantal volwassen leden 2010-2016

Roosendaal

Moerdijk

Halderberge

Rucphen

Zundert

VANnU totaal

18

De afgelopen jaren is het aanbod van e-books na een voorzichtige start (mede veroorzaakt door de moeizame onderhandelingen met uitgevers) uitgegroeid tot een aanbod van duizenden titels Leden kunnen vanaf 1-1-2017 ook alleen een digitaal abonnement afsluiten Landelijk is daar via marketingacties de nodige aandacht aan geschonken VANnU brengt deze ontwikkelingen ook lokaal via de website en nieuwsbrieven steeds opnieuw onder de aandacht van de burgers Tot slot het gebrek aan tijd Achter deze reden blijken vaak andere redenen schuil te gaan Door als bibliotheek persoonlijk in gesprek te gaan met de klant kan verheldering worden gevraagd Soms betreft het een aanname over de toekomst van een servicepunt soms is men verkeerd geiumlnformeerd over het aanbod of men heeft een klacht die niet uitgesproken is Abonnementen Het grootste deel (54) van de volwassenen kiest voor het Lekker lezen abonnement (in 2015 60) Het abonnement Voordelig ontdekken wordt door 17 van de leden gekozen (in 2015 19) en 19 van de volwassen leden kiest voor het Eindeloos genieten abonnement (in 2015 21) en daarmee voor de voordelen van gratis reserveren en een dubbele leentermijn van 6 weken Abonnementsvorm Voordelig

ontdekken Lekker lezen

Eindeloos genieten

Overig Totaal

Totaal 1411 4523 1598 850 8382

instellingsabonnementen relatiepassen en overig

Positief is de forse stijging van de jeugdleden 0-18 jaar met 2134 leden oftewel 74 Een mooi resultaat en in lijn met de koers van VANnU Er is het afgelopen jaar veel geiumlnvesteerd in zowel Boekstart als het concept de Bibliotheek op School De gemeenten Roosendaal en Moerdijk hebben vanuit het speerpunt Jeugd bewust gekozen voor een andere inzet van middelen

De gemeente Rucphen heeft ook aangegeven meer te willen investeren in de jeugd Dat werpt zijn vruchten af Een vergelijking in stijging tussen 2015 en 2016 laat het volgende zien in Roosendaal +1414 (106) in Moerdijk + 238 (34) in Halderberge + 63 (15) in Rucphen + 232 (11) en in Zundert + 187 (94) Aantal jeugdleden 2010-2016

Gemeente 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 Roosendaal 7944 11371 11876 12185 12409 13302 14716 Moerdijk 4476 5771 5922 6210 6375 7064 7302 Halderberge 3047 4199 4344 4230 4106 4289 4352 Rucphen 2083 2106 2045 1904 1812 2057 2289 Zundert 2642 2481 2316 1895 1781 1967 2154 VANnU totaal 20192 25928 26503 26424 22890 28679 30813

0

5000

10000

15000

20000

25000

30000

35000

2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016

Aantal jeugdleden 2010-2016

Roosendaal

Moerdijk

Halderberge

Rucphen

Zundert

VANnU totaal

19

Stabilisatie ledenaantallen meer jeugdleden en minder volwassen leden9 De 156 Nederlandse openbare bibliotheekinstellingen telden in 2015 zorsquon 38 miljoen leden Dat is evenveel als het jaar daarvoor Daarmee lijkt de daling van het totaal aantal leden sinds 2011 tot stilstand gekomen Wel blijft de samenstelling van het ledenbestand in verandering terwijl het aantal personen onder de 18 jaar in de bevolking daalde en het aantal volwassenen groeide werden steeds meer jongeren en steeds minder volwassenen lid van de bibliotheek Het aantal volwassen leden daalde ten opzichte van 2014 met 3 procent naar ongeveer 15 miljoen leden en het aantal jeugdleden tot 18 jaar groeide met 2 procent naar 23 miljoen De jeugdleden maken nu 61 procent van het totale ledenbestand van de bibliotheek uit

Bron CBS KB

Als een van de mogelijke redenen waarom het aantal jeugdleden van de bibliotheek blijft groeien stellen de auteurs dat dit samenhangt met het succes van het in 2008 gestarte leesbevorderingsprogramma Kunst van

9 Koninklijke Bibliotheek Bibliotheekstatistiek 2015

Lezen (Boekstart en de Bibliotheek op school) dat nu een belangrijk onderdeel vormt van het actieprogramma Tel mee met Taal Het bereik van de jeugd in de gemeenten Rucphen en Zundert heeft nu en de komende jaren extra aandacht van het management

Bij VANnU is de gemiddelde verhouding volwassen leden en jeugdleden 21 volwassenen en 79 jeugdleden (afgerond) De daling van de volwassen leden heeft geen impact op het totaal aantal leden maar is wel een signaal VANnU zet actief in op het verhogen van het aantal jeugdleden Dat past helemaal bij de strategische koers en is zichtbaar in het resultaat

Uitleningen

De daling van het aantal uitleningen heeft zich door de jaren heen doorgezet in alle gemeenten (voor 2016 48314 materialen oftewel 55 minder uitleningen) Anders dan voorgaande jaren is in dit aantal het aantal uitleningen van boeken die in de scholen worden uitgeleend niet meegenomen Deze boeken blijven op de scholen staan en zijn niet voor algemeen gebruik Over deze uitleningen hoeft geen leenrecht te worden betaald In totaal is binnen de scholen 86513 keer een boek uitgeleend aantal uitleningen (incl verlengingen))

Roosendaal Moerdijk Halderberge Rucphen Zundert Totaal Verloop

2010 519329 252665 212872 131959 223899 1340724

2011 494491 241354 209293 132458 196959 1274555 -490

2012 467771 224086 192139 113376 159082 1156454 -930

2013 456900 208696 153475 113157 137790 1070018 -750

2014 411480 201034 141451 103869 129474 987308 -770

2015 386641 163560 132197 97043 106078 885519 -1030

2016 361682 159583 124366 90250 101324 837205 -550

20

De terugloop van het aantal uitleningen heeft een aantal oorzaken De belangrijkste verklaring heeft te maken met de afname van het aantal volwassen leden Een andere verklaring voor de daling van uitleencijfers heeft te maken met de abonnementskeuze VANnU kent drie abonnementen Voordelig ontdekken (euro 2750 Lekker lezen (euro 3750) en Eindeloos genieten (euro 5750) Het laatste abonnement biedt een dubbele uitleentermijn van 6 weken waardoor de klant minder vaak de bibliotheek hoeft te bezoeken en dus minder vaak leent Een andere verklaring voor de terugloop van het aantal uitleningen is dat er minder informatieve boeken worden geleend Op dit gebied kunnen bibliotheekleden naast boeken ook gebruik maken van andere mogelijkheden om informatie te verzamelen zoals internet en de verschillende databanken die de bibliotheek beschikbaar stelt Ook de toename van het lenen van e-books speelt een rol Tot slot zien we door het omvormen van vestigingen naar servicepunten ook een terugloop van het aantal uitleningen In een servicepunt is de collectie minder uitgebreid en wordt van de klant gevraagd om meer (digitaal) te reserveren

Toename uitleningen jeugd Het aantal uitleningen voor de jeugd op de scholen is gestegen van 14940 in 2015 naar 86513 in 2016 Dat is in lijn met de uitrol dBoS in de verschillende gemeenten Op de scholen staat een collectie waar de jeugd uit kan kiezen Leerkrachten en de leesconsulent van de bibliotheek stimuleren het lezen van boeken op de scholen Dat neemt niet weg dat de jeugd ook de weg naar de bibliotheek nog steeds weet te vinden De uitleningen die via de bibliotheek plaats vinden staan in de tabel Aantal uitleningen Aantal uitleningen papieren boeken daalde niet verder10 In 2015 zijn er landelijk ruim 734 miljoen fysieke boeken uitgeleend 1 procent meer dan in het jaar daarvoor Het aantal uitleningen van jeugdboeken groeide met 6 procent ten opzichte van het jaar ervoor naar 377 miljoen Het aantal uitgeleende boeken voor volwassenen nam met 3 procent af tot 357 miljoen Daarmee werden in 2015 voor het eerst meer jeugdboeken dan boeken voor volwassenen uitgeleend Uitleningen van fysieke boeken 2005-2015

Bron CBS KB

10

Koninklijke Bibliotheek Bibliotheekstatistiek 2015

0

200000

400000

600000

800000

1000000

1200000

1400000

1600000

2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016

Aantal uitleningen incl verlengingen

2010-2016

Roosendaal

Moerdijk

Halderberge

Rucphen

Zundert

Totaal

21

Voor zowel jeugdboeken als boeken voor volwassenen geldt dat verhoudingsgewijs steeds meer fictie en verhalen en minder non-fictie en ontwikkelingsboeken worden uitgeleend Fictie en verhalen waren in 2015 goed voor 82 procent van alle uitleningen van papieren boeken Uitleningen audiovisuele middelen loopt verder terug In 2015 verhuurden de openbare bibliotheken tezamen 53 miljoen audiovisuele materialen zoals cdrsquos en dvdrsquos Dat is 10 procent minder dan het jaar daarvoor Terwijl het aantal uitleningen van cdrsquos zelfs al voor 2005 daalde geldt dat voor dvdrsquos pas sinds 2013 Zeer waarschijnlijk hangt de afname van dvd-uitleningen samen met de opkomst van video on demand-diensten zoals aangeboden door de grote tv- en internetproviders en bedrijven als Netflix Het totaal aantal landelijke uitleningen (boeken cdacutes dvdacutes audiovisueel en andere materialen) is in 2015 tov 2014 gestegen van 784 miljoen naar 788 miljoen11 Dat is bijna de helft van de materialen dan in 1999 toen er ruim 144 miljoen boeken over de balie gingen Uitleningen zijn geen doel op zich maar een middel om een doel te bereiken Lezen helpt om te ontwikkelen de horizon te verbreden andere werelden te openen Boeken helpen kinderen leeservaring op te doen zodat ze beter gaan lezen en beter kunnen leren Leesbevordering en stimulering van de ontwikkeling zijn de kerntaken van de bibliotheek Voor deze kerntaken zijn 788 miljoen uitleningen relevant want ze dragen bij aan een maatschappij die leert en zich ontwikkelt Voor de jeugdleden geldt dat in samenwerking met het onderwijs kinderen worden gestimuleerd om veel te lezen De vraag is wat het effect is op het aantal uitleningen voor de jeugd Dit zullen we de komende jaren blijven volgen (meer informatie over dit onderwerp staat bij Bibliotheek op school verderop in het verslag)

11

CBS statline

De digitale bibliotheek e-books de vakantiebieb cursussen en meer De reguliere collectie van bibliotheken bestaat uit papieren boeken en andere media Deze worden door de lokale bibliotheken zelf gekocht Daardoor verschillen de collecties van de bibliotheken onderling in grootte (aantal titels) en in titelaanbod Leners kunnen ook boeken uit andere bibliotheken aanvragen Het desbetreffende boek wordt dan opgestuurd naar de bibliotheek van de aanvrager Voor e-books ligt dit anders Doordat de collectievorming van e-books landelijk wordt aangepakt kunnen alle individuele bibliotheken ook de kleinere eenzelfde e-bookcollectie aanbieden Alhoewel bibliotheekleden al sinds 1 januari 2014 e-books kunnen lezen via de bibliotheek is het uitlenen van e-books vanaf 2015 pas echt op de kaart gezet De auteursrechtelijke uitgangspositie van bibliotheken in het digitale domein is fundamenteel anders dan die bij gedrukte boeken Bibliotheken zijn afhankelijk van de rechthebbenden (auteurs en uitgevers) Samen met aanbieders en afnemers onderzoekt de Koninklijke Bibliotheek (KB) die sinds 1-1-2015 verantwoordelijk is voor het e-bookplatform hoe en tegen welke vergoeding e-books het beste kunnen worden aangeboden Uitgangspunt is dat rechthebbenden er niet slechter van worden (geen gemiste verkoop) en dat verkopen worden gestimuleerd Zo wordt gezamenlijk het legaal lezen van e-books bevorderd Het afgelopen jaar heeft de KB voor het eerst cijfers over e-books verzameld in het kader van de gegevenslevering Wsob Hieronder wordt kort ingegaan op de ontwikkeling van het aantal gebruikersaccounts (e-bookaccounts) het bezit van de e-bookcollectie en het aantal uitleningen over 2015 (2016 is op dit moment nog niet beschikbaar) In 2015 werden bijna 86 duizend nieuwe e-bookaccounts aangemaakt via de portal bibliotheeknl Daarmee kwam het totaal aantal bibliotheek leden met een e-bookaccount eind 2015 op bijna 240 duizend uit

22

Hiervan kunnen ruim 234 duizend accounts via de lenersgegevens worden toegewezen aan een specifieke bibliotheek Onderstaande figuur toont het aandeel leden van de bibliotheek dat een e-bookaccount heeft voor Nederland als geheel en uitgesplitst naar provincie In 2015 had ruim 6 procent van de bibliotheekleden een e-bookaccount12 De provincie Brabant zit rond de 6 in de middenmoot Aandeel bibliotheekleden met een e-bookaccount 2015

Omvang e-Bookcollectie 115 duizend boeken Eind 2015 had de Bibliotheek ruim 115 duizend e-books in de collectie Bijna 10 duizend hiervan zijn boeken voor volwassenen en nog geen duizend hiervan zijn jeugdtitels Het resterende deel betreft de boeken van onder meer de Vakantiebieb de eBooks eregalerij en de eBookselectie-app (rechtenvrije e-books)

12

Koninklijke Bibliotheek Bibliotheekstatistiek 2015

Ruim 17 miljoen e-bookuitleningen in 2015 door bibliotheekleden13 Op ruim 55 procent van de accounts (in totaal 130 duizend) werd in 2015 tenminste eacuteeacuten boek geleend Dit percentage is ongeveer gelijk per provincie Van alle e-bookaccounts behoort 85 procent toe aan volwassenen De e-books voor volwassenen werden in totaal ruim 15 miljoen keer uitgeleend De jeugdtitels ruim 144 duizend keer Dit betreffen uitleningen aan personen die lid zijn van een openbare bibliotheek en een e-bookaccount hebben Het totale aantal e-bookuitleningen is daarmee verdubbeld ten opzichte van 2014 toen het aantal e-bookuitleningen uitkwam op ruim 800 duizend Gemiddeld werden er bijna 7 e-books per e-bookaccount uitgeleend in 2015 In 2015 is er gedurende de zomermaanden in de landelijke digitale bibliotheek een flink aantal e-books tijdelijk en kosteloos ter beschikking gesteld via de Vakantiebieb-app De boeken van de Vakantiebieb werden het meest gretig gedownload ruim 22 miljoen keer vaak door personen die geen lid waren van een openbare bibliotheek Voor de Vakantiebieb-app geldt net als voor het andere e-bookverkeer dat de populariteit flink groeide op 31 mei 2015 vlak voacuteoacuter de Vakantiebieb actie van 2015 was de app 400 duizend keer gedownload terwijl de teller op 1 september 2015 na de actie op 629 duizend downloads stond

Eind 2016 is er landelijk opnieuw veel geiumlnvesteerd in het digitale aanbod Zo zijn er onder andere nieuwe online cursussen gelanceerd In eacuteeacuten maand tijd hebben daar landelijk meer dan 8000 leden gebruik van gemaakt Daarnaast zijn er nieuwe titels toegevoegd aan de luisterbieb app En het totaal aantal e-books is in 2016 aangevuld tot 13000 titels

13

Landelijk werden er in 2016 2788769 e-books geleend

23

VANnU e-books en digitale ontwikkelingen In 2016 maakten in totaal 2721 leden van VANnU gebruik van een e-book account Dit is een stijging van bijna 1000 leden ten opzichte van 2015 toen er 1789 e-bookaccounts in gebruik waren In totaal werden door de leden van VANnU 23465 titels geleend Het gaat om gemiddeld 9 titels (afgerond) per lid In het eerste kwartaal van 2016 heeft VANnU meegedaan aan de landelijke e-book campagne waarbij er een klantmailing is verstuurd naar alle leden van VANnU Het doel van de campagne was om landelijk 50000 nieuwe e-bookaccounts te genereren In de maanden januari februari en maart zijn in totaal 45673 accounts aangemaakt Uit de evaluatie van de e-book campagne blijkt dat driekwart van de leden weet dat zij e-books via de Bibliotheek kunnen lezen een kwart maakt er inmiddels ook gebruik van Dit is een toename sinds de vorige meting in oktober 2014 Bovendien zegt de helft van de leden de intentie te hebben om het komende halfjaar via de bibliotheek e-books te gaan lenen E-books vooral aanvulling op lezen van papier In een recent onderzoek van SCP over hoeveel tijd men aan de verschillende media besteed blijkt dat tussen 2013 en 2015 de omvang van het digitale lezen nauwelijks veranderde14 In 2015 is lezen van papier nog veruit favoriet Ook al zijn apparaten en schermen gewoner en wijdverspreider de voorkeur ligt bij lezen dus nog duidelijk bij papier Op een doorsnee dag leest 39 van de Nederlanders van papier en 11 van een scherm Stichting Marktonderzoek Boekenvak (2016) bevestigt ook dat het papieren boek nog niet vervangen is door e-books Zorsquon 90 van de digitale lezers leest e-books naast gedrukte boeken de rest leest uitsluitend via digitale apparaten

14

Media Tijd in kaart SCP den Haag December 2016

Digitale media zijn dus niet alleen een concurrent van het lezen ndash tijd die aan gamen of sociale media wordt besteed kan niet ook aan lezen worden besteed ndash maar vormen door hun complementariteit ook een stimulans doordat ook het lezen zelf deels digitaal wordt (Huysmans 2013) Pressreader VANnU heeft zelf aan haar digitale diensten de Pressreader toegevoegd Een digitale dienst voor het online lezen van nationale en internationale tijdschriften en kranten Thuis en in de bibliotheek heeft men via de Pressreader online toegang tot 6000 kranten en tijdschriften uit meer dan 100 landen in 60 verschillende talen In de laatste 4 maanden van 2016 zijn 799 tijdschriften en kranten door leden en bezoekers online gelezen Afspraak met de mediacoach Bij de bezoekers en leden van VANnU ontstaat er een steeds grotere behoefte aan ondersteuning oa in het gebruik van e-readers en tablets VANnU vindt het belangrijk dat burgers digitaal vaardig zijn Dat betekent ook dat de klant met elk gewenst apparaat digitaal moet kunnen lezen Om de leden daarbij te ondersteunen zijn er in 2015 in de kernvestigingen spreekuren gehouden Na evaluatie van de spreekuren is in 2016 besloten om nog beter af te stemmen op de vraag van de gebruiker en kan men voortaan een afspraak maken met de mediacoach Op deze manier wordt de gebruikers nog beter en sneller ondersteund in het gebruik van de digitale producten en diensten Daarnaast worden er veel vragen telefonisch en per mail beantwoord en kan men ook op de website noodzakelijke info vinden Overgang Wise+ In de zomer is VANnU overgegaan naar Wise+ Dit systeem zorgt ervoor dat het zoeken naar materialen op de website direct gekoppeld is aan de Nationale Bibliotheek Catalogus Alle materialen van heel Nederland zijn daardoor in eacuteeacuten zoekopdracht vindbaar

24

Activiteiten en bezoekers Kennis en informatie worden steeds meer overgedragen en beschikbaar gesteld in de vorm van activiteiten De bibliotheek is een neutrale plek in het publieke domein waar mensen elkaar kunnen ontmoeten en kunnen leren In 2014 zijn in alle openbare bibliotheken in totaal 72000 activiteiten geteld15 In 2015 steeg het aantal naar 82000 keer16

De activiteiten lopen uiteen van inloopspreekuren lezingen literaire schrijfcursussen activiteiten in samenwerking met het onderwijs cursussen (digitale) trainingen tentoonstellingen debatten die de bibliotheek zelfstandig of in samenwerking met partners of (lokale) maatschappelijke organisaties aanbiedt

Voor VANnU past het organiseren van diverse activiteiten als aanvulling op de collectie bij het totale programma (aanbod) In de kernvestigingen wordt op allerlei manieren aandacht besteed aan de terugkerende jaarlijkse campagnes en activiteiten zoals de Boekenweek Maand van de filosofie Maand van het spannende boek Kinderboekenweek Week van de mediawijsheid Week van de alfabetisering Nederland leest en de Nationale voorleeswedstrijden Naast deze activiteiten is er altijd ruimte voor lokale initiatieven Op de website van VANnU in de digitale nieuwsbrieven en op social media is gedurende het jaar 2016 uitgebreid aandacht besteed aan alle activiteiten in alle gemeenten Hieronder wordt een beknopte samenvatting gegeven van een aantal grote en kleine activiteiten Activiteiten waar VANnU daar waar kan altijd samenwerkt met andere partners De activiteiten voor de aanpak laaggeletterden komt verderop in het verslag aan bod (Strategische themaacutes en aanpak laaggeletterdheid)

15

CBS Statline Helft activiteiten bibliotheek gericht op educatie den HaagHeerlen november 2015 16

Koninklijke Bibliotheek Bibliotheekstatistiek 2015

Lezen en voorlezen De landelijke campagne Nederland Leest stond in 2016 in het teken van de democratie VANnU heeft ervoor gekozen om het thema democratie te koppelen aan een ander thema dat bij de bibliotheek past namelijk het gebruik van nieuwe media en betrouwbaarheid van informatie Dit heeft geresulteerd in een debat dat VANnU samen met BN de Stem op 29 november in Parrotia heeft georganiseerd rondom het thema lsquode invloed van sociale media op de democratiersquo Op deze avond zijn vertegenwoordigers vanuit verschillende domeinen waaronder onderwijs overheid welzijn en media met elkaar en het publiek in gesprek gegaan aan de hand van een drietal stellingen Speciale gast van de avond was Sanne Kruikemeier Zij doet als docent politieke communicatie aan de Universiteit van Amsterdam onderzoek naar de online activiteiten van kiezers In Roosendaal heeft VANnU ook deelgenomen aan lsquoRoosendaal in dialoogrsquo volgens de dialoogmethodiek zijn deelnemers vanuit de gemeenteraad jongerenraad en bewoners met elkaar in dialoog gegaan rondom het thema democratie Schrijfster Agnes van Overveld (geboren in Nispen woonachtig in Schijf) gaf zowel in Roosendaal als in Rucphen een lezing over haar boek Windkracht 6 Een boek over doorzetten na tegenslagen niet bij de pakken neer gaan zitten en bovenal kansen zien waar een ander alleen de nadelen van een situatie inziet Op 13 november was op uitnodiging van De Witte Roos Sanne van Heijst te gast Zij sprak over haar boek lsquoPhilips-meisje van Kamp Vughtrsquo Op vrijdagavond 18 november is het jaarlijkse Lezersfeest in de kernvestiging in Roosendaal georganiseerd Dit jaar waren de schrijfsters Annejet van der Zijl en Nintildea Weijers te gast Annejet van der Zijl is een van de bekendste en meest gelezen literaire non-fictieschrijvers van ons land

25

Zij schreef Sonny Boy Anna Bernhard en de Amerikaanse prinses Nintildea Weijers schreef korte verhalen en essays en won met haar debuutroman lsquoDe consequentiesrsquo diverse literaire prijzen Het was een gezellige drukte waarbij volop ruimte was om de auteurs te ontmoeten en te bevragen In de kernvestiging in Zevenbergen zijn ook door het jaar heen diverse lezingen georganiseerd Pim Oosterheert hield in januari een drukbezochte lezing over het leven en het werk van Marten Toonder In de avonturen van Heer Bommel en Tom Poes speelt magie en mystiek een belangrijke rol Er gelden normen en waarden die ons vreemd aandoen Pim Oosterheert vertelde hierover en ging ook in op Toonders unieke taalgebruik en de filosofische achtergronden die in zijn verhalen een rol spelen Peter Geleijns gaf in september een prikkelende introductie op een drietal bijeenkomsten over de zogenaamde lsquozwarte schapenrsquo in de samenleving mensen die hun eigen weg zoeken en vinden en er daardoor vaak net niet bij horen Er wordt vaak negatief over ze gesproken terwijl zij zoveel te bieden hebben omdat zij anders denken en handelen dan de kudde makke schapen

En ook voor de jeugd en de jonge kinderen is er altijd iets te doen In oktober zijn er in alle gemeenten diverse klassenbezoeken en schrijversbezoeken ivm Kinderboekenweek In Rijsbergen is de voorronde van de voorleeswedstrijd in de bibliotheek gehouden In alle kernvestigingen vinden maandelijks voorleesactiviteiten plaats De meeste ouders weten de weg naar de bibliotheek te vinden Exposities In november is door Spirit in Roosendaal over een van de markantste geesten uit de kerkgeschiedenis Hildegard van Bingen een expositie gehouden In Zevenbergen presenteert de fotoclub zich regelmatig in de bibliotheek In Rucphen zijn boeken over iconen gepresenteerd tijdens een tentoonstelling van de Heemkundekring

In Oudenbosch was in juni de tentoonstelling van Carry Ham over originele illustraties van het AVI boekje ldquoJesse en de groentedraakjesrdquo in de bibliotheek te zien En in de zomermaanden de tentoonstelling A la Prima door Renate van Dongen en Nathalie Koeken In Rijsbergen zijn wisselende tentoonstellingen gehouden van de schilderijen van Corrie Evers Sweep Workshops en cursussen De succesvolle en veelgelezen schrijver Jose Vriens gaf op vrijdagochtend 27 mei een workshop in Parrotia Hoe schrijf ik een boek Jose Vriens woont en werkt in Roosendaal In Zevenbergen gaf Froukje Smeding in de week van de spiritualiteit in februari een seminar over dit thema Sari van der Spaan gaf in december een seminar over hooggevoeligheid En de Stichting Cultuur Moerdijk gaf in april in de kernvestiging een cursus Kunstkijken

En verder Op maandagavond 12 december heeft Bibliotheek VANnU in het Alzheimer Cafeacute in het Centrum voor Wonen amp Zorg De Brink een presentatie gehouden over wat de bibliotheek kan betekenen en te bieden heeft voor mensen met dementie hun verzorgers en mantelzorgers en de professionals Op 8 juni was het weer Buitenspeeldag in Zevenbergen Op die dag staat in heel Nederland het buitenspelen centraal De vrijwilligsters van de bieb-speelotheek organiseren de Buitenspeeldag op het plein voor de bibliotheek in Zevenbergen In Oudenbosch was tijdens de Cultuurmaand Halderberge 2016 een Pop-up bibliotheek geplaatst met een collectie boeken rondom het thema Iconen en Symbolen in de Basiliek Op 1 oktober gaf Ans Keijzer (Iconenschildergroep Byzantium) in de bibliotheek uitleg over de geschiedenis van Iconen en de techniek om deze te schilderen

26

24 Belangrijke ontwikkelingen in 2016

Hieronder worden de belangrijkste ontwikkelingen geschetst Het is uiteindelijk maar een kleine greep uit wat er allemaal in een jaar bij VANnU gebeurt Certificering In 2014 is in samenspraak met de sector en de branchepartijen (VOB en VNG) het kwaliteitskader 2014-2017 voor openbare bibliotheken vastgesteld Door deel te nemen aan deze certificeringsronde tonen bibliotheken aan dat zij aan de verwachtingen van hun klanten willen voldoen Audits en de daarop volgende certificering helpen bibliotheken om inzicht te krijgen in hun functioneren en toekomstbestendigheid Daarnaast dragen audits en certificering bij aan een samenhangend bibliotheekstelsel op basis van gelijke waarden uitgangspunten bedrijfsvoering en kwaliteit Na een intensieve periode van voorbereiding voor het schrijven van de zogenaamde zelfevaluatie vond begin oktober een tweetal auditdagen plaats De zelfevaluatie is een belangrijk document dat ter voorbereiding van de audit geschreven is door het MT waarin alle onderdelen van de certificering worden behandeld (leiderschap strategie medewerkers processen middelen netwerk dienstverlening collectie en gemeenten) VANnU kreeg bezoek van twee auditoren die door een groot aantal gesprekken met allerlei betrokkenen een beeld moesten vormen van de organisatie Met name de vraag hoe toekomstbestendig de huidige organisatie is stond centraal De auditoren spraken uiteraard met verschillende medewerkers maar ook met een directeur van een basisschool de voorzitter van de Raad van toezicht een tweetal wethouders en een ambtenaar Deze gesprekken gaven samen met de aangeleverde documenten voldoende vertrouwen om gecertificeerd te worden De auditoren hebben daar in hun rapportage het volgende over geschreven

Op basis van de open gesprekken en de vooraf en ter plekke nog ter beschikking gestelde documenten is een goed beeld verkregen van bibliotheek VANnU Hieruit concluderen de auditoren dat de bibliotheek op ruime wijze aan de certificeringsnormen voldoet De gesproken betrokkenen hebben een eenduidig beeld van de koers van de bibliotheek en van de toegevoegde waarde van VANnU naar de toekomst toe De stip op de horizon grote veranderingen niet schuwend een menselijke maat oog voor de financieumlle aspecten en een duidelijke door de organisatie en stakeholders gedeelde visie op het bibliotheekwerk van nu en de nabije toekomst Dit alles geeft ruim voldoende vertrouwen in de toekomstbestendigheid Vernieuwing netwerk In 2016 zijn de voorbereidingen getroffen voor de vernieuwing van het netwerk voor de organisatie Het oude netwerk (hard- en software) is aan vervanging toe en dat biedt de organisatie de kans om te zorgen dat ook voor de komende jaren het netwerk weer past bij de toekomst en daarmee de vraag van de bezoeker Naast het netwerk zullen ook de lijnverbindingen en de telefonie aangepast of vernieuwd worden Reorganisatie De aanpassingen in de dienstverlening in de gemeenten Roosendaal en Zundert hebben in eerste instantie vooral effect op de Frontoffice en daarmee op de werkgelegenheid (voor verdere info zie ontwikkelingen per gemeente) Begin 2016 zijn de voorbereidingen voor een reorganisatie in gang gezet De uitvoering bleek uiteindelijk niet nodig vanwege het vrijwillige vertrek van een aantal medewerkers

27

25 Ontwikkelingen per gemeente In de inleiding van het jaarverslag is het volgende opgemerkt De subsidiering van de bibliotheek is een strategische investering van de gemeente de bibliotheek is een uitvoeringsinstrument van het gemeentelijk beleid Bepaalt de gemeente formeel WAT zij wil bereiken voor haar burgers Bibliotheek VANnU geeft aan HOE dat het beste kan gebeuren Het strategisch beleidsplan van VANnU is richtinggevend om het HOE te bepalen17 Voordat een stand van zaken per gemeente wordt beschreven zullen de vijf strategische themarsquos uit de koers nog kort worden weergegeven omdat keuzes die gemaakt worden per gemeente altijd in het licht van deze themarsquos moeten worden gezien Dat neemt niet weg dat er altijd sprake is van unieke lokale keuzes De onderwerpen leesbevordering jeugd en aanpak laaggeletterdheid komen vanwege het belang verderop in dit verslag aan de orde In dit hoofdstuk zal ook en overzicht subsidieverloop worden getoond De strategische koers 2016-2018 In het jaarverslag van 2015 is geschetst hoe de kaders voor de komende jaren eruit gaan zien en met welke maatschappelijke en economische trends de bibliotheek rekening moet houden Deze zijn uitgangspunt geweest voor de verdere uitwerking van het strategisch meerjarenbeleidsplan voor de komende jaren Dit plan wordt hieronder beknopt weergegeven in de vijf strategische themaacutes Doelstellingen en effecten staan uitgebreid beschreven in het definitieve plan en in de diverse werkplannen staat de aanpak beschreven De missie van VANnU luidt Jong en oud verleiden met plezier te lezen te leren en zich te informeren

17

Strategisch beleidsplan VANnU 2016-2017 van collectie tot connectie

Focus op jeugd mee kunnen doen en de vernieuwde vorm van bibliotheekfuncties staan de komende jaren centraal in onze strategische koers Dat levert de volgende themarsquos op

1 Van collectie tot connectie van uitleenfabriek naar leren en lezen in de wijk

De traditionele bibliotheekvestiging is niet toekomstbestendig De collectie wordt deels digitaal en er is een groeiende behoefte aan leerplekken en cursusruimte De kernvestiging wordt daarom omgevormd naar een lees- en leercentrum met brede openingstijden dat goed bereikbaar is Servicepunten in wijken en dorpen zullen op termijn verdwijnen om plaats te maken voor collecties en programmarsquos op plaatsen waar veel mensen komen De bibliotheek omarmt (burger)initiatieven met betrekking tot lezen leren en informeren Van ruilbibliotheken en een afhaalpunt in een supermarkt tot voorleescursussen in het buurthuis en een collectie in het gezondheidscentrum De bibliotheek biedt ondersteuning Deze initiatieven spelen een belangrijke rol op het gebied van leefbaarheid bestrijding van eenzaamheid en andere maatschappelijke themarsquos

2 Focus op jeugd Het maakt een groot verschil in het leven van kinderen of ze lezen of niet Onderzoek toont aan dat lezers niet alleen hoger scoren op taalvaardigheid maar ook op schoolsucces en intelligentie Leren begint bij lezen Wie kan lezen en teksten begrijpt kan kennis verwerven en zich ontwikkelen Een goede taalbeheersing zorgt er voor dat kinderen betrokken zijn bij wat er om hen heen gebeurt Door een kwartier te lezen per dag groeit de woordenschat van kinderen Vrij lezen stimuleert leesplezier en daarmee groeit de motivatie om te lezen De bibliotheek verwerkt deze uitgangspunten in haar programmarsquos voor scholen de vestigingen en in de collectie Uiteraard worden kinderen uitgenodigd mee te denken en te organiseren

28

3 Een leven lang leren De wereld verandert snel en om steeds bij te blijven moet je blijven leren Om mensen te stimuleren een leven lang te blijven leren pakt Bibliotheek VANnU de rol van inspirator en facilitator Andere partijen nemen het daadwerkelijke lesgeven op zich In de komende jaren zal VANnU het lokale aanbod bundelen en als wegwijzer fungeren We zoeken daarbij naar de optimale mix van online en op locatie leren van individueel en in groepen leren Om mee te kunnen doen is leren lezen en schrijven van groot belang Voor mensen zelf maar ook voor werkgevers dienstverleners en de maatschappij als geheel Van de Nederlandse beroepsbevolking (16-65 jaar) is ongeveer 12 laaggeletterd In West-Brabant alleen al zijn zorsquon 56000 mensen Dit vraagstuk kan VANnU niet alleen op lossen maar dit doet ze samen met andere partijen (zie ook Aanpak laaggeletterdheid) Lokaal worden deze initiatieven vertaald in concreet aanbod waarbij het Taalnetwerk VANnU een cooumlrdinerende rol speelt Cursussen digitale vaardigheden en Taaloefengroepen worden georganiseerd in de bibliotheek en op andere locaties Veel activiteiten worden begeleid door vrijwilligers

4 Passend vakmanschap De veranderingen in onze samenleving vragen andere vaardigheden van onze medewerkers Netwerken verbindingen leggen samenwerken en goede kennis van de collectie staan centraal Er wordt steeds minder gewerkt in het fysieke bibliotheekgebouw en steeds meer op andere plaatsen met andere mensen binnen netwerken Het uitleenproces is geautomatiseerd De toegevoegde waarde van de medewerker zit in het persoonlijke advies en in de gesprekken met klanten bezoekers en (potentieumlle) samenwerkingspartners

5 Financieringsbronnen Zoals veel openbare bibliotheken staat ook Bibliotheek VANnU voor de uitdaging om verder inhoud te geven aan haar maatschappelijke functie

Aan de ene kant heeft VANnU te maken met een terugloop van inkomsten en aan de andere kant wil en moet de organisatie blijven innoveren oa vanwege de digitalisering de ontwikkelingen rondom de Bibliotheek op school en nieuwe maatschappelijke vraagstukken zoals de aanpak van laaggeletterdheid en eenzaamheid De bibliotheek moet toe naar een nieuwe strategie met alternatieve verdienmodellen en daarbij op zoek naar andere inkomstenbronnen zowel op basis van dienstverlening als op basis van private bijdragen Stand van zaken gemeente Roosendaal In 2016 is de structurele bezuiniging van euro 250000 aan VANnU opgelegd Onderstaande afspraken zijn met de wethouder gemaakt 1 Van de huidige naar een kleinere toekomstbestendige kernvestiging 2 Invoering Bibliotheek op school Bibliotheek op school zet in op het ontwikkelen van lees- taal- en mediavaardigheden van kinderen VANnU bereikt 100 van de jeugd 3 Connectie in alle wijken en dorpen en het gefaseerd sluiten van drie servicepunten Wouw (2016) Kortendijk (2017) en Tolberg (2018) VANnU ontwikkelt passende dienstverlening in alle wijken en dorpen met dienstverlening dichter bij en samen met de burgers In 2016 is veel tijd besteed aan de voorbereidingen voor de verbouwing en herinrichting van de kernvestiging Roosendaal (Parrotia) VANnU vormt samen met Allee Wonen een projectgroep om te komen tot een stedelijke huiskamer met een maatschappelijke insteek In 2016 zijn de eerste schetsen gemaakt maar is vooral veel tijd besteed aan de ontwikkeling van het concept en aan het betrekken van partners De inrichting moet in 2017 Europees aanbesteed worden en de verwachting is dat de realisatie in het derde en vierde kwartaal plaats zal vinden In 2016 zijn er voorsorterend op de veranderingen alvast een aantal aanpassingen gedaan Er is een horecavoorziening gekomen (commercieumlle partij) de ingang is verplaatst en een aantal partijen is intern verhuisd

29

In Roosendaal is de keuze gemaakt om de verschillende servicepunten in de jaren 2015-2018 gefaseerd te sluiten en op zoek te gaan naar andere vormen van dienstverlening in alle wijken en dorpen dichterbij de inwoners en minder gericht op het uitleenproces Wouw is in 2016 het eerste servicepunt geweest wat sloot en er is gezocht naar een alternatief In 2016 lag de focus op behoud van de uitleenvoorziening maar in 2017 ligt de nadruk op het programmeren het gezamenlijk initieumlren van activiteiten voor een diverse doelgroep in aansluiting op de kernfuncties van de bibliotheek Het gedeelde maatschappelijk belang is hierin leidend In 2016 is gestart met het zoeken naar alternatieve dienstverlening in Wouw We zijn daar in gesprek gegaan met de burgers met behulp van de methode ldquodesign thinkingrdquo met als doel de behoeftes op te halen Het gaat hier om een participatief traject met inwoners van het dorp met de dorpsraad met gemeenschapshuis De Geerhoek en met verschillende organisaties en instellingen In een aantal sessies is gezocht naar de onderwerpen die voor het dorp erg belangrijk zijn De opbrengst was op hoofdlijnen behoefte aan lezen en een collectie ontmoeting eenzaamheid aandacht 0-4 jaar en toevoegen van programmering Het concrete resultaat In Wouw is de nieuwe bibliotheek welke per 1-10-2016 in de Geerhoek is gestart Het huidige servicepunt is gesloten Naast een kleine collectie en de mogelijkheid te reserveren en in te leveren is er aandacht voor programmering (met nadruk op 0-4 jaar) en ontmoeting (leestafel tegengaan eenzaamheid) Dit alles wordt vooral door vrijwilligers opgepakt Verder zijn contacten gelegd of verstevigd met het onderwijs en professionele instellingen (voor uitrol dBoS zie verderop in het verslag) En in andere dorpen zoals Heerle en Wouwse Plantage zijn ook diverse alternatieven ontwikkeld en activiteiten opgestart of is geholpen met het opstarten van bijvoorbeeld een ruilbieb (Boekspot)

Begin 2017 zal de evaluatie van het project in Wouw worden afgerond Daarin zullen we de methode (design thinking) om de burgers te betrekken bij de alternatieve dienstverlening evalueren alsmede het resultaat De vraag lsquohoe kunnen we schuiven met de middelen (van traditioneel uitlenen naar jeugd laaggeletterdheid vraagstukken in het sociaal domein) en ze op een goede manier inzettenrsquo blijft relevant Dat geldt niet alleen voor de gemeente Roosendaal maar ook voor de andere 4 gemeenten Bibliotheekwerk in de Roosendaalse wijkendorpen In 2016 is er wederom geiumlnvesteerd in bestaande en nieuwe partners in de wijken en dorpen met als doel taal boeken en leesplezier dicht bij de mensen te krijgen Dit heeft geresulteerd in een breed scala aan projecten en activiteiten in samenwerking met andere organisaties en instellingen Op het gebied van leesbevordering voor volwassenen is er in 2016 opnieuw geiumlnvesteerd in het initieumlren en begeleiden van Boekspots ruilbibliotheken op allerlei plekken waar mensen boeken kunnen naartoe kunnen brengen kunnen lenen en ruilen Dit gebeurde oa in Westrand Wouwse Plantage Wouw en de Westrand VANnU adviseert stimuleert en verzorgt de PR Deze Boekspots vormen tevens een aanleiding om hier met behulp van onze collectie activiteiten omheen te programmeren Dit doen we op verschillende plekken via het nieuwe concept lsquoBieb in de Buurtrsquo Dit was in het Tongerlohuys (jeugd) en Wouwse Plantage (vrouwengroep) Ook hebben we samenwerking gezocht op allerlei themarsquos en vanuit onze kennis en collectie zoals in de Westrand (gezonde voeding) St Elisabeth (Dag van de Ouderen iconenproject) en Heerle (uitleen tijdens vakanties voor jeugd en later ook volwassenen In Wouwse Plantage is een wisselcollectie naar het gemeenschapshuis gebracht met name gericht op eenzame ouderen die elkaar op een vast moment in de week ontmoeten Op deze manier zoekt VANnU naar mogelijkheden om de bibliotheek dichterbij de bewoners te brengen

30

Het andere spoor waarop VANnU resultaten heeft geboekt is in het op de agenda zeten van taalvaardigheid leesbevordering en leesplezier bij anderen Dit begint met het bepalen van gezamenlijke doelen voor een bepaalde doelgroep of een specifieke wijk samen met ons netwerk De bibliotheek draagt haar deskundigheid dan uit aan anderen die vervolgens (mede) de activiteiten uitvoeren Zo hebben we zowel ouderen als jongeren getraind in interactief voorlezen en activiteiten ontwikkeld waarbij kinderen van de basisschool door hen werden voorgelezen Tot slot had VANnU een aanjagende rol naar andere partijen in het kader van de Dag van de Dialoog (SDW ROC Huis van de Westrand) Door onze deelname aan het project CREA in de wijk (Westrand) zijn de lijnen met andere partners kort Hierdoor hebben ook zij verschillende dialoogtafels georganiseerd Zorginnovatiepunt Het Huis van Morgen en Bibliotheek VANnU zijn partners binnen de Alliantie gezondheid en geletterdheid Huis van Morgen heeft de opdracht innovatieve hulpmiddelen die bijdragen aan langer zelfstandig thuis wonen onder de aandacht van een groot publiek te brengen VANnU heeft een informatiefunctie die bijdraagt aan zelfstandigheid en participatie voor inwoners in haar werkgebied Ons Marie biedt een breed scala aan activiteiten voor ouderen Dat heeft geleid tot het in de bibliotheek tentoonstellen en actief onder de aandacht brengen van de hulpmiddelen tbv de doelgroep Ook de wijkzuster en BN De Stem zijn betrokken Cultuurnota Roosendaal In 2016 werkte VANnU mee aan de totstandkoming van de nieuwe cultuurnota voor de gemeente Roosendaal Deze opdracht van de raad aan de wethouder werd gestalte gegeven door een cultuurnetwerk te vormen waar VANnU als vanzelfsprekend deel van uitmaakt

Het netwerk bestaat uit ruim 20 personen en fungeert als een spin in het web om mensen en organisaties op cultureel vlak bij elkaar te krijgen Kunst en cultuur zijn niet het doel op zich maar het middel om samenhang in de gemeente te vergroten en aan te zetten tot nieuwe initiatieven om uiteindelijk op cultureel sociaal economische en educatief gebied de vruchten te plukken Stand van zaken gemeente Moerdijk Het servicepunt Willemstad voorheen gevestigd in het Mauritshuis is in de zomer van 2016 verhuisd naar Buurthuis Irene De ruimte die de bibliotheek in gebruik had in het Mauritshuis kon niet langer gehuurd worden In afstemming met de gemeente is besloten om het servicepunt om te vormen naar een afhaal- en inleverlocatie In Buurthuis Irene vond VANnU een plaats om een alternatieve voorziening te maken Het servicepunt is aangepast in een haal- en brengpunt met aandacht voor het jonge kind (0-4) en voor de ontmoeting (leestafel tijdschriften kranten) In het najaar heeft het college VANnU verzocht om het positieve resultaat van 2015 terug te storten Voor VANnU kwam dit onverwacht en gedurende het overleg met de wethouder bleek dat de afspraken in de subsidieverordening over de opbouw van het eigen vermogen niet duidelijk zijn Daardoor loopt VANnU als organisatie een risico De bestuurder heeft het voornemen om in 2017 samen met de 5 gemeenten waar VANnU verantwoordelijk is voor het bibliotheekaanbod goede afspraken te maken voor de toekomst en deze vast te leggen in een convenant Een sterke en gezonde bibliotheekorganisatie is in het belang van alle vijf gemeenten

31

Stand van zaken gemeente Halderberge Voor de zomer kondigde de Raad aan de subsidie van de bibliotheek en nog een aantal professionele organisaties opnieuw te willen verlagen Op 16 juni heeft VANnU tijdens de commissievergadering de consequenties voor het bibliotheekaanbod geschetst Vanwege het effect op de dienstverlening heeft de Raad besloten om de voorgenomen bezuiniging niet op te leggen en zich opnieuw te beraden op de toekomst In 2017 zullen de twee Brede Scholen in Hoeven en Oud-Gastel gerealiseerd zijn De wethouder heeft aangegeven dat hij vanwege het belang van lezen voor de jeugd de wens heeft dat de bibliotheek daarin wordt gehuisvest Dat heeft consequenties voor het bibliotheekaanbod in de servicepunten in beide dorpen De huidige middelen zijn niet toereikend om beide doelgroepen te bedienen Stand van zaken gemeente Rucphen Ook in de gemeente Rucphen is de aandacht voor leesbevordering bij de jeugd steeds meer speerpunt De wethouder heeft aan VANnU gevraagd om een plan te maken voor een breder aanbod aan de jeugd In 2016 zijn de voorbereidingen getroffen om in 2017 de Bibliotheek op school (dBoS) op de scholen uit te rollen (zie verder aanbod jeugd) Ook in deze gemeente is de aanpak laaggeletterdheid een belangrijk speerpunt Rucphen is samen met Roosendaal de enige plek waar naast Klik amp Tik ook taaloefengroepen hebben gedraaid (zie verder 26 aanpak laaggeletterdheid) Stand van zaken gemeente Zundert Ingegeven door de bezuinigingsopgave van de gemeente Zundert zijn in 2016 de voorzieningen in Wernhout Achtmaal en Zundert aangepast enof gesloten In deze kernen is door VANnU ondersteuning geboden in het opzetten van alternatieven zoals een ruilbieb (Boekspot) in alle drie de kleine kernen (Achtmaal Wernhout en Zundert) en het creeumlren van een afhaallocatie gerund door vrijwilligers

In Zundert is een haal- en brengpunt gerealiseerd in het CCZ De bedoeling is om daar ook activiteiten samen met de partners in Zundert te organiseren In Achtmaal helpen vrijwilligers de burgers om de materialen te reserveren of uit Zundert of Rijsbergen te halen De vrijwilligers kunnen altijd voor eventuele vragen bij VANnU terecht De dienstverlening in Rijsbergen wordt aangepast Er zal minder personeel worden ingezet tegelijkertijd is er aandacht voor programmering samen met andere partners Om dit te kunnen realiseren moeten medewerkers tijd en ruimte krijgen om met de programmering bezig te zijn In 2017 zal gestart worden met een pilot voor de inzet van vrijwilligers op De snelheid waarmee VANnU moest reageren op de bezuinigingen voor de komende drie jaar stond op gespannen voet met het realiseren van alternatieven samen met de burgers In goed overleg met de wethouder is besloten om de planning te verruimen De gemeente heeft een financieumlle tegemoetkoming betaald vanwege het langer openhouden van de servicepunten en het langer continueren van het aanbod op de scholen De dienstverlening in de vorm van het uitlenen op de Zundertse basisscholen is gestopt en VANnU heeft de collecties achtergelaten op de scholen zodat de leerlingen deze nog kunnen gebruiken De wethouder heeft VANnU gevraagd om een plan te maken met het onderwijs voor de leesbevordering in de scholen waarmee hij de bezuiniging van 2017 van euro 25000 zou kunnen terugdraaien Dat is niet gelukt De bedoeling is om dit voor 2018 alsnog voor elkaar te krijgen en de opgelegde bezuiniging terug te draaien en in te zetten voor de jeugd

32

Subsidieverloop 2011-2016 In 2016 zijn de budgetsubsidies in de gemeenten Roosendaal en Zundert verlaagd De gemeente Roosendaal had de verlaging in 2014 reeds aangekondigd maar heeft VANnU de tijd gegeven om een koers voor 4 jaar uit te zetten waardoor de bezuiniging met aandacht voor de inhoud kan worden gerealiseerd De gemeente Zundert heeft na de fusie in 2015 aangegeven de bibliotheek drie jaar op rij een bezuiniging op te leggen In 2016 euro 50000 en in 2017 en 2018 elk jaar euro 25000 Alleen de gemeente Rucphen heeft een indexering toegepast In onderstaande tabel is vanaf 2011 het subsidieverloop te zien Subsidieverloop 2011-2016

Gemeente 2011euro 2012euro 2013euro 2014euro 2015euro 2016euro

Roosendaal 1608501 1608501 1608501 1608501 1608501 1368503

Roosendaal div subsidies

404624 65660 96182 27049 6240 3553

Moerdijk 883503 793100 797000 798130 809188 809188

Moerdijk div subsidies

8921 33785 41280 72705

61562

57319

Halderberge 550811 495730 395730 395730

395730 395730

Halderberge div subsidies

- 44826 26459 51444

54750

50000

Rucphen - - - 428013 434433 440949

Zundert - - - 305052 305052 255052

totaal 3456360 3041602 2965152 3686624 3675456 3380294

incl VVE en landelijke subsidie Vschool

incl subsidie onderwijsachterstanden marktplaats cultuureducatie en (tot 2015) landelijke subsidie Vschool subsidie marktplaats cultuureducatie

Het bedrag dat de gemeenten per inwoner bijdragen verschilt sterk Het aanbod per gemeente daarmee ook Omdat huisvestingslasten een groot verschil kunnen maken wordt in onderstaande tabel het bedrag inclusief en exclusief huisvestingslasten getoond Subsidiebedrag per inwoner 2016

Gemeente incl huisvesting excl huisvesting Roosendaal 1780 1441

Moerdijk 2143 1594

Halderberge 1308 1126

Rucphen 1983 1377

Zundert 1194 1002

26 Aanbod jeugd Boekstart en de Bibliotheek op School De bibliotheken in Nederland hebben ongeveer vier miljoen leden waarvan 61 jeugdleden in de leeftijd van 0 tot en met 17 jaar Kinderen en jongeren zijn dus een belangrijke doelgroep voor de bibliotheken De samenleving is de afgelopen decennia door en door gedigitaliseerd en gemedialiseerd en raakt ook nog altijd verder geiumlnformatiseerd en geiumlndividualiseerd Dit heeft niet alleen gevolgen voor het leesgedrag van de jeugd ook de manier van denken en de vaardigheden waarmee deze groep opgroeit veranderen Hierdoor zullen bibliotheken de jeugd in de 21ste eeuw op een andere manier moeten bereiken interesseren en ondersteunen dan eerder het geval was18 Ook al verandert de doelgroep lezen en toegang tot boeken blijven belangrijke voorwaarden voor het succes van individuen en de samenleving als geheel Bibliotheken behouden in dat verband hun onmisbare taak

18

Bibliotheken en de jeugd in de 21-ste eeuw Brochure KB en Stichting Lezen en Schrijven

33

Met leesbevorderingsprogrammarsquos als Boekstart en de Bibliotheek op school en leesbevorderingsprojecten als De Nationale Voorleeswedstrijd van Stichting Lezen en de KB hebben zij sterke troeven in handen Aanpak VANnU Het bevorderen van lezen en vooral leesplezier kan niet vroeg genoeg in het leven van kinderen beginnen VANnU richt haar activiteiten op de leeftijdsgroep van 0-18 jaar met onderstaande aanpak Boekstart Het leesbevorderingsprogramma Boekstart moedigt ouders aan om hun kinderen zo vroeg mogelijk kennis te laten maken met boekjes met lezen en met de bibliotheek Boekstart richt zich op kinderen van 0 tot 4 jaar Kinderen die op heel jonge leeftijd in aanraking komen met (voor-)lezen en boeken ontwikkelen zich beter zo heeft onderzoek uitgewezen Een vroege ontdekkingstocht vergroot spelenderwijs de woordenschat van het kind en zorgt ervoor dat het kind later meer leesplezier heeft Zo is er minder kans op laaggeletterdheid Leesbevordering richt zich niet alleen op kinderen met een taalachterstand maar op alle kinderen Resultaat Begin 2009 startte Boekstart in vijf vestigingen in Noord-Brabant Begin 2015 deed 99 van alle bibliotheken in Nederland mee (156 van de 157 bibliotheken) Jaarlijks worden in totaal zorsquon 55000 Boekstart-koffertjes meegegeven aan ouders waarmee 323 van de babyrsquos in Nederland werd bereikt In 2016 zijn bij VANnU 324 kinderen ingeschreven als Boekstartlid Ouders Op verzoek van de instellingen in de kinderopvang wordt op bijeenkomsten voor ouders verteld over het plezier en belang van voorlezen

Moerdijk In Moerdijk wordt door de bibliotheek een programma uitgevoerd in het kader van de Voor- en Vroegschoolse Educatie Doel is om de kinderen met een (taal)achterstand te stimuleren zodat ze met een zo klein mogelijke achterstand naar het basisonderwijs gaan Iedere kinderopvangorganisatie doet hier aan mee Hiermee wordt een groot gedeelte van de kinderen in de leeftijd tot 0-4 jaar bereikt Bibliotheek op school PO (Primair Onderwijs) In het programma de Bibliotheek op school werken bibliotheken en scholen structureel samen aan de taalontwikkeling leesbevordering en mediawijsheid van kinderen De bibliotheek maakt afspraken met het onderwijs over de uitvoering van het programma De basis voor samenwerking is het beleid van de school De jaarlijkse doelen bepaalt men samen op basis van gemonitorde resultaten en de jaarlijkse activiteiten worden vastgelegd in een lees- en mediaplan Het volgen van de cursus Open boek door leerkrachten helpt bij het vormgeven van het beleid Met de Bibliotheek op school gaan school en bibliotheek een meerjarige samenwerking aan rondom lezen en mediawijsheid De effecten van de inzet worden jaarlijks door de landelijke monitor gevolgd Deze samenwerking is geborgd in het beleid van zowel school als bibliotheek Een actuele en gevarieerde collectie in de school zorgt voor verrijking van het leesonderwijs Vanuit de bibliotheek ondersteunt een professionele leesconsulent de leescooumlrdinator en het team van de school Daarnaast helpt een digitaal portaal de school bij het zoeken en registreren van boeken het stimuleren van lezen het bijhouden van de leeshistorie en het vinden van betrouwbare informatie Roosendaal De uitrol van lsquode Bibliotheek op schoolrsquo in Roosendaal vordert volgens planning Na de eerste 8 scholen zijn in 2016 de volgende 7 scholen aangesloten de Linde de Klimroos Klaverweide Lavoor de Stappen Baayaert en Talent

34

Basisscholen de Vondel en Wending hebben nu ook een vaste leesconsulent van Bibliotheek VANnU Ruim de helft van de scholen is inmiddels aangesloten In Wouw is samen met scholen de Stappen en Baayaert hard gewerkt om een inspirerende leesomgeving voor de kinderen van de scholen te maken Na sluiting van het servicepunt is de collectie voor de kinderen binnen de school toegankelijk geworden Een voorbeeld van een inspirerende leesomgeving is te vinden op basisschool de Klimroos Deze school heeft ook een Facebookpagina gemaakt om de schoolbieb te promoten httpswwwfacebookcomHieperdeBieb Tijdens de Kinderboekenweek zijn er 41 klassen van de Roosendaals scholen op bezoek geweest Ze namen deel aan het programma lsquoleeselixerrsquo Een speciale drank waarin kinderen hun leesvoorkeur konden mixen en zo genoeg leeshonger en leesvoer zouden hebben tot ze oma en opa waren Moerdijk Alle 22 scholen in de gemeente Moerdijk kunnen gebruik maken van leesbevorderingsprojecten in samenwerking met een leesconsulent van de bibliotheek Dit wordt gedaan in samenhang met de actuele en inspirerende boekencollectie die de scholen jaarlijks van de bibliotheek ontvangen Een voorbeeld van deze samenwerking is het project lsquoTheaterlezenrsquo dat is uitgevoerd op basisschool de Boemerang Basisscholen komen diverse keren per jaar voor groepsbezoeken naar de bibliotheek Halderberge Er is nog geen structurele samenwerking met de scholen Wel hebben een aantal scholen belangstelling voor lsquode Bibliotheek op schoolrsquo Twee leerkrachten van basisschool rsquot Bossche Hart uit Bosschenhoofd hebben de cursus Open Boek gevolgd een bouwsteen van het project Op

basis daarvan worden er jaarlijks een aantal leesbevorderingsprojecten uitgevoerd in deze school Basisschool de Schittering maakt gebruik van de mogelijkheid voor het doen van groepsbezoeken in vestiging Oudenbosch De gesprekken met de wethouder over het aanbod voor de jeugd in de toekomst in de gemeente Halderberge zijn in volle gang Rucphen Met alle 7 scholen in Rucphen zijn gesprekken gevoerd over de invoering van lsquode Bibliotheek op schoolrsquo Op basisschool Vinkenbos was door de leerkrachten de cursus Open Boek al gevolgd en was een up-to-date leesplan aanwezig Hier is gestart met uitvoering van het activiteitenplan en invoering van de Monitor Op basisschool Martinus in Rucphen zijn 3 leerkrachten gestart met de cursus Open Boek deze school heeft de doelen al bepaald De andere scholen zijn in diverse stadia van uitrol van de samenwerking Zundert Met de scholen in Zundert zijn gesprekken gevoerd om te komen tot een basisvoorziening volgens de aanpak lsquode Bibliotheek op schoolrsquo Op basis hiervan is een plan gemaakt wat nog niet helemaal tot overeenstemming heeft geleid Daarom worden de gesprekken in 2017 voorgezet (zie verder 25 Ontwikkelingen per gemeenten) Bibliotheek op school VO (Voortgezet Onderwijs) De succesvolle aanpak van de Bibliotheek op school in het basisonderwijs is aanleiding geweest om het programma uit te breiden naar het voortgezet onderwijs (VO) allereerst naar het vmbo Die uitbreiding biedt de bibliotheken een strategische aanpak voor structureel samenwerken met het voortgezet onderwijs De pijlers zijn collectie lezen en mediawijsheid Iedere pijler heeft een keuzemenu bestaande uit een aantal bouwstenen die oa voortkomen uit bestaande Bibliotheekprojecten oa Biebsearch Leeskr8 en 4You

35

De Bibliotheek op School Het Da Vinci College (Roosendaal) en Bibliotheek VANnU hebben in schooljaar 2015-2016 gebruik gemaakt van de Stimuleringsregeling van Kunst van Lezen tbv de Bibliotheek op School Halverwege het schooljaar 2016 liep deze regeling af Tijdens dit schooljaar hebben school en bibliotheek gewerkt aan het creeumlren van de voorwaarden en er is een leesplan geschreven waarin een stevige basis is gelegd voor een meerjarenplan De onderstaande activiteiten zijn concreet uitgevoerd

Studiemiddag voor docenten Iedere docent taaldocent

Training voor docenten Lezen in het vmbo werkt

Boekencollectie (in de vorm van boekenkisten 303 boeken)

Campagne Nederland Leest Lydia Rood

Vrij lezen in de klas zowel in het vmbo als in het praktijkonderwijs experimenteren docenten met de boekenkisten en vrij lezen

Vakoverstijgend voorlezen oa techniekdocenten en biologiedocenten lezen voor ook in de bovenbouw

VANnU is in gesprek met de school over een vervolg Het Markland college in Zevenbergen maakt al een paar jaar gebruik van Biebsearch Dit is een voorloper van Bibliotheek op School In 2016 hebben in een werkgroep gesprekken plaatsgevonden ter voorbereiding van het programma de Bibliotheek op School In 2017 gaat daadwerkelijk gewerkt worden aan het taal- en leesbeleid en het omzetten van Biebsearch in de Bibliotheek op school Twee docenten van het Markland hebben deelgenomen aan de training Lezen in het vmbo werkt op het Da Vinci college Brugklassers van het Marklandcollege komen regelmatig op groepsbezoek in de bibliotheek

Diverse activiteiten Voor middelbare scholieren worden diverse activiteiten georganiseerd waar VANnU een rol in speelt Een van de activiteiten is het Cultuurfestival Artisjok 2016 voor havo en vwo 4 VO In Roosendaal is de organisatie in handen van de Cultuurcompaan Het thema van dit jaar was Beyond Borders VANNU heeft de samenwerking gezocht met De Witte Roos en boekhandel Het verboden Rijk waardoor de mogelijkheid ontstond om groots uit te pakken en goed aan te sluiten bij het thema In februari hebben 14 schoolfinalisten van 7 scholen (2 per school) deelgenomen aan de voorleeswedstijd Read2me In deze wedstrijd worden leerlingen aangespoord goede jeugdboeken voor te lezen Leerlingen lezen voornamelijk voor uit boeken van de Jonge Jury Een leerling van het Jan Tin Bergen College heeft de Roosendaalse finale gewonnen Tot slot scholen zien de waarde van abonnementen en schoolpassen Ook worden regelmatig projectcollecties afgenomen en vinden er klassenbezoeken en schrijversbezoeken plaats Abonnementen School schoolabonnementen Collectieve

schoolpassen

Da Vinci College

Gertrudis College I 216

Jan Tinbergen College I

Markland College Oudenbosch I

Markland College (Zevenbergen)

II 269

Norbertus College II 211

Munnikenheide college I

Mencia Sandrode I

36

27 Aanpak laaggeletterdheid Laaggeletterdheid is een maatschappelijk probleem waar vaak nog een taboe op rust Ongeveer 13 miljoen inwoners van Nederland tussen de 16 en 65 jaar is laaggeletterd Ze hebben moeite met lezen schrijven en communiceren in het Nederlands En dat terwijl taal steeds belangrijker wordt om zelfstandig te kunnen participeren Denk aan het gebruiken van websites van overheden en bedrijven aan internetbankieren of een sollicitatiebrief schrijven of aan langer zelfstandig kunnen wonen Maar denk ook aan het begrijpen van veiligheidsinstructies op het werk of bijsluiters van medicijnen

Vanuit de Rijksoverheid is daarom gestart met het actieprogramma lsquoTel mee met Taalrsquo[1] In dat programma zetten de ministeries van OCW SZW en VWS samen in op participatie taal als middel om mee te kunnen doen in de maatschappij en op het werk In Tel mee met Taal zijn de preventieve aanpak (het voorkomen van taalachterstand) en de curatieve aanpak (het bestrijden van laaggeletterdheid via scholing) voor het eerst in eacuteeacuten overkoepelend actieprogramma samengebracht Daarbij speelt de regionale netwerkaanpak een belangrijke rol De combinatie van de curatieve en preventieve aanpak van laaggeletterdheid sluit aan bij de opdracht van de bibliotheek bij te dragen aan geletterdheid in brede zin voor jong en oud De bibliotheek heeft al taalaanbod gericht op jonge kinderen (bijvoorbeeld Boekstart) en volwassenen (bijvoorbeeld via taalcoaches lees- en schrijfclubs) Ook opereert de bibliotheek in een lokale maatschappelijke context in contacten met burgers gemeenten onderwijs lokale bedrijven en maatschappelijke organisaties Dit maakt dat de bibliotheek een unieke positie inneemt en in potentie een belangrijke verbindende schakel kan vormen binnen de regionale aanpak van laaggeletterdheid

[1]

httpswwwtaalvoorhetlevennl

In september 2014 is het convenant Taal voor het Leven West- Brabant ondertekend Een samenwerkingsverband tussen ROC Kellebeek VWS ATEA UWV Cubiss St Lezen amp Schrijven en de bibliotheken in West- Brabant om een bijdrage te leveren aan het terugdringen van laaggeletterdheid Inmiddels zijn er zorsquon 30 organisaties aangesloten ook organisaties uit de zorg- en welzijnssector De aanpak van laaggeletterdheid kan niet los worden gezien van maatregelen om taalachterstanden en laaggeletterdheid te voorkomen zoals leesbevordering Daarom is het beleid gericht op leesbevordering en leesplezier een waardevolle aanvulling op het reguliere taalonderwijs en is dit onderdeel van het actieprogramma lsquoTel mee met Taalrsquo Wat doet VANnU VANnU biedt een basisaanbod waarin collectie taalpunten en het taalnetwerk en activiteiten in de Week van de Alfabetisering opgenomen zijn Daarnaast worden bovenop dit basisaanbod trajecten aangeboden in het kader van de uitvoer WEB In 2016 heeft Taal voor het Leven West-Brabant voor het tweede jaar op rij WEB-gelden ontvangen tbv het versterken van werkenden en werkzoekenden In onderstaand overzicht is het basisaanbod opgenomen onder het kopje Activering daarna volgen de trajecten in het kader van WEB Activering basisaanbod

Collectie VANnU heeft een speciale Makkelijk Lezen-collectie voor mensen die moeite hebben met lezen en schrijven Bij de samenstelling van de collectie heeft de bibliotheek gelet op de bruikbaarheid ervan voor de ontwikkeling van taalvaardigheid en maatschappijorieumlntatie De collectie bestaat uit leesboeken op verschillende leesniveaus taalcursussen en informatieve boeken en alle informatie is in eenvoudig Nederlands

37

Taalpunten In 2016 heeft VANnU samen met haar netwerkpartners twee taalpunten opgezet eacuteeacuten loket dat burgers overzicht biedt van het informele formele en non-formele scholingsaanbod op het gebied van taal en digitale vaardigheden in de regio Naast de doorverwijsfunctie bieden de Taalpunten ook laagdrempelige trainingen Aan de hand van een intake wordt de scholingsbehoefte van de deelnemer in kaart gebracht en kan er bijvoorbeeld een training Klik amp Tik worden gedaan Het eerste Taalpunt opende in maart 2016 in de wijk Kalsdonk in Roosendaal en de tweede is op 31 maart in de bibliotheek Zevenbergen feestelijk geopend Na opening van de Taalpunten is er voortdurend aanloop van mensen met taalvragen In 2016 zijn er 34 mensen geholpen enof doorverwezen in Kalsdonk In het taalpunt in Zevenbergen zijn in 2016 totaal 14 mensen geholpen met hun taalvraag

Activering Deelnemers Opmerkingen

Roosendaal 31 Klik amp Tik basis

Taalpunt Kalsdonk (RSD) 34 Intakes

Moerdijk 17 Klik amp Tik basis

Taalpunt Moerdijk 14 Intakes

Halderberge 11 Klik amp Tik basis

Rucphen 9 Klik amp Tik basis

Zundert 7 Klik amp Tik basis

Training herkennen amp doorverwijzen

15 Gezondheidsplein

Kalsdonk

138

Trainingen Op 20 september heeft VANnU aan de partners van het Gezondheidsplein in Kalsdonk een training Herkennen en motiveren laaggeletterden

gegeven

Week van de alfabetisering Samen met haar partners in het West Brabantse Taal voor het Leven organiseerde Bibliotheek VANnU een Lagerhuisdebat tijdens de Week van de Alfabetisering In dit interactieve debat ging men op zoek naar de formule om slim samen te werken eacuteeacuten doel maar met een verschillende motivatie belang of uitgangspunt Wanneer is de samenwerking slim en daarmee effectief Het debat vond plaats in Etten Leur De landelijke week van de alfabetisering viel dit jaar samen met de start van het nieuwe Taaljaar 2016-2017 Samen met de gemeente Moerdijk heeft de bibliotheek een informatieve en interactieve bijeenkomst georganiseerd (5 september 2016) waarin verteld werd over de aanpak van laaggeletterdheid Wethouder Thomas Zwiers gaf het belang van de aandacht voor laaggeletterdheid aan in het bijzonder voor werknemers Daarnaast werd stilgestaan bij het aanbod aan taalactiviteiten in het schooljaar 2016-2017 en het taalnetwerk in de regio Bijzondere aandacht was er voor de rol van vrijwilligers in de taaltrajecten Zonder vrijwilligers is een groot aantal taalactiviteiten niet uit te voeren Taalnetwerk In het Taalnetwerk zijn lokale taalbieders en ndashprojecten vertegenwoordigd zoals Humanitas Vluchtelingenwerk de VoorleesExpress ROC Kellebeek WijZijn Traverse en de STA teams Het netwerk komt onder voorzitterschap van VANnU 2 tot 3 maal per jaar samen om kennis te delen en samen te werken In 2016 heeft dat geleid tot het opstellen van een Taalkaart van Roosendaal (welke aanbieders bieden welke trainingen aan tegen welke voorwaarden) De Taalkaart is inmiddels door de deelnemers in gebruik genomen Verder wordt er veel aandacht besteed aan het werven van taalvrijwilligers VANnU Humanitas Vluchtelingenwerk en WijZijn Traverse bundelden de krachten om via uitingen in de media taalvrijwilligers te werven Dat leidde tot een goed bezochte informatiemiddag op 9 december waar zorsquon 50 geiumlnteresseerden zich meldden

38

Activering WEB trajecten Taaloefengroepen In Rucphen en in Roosendaal organiseert de Bibliotheek VANnU wekelijks taaloefengroepen voor medewerkers van de WVS De werkleiding van de WVS geeft aan dat zij zien dat hun medewerkers echt veranderen sinds zij aan de taaloefengroep zijn begonnen De persoonlijke benadering en begeleiding van de taalvrijwilligers zorgt ervoor dat de cursisten meer zelfvertrouwen krijgen en verrast worden in hun eigen kunnen In totaal hebben in de vijf gemeenten 36 personen deelgenomen Klik amp Tik cursussen Voor alle mensen die moeite hebben om hun weg te vinden op internet biedt de Bibliotheek op de vijf kernvestigingen de cursus Klik amp Tik aan De cursisten worden begeleid door vrijwilligers In 2016 hebben 40 cursisten de cursus met succes afgerond en hiermee hun zelfredzaamheid vergroot Taal amp Arbeidsmarkt Walk amp Talk en Werkmap Walk amp Talk Vanaf oktober organiseert Bibliotheek VANnU maandelijks op elke derde maandag van de maand Walk amp Talk deacute koffiepauze voor werkzoekenden Het is een gratis netwerkbijeenkomst voor en door werkzoekenden In een ongedwongen sfeer maakt men in Bibliotheek VANnU kennis met elkaar krijgt men tips van een professional enof hoort men ervaringen van (ex-)werkzoekenden In 2016 waren de themarsquos Netwerken hoe doe je dat (oktober) Hoe maak je een goed basis CV (november) en Werken in Belgieuml (december) In 2016 hebben 62 belangstellenden deelgenomen aan de bijeenkomsten

Werkmap De dienstverlening van het UWV verloopt digitaal Laagopgeleide en oudere werkzoekenden hebben vaak moeite met het aanvragen van een DigiD en het omgaan met de digitale werkmap van het UWV In 2016 hebben 32 deelnemers een training gevolgd om hun vaardigheden op dit gebied te verbeteren

Monitoring In januari 2017 verscheen de landelijke Monitor Digitale Vaardigheden 2015-2016 uitgevoerd door Next Value in opdracht van de Koninklijke Bibliotheek In deze monitor waar VANnU aan meegewerkt heeft wordt gekeken naar de resultaten van de digitale trajecten en worden deelnemers bevraagd In de algemene conclusies en aanbevelingen worden de volgende zaken aangegeven en door VANnU opgepakt 1 Zoek samenwerking met doorverwijzers VANnU heeft dit geborgd op regionaal niveau door Taal voor het Leven West-Brabant en lokaal via het Taalnetwerk Werk met vrijwilligers VANnU werkt sinds 2014 met taalvrijwilligers zij worden getraind door ROC Kellebeek enof St Lezen en Schrijven 2 Voorkom een te vrijblijvende leeromgeving door actief samen te werken met bijvoorbeeld de WVS worden deelnemers gestimuleerd om actief deel te nemen 3 Probeer maatwerk te bieden en verwijs door naar vervolgtrajecten sinds 2016 worden in de Taalpunten intakes afgenomen door taaldocenten van ROC Kellebeek daarmee wordt de doorverwijzing nog meer maatwerk Ten slotte werd de deelnemers gevraagd naar hun tevredenheid over de trainingen 37 deelnemers hebben meegewerkt aan de monitor Door de samenwerking met ROC Kellebeek in 2016 verder vorm te geven is er meer aandacht gekomen voor deskundigheidsbevordering van de taalvrijwilliger en is de doorstroom van deelnemers toegenomen Daarmee wint de West-Brabantse aanpak aan duurzaamheid

39

28 Werkzaamheden Marktplaats Cultuureducatie 2016 Bibliotheek VANnU is verantwoordelijk voor de Marktplaats Cultuureducatie in de gemeenten Halderberge en Moerdijk De doelstelling van de Marktplaats is Een netwerk en samenwerking tussen aanbieders van cultuur en het onderwijs creeumlren zodat de jeugd meer in aanraking komt met kunst en cultuur en zich daardoor beter kan ontwikkelen De cooumlrdinator Marktplaats Cultuureducatie heeft in 2016 de volgende taken uitgevoerd

inventariseren van de vraag op het gebied van cultuureducatie van het onderwijs (PO en VO)

inventariseren van de vraag op het gebied van cultuureducatie voor en naschoolse opvang inventariseren van de mogelijkheden van de culturele aanbieders

culturele aanbieders meenemen in de lsquotaalrsquo van het onderwijs

het uitbreiden en verstevigen van het lokaal cultuur-educatief netwerk

samenwerken met de intermediairs van regiorsquos West Brabant

afstemmen van vraag en aanbod Het Kunstmenu wordt afgenomen door alle Halderbergse scholen en elf scholen uit de gemeente Moerdijk Het wordt aangeboden in samenwerking met CultuurCompaan (gemeente Roosendaal) en bestaat uit activiteiten van lokale (professionele aanbieders uit de gemeente) regionale (professionele aanbieders uit de provincie) en landelijke culturele instellingen De leerlingen maken op deze manier kennis met de drie domeinen van Cultuureducatie (in huis met de culturele omgeving en uit de grote wereld) Verder nemen de scholen deel aan diverse naschoolse activiteiten (verlengde schooldag) en vinden er diverse losse culturele projecten op de scholen plaats

De cooumlrdinator ondersteunt culturele instellingen kunstenaars en het onderwijs mbt actuele ontwikkelingen op het gebied van cultuureducatie Zij organiseert netwerkbijeenkomsten voor de interne cultuurcooumlrdinatoren (ICCrsquoers) biedt scholing aan en geeft de ICC cursus in West- Brabant Daarnaast worden er cursussen aangeboden voor culturele aanbieders zodat ook zij meegaan in de huidige ontwikkelingen op het gebied van cultuureducatie De cooumlrdinator cultuureducatie is tevens intermediair voor de scholen mbt de rijksregeling Cultuureducatie met Kwaliteit (2013 ndash 2016) een opdracht die middels de Cultuurloper wordt uitgevoerd Hierbij wordt nauw samengewerkt met de Provinciale instelling Kunstbalie Aan de regeling nemen 5 scholen uit de gemeente Halerberge en 7 scholen uit de gemeente Moerdijk deel VANnU werkt regionaal en dat vertaalt zich ook in de Marktplaats Cultuureducatie waar het onderhouden van contacten met andere marktplaatsen en buurgemeenten vanzelfsprekend is De cooumlrdinator neemt deel aan het zogenaamde Regionaal Overleg Marktplaatsen (ROM) en een Provinciaal Overleg Het doel is om gezamenlijke activiteiten voor de regio West- Brabant te organiseren Er wordt samengewerkt met de cooumlrdinator Brede Scholen en cooumlrdinator Sport van beide gemeenten Ook vindt er steeds meer samenwerking plaats met de schoolbesturen Stichting Openbaar Onderwijs West-Brabant is een bovenschools traject gestart op het gebied van cultuureducatie met oa de intermediairs van de gemeente Roosendaal en HalderbergeMoerdijk Tot slot neemt de cooumlrdinator zitting in de werkgroep Cultuurmaand (septemberoktober) van de gemeente Halderberge Zij richt zich vooral op de activiteiten voor het onderwijs

40

29 Personeel en Organisatie

Per 31-12-2016 heeft VANnU 3885 FTE in dienst In totaal gaat het om 74 medewerkers De groei in ftersquos (145) heeft met name te maken met de uitrol dBoS en toename van leesconsulenten waarover eerder in dit verslag is gesproken In de Frontoffice is het aantal uren door oa sluiting van servicepunten in de gemeente Zundert en aanpassingen van het servicepunt in Wouw afgenomen

De leeftijdsopbouw van de medewerkers Van alle medewerkers bij VANnU is 95 jonger dan 40 jaar Het percentage medewerkers tussen de 40 en 50 jaar is 135 54 van de medewerkers is tussen de 50 en 60 jaar en het percentage 60+ is 23 VANnU heeft tov de landelijke leeftijdsopbouw een hoger percentage 50 plussers Dat betekent dat er goed moet worden nagedacht over de instroom van jongere medewerkers om de uitstroom voor de komende jaren op te kunnen vangen Dat is een lastig vraagstuk omdat bij een reorganisatie de jongere medewerkers vaak degenen zijn die door middel van afspiegeling moeten vertrekken Het komend jaar zal dit onderwerp opnieuw op de agenda staan van directie en OR omdat het vraagt om een

visie over hoe het toekomstig personeelsbestand eruit moet komen zien en hoe de organisatie zich daarop kan voorbereiden

Personeelsverloop in- door- en uitstroom In totaal zijn er in 2016 acht medewerkers ingestroomd waarvan

projectmedewerker vernieuwing netwerk

1 cooumlrdinator Frontoffice

1 controller

1 medewerker communicatie

2 leesconsulenten 4-12

2 ondersteuners leesconsulenten

stagiaire19 Daarnaast zijn er zes medewerkers uit dienst getreden waarvan

1 ondersteuner leesconsulenten

3 opruimhulpen

2 informatiemedewerkers

19

De stagiaire is in augustus voor een aantal uur als medewerker communicatie aangesteld

0 10 20 30 40 50

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

totale FTE

totale FTE

0

10

20

30

40

50

60

15-30 30-40 40-50 50-60 60+

pe

rce

nta

ge

Leeftijdsopbouw in percentages

VANnU

st Bibliotheekwerk

landelijk

41

Jubilea In 2016 waren er twee jubilarissen Een medewerker was 40 jaar in dienst en een 25 jaar in dienst bij VANnU

Ziekteverzuim Het gemiddelde verzuimpercentage in 2016 bedroeg 32 De ziekte frequentie is 09 Het ziekteverzuim is ten opzichte van 2015 gedaald (587) Onderstaande grafiek toont het verzuimverloop in 2016 Duidelijk is dat het verzuimcijfer vooral wordt beiumlnvloed door een aantal langdurig zieken Het ziekteverzuim is in lijn met de landelijke trend 20 Ziekteverzuim 2016

20

CBS statline cultuur sport en recreatie geeft over de eerste drie kwartalen van 2016 een gemiddeld percentage aan van 32

Scholing VANnU vindt het belangrijk om haar medewerkers zo goed mogelijk voor te bereiden op het bibliotheekwerk van de toekomst In de strategische koers 2016-2018 staan de kernkwaliteiten collectioneren programmeren en netwerken centraal Om medewerkers de kans te geven deze competenties verder te ontwikkelen heeft VANnU in 2016 verschillende stappen gezet In het fusieproces is afgesproken dat er in de front office toegewerkt zou worden naar minder functies De functie van medewerker klantenservice is komen te vervallen en alle medewerkers die het betrof zijn opgeleid tot informatiemedewerker Een groep van 16 medewerkers heeft een opleidingstraject van 6 maanden doorlopen wat leidde tot een certificaat voor iedereen en een benoeming tot informatiemedewerker Alle front office medewerkers hebben in de zomer een training gevolgd over de digitale diensten van VANnU Hierbij kwam het gebruik van de e-books aan de orde en uitleg en gebruik van de verschillende bibliotheek apps digitale bibliotheek bronnen Daarnaast is er extra toelichting gegeven op het gebruik van Bicat het bibliotheekinformatiesysteem Na afloop van de training waren de medewerkers op de hoogte van het volledige aanbod en beter in staat om gebruikers te informeren en vragen te beantwoorden over het brede aanbod van digitale diensten

In 2016 is door alle medewerkers verder gewerkt in de themagroepen om de kerncompetenties concreet gestalte te geven Een doel in 2016 was ook om de medewerkers uit ZundertRucphen aan te laten sluiten bij deze manier van werken Opgemerkt moet worden dat hier in 2017 nog een aantal stappen in gezet moet worden De themagroepen biedt medewerkers de mogelijkheid om het netwerken het vormen van themacollecties en het bedenken van een bijpassend programma uit te proberen te oefenen en hiervan te leren In de praktijk blijkt dit meer of minder goed te slagen afhankelijk van het thema

0

20

40

60

80

100

120

140

160

180

verzuim kort0-7 dagen

verzuimmiddellang 8-

42 dagen

verzuim lang43-365 dagen

aantal ziektedagen

aantal medewerkers

42

Een aantal themagroepen heeft in 2016 tastbare resultaten weggezet Zo is er een pop-up bieb in winkelcentrum De Roselaar verschenen een pop-up in de basiliek in Oudenbosch zijn er verschillende voorleesactiviteiten geweest door het hele werkgebied zijn er contacten gelegd en presentaties geweest bij een aantal Alzheimer-cafeacutes en vonden andere activiteiten plaats zoals een Boekenproeverij in Zevenbergen Uiteraard werd er door de themagroepen ook aandacht besteed aan de landelijke leesbevorderingscampagnes zoals de (kinder)Boekenweek en Nederland Leest

Inzet vrijwilligers in de branche Stichting BibliotheekWerk is in 2015 door het Centraal Overleg Arbeidsvoorwaarden Openbare Bibliotheken gevraagd een inventarisatie uit te voeren van de inzet van vrijwilligers in de branche Van de 124 ondervraagde bibliotheken geeft 92 procent aan dat zij met vrijwilligers werken In bijna de helft van deze bibliotheken zijn op dit moment meer vrijwilligers werkzaam dan medewerkers met een arbeidsovereenkomst Wel worden zij vaak een beperkt aantal uren per week ingezet Wanneer een bibliotheek niet met vrijwilligers werkt is dit over het algemeen een principieumlle beslissing Over het algemeen voeren vrijwilligers in bibliotheken verschillende taken uit Een belangrijke taak is de bezorging van materialen aan huis Daarnaast worden vrijwilligers ook regelmatig ingezet als gastheer of gastvrouw en ondersteunen ze regelmatig bij de uitvoering van verschillende publieks- en promotieactiviteiten in de bibliotheek Ook zijn er werkzaamheden die minder frequent door vrijwilligers worden opgepakt Dit geldt bijvoorbeeld voor het adviseren over de ontwikkeling van de collectie het plaatsen van de collectie en het presenteren van collectieonderdelen als ondersteuning bij een project of activiteit Ruim driekwart van de bibliotheken met vrijwilligersbeleid heeft beleid vastgesteld over de scholing en begeleiding van vrijwilligers In de praktijk blijkt echter dat er minder vaak concrete initiatieven zijn om vrijwilligers de mogelijkheid te bieden zich verder te ontwikkelen

Als er een initiatief aanwezig is is dit doorgaans gericht op het aanbieden van scholing21 Inzet vrijwilligers VANnU Met het oog op de bezuinigingen en de veranderende rol van bibliotheken vraagt het vrijwilligersbeleid veel tijd en aandacht van directie managers en ondernemingsraad Sinds de fusie in 2015 met de bibliotheek ZundertRucphen heeft VANnU te maken met vrijwilligers in het uitleenproces In Rijsbergen en Rucphen was men gewend te werken met vrijwilligers in de rol van gastvrouw terwijl in het VANnU werkgebied van voacuteoacuter de fusie alleen gebruik werd gemaakt van expert-vrijwilligers (bv voor de speelotheek en voor cursussen zoals Klik en Tik) Met de realisatie van de nieuwe voorziening in Wouw is gekozen voor de inzet van vrijwilligers in de ondersteuning bij het uitlenen De vrijwilligers zorgen voor een opgeruimde ruimte voor een prettige ontvangst en ondersteunen in het gebruik van de zelfservice-apparatuur In 2016 is veel aandacht geweest voor de wijze waarop de vrijwilligers ingezet worden in de organisatie en de gesprekken over dit onderwerp zullen ook in 2017 voortgezet worden Uiteraard speelt de OR hierin een belangrijke en verbindende rol In 2016 werden ook de voorbereidingen getroffen voor een pilot in Rijsbergen die in januari 2017 van start gaat Het doel is om de inzet van vrijwilligers in het uitleenproces verder uit te werken de samenwerking tussen de vrijwilliger en de betaalde kracht helder vorm te geven en te beschrijven wat het vakmanschap voor het bibliotheekwerk lsquonieuwe stijlrsquo inhoudt Om kennis en kunde te delen en ervaringen uit te wisselen maakt de cooumlrdinator vrijwilligers deel uit van een (Brabantse) overlegstructuur met andere cooumlrdinatoren De inzet van vrijwilligers is een onderwerp dat in iedere bibliotheek speelt

21

httpswwwbibliotheekwerknlVrijwilligers_in_de_bibliotheekpdf

43

210 Ontwikkelingen in de openbare bibliotheek Samenwerking Bibliotheek VANnU werkt in alle gemeenten samen met partners op het gebied van zorg en welzijn (CJG) voorschoolse voorzieningen (kinderopvang en peuterspeelzalen) educatie (basis- en voortgezet onderwijs) laaggeletterdheid (bibliotheken West-Brabant ROC UWV en WVS) en cultuur (diverse instellingen zoals musea schouwburg en archief of organisaties zoals Stichting Cultuur Moerdijk) Bovenlokaal wordt er samengewerkt in de Brabantse Netwerkbibliotheek (BNB) Dit is een samenwerkingsverband tussen de 19 Brabantse basisbibliotheken en Cubiss Cubiss is een Provinciale Ondersteuningsinstelling (POI) en heeft een rechtstreekse subsidierelatie met de provincie Noord-Brabant Een essentieel doel van de BNB is het creeumlren van een goed toegankelijk netwerk Een plek waar ideeeumln floreren waar informatie en ervaringen worden uitgewisseld en waar kennis wordt gedeeld zodat de gebruikers en de partners van de Brabantse bibliotheken optimaal worden bediend Niet alleen nu maar ook in de toekomst De hoofddoelstelling van de BNB is het stimuleren van de Brabantse kennisinfrastructuur door vanuit de bibliotheekfunctie bij te dragen aan een goed ingerichte publieke informatievoorziening (httpwwwbnbibliotheeknl) Het samenwerkingsverband heeft een gezamenlijk beleidsplan vastgesteld en voert de provinciale projecten mede onder die vlag uit Branche De branchevereniging van en voor de openbare bibliotheken is de Vereniging van Openbare Bibliotheken (wwwdebibliothekennl) Tot slot is er nog de Stichting Certificering Openbare Bibliotheken Deze stichting ontwikkelt en bewaakt kwaliteitsnormen en toetst de kwaliteit van bibliotheekorganisaties aan deze normen door middel van audits (wwwbibliotheekcertificaatnl)

De overheden De overheid is op drie niveaus betrokken bij de basisbibliotheek op gemeentelijk provinciaal en landelijk niveau Gemeente De gemeente is de primaire opdrachtgever van de basisbibliotheek Zij verleent VANnU subsidie Binnen het gemeentelijk beleidskader dat gebaseerd is op eenduidig en samenhangend beleid worden concrete afspraken gemaakt met Bibliotheek VANnU over de te behalen resultaten en prestaties Tussen de gemeenten en Bibliotheek VANnU wordt een tweezijdig contract afgesloten dat nagekomen en geeumlvalueerd moet worden Bibliotheek VANnU ontvangt subsidie op basis van een uitvoeringsovereenkomst op basis van de Algemene Wet Bestuursrecht (AwB) Uitgangspunt is dat wordt gestuurd op inhoud en dat wederzijds afspraken worden gemaakt tussen de gemeente en Bibliotheek VANnU De basis van deze afspraken is

1 De beleidsdoelen die de gemeente nastreeft 2 De diensten en producten die Bibliotheek VANnU levert om aan

die beleidsdoelen te voldoen of een bijdrage te leveren 3 Duidelijke beoordelingscriteria op basis waarvan de prestaties en

(eventuele) resultaten worden beoordeeld en de subsidierelatie wordt afgerekend

Provincie In opdracht van de provincie Noord-Brabant werkt Cubiss samen met de Brabantse bibliotheken aan programmas voor bibliotheekvernieuwing Het werkplan van Cubiss bestaat de komende jaren uit vier projecten

1 Bieb Lab (voorheen Innovatie van de bibliotheekfuncties) 2 Innovatie van de educatieve functie 3 Versterken taalvaardigheid 4 Vergroten mediawijsheid

44

De eerste twee projecten zijn gerelateerd aan de wettelijke taak zoals die is vastgelegd in de Wsob Cubiss voert deze opdracht uit in zeer nauw overleg met de Brabantse bibliotheken De twee andere projecten zijn de uitwerking van een aanvullende provinciale opdracht aan Cubiss Naast bibliotheken zijn ook organisaties binnen het sociale domein en het onderwijs hierbij betrokken als partner Rijk De rijksoverheid is verantwoordelijk voor het functioneren van de openbare bibliotheken als stelsel met als aandachtspunten een vergroting van de doelmatigheid samenhang kwaliteit en pluriformiteit van het stelsel openbaar bibliotheekwerk De Wet stelsel openbare bibliotheekvoorzieningen (Wsob) kortweg de Bibliotheekwet is vanaf 1 januari 2015 van kracht De bibliotheekwet regelt de digitalisering van de openbare bibliotheek en zorgt voor structurele financiering daarvan door de Rijksoverheid In deze wet is vastgelegd dat iedere Nederlander toegang moet hebben tot een openbare bibliotheek zowel in fysieke als digitale vorm Ook zijn de vijf functies en voorwaarden vastgelegd waaraan een openbare bibliotheek moet voldoen (zie ook inleiding jaarverslag) De Koninklijke Bibliotheek (KB) heeft onder de Wsob een regierol gekregen binnen het netwerk van openbare bibliotheekvoorzieningen en de verantwoordelijkheid voor de landelijke digitale bibliotheek en Aangepast Lezen Het KB-beleidsplan 2015-2018 lsquoDe kracht van het netwerkrsquo formuleert de ambities van de KB in breed verband met twee strategische prioriteiten

1 Realiseren van de nationale digitale bibliotheek 2 Het versterken van de nationale en internationale samenwerking

Met de nationale digitale bibliotheek neemt de KB het voortouw in het uitbouwen van de rol en betekenis van de bibliotheek in het digitale domein De landelijke digitale infrastructuur zorgt voor de componenten waarmee alle openbare bibliotheekvoorzieningen deelnemen en gebruikmaken van de diensten van de digitale bibliotheek

Het versterken van de nationale samenwerking is gericht op het verbreden van de betekenis van de bibliotheek In samenspraak met de bibliotheken zelf de provinciale service organisaties de VOB en andere partners geeft de KB invulling aan de stelseltaken regie en advies faciliterende en cooumlrdinerende taken en de aansturing van grootschalige programmarsquos en projecten voor het hele bibliotheekstelsel Onttrekking Gemeentefonds voor aanschaf e-content Vanaf 2015 is het Rijk verantwoordelijk voor de financiering van de centrale aanschaf van e-content voor de openbare bibliotheken Daarvoor onttrekt het Rijk een bedrag aan het Gemeentefonds Dit bedrag stelt de minister van OCampW ter beschikking aan de KB voor de inkoop van e-content De KB koopt vervolgens in op voordracht van de openbare bibliotheken begrensd door het financieumlle kader van het ter beschikking gestelde bedrag Tot 1-1-2015 dragen bibliotheken een bedrag per inwoner af aan de VOB voor de inkoop van e-content het zogenaamde omslaggeld Voor 2014 was dat euro 035 per inwoner Het groeipad en de hoogte van de uitname worden formeel vastgesteld in een overleg tussen diverse ministeries en de VNG Gekozen is voor een scenario van relatieve groei Onttrekking gemeentefonds e-content en consequenties

jaar Bedrag per inwoner Totale uitname VANNU22

2014 035 euro 65456

2015 047 euro 87898

2016 055 euro 102859

2017 063 euro 117821

2018 073 euro 136522

De vijf gemeenten van VANnU gaan verschillend met de uitname om De gemeente Moerdijk houdt het bedrag in van de subsidie de gemeente Halderberge deels en de andere drie gemeenten niet

22

Aantal inwoners op basis van gegevens 2016 187017

45

Digitaal abonnement Per 1 januari 2016 heeft de Koninklijke Bibliotheek een lidmaatschapsvorm toegevoegd aan de bestaande lidmaatschapsvormen van de openbare bibliotheken namelijk de mogelijkheid om gebruik te maken van enkel de digitale voorziening Voor dit lidmaatschap is een tarief vastgesteld van 42 euro per jaar Het aanbod van deze lidmaatschapsvorm en ndashtarief is een stap in de ontwikkeling van het publieke aanbod die past binnen de verdere ontwikkeling van de toegang tot digitale werken in het algemeen De Koninklijke Bibliotheek blijft in gesprek met zowel de openbare bibliotheken als de aanbieders van digitale content om een optimaal aanbod voor de klant te realiseren dat in lijn is met de publieke waarden van de openbare bibliotheek Primair gaat het om het aanbod e-books waarvoor licenties zijn afgesloten met individuele uitgevers secundair gaat het om andere content types (audio databanken etc) Omdat het gebruik van e-books in Nederland nog in ontwikkeling is zowel in relatie tot openbare bibliotheken als in relatie tot het commercieumlle - en ook het illegale - aanbod is de introductie van een digitaal lidmaatschap van de openbare bibliotheek niet een eindpunt in de positionering van het publieke aanbod in dit domein De KB stelt daarom een gefaseerde ontwikkeling van de tariefstructuur voor die flexibel genoeg is om in te spelen op ontwikkelingen in het netwerk en in de markt De Nationale bibliotheekpas en gastlenen Naast het digitale abonnement loopt ook de ontwikkeling van de nationale bibliotheekpas Het project de Nationale Bibliotheekpas ontwikkelt eacuteeacuten pas die burgers toegang geeft tot alle landelijke en lokale (digitale) diensten Op deze manier krijgen zij makkelijker toegang tot de fysieke collectie van alle bibliotheken in heel Nederland Door de invoering van een nationale bibliotheekpas zijn er in de toekomst voor de klant geen verschillende loketten meer met verschillende voorwaarden en dienstverlening Een ander voordeel is de versterking van het merk en het imago van de bibliotheek bibliotheken treden meer naar buiten als eacuteeacuten

netwerk Tot slot zal er ook sprake zijn van efficiency eacuteeacuten stelsel van voorwaarden en keuzemogelijkheden is veel goedkoper en effectiever Bovendien ontstaat er vanuit de gezamenlijkheid de mogelijkheid om op landelijk niveau te kunnen innoveren In januari is onder het motto - Lezen kun je overal lenen nu ook- gastlenen (landelijk) van start gegaan Met gastlenen kunnen bibliotheekleden ook elders in Nederland lenen Daarvoor is een geldig bibliotheeklidmaatschap nodig met een abonnement dat toegang geeft tot gastlenen Gastlenen is een onderdeel van het VOB-project de nationale bibliotheekpas Gezamenlijke innovatieagenda Op 1 januari 2015 is de Wet stelsel openbare bibliotheekvoorzieningen (Wsob) in werking getreden De Wsob gaat uit van een bibliotheekstelsel waarin de drie overheden nadrukkelijk samen de netwerk- verantwoordelijkheid dragen De minister de provinciebesturen en de gemeentebesturen zijn gezamenlijk verantwoordelijk voor een netwerk van openbare bibliotheekvoorzieningen Dit netwerk van openbare bibliotheekvoorzieningen wordt gevormd door

bull de lokale bibliotheken bull de provinciale ondersteuningsinstellingen (POIrsquos) bull de Koninklijke Bibliotheek (KB) voor wat betreft haar taak tot het

in stand houden van de landelijke digitale bibliotheek De Wsob beschrijft de taken van de deelnemers in het netwerk Bij sommige taken raken de verantwoordelijkheden van de verschillende deelnemers elkaar Dat is bijvoorbeeld het geval bij de innovatietaak23 Omdat de verantwoordelijkheid van de gezamenlijke POIrsquos op het gebied van innovatie enerzijds en de cooumlrdinerende taak van de KB anderzijds sterke raakvlakken hebben is bij het bestuurlijk overleg van OCW IPO en

23

Artikel 16 van de Wsob omschrijft als verantwoordelijkheid voor de gezamenlijke POIrsquos2 lsquode ontwikkeling van innovaties ten behoeve van de lokale bibliotheken in overeenstemming met de Koninklijke Bibliotheek in verband met haar cooumlrdinerende taakrsquo

46

VNG samen met VOB SPN en KB de wens ontstaan te komen tot een Gezamenlijke innovatieagenda De Gezamenlijke innovatieagenda heeft als hoofddoel om de vernieuwingskracht van de bibliotheeksector te versterken om zo toegevoegde waarde te kunnen bieden aan burgers en samenleving in lijn met de vijf functies van de bibliotheek Om dat hoofddoel te kunnen realiseren wordt met deze Gezamenlijke innovatieagenda ingezet op

Het aanbrengen van focus door de innovatiekracht te bundelen op een overzichtelijk aantal prioriteiten die breed worden gedeeld door zowel de netwerkverantwoordelijke overheden als het gelaagde bibliotheeknetwerk

Het op gang brengen van een proces van permanente innovatie op deze prioriteiten

Het geven van helderheid over de concrete rolverdeling tussen partijen ndash passend binnen de kaders van de Wsob ndash zodat optimale samenwerking kan ontstaan bij dit proces van permanente innovatie

Met deze Gezamenlijke innovatieagenda als leidraad kunnen overheden vanuit hun verantwoordelijkheid voor het netwerk van openbare bibliotheekvoorzieningen samen met het bibliotheekveld daadkrachtig invulling geven aan het innovatieproces zowel fysiek als digitaal Digihulp via bibliotheken In februari 2016 startte met de ondertekening van een convenant de samenwerking tussen de Belastingdienst en de Koninklijke bibliotheek Doel is om mensen via de lokale openbare bibliotheek ondersteuning te bieden bij het digitaal zaken doen met de overheid Op termijn kunnen burgers bij de bibliotheek terecht voor inhoudelijke hulp over toeslagen en inkomstenbelasting De komende jaren zullen de meeste bibliotheken belastingspreekuren gaan organiseren Inmiddels is een aantal pilots gestart

211 Een blik vooruit

lsquoDe bieb is een aantrekkelijke ontmoetingsplaats geworden waar jongeren en volwassenen graag komen Ze kunnen boeken lenen maar ook een talencursus volgen met een 3D-printer aan de slag gaan of meedoen aan een debat De bibliotheek heeft zichzelf heruitgevondenrsquo Bovenstaande is een citaat uit een brief naar de Tweede Kamer van minister Jet Bussemaker van Cultuur De aanleiding was de verschijning van de eerste bibliotheekmonitor van de KB Het aantal volwassen leden daalde in 2015 maar het aantal jeugdleden nam toe tot 23 miljoen Zij leenden 38 miljoen boeken blijkt uit de monitor In totaal leenden de 156 bibliotheken 73 miljoen fysieke boeken en 4 miljoen e-books uit De vorige hoofdstukken uit dit jaarverslag geven een goed beeld van wat er allemaal in 2016 is gebeurd Bovenstaande tekst had mijn tekst kunnen zijn Ook bij VANnU stijgen de jeugdleden en daalt het aantal volwassen leden De inspanning om de jeugd te bereiken en lezen en leesplezier te bevorderen loont en daar profiteren kinderen hun leven lang van Op de laatste pagina van dit verslag staat een prachtig overzicht van het aanbod en de dienstverlening van VANnU Afhankelijk van de subsidie en de mogelijkheden om samen te werken en door de inzet van onze medewerkers is door VANnU voor de verschillende gemeenten de afgelopen jaren een aanbod gecreeumlerd Naast de specifieke wensen van de gemeenten is de koers van VANnU daarbij altijd leidend De bezuinigingen in de gemeenten Roosendaal en Zundert kosten veel tijd en energie maar bieden ook kansen voor nieuwe dienstverlening VANnU heeft ook de afgelopen jaren succesvolle of kansrijke programmarsquos of formules van de ene gemeente kunnen implementeren in de andere Op die manier profiteren alle gemeenten van het feit dat men afspraken maakt met dezelfde professionele organisatie

47

Alhoewel deze lokale verschillen kleur geven aan het bibliotheekaanbod is er na jaren van bezuinigingen wel een grens bereikt De gemiddelde bijdrage per inwoner is laag VANnU moet en wil op een goede kwalitatieve manier aan haar 5 kernfuncties invulling geven en voorbereid zijn op de toekomst Dat vraagt om ruimte voor innovatie en om een sterke en stabiele organisatie Daar zijn alle aangesloten gemeenten bij gebaad Het voornemen is om in 2017 met de gemeenten een convenant af te sluiten en daarin een aantal basisafspraken op te nemen over de regionale dienstverlening en de toekomst Een convenant wordt gezien als een manier om in gezamenlijkheid verantwoordelijkheid te nemen voor het bibliotheekwerk van de toekomst De vijf wethouders hebben op het verzoek positief gereageerd Naast deze opdracht is er nog een aantal belangrijke opdrachten voor de komende jaren geformuleerd 24 Een belangrijke die ik in dit hoofdstuk nog kort wil delen is de grote opgave op het gebied van HR Eerder in dit verslag is aangegeven dat de bibliotheek een transitie doormaakt verandert en verbreedt Vragen als Hoe zorgen we dat onze medewerkers voldoende zijn voorbereid en toegerust op de toekomst Hoe zorgen we ervoor dat we talenten binnen de organisatie behouden Hoe realiseren we een goede in- door- en uitstroom en Hoe zien we de rol van de vrijwilligers zijn voor de toekomst van VANnU uiterst relevant VANnU moet haar maatschappelijke meerwaarde tegen een achtergrond van teruglopende subsidies vergroten Dit vraagt om nieuwe focus en keuzes een beweging die momenteel in de hele bibliotheeksector gestalte krijgt Deze ontwikkelingen vragen om een nieuwe inrichting van de organisatie die niet alleen een structuurwijziging is maar die met name ook de kaders biedt voor de rolverdeling en de competenties

24

Zelfevaluatie VANNU voor de certificering

waarop in de organisatie met elkaar en buiten de organisatie met partners wordt samengewerkt Om dit te bereiken is eind 2016 besloten om in 2017 een kwalitatieve reorganisatie door te voeren Een andere opdracht waar VANnU voor staat is hoe VANnU haar ambities kan verwezenlijken en innoveren terwijl de financieumlle middelen (de subsidies daling betalende leden) al jaren afnemen Hoe kunnen extra inkomsten worden gegenereerd en waar liggen kansen

Waar we hard aan hebben gewerkt tov de vorige certificering is dat we meer en beter inzichtelijk maken dat we altijd keuzes maken en stappen zetten in het licht van de stip op de horizon die we hebben geformuleerd in ons meerjarenbeleidsplan We deden dat in het verleden ook maar dat was niet altijd zichtbaar We nemen nu de tijd voor planvorming we leggen meer vast we communiceren beter en zorgvuldiger intern en extern We zijn kritisch op onszelf in de evaluatie leren daarvan voor de toekomst en verbeteren daar waar kan Door het gezamenlijk voorbereiden van de aankomende certificering werden we ons nog meer bewust van waar we vandaan komen en naar op weg zijn Van de successen de uitdagingen en de knelpunten We hebben afstand kunnen nemen van de waan van alledag en de tijd genomen om van een afstand naar de organisatie te kijken Onze ambitie is altijd groot geweest en dat zal zo blijven We zijn ons bewust van het feit dat we zelf de regie moeten houden op de ontwikkeling van de bibliotheek naar de toekomst Dat betekent dat we bedreigingen die op ons afkomen voor zover als kan proberen te keren maar ons vooral willen blijven richten op de kansen En die zijn er genoeg en geven energie VANnU blijft investeren in vernieuwing Dat is voor RvT directeurbestuurder en managers de enige juiste koers Mevrouw FD Assink-Aben directeurbestuurder Bibliotheek VANnU

48

Page 3: Jaarverslag Bibliotheek VANnU 2016 · transparante verantwoording over de wijze waarop het toezicht in 2016 is uitgeoefend. Hier wordt achtereenvolgens verslag gedaan van de samenstelling

3

Stichting Bibliotheek VANnU Roosendaal

a ALGEMENE GEGEVENS GEMEENTE ROOSENDAAL CENTRALE VESTIGING BIBLIOTHEEK VANNU Markt 54 4701PH Roosendaal Servicepunt Kortendijk Dijkcentrum 16 4706 LA Roosendaal Servicepunt Tolberg Tolbergcentrum 105 4708 GC Roosendaal Servicepunt Wouw Kloosterstraat 19b 4724 EE Wouw Ophaalpunt Nispen Bergsebaan 8 4709 AN Nispen GEMEENTE MOERDIJK Vestiging Zevenbergen Kasteelweg 3 4761BN Zevenbergen

Servicepunt in het Mauritshuis Grimhoek 15 4797AC Willemstad Servicepunt Fijnaart Pr Irenestraat 1 4793CW Fijnaart Servicepunt Klundert Voorstraat 36 4791HP Klundert Servicepunt Standdaarbuiten Antoniusstraat 6 4758AM Standdaarbuiten GEMEENTE ZUNDERT Vestiging Rijsbergen Koutershof 6 4891CV Rijsbergen Afhaalpunt Bij ons in Zundert Molenstraat 5 4881CP Zundert Uitleenpunt De Willaert Burg Manderslaan 53 4881EH Zundert Uitleenpunt Rijserf Rijserf 1 4891XL Rijsbergen

4

GEMEENTE HALDERBERGE Vestiging Oudenbosch stAnnaplein 3 4731 HN Oudenbosch Servicepunt Hoeven Bovenstraat 16 4741 AV Hoeven Servicepunt Oud Gastel Markt 19 4751 HS Oud Gastel GEMEENTE RUCPHEN Vestiging Rucphen Binnentuin 3 4715RW Rucphen Servicepunt Schijf Zoeksestraat 5a 4721AC Schijf Uitleenpunt basisschool Het Palet De Krijntjes 28 4715AP Rucphen Uitleenpunt basisschool Vinkenbos Hertogstraat 11 4714BZ Sprundel

Servicepunt Mariadonk Hoefstraat 13 4735TA Zegge Uitleenpunt Kerkakkers Burg Voetenstraat 26-63 4715HE Rucphen Uitleenpunt basisschool Sint Martinus Sint Martinusstraat 3 4715AG Rucphen Uitleenpunt basisschool Willibrordus Poppestraat 48 4711EW Sint W

5

Directie Mevr drs FD Assink ndash Aben MBA statutair directeur bestuurder

Raad van Toezicht Mevrouw MG de Wit voorzitter Mevrouw CMA Vissers algemeen lid De heer PRF de Koning algemeen lid De heer MMCJ Suijkerbuijk algemeen lid De heer PFM Mathijssen algemeen lid De heer CF Verlind algemeen lid

6

B 1 Raad van Toezicht Jaarverslag 2016 Bibliotheek VANnU

Bibliotheek VANnU verandert de Raad van Toezicht verandert mee 2016 is het jaar waarin de verandering van Bibliotheek VANnU duidelijker zichtbaar wordt De veranderingen zijn zowel in het werk dat de organisatie doet als in de inrichting van de verschillende locaties zichtbaar Vanuit de vijf wettelijke functies ( ontsluiten van kennis en informatie hulp bij ontwikkeling en educatie leesbevordering organiseren ontmoeting en debat kennismaken met kunst en cultuur) wordt gezocht naar nieuwe manieren om de bibliotheek een bijdrage te laten leveren aan de maatschappelijke opgave van deze en de komende tijd Er wordt actief contact gezocht met groepen burgers en organisaties met als doel hen vanuit de wettelijke functies beter van dienst te zijn en aan te sluiten bij hun behoeften Voorbeelden daarvan zijn het Taalpunt in Zevenbergen het servicepunt in het buurthuis in Wouw de eerste veranderingen in de centrale vestiging Roosendaal nieuwe partners die zich aansloten bij Taal voor het Leven West-Brabant Walk- en Talk bijeenkomsten het Zorginnovatiepunt in Parrotia De Raad van Toezicht volgt deze ontwikkelingen met veel interesse denkt mee en adviseert over mogelijke nieuwe projecten en verbindingen

7

Governance De Raad van Toezicht voert het interne toezicht uit op Bibliotheek VANnU Integriteit en kwaliteit van het toezicht zijn van belang voor de prestaties van de organisatie Daarom werkt de Raad van Toezicht aan deskundigheidsbevordering en wordt het functioneren van de Raad van Toezicht geeumlvalueerd Er wordt gestreefd naar het zoveel mogelijk volgen van de Code Culturele Diversiteit Er wordt op hoofdlijnen gewerkt volgens de Governance Code Cultuur Dit betekent dat beleid uitvoering en verantwoording behoren tot de verantwoordelijkheid van de directeurbestuurder Het toezicht behoort tot de verantwoordelijkheid van de Raad van Toezicht Daarbij hoort een transparante verantwoording over de wijze waarop het toezicht in 2016 is uitgeoefend Hier wordt achtereenvolgens verslag gedaan van de samenstelling en werkwijze van de Raad van Toezicht zelf en de activiteiten in zijn rol als toezichthouder werkgever en adviseur Samenstelling Raad van Toezicht De Raad van Toezicht telde in 2016 6 leden Voor 2 leden gold er nog vanuit de fusie met de bibliotheek ZundertRucphen een specifieke afspraak over de zittingstermijn Deze afspraak was eind 2015 opgeschort omdat er behoefte was aan een nieuw profiel en een overzicht van deskundigheden en competenties In het eerste kwartaal is een nieuw profiel voor de Raad van Toezicht vastgesteld Bovendien is onderzocht welke gewenste competenties en vaardigheden voor een gevarieerd samengestelde Raad van Toezicht nodig zijn Na inventarisatie van de competenties en vaardigheden van de zittende Raad van Toezicht werd duidelijk hoe de toekomstige gewenste samenstelling zou moeten worden Aan de hand hiervan is een nieuw Rooster van Aftreden vastgesteld

Uit dit alles vloeide voort dat twee leden van de Raad van Toezicht aftreden per 01-01-2017 Gezien de lange periode die zij -voorafgaand aan de fusie met de bibliotheek VANnU - bestuurlijk betrokken waren met de voorganger van VANnU hebben de heer Verlind en de heer Mathijsen hun lidmaatschap op 31 december beeumlindigd In december is een oproep geplaatst voor een vacature in de Raad van Toezicht Naast de algemene eisen vanuit het profiel is specifiek gezocht naar mensen in het profiel cultureelinnovatief Mevr Vissers en mevr De Wit vormden samen met de directeurbestuurder de sollicitatiecommissie

Dhr PRF de Koning

Functie Lid

Termijn Eerste termijn tot 01-12-2018

Vergoeding euro 500

Beroep Senior consultant

Nevenfuncties Willis Towers Watson

Deskundigheid Financieumln bedrijfsvoering governance juridisch

Commissie Financieumlle commissie risicoanalyse evaluatiefunctioneren

directeurbestuurder

Dhr P Mathijsen

Functie Lid

Termijn Eerste termijn tot januari 2019 met specifieke afspraak

na overleg tot 01-01 -2017

Vergoeding euro 500

Beroep Financieel manager TES Holding BV

Nevenfuncties

Deskundigheid Financieumln ICT en risk management

Commissie Financieumlle commissie

8

Dhr MMCJSuijkerbuijk

Functie Lid op voordracht van de OR

Termijn Eerste termijn tot 01-01-2018

Vergoeding euro 500

Beroep Zelfstandig re-integratieadviseur Fith BV

Nevenfuncties Lid Raad van Toezicht Nobego dga Eye Four You Lid Raad van Toezicht Pontes Scholengemeenschap Goes Lid Raad van Toezicht Kruisvereniging West- en Midden Brabant

Deskundigheid Register Bedrijfskundige HRM control financieumln

Commissie Verbinding met OR financieumlle commissie

Dhr C Verlind

Functie Lid

Termijn Eerste termijn tot januari 2019 met specifieke afspraak Na

overleg tot 01-01-2017

Vergoeding euro 500

Beroep Ondernemer Praktijk voor interim management

Nevenfuncties Voorzitter Raad van Commissarissen Rabobank de Zuidelijke Baronie Voorzitter VVD afdeling Rucphen Voorzitter Wijkenoverleg Sprundel Lid Denktank Kanteling Sociaal Domein Sprundel

Deskundigheid Bestuur en Toezicht HRM Sales en Marketing Organisatie financieumln

sociaalmaatschappelijkpolitiek Bedrijfsvoering

Commissie

Mevr M G de Wit-Greuter

Functie Interim-voorzitter

Termijn Tweede termijn tot 1 juli 2018

Vergoeding euro 500

Beroep Voormalig wethouder gemeente Moerdijk

Nevenfuncties Lid Raad van Toezicht Netwerk Maatschappelijke Ondersteuning

( MEE SPRING)

Commissaris woningcorporatie Brabantse Waard tot 1 maart 2016

Lid Raad van Toezicht woningcorporatie Woonkwartier na 2 maart 2016

Organisator Cultuurprijs Moerdijk

Penningmeester PvdA Moerdijk

Vicevoorzitter PvdA Brabant

Deskundigheid Openbaar bestuur bestuurlijke processen sociaalmaatschappelijk

cultuur leefbaarheid

Commissie Evaluatiefunctioneren directeurbestuurder

Mw C Vissers

Functie Lid

Termijn Tweede termijn tot 1 juli 2017

Vergoeding euro 500

Beroep Makelaartaxateur ogprojectontwikkelaar

Nevenfuncties Bestuurslid Stichting BeeldR ondernemereigenaar ViAD sl

Deskundigheid Vastgoed Proces- en projectmanagement

Commissie

9

Het vastgestelde Rooster van Aftreden is als volgt Naam aangetreden per aftreden per Dhr P Mathijssen 01-07-2005 01-01-2017 Dhr C Verlind 01-07-2005 01-01-2017 Mw C Vissers 01-07-2009 01-07-2017 Mw Mde Wit 01-07-2010 01-07-2018 Dhr P de Koning 01-04-2014 01-12-2018 herbenoeming 01-12-2022 aftreden Dhr M Suijkerbuijk 01-04-2014 01-01-2018 herbenoeming 01-01-2022 aftreden Werkwijze De RvC werkt op basis van een Jaaragenda die wordt vastgesteld in het voorafgaande jaar Daarin worden de reguliere en wettelijk verplichte onderwerpen zoals de begrotingscyclus ingepland Daarnaast is er af en toe een werkbezoek of er wordt een bijeenkomst bijgewoond waarbij de (individuele) leden van de Raad van Toezicht zich laten informeren of bijscholen over specifieke onderwerpen of nieuwe ontwikkelingen Bijeenkomst Koers 2016 1 Specialisten en MT aanwezig

Reguliere vergaderingen 4 Op basis van de Jaaragenda

Extra vergaderingen 2 Ivm profielschets en matrices competenties en vaardigheden Raad van Toezicht

Jaarafsluiting 1 Tevens afscheid Dhr Mathijsen en Dhr Verlind

Evaluatiefunctionering bestuurder 1 Voorbereiding afgerond gesprek gepland in februari 2017

Financieumlle commissie 3

Overleg met de OR 1 Terugblik naar 2015 digitalisering samenwerking met de bestuurder veranderingen in uitdagingen voor medewerkers

De Raad van Toezicht bracht een werkbezoek aan Theek 5 in Oosterhout om zich te orieumlnteren op mogelijkheden rondom het concept Bibliotheek van de Toekomst De interim voorzitter nam samen met de directeurbestuurder deel aan ldquoDe Queesterdquo een driedaagse bijeenkomst met presentaties workshops werkbezoeken en lezingen over de zoektocht naar de toekomstige betekenis van de bibliotheek in de samenleving Centrale themarsquos waren daarbij Leiderschap Vakmanschap en Publiek Domein Zelfevaluatie De zelfevaluatie was op 14 december 2016 Voorafgaand aan de bijeenkomst is een document met vragen en themarsquos gemaakt Aan de hand daarvan is de zelfevaluatie gedaan De Governance Code Cultuur en de Code Culturele Diversiteit is ook onderwerp van bespreking geweest De belangrijkste uitkomsten waren

Blijven werken aan professionalisering Dit is een punt waaraan altijd gewerkt zal blijven worden Het is onderdeel van alles wat de Raad van Toezicht doet

Onderdelen van de Governance Code zijn beter geiumlmplementeerd Er was veel aandacht voor het ontwikkelen van een nieuw profiel en de daarbij behorende competentiematrix

Structuur van werken is verbeterd maar de Raad van Toezicht wil nog meer proactief werken langer vooruit plannen

Er is veel gedaan aan de scheiding van rollen van Raad van Toezicht en directeurbestuurder De posities zijn helder

De Raad van Toezicht wil meer zicht krijgen op de maatschappelijke meerwaarde van de bibliotheek

10

Risicobeheersing blijft hoog op de agenda van de Raad van Toezicht

De advies en klankbordrol kan prominenter op de agenda in de vergaderingen

De verslaglegging kan nog worden aangescherpt

De RAAD VAN TOEZICHT als toezichthouder werkgever en adviseur Belangrijke instrumenten om toezicht te kunnen houden zijn de begroting kwartaalrapportages managementletter de jaarstukken met bijbehorend accountantsverslag De financieumlle commissie heeft ter voorbereiding van financieumlle stukken enkele bijeenkomsten gehad Zo kan dieper worden ingegaan op details en neemt de kwaliteit van het toezicht toe De financieumlle commissie heeft met de accountant ook de managementletter en de accountantsverklaring besproken Vervolgens worden de stukken in de reguliere vergaderingen besproken De jaarstukken 2015 zijn in de vergadering van maart 2016 besproken in aanwezigheid van de accountant en vervolgens goedgekeurd De begroting 2017 werd goedgekeurd in november 2016 De directeurbestuurder maakt voor iedere reguliere vergadering een overzicht met de stand van zaken van de belangrijkste onderwerpen die spelen in de organisatie Zo blijft de Raad van Toezicht goed op de hoogte Bovendien biedt dit de gelegenheid om de adviesrol van de Raad van Toezicht uit te oefenen Als het nodig is wordt er door de individuele leden van de Raad van Toezicht gevraagd en ongevraagd advies gegeven De grote crisis van de afgelopen jaren heeft Nederland gelukkig achter de rug Het gaat economisch gezien weer beter Er komt meer financieumlle ruimte op verschillende beleidsterreinen bij diverse overheden en organisaties Dat is bij de bibliotheek nog niet zichtbaar De transitie naar een toekomstbestendige bibliotheekorganisatie met een gezonde bedrijfsvoering staat nog steeds onder druk De onzekerheid over subsidies het deels ontbreken van meerjarenafspraken de zeer beperkte

tijd om nieuw beleid en nieuwe producten te ontwikkelen en in de samenleving een plaats te geven dragen daar aan bij De voorgenomen reorganisatie is in 2016 niet doorgezet omdat gaandeweg nieuwe inzichten ontstonden over de contouren van een toekomstbestendige bibliotheek Vooruitlopend op een nieuwe organisatie zijn er op natuurlijke momenten al enkele veranderingen geweest Deze leiden al tot nieuwe inzichten en werkwijzen De Raad van Toezicht zal alert zijn op de noodzakelijke veranderingen We hebben er vertrouwen in dat we met de verbeteringen in onze eigen werkwijze de activiteiten van de directeurbestuurder eacuten de organisatie op het goede spoor zitten Samen met andere partners en inwoners kunnen we zo doorwerken aan een stevige en gezonde bibliotheek van de toekomst

11

12

B 2 Jaarverslag 2016 Stichting Bibliotheek VANnU

21 Inleiding In dit jaarverslag wordt naast een algemene informatieve paragraaf met kwantitatieve en kwalitatieve informatie teruggekeken op het jaar 2016 en worden de belangrijkste ontwikkelingen beschreven In de bijgevoegde jaarrekening 2016 zijn de financieumlle effecten van deze ontwikkelingen zichtbaar De kern van het bibliotheekwerk is lezen leren (educatie) en informeren Al jarenlang maakt bibliotheek VANnU zich hard om de burgers in haar gemeenten1 te informeren te betrekken in de samenleving en hen vrije toegang tot (digitale) informatie te geven Daarnaast is VANnU een belangrijke partner voor het onderwijs op het gebied van de doorgaande leeslijn cultuureducatie en het informatievaardig maken van leerlingen Door maatschappelijke ontwikkelingen en digitale innovaties verandert de manier waarop de functies van de bibliotheek worden uitgevoerd Daarnaast staat VANnU voor een voldongen feit minder subsidie Dit vraagt om een herbezinning waarbij niet de kernfuncties ter discussie staan maar de manier waarop deze worden ingevuld In 2015 is de strategische koers voor de komende jaren in alle lagen van de organisatie besproken en opnieuw beschreven en vastgelegd in een strategisch beleidsplan 2016-2018 Deze koers strategie en doelstellingen zijn richtinggevend geweest voor de activiteiten in 2016

22 Algemeen

1 VANnU is verantwoordelijk voor het bibliotheekaanbod in de gemeenten

Roosendaal Moerdijk Halderberge Zundert en Rucphen

en samenleving als fysiek Bibliotheek VANnU is als basisbibliotheek verantwoordelijk voor het bibliotheekaanbod in de gemeenten Roosendaal Moerdijk Halderberge Zundert en Rucphen Het werkgebied omvat 187017 inwoners In totaal 247 inwoners meer dan in 2015 Werkgebied

Gemeente Aantal inwoners per 1-1-20162 Roosendaal 76960 Moerdijk 36762 Halderberge 29531 Rucphen 22276 Zundert 21488 Totaal 187017 VANnU is verantwoordelijk voor de uitvoering van de kernfuncties van het openbaar bibliotheekwerk Deze zijn 1 Lezen en literatuur 2 Ontwikkeling en educatie 3 Kennis en informatie 4 Ontmoeting en debat 5 Kunst en cultuur Het onafhankelijke karakter de laagdrempeligheid en het grote bereik maken dat de gemeente met de bibliotheek een troef in handen heeft om haar beleidsdoelen te realiseren De subsidiering van de bibliotheek is een strategische investering van de gemeente de bibliotheek is een uitvoeringsinstrument van het gemeentelijk beleid Bepaalt de gemeente formeel WAT zij wil bereiken voor haar burgers Bibliotheek VANnU geeft aan HOE dat het beste kan gebeuren

2 Statlinecbsnl

13

De bieb is overal en altijd dichtbij Bibliotheek VANnU is volop in beweging En zo hoort het ook want de digitale ontwikkelingen en de veranderende vraag vanuit de maatschappij (samenleving) vragen om een nieuwe invulling van de bibliotheekfuncties Bezuinigingen dagen ons uit scherpe keuzes te maken De gemeenten in ons werkgebied leggen verschillende accenten maar gemeenschappelijk zijn de kansen voor de jeugd egraven het toerusten van inwoners om mee te doen in de maatschappij VANnU staat midden in de samenleving Op een laagdrempelige manier brengen we mensen informatie educatie en cultuur samen Natuurlijk door de collectie maar ook door het organiseren van activiteiten en door onze ruimte beschikbaar te stellen We zijn vindbaar op andere plekken zoals in scholen En onze rol in maatschappelijke netwerken benutten we om oplossingen te bieden voor lokale vraagstukken op het gebied van lezen leren en informeren De bibliotheek in de fysieke vestigingen en op school VANnU kiest ervoor de educatieve functie ten behoeve van het onderwijs te verstevigen De bibliotheek richt zich op het aanbieden van een doorlopende leeslijn en een programma mediawijsheid Ook de fysieke bibliotheek blijft een belangrijke rol spelen VANnU richt zich met creatieve oplossingen op het behoud van kwalitatief hoogwaardige (kern-)vestigingen in de 5 gemeenten Daarnaast zijn er in alle gemeenten zogenaamde servicepunten die toegang bieden tot laagdrempelige en betrouwbare informatie en een actuele en gevarieerde collectie Het afgelopen jaar heeft VANnU mede door de bezuinigingen in de gemeenten Roosendaal en Zundert alternatieve voorzieningen gerealiseerd 3 De inzet van vrijwilligers is hierbij van cruciaal belang Hier zal verderop in het verslag nog aandacht aan worden besteed

3 De gemeente Roosendaal heeft in 2015 een forse bezuiniging doorgevoerd Het

voorstel om deze bezuiniging op te vangen wordt in 4 jaar uitgerold (activiteitenplan gemeente Roosendaal 2015-2018) De gemeente Zundert heeft besloten om in 2016 2017 en 2018 op het bibliotheekwerk te bezuinigen

De fysieke bibliotheekvoorzieningen (kern)vestigingen servicepunten en uitleenpunten Op dit moment heeft VANnU vier kernvestigingen in Roosendaal Zevenbergen Rucphen en Rijsbergen In Oudenbosch is de kernvestiging per 1 oktober 2013 gehalveerd en gezien de eisen die gesteld worden aan een kernvestiging voldoet deze niet meer aan de criteria4 In onderstaand overzicht wordt Oudenbosch dan ook getypeerd als vestiging Inwoners uit de omliggende dorpen worden aangemoedigd gebruik te maken van deze vijf (kern-)vestigingen omdat hier het meest complete aanbod van producten en diensten te vinden is Servicepunten zorgen voor behoud van de leefbaarheid in de wijken en kleine kernen Bovendien biedt een servicepunt de klant in de meeste gevallen ruimere openingstijden Het afgelopen jaar maar ook de komende jaren staat het openhouden van de huidige servicepunten in een aantal gemeenten onder andere vanwege de bezuinigingen onder druk In de strategische koers wordt beschreven dat veranderingen in de maatschappij vragen om een nieuwe invulling van de bibliotheekfuncties Het gaat in de bibliotheek niet alleen meer om uitlenen en VANnU kiest voor andere strategische themarsquos zoals focus op jeugd en een leven lang leren Minder middelen dwingen VANnU tot het maken van scherpe keuzes De slogan de bibliotheek is overal en altijd dichtbij impliceert niet dat we overal vestigingen open houden maar dat we door middel van onze activiteiten overal zichtbaar zijn Voor de klassieke uitleenfunctie zijn we op zoek naar alternatieve dienstverlening In 2016 is door VANnU in de gemeente Zundert vanwege de verlaging van de subsidie gekozen voor het stoppen met de dienstverlening in de bestaande servicepunten in Achtmaal en Wernhout en op de drie basisscholen Er zijn afhaalpunten en boekspots voor in de plaats gekomen die door vrijwilligers worden bemand In de gemeente Roosendaal is het servicepunt in Wouw verhuisd en aangepast

4 Beleidsnotitie uitgangspunten bibliotheekvoorzieningen Bibliotheek VANnU

14

De Bibliotheek op Schoolschoolservicepunten Van oudsher zijn er in de verschillende gemeenten kleine bibliotheekvoorzieningen gecreeumlerd op de basisscholen Op de scholen staat een kleine collectie en in een aantal situaties is er voor een paar uur per week een medewerker van de bibliotheek aanwezig om de kinderen te helpen zoeken naar het juiste boek en te ondersteunen bij projecten De visie op wat de bibliotheek op de scholen zou kunnen en moeten bijdragen is echter de laatste jaren enorm veranderd De aandacht is verschoven van het uitlenen van boeken naar het stimuleren van leesplezier leesbevordering en aandacht voor mediawijsheid De bibliotheek kan de school helpen om de resultaten voor taal te verbeteren door in samenwerking met de school kinderen te stimuleren om veel te lezen op school en thuis Kinderen die meer lezen behalen betere resultaten op school Het concept lsquode Bibliotheek op Schoolrsquo (dBoS) is een aanpak rondom onder andere een volwaardige schoolbibliotheek die geborgd is in het beleid van zowel de bibliotheek als de basisschool5 Daarover verderop in het verslag meer Alle gemeenten in het werkgebied van VANnU willen de komende jaren nog meer aandacht vestigen op de jeugd In de gemeente Moerdijk is het schoolbibliotheekwerk van oudsher al onderdeel van het bibliotheekaanbod VANnU is vanaf 2015 in de gemeente Roosendaal bezig met de uitrol van de dBoS De bedoeling is dat eind 2017 op alle scholen in deze gemeente (wijken en kernen) dBoS is uitgerold De gemeente Rucphen heeft in 2016 aangegeven nog meer te willen investeren in de jeugd In het laatste kwartaal van 2016 zijn de gesprekken met de scholen opgestart met de bedoeling in 2017 op alle basisscholen met dBoS te starten In de gemeente Halderberge liggen kansen in de twee Brede Scholen die in 2017 worden gerealiseerd De gemeente Zundert denkt nog na over een investering in dBoS

5 httpdebibliotheekopschoolnl

Bibliotheekvoorzieningen en de bibliotheek op School in de gemeenten Roosendaal Moerdijk Halderberge Rucphen en Zundert per 1-1-2017

gemeente Roosendaal Moerdijk Halderberge Zundert Rucphen

voorziening

kernvestiging Roosendaal Zevenbergen - Rijsbergen Rucphen

vestiging - Oudenbosch -

servicepunt

Kortendijk Fijnaart Oud-Gastel Wernhout Zegge

Klundert Hoeven Achtmaal Schijf

Wouw Standdaarbuiten Zundert

Tolberg Willemstad (allen tot

(tot 1-7) 1-5)

uitleenpunt Nispen

Willemstad -

Zundert

afhaalpunt (vanaf 1-7)

verzorgingshuis Zundert

Rucphen Rijsbergen

schoolservice-puntdBoS

15 22 - - 4

Toezicht Stichting Bibliotheek VANnU heeft een besturingsmodel van een Raad van Toezicht en een statutair directeurbestuurder De Raad van Toezicht bestaat uit 6 leden Het managementteam wordt gevormd door de directeurbestuurder en de managers Frontoffice en Backoffice Ondernemingsraad Bibliotheek VANnU heeft een Ondernemingsraad die bestaat uit 5 leden

15

Bibliotheekvoorzieningen landelijk6

In Nederland bestaat een wijdverspreid netwerk van openbare bibliotheekvoorzieningen Die voorzieningen kunnen vele verschijningsvormen hebben Vestigingen die minimaal 15 uur open zijn servicepunten die tussen 4 en 15 uur open zijn en miniservicepunten met 4 of minder openingsuren bijvoorbeeld uitleenpunten in verzorgingshuizen in banken in supermarkten In al die verschillende vormen loopt de dienstverlening uiteen Een goed geoutilleerde vestiging met 15 openingsuren of meer biedt het volgende dienstverleningsniveau digitale toegang tot de gehele collectie en activiteitenaanbod vraagbemiddeling cultureleliteraire activiteiten aanbod voor scholieren en instellingen studiemogelijkheden Met name in dit soort vestigingen is er sprake van een sterke afname van ruim 300 over de laatste 5 jaar dit is 30 Ze worden veelal vervangen door simpele afhaalpunten vaak door vrijwilligers gerund door onbemande uitleenpunten of schoolbibliotheken (DBoS) Vaak bevinden deze punten zich in een woonzorgcentrum wijkcentrum of school en doen zij alleen dienst als uitleenpunt met een beperkte collectie Studiemogelijkheden activiteiten of vraagbemiddeling ontbreken Ook is er een sterke daling

6 Koninklijke Bibliotheek Bibliotheekstatistiek 2015

waarneembaar van het aantal bibliobushaltes met ruim de helft Juist in de veranderende verschijningsvormen van bibliotheken doen zich bezuinigingen heftig voelen Het fijnmazige netwerk staat onder druk met name in gebieden buiten de grote steden Dit sluit aan bij de ontwikkelingen die VANnU doormaakt

Daar staat tegenover dat bibliotheken steeds meer programmatisch samenwerken met andere lokale (culturele) instellingen al dan niet in een multifunctioneel gebouw zoals een erfgoedinstelling archief kunstuitleen volksuniversiteit of kunstencentrum Hierdoor zijn ze nog beter in staat de vijf wettelijke functies uit te voeren Veel instellingen delen dezelfde doelstelling en richten zich ook op ontwikkeling en educatie van lokale burgers Samenwerking leidt tot versterking

Bibliotheekorganisaties (Bron Gds) per 1 januari

2012 2013 2014 2015 2016

Bibliotheekorganisaties 163 162 160 157 154

Provinciale Service Organisaties 11 10 9 9 9

Vestigingen en hoofdvestigingen minimaal 15 uur open per week

1073 843 810 802 770

Servicepunten 4 tot 15 uur open per week

220 225 209 232

Miniservicepunten minder dan 4 uur open per week

106 87 59 56

Afhaalpunten 14 31 56

Zelfbedieningsbibliotheken zonder bemanning

6 4 4 11

Bibliobussen 26 20 16 10

Bibliobushaltes 499 262 212 141

16

23 VANnU in cijfers

Hieronder vindt u een overzicht van het aantal leden (jeugdleden volwassen leden en overige categorieeumln) en uitleningen van 2010-2016 in alle gemeenten Er is bewust gekozen voor een terugblik in de tijd omdat daarmee duidelijker trends waarneembaar zijn enof er betere conclusies getrokken kunnen worden waar VANnU op in kan spelen Bovendien kan met behulp van deze cijfers ook een landelijke vergelijking worden gemaakt Alhoewel cijfers een beeldtrend weergeven wordt de afgelopen jaren in de verantwoording aan de gemeenten steeds meer de nadruk gelegd op maatschappelijke opbrengsten de zogenaamde outcome in plaats van output Daarbij gaat het niet om de vraag hoeveel boeken er worden uitgeleend en hoeveel leden er zijn maar wat het lezen van die boeken bijdraagt aan het maatschappelijk welzijn Met andere woorden boeken zijn een middel om een doel te bereiken Aantal leden 2010-2016

Gemeente 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 Roosendaal 14764 17802 17546 17703 17201 17488 18631 Moerdijk 7517 8502 8249 8390 8495 8937 8965 Halderberge 5417 6468 6221 5907 5525 5495 5440 Rucphen 3166 3245 3053 2826 2662 2853 3025 Zundert 4720 4437 3911 3099 2990 3083 3134 VANnU totaal 35584 40454 38980 37925 36873 37856 39195

In 2016 is er alleen in de gemeente Halderberge sprake van een klein verlies van leden (55) Het totaal aantal leden in de andere gemeenten stijgt Roosendaal +1143 Moerdijk +28 Rucphen +172 en Zundert +51 Geconcludeerd kan worden dat er sprake is van een stijging tov 2015 (+1339 oftewel 35 ) De stijging van het totaal aantal leden komt geheel voor rekening van de jeugdleden Hier wordt verderop in dit verslag ingegaan

Het aantal burgers dat in 2016 lid is van de bibliotheek is in Roosendaal 242 (in 2015 227) in Moerdijk 244 (in 2015 243) in Halderberge 184 (in 2015 186) In Rucphen 136 (in 2015 129) en in Zundert 146 (in 2015 144) Gemiddeld is 21 (in 2015 203) van de burgers in het werkgebied van VANnU lid van de bibliotheek In Nederland was in 2015 gemiddeld 223 van de Nederlanders lid van de bibliotheek7 Het gemiddelde percentage leden van VANnU is gestegen tov 2015

7 Statlinecbsnl

0

5000

10000

15000

20000

25000

30000

35000

40000

45000

2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016

Aantal leden 2010-2016

Roosendaal

Moerdijk

Halderberge

Rucphen

Zundert

VANnU totaal

17

Volwassen leden en jeugdleden 2010-2016 In onderstaand overzicht lijkt de dalende lijn van het aantal volwassen (betalende) leden gekeerd Dat is echter niet terecht In dit jaarverslag is de categorie ldquooverigrdquo waaronder de instellingenpassen en relatiepassen vallen meegeteld Het gaat in totaal om 832 passen In 2015 waren dit 1075 passen en er is toen voor gekozen deze niet mee te tellen Vanaf dit jaar worden de aantallen opgeteld bij de volwassen leden omdat dit recht doet aan het aantal ledenabonnementen Als we de categorie overig niet meerekenen dan is het aantal betalende leden in 2016 7550 In 2015 was er sprake van 8102 betalende volwassen leden Er is dus sprake van een daling van 68 Aantal volwassen leden 2010-2016

Gemeente 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 Roosendaal 6718 6118 4876 4342 3958 3718 3915

Moerdijk 2978 2542 2195 1863 1694 1589 1663

Halderberge 2359 2216 1792 1478 1255 1148 1088

Rucphen 1009 1073 928 843 773 654 736

Zundert 1968 1850 1491 1283 1104 993 980

VANnU totaal 15032 13799 11282 9809 8784 8102 83828

Landelijk is dezelfde dalende trend voor de volwassen leden zichtbaar Waren er in 2014 in Nederland 1527000 volwassen leden in 2015 zijn dit 1478000 leden Een daling van 49000 leden oftewel 32 Het verloop van de volwassen leden is minder groot dan bij VANnU

De daling van het aantal volwassen leden heeft ook impact op de inkomsten van gebruikers In de strategische koers voor de komende jaren is aandacht voor het verhogen van de inkomsten uit andere middelen

8 Aantallen zijn toegenomen door toevoeging categorie overig

Vanaf 2013 is besloten om de leden die kort daarvoor hadden opgezegd of die hun abonnement wilden beeumlindigen niet alleen te vragen naar de reden van opzegging maar vooral naar hoe VANnU dit had kunnen voorkomen Veel oud-leden geven als reden aan dat het aanbod van de vestiging is verminderd dat men is overgestapt op e-books en tot slot dat men geen tijd meer heeft om te lezen Een belangrijke reden om het abonnement te beeumlindigen is de omvorming van vestigingen naar servicepunten Er is een relatie tussen het aantal vierkante meters (en daarmee de omvang van de collectie) en de tevredenheid om lid te blijven van de bibliotheek Klanten willen graag snuffelen en langer in de bibliotheek verblijven Alhoewel servicepunten een goed alternatief zijn voor een vestiging (ruime openingstijden gemak service) ziet niet elke klant dit in eerste instantie als een vooruitgang De overstap van leden naar het lezen van e-books was tot voor kort reden om de bibliotheek te verlaten

0

2000

4000

6000

8000

10000

12000

14000

16000

2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016

Aantal volwassen leden 2010-2016

Roosendaal

Moerdijk

Halderberge

Rucphen

Zundert

VANnU totaal

18

De afgelopen jaren is het aanbod van e-books na een voorzichtige start (mede veroorzaakt door de moeizame onderhandelingen met uitgevers) uitgegroeid tot een aanbod van duizenden titels Leden kunnen vanaf 1-1-2017 ook alleen een digitaal abonnement afsluiten Landelijk is daar via marketingacties de nodige aandacht aan geschonken VANnU brengt deze ontwikkelingen ook lokaal via de website en nieuwsbrieven steeds opnieuw onder de aandacht van de burgers Tot slot het gebrek aan tijd Achter deze reden blijken vaak andere redenen schuil te gaan Door als bibliotheek persoonlijk in gesprek te gaan met de klant kan verheldering worden gevraagd Soms betreft het een aanname over de toekomst van een servicepunt soms is men verkeerd geiumlnformeerd over het aanbod of men heeft een klacht die niet uitgesproken is Abonnementen Het grootste deel (54) van de volwassenen kiest voor het Lekker lezen abonnement (in 2015 60) Het abonnement Voordelig ontdekken wordt door 17 van de leden gekozen (in 2015 19) en 19 van de volwassen leden kiest voor het Eindeloos genieten abonnement (in 2015 21) en daarmee voor de voordelen van gratis reserveren en een dubbele leentermijn van 6 weken Abonnementsvorm Voordelig

ontdekken Lekker lezen

Eindeloos genieten

Overig Totaal

Totaal 1411 4523 1598 850 8382

instellingsabonnementen relatiepassen en overig

Positief is de forse stijging van de jeugdleden 0-18 jaar met 2134 leden oftewel 74 Een mooi resultaat en in lijn met de koers van VANnU Er is het afgelopen jaar veel geiumlnvesteerd in zowel Boekstart als het concept de Bibliotheek op School De gemeenten Roosendaal en Moerdijk hebben vanuit het speerpunt Jeugd bewust gekozen voor een andere inzet van middelen

De gemeente Rucphen heeft ook aangegeven meer te willen investeren in de jeugd Dat werpt zijn vruchten af Een vergelijking in stijging tussen 2015 en 2016 laat het volgende zien in Roosendaal +1414 (106) in Moerdijk + 238 (34) in Halderberge + 63 (15) in Rucphen + 232 (11) en in Zundert + 187 (94) Aantal jeugdleden 2010-2016

Gemeente 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 Roosendaal 7944 11371 11876 12185 12409 13302 14716 Moerdijk 4476 5771 5922 6210 6375 7064 7302 Halderberge 3047 4199 4344 4230 4106 4289 4352 Rucphen 2083 2106 2045 1904 1812 2057 2289 Zundert 2642 2481 2316 1895 1781 1967 2154 VANnU totaal 20192 25928 26503 26424 22890 28679 30813

0

5000

10000

15000

20000

25000

30000

35000

2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016

Aantal jeugdleden 2010-2016

Roosendaal

Moerdijk

Halderberge

Rucphen

Zundert

VANnU totaal

19

Stabilisatie ledenaantallen meer jeugdleden en minder volwassen leden9 De 156 Nederlandse openbare bibliotheekinstellingen telden in 2015 zorsquon 38 miljoen leden Dat is evenveel als het jaar daarvoor Daarmee lijkt de daling van het totaal aantal leden sinds 2011 tot stilstand gekomen Wel blijft de samenstelling van het ledenbestand in verandering terwijl het aantal personen onder de 18 jaar in de bevolking daalde en het aantal volwassenen groeide werden steeds meer jongeren en steeds minder volwassenen lid van de bibliotheek Het aantal volwassen leden daalde ten opzichte van 2014 met 3 procent naar ongeveer 15 miljoen leden en het aantal jeugdleden tot 18 jaar groeide met 2 procent naar 23 miljoen De jeugdleden maken nu 61 procent van het totale ledenbestand van de bibliotheek uit

Bron CBS KB

Als een van de mogelijke redenen waarom het aantal jeugdleden van de bibliotheek blijft groeien stellen de auteurs dat dit samenhangt met het succes van het in 2008 gestarte leesbevorderingsprogramma Kunst van

9 Koninklijke Bibliotheek Bibliotheekstatistiek 2015

Lezen (Boekstart en de Bibliotheek op school) dat nu een belangrijk onderdeel vormt van het actieprogramma Tel mee met Taal Het bereik van de jeugd in de gemeenten Rucphen en Zundert heeft nu en de komende jaren extra aandacht van het management

Bij VANnU is de gemiddelde verhouding volwassen leden en jeugdleden 21 volwassenen en 79 jeugdleden (afgerond) De daling van de volwassen leden heeft geen impact op het totaal aantal leden maar is wel een signaal VANnU zet actief in op het verhogen van het aantal jeugdleden Dat past helemaal bij de strategische koers en is zichtbaar in het resultaat

Uitleningen

De daling van het aantal uitleningen heeft zich door de jaren heen doorgezet in alle gemeenten (voor 2016 48314 materialen oftewel 55 minder uitleningen) Anders dan voorgaande jaren is in dit aantal het aantal uitleningen van boeken die in de scholen worden uitgeleend niet meegenomen Deze boeken blijven op de scholen staan en zijn niet voor algemeen gebruik Over deze uitleningen hoeft geen leenrecht te worden betaald In totaal is binnen de scholen 86513 keer een boek uitgeleend aantal uitleningen (incl verlengingen))

Roosendaal Moerdijk Halderberge Rucphen Zundert Totaal Verloop

2010 519329 252665 212872 131959 223899 1340724

2011 494491 241354 209293 132458 196959 1274555 -490

2012 467771 224086 192139 113376 159082 1156454 -930

2013 456900 208696 153475 113157 137790 1070018 -750

2014 411480 201034 141451 103869 129474 987308 -770

2015 386641 163560 132197 97043 106078 885519 -1030

2016 361682 159583 124366 90250 101324 837205 -550

20

De terugloop van het aantal uitleningen heeft een aantal oorzaken De belangrijkste verklaring heeft te maken met de afname van het aantal volwassen leden Een andere verklaring voor de daling van uitleencijfers heeft te maken met de abonnementskeuze VANnU kent drie abonnementen Voordelig ontdekken (euro 2750 Lekker lezen (euro 3750) en Eindeloos genieten (euro 5750) Het laatste abonnement biedt een dubbele uitleentermijn van 6 weken waardoor de klant minder vaak de bibliotheek hoeft te bezoeken en dus minder vaak leent Een andere verklaring voor de terugloop van het aantal uitleningen is dat er minder informatieve boeken worden geleend Op dit gebied kunnen bibliotheekleden naast boeken ook gebruik maken van andere mogelijkheden om informatie te verzamelen zoals internet en de verschillende databanken die de bibliotheek beschikbaar stelt Ook de toename van het lenen van e-books speelt een rol Tot slot zien we door het omvormen van vestigingen naar servicepunten ook een terugloop van het aantal uitleningen In een servicepunt is de collectie minder uitgebreid en wordt van de klant gevraagd om meer (digitaal) te reserveren

Toename uitleningen jeugd Het aantal uitleningen voor de jeugd op de scholen is gestegen van 14940 in 2015 naar 86513 in 2016 Dat is in lijn met de uitrol dBoS in de verschillende gemeenten Op de scholen staat een collectie waar de jeugd uit kan kiezen Leerkrachten en de leesconsulent van de bibliotheek stimuleren het lezen van boeken op de scholen Dat neemt niet weg dat de jeugd ook de weg naar de bibliotheek nog steeds weet te vinden De uitleningen die via de bibliotheek plaats vinden staan in de tabel Aantal uitleningen Aantal uitleningen papieren boeken daalde niet verder10 In 2015 zijn er landelijk ruim 734 miljoen fysieke boeken uitgeleend 1 procent meer dan in het jaar daarvoor Het aantal uitleningen van jeugdboeken groeide met 6 procent ten opzichte van het jaar ervoor naar 377 miljoen Het aantal uitgeleende boeken voor volwassenen nam met 3 procent af tot 357 miljoen Daarmee werden in 2015 voor het eerst meer jeugdboeken dan boeken voor volwassenen uitgeleend Uitleningen van fysieke boeken 2005-2015

Bron CBS KB

10

Koninklijke Bibliotheek Bibliotheekstatistiek 2015

0

200000

400000

600000

800000

1000000

1200000

1400000

1600000

2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016

Aantal uitleningen incl verlengingen

2010-2016

Roosendaal

Moerdijk

Halderberge

Rucphen

Zundert

Totaal

21

Voor zowel jeugdboeken als boeken voor volwassenen geldt dat verhoudingsgewijs steeds meer fictie en verhalen en minder non-fictie en ontwikkelingsboeken worden uitgeleend Fictie en verhalen waren in 2015 goed voor 82 procent van alle uitleningen van papieren boeken Uitleningen audiovisuele middelen loopt verder terug In 2015 verhuurden de openbare bibliotheken tezamen 53 miljoen audiovisuele materialen zoals cdrsquos en dvdrsquos Dat is 10 procent minder dan het jaar daarvoor Terwijl het aantal uitleningen van cdrsquos zelfs al voor 2005 daalde geldt dat voor dvdrsquos pas sinds 2013 Zeer waarschijnlijk hangt de afname van dvd-uitleningen samen met de opkomst van video on demand-diensten zoals aangeboden door de grote tv- en internetproviders en bedrijven als Netflix Het totaal aantal landelijke uitleningen (boeken cdacutes dvdacutes audiovisueel en andere materialen) is in 2015 tov 2014 gestegen van 784 miljoen naar 788 miljoen11 Dat is bijna de helft van de materialen dan in 1999 toen er ruim 144 miljoen boeken over de balie gingen Uitleningen zijn geen doel op zich maar een middel om een doel te bereiken Lezen helpt om te ontwikkelen de horizon te verbreden andere werelden te openen Boeken helpen kinderen leeservaring op te doen zodat ze beter gaan lezen en beter kunnen leren Leesbevordering en stimulering van de ontwikkeling zijn de kerntaken van de bibliotheek Voor deze kerntaken zijn 788 miljoen uitleningen relevant want ze dragen bij aan een maatschappij die leert en zich ontwikkelt Voor de jeugdleden geldt dat in samenwerking met het onderwijs kinderen worden gestimuleerd om veel te lezen De vraag is wat het effect is op het aantal uitleningen voor de jeugd Dit zullen we de komende jaren blijven volgen (meer informatie over dit onderwerp staat bij Bibliotheek op school verderop in het verslag)

11

CBS statline

De digitale bibliotheek e-books de vakantiebieb cursussen en meer De reguliere collectie van bibliotheken bestaat uit papieren boeken en andere media Deze worden door de lokale bibliotheken zelf gekocht Daardoor verschillen de collecties van de bibliotheken onderling in grootte (aantal titels) en in titelaanbod Leners kunnen ook boeken uit andere bibliotheken aanvragen Het desbetreffende boek wordt dan opgestuurd naar de bibliotheek van de aanvrager Voor e-books ligt dit anders Doordat de collectievorming van e-books landelijk wordt aangepakt kunnen alle individuele bibliotheken ook de kleinere eenzelfde e-bookcollectie aanbieden Alhoewel bibliotheekleden al sinds 1 januari 2014 e-books kunnen lezen via de bibliotheek is het uitlenen van e-books vanaf 2015 pas echt op de kaart gezet De auteursrechtelijke uitgangspositie van bibliotheken in het digitale domein is fundamenteel anders dan die bij gedrukte boeken Bibliotheken zijn afhankelijk van de rechthebbenden (auteurs en uitgevers) Samen met aanbieders en afnemers onderzoekt de Koninklijke Bibliotheek (KB) die sinds 1-1-2015 verantwoordelijk is voor het e-bookplatform hoe en tegen welke vergoeding e-books het beste kunnen worden aangeboden Uitgangspunt is dat rechthebbenden er niet slechter van worden (geen gemiste verkoop) en dat verkopen worden gestimuleerd Zo wordt gezamenlijk het legaal lezen van e-books bevorderd Het afgelopen jaar heeft de KB voor het eerst cijfers over e-books verzameld in het kader van de gegevenslevering Wsob Hieronder wordt kort ingegaan op de ontwikkeling van het aantal gebruikersaccounts (e-bookaccounts) het bezit van de e-bookcollectie en het aantal uitleningen over 2015 (2016 is op dit moment nog niet beschikbaar) In 2015 werden bijna 86 duizend nieuwe e-bookaccounts aangemaakt via de portal bibliotheeknl Daarmee kwam het totaal aantal bibliotheek leden met een e-bookaccount eind 2015 op bijna 240 duizend uit

22

Hiervan kunnen ruim 234 duizend accounts via de lenersgegevens worden toegewezen aan een specifieke bibliotheek Onderstaande figuur toont het aandeel leden van de bibliotheek dat een e-bookaccount heeft voor Nederland als geheel en uitgesplitst naar provincie In 2015 had ruim 6 procent van de bibliotheekleden een e-bookaccount12 De provincie Brabant zit rond de 6 in de middenmoot Aandeel bibliotheekleden met een e-bookaccount 2015

Omvang e-Bookcollectie 115 duizend boeken Eind 2015 had de Bibliotheek ruim 115 duizend e-books in de collectie Bijna 10 duizend hiervan zijn boeken voor volwassenen en nog geen duizend hiervan zijn jeugdtitels Het resterende deel betreft de boeken van onder meer de Vakantiebieb de eBooks eregalerij en de eBookselectie-app (rechtenvrije e-books)

12

Koninklijke Bibliotheek Bibliotheekstatistiek 2015

Ruim 17 miljoen e-bookuitleningen in 2015 door bibliotheekleden13 Op ruim 55 procent van de accounts (in totaal 130 duizend) werd in 2015 tenminste eacuteeacuten boek geleend Dit percentage is ongeveer gelijk per provincie Van alle e-bookaccounts behoort 85 procent toe aan volwassenen De e-books voor volwassenen werden in totaal ruim 15 miljoen keer uitgeleend De jeugdtitels ruim 144 duizend keer Dit betreffen uitleningen aan personen die lid zijn van een openbare bibliotheek en een e-bookaccount hebben Het totale aantal e-bookuitleningen is daarmee verdubbeld ten opzichte van 2014 toen het aantal e-bookuitleningen uitkwam op ruim 800 duizend Gemiddeld werden er bijna 7 e-books per e-bookaccount uitgeleend in 2015 In 2015 is er gedurende de zomermaanden in de landelijke digitale bibliotheek een flink aantal e-books tijdelijk en kosteloos ter beschikking gesteld via de Vakantiebieb-app De boeken van de Vakantiebieb werden het meest gretig gedownload ruim 22 miljoen keer vaak door personen die geen lid waren van een openbare bibliotheek Voor de Vakantiebieb-app geldt net als voor het andere e-bookverkeer dat de populariteit flink groeide op 31 mei 2015 vlak voacuteoacuter de Vakantiebieb actie van 2015 was de app 400 duizend keer gedownload terwijl de teller op 1 september 2015 na de actie op 629 duizend downloads stond

Eind 2016 is er landelijk opnieuw veel geiumlnvesteerd in het digitale aanbod Zo zijn er onder andere nieuwe online cursussen gelanceerd In eacuteeacuten maand tijd hebben daar landelijk meer dan 8000 leden gebruik van gemaakt Daarnaast zijn er nieuwe titels toegevoegd aan de luisterbieb app En het totaal aantal e-books is in 2016 aangevuld tot 13000 titels

13

Landelijk werden er in 2016 2788769 e-books geleend

23

VANnU e-books en digitale ontwikkelingen In 2016 maakten in totaal 2721 leden van VANnU gebruik van een e-book account Dit is een stijging van bijna 1000 leden ten opzichte van 2015 toen er 1789 e-bookaccounts in gebruik waren In totaal werden door de leden van VANnU 23465 titels geleend Het gaat om gemiddeld 9 titels (afgerond) per lid In het eerste kwartaal van 2016 heeft VANnU meegedaan aan de landelijke e-book campagne waarbij er een klantmailing is verstuurd naar alle leden van VANnU Het doel van de campagne was om landelijk 50000 nieuwe e-bookaccounts te genereren In de maanden januari februari en maart zijn in totaal 45673 accounts aangemaakt Uit de evaluatie van de e-book campagne blijkt dat driekwart van de leden weet dat zij e-books via de Bibliotheek kunnen lezen een kwart maakt er inmiddels ook gebruik van Dit is een toename sinds de vorige meting in oktober 2014 Bovendien zegt de helft van de leden de intentie te hebben om het komende halfjaar via de bibliotheek e-books te gaan lenen E-books vooral aanvulling op lezen van papier In een recent onderzoek van SCP over hoeveel tijd men aan de verschillende media besteed blijkt dat tussen 2013 en 2015 de omvang van het digitale lezen nauwelijks veranderde14 In 2015 is lezen van papier nog veruit favoriet Ook al zijn apparaten en schermen gewoner en wijdverspreider de voorkeur ligt bij lezen dus nog duidelijk bij papier Op een doorsnee dag leest 39 van de Nederlanders van papier en 11 van een scherm Stichting Marktonderzoek Boekenvak (2016) bevestigt ook dat het papieren boek nog niet vervangen is door e-books Zorsquon 90 van de digitale lezers leest e-books naast gedrukte boeken de rest leest uitsluitend via digitale apparaten

14

Media Tijd in kaart SCP den Haag December 2016

Digitale media zijn dus niet alleen een concurrent van het lezen ndash tijd die aan gamen of sociale media wordt besteed kan niet ook aan lezen worden besteed ndash maar vormen door hun complementariteit ook een stimulans doordat ook het lezen zelf deels digitaal wordt (Huysmans 2013) Pressreader VANnU heeft zelf aan haar digitale diensten de Pressreader toegevoegd Een digitale dienst voor het online lezen van nationale en internationale tijdschriften en kranten Thuis en in de bibliotheek heeft men via de Pressreader online toegang tot 6000 kranten en tijdschriften uit meer dan 100 landen in 60 verschillende talen In de laatste 4 maanden van 2016 zijn 799 tijdschriften en kranten door leden en bezoekers online gelezen Afspraak met de mediacoach Bij de bezoekers en leden van VANnU ontstaat er een steeds grotere behoefte aan ondersteuning oa in het gebruik van e-readers en tablets VANnU vindt het belangrijk dat burgers digitaal vaardig zijn Dat betekent ook dat de klant met elk gewenst apparaat digitaal moet kunnen lezen Om de leden daarbij te ondersteunen zijn er in 2015 in de kernvestigingen spreekuren gehouden Na evaluatie van de spreekuren is in 2016 besloten om nog beter af te stemmen op de vraag van de gebruiker en kan men voortaan een afspraak maken met de mediacoach Op deze manier wordt de gebruikers nog beter en sneller ondersteund in het gebruik van de digitale producten en diensten Daarnaast worden er veel vragen telefonisch en per mail beantwoord en kan men ook op de website noodzakelijke info vinden Overgang Wise+ In de zomer is VANnU overgegaan naar Wise+ Dit systeem zorgt ervoor dat het zoeken naar materialen op de website direct gekoppeld is aan de Nationale Bibliotheek Catalogus Alle materialen van heel Nederland zijn daardoor in eacuteeacuten zoekopdracht vindbaar

24

Activiteiten en bezoekers Kennis en informatie worden steeds meer overgedragen en beschikbaar gesteld in de vorm van activiteiten De bibliotheek is een neutrale plek in het publieke domein waar mensen elkaar kunnen ontmoeten en kunnen leren In 2014 zijn in alle openbare bibliotheken in totaal 72000 activiteiten geteld15 In 2015 steeg het aantal naar 82000 keer16

De activiteiten lopen uiteen van inloopspreekuren lezingen literaire schrijfcursussen activiteiten in samenwerking met het onderwijs cursussen (digitale) trainingen tentoonstellingen debatten die de bibliotheek zelfstandig of in samenwerking met partners of (lokale) maatschappelijke organisaties aanbiedt

Voor VANnU past het organiseren van diverse activiteiten als aanvulling op de collectie bij het totale programma (aanbod) In de kernvestigingen wordt op allerlei manieren aandacht besteed aan de terugkerende jaarlijkse campagnes en activiteiten zoals de Boekenweek Maand van de filosofie Maand van het spannende boek Kinderboekenweek Week van de mediawijsheid Week van de alfabetisering Nederland leest en de Nationale voorleeswedstrijden Naast deze activiteiten is er altijd ruimte voor lokale initiatieven Op de website van VANnU in de digitale nieuwsbrieven en op social media is gedurende het jaar 2016 uitgebreid aandacht besteed aan alle activiteiten in alle gemeenten Hieronder wordt een beknopte samenvatting gegeven van een aantal grote en kleine activiteiten Activiteiten waar VANnU daar waar kan altijd samenwerkt met andere partners De activiteiten voor de aanpak laaggeletterden komt verderop in het verslag aan bod (Strategische themaacutes en aanpak laaggeletterdheid)

15

CBS Statline Helft activiteiten bibliotheek gericht op educatie den HaagHeerlen november 2015 16

Koninklijke Bibliotheek Bibliotheekstatistiek 2015

Lezen en voorlezen De landelijke campagne Nederland Leest stond in 2016 in het teken van de democratie VANnU heeft ervoor gekozen om het thema democratie te koppelen aan een ander thema dat bij de bibliotheek past namelijk het gebruik van nieuwe media en betrouwbaarheid van informatie Dit heeft geresulteerd in een debat dat VANnU samen met BN de Stem op 29 november in Parrotia heeft georganiseerd rondom het thema lsquode invloed van sociale media op de democratiersquo Op deze avond zijn vertegenwoordigers vanuit verschillende domeinen waaronder onderwijs overheid welzijn en media met elkaar en het publiek in gesprek gegaan aan de hand van een drietal stellingen Speciale gast van de avond was Sanne Kruikemeier Zij doet als docent politieke communicatie aan de Universiteit van Amsterdam onderzoek naar de online activiteiten van kiezers In Roosendaal heeft VANnU ook deelgenomen aan lsquoRoosendaal in dialoogrsquo volgens de dialoogmethodiek zijn deelnemers vanuit de gemeenteraad jongerenraad en bewoners met elkaar in dialoog gegaan rondom het thema democratie Schrijfster Agnes van Overveld (geboren in Nispen woonachtig in Schijf) gaf zowel in Roosendaal als in Rucphen een lezing over haar boek Windkracht 6 Een boek over doorzetten na tegenslagen niet bij de pakken neer gaan zitten en bovenal kansen zien waar een ander alleen de nadelen van een situatie inziet Op 13 november was op uitnodiging van De Witte Roos Sanne van Heijst te gast Zij sprak over haar boek lsquoPhilips-meisje van Kamp Vughtrsquo Op vrijdagavond 18 november is het jaarlijkse Lezersfeest in de kernvestiging in Roosendaal georganiseerd Dit jaar waren de schrijfsters Annejet van der Zijl en Nintildea Weijers te gast Annejet van der Zijl is een van de bekendste en meest gelezen literaire non-fictieschrijvers van ons land

25

Zij schreef Sonny Boy Anna Bernhard en de Amerikaanse prinses Nintildea Weijers schreef korte verhalen en essays en won met haar debuutroman lsquoDe consequentiesrsquo diverse literaire prijzen Het was een gezellige drukte waarbij volop ruimte was om de auteurs te ontmoeten en te bevragen In de kernvestiging in Zevenbergen zijn ook door het jaar heen diverse lezingen georganiseerd Pim Oosterheert hield in januari een drukbezochte lezing over het leven en het werk van Marten Toonder In de avonturen van Heer Bommel en Tom Poes speelt magie en mystiek een belangrijke rol Er gelden normen en waarden die ons vreemd aandoen Pim Oosterheert vertelde hierover en ging ook in op Toonders unieke taalgebruik en de filosofische achtergronden die in zijn verhalen een rol spelen Peter Geleijns gaf in september een prikkelende introductie op een drietal bijeenkomsten over de zogenaamde lsquozwarte schapenrsquo in de samenleving mensen die hun eigen weg zoeken en vinden en er daardoor vaak net niet bij horen Er wordt vaak negatief over ze gesproken terwijl zij zoveel te bieden hebben omdat zij anders denken en handelen dan de kudde makke schapen

En ook voor de jeugd en de jonge kinderen is er altijd iets te doen In oktober zijn er in alle gemeenten diverse klassenbezoeken en schrijversbezoeken ivm Kinderboekenweek In Rijsbergen is de voorronde van de voorleeswedstrijd in de bibliotheek gehouden In alle kernvestigingen vinden maandelijks voorleesactiviteiten plaats De meeste ouders weten de weg naar de bibliotheek te vinden Exposities In november is door Spirit in Roosendaal over een van de markantste geesten uit de kerkgeschiedenis Hildegard van Bingen een expositie gehouden In Zevenbergen presenteert de fotoclub zich regelmatig in de bibliotheek In Rucphen zijn boeken over iconen gepresenteerd tijdens een tentoonstelling van de Heemkundekring

In Oudenbosch was in juni de tentoonstelling van Carry Ham over originele illustraties van het AVI boekje ldquoJesse en de groentedraakjesrdquo in de bibliotheek te zien En in de zomermaanden de tentoonstelling A la Prima door Renate van Dongen en Nathalie Koeken In Rijsbergen zijn wisselende tentoonstellingen gehouden van de schilderijen van Corrie Evers Sweep Workshops en cursussen De succesvolle en veelgelezen schrijver Jose Vriens gaf op vrijdagochtend 27 mei een workshop in Parrotia Hoe schrijf ik een boek Jose Vriens woont en werkt in Roosendaal In Zevenbergen gaf Froukje Smeding in de week van de spiritualiteit in februari een seminar over dit thema Sari van der Spaan gaf in december een seminar over hooggevoeligheid En de Stichting Cultuur Moerdijk gaf in april in de kernvestiging een cursus Kunstkijken

En verder Op maandagavond 12 december heeft Bibliotheek VANnU in het Alzheimer Cafeacute in het Centrum voor Wonen amp Zorg De Brink een presentatie gehouden over wat de bibliotheek kan betekenen en te bieden heeft voor mensen met dementie hun verzorgers en mantelzorgers en de professionals Op 8 juni was het weer Buitenspeeldag in Zevenbergen Op die dag staat in heel Nederland het buitenspelen centraal De vrijwilligsters van de bieb-speelotheek organiseren de Buitenspeeldag op het plein voor de bibliotheek in Zevenbergen In Oudenbosch was tijdens de Cultuurmaand Halderberge 2016 een Pop-up bibliotheek geplaatst met een collectie boeken rondom het thema Iconen en Symbolen in de Basiliek Op 1 oktober gaf Ans Keijzer (Iconenschildergroep Byzantium) in de bibliotheek uitleg over de geschiedenis van Iconen en de techniek om deze te schilderen

26

24 Belangrijke ontwikkelingen in 2016

Hieronder worden de belangrijkste ontwikkelingen geschetst Het is uiteindelijk maar een kleine greep uit wat er allemaal in een jaar bij VANnU gebeurt Certificering In 2014 is in samenspraak met de sector en de branchepartijen (VOB en VNG) het kwaliteitskader 2014-2017 voor openbare bibliotheken vastgesteld Door deel te nemen aan deze certificeringsronde tonen bibliotheken aan dat zij aan de verwachtingen van hun klanten willen voldoen Audits en de daarop volgende certificering helpen bibliotheken om inzicht te krijgen in hun functioneren en toekomstbestendigheid Daarnaast dragen audits en certificering bij aan een samenhangend bibliotheekstelsel op basis van gelijke waarden uitgangspunten bedrijfsvoering en kwaliteit Na een intensieve periode van voorbereiding voor het schrijven van de zogenaamde zelfevaluatie vond begin oktober een tweetal auditdagen plaats De zelfevaluatie is een belangrijk document dat ter voorbereiding van de audit geschreven is door het MT waarin alle onderdelen van de certificering worden behandeld (leiderschap strategie medewerkers processen middelen netwerk dienstverlening collectie en gemeenten) VANnU kreeg bezoek van twee auditoren die door een groot aantal gesprekken met allerlei betrokkenen een beeld moesten vormen van de organisatie Met name de vraag hoe toekomstbestendig de huidige organisatie is stond centraal De auditoren spraken uiteraard met verschillende medewerkers maar ook met een directeur van een basisschool de voorzitter van de Raad van toezicht een tweetal wethouders en een ambtenaar Deze gesprekken gaven samen met de aangeleverde documenten voldoende vertrouwen om gecertificeerd te worden De auditoren hebben daar in hun rapportage het volgende over geschreven

Op basis van de open gesprekken en de vooraf en ter plekke nog ter beschikking gestelde documenten is een goed beeld verkregen van bibliotheek VANnU Hieruit concluderen de auditoren dat de bibliotheek op ruime wijze aan de certificeringsnormen voldoet De gesproken betrokkenen hebben een eenduidig beeld van de koers van de bibliotheek en van de toegevoegde waarde van VANnU naar de toekomst toe De stip op de horizon grote veranderingen niet schuwend een menselijke maat oog voor de financieumlle aspecten en een duidelijke door de organisatie en stakeholders gedeelde visie op het bibliotheekwerk van nu en de nabije toekomst Dit alles geeft ruim voldoende vertrouwen in de toekomstbestendigheid Vernieuwing netwerk In 2016 zijn de voorbereidingen getroffen voor de vernieuwing van het netwerk voor de organisatie Het oude netwerk (hard- en software) is aan vervanging toe en dat biedt de organisatie de kans om te zorgen dat ook voor de komende jaren het netwerk weer past bij de toekomst en daarmee de vraag van de bezoeker Naast het netwerk zullen ook de lijnverbindingen en de telefonie aangepast of vernieuwd worden Reorganisatie De aanpassingen in de dienstverlening in de gemeenten Roosendaal en Zundert hebben in eerste instantie vooral effect op de Frontoffice en daarmee op de werkgelegenheid (voor verdere info zie ontwikkelingen per gemeente) Begin 2016 zijn de voorbereidingen voor een reorganisatie in gang gezet De uitvoering bleek uiteindelijk niet nodig vanwege het vrijwillige vertrek van een aantal medewerkers

27

25 Ontwikkelingen per gemeente In de inleiding van het jaarverslag is het volgende opgemerkt De subsidiering van de bibliotheek is een strategische investering van de gemeente de bibliotheek is een uitvoeringsinstrument van het gemeentelijk beleid Bepaalt de gemeente formeel WAT zij wil bereiken voor haar burgers Bibliotheek VANnU geeft aan HOE dat het beste kan gebeuren Het strategisch beleidsplan van VANnU is richtinggevend om het HOE te bepalen17 Voordat een stand van zaken per gemeente wordt beschreven zullen de vijf strategische themarsquos uit de koers nog kort worden weergegeven omdat keuzes die gemaakt worden per gemeente altijd in het licht van deze themarsquos moeten worden gezien Dat neemt niet weg dat er altijd sprake is van unieke lokale keuzes De onderwerpen leesbevordering jeugd en aanpak laaggeletterdheid komen vanwege het belang verderop in dit verslag aan de orde In dit hoofdstuk zal ook en overzicht subsidieverloop worden getoond De strategische koers 2016-2018 In het jaarverslag van 2015 is geschetst hoe de kaders voor de komende jaren eruit gaan zien en met welke maatschappelijke en economische trends de bibliotheek rekening moet houden Deze zijn uitgangspunt geweest voor de verdere uitwerking van het strategisch meerjarenbeleidsplan voor de komende jaren Dit plan wordt hieronder beknopt weergegeven in de vijf strategische themaacutes Doelstellingen en effecten staan uitgebreid beschreven in het definitieve plan en in de diverse werkplannen staat de aanpak beschreven De missie van VANnU luidt Jong en oud verleiden met plezier te lezen te leren en zich te informeren

17

Strategisch beleidsplan VANnU 2016-2017 van collectie tot connectie

Focus op jeugd mee kunnen doen en de vernieuwde vorm van bibliotheekfuncties staan de komende jaren centraal in onze strategische koers Dat levert de volgende themarsquos op

1 Van collectie tot connectie van uitleenfabriek naar leren en lezen in de wijk

De traditionele bibliotheekvestiging is niet toekomstbestendig De collectie wordt deels digitaal en er is een groeiende behoefte aan leerplekken en cursusruimte De kernvestiging wordt daarom omgevormd naar een lees- en leercentrum met brede openingstijden dat goed bereikbaar is Servicepunten in wijken en dorpen zullen op termijn verdwijnen om plaats te maken voor collecties en programmarsquos op plaatsen waar veel mensen komen De bibliotheek omarmt (burger)initiatieven met betrekking tot lezen leren en informeren Van ruilbibliotheken en een afhaalpunt in een supermarkt tot voorleescursussen in het buurthuis en een collectie in het gezondheidscentrum De bibliotheek biedt ondersteuning Deze initiatieven spelen een belangrijke rol op het gebied van leefbaarheid bestrijding van eenzaamheid en andere maatschappelijke themarsquos

2 Focus op jeugd Het maakt een groot verschil in het leven van kinderen of ze lezen of niet Onderzoek toont aan dat lezers niet alleen hoger scoren op taalvaardigheid maar ook op schoolsucces en intelligentie Leren begint bij lezen Wie kan lezen en teksten begrijpt kan kennis verwerven en zich ontwikkelen Een goede taalbeheersing zorgt er voor dat kinderen betrokken zijn bij wat er om hen heen gebeurt Door een kwartier te lezen per dag groeit de woordenschat van kinderen Vrij lezen stimuleert leesplezier en daarmee groeit de motivatie om te lezen De bibliotheek verwerkt deze uitgangspunten in haar programmarsquos voor scholen de vestigingen en in de collectie Uiteraard worden kinderen uitgenodigd mee te denken en te organiseren

28

3 Een leven lang leren De wereld verandert snel en om steeds bij te blijven moet je blijven leren Om mensen te stimuleren een leven lang te blijven leren pakt Bibliotheek VANnU de rol van inspirator en facilitator Andere partijen nemen het daadwerkelijke lesgeven op zich In de komende jaren zal VANnU het lokale aanbod bundelen en als wegwijzer fungeren We zoeken daarbij naar de optimale mix van online en op locatie leren van individueel en in groepen leren Om mee te kunnen doen is leren lezen en schrijven van groot belang Voor mensen zelf maar ook voor werkgevers dienstverleners en de maatschappij als geheel Van de Nederlandse beroepsbevolking (16-65 jaar) is ongeveer 12 laaggeletterd In West-Brabant alleen al zijn zorsquon 56000 mensen Dit vraagstuk kan VANnU niet alleen op lossen maar dit doet ze samen met andere partijen (zie ook Aanpak laaggeletterdheid) Lokaal worden deze initiatieven vertaald in concreet aanbod waarbij het Taalnetwerk VANnU een cooumlrdinerende rol speelt Cursussen digitale vaardigheden en Taaloefengroepen worden georganiseerd in de bibliotheek en op andere locaties Veel activiteiten worden begeleid door vrijwilligers

4 Passend vakmanschap De veranderingen in onze samenleving vragen andere vaardigheden van onze medewerkers Netwerken verbindingen leggen samenwerken en goede kennis van de collectie staan centraal Er wordt steeds minder gewerkt in het fysieke bibliotheekgebouw en steeds meer op andere plaatsen met andere mensen binnen netwerken Het uitleenproces is geautomatiseerd De toegevoegde waarde van de medewerker zit in het persoonlijke advies en in de gesprekken met klanten bezoekers en (potentieumlle) samenwerkingspartners

5 Financieringsbronnen Zoals veel openbare bibliotheken staat ook Bibliotheek VANnU voor de uitdaging om verder inhoud te geven aan haar maatschappelijke functie

Aan de ene kant heeft VANnU te maken met een terugloop van inkomsten en aan de andere kant wil en moet de organisatie blijven innoveren oa vanwege de digitalisering de ontwikkelingen rondom de Bibliotheek op school en nieuwe maatschappelijke vraagstukken zoals de aanpak van laaggeletterdheid en eenzaamheid De bibliotheek moet toe naar een nieuwe strategie met alternatieve verdienmodellen en daarbij op zoek naar andere inkomstenbronnen zowel op basis van dienstverlening als op basis van private bijdragen Stand van zaken gemeente Roosendaal In 2016 is de structurele bezuiniging van euro 250000 aan VANnU opgelegd Onderstaande afspraken zijn met de wethouder gemaakt 1 Van de huidige naar een kleinere toekomstbestendige kernvestiging 2 Invoering Bibliotheek op school Bibliotheek op school zet in op het ontwikkelen van lees- taal- en mediavaardigheden van kinderen VANnU bereikt 100 van de jeugd 3 Connectie in alle wijken en dorpen en het gefaseerd sluiten van drie servicepunten Wouw (2016) Kortendijk (2017) en Tolberg (2018) VANnU ontwikkelt passende dienstverlening in alle wijken en dorpen met dienstverlening dichter bij en samen met de burgers In 2016 is veel tijd besteed aan de voorbereidingen voor de verbouwing en herinrichting van de kernvestiging Roosendaal (Parrotia) VANnU vormt samen met Allee Wonen een projectgroep om te komen tot een stedelijke huiskamer met een maatschappelijke insteek In 2016 zijn de eerste schetsen gemaakt maar is vooral veel tijd besteed aan de ontwikkeling van het concept en aan het betrekken van partners De inrichting moet in 2017 Europees aanbesteed worden en de verwachting is dat de realisatie in het derde en vierde kwartaal plaats zal vinden In 2016 zijn er voorsorterend op de veranderingen alvast een aantal aanpassingen gedaan Er is een horecavoorziening gekomen (commercieumlle partij) de ingang is verplaatst en een aantal partijen is intern verhuisd

29

In Roosendaal is de keuze gemaakt om de verschillende servicepunten in de jaren 2015-2018 gefaseerd te sluiten en op zoek te gaan naar andere vormen van dienstverlening in alle wijken en dorpen dichterbij de inwoners en minder gericht op het uitleenproces Wouw is in 2016 het eerste servicepunt geweest wat sloot en er is gezocht naar een alternatief In 2016 lag de focus op behoud van de uitleenvoorziening maar in 2017 ligt de nadruk op het programmeren het gezamenlijk initieumlren van activiteiten voor een diverse doelgroep in aansluiting op de kernfuncties van de bibliotheek Het gedeelde maatschappelijk belang is hierin leidend In 2016 is gestart met het zoeken naar alternatieve dienstverlening in Wouw We zijn daar in gesprek gegaan met de burgers met behulp van de methode ldquodesign thinkingrdquo met als doel de behoeftes op te halen Het gaat hier om een participatief traject met inwoners van het dorp met de dorpsraad met gemeenschapshuis De Geerhoek en met verschillende organisaties en instellingen In een aantal sessies is gezocht naar de onderwerpen die voor het dorp erg belangrijk zijn De opbrengst was op hoofdlijnen behoefte aan lezen en een collectie ontmoeting eenzaamheid aandacht 0-4 jaar en toevoegen van programmering Het concrete resultaat In Wouw is de nieuwe bibliotheek welke per 1-10-2016 in de Geerhoek is gestart Het huidige servicepunt is gesloten Naast een kleine collectie en de mogelijkheid te reserveren en in te leveren is er aandacht voor programmering (met nadruk op 0-4 jaar) en ontmoeting (leestafel tegengaan eenzaamheid) Dit alles wordt vooral door vrijwilligers opgepakt Verder zijn contacten gelegd of verstevigd met het onderwijs en professionele instellingen (voor uitrol dBoS zie verderop in het verslag) En in andere dorpen zoals Heerle en Wouwse Plantage zijn ook diverse alternatieven ontwikkeld en activiteiten opgestart of is geholpen met het opstarten van bijvoorbeeld een ruilbieb (Boekspot)

Begin 2017 zal de evaluatie van het project in Wouw worden afgerond Daarin zullen we de methode (design thinking) om de burgers te betrekken bij de alternatieve dienstverlening evalueren alsmede het resultaat De vraag lsquohoe kunnen we schuiven met de middelen (van traditioneel uitlenen naar jeugd laaggeletterdheid vraagstukken in het sociaal domein) en ze op een goede manier inzettenrsquo blijft relevant Dat geldt niet alleen voor de gemeente Roosendaal maar ook voor de andere 4 gemeenten Bibliotheekwerk in de Roosendaalse wijkendorpen In 2016 is er wederom geiumlnvesteerd in bestaande en nieuwe partners in de wijken en dorpen met als doel taal boeken en leesplezier dicht bij de mensen te krijgen Dit heeft geresulteerd in een breed scala aan projecten en activiteiten in samenwerking met andere organisaties en instellingen Op het gebied van leesbevordering voor volwassenen is er in 2016 opnieuw geiumlnvesteerd in het initieumlren en begeleiden van Boekspots ruilbibliotheken op allerlei plekken waar mensen boeken kunnen naartoe kunnen brengen kunnen lenen en ruilen Dit gebeurde oa in Westrand Wouwse Plantage Wouw en de Westrand VANnU adviseert stimuleert en verzorgt de PR Deze Boekspots vormen tevens een aanleiding om hier met behulp van onze collectie activiteiten omheen te programmeren Dit doen we op verschillende plekken via het nieuwe concept lsquoBieb in de Buurtrsquo Dit was in het Tongerlohuys (jeugd) en Wouwse Plantage (vrouwengroep) Ook hebben we samenwerking gezocht op allerlei themarsquos en vanuit onze kennis en collectie zoals in de Westrand (gezonde voeding) St Elisabeth (Dag van de Ouderen iconenproject) en Heerle (uitleen tijdens vakanties voor jeugd en later ook volwassenen In Wouwse Plantage is een wisselcollectie naar het gemeenschapshuis gebracht met name gericht op eenzame ouderen die elkaar op een vast moment in de week ontmoeten Op deze manier zoekt VANnU naar mogelijkheden om de bibliotheek dichterbij de bewoners te brengen

30

Het andere spoor waarop VANnU resultaten heeft geboekt is in het op de agenda zeten van taalvaardigheid leesbevordering en leesplezier bij anderen Dit begint met het bepalen van gezamenlijke doelen voor een bepaalde doelgroep of een specifieke wijk samen met ons netwerk De bibliotheek draagt haar deskundigheid dan uit aan anderen die vervolgens (mede) de activiteiten uitvoeren Zo hebben we zowel ouderen als jongeren getraind in interactief voorlezen en activiteiten ontwikkeld waarbij kinderen van de basisschool door hen werden voorgelezen Tot slot had VANnU een aanjagende rol naar andere partijen in het kader van de Dag van de Dialoog (SDW ROC Huis van de Westrand) Door onze deelname aan het project CREA in de wijk (Westrand) zijn de lijnen met andere partners kort Hierdoor hebben ook zij verschillende dialoogtafels georganiseerd Zorginnovatiepunt Het Huis van Morgen en Bibliotheek VANnU zijn partners binnen de Alliantie gezondheid en geletterdheid Huis van Morgen heeft de opdracht innovatieve hulpmiddelen die bijdragen aan langer zelfstandig thuis wonen onder de aandacht van een groot publiek te brengen VANnU heeft een informatiefunctie die bijdraagt aan zelfstandigheid en participatie voor inwoners in haar werkgebied Ons Marie biedt een breed scala aan activiteiten voor ouderen Dat heeft geleid tot het in de bibliotheek tentoonstellen en actief onder de aandacht brengen van de hulpmiddelen tbv de doelgroep Ook de wijkzuster en BN De Stem zijn betrokken Cultuurnota Roosendaal In 2016 werkte VANnU mee aan de totstandkoming van de nieuwe cultuurnota voor de gemeente Roosendaal Deze opdracht van de raad aan de wethouder werd gestalte gegeven door een cultuurnetwerk te vormen waar VANnU als vanzelfsprekend deel van uitmaakt

Het netwerk bestaat uit ruim 20 personen en fungeert als een spin in het web om mensen en organisaties op cultureel vlak bij elkaar te krijgen Kunst en cultuur zijn niet het doel op zich maar het middel om samenhang in de gemeente te vergroten en aan te zetten tot nieuwe initiatieven om uiteindelijk op cultureel sociaal economische en educatief gebied de vruchten te plukken Stand van zaken gemeente Moerdijk Het servicepunt Willemstad voorheen gevestigd in het Mauritshuis is in de zomer van 2016 verhuisd naar Buurthuis Irene De ruimte die de bibliotheek in gebruik had in het Mauritshuis kon niet langer gehuurd worden In afstemming met de gemeente is besloten om het servicepunt om te vormen naar een afhaal- en inleverlocatie In Buurthuis Irene vond VANnU een plaats om een alternatieve voorziening te maken Het servicepunt is aangepast in een haal- en brengpunt met aandacht voor het jonge kind (0-4) en voor de ontmoeting (leestafel tijdschriften kranten) In het najaar heeft het college VANnU verzocht om het positieve resultaat van 2015 terug te storten Voor VANnU kwam dit onverwacht en gedurende het overleg met de wethouder bleek dat de afspraken in de subsidieverordening over de opbouw van het eigen vermogen niet duidelijk zijn Daardoor loopt VANnU als organisatie een risico De bestuurder heeft het voornemen om in 2017 samen met de 5 gemeenten waar VANnU verantwoordelijk is voor het bibliotheekaanbod goede afspraken te maken voor de toekomst en deze vast te leggen in een convenant Een sterke en gezonde bibliotheekorganisatie is in het belang van alle vijf gemeenten

31

Stand van zaken gemeente Halderberge Voor de zomer kondigde de Raad aan de subsidie van de bibliotheek en nog een aantal professionele organisaties opnieuw te willen verlagen Op 16 juni heeft VANnU tijdens de commissievergadering de consequenties voor het bibliotheekaanbod geschetst Vanwege het effect op de dienstverlening heeft de Raad besloten om de voorgenomen bezuiniging niet op te leggen en zich opnieuw te beraden op de toekomst In 2017 zullen de twee Brede Scholen in Hoeven en Oud-Gastel gerealiseerd zijn De wethouder heeft aangegeven dat hij vanwege het belang van lezen voor de jeugd de wens heeft dat de bibliotheek daarin wordt gehuisvest Dat heeft consequenties voor het bibliotheekaanbod in de servicepunten in beide dorpen De huidige middelen zijn niet toereikend om beide doelgroepen te bedienen Stand van zaken gemeente Rucphen Ook in de gemeente Rucphen is de aandacht voor leesbevordering bij de jeugd steeds meer speerpunt De wethouder heeft aan VANnU gevraagd om een plan te maken voor een breder aanbod aan de jeugd In 2016 zijn de voorbereidingen getroffen om in 2017 de Bibliotheek op school (dBoS) op de scholen uit te rollen (zie verder aanbod jeugd) Ook in deze gemeente is de aanpak laaggeletterdheid een belangrijk speerpunt Rucphen is samen met Roosendaal de enige plek waar naast Klik amp Tik ook taaloefengroepen hebben gedraaid (zie verder 26 aanpak laaggeletterdheid) Stand van zaken gemeente Zundert Ingegeven door de bezuinigingsopgave van de gemeente Zundert zijn in 2016 de voorzieningen in Wernhout Achtmaal en Zundert aangepast enof gesloten In deze kernen is door VANnU ondersteuning geboden in het opzetten van alternatieven zoals een ruilbieb (Boekspot) in alle drie de kleine kernen (Achtmaal Wernhout en Zundert) en het creeumlren van een afhaallocatie gerund door vrijwilligers

In Zundert is een haal- en brengpunt gerealiseerd in het CCZ De bedoeling is om daar ook activiteiten samen met de partners in Zundert te organiseren In Achtmaal helpen vrijwilligers de burgers om de materialen te reserveren of uit Zundert of Rijsbergen te halen De vrijwilligers kunnen altijd voor eventuele vragen bij VANnU terecht De dienstverlening in Rijsbergen wordt aangepast Er zal minder personeel worden ingezet tegelijkertijd is er aandacht voor programmering samen met andere partners Om dit te kunnen realiseren moeten medewerkers tijd en ruimte krijgen om met de programmering bezig te zijn In 2017 zal gestart worden met een pilot voor de inzet van vrijwilligers op De snelheid waarmee VANnU moest reageren op de bezuinigingen voor de komende drie jaar stond op gespannen voet met het realiseren van alternatieven samen met de burgers In goed overleg met de wethouder is besloten om de planning te verruimen De gemeente heeft een financieumlle tegemoetkoming betaald vanwege het langer openhouden van de servicepunten en het langer continueren van het aanbod op de scholen De dienstverlening in de vorm van het uitlenen op de Zundertse basisscholen is gestopt en VANnU heeft de collecties achtergelaten op de scholen zodat de leerlingen deze nog kunnen gebruiken De wethouder heeft VANnU gevraagd om een plan te maken met het onderwijs voor de leesbevordering in de scholen waarmee hij de bezuiniging van 2017 van euro 25000 zou kunnen terugdraaien Dat is niet gelukt De bedoeling is om dit voor 2018 alsnog voor elkaar te krijgen en de opgelegde bezuiniging terug te draaien en in te zetten voor de jeugd

32

Subsidieverloop 2011-2016 In 2016 zijn de budgetsubsidies in de gemeenten Roosendaal en Zundert verlaagd De gemeente Roosendaal had de verlaging in 2014 reeds aangekondigd maar heeft VANnU de tijd gegeven om een koers voor 4 jaar uit te zetten waardoor de bezuiniging met aandacht voor de inhoud kan worden gerealiseerd De gemeente Zundert heeft na de fusie in 2015 aangegeven de bibliotheek drie jaar op rij een bezuiniging op te leggen In 2016 euro 50000 en in 2017 en 2018 elk jaar euro 25000 Alleen de gemeente Rucphen heeft een indexering toegepast In onderstaande tabel is vanaf 2011 het subsidieverloop te zien Subsidieverloop 2011-2016

Gemeente 2011euro 2012euro 2013euro 2014euro 2015euro 2016euro

Roosendaal 1608501 1608501 1608501 1608501 1608501 1368503

Roosendaal div subsidies

404624 65660 96182 27049 6240 3553

Moerdijk 883503 793100 797000 798130 809188 809188

Moerdijk div subsidies

8921 33785 41280 72705

61562

57319

Halderberge 550811 495730 395730 395730

395730 395730

Halderberge div subsidies

- 44826 26459 51444

54750

50000

Rucphen - - - 428013 434433 440949

Zundert - - - 305052 305052 255052

totaal 3456360 3041602 2965152 3686624 3675456 3380294

incl VVE en landelijke subsidie Vschool

incl subsidie onderwijsachterstanden marktplaats cultuureducatie en (tot 2015) landelijke subsidie Vschool subsidie marktplaats cultuureducatie

Het bedrag dat de gemeenten per inwoner bijdragen verschilt sterk Het aanbod per gemeente daarmee ook Omdat huisvestingslasten een groot verschil kunnen maken wordt in onderstaande tabel het bedrag inclusief en exclusief huisvestingslasten getoond Subsidiebedrag per inwoner 2016

Gemeente incl huisvesting excl huisvesting Roosendaal 1780 1441

Moerdijk 2143 1594

Halderberge 1308 1126

Rucphen 1983 1377

Zundert 1194 1002

26 Aanbod jeugd Boekstart en de Bibliotheek op School De bibliotheken in Nederland hebben ongeveer vier miljoen leden waarvan 61 jeugdleden in de leeftijd van 0 tot en met 17 jaar Kinderen en jongeren zijn dus een belangrijke doelgroep voor de bibliotheken De samenleving is de afgelopen decennia door en door gedigitaliseerd en gemedialiseerd en raakt ook nog altijd verder geiumlnformatiseerd en geiumlndividualiseerd Dit heeft niet alleen gevolgen voor het leesgedrag van de jeugd ook de manier van denken en de vaardigheden waarmee deze groep opgroeit veranderen Hierdoor zullen bibliotheken de jeugd in de 21ste eeuw op een andere manier moeten bereiken interesseren en ondersteunen dan eerder het geval was18 Ook al verandert de doelgroep lezen en toegang tot boeken blijven belangrijke voorwaarden voor het succes van individuen en de samenleving als geheel Bibliotheken behouden in dat verband hun onmisbare taak

18

Bibliotheken en de jeugd in de 21-ste eeuw Brochure KB en Stichting Lezen en Schrijven

33

Met leesbevorderingsprogrammarsquos als Boekstart en de Bibliotheek op school en leesbevorderingsprojecten als De Nationale Voorleeswedstrijd van Stichting Lezen en de KB hebben zij sterke troeven in handen Aanpak VANnU Het bevorderen van lezen en vooral leesplezier kan niet vroeg genoeg in het leven van kinderen beginnen VANnU richt haar activiteiten op de leeftijdsgroep van 0-18 jaar met onderstaande aanpak Boekstart Het leesbevorderingsprogramma Boekstart moedigt ouders aan om hun kinderen zo vroeg mogelijk kennis te laten maken met boekjes met lezen en met de bibliotheek Boekstart richt zich op kinderen van 0 tot 4 jaar Kinderen die op heel jonge leeftijd in aanraking komen met (voor-)lezen en boeken ontwikkelen zich beter zo heeft onderzoek uitgewezen Een vroege ontdekkingstocht vergroot spelenderwijs de woordenschat van het kind en zorgt ervoor dat het kind later meer leesplezier heeft Zo is er minder kans op laaggeletterdheid Leesbevordering richt zich niet alleen op kinderen met een taalachterstand maar op alle kinderen Resultaat Begin 2009 startte Boekstart in vijf vestigingen in Noord-Brabant Begin 2015 deed 99 van alle bibliotheken in Nederland mee (156 van de 157 bibliotheken) Jaarlijks worden in totaal zorsquon 55000 Boekstart-koffertjes meegegeven aan ouders waarmee 323 van de babyrsquos in Nederland werd bereikt In 2016 zijn bij VANnU 324 kinderen ingeschreven als Boekstartlid Ouders Op verzoek van de instellingen in de kinderopvang wordt op bijeenkomsten voor ouders verteld over het plezier en belang van voorlezen

Moerdijk In Moerdijk wordt door de bibliotheek een programma uitgevoerd in het kader van de Voor- en Vroegschoolse Educatie Doel is om de kinderen met een (taal)achterstand te stimuleren zodat ze met een zo klein mogelijke achterstand naar het basisonderwijs gaan Iedere kinderopvangorganisatie doet hier aan mee Hiermee wordt een groot gedeelte van de kinderen in de leeftijd tot 0-4 jaar bereikt Bibliotheek op school PO (Primair Onderwijs) In het programma de Bibliotheek op school werken bibliotheken en scholen structureel samen aan de taalontwikkeling leesbevordering en mediawijsheid van kinderen De bibliotheek maakt afspraken met het onderwijs over de uitvoering van het programma De basis voor samenwerking is het beleid van de school De jaarlijkse doelen bepaalt men samen op basis van gemonitorde resultaten en de jaarlijkse activiteiten worden vastgelegd in een lees- en mediaplan Het volgen van de cursus Open boek door leerkrachten helpt bij het vormgeven van het beleid Met de Bibliotheek op school gaan school en bibliotheek een meerjarige samenwerking aan rondom lezen en mediawijsheid De effecten van de inzet worden jaarlijks door de landelijke monitor gevolgd Deze samenwerking is geborgd in het beleid van zowel school als bibliotheek Een actuele en gevarieerde collectie in de school zorgt voor verrijking van het leesonderwijs Vanuit de bibliotheek ondersteunt een professionele leesconsulent de leescooumlrdinator en het team van de school Daarnaast helpt een digitaal portaal de school bij het zoeken en registreren van boeken het stimuleren van lezen het bijhouden van de leeshistorie en het vinden van betrouwbare informatie Roosendaal De uitrol van lsquode Bibliotheek op schoolrsquo in Roosendaal vordert volgens planning Na de eerste 8 scholen zijn in 2016 de volgende 7 scholen aangesloten de Linde de Klimroos Klaverweide Lavoor de Stappen Baayaert en Talent

34

Basisscholen de Vondel en Wending hebben nu ook een vaste leesconsulent van Bibliotheek VANnU Ruim de helft van de scholen is inmiddels aangesloten In Wouw is samen met scholen de Stappen en Baayaert hard gewerkt om een inspirerende leesomgeving voor de kinderen van de scholen te maken Na sluiting van het servicepunt is de collectie voor de kinderen binnen de school toegankelijk geworden Een voorbeeld van een inspirerende leesomgeving is te vinden op basisschool de Klimroos Deze school heeft ook een Facebookpagina gemaakt om de schoolbieb te promoten httpswwwfacebookcomHieperdeBieb Tijdens de Kinderboekenweek zijn er 41 klassen van de Roosendaals scholen op bezoek geweest Ze namen deel aan het programma lsquoleeselixerrsquo Een speciale drank waarin kinderen hun leesvoorkeur konden mixen en zo genoeg leeshonger en leesvoer zouden hebben tot ze oma en opa waren Moerdijk Alle 22 scholen in de gemeente Moerdijk kunnen gebruik maken van leesbevorderingsprojecten in samenwerking met een leesconsulent van de bibliotheek Dit wordt gedaan in samenhang met de actuele en inspirerende boekencollectie die de scholen jaarlijks van de bibliotheek ontvangen Een voorbeeld van deze samenwerking is het project lsquoTheaterlezenrsquo dat is uitgevoerd op basisschool de Boemerang Basisscholen komen diverse keren per jaar voor groepsbezoeken naar de bibliotheek Halderberge Er is nog geen structurele samenwerking met de scholen Wel hebben een aantal scholen belangstelling voor lsquode Bibliotheek op schoolrsquo Twee leerkrachten van basisschool rsquot Bossche Hart uit Bosschenhoofd hebben de cursus Open Boek gevolgd een bouwsteen van het project Op

basis daarvan worden er jaarlijks een aantal leesbevorderingsprojecten uitgevoerd in deze school Basisschool de Schittering maakt gebruik van de mogelijkheid voor het doen van groepsbezoeken in vestiging Oudenbosch De gesprekken met de wethouder over het aanbod voor de jeugd in de toekomst in de gemeente Halderberge zijn in volle gang Rucphen Met alle 7 scholen in Rucphen zijn gesprekken gevoerd over de invoering van lsquode Bibliotheek op schoolrsquo Op basisschool Vinkenbos was door de leerkrachten de cursus Open Boek al gevolgd en was een up-to-date leesplan aanwezig Hier is gestart met uitvoering van het activiteitenplan en invoering van de Monitor Op basisschool Martinus in Rucphen zijn 3 leerkrachten gestart met de cursus Open Boek deze school heeft de doelen al bepaald De andere scholen zijn in diverse stadia van uitrol van de samenwerking Zundert Met de scholen in Zundert zijn gesprekken gevoerd om te komen tot een basisvoorziening volgens de aanpak lsquode Bibliotheek op schoolrsquo Op basis hiervan is een plan gemaakt wat nog niet helemaal tot overeenstemming heeft geleid Daarom worden de gesprekken in 2017 voorgezet (zie verder 25 Ontwikkelingen per gemeenten) Bibliotheek op school VO (Voortgezet Onderwijs) De succesvolle aanpak van de Bibliotheek op school in het basisonderwijs is aanleiding geweest om het programma uit te breiden naar het voortgezet onderwijs (VO) allereerst naar het vmbo Die uitbreiding biedt de bibliotheken een strategische aanpak voor structureel samenwerken met het voortgezet onderwijs De pijlers zijn collectie lezen en mediawijsheid Iedere pijler heeft een keuzemenu bestaande uit een aantal bouwstenen die oa voortkomen uit bestaande Bibliotheekprojecten oa Biebsearch Leeskr8 en 4You

35

De Bibliotheek op School Het Da Vinci College (Roosendaal) en Bibliotheek VANnU hebben in schooljaar 2015-2016 gebruik gemaakt van de Stimuleringsregeling van Kunst van Lezen tbv de Bibliotheek op School Halverwege het schooljaar 2016 liep deze regeling af Tijdens dit schooljaar hebben school en bibliotheek gewerkt aan het creeumlren van de voorwaarden en er is een leesplan geschreven waarin een stevige basis is gelegd voor een meerjarenplan De onderstaande activiteiten zijn concreet uitgevoerd

Studiemiddag voor docenten Iedere docent taaldocent

Training voor docenten Lezen in het vmbo werkt

Boekencollectie (in de vorm van boekenkisten 303 boeken)

Campagne Nederland Leest Lydia Rood

Vrij lezen in de klas zowel in het vmbo als in het praktijkonderwijs experimenteren docenten met de boekenkisten en vrij lezen

Vakoverstijgend voorlezen oa techniekdocenten en biologiedocenten lezen voor ook in de bovenbouw

VANnU is in gesprek met de school over een vervolg Het Markland college in Zevenbergen maakt al een paar jaar gebruik van Biebsearch Dit is een voorloper van Bibliotheek op School In 2016 hebben in een werkgroep gesprekken plaatsgevonden ter voorbereiding van het programma de Bibliotheek op School In 2017 gaat daadwerkelijk gewerkt worden aan het taal- en leesbeleid en het omzetten van Biebsearch in de Bibliotheek op school Twee docenten van het Markland hebben deelgenomen aan de training Lezen in het vmbo werkt op het Da Vinci college Brugklassers van het Marklandcollege komen regelmatig op groepsbezoek in de bibliotheek

Diverse activiteiten Voor middelbare scholieren worden diverse activiteiten georganiseerd waar VANnU een rol in speelt Een van de activiteiten is het Cultuurfestival Artisjok 2016 voor havo en vwo 4 VO In Roosendaal is de organisatie in handen van de Cultuurcompaan Het thema van dit jaar was Beyond Borders VANNU heeft de samenwerking gezocht met De Witte Roos en boekhandel Het verboden Rijk waardoor de mogelijkheid ontstond om groots uit te pakken en goed aan te sluiten bij het thema In februari hebben 14 schoolfinalisten van 7 scholen (2 per school) deelgenomen aan de voorleeswedstijd Read2me In deze wedstrijd worden leerlingen aangespoord goede jeugdboeken voor te lezen Leerlingen lezen voornamelijk voor uit boeken van de Jonge Jury Een leerling van het Jan Tin Bergen College heeft de Roosendaalse finale gewonnen Tot slot scholen zien de waarde van abonnementen en schoolpassen Ook worden regelmatig projectcollecties afgenomen en vinden er klassenbezoeken en schrijversbezoeken plaats Abonnementen School schoolabonnementen Collectieve

schoolpassen

Da Vinci College

Gertrudis College I 216

Jan Tinbergen College I

Markland College Oudenbosch I

Markland College (Zevenbergen)

II 269

Norbertus College II 211

Munnikenheide college I

Mencia Sandrode I

36

27 Aanpak laaggeletterdheid Laaggeletterdheid is een maatschappelijk probleem waar vaak nog een taboe op rust Ongeveer 13 miljoen inwoners van Nederland tussen de 16 en 65 jaar is laaggeletterd Ze hebben moeite met lezen schrijven en communiceren in het Nederlands En dat terwijl taal steeds belangrijker wordt om zelfstandig te kunnen participeren Denk aan het gebruiken van websites van overheden en bedrijven aan internetbankieren of een sollicitatiebrief schrijven of aan langer zelfstandig kunnen wonen Maar denk ook aan het begrijpen van veiligheidsinstructies op het werk of bijsluiters van medicijnen

Vanuit de Rijksoverheid is daarom gestart met het actieprogramma lsquoTel mee met Taalrsquo[1] In dat programma zetten de ministeries van OCW SZW en VWS samen in op participatie taal als middel om mee te kunnen doen in de maatschappij en op het werk In Tel mee met Taal zijn de preventieve aanpak (het voorkomen van taalachterstand) en de curatieve aanpak (het bestrijden van laaggeletterdheid via scholing) voor het eerst in eacuteeacuten overkoepelend actieprogramma samengebracht Daarbij speelt de regionale netwerkaanpak een belangrijke rol De combinatie van de curatieve en preventieve aanpak van laaggeletterdheid sluit aan bij de opdracht van de bibliotheek bij te dragen aan geletterdheid in brede zin voor jong en oud De bibliotheek heeft al taalaanbod gericht op jonge kinderen (bijvoorbeeld Boekstart) en volwassenen (bijvoorbeeld via taalcoaches lees- en schrijfclubs) Ook opereert de bibliotheek in een lokale maatschappelijke context in contacten met burgers gemeenten onderwijs lokale bedrijven en maatschappelijke organisaties Dit maakt dat de bibliotheek een unieke positie inneemt en in potentie een belangrijke verbindende schakel kan vormen binnen de regionale aanpak van laaggeletterdheid

[1]

httpswwwtaalvoorhetlevennl

In september 2014 is het convenant Taal voor het Leven West- Brabant ondertekend Een samenwerkingsverband tussen ROC Kellebeek VWS ATEA UWV Cubiss St Lezen amp Schrijven en de bibliotheken in West- Brabant om een bijdrage te leveren aan het terugdringen van laaggeletterdheid Inmiddels zijn er zorsquon 30 organisaties aangesloten ook organisaties uit de zorg- en welzijnssector De aanpak van laaggeletterdheid kan niet los worden gezien van maatregelen om taalachterstanden en laaggeletterdheid te voorkomen zoals leesbevordering Daarom is het beleid gericht op leesbevordering en leesplezier een waardevolle aanvulling op het reguliere taalonderwijs en is dit onderdeel van het actieprogramma lsquoTel mee met Taalrsquo Wat doet VANnU VANnU biedt een basisaanbod waarin collectie taalpunten en het taalnetwerk en activiteiten in de Week van de Alfabetisering opgenomen zijn Daarnaast worden bovenop dit basisaanbod trajecten aangeboden in het kader van de uitvoer WEB In 2016 heeft Taal voor het Leven West-Brabant voor het tweede jaar op rij WEB-gelden ontvangen tbv het versterken van werkenden en werkzoekenden In onderstaand overzicht is het basisaanbod opgenomen onder het kopje Activering daarna volgen de trajecten in het kader van WEB Activering basisaanbod

Collectie VANnU heeft een speciale Makkelijk Lezen-collectie voor mensen die moeite hebben met lezen en schrijven Bij de samenstelling van de collectie heeft de bibliotheek gelet op de bruikbaarheid ervan voor de ontwikkeling van taalvaardigheid en maatschappijorieumlntatie De collectie bestaat uit leesboeken op verschillende leesniveaus taalcursussen en informatieve boeken en alle informatie is in eenvoudig Nederlands

37

Taalpunten In 2016 heeft VANnU samen met haar netwerkpartners twee taalpunten opgezet eacuteeacuten loket dat burgers overzicht biedt van het informele formele en non-formele scholingsaanbod op het gebied van taal en digitale vaardigheden in de regio Naast de doorverwijsfunctie bieden de Taalpunten ook laagdrempelige trainingen Aan de hand van een intake wordt de scholingsbehoefte van de deelnemer in kaart gebracht en kan er bijvoorbeeld een training Klik amp Tik worden gedaan Het eerste Taalpunt opende in maart 2016 in de wijk Kalsdonk in Roosendaal en de tweede is op 31 maart in de bibliotheek Zevenbergen feestelijk geopend Na opening van de Taalpunten is er voortdurend aanloop van mensen met taalvragen In 2016 zijn er 34 mensen geholpen enof doorverwezen in Kalsdonk In het taalpunt in Zevenbergen zijn in 2016 totaal 14 mensen geholpen met hun taalvraag

Activering Deelnemers Opmerkingen

Roosendaal 31 Klik amp Tik basis

Taalpunt Kalsdonk (RSD) 34 Intakes

Moerdijk 17 Klik amp Tik basis

Taalpunt Moerdijk 14 Intakes

Halderberge 11 Klik amp Tik basis

Rucphen 9 Klik amp Tik basis

Zundert 7 Klik amp Tik basis

Training herkennen amp doorverwijzen

15 Gezondheidsplein

Kalsdonk

138

Trainingen Op 20 september heeft VANnU aan de partners van het Gezondheidsplein in Kalsdonk een training Herkennen en motiveren laaggeletterden

gegeven

Week van de alfabetisering Samen met haar partners in het West Brabantse Taal voor het Leven organiseerde Bibliotheek VANnU een Lagerhuisdebat tijdens de Week van de Alfabetisering In dit interactieve debat ging men op zoek naar de formule om slim samen te werken eacuteeacuten doel maar met een verschillende motivatie belang of uitgangspunt Wanneer is de samenwerking slim en daarmee effectief Het debat vond plaats in Etten Leur De landelijke week van de alfabetisering viel dit jaar samen met de start van het nieuwe Taaljaar 2016-2017 Samen met de gemeente Moerdijk heeft de bibliotheek een informatieve en interactieve bijeenkomst georganiseerd (5 september 2016) waarin verteld werd over de aanpak van laaggeletterdheid Wethouder Thomas Zwiers gaf het belang van de aandacht voor laaggeletterdheid aan in het bijzonder voor werknemers Daarnaast werd stilgestaan bij het aanbod aan taalactiviteiten in het schooljaar 2016-2017 en het taalnetwerk in de regio Bijzondere aandacht was er voor de rol van vrijwilligers in de taaltrajecten Zonder vrijwilligers is een groot aantal taalactiviteiten niet uit te voeren Taalnetwerk In het Taalnetwerk zijn lokale taalbieders en ndashprojecten vertegenwoordigd zoals Humanitas Vluchtelingenwerk de VoorleesExpress ROC Kellebeek WijZijn Traverse en de STA teams Het netwerk komt onder voorzitterschap van VANnU 2 tot 3 maal per jaar samen om kennis te delen en samen te werken In 2016 heeft dat geleid tot het opstellen van een Taalkaart van Roosendaal (welke aanbieders bieden welke trainingen aan tegen welke voorwaarden) De Taalkaart is inmiddels door de deelnemers in gebruik genomen Verder wordt er veel aandacht besteed aan het werven van taalvrijwilligers VANnU Humanitas Vluchtelingenwerk en WijZijn Traverse bundelden de krachten om via uitingen in de media taalvrijwilligers te werven Dat leidde tot een goed bezochte informatiemiddag op 9 december waar zorsquon 50 geiumlnteresseerden zich meldden

38

Activering WEB trajecten Taaloefengroepen In Rucphen en in Roosendaal organiseert de Bibliotheek VANnU wekelijks taaloefengroepen voor medewerkers van de WVS De werkleiding van de WVS geeft aan dat zij zien dat hun medewerkers echt veranderen sinds zij aan de taaloefengroep zijn begonnen De persoonlijke benadering en begeleiding van de taalvrijwilligers zorgt ervoor dat de cursisten meer zelfvertrouwen krijgen en verrast worden in hun eigen kunnen In totaal hebben in de vijf gemeenten 36 personen deelgenomen Klik amp Tik cursussen Voor alle mensen die moeite hebben om hun weg te vinden op internet biedt de Bibliotheek op de vijf kernvestigingen de cursus Klik amp Tik aan De cursisten worden begeleid door vrijwilligers In 2016 hebben 40 cursisten de cursus met succes afgerond en hiermee hun zelfredzaamheid vergroot Taal amp Arbeidsmarkt Walk amp Talk en Werkmap Walk amp Talk Vanaf oktober organiseert Bibliotheek VANnU maandelijks op elke derde maandag van de maand Walk amp Talk deacute koffiepauze voor werkzoekenden Het is een gratis netwerkbijeenkomst voor en door werkzoekenden In een ongedwongen sfeer maakt men in Bibliotheek VANnU kennis met elkaar krijgt men tips van een professional enof hoort men ervaringen van (ex-)werkzoekenden In 2016 waren de themarsquos Netwerken hoe doe je dat (oktober) Hoe maak je een goed basis CV (november) en Werken in Belgieuml (december) In 2016 hebben 62 belangstellenden deelgenomen aan de bijeenkomsten

Werkmap De dienstverlening van het UWV verloopt digitaal Laagopgeleide en oudere werkzoekenden hebben vaak moeite met het aanvragen van een DigiD en het omgaan met de digitale werkmap van het UWV In 2016 hebben 32 deelnemers een training gevolgd om hun vaardigheden op dit gebied te verbeteren

Monitoring In januari 2017 verscheen de landelijke Monitor Digitale Vaardigheden 2015-2016 uitgevoerd door Next Value in opdracht van de Koninklijke Bibliotheek In deze monitor waar VANnU aan meegewerkt heeft wordt gekeken naar de resultaten van de digitale trajecten en worden deelnemers bevraagd In de algemene conclusies en aanbevelingen worden de volgende zaken aangegeven en door VANnU opgepakt 1 Zoek samenwerking met doorverwijzers VANnU heeft dit geborgd op regionaal niveau door Taal voor het Leven West-Brabant en lokaal via het Taalnetwerk Werk met vrijwilligers VANnU werkt sinds 2014 met taalvrijwilligers zij worden getraind door ROC Kellebeek enof St Lezen en Schrijven 2 Voorkom een te vrijblijvende leeromgeving door actief samen te werken met bijvoorbeeld de WVS worden deelnemers gestimuleerd om actief deel te nemen 3 Probeer maatwerk te bieden en verwijs door naar vervolgtrajecten sinds 2016 worden in de Taalpunten intakes afgenomen door taaldocenten van ROC Kellebeek daarmee wordt de doorverwijzing nog meer maatwerk Ten slotte werd de deelnemers gevraagd naar hun tevredenheid over de trainingen 37 deelnemers hebben meegewerkt aan de monitor Door de samenwerking met ROC Kellebeek in 2016 verder vorm te geven is er meer aandacht gekomen voor deskundigheidsbevordering van de taalvrijwilliger en is de doorstroom van deelnemers toegenomen Daarmee wint de West-Brabantse aanpak aan duurzaamheid

39

28 Werkzaamheden Marktplaats Cultuureducatie 2016 Bibliotheek VANnU is verantwoordelijk voor de Marktplaats Cultuureducatie in de gemeenten Halderberge en Moerdijk De doelstelling van de Marktplaats is Een netwerk en samenwerking tussen aanbieders van cultuur en het onderwijs creeumlren zodat de jeugd meer in aanraking komt met kunst en cultuur en zich daardoor beter kan ontwikkelen De cooumlrdinator Marktplaats Cultuureducatie heeft in 2016 de volgende taken uitgevoerd

inventariseren van de vraag op het gebied van cultuureducatie van het onderwijs (PO en VO)

inventariseren van de vraag op het gebied van cultuureducatie voor en naschoolse opvang inventariseren van de mogelijkheden van de culturele aanbieders

culturele aanbieders meenemen in de lsquotaalrsquo van het onderwijs

het uitbreiden en verstevigen van het lokaal cultuur-educatief netwerk

samenwerken met de intermediairs van regiorsquos West Brabant

afstemmen van vraag en aanbod Het Kunstmenu wordt afgenomen door alle Halderbergse scholen en elf scholen uit de gemeente Moerdijk Het wordt aangeboden in samenwerking met CultuurCompaan (gemeente Roosendaal) en bestaat uit activiteiten van lokale (professionele aanbieders uit de gemeente) regionale (professionele aanbieders uit de provincie) en landelijke culturele instellingen De leerlingen maken op deze manier kennis met de drie domeinen van Cultuureducatie (in huis met de culturele omgeving en uit de grote wereld) Verder nemen de scholen deel aan diverse naschoolse activiteiten (verlengde schooldag) en vinden er diverse losse culturele projecten op de scholen plaats

De cooumlrdinator ondersteunt culturele instellingen kunstenaars en het onderwijs mbt actuele ontwikkelingen op het gebied van cultuureducatie Zij organiseert netwerkbijeenkomsten voor de interne cultuurcooumlrdinatoren (ICCrsquoers) biedt scholing aan en geeft de ICC cursus in West- Brabant Daarnaast worden er cursussen aangeboden voor culturele aanbieders zodat ook zij meegaan in de huidige ontwikkelingen op het gebied van cultuureducatie De cooumlrdinator cultuureducatie is tevens intermediair voor de scholen mbt de rijksregeling Cultuureducatie met Kwaliteit (2013 ndash 2016) een opdracht die middels de Cultuurloper wordt uitgevoerd Hierbij wordt nauw samengewerkt met de Provinciale instelling Kunstbalie Aan de regeling nemen 5 scholen uit de gemeente Halerberge en 7 scholen uit de gemeente Moerdijk deel VANnU werkt regionaal en dat vertaalt zich ook in de Marktplaats Cultuureducatie waar het onderhouden van contacten met andere marktplaatsen en buurgemeenten vanzelfsprekend is De cooumlrdinator neemt deel aan het zogenaamde Regionaal Overleg Marktplaatsen (ROM) en een Provinciaal Overleg Het doel is om gezamenlijke activiteiten voor de regio West- Brabant te organiseren Er wordt samengewerkt met de cooumlrdinator Brede Scholen en cooumlrdinator Sport van beide gemeenten Ook vindt er steeds meer samenwerking plaats met de schoolbesturen Stichting Openbaar Onderwijs West-Brabant is een bovenschools traject gestart op het gebied van cultuureducatie met oa de intermediairs van de gemeente Roosendaal en HalderbergeMoerdijk Tot slot neemt de cooumlrdinator zitting in de werkgroep Cultuurmaand (septemberoktober) van de gemeente Halderberge Zij richt zich vooral op de activiteiten voor het onderwijs

40

29 Personeel en Organisatie

Per 31-12-2016 heeft VANnU 3885 FTE in dienst In totaal gaat het om 74 medewerkers De groei in ftersquos (145) heeft met name te maken met de uitrol dBoS en toename van leesconsulenten waarover eerder in dit verslag is gesproken In de Frontoffice is het aantal uren door oa sluiting van servicepunten in de gemeente Zundert en aanpassingen van het servicepunt in Wouw afgenomen

De leeftijdsopbouw van de medewerkers Van alle medewerkers bij VANnU is 95 jonger dan 40 jaar Het percentage medewerkers tussen de 40 en 50 jaar is 135 54 van de medewerkers is tussen de 50 en 60 jaar en het percentage 60+ is 23 VANnU heeft tov de landelijke leeftijdsopbouw een hoger percentage 50 plussers Dat betekent dat er goed moet worden nagedacht over de instroom van jongere medewerkers om de uitstroom voor de komende jaren op te kunnen vangen Dat is een lastig vraagstuk omdat bij een reorganisatie de jongere medewerkers vaak degenen zijn die door middel van afspiegeling moeten vertrekken Het komend jaar zal dit onderwerp opnieuw op de agenda staan van directie en OR omdat het vraagt om een

visie over hoe het toekomstig personeelsbestand eruit moet komen zien en hoe de organisatie zich daarop kan voorbereiden

Personeelsverloop in- door- en uitstroom In totaal zijn er in 2016 acht medewerkers ingestroomd waarvan

projectmedewerker vernieuwing netwerk

1 cooumlrdinator Frontoffice

1 controller

1 medewerker communicatie

2 leesconsulenten 4-12

2 ondersteuners leesconsulenten

stagiaire19 Daarnaast zijn er zes medewerkers uit dienst getreden waarvan

1 ondersteuner leesconsulenten

3 opruimhulpen

2 informatiemedewerkers

19

De stagiaire is in augustus voor een aantal uur als medewerker communicatie aangesteld

0 10 20 30 40 50

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

totale FTE

totale FTE

0

10

20

30

40

50

60

15-30 30-40 40-50 50-60 60+

pe

rce

nta

ge

Leeftijdsopbouw in percentages

VANnU

st Bibliotheekwerk

landelijk

41

Jubilea In 2016 waren er twee jubilarissen Een medewerker was 40 jaar in dienst en een 25 jaar in dienst bij VANnU

Ziekteverzuim Het gemiddelde verzuimpercentage in 2016 bedroeg 32 De ziekte frequentie is 09 Het ziekteverzuim is ten opzichte van 2015 gedaald (587) Onderstaande grafiek toont het verzuimverloop in 2016 Duidelijk is dat het verzuimcijfer vooral wordt beiumlnvloed door een aantal langdurig zieken Het ziekteverzuim is in lijn met de landelijke trend 20 Ziekteverzuim 2016

20

CBS statline cultuur sport en recreatie geeft over de eerste drie kwartalen van 2016 een gemiddeld percentage aan van 32

Scholing VANnU vindt het belangrijk om haar medewerkers zo goed mogelijk voor te bereiden op het bibliotheekwerk van de toekomst In de strategische koers 2016-2018 staan de kernkwaliteiten collectioneren programmeren en netwerken centraal Om medewerkers de kans te geven deze competenties verder te ontwikkelen heeft VANnU in 2016 verschillende stappen gezet In het fusieproces is afgesproken dat er in de front office toegewerkt zou worden naar minder functies De functie van medewerker klantenservice is komen te vervallen en alle medewerkers die het betrof zijn opgeleid tot informatiemedewerker Een groep van 16 medewerkers heeft een opleidingstraject van 6 maanden doorlopen wat leidde tot een certificaat voor iedereen en een benoeming tot informatiemedewerker Alle front office medewerkers hebben in de zomer een training gevolgd over de digitale diensten van VANnU Hierbij kwam het gebruik van de e-books aan de orde en uitleg en gebruik van de verschillende bibliotheek apps digitale bibliotheek bronnen Daarnaast is er extra toelichting gegeven op het gebruik van Bicat het bibliotheekinformatiesysteem Na afloop van de training waren de medewerkers op de hoogte van het volledige aanbod en beter in staat om gebruikers te informeren en vragen te beantwoorden over het brede aanbod van digitale diensten

In 2016 is door alle medewerkers verder gewerkt in de themagroepen om de kerncompetenties concreet gestalte te geven Een doel in 2016 was ook om de medewerkers uit ZundertRucphen aan te laten sluiten bij deze manier van werken Opgemerkt moet worden dat hier in 2017 nog een aantal stappen in gezet moet worden De themagroepen biedt medewerkers de mogelijkheid om het netwerken het vormen van themacollecties en het bedenken van een bijpassend programma uit te proberen te oefenen en hiervan te leren In de praktijk blijkt dit meer of minder goed te slagen afhankelijk van het thema

0

20

40

60

80

100

120

140

160

180

verzuim kort0-7 dagen

verzuimmiddellang 8-

42 dagen

verzuim lang43-365 dagen

aantal ziektedagen

aantal medewerkers

42

Een aantal themagroepen heeft in 2016 tastbare resultaten weggezet Zo is er een pop-up bieb in winkelcentrum De Roselaar verschenen een pop-up in de basiliek in Oudenbosch zijn er verschillende voorleesactiviteiten geweest door het hele werkgebied zijn er contacten gelegd en presentaties geweest bij een aantal Alzheimer-cafeacutes en vonden andere activiteiten plaats zoals een Boekenproeverij in Zevenbergen Uiteraard werd er door de themagroepen ook aandacht besteed aan de landelijke leesbevorderingscampagnes zoals de (kinder)Boekenweek en Nederland Leest

Inzet vrijwilligers in de branche Stichting BibliotheekWerk is in 2015 door het Centraal Overleg Arbeidsvoorwaarden Openbare Bibliotheken gevraagd een inventarisatie uit te voeren van de inzet van vrijwilligers in de branche Van de 124 ondervraagde bibliotheken geeft 92 procent aan dat zij met vrijwilligers werken In bijna de helft van deze bibliotheken zijn op dit moment meer vrijwilligers werkzaam dan medewerkers met een arbeidsovereenkomst Wel worden zij vaak een beperkt aantal uren per week ingezet Wanneer een bibliotheek niet met vrijwilligers werkt is dit over het algemeen een principieumlle beslissing Over het algemeen voeren vrijwilligers in bibliotheken verschillende taken uit Een belangrijke taak is de bezorging van materialen aan huis Daarnaast worden vrijwilligers ook regelmatig ingezet als gastheer of gastvrouw en ondersteunen ze regelmatig bij de uitvoering van verschillende publieks- en promotieactiviteiten in de bibliotheek Ook zijn er werkzaamheden die minder frequent door vrijwilligers worden opgepakt Dit geldt bijvoorbeeld voor het adviseren over de ontwikkeling van de collectie het plaatsen van de collectie en het presenteren van collectieonderdelen als ondersteuning bij een project of activiteit Ruim driekwart van de bibliotheken met vrijwilligersbeleid heeft beleid vastgesteld over de scholing en begeleiding van vrijwilligers In de praktijk blijkt echter dat er minder vaak concrete initiatieven zijn om vrijwilligers de mogelijkheid te bieden zich verder te ontwikkelen

Als er een initiatief aanwezig is is dit doorgaans gericht op het aanbieden van scholing21 Inzet vrijwilligers VANnU Met het oog op de bezuinigingen en de veranderende rol van bibliotheken vraagt het vrijwilligersbeleid veel tijd en aandacht van directie managers en ondernemingsraad Sinds de fusie in 2015 met de bibliotheek ZundertRucphen heeft VANnU te maken met vrijwilligers in het uitleenproces In Rijsbergen en Rucphen was men gewend te werken met vrijwilligers in de rol van gastvrouw terwijl in het VANnU werkgebied van voacuteoacuter de fusie alleen gebruik werd gemaakt van expert-vrijwilligers (bv voor de speelotheek en voor cursussen zoals Klik en Tik) Met de realisatie van de nieuwe voorziening in Wouw is gekozen voor de inzet van vrijwilligers in de ondersteuning bij het uitlenen De vrijwilligers zorgen voor een opgeruimde ruimte voor een prettige ontvangst en ondersteunen in het gebruik van de zelfservice-apparatuur In 2016 is veel aandacht geweest voor de wijze waarop de vrijwilligers ingezet worden in de organisatie en de gesprekken over dit onderwerp zullen ook in 2017 voortgezet worden Uiteraard speelt de OR hierin een belangrijke en verbindende rol In 2016 werden ook de voorbereidingen getroffen voor een pilot in Rijsbergen die in januari 2017 van start gaat Het doel is om de inzet van vrijwilligers in het uitleenproces verder uit te werken de samenwerking tussen de vrijwilliger en de betaalde kracht helder vorm te geven en te beschrijven wat het vakmanschap voor het bibliotheekwerk lsquonieuwe stijlrsquo inhoudt Om kennis en kunde te delen en ervaringen uit te wisselen maakt de cooumlrdinator vrijwilligers deel uit van een (Brabantse) overlegstructuur met andere cooumlrdinatoren De inzet van vrijwilligers is een onderwerp dat in iedere bibliotheek speelt

21

httpswwwbibliotheekwerknlVrijwilligers_in_de_bibliotheekpdf

43

210 Ontwikkelingen in de openbare bibliotheek Samenwerking Bibliotheek VANnU werkt in alle gemeenten samen met partners op het gebied van zorg en welzijn (CJG) voorschoolse voorzieningen (kinderopvang en peuterspeelzalen) educatie (basis- en voortgezet onderwijs) laaggeletterdheid (bibliotheken West-Brabant ROC UWV en WVS) en cultuur (diverse instellingen zoals musea schouwburg en archief of organisaties zoals Stichting Cultuur Moerdijk) Bovenlokaal wordt er samengewerkt in de Brabantse Netwerkbibliotheek (BNB) Dit is een samenwerkingsverband tussen de 19 Brabantse basisbibliotheken en Cubiss Cubiss is een Provinciale Ondersteuningsinstelling (POI) en heeft een rechtstreekse subsidierelatie met de provincie Noord-Brabant Een essentieel doel van de BNB is het creeumlren van een goed toegankelijk netwerk Een plek waar ideeeumln floreren waar informatie en ervaringen worden uitgewisseld en waar kennis wordt gedeeld zodat de gebruikers en de partners van de Brabantse bibliotheken optimaal worden bediend Niet alleen nu maar ook in de toekomst De hoofddoelstelling van de BNB is het stimuleren van de Brabantse kennisinfrastructuur door vanuit de bibliotheekfunctie bij te dragen aan een goed ingerichte publieke informatievoorziening (httpwwwbnbibliotheeknl) Het samenwerkingsverband heeft een gezamenlijk beleidsplan vastgesteld en voert de provinciale projecten mede onder die vlag uit Branche De branchevereniging van en voor de openbare bibliotheken is de Vereniging van Openbare Bibliotheken (wwwdebibliothekennl) Tot slot is er nog de Stichting Certificering Openbare Bibliotheken Deze stichting ontwikkelt en bewaakt kwaliteitsnormen en toetst de kwaliteit van bibliotheekorganisaties aan deze normen door middel van audits (wwwbibliotheekcertificaatnl)

De overheden De overheid is op drie niveaus betrokken bij de basisbibliotheek op gemeentelijk provinciaal en landelijk niveau Gemeente De gemeente is de primaire opdrachtgever van de basisbibliotheek Zij verleent VANnU subsidie Binnen het gemeentelijk beleidskader dat gebaseerd is op eenduidig en samenhangend beleid worden concrete afspraken gemaakt met Bibliotheek VANnU over de te behalen resultaten en prestaties Tussen de gemeenten en Bibliotheek VANnU wordt een tweezijdig contract afgesloten dat nagekomen en geeumlvalueerd moet worden Bibliotheek VANnU ontvangt subsidie op basis van een uitvoeringsovereenkomst op basis van de Algemene Wet Bestuursrecht (AwB) Uitgangspunt is dat wordt gestuurd op inhoud en dat wederzijds afspraken worden gemaakt tussen de gemeente en Bibliotheek VANnU De basis van deze afspraken is

1 De beleidsdoelen die de gemeente nastreeft 2 De diensten en producten die Bibliotheek VANnU levert om aan

die beleidsdoelen te voldoen of een bijdrage te leveren 3 Duidelijke beoordelingscriteria op basis waarvan de prestaties en

(eventuele) resultaten worden beoordeeld en de subsidierelatie wordt afgerekend

Provincie In opdracht van de provincie Noord-Brabant werkt Cubiss samen met de Brabantse bibliotheken aan programmas voor bibliotheekvernieuwing Het werkplan van Cubiss bestaat de komende jaren uit vier projecten

1 Bieb Lab (voorheen Innovatie van de bibliotheekfuncties) 2 Innovatie van de educatieve functie 3 Versterken taalvaardigheid 4 Vergroten mediawijsheid

44

De eerste twee projecten zijn gerelateerd aan de wettelijke taak zoals die is vastgelegd in de Wsob Cubiss voert deze opdracht uit in zeer nauw overleg met de Brabantse bibliotheken De twee andere projecten zijn de uitwerking van een aanvullende provinciale opdracht aan Cubiss Naast bibliotheken zijn ook organisaties binnen het sociale domein en het onderwijs hierbij betrokken als partner Rijk De rijksoverheid is verantwoordelijk voor het functioneren van de openbare bibliotheken als stelsel met als aandachtspunten een vergroting van de doelmatigheid samenhang kwaliteit en pluriformiteit van het stelsel openbaar bibliotheekwerk De Wet stelsel openbare bibliotheekvoorzieningen (Wsob) kortweg de Bibliotheekwet is vanaf 1 januari 2015 van kracht De bibliotheekwet regelt de digitalisering van de openbare bibliotheek en zorgt voor structurele financiering daarvan door de Rijksoverheid In deze wet is vastgelegd dat iedere Nederlander toegang moet hebben tot een openbare bibliotheek zowel in fysieke als digitale vorm Ook zijn de vijf functies en voorwaarden vastgelegd waaraan een openbare bibliotheek moet voldoen (zie ook inleiding jaarverslag) De Koninklijke Bibliotheek (KB) heeft onder de Wsob een regierol gekregen binnen het netwerk van openbare bibliotheekvoorzieningen en de verantwoordelijkheid voor de landelijke digitale bibliotheek en Aangepast Lezen Het KB-beleidsplan 2015-2018 lsquoDe kracht van het netwerkrsquo formuleert de ambities van de KB in breed verband met twee strategische prioriteiten

1 Realiseren van de nationale digitale bibliotheek 2 Het versterken van de nationale en internationale samenwerking

Met de nationale digitale bibliotheek neemt de KB het voortouw in het uitbouwen van de rol en betekenis van de bibliotheek in het digitale domein De landelijke digitale infrastructuur zorgt voor de componenten waarmee alle openbare bibliotheekvoorzieningen deelnemen en gebruikmaken van de diensten van de digitale bibliotheek

Het versterken van de nationale samenwerking is gericht op het verbreden van de betekenis van de bibliotheek In samenspraak met de bibliotheken zelf de provinciale service organisaties de VOB en andere partners geeft de KB invulling aan de stelseltaken regie en advies faciliterende en cooumlrdinerende taken en de aansturing van grootschalige programmarsquos en projecten voor het hele bibliotheekstelsel Onttrekking Gemeentefonds voor aanschaf e-content Vanaf 2015 is het Rijk verantwoordelijk voor de financiering van de centrale aanschaf van e-content voor de openbare bibliotheken Daarvoor onttrekt het Rijk een bedrag aan het Gemeentefonds Dit bedrag stelt de minister van OCampW ter beschikking aan de KB voor de inkoop van e-content De KB koopt vervolgens in op voordracht van de openbare bibliotheken begrensd door het financieumlle kader van het ter beschikking gestelde bedrag Tot 1-1-2015 dragen bibliotheken een bedrag per inwoner af aan de VOB voor de inkoop van e-content het zogenaamde omslaggeld Voor 2014 was dat euro 035 per inwoner Het groeipad en de hoogte van de uitname worden formeel vastgesteld in een overleg tussen diverse ministeries en de VNG Gekozen is voor een scenario van relatieve groei Onttrekking gemeentefonds e-content en consequenties

jaar Bedrag per inwoner Totale uitname VANNU22

2014 035 euro 65456

2015 047 euro 87898

2016 055 euro 102859

2017 063 euro 117821

2018 073 euro 136522

De vijf gemeenten van VANnU gaan verschillend met de uitname om De gemeente Moerdijk houdt het bedrag in van de subsidie de gemeente Halderberge deels en de andere drie gemeenten niet

22

Aantal inwoners op basis van gegevens 2016 187017

45

Digitaal abonnement Per 1 januari 2016 heeft de Koninklijke Bibliotheek een lidmaatschapsvorm toegevoegd aan de bestaande lidmaatschapsvormen van de openbare bibliotheken namelijk de mogelijkheid om gebruik te maken van enkel de digitale voorziening Voor dit lidmaatschap is een tarief vastgesteld van 42 euro per jaar Het aanbod van deze lidmaatschapsvorm en ndashtarief is een stap in de ontwikkeling van het publieke aanbod die past binnen de verdere ontwikkeling van de toegang tot digitale werken in het algemeen De Koninklijke Bibliotheek blijft in gesprek met zowel de openbare bibliotheken als de aanbieders van digitale content om een optimaal aanbod voor de klant te realiseren dat in lijn is met de publieke waarden van de openbare bibliotheek Primair gaat het om het aanbod e-books waarvoor licenties zijn afgesloten met individuele uitgevers secundair gaat het om andere content types (audio databanken etc) Omdat het gebruik van e-books in Nederland nog in ontwikkeling is zowel in relatie tot openbare bibliotheken als in relatie tot het commercieumlle - en ook het illegale - aanbod is de introductie van een digitaal lidmaatschap van de openbare bibliotheek niet een eindpunt in de positionering van het publieke aanbod in dit domein De KB stelt daarom een gefaseerde ontwikkeling van de tariefstructuur voor die flexibel genoeg is om in te spelen op ontwikkelingen in het netwerk en in de markt De Nationale bibliotheekpas en gastlenen Naast het digitale abonnement loopt ook de ontwikkeling van de nationale bibliotheekpas Het project de Nationale Bibliotheekpas ontwikkelt eacuteeacuten pas die burgers toegang geeft tot alle landelijke en lokale (digitale) diensten Op deze manier krijgen zij makkelijker toegang tot de fysieke collectie van alle bibliotheken in heel Nederland Door de invoering van een nationale bibliotheekpas zijn er in de toekomst voor de klant geen verschillende loketten meer met verschillende voorwaarden en dienstverlening Een ander voordeel is de versterking van het merk en het imago van de bibliotheek bibliotheken treden meer naar buiten als eacuteeacuten

netwerk Tot slot zal er ook sprake zijn van efficiency eacuteeacuten stelsel van voorwaarden en keuzemogelijkheden is veel goedkoper en effectiever Bovendien ontstaat er vanuit de gezamenlijkheid de mogelijkheid om op landelijk niveau te kunnen innoveren In januari is onder het motto - Lezen kun je overal lenen nu ook- gastlenen (landelijk) van start gegaan Met gastlenen kunnen bibliotheekleden ook elders in Nederland lenen Daarvoor is een geldig bibliotheeklidmaatschap nodig met een abonnement dat toegang geeft tot gastlenen Gastlenen is een onderdeel van het VOB-project de nationale bibliotheekpas Gezamenlijke innovatieagenda Op 1 januari 2015 is de Wet stelsel openbare bibliotheekvoorzieningen (Wsob) in werking getreden De Wsob gaat uit van een bibliotheekstelsel waarin de drie overheden nadrukkelijk samen de netwerk- verantwoordelijkheid dragen De minister de provinciebesturen en de gemeentebesturen zijn gezamenlijk verantwoordelijk voor een netwerk van openbare bibliotheekvoorzieningen Dit netwerk van openbare bibliotheekvoorzieningen wordt gevormd door

bull de lokale bibliotheken bull de provinciale ondersteuningsinstellingen (POIrsquos) bull de Koninklijke Bibliotheek (KB) voor wat betreft haar taak tot het

in stand houden van de landelijke digitale bibliotheek De Wsob beschrijft de taken van de deelnemers in het netwerk Bij sommige taken raken de verantwoordelijkheden van de verschillende deelnemers elkaar Dat is bijvoorbeeld het geval bij de innovatietaak23 Omdat de verantwoordelijkheid van de gezamenlijke POIrsquos op het gebied van innovatie enerzijds en de cooumlrdinerende taak van de KB anderzijds sterke raakvlakken hebben is bij het bestuurlijk overleg van OCW IPO en

23

Artikel 16 van de Wsob omschrijft als verantwoordelijkheid voor de gezamenlijke POIrsquos2 lsquode ontwikkeling van innovaties ten behoeve van de lokale bibliotheken in overeenstemming met de Koninklijke Bibliotheek in verband met haar cooumlrdinerende taakrsquo

46

VNG samen met VOB SPN en KB de wens ontstaan te komen tot een Gezamenlijke innovatieagenda De Gezamenlijke innovatieagenda heeft als hoofddoel om de vernieuwingskracht van de bibliotheeksector te versterken om zo toegevoegde waarde te kunnen bieden aan burgers en samenleving in lijn met de vijf functies van de bibliotheek Om dat hoofddoel te kunnen realiseren wordt met deze Gezamenlijke innovatieagenda ingezet op

Het aanbrengen van focus door de innovatiekracht te bundelen op een overzichtelijk aantal prioriteiten die breed worden gedeeld door zowel de netwerkverantwoordelijke overheden als het gelaagde bibliotheeknetwerk

Het op gang brengen van een proces van permanente innovatie op deze prioriteiten

Het geven van helderheid over de concrete rolverdeling tussen partijen ndash passend binnen de kaders van de Wsob ndash zodat optimale samenwerking kan ontstaan bij dit proces van permanente innovatie

Met deze Gezamenlijke innovatieagenda als leidraad kunnen overheden vanuit hun verantwoordelijkheid voor het netwerk van openbare bibliotheekvoorzieningen samen met het bibliotheekveld daadkrachtig invulling geven aan het innovatieproces zowel fysiek als digitaal Digihulp via bibliotheken In februari 2016 startte met de ondertekening van een convenant de samenwerking tussen de Belastingdienst en de Koninklijke bibliotheek Doel is om mensen via de lokale openbare bibliotheek ondersteuning te bieden bij het digitaal zaken doen met de overheid Op termijn kunnen burgers bij de bibliotheek terecht voor inhoudelijke hulp over toeslagen en inkomstenbelasting De komende jaren zullen de meeste bibliotheken belastingspreekuren gaan organiseren Inmiddels is een aantal pilots gestart

211 Een blik vooruit

lsquoDe bieb is een aantrekkelijke ontmoetingsplaats geworden waar jongeren en volwassenen graag komen Ze kunnen boeken lenen maar ook een talencursus volgen met een 3D-printer aan de slag gaan of meedoen aan een debat De bibliotheek heeft zichzelf heruitgevondenrsquo Bovenstaande is een citaat uit een brief naar de Tweede Kamer van minister Jet Bussemaker van Cultuur De aanleiding was de verschijning van de eerste bibliotheekmonitor van de KB Het aantal volwassen leden daalde in 2015 maar het aantal jeugdleden nam toe tot 23 miljoen Zij leenden 38 miljoen boeken blijkt uit de monitor In totaal leenden de 156 bibliotheken 73 miljoen fysieke boeken en 4 miljoen e-books uit De vorige hoofdstukken uit dit jaarverslag geven een goed beeld van wat er allemaal in 2016 is gebeurd Bovenstaande tekst had mijn tekst kunnen zijn Ook bij VANnU stijgen de jeugdleden en daalt het aantal volwassen leden De inspanning om de jeugd te bereiken en lezen en leesplezier te bevorderen loont en daar profiteren kinderen hun leven lang van Op de laatste pagina van dit verslag staat een prachtig overzicht van het aanbod en de dienstverlening van VANnU Afhankelijk van de subsidie en de mogelijkheden om samen te werken en door de inzet van onze medewerkers is door VANnU voor de verschillende gemeenten de afgelopen jaren een aanbod gecreeumlerd Naast de specifieke wensen van de gemeenten is de koers van VANnU daarbij altijd leidend De bezuinigingen in de gemeenten Roosendaal en Zundert kosten veel tijd en energie maar bieden ook kansen voor nieuwe dienstverlening VANnU heeft ook de afgelopen jaren succesvolle of kansrijke programmarsquos of formules van de ene gemeente kunnen implementeren in de andere Op die manier profiteren alle gemeenten van het feit dat men afspraken maakt met dezelfde professionele organisatie

47

Alhoewel deze lokale verschillen kleur geven aan het bibliotheekaanbod is er na jaren van bezuinigingen wel een grens bereikt De gemiddelde bijdrage per inwoner is laag VANnU moet en wil op een goede kwalitatieve manier aan haar 5 kernfuncties invulling geven en voorbereid zijn op de toekomst Dat vraagt om ruimte voor innovatie en om een sterke en stabiele organisatie Daar zijn alle aangesloten gemeenten bij gebaad Het voornemen is om in 2017 met de gemeenten een convenant af te sluiten en daarin een aantal basisafspraken op te nemen over de regionale dienstverlening en de toekomst Een convenant wordt gezien als een manier om in gezamenlijkheid verantwoordelijkheid te nemen voor het bibliotheekwerk van de toekomst De vijf wethouders hebben op het verzoek positief gereageerd Naast deze opdracht is er nog een aantal belangrijke opdrachten voor de komende jaren geformuleerd 24 Een belangrijke die ik in dit hoofdstuk nog kort wil delen is de grote opgave op het gebied van HR Eerder in dit verslag is aangegeven dat de bibliotheek een transitie doormaakt verandert en verbreedt Vragen als Hoe zorgen we dat onze medewerkers voldoende zijn voorbereid en toegerust op de toekomst Hoe zorgen we ervoor dat we talenten binnen de organisatie behouden Hoe realiseren we een goede in- door- en uitstroom en Hoe zien we de rol van de vrijwilligers zijn voor de toekomst van VANnU uiterst relevant VANnU moet haar maatschappelijke meerwaarde tegen een achtergrond van teruglopende subsidies vergroten Dit vraagt om nieuwe focus en keuzes een beweging die momenteel in de hele bibliotheeksector gestalte krijgt Deze ontwikkelingen vragen om een nieuwe inrichting van de organisatie die niet alleen een structuurwijziging is maar die met name ook de kaders biedt voor de rolverdeling en de competenties

24

Zelfevaluatie VANNU voor de certificering

waarop in de organisatie met elkaar en buiten de organisatie met partners wordt samengewerkt Om dit te bereiken is eind 2016 besloten om in 2017 een kwalitatieve reorganisatie door te voeren Een andere opdracht waar VANnU voor staat is hoe VANnU haar ambities kan verwezenlijken en innoveren terwijl de financieumlle middelen (de subsidies daling betalende leden) al jaren afnemen Hoe kunnen extra inkomsten worden gegenereerd en waar liggen kansen

Waar we hard aan hebben gewerkt tov de vorige certificering is dat we meer en beter inzichtelijk maken dat we altijd keuzes maken en stappen zetten in het licht van de stip op de horizon die we hebben geformuleerd in ons meerjarenbeleidsplan We deden dat in het verleden ook maar dat was niet altijd zichtbaar We nemen nu de tijd voor planvorming we leggen meer vast we communiceren beter en zorgvuldiger intern en extern We zijn kritisch op onszelf in de evaluatie leren daarvan voor de toekomst en verbeteren daar waar kan Door het gezamenlijk voorbereiden van de aankomende certificering werden we ons nog meer bewust van waar we vandaan komen en naar op weg zijn Van de successen de uitdagingen en de knelpunten We hebben afstand kunnen nemen van de waan van alledag en de tijd genomen om van een afstand naar de organisatie te kijken Onze ambitie is altijd groot geweest en dat zal zo blijven We zijn ons bewust van het feit dat we zelf de regie moeten houden op de ontwikkeling van de bibliotheek naar de toekomst Dat betekent dat we bedreigingen die op ons afkomen voor zover als kan proberen te keren maar ons vooral willen blijven richten op de kansen En die zijn er genoeg en geven energie VANnU blijft investeren in vernieuwing Dat is voor RvT directeurbestuurder en managers de enige juiste koers Mevrouw FD Assink-Aben directeurbestuurder Bibliotheek VANnU

48

Page 4: Jaarverslag Bibliotheek VANnU 2016 · transparante verantwoording over de wijze waarop het toezicht in 2016 is uitgeoefend. Hier wordt achtereenvolgens verslag gedaan van de samenstelling

4

GEMEENTE HALDERBERGE Vestiging Oudenbosch stAnnaplein 3 4731 HN Oudenbosch Servicepunt Hoeven Bovenstraat 16 4741 AV Hoeven Servicepunt Oud Gastel Markt 19 4751 HS Oud Gastel GEMEENTE RUCPHEN Vestiging Rucphen Binnentuin 3 4715RW Rucphen Servicepunt Schijf Zoeksestraat 5a 4721AC Schijf Uitleenpunt basisschool Het Palet De Krijntjes 28 4715AP Rucphen Uitleenpunt basisschool Vinkenbos Hertogstraat 11 4714BZ Sprundel

Servicepunt Mariadonk Hoefstraat 13 4735TA Zegge Uitleenpunt Kerkakkers Burg Voetenstraat 26-63 4715HE Rucphen Uitleenpunt basisschool Sint Martinus Sint Martinusstraat 3 4715AG Rucphen Uitleenpunt basisschool Willibrordus Poppestraat 48 4711EW Sint W

5

Directie Mevr drs FD Assink ndash Aben MBA statutair directeur bestuurder

Raad van Toezicht Mevrouw MG de Wit voorzitter Mevrouw CMA Vissers algemeen lid De heer PRF de Koning algemeen lid De heer MMCJ Suijkerbuijk algemeen lid De heer PFM Mathijssen algemeen lid De heer CF Verlind algemeen lid

6

B 1 Raad van Toezicht Jaarverslag 2016 Bibliotheek VANnU

Bibliotheek VANnU verandert de Raad van Toezicht verandert mee 2016 is het jaar waarin de verandering van Bibliotheek VANnU duidelijker zichtbaar wordt De veranderingen zijn zowel in het werk dat de organisatie doet als in de inrichting van de verschillende locaties zichtbaar Vanuit de vijf wettelijke functies ( ontsluiten van kennis en informatie hulp bij ontwikkeling en educatie leesbevordering organiseren ontmoeting en debat kennismaken met kunst en cultuur) wordt gezocht naar nieuwe manieren om de bibliotheek een bijdrage te laten leveren aan de maatschappelijke opgave van deze en de komende tijd Er wordt actief contact gezocht met groepen burgers en organisaties met als doel hen vanuit de wettelijke functies beter van dienst te zijn en aan te sluiten bij hun behoeften Voorbeelden daarvan zijn het Taalpunt in Zevenbergen het servicepunt in het buurthuis in Wouw de eerste veranderingen in de centrale vestiging Roosendaal nieuwe partners die zich aansloten bij Taal voor het Leven West-Brabant Walk- en Talk bijeenkomsten het Zorginnovatiepunt in Parrotia De Raad van Toezicht volgt deze ontwikkelingen met veel interesse denkt mee en adviseert over mogelijke nieuwe projecten en verbindingen

7

Governance De Raad van Toezicht voert het interne toezicht uit op Bibliotheek VANnU Integriteit en kwaliteit van het toezicht zijn van belang voor de prestaties van de organisatie Daarom werkt de Raad van Toezicht aan deskundigheidsbevordering en wordt het functioneren van de Raad van Toezicht geeumlvalueerd Er wordt gestreefd naar het zoveel mogelijk volgen van de Code Culturele Diversiteit Er wordt op hoofdlijnen gewerkt volgens de Governance Code Cultuur Dit betekent dat beleid uitvoering en verantwoording behoren tot de verantwoordelijkheid van de directeurbestuurder Het toezicht behoort tot de verantwoordelijkheid van de Raad van Toezicht Daarbij hoort een transparante verantwoording over de wijze waarop het toezicht in 2016 is uitgeoefend Hier wordt achtereenvolgens verslag gedaan van de samenstelling en werkwijze van de Raad van Toezicht zelf en de activiteiten in zijn rol als toezichthouder werkgever en adviseur Samenstelling Raad van Toezicht De Raad van Toezicht telde in 2016 6 leden Voor 2 leden gold er nog vanuit de fusie met de bibliotheek ZundertRucphen een specifieke afspraak over de zittingstermijn Deze afspraak was eind 2015 opgeschort omdat er behoefte was aan een nieuw profiel en een overzicht van deskundigheden en competenties In het eerste kwartaal is een nieuw profiel voor de Raad van Toezicht vastgesteld Bovendien is onderzocht welke gewenste competenties en vaardigheden voor een gevarieerd samengestelde Raad van Toezicht nodig zijn Na inventarisatie van de competenties en vaardigheden van de zittende Raad van Toezicht werd duidelijk hoe de toekomstige gewenste samenstelling zou moeten worden Aan de hand hiervan is een nieuw Rooster van Aftreden vastgesteld

Uit dit alles vloeide voort dat twee leden van de Raad van Toezicht aftreden per 01-01-2017 Gezien de lange periode die zij -voorafgaand aan de fusie met de bibliotheek VANnU - bestuurlijk betrokken waren met de voorganger van VANnU hebben de heer Verlind en de heer Mathijsen hun lidmaatschap op 31 december beeumlindigd In december is een oproep geplaatst voor een vacature in de Raad van Toezicht Naast de algemene eisen vanuit het profiel is specifiek gezocht naar mensen in het profiel cultureelinnovatief Mevr Vissers en mevr De Wit vormden samen met de directeurbestuurder de sollicitatiecommissie

Dhr PRF de Koning

Functie Lid

Termijn Eerste termijn tot 01-12-2018

Vergoeding euro 500

Beroep Senior consultant

Nevenfuncties Willis Towers Watson

Deskundigheid Financieumln bedrijfsvoering governance juridisch

Commissie Financieumlle commissie risicoanalyse evaluatiefunctioneren

directeurbestuurder

Dhr P Mathijsen

Functie Lid

Termijn Eerste termijn tot januari 2019 met specifieke afspraak

na overleg tot 01-01 -2017

Vergoeding euro 500

Beroep Financieel manager TES Holding BV

Nevenfuncties

Deskundigheid Financieumln ICT en risk management

Commissie Financieumlle commissie

8

Dhr MMCJSuijkerbuijk

Functie Lid op voordracht van de OR

Termijn Eerste termijn tot 01-01-2018

Vergoeding euro 500

Beroep Zelfstandig re-integratieadviseur Fith BV

Nevenfuncties Lid Raad van Toezicht Nobego dga Eye Four You Lid Raad van Toezicht Pontes Scholengemeenschap Goes Lid Raad van Toezicht Kruisvereniging West- en Midden Brabant

Deskundigheid Register Bedrijfskundige HRM control financieumln

Commissie Verbinding met OR financieumlle commissie

Dhr C Verlind

Functie Lid

Termijn Eerste termijn tot januari 2019 met specifieke afspraak Na

overleg tot 01-01-2017

Vergoeding euro 500

Beroep Ondernemer Praktijk voor interim management

Nevenfuncties Voorzitter Raad van Commissarissen Rabobank de Zuidelijke Baronie Voorzitter VVD afdeling Rucphen Voorzitter Wijkenoverleg Sprundel Lid Denktank Kanteling Sociaal Domein Sprundel

Deskundigheid Bestuur en Toezicht HRM Sales en Marketing Organisatie financieumln

sociaalmaatschappelijkpolitiek Bedrijfsvoering

Commissie

Mevr M G de Wit-Greuter

Functie Interim-voorzitter

Termijn Tweede termijn tot 1 juli 2018

Vergoeding euro 500

Beroep Voormalig wethouder gemeente Moerdijk

Nevenfuncties Lid Raad van Toezicht Netwerk Maatschappelijke Ondersteuning

( MEE SPRING)

Commissaris woningcorporatie Brabantse Waard tot 1 maart 2016

Lid Raad van Toezicht woningcorporatie Woonkwartier na 2 maart 2016

Organisator Cultuurprijs Moerdijk

Penningmeester PvdA Moerdijk

Vicevoorzitter PvdA Brabant

Deskundigheid Openbaar bestuur bestuurlijke processen sociaalmaatschappelijk

cultuur leefbaarheid

Commissie Evaluatiefunctioneren directeurbestuurder

Mw C Vissers

Functie Lid

Termijn Tweede termijn tot 1 juli 2017

Vergoeding euro 500

Beroep Makelaartaxateur ogprojectontwikkelaar

Nevenfuncties Bestuurslid Stichting BeeldR ondernemereigenaar ViAD sl

Deskundigheid Vastgoed Proces- en projectmanagement

Commissie

9

Het vastgestelde Rooster van Aftreden is als volgt Naam aangetreden per aftreden per Dhr P Mathijssen 01-07-2005 01-01-2017 Dhr C Verlind 01-07-2005 01-01-2017 Mw C Vissers 01-07-2009 01-07-2017 Mw Mde Wit 01-07-2010 01-07-2018 Dhr P de Koning 01-04-2014 01-12-2018 herbenoeming 01-12-2022 aftreden Dhr M Suijkerbuijk 01-04-2014 01-01-2018 herbenoeming 01-01-2022 aftreden Werkwijze De RvC werkt op basis van een Jaaragenda die wordt vastgesteld in het voorafgaande jaar Daarin worden de reguliere en wettelijk verplichte onderwerpen zoals de begrotingscyclus ingepland Daarnaast is er af en toe een werkbezoek of er wordt een bijeenkomst bijgewoond waarbij de (individuele) leden van de Raad van Toezicht zich laten informeren of bijscholen over specifieke onderwerpen of nieuwe ontwikkelingen Bijeenkomst Koers 2016 1 Specialisten en MT aanwezig

Reguliere vergaderingen 4 Op basis van de Jaaragenda

Extra vergaderingen 2 Ivm profielschets en matrices competenties en vaardigheden Raad van Toezicht

Jaarafsluiting 1 Tevens afscheid Dhr Mathijsen en Dhr Verlind

Evaluatiefunctionering bestuurder 1 Voorbereiding afgerond gesprek gepland in februari 2017

Financieumlle commissie 3

Overleg met de OR 1 Terugblik naar 2015 digitalisering samenwerking met de bestuurder veranderingen in uitdagingen voor medewerkers

De Raad van Toezicht bracht een werkbezoek aan Theek 5 in Oosterhout om zich te orieumlnteren op mogelijkheden rondom het concept Bibliotheek van de Toekomst De interim voorzitter nam samen met de directeurbestuurder deel aan ldquoDe Queesterdquo een driedaagse bijeenkomst met presentaties workshops werkbezoeken en lezingen over de zoektocht naar de toekomstige betekenis van de bibliotheek in de samenleving Centrale themarsquos waren daarbij Leiderschap Vakmanschap en Publiek Domein Zelfevaluatie De zelfevaluatie was op 14 december 2016 Voorafgaand aan de bijeenkomst is een document met vragen en themarsquos gemaakt Aan de hand daarvan is de zelfevaluatie gedaan De Governance Code Cultuur en de Code Culturele Diversiteit is ook onderwerp van bespreking geweest De belangrijkste uitkomsten waren

Blijven werken aan professionalisering Dit is een punt waaraan altijd gewerkt zal blijven worden Het is onderdeel van alles wat de Raad van Toezicht doet

Onderdelen van de Governance Code zijn beter geiumlmplementeerd Er was veel aandacht voor het ontwikkelen van een nieuw profiel en de daarbij behorende competentiematrix

Structuur van werken is verbeterd maar de Raad van Toezicht wil nog meer proactief werken langer vooruit plannen

Er is veel gedaan aan de scheiding van rollen van Raad van Toezicht en directeurbestuurder De posities zijn helder

De Raad van Toezicht wil meer zicht krijgen op de maatschappelijke meerwaarde van de bibliotheek

10

Risicobeheersing blijft hoog op de agenda van de Raad van Toezicht

De advies en klankbordrol kan prominenter op de agenda in de vergaderingen

De verslaglegging kan nog worden aangescherpt

De RAAD VAN TOEZICHT als toezichthouder werkgever en adviseur Belangrijke instrumenten om toezicht te kunnen houden zijn de begroting kwartaalrapportages managementletter de jaarstukken met bijbehorend accountantsverslag De financieumlle commissie heeft ter voorbereiding van financieumlle stukken enkele bijeenkomsten gehad Zo kan dieper worden ingegaan op details en neemt de kwaliteit van het toezicht toe De financieumlle commissie heeft met de accountant ook de managementletter en de accountantsverklaring besproken Vervolgens worden de stukken in de reguliere vergaderingen besproken De jaarstukken 2015 zijn in de vergadering van maart 2016 besproken in aanwezigheid van de accountant en vervolgens goedgekeurd De begroting 2017 werd goedgekeurd in november 2016 De directeurbestuurder maakt voor iedere reguliere vergadering een overzicht met de stand van zaken van de belangrijkste onderwerpen die spelen in de organisatie Zo blijft de Raad van Toezicht goed op de hoogte Bovendien biedt dit de gelegenheid om de adviesrol van de Raad van Toezicht uit te oefenen Als het nodig is wordt er door de individuele leden van de Raad van Toezicht gevraagd en ongevraagd advies gegeven De grote crisis van de afgelopen jaren heeft Nederland gelukkig achter de rug Het gaat economisch gezien weer beter Er komt meer financieumlle ruimte op verschillende beleidsterreinen bij diverse overheden en organisaties Dat is bij de bibliotheek nog niet zichtbaar De transitie naar een toekomstbestendige bibliotheekorganisatie met een gezonde bedrijfsvoering staat nog steeds onder druk De onzekerheid over subsidies het deels ontbreken van meerjarenafspraken de zeer beperkte

tijd om nieuw beleid en nieuwe producten te ontwikkelen en in de samenleving een plaats te geven dragen daar aan bij De voorgenomen reorganisatie is in 2016 niet doorgezet omdat gaandeweg nieuwe inzichten ontstonden over de contouren van een toekomstbestendige bibliotheek Vooruitlopend op een nieuwe organisatie zijn er op natuurlijke momenten al enkele veranderingen geweest Deze leiden al tot nieuwe inzichten en werkwijzen De Raad van Toezicht zal alert zijn op de noodzakelijke veranderingen We hebben er vertrouwen in dat we met de verbeteringen in onze eigen werkwijze de activiteiten van de directeurbestuurder eacuten de organisatie op het goede spoor zitten Samen met andere partners en inwoners kunnen we zo doorwerken aan een stevige en gezonde bibliotheek van de toekomst

11

12

B 2 Jaarverslag 2016 Stichting Bibliotheek VANnU

21 Inleiding In dit jaarverslag wordt naast een algemene informatieve paragraaf met kwantitatieve en kwalitatieve informatie teruggekeken op het jaar 2016 en worden de belangrijkste ontwikkelingen beschreven In de bijgevoegde jaarrekening 2016 zijn de financieumlle effecten van deze ontwikkelingen zichtbaar De kern van het bibliotheekwerk is lezen leren (educatie) en informeren Al jarenlang maakt bibliotheek VANnU zich hard om de burgers in haar gemeenten1 te informeren te betrekken in de samenleving en hen vrije toegang tot (digitale) informatie te geven Daarnaast is VANnU een belangrijke partner voor het onderwijs op het gebied van de doorgaande leeslijn cultuureducatie en het informatievaardig maken van leerlingen Door maatschappelijke ontwikkelingen en digitale innovaties verandert de manier waarop de functies van de bibliotheek worden uitgevoerd Daarnaast staat VANnU voor een voldongen feit minder subsidie Dit vraagt om een herbezinning waarbij niet de kernfuncties ter discussie staan maar de manier waarop deze worden ingevuld In 2015 is de strategische koers voor de komende jaren in alle lagen van de organisatie besproken en opnieuw beschreven en vastgelegd in een strategisch beleidsplan 2016-2018 Deze koers strategie en doelstellingen zijn richtinggevend geweest voor de activiteiten in 2016

22 Algemeen

1 VANnU is verantwoordelijk voor het bibliotheekaanbod in de gemeenten

Roosendaal Moerdijk Halderberge Zundert en Rucphen

en samenleving als fysiek Bibliotheek VANnU is als basisbibliotheek verantwoordelijk voor het bibliotheekaanbod in de gemeenten Roosendaal Moerdijk Halderberge Zundert en Rucphen Het werkgebied omvat 187017 inwoners In totaal 247 inwoners meer dan in 2015 Werkgebied

Gemeente Aantal inwoners per 1-1-20162 Roosendaal 76960 Moerdijk 36762 Halderberge 29531 Rucphen 22276 Zundert 21488 Totaal 187017 VANnU is verantwoordelijk voor de uitvoering van de kernfuncties van het openbaar bibliotheekwerk Deze zijn 1 Lezen en literatuur 2 Ontwikkeling en educatie 3 Kennis en informatie 4 Ontmoeting en debat 5 Kunst en cultuur Het onafhankelijke karakter de laagdrempeligheid en het grote bereik maken dat de gemeente met de bibliotheek een troef in handen heeft om haar beleidsdoelen te realiseren De subsidiering van de bibliotheek is een strategische investering van de gemeente de bibliotheek is een uitvoeringsinstrument van het gemeentelijk beleid Bepaalt de gemeente formeel WAT zij wil bereiken voor haar burgers Bibliotheek VANnU geeft aan HOE dat het beste kan gebeuren

2 Statlinecbsnl

13

De bieb is overal en altijd dichtbij Bibliotheek VANnU is volop in beweging En zo hoort het ook want de digitale ontwikkelingen en de veranderende vraag vanuit de maatschappij (samenleving) vragen om een nieuwe invulling van de bibliotheekfuncties Bezuinigingen dagen ons uit scherpe keuzes te maken De gemeenten in ons werkgebied leggen verschillende accenten maar gemeenschappelijk zijn de kansen voor de jeugd egraven het toerusten van inwoners om mee te doen in de maatschappij VANnU staat midden in de samenleving Op een laagdrempelige manier brengen we mensen informatie educatie en cultuur samen Natuurlijk door de collectie maar ook door het organiseren van activiteiten en door onze ruimte beschikbaar te stellen We zijn vindbaar op andere plekken zoals in scholen En onze rol in maatschappelijke netwerken benutten we om oplossingen te bieden voor lokale vraagstukken op het gebied van lezen leren en informeren De bibliotheek in de fysieke vestigingen en op school VANnU kiest ervoor de educatieve functie ten behoeve van het onderwijs te verstevigen De bibliotheek richt zich op het aanbieden van een doorlopende leeslijn en een programma mediawijsheid Ook de fysieke bibliotheek blijft een belangrijke rol spelen VANnU richt zich met creatieve oplossingen op het behoud van kwalitatief hoogwaardige (kern-)vestigingen in de 5 gemeenten Daarnaast zijn er in alle gemeenten zogenaamde servicepunten die toegang bieden tot laagdrempelige en betrouwbare informatie en een actuele en gevarieerde collectie Het afgelopen jaar heeft VANnU mede door de bezuinigingen in de gemeenten Roosendaal en Zundert alternatieve voorzieningen gerealiseerd 3 De inzet van vrijwilligers is hierbij van cruciaal belang Hier zal verderop in het verslag nog aandacht aan worden besteed

3 De gemeente Roosendaal heeft in 2015 een forse bezuiniging doorgevoerd Het

voorstel om deze bezuiniging op te vangen wordt in 4 jaar uitgerold (activiteitenplan gemeente Roosendaal 2015-2018) De gemeente Zundert heeft besloten om in 2016 2017 en 2018 op het bibliotheekwerk te bezuinigen

De fysieke bibliotheekvoorzieningen (kern)vestigingen servicepunten en uitleenpunten Op dit moment heeft VANnU vier kernvestigingen in Roosendaal Zevenbergen Rucphen en Rijsbergen In Oudenbosch is de kernvestiging per 1 oktober 2013 gehalveerd en gezien de eisen die gesteld worden aan een kernvestiging voldoet deze niet meer aan de criteria4 In onderstaand overzicht wordt Oudenbosch dan ook getypeerd als vestiging Inwoners uit de omliggende dorpen worden aangemoedigd gebruik te maken van deze vijf (kern-)vestigingen omdat hier het meest complete aanbod van producten en diensten te vinden is Servicepunten zorgen voor behoud van de leefbaarheid in de wijken en kleine kernen Bovendien biedt een servicepunt de klant in de meeste gevallen ruimere openingstijden Het afgelopen jaar maar ook de komende jaren staat het openhouden van de huidige servicepunten in een aantal gemeenten onder andere vanwege de bezuinigingen onder druk In de strategische koers wordt beschreven dat veranderingen in de maatschappij vragen om een nieuwe invulling van de bibliotheekfuncties Het gaat in de bibliotheek niet alleen meer om uitlenen en VANnU kiest voor andere strategische themarsquos zoals focus op jeugd en een leven lang leren Minder middelen dwingen VANnU tot het maken van scherpe keuzes De slogan de bibliotheek is overal en altijd dichtbij impliceert niet dat we overal vestigingen open houden maar dat we door middel van onze activiteiten overal zichtbaar zijn Voor de klassieke uitleenfunctie zijn we op zoek naar alternatieve dienstverlening In 2016 is door VANnU in de gemeente Zundert vanwege de verlaging van de subsidie gekozen voor het stoppen met de dienstverlening in de bestaande servicepunten in Achtmaal en Wernhout en op de drie basisscholen Er zijn afhaalpunten en boekspots voor in de plaats gekomen die door vrijwilligers worden bemand In de gemeente Roosendaal is het servicepunt in Wouw verhuisd en aangepast

4 Beleidsnotitie uitgangspunten bibliotheekvoorzieningen Bibliotheek VANnU

14

De Bibliotheek op Schoolschoolservicepunten Van oudsher zijn er in de verschillende gemeenten kleine bibliotheekvoorzieningen gecreeumlerd op de basisscholen Op de scholen staat een kleine collectie en in een aantal situaties is er voor een paar uur per week een medewerker van de bibliotheek aanwezig om de kinderen te helpen zoeken naar het juiste boek en te ondersteunen bij projecten De visie op wat de bibliotheek op de scholen zou kunnen en moeten bijdragen is echter de laatste jaren enorm veranderd De aandacht is verschoven van het uitlenen van boeken naar het stimuleren van leesplezier leesbevordering en aandacht voor mediawijsheid De bibliotheek kan de school helpen om de resultaten voor taal te verbeteren door in samenwerking met de school kinderen te stimuleren om veel te lezen op school en thuis Kinderen die meer lezen behalen betere resultaten op school Het concept lsquode Bibliotheek op Schoolrsquo (dBoS) is een aanpak rondom onder andere een volwaardige schoolbibliotheek die geborgd is in het beleid van zowel de bibliotheek als de basisschool5 Daarover verderop in het verslag meer Alle gemeenten in het werkgebied van VANnU willen de komende jaren nog meer aandacht vestigen op de jeugd In de gemeente Moerdijk is het schoolbibliotheekwerk van oudsher al onderdeel van het bibliotheekaanbod VANnU is vanaf 2015 in de gemeente Roosendaal bezig met de uitrol van de dBoS De bedoeling is dat eind 2017 op alle scholen in deze gemeente (wijken en kernen) dBoS is uitgerold De gemeente Rucphen heeft in 2016 aangegeven nog meer te willen investeren in de jeugd In het laatste kwartaal van 2016 zijn de gesprekken met de scholen opgestart met de bedoeling in 2017 op alle basisscholen met dBoS te starten In de gemeente Halderberge liggen kansen in de twee Brede Scholen die in 2017 worden gerealiseerd De gemeente Zundert denkt nog na over een investering in dBoS

5 httpdebibliotheekopschoolnl

Bibliotheekvoorzieningen en de bibliotheek op School in de gemeenten Roosendaal Moerdijk Halderberge Rucphen en Zundert per 1-1-2017

gemeente Roosendaal Moerdijk Halderberge Zundert Rucphen

voorziening

kernvestiging Roosendaal Zevenbergen - Rijsbergen Rucphen

vestiging - Oudenbosch -

servicepunt

Kortendijk Fijnaart Oud-Gastel Wernhout Zegge

Klundert Hoeven Achtmaal Schijf

Wouw Standdaarbuiten Zundert

Tolberg Willemstad (allen tot

(tot 1-7) 1-5)

uitleenpunt Nispen

Willemstad -

Zundert

afhaalpunt (vanaf 1-7)

verzorgingshuis Zundert

Rucphen Rijsbergen

schoolservice-puntdBoS

15 22 - - 4

Toezicht Stichting Bibliotheek VANnU heeft een besturingsmodel van een Raad van Toezicht en een statutair directeurbestuurder De Raad van Toezicht bestaat uit 6 leden Het managementteam wordt gevormd door de directeurbestuurder en de managers Frontoffice en Backoffice Ondernemingsraad Bibliotheek VANnU heeft een Ondernemingsraad die bestaat uit 5 leden

15

Bibliotheekvoorzieningen landelijk6

In Nederland bestaat een wijdverspreid netwerk van openbare bibliotheekvoorzieningen Die voorzieningen kunnen vele verschijningsvormen hebben Vestigingen die minimaal 15 uur open zijn servicepunten die tussen 4 en 15 uur open zijn en miniservicepunten met 4 of minder openingsuren bijvoorbeeld uitleenpunten in verzorgingshuizen in banken in supermarkten In al die verschillende vormen loopt de dienstverlening uiteen Een goed geoutilleerde vestiging met 15 openingsuren of meer biedt het volgende dienstverleningsniveau digitale toegang tot de gehele collectie en activiteitenaanbod vraagbemiddeling cultureleliteraire activiteiten aanbod voor scholieren en instellingen studiemogelijkheden Met name in dit soort vestigingen is er sprake van een sterke afname van ruim 300 over de laatste 5 jaar dit is 30 Ze worden veelal vervangen door simpele afhaalpunten vaak door vrijwilligers gerund door onbemande uitleenpunten of schoolbibliotheken (DBoS) Vaak bevinden deze punten zich in een woonzorgcentrum wijkcentrum of school en doen zij alleen dienst als uitleenpunt met een beperkte collectie Studiemogelijkheden activiteiten of vraagbemiddeling ontbreken Ook is er een sterke daling

6 Koninklijke Bibliotheek Bibliotheekstatistiek 2015

waarneembaar van het aantal bibliobushaltes met ruim de helft Juist in de veranderende verschijningsvormen van bibliotheken doen zich bezuinigingen heftig voelen Het fijnmazige netwerk staat onder druk met name in gebieden buiten de grote steden Dit sluit aan bij de ontwikkelingen die VANnU doormaakt

Daar staat tegenover dat bibliotheken steeds meer programmatisch samenwerken met andere lokale (culturele) instellingen al dan niet in een multifunctioneel gebouw zoals een erfgoedinstelling archief kunstuitleen volksuniversiteit of kunstencentrum Hierdoor zijn ze nog beter in staat de vijf wettelijke functies uit te voeren Veel instellingen delen dezelfde doelstelling en richten zich ook op ontwikkeling en educatie van lokale burgers Samenwerking leidt tot versterking

Bibliotheekorganisaties (Bron Gds) per 1 januari

2012 2013 2014 2015 2016

Bibliotheekorganisaties 163 162 160 157 154

Provinciale Service Organisaties 11 10 9 9 9

Vestigingen en hoofdvestigingen minimaal 15 uur open per week

1073 843 810 802 770

Servicepunten 4 tot 15 uur open per week

220 225 209 232

Miniservicepunten minder dan 4 uur open per week

106 87 59 56

Afhaalpunten 14 31 56

Zelfbedieningsbibliotheken zonder bemanning

6 4 4 11

Bibliobussen 26 20 16 10

Bibliobushaltes 499 262 212 141

16

23 VANnU in cijfers

Hieronder vindt u een overzicht van het aantal leden (jeugdleden volwassen leden en overige categorieeumln) en uitleningen van 2010-2016 in alle gemeenten Er is bewust gekozen voor een terugblik in de tijd omdat daarmee duidelijker trends waarneembaar zijn enof er betere conclusies getrokken kunnen worden waar VANnU op in kan spelen Bovendien kan met behulp van deze cijfers ook een landelijke vergelijking worden gemaakt Alhoewel cijfers een beeldtrend weergeven wordt de afgelopen jaren in de verantwoording aan de gemeenten steeds meer de nadruk gelegd op maatschappelijke opbrengsten de zogenaamde outcome in plaats van output Daarbij gaat het niet om de vraag hoeveel boeken er worden uitgeleend en hoeveel leden er zijn maar wat het lezen van die boeken bijdraagt aan het maatschappelijk welzijn Met andere woorden boeken zijn een middel om een doel te bereiken Aantal leden 2010-2016

Gemeente 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 Roosendaal 14764 17802 17546 17703 17201 17488 18631 Moerdijk 7517 8502 8249 8390 8495 8937 8965 Halderberge 5417 6468 6221 5907 5525 5495 5440 Rucphen 3166 3245 3053 2826 2662 2853 3025 Zundert 4720 4437 3911 3099 2990 3083 3134 VANnU totaal 35584 40454 38980 37925 36873 37856 39195

In 2016 is er alleen in de gemeente Halderberge sprake van een klein verlies van leden (55) Het totaal aantal leden in de andere gemeenten stijgt Roosendaal +1143 Moerdijk +28 Rucphen +172 en Zundert +51 Geconcludeerd kan worden dat er sprake is van een stijging tov 2015 (+1339 oftewel 35 ) De stijging van het totaal aantal leden komt geheel voor rekening van de jeugdleden Hier wordt verderop in dit verslag ingegaan

Het aantal burgers dat in 2016 lid is van de bibliotheek is in Roosendaal 242 (in 2015 227) in Moerdijk 244 (in 2015 243) in Halderberge 184 (in 2015 186) In Rucphen 136 (in 2015 129) en in Zundert 146 (in 2015 144) Gemiddeld is 21 (in 2015 203) van de burgers in het werkgebied van VANnU lid van de bibliotheek In Nederland was in 2015 gemiddeld 223 van de Nederlanders lid van de bibliotheek7 Het gemiddelde percentage leden van VANnU is gestegen tov 2015

7 Statlinecbsnl

0

5000

10000

15000

20000

25000

30000

35000

40000

45000

2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016

Aantal leden 2010-2016

Roosendaal

Moerdijk

Halderberge

Rucphen

Zundert

VANnU totaal

17

Volwassen leden en jeugdleden 2010-2016 In onderstaand overzicht lijkt de dalende lijn van het aantal volwassen (betalende) leden gekeerd Dat is echter niet terecht In dit jaarverslag is de categorie ldquooverigrdquo waaronder de instellingenpassen en relatiepassen vallen meegeteld Het gaat in totaal om 832 passen In 2015 waren dit 1075 passen en er is toen voor gekozen deze niet mee te tellen Vanaf dit jaar worden de aantallen opgeteld bij de volwassen leden omdat dit recht doet aan het aantal ledenabonnementen Als we de categorie overig niet meerekenen dan is het aantal betalende leden in 2016 7550 In 2015 was er sprake van 8102 betalende volwassen leden Er is dus sprake van een daling van 68 Aantal volwassen leden 2010-2016

Gemeente 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 Roosendaal 6718 6118 4876 4342 3958 3718 3915

Moerdijk 2978 2542 2195 1863 1694 1589 1663

Halderberge 2359 2216 1792 1478 1255 1148 1088

Rucphen 1009 1073 928 843 773 654 736

Zundert 1968 1850 1491 1283 1104 993 980

VANnU totaal 15032 13799 11282 9809 8784 8102 83828

Landelijk is dezelfde dalende trend voor de volwassen leden zichtbaar Waren er in 2014 in Nederland 1527000 volwassen leden in 2015 zijn dit 1478000 leden Een daling van 49000 leden oftewel 32 Het verloop van de volwassen leden is minder groot dan bij VANnU

De daling van het aantal volwassen leden heeft ook impact op de inkomsten van gebruikers In de strategische koers voor de komende jaren is aandacht voor het verhogen van de inkomsten uit andere middelen

8 Aantallen zijn toegenomen door toevoeging categorie overig

Vanaf 2013 is besloten om de leden die kort daarvoor hadden opgezegd of die hun abonnement wilden beeumlindigen niet alleen te vragen naar de reden van opzegging maar vooral naar hoe VANnU dit had kunnen voorkomen Veel oud-leden geven als reden aan dat het aanbod van de vestiging is verminderd dat men is overgestapt op e-books en tot slot dat men geen tijd meer heeft om te lezen Een belangrijke reden om het abonnement te beeumlindigen is de omvorming van vestigingen naar servicepunten Er is een relatie tussen het aantal vierkante meters (en daarmee de omvang van de collectie) en de tevredenheid om lid te blijven van de bibliotheek Klanten willen graag snuffelen en langer in de bibliotheek verblijven Alhoewel servicepunten een goed alternatief zijn voor een vestiging (ruime openingstijden gemak service) ziet niet elke klant dit in eerste instantie als een vooruitgang De overstap van leden naar het lezen van e-books was tot voor kort reden om de bibliotheek te verlaten

0

2000

4000

6000

8000

10000

12000

14000

16000

2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016

Aantal volwassen leden 2010-2016

Roosendaal

Moerdijk

Halderberge

Rucphen

Zundert

VANnU totaal

18

De afgelopen jaren is het aanbod van e-books na een voorzichtige start (mede veroorzaakt door de moeizame onderhandelingen met uitgevers) uitgegroeid tot een aanbod van duizenden titels Leden kunnen vanaf 1-1-2017 ook alleen een digitaal abonnement afsluiten Landelijk is daar via marketingacties de nodige aandacht aan geschonken VANnU brengt deze ontwikkelingen ook lokaal via de website en nieuwsbrieven steeds opnieuw onder de aandacht van de burgers Tot slot het gebrek aan tijd Achter deze reden blijken vaak andere redenen schuil te gaan Door als bibliotheek persoonlijk in gesprek te gaan met de klant kan verheldering worden gevraagd Soms betreft het een aanname over de toekomst van een servicepunt soms is men verkeerd geiumlnformeerd over het aanbod of men heeft een klacht die niet uitgesproken is Abonnementen Het grootste deel (54) van de volwassenen kiest voor het Lekker lezen abonnement (in 2015 60) Het abonnement Voordelig ontdekken wordt door 17 van de leden gekozen (in 2015 19) en 19 van de volwassen leden kiest voor het Eindeloos genieten abonnement (in 2015 21) en daarmee voor de voordelen van gratis reserveren en een dubbele leentermijn van 6 weken Abonnementsvorm Voordelig

ontdekken Lekker lezen

Eindeloos genieten

Overig Totaal

Totaal 1411 4523 1598 850 8382

instellingsabonnementen relatiepassen en overig

Positief is de forse stijging van de jeugdleden 0-18 jaar met 2134 leden oftewel 74 Een mooi resultaat en in lijn met de koers van VANnU Er is het afgelopen jaar veel geiumlnvesteerd in zowel Boekstart als het concept de Bibliotheek op School De gemeenten Roosendaal en Moerdijk hebben vanuit het speerpunt Jeugd bewust gekozen voor een andere inzet van middelen

De gemeente Rucphen heeft ook aangegeven meer te willen investeren in de jeugd Dat werpt zijn vruchten af Een vergelijking in stijging tussen 2015 en 2016 laat het volgende zien in Roosendaal +1414 (106) in Moerdijk + 238 (34) in Halderberge + 63 (15) in Rucphen + 232 (11) en in Zundert + 187 (94) Aantal jeugdleden 2010-2016

Gemeente 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 Roosendaal 7944 11371 11876 12185 12409 13302 14716 Moerdijk 4476 5771 5922 6210 6375 7064 7302 Halderberge 3047 4199 4344 4230 4106 4289 4352 Rucphen 2083 2106 2045 1904 1812 2057 2289 Zundert 2642 2481 2316 1895 1781 1967 2154 VANnU totaal 20192 25928 26503 26424 22890 28679 30813

0

5000

10000

15000

20000

25000

30000

35000

2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016

Aantal jeugdleden 2010-2016

Roosendaal

Moerdijk

Halderberge

Rucphen

Zundert

VANnU totaal

19

Stabilisatie ledenaantallen meer jeugdleden en minder volwassen leden9 De 156 Nederlandse openbare bibliotheekinstellingen telden in 2015 zorsquon 38 miljoen leden Dat is evenveel als het jaar daarvoor Daarmee lijkt de daling van het totaal aantal leden sinds 2011 tot stilstand gekomen Wel blijft de samenstelling van het ledenbestand in verandering terwijl het aantal personen onder de 18 jaar in de bevolking daalde en het aantal volwassenen groeide werden steeds meer jongeren en steeds minder volwassenen lid van de bibliotheek Het aantal volwassen leden daalde ten opzichte van 2014 met 3 procent naar ongeveer 15 miljoen leden en het aantal jeugdleden tot 18 jaar groeide met 2 procent naar 23 miljoen De jeugdleden maken nu 61 procent van het totale ledenbestand van de bibliotheek uit

Bron CBS KB

Als een van de mogelijke redenen waarom het aantal jeugdleden van de bibliotheek blijft groeien stellen de auteurs dat dit samenhangt met het succes van het in 2008 gestarte leesbevorderingsprogramma Kunst van

9 Koninklijke Bibliotheek Bibliotheekstatistiek 2015

Lezen (Boekstart en de Bibliotheek op school) dat nu een belangrijk onderdeel vormt van het actieprogramma Tel mee met Taal Het bereik van de jeugd in de gemeenten Rucphen en Zundert heeft nu en de komende jaren extra aandacht van het management

Bij VANnU is de gemiddelde verhouding volwassen leden en jeugdleden 21 volwassenen en 79 jeugdleden (afgerond) De daling van de volwassen leden heeft geen impact op het totaal aantal leden maar is wel een signaal VANnU zet actief in op het verhogen van het aantal jeugdleden Dat past helemaal bij de strategische koers en is zichtbaar in het resultaat

Uitleningen

De daling van het aantal uitleningen heeft zich door de jaren heen doorgezet in alle gemeenten (voor 2016 48314 materialen oftewel 55 minder uitleningen) Anders dan voorgaande jaren is in dit aantal het aantal uitleningen van boeken die in de scholen worden uitgeleend niet meegenomen Deze boeken blijven op de scholen staan en zijn niet voor algemeen gebruik Over deze uitleningen hoeft geen leenrecht te worden betaald In totaal is binnen de scholen 86513 keer een boek uitgeleend aantal uitleningen (incl verlengingen))

Roosendaal Moerdijk Halderberge Rucphen Zundert Totaal Verloop

2010 519329 252665 212872 131959 223899 1340724

2011 494491 241354 209293 132458 196959 1274555 -490

2012 467771 224086 192139 113376 159082 1156454 -930

2013 456900 208696 153475 113157 137790 1070018 -750

2014 411480 201034 141451 103869 129474 987308 -770

2015 386641 163560 132197 97043 106078 885519 -1030

2016 361682 159583 124366 90250 101324 837205 -550

20

De terugloop van het aantal uitleningen heeft een aantal oorzaken De belangrijkste verklaring heeft te maken met de afname van het aantal volwassen leden Een andere verklaring voor de daling van uitleencijfers heeft te maken met de abonnementskeuze VANnU kent drie abonnementen Voordelig ontdekken (euro 2750 Lekker lezen (euro 3750) en Eindeloos genieten (euro 5750) Het laatste abonnement biedt een dubbele uitleentermijn van 6 weken waardoor de klant minder vaak de bibliotheek hoeft te bezoeken en dus minder vaak leent Een andere verklaring voor de terugloop van het aantal uitleningen is dat er minder informatieve boeken worden geleend Op dit gebied kunnen bibliotheekleden naast boeken ook gebruik maken van andere mogelijkheden om informatie te verzamelen zoals internet en de verschillende databanken die de bibliotheek beschikbaar stelt Ook de toename van het lenen van e-books speelt een rol Tot slot zien we door het omvormen van vestigingen naar servicepunten ook een terugloop van het aantal uitleningen In een servicepunt is de collectie minder uitgebreid en wordt van de klant gevraagd om meer (digitaal) te reserveren

Toename uitleningen jeugd Het aantal uitleningen voor de jeugd op de scholen is gestegen van 14940 in 2015 naar 86513 in 2016 Dat is in lijn met de uitrol dBoS in de verschillende gemeenten Op de scholen staat een collectie waar de jeugd uit kan kiezen Leerkrachten en de leesconsulent van de bibliotheek stimuleren het lezen van boeken op de scholen Dat neemt niet weg dat de jeugd ook de weg naar de bibliotheek nog steeds weet te vinden De uitleningen die via de bibliotheek plaats vinden staan in de tabel Aantal uitleningen Aantal uitleningen papieren boeken daalde niet verder10 In 2015 zijn er landelijk ruim 734 miljoen fysieke boeken uitgeleend 1 procent meer dan in het jaar daarvoor Het aantal uitleningen van jeugdboeken groeide met 6 procent ten opzichte van het jaar ervoor naar 377 miljoen Het aantal uitgeleende boeken voor volwassenen nam met 3 procent af tot 357 miljoen Daarmee werden in 2015 voor het eerst meer jeugdboeken dan boeken voor volwassenen uitgeleend Uitleningen van fysieke boeken 2005-2015

Bron CBS KB

10

Koninklijke Bibliotheek Bibliotheekstatistiek 2015

0

200000

400000

600000

800000

1000000

1200000

1400000

1600000

2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016

Aantal uitleningen incl verlengingen

2010-2016

Roosendaal

Moerdijk

Halderberge

Rucphen

Zundert

Totaal

21

Voor zowel jeugdboeken als boeken voor volwassenen geldt dat verhoudingsgewijs steeds meer fictie en verhalen en minder non-fictie en ontwikkelingsboeken worden uitgeleend Fictie en verhalen waren in 2015 goed voor 82 procent van alle uitleningen van papieren boeken Uitleningen audiovisuele middelen loopt verder terug In 2015 verhuurden de openbare bibliotheken tezamen 53 miljoen audiovisuele materialen zoals cdrsquos en dvdrsquos Dat is 10 procent minder dan het jaar daarvoor Terwijl het aantal uitleningen van cdrsquos zelfs al voor 2005 daalde geldt dat voor dvdrsquos pas sinds 2013 Zeer waarschijnlijk hangt de afname van dvd-uitleningen samen met de opkomst van video on demand-diensten zoals aangeboden door de grote tv- en internetproviders en bedrijven als Netflix Het totaal aantal landelijke uitleningen (boeken cdacutes dvdacutes audiovisueel en andere materialen) is in 2015 tov 2014 gestegen van 784 miljoen naar 788 miljoen11 Dat is bijna de helft van de materialen dan in 1999 toen er ruim 144 miljoen boeken over de balie gingen Uitleningen zijn geen doel op zich maar een middel om een doel te bereiken Lezen helpt om te ontwikkelen de horizon te verbreden andere werelden te openen Boeken helpen kinderen leeservaring op te doen zodat ze beter gaan lezen en beter kunnen leren Leesbevordering en stimulering van de ontwikkeling zijn de kerntaken van de bibliotheek Voor deze kerntaken zijn 788 miljoen uitleningen relevant want ze dragen bij aan een maatschappij die leert en zich ontwikkelt Voor de jeugdleden geldt dat in samenwerking met het onderwijs kinderen worden gestimuleerd om veel te lezen De vraag is wat het effect is op het aantal uitleningen voor de jeugd Dit zullen we de komende jaren blijven volgen (meer informatie over dit onderwerp staat bij Bibliotheek op school verderop in het verslag)

11

CBS statline

De digitale bibliotheek e-books de vakantiebieb cursussen en meer De reguliere collectie van bibliotheken bestaat uit papieren boeken en andere media Deze worden door de lokale bibliotheken zelf gekocht Daardoor verschillen de collecties van de bibliotheken onderling in grootte (aantal titels) en in titelaanbod Leners kunnen ook boeken uit andere bibliotheken aanvragen Het desbetreffende boek wordt dan opgestuurd naar de bibliotheek van de aanvrager Voor e-books ligt dit anders Doordat de collectievorming van e-books landelijk wordt aangepakt kunnen alle individuele bibliotheken ook de kleinere eenzelfde e-bookcollectie aanbieden Alhoewel bibliotheekleden al sinds 1 januari 2014 e-books kunnen lezen via de bibliotheek is het uitlenen van e-books vanaf 2015 pas echt op de kaart gezet De auteursrechtelijke uitgangspositie van bibliotheken in het digitale domein is fundamenteel anders dan die bij gedrukte boeken Bibliotheken zijn afhankelijk van de rechthebbenden (auteurs en uitgevers) Samen met aanbieders en afnemers onderzoekt de Koninklijke Bibliotheek (KB) die sinds 1-1-2015 verantwoordelijk is voor het e-bookplatform hoe en tegen welke vergoeding e-books het beste kunnen worden aangeboden Uitgangspunt is dat rechthebbenden er niet slechter van worden (geen gemiste verkoop) en dat verkopen worden gestimuleerd Zo wordt gezamenlijk het legaal lezen van e-books bevorderd Het afgelopen jaar heeft de KB voor het eerst cijfers over e-books verzameld in het kader van de gegevenslevering Wsob Hieronder wordt kort ingegaan op de ontwikkeling van het aantal gebruikersaccounts (e-bookaccounts) het bezit van de e-bookcollectie en het aantal uitleningen over 2015 (2016 is op dit moment nog niet beschikbaar) In 2015 werden bijna 86 duizend nieuwe e-bookaccounts aangemaakt via de portal bibliotheeknl Daarmee kwam het totaal aantal bibliotheek leden met een e-bookaccount eind 2015 op bijna 240 duizend uit

22

Hiervan kunnen ruim 234 duizend accounts via de lenersgegevens worden toegewezen aan een specifieke bibliotheek Onderstaande figuur toont het aandeel leden van de bibliotheek dat een e-bookaccount heeft voor Nederland als geheel en uitgesplitst naar provincie In 2015 had ruim 6 procent van de bibliotheekleden een e-bookaccount12 De provincie Brabant zit rond de 6 in de middenmoot Aandeel bibliotheekleden met een e-bookaccount 2015

Omvang e-Bookcollectie 115 duizend boeken Eind 2015 had de Bibliotheek ruim 115 duizend e-books in de collectie Bijna 10 duizend hiervan zijn boeken voor volwassenen en nog geen duizend hiervan zijn jeugdtitels Het resterende deel betreft de boeken van onder meer de Vakantiebieb de eBooks eregalerij en de eBookselectie-app (rechtenvrije e-books)

12

Koninklijke Bibliotheek Bibliotheekstatistiek 2015

Ruim 17 miljoen e-bookuitleningen in 2015 door bibliotheekleden13 Op ruim 55 procent van de accounts (in totaal 130 duizend) werd in 2015 tenminste eacuteeacuten boek geleend Dit percentage is ongeveer gelijk per provincie Van alle e-bookaccounts behoort 85 procent toe aan volwassenen De e-books voor volwassenen werden in totaal ruim 15 miljoen keer uitgeleend De jeugdtitels ruim 144 duizend keer Dit betreffen uitleningen aan personen die lid zijn van een openbare bibliotheek en een e-bookaccount hebben Het totale aantal e-bookuitleningen is daarmee verdubbeld ten opzichte van 2014 toen het aantal e-bookuitleningen uitkwam op ruim 800 duizend Gemiddeld werden er bijna 7 e-books per e-bookaccount uitgeleend in 2015 In 2015 is er gedurende de zomermaanden in de landelijke digitale bibliotheek een flink aantal e-books tijdelijk en kosteloos ter beschikking gesteld via de Vakantiebieb-app De boeken van de Vakantiebieb werden het meest gretig gedownload ruim 22 miljoen keer vaak door personen die geen lid waren van een openbare bibliotheek Voor de Vakantiebieb-app geldt net als voor het andere e-bookverkeer dat de populariteit flink groeide op 31 mei 2015 vlak voacuteoacuter de Vakantiebieb actie van 2015 was de app 400 duizend keer gedownload terwijl de teller op 1 september 2015 na de actie op 629 duizend downloads stond

Eind 2016 is er landelijk opnieuw veel geiumlnvesteerd in het digitale aanbod Zo zijn er onder andere nieuwe online cursussen gelanceerd In eacuteeacuten maand tijd hebben daar landelijk meer dan 8000 leden gebruik van gemaakt Daarnaast zijn er nieuwe titels toegevoegd aan de luisterbieb app En het totaal aantal e-books is in 2016 aangevuld tot 13000 titels

13

Landelijk werden er in 2016 2788769 e-books geleend

23

VANnU e-books en digitale ontwikkelingen In 2016 maakten in totaal 2721 leden van VANnU gebruik van een e-book account Dit is een stijging van bijna 1000 leden ten opzichte van 2015 toen er 1789 e-bookaccounts in gebruik waren In totaal werden door de leden van VANnU 23465 titels geleend Het gaat om gemiddeld 9 titels (afgerond) per lid In het eerste kwartaal van 2016 heeft VANnU meegedaan aan de landelijke e-book campagne waarbij er een klantmailing is verstuurd naar alle leden van VANnU Het doel van de campagne was om landelijk 50000 nieuwe e-bookaccounts te genereren In de maanden januari februari en maart zijn in totaal 45673 accounts aangemaakt Uit de evaluatie van de e-book campagne blijkt dat driekwart van de leden weet dat zij e-books via de Bibliotheek kunnen lezen een kwart maakt er inmiddels ook gebruik van Dit is een toename sinds de vorige meting in oktober 2014 Bovendien zegt de helft van de leden de intentie te hebben om het komende halfjaar via de bibliotheek e-books te gaan lenen E-books vooral aanvulling op lezen van papier In een recent onderzoek van SCP over hoeveel tijd men aan de verschillende media besteed blijkt dat tussen 2013 en 2015 de omvang van het digitale lezen nauwelijks veranderde14 In 2015 is lezen van papier nog veruit favoriet Ook al zijn apparaten en schermen gewoner en wijdverspreider de voorkeur ligt bij lezen dus nog duidelijk bij papier Op een doorsnee dag leest 39 van de Nederlanders van papier en 11 van een scherm Stichting Marktonderzoek Boekenvak (2016) bevestigt ook dat het papieren boek nog niet vervangen is door e-books Zorsquon 90 van de digitale lezers leest e-books naast gedrukte boeken de rest leest uitsluitend via digitale apparaten

14

Media Tijd in kaart SCP den Haag December 2016

Digitale media zijn dus niet alleen een concurrent van het lezen ndash tijd die aan gamen of sociale media wordt besteed kan niet ook aan lezen worden besteed ndash maar vormen door hun complementariteit ook een stimulans doordat ook het lezen zelf deels digitaal wordt (Huysmans 2013) Pressreader VANnU heeft zelf aan haar digitale diensten de Pressreader toegevoegd Een digitale dienst voor het online lezen van nationale en internationale tijdschriften en kranten Thuis en in de bibliotheek heeft men via de Pressreader online toegang tot 6000 kranten en tijdschriften uit meer dan 100 landen in 60 verschillende talen In de laatste 4 maanden van 2016 zijn 799 tijdschriften en kranten door leden en bezoekers online gelezen Afspraak met de mediacoach Bij de bezoekers en leden van VANnU ontstaat er een steeds grotere behoefte aan ondersteuning oa in het gebruik van e-readers en tablets VANnU vindt het belangrijk dat burgers digitaal vaardig zijn Dat betekent ook dat de klant met elk gewenst apparaat digitaal moet kunnen lezen Om de leden daarbij te ondersteunen zijn er in 2015 in de kernvestigingen spreekuren gehouden Na evaluatie van de spreekuren is in 2016 besloten om nog beter af te stemmen op de vraag van de gebruiker en kan men voortaan een afspraak maken met de mediacoach Op deze manier wordt de gebruikers nog beter en sneller ondersteund in het gebruik van de digitale producten en diensten Daarnaast worden er veel vragen telefonisch en per mail beantwoord en kan men ook op de website noodzakelijke info vinden Overgang Wise+ In de zomer is VANnU overgegaan naar Wise+ Dit systeem zorgt ervoor dat het zoeken naar materialen op de website direct gekoppeld is aan de Nationale Bibliotheek Catalogus Alle materialen van heel Nederland zijn daardoor in eacuteeacuten zoekopdracht vindbaar

24

Activiteiten en bezoekers Kennis en informatie worden steeds meer overgedragen en beschikbaar gesteld in de vorm van activiteiten De bibliotheek is een neutrale plek in het publieke domein waar mensen elkaar kunnen ontmoeten en kunnen leren In 2014 zijn in alle openbare bibliotheken in totaal 72000 activiteiten geteld15 In 2015 steeg het aantal naar 82000 keer16

De activiteiten lopen uiteen van inloopspreekuren lezingen literaire schrijfcursussen activiteiten in samenwerking met het onderwijs cursussen (digitale) trainingen tentoonstellingen debatten die de bibliotheek zelfstandig of in samenwerking met partners of (lokale) maatschappelijke organisaties aanbiedt

Voor VANnU past het organiseren van diverse activiteiten als aanvulling op de collectie bij het totale programma (aanbod) In de kernvestigingen wordt op allerlei manieren aandacht besteed aan de terugkerende jaarlijkse campagnes en activiteiten zoals de Boekenweek Maand van de filosofie Maand van het spannende boek Kinderboekenweek Week van de mediawijsheid Week van de alfabetisering Nederland leest en de Nationale voorleeswedstrijden Naast deze activiteiten is er altijd ruimte voor lokale initiatieven Op de website van VANnU in de digitale nieuwsbrieven en op social media is gedurende het jaar 2016 uitgebreid aandacht besteed aan alle activiteiten in alle gemeenten Hieronder wordt een beknopte samenvatting gegeven van een aantal grote en kleine activiteiten Activiteiten waar VANnU daar waar kan altijd samenwerkt met andere partners De activiteiten voor de aanpak laaggeletterden komt verderop in het verslag aan bod (Strategische themaacutes en aanpak laaggeletterdheid)

15

CBS Statline Helft activiteiten bibliotheek gericht op educatie den HaagHeerlen november 2015 16

Koninklijke Bibliotheek Bibliotheekstatistiek 2015

Lezen en voorlezen De landelijke campagne Nederland Leest stond in 2016 in het teken van de democratie VANnU heeft ervoor gekozen om het thema democratie te koppelen aan een ander thema dat bij de bibliotheek past namelijk het gebruik van nieuwe media en betrouwbaarheid van informatie Dit heeft geresulteerd in een debat dat VANnU samen met BN de Stem op 29 november in Parrotia heeft georganiseerd rondom het thema lsquode invloed van sociale media op de democratiersquo Op deze avond zijn vertegenwoordigers vanuit verschillende domeinen waaronder onderwijs overheid welzijn en media met elkaar en het publiek in gesprek gegaan aan de hand van een drietal stellingen Speciale gast van de avond was Sanne Kruikemeier Zij doet als docent politieke communicatie aan de Universiteit van Amsterdam onderzoek naar de online activiteiten van kiezers In Roosendaal heeft VANnU ook deelgenomen aan lsquoRoosendaal in dialoogrsquo volgens de dialoogmethodiek zijn deelnemers vanuit de gemeenteraad jongerenraad en bewoners met elkaar in dialoog gegaan rondom het thema democratie Schrijfster Agnes van Overveld (geboren in Nispen woonachtig in Schijf) gaf zowel in Roosendaal als in Rucphen een lezing over haar boek Windkracht 6 Een boek over doorzetten na tegenslagen niet bij de pakken neer gaan zitten en bovenal kansen zien waar een ander alleen de nadelen van een situatie inziet Op 13 november was op uitnodiging van De Witte Roos Sanne van Heijst te gast Zij sprak over haar boek lsquoPhilips-meisje van Kamp Vughtrsquo Op vrijdagavond 18 november is het jaarlijkse Lezersfeest in de kernvestiging in Roosendaal georganiseerd Dit jaar waren de schrijfsters Annejet van der Zijl en Nintildea Weijers te gast Annejet van der Zijl is een van de bekendste en meest gelezen literaire non-fictieschrijvers van ons land

25

Zij schreef Sonny Boy Anna Bernhard en de Amerikaanse prinses Nintildea Weijers schreef korte verhalen en essays en won met haar debuutroman lsquoDe consequentiesrsquo diverse literaire prijzen Het was een gezellige drukte waarbij volop ruimte was om de auteurs te ontmoeten en te bevragen In de kernvestiging in Zevenbergen zijn ook door het jaar heen diverse lezingen georganiseerd Pim Oosterheert hield in januari een drukbezochte lezing over het leven en het werk van Marten Toonder In de avonturen van Heer Bommel en Tom Poes speelt magie en mystiek een belangrijke rol Er gelden normen en waarden die ons vreemd aandoen Pim Oosterheert vertelde hierover en ging ook in op Toonders unieke taalgebruik en de filosofische achtergronden die in zijn verhalen een rol spelen Peter Geleijns gaf in september een prikkelende introductie op een drietal bijeenkomsten over de zogenaamde lsquozwarte schapenrsquo in de samenleving mensen die hun eigen weg zoeken en vinden en er daardoor vaak net niet bij horen Er wordt vaak negatief over ze gesproken terwijl zij zoveel te bieden hebben omdat zij anders denken en handelen dan de kudde makke schapen

En ook voor de jeugd en de jonge kinderen is er altijd iets te doen In oktober zijn er in alle gemeenten diverse klassenbezoeken en schrijversbezoeken ivm Kinderboekenweek In Rijsbergen is de voorronde van de voorleeswedstrijd in de bibliotheek gehouden In alle kernvestigingen vinden maandelijks voorleesactiviteiten plaats De meeste ouders weten de weg naar de bibliotheek te vinden Exposities In november is door Spirit in Roosendaal over een van de markantste geesten uit de kerkgeschiedenis Hildegard van Bingen een expositie gehouden In Zevenbergen presenteert de fotoclub zich regelmatig in de bibliotheek In Rucphen zijn boeken over iconen gepresenteerd tijdens een tentoonstelling van de Heemkundekring

In Oudenbosch was in juni de tentoonstelling van Carry Ham over originele illustraties van het AVI boekje ldquoJesse en de groentedraakjesrdquo in de bibliotheek te zien En in de zomermaanden de tentoonstelling A la Prima door Renate van Dongen en Nathalie Koeken In Rijsbergen zijn wisselende tentoonstellingen gehouden van de schilderijen van Corrie Evers Sweep Workshops en cursussen De succesvolle en veelgelezen schrijver Jose Vriens gaf op vrijdagochtend 27 mei een workshop in Parrotia Hoe schrijf ik een boek Jose Vriens woont en werkt in Roosendaal In Zevenbergen gaf Froukje Smeding in de week van de spiritualiteit in februari een seminar over dit thema Sari van der Spaan gaf in december een seminar over hooggevoeligheid En de Stichting Cultuur Moerdijk gaf in april in de kernvestiging een cursus Kunstkijken

En verder Op maandagavond 12 december heeft Bibliotheek VANnU in het Alzheimer Cafeacute in het Centrum voor Wonen amp Zorg De Brink een presentatie gehouden over wat de bibliotheek kan betekenen en te bieden heeft voor mensen met dementie hun verzorgers en mantelzorgers en de professionals Op 8 juni was het weer Buitenspeeldag in Zevenbergen Op die dag staat in heel Nederland het buitenspelen centraal De vrijwilligsters van de bieb-speelotheek organiseren de Buitenspeeldag op het plein voor de bibliotheek in Zevenbergen In Oudenbosch was tijdens de Cultuurmaand Halderberge 2016 een Pop-up bibliotheek geplaatst met een collectie boeken rondom het thema Iconen en Symbolen in de Basiliek Op 1 oktober gaf Ans Keijzer (Iconenschildergroep Byzantium) in de bibliotheek uitleg over de geschiedenis van Iconen en de techniek om deze te schilderen

26

24 Belangrijke ontwikkelingen in 2016

Hieronder worden de belangrijkste ontwikkelingen geschetst Het is uiteindelijk maar een kleine greep uit wat er allemaal in een jaar bij VANnU gebeurt Certificering In 2014 is in samenspraak met de sector en de branchepartijen (VOB en VNG) het kwaliteitskader 2014-2017 voor openbare bibliotheken vastgesteld Door deel te nemen aan deze certificeringsronde tonen bibliotheken aan dat zij aan de verwachtingen van hun klanten willen voldoen Audits en de daarop volgende certificering helpen bibliotheken om inzicht te krijgen in hun functioneren en toekomstbestendigheid Daarnaast dragen audits en certificering bij aan een samenhangend bibliotheekstelsel op basis van gelijke waarden uitgangspunten bedrijfsvoering en kwaliteit Na een intensieve periode van voorbereiding voor het schrijven van de zogenaamde zelfevaluatie vond begin oktober een tweetal auditdagen plaats De zelfevaluatie is een belangrijk document dat ter voorbereiding van de audit geschreven is door het MT waarin alle onderdelen van de certificering worden behandeld (leiderschap strategie medewerkers processen middelen netwerk dienstverlening collectie en gemeenten) VANnU kreeg bezoek van twee auditoren die door een groot aantal gesprekken met allerlei betrokkenen een beeld moesten vormen van de organisatie Met name de vraag hoe toekomstbestendig de huidige organisatie is stond centraal De auditoren spraken uiteraard met verschillende medewerkers maar ook met een directeur van een basisschool de voorzitter van de Raad van toezicht een tweetal wethouders en een ambtenaar Deze gesprekken gaven samen met de aangeleverde documenten voldoende vertrouwen om gecertificeerd te worden De auditoren hebben daar in hun rapportage het volgende over geschreven

Op basis van de open gesprekken en de vooraf en ter plekke nog ter beschikking gestelde documenten is een goed beeld verkregen van bibliotheek VANnU Hieruit concluderen de auditoren dat de bibliotheek op ruime wijze aan de certificeringsnormen voldoet De gesproken betrokkenen hebben een eenduidig beeld van de koers van de bibliotheek en van de toegevoegde waarde van VANnU naar de toekomst toe De stip op de horizon grote veranderingen niet schuwend een menselijke maat oog voor de financieumlle aspecten en een duidelijke door de organisatie en stakeholders gedeelde visie op het bibliotheekwerk van nu en de nabije toekomst Dit alles geeft ruim voldoende vertrouwen in de toekomstbestendigheid Vernieuwing netwerk In 2016 zijn de voorbereidingen getroffen voor de vernieuwing van het netwerk voor de organisatie Het oude netwerk (hard- en software) is aan vervanging toe en dat biedt de organisatie de kans om te zorgen dat ook voor de komende jaren het netwerk weer past bij de toekomst en daarmee de vraag van de bezoeker Naast het netwerk zullen ook de lijnverbindingen en de telefonie aangepast of vernieuwd worden Reorganisatie De aanpassingen in de dienstverlening in de gemeenten Roosendaal en Zundert hebben in eerste instantie vooral effect op de Frontoffice en daarmee op de werkgelegenheid (voor verdere info zie ontwikkelingen per gemeente) Begin 2016 zijn de voorbereidingen voor een reorganisatie in gang gezet De uitvoering bleek uiteindelijk niet nodig vanwege het vrijwillige vertrek van een aantal medewerkers

27

25 Ontwikkelingen per gemeente In de inleiding van het jaarverslag is het volgende opgemerkt De subsidiering van de bibliotheek is een strategische investering van de gemeente de bibliotheek is een uitvoeringsinstrument van het gemeentelijk beleid Bepaalt de gemeente formeel WAT zij wil bereiken voor haar burgers Bibliotheek VANnU geeft aan HOE dat het beste kan gebeuren Het strategisch beleidsplan van VANnU is richtinggevend om het HOE te bepalen17 Voordat een stand van zaken per gemeente wordt beschreven zullen de vijf strategische themarsquos uit de koers nog kort worden weergegeven omdat keuzes die gemaakt worden per gemeente altijd in het licht van deze themarsquos moeten worden gezien Dat neemt niet weg dat er altijd sprake is van unieke lokale keuzes De onderwerpen leesbevordering jeugd en aanpak laaggeletterdheid komen vanwege het belang verderop in dit verslag aan de orde In dit hoofdstuk zal ook en overzicht subsidieverloop worden getoond De strategische koers 2016-2018 In het jaarverslag van 2015 is geschetst hoe de kaders voor de komende jaren eruit gaan zien en met welke maatschappelijke en economische trends de bibliotheek rekening moet houden Deze zijn uitgangspunt geweest voor de verdere uitwerking van het strategisch meerjarenbeleidsplan voor de komende jaren Dit plan wordt hieronder beknopt weergegeven in de vijf strategische themaacutes Doelstellingen en effecten staan uitgebreid beschreven in het definitieve plan en in de diverse werkplannen staat de aanpak beschreven De missie van VANnU luidt Jong en oud verleiden met plezier te lezen te leren en zich te informeren

17

Strategisch beleidsplan VANnU 2016-2017 van collectie tot connectie

Focus op jeugd mee kunnen doen en de vernieuwde vorm van bibliotheekfuncties staan de komende jaren centraal in onze strategische koers Dat levert de volgende themarsquos op

1 Van collectie tot connectie van uitleenfabriek naar leren en lezen in de wijk

De traditionele bibliotheekvestiging is niet toekomstbestendig De collectie wordt deels digitaal en er is een groeiende behoefte aan leerplekken en cursusruimte De kernvestiging wordt daarom omgevormd naar een lees- en leercentrum met brede openingstijden dat goed bereikbaar is Servicepunten in wijken en dorpen zullen op termijn verdwijnen om plaats te maken voor collecties en programmarsquos op plaatsen waar veel mensen komen De bibliotheek omarmt (burger)initiatieven met betrekking tot lezen leren en informeren Van ruilbibliotheken en een afhaalpunt in een supermarkt tot voorleescursussen in het buurthuis en een collectie in het gezondheidscentrum De bibliotheek biedt ondersteuning Deze initiatieven spelen een belangrijke rol op het gebied van leefbaarheid bestrijding van eenzaamheid en andere maatschappelijke themarsquos

2 Focus op jeugd Het maakt een groot verschil in het leven van kinderen of ze lezen of niet Onderzoek toont aan dat lezers niet alleen hoger scoren op taalvaardigheid maar ook op schoolsucces en intelligentie Leren begint bij lezen Wie kan lezen en teksten begrijpt kan kennis verwerven en zich ontwikkelen Een goede taalbeheersing zorgt er voor dat kinderen betrokken zijn bij wat er om hen heen gebeurt Door een kwartier te lezen per dag groeit de woordenschat van kinderen Vrij lezen stimuleert leesplezier en daarmee groeit de motivatie om te lezen De bibliotheek verwerkt deze uitgangspunten in haar programmarsquos voor scholen de vestigingen en in de collectie Uiteraard worden kinderen uitgenodigd mee te denken en te organiseren

28

3 Een leven lang leren De wereld verandert snel en om steeds bij te blijven moet je blijven leren Om mensen te stimuleren een leven lang te blijven leren pakt Bibliotheek VANnU de rol van inspirator en facilitator Andere partijen nemen het daadwerkelijke lesgeven op zich In de komende jaren zal VANnU het lokale aanbod bundelen en als wegwijzer fungeren We zoeken daarbij naar de optimale mix van online en op locatie leren van individueel en in groepen leren Om mee te kunnen doen is leren lezen en schrijven van groot belang Voor mensen zelf maar ook voor werkgevers dienstverleners en de maatschappij als geheel Van de Nederlandse beroepsbevolking (16-65 jaar) is ongeveer 12 laaggeletterd In West-Brabant alleen al zijn zorsquon 56000 mensen Dit vraagstuk kan VANnU niet alleen op lossen maar dit doet ze samen met andere partijen (zie ook Aanpak laaggeletterdheid) Lokaal worden deze initiatieven vertaald in concreet aanbod waarbij het Taalnetwerk VANnU een cooumlrdinerende rol speelt Cursussen digitale vaardigheden en Taaloefengroepen worden georganiseerd in de bibliotheek en op andere locaties Veel activiteiten worden begeleid door vrijwilligers

4 Passend vakmanschap De veranderingen in onze samenleving vragen andere vaardigheden van onze medewerkers Netwerken verbindingen leggen samenwerken en goede kennis van de collectie staan centraal Er wordt steeds minder gewerkt in het fysieke bibliotheekgebouw en steeds meer op andere plaatsen met andere mensen binnen netwerken Het uitleenproces is geautomatiseerd De toegevoegde waarde van de medewerker zit in het persoonlijke advies en in de gesprekken met klanten bezoekers en (potentieumlle) samenwerkingspartners

5 Financieringsbronnen Zoals veel openbare bibliotheken staat ook Bibliotheek VANnU voor de uitdaging om verder inhoud te geven aan haar maatschappelijke functie

Aan de ene kant heeft VANnU te maken met een terugloop van inkomsten en aan de andere kant wil en moet de organisatie blijven innoveren oa vanwege de digitalisering de ontwikkelingen rondom de Bibliotheek op school en nieuwe maatschappelijke vraagstukken zoals de aanpak van laaggeletterdheid en eenzaamheid De bibliotheek moet toe naar een nieuwe strategie met alternatieve verdienmodellen en daarbij op zoek naar andere inkomstenbronnen zowel op basis van dienstverlening als op basis van private bijdragen Stand van zaken gemeente Roosendaal In 2016 is de structurele bezuiniging van euro 250000 aan VANnU opgelegd Onderstaande afspraken zijn met de wethouder gemaakt 1 Van de huidige naar een kleinere toekomstbestendige kernvestiging 2 Invoering Bibliotheek op school Bibliotheek op school zet in op het ontwikkelen van lees- taal- en mediavaardigheden van kinderen VANnU bereikt 100 van de jeugd 3 Connectie in alle wijken en dorpen en het gefaseerd sluiten van drie servicepunten Wouw (2016) Kortendijk (2017) en Tolberg (2018) VANnU ontwikkelt passende dienstverlening in alle wijken en dorpen met dienstverlening dichter bij en samen met de burgers In 2016 is veel tijd besteed aan de voorbereidingen voor de verbouwing en herinrichting van de kernvestiging Roosendaal (Parrotia) VANnU vormt samen met Allee Wonen een projectgroep om te komen tot een stedelijke huiskamer met een maatschappelijke insteek In 2016 zijn de eerste schetsen gemaakt maar is vooral veel tijd besteed aan de ontwikkeling van het concept en aan het betrekken van partners De inrichting moet in 2017 Europees aanbesteed worden en de verwachting is dat de realisatie in het derde en vierde kwartaal plaats zal vinden In 2016 zijn er voorsorterend op de veranderingen alvast een aantal aanpassingen gedaan Er is een horecavoorziening gekomen (commercieumlle partij) de ingang is verplaatst en een aantal partijen is intern verhuisd

29

In Roosendaal is de keuze gemaakt om de verschillende servicepunten in de jaren 2015-2018 gefaseerd te sluiten en op zoek te gaan naar andere vormen van dienstverlening in alle wijken en dorpen dichterbij de inwoners en minder gericht op het uitleenproces Wouw is in 2016 het eerste servicepunt geweest wat sloot en er is gezocht naar een alternatief In 2016 lag de focus op behoud van de uitleenvoorziening maar in 2017 ligt de nadruk op het programmeren het gezamenlijk initieumlren van activiteiten voor een diverse doelgroep in aansluiting op de kernfuncties van de bibliotheek Het gedeelde maatschappelijk belang is hierin leidend In 2016 is gestart met het zoeken naar alternatieve dienstverlening in Wouw We zijn daar in gesprek gegaan met de burgers met behulp van de methode ldquodesign thinkingrdquo met als doel de behoeftes op te halen Het gaat hier om een participatief traject met inwoners van het dorp met de dorpsraad met gemeenschapshuis De Geerhoek en met verschillende organisaties en instellingen In een aantal sessies is gezocht naar de onderwerpen die voor het dorp erg belangrijk zijn De opbrengst was op hoofdlijnen behoefte aan lezen en een collectie ontmoeting eenzaamheid aandacht 0-4 jaar en toevoegen van programmering Het concrete resultaat In Wouw is de nieuwe bibliotheek welke per 1-10-2016 in de Geerhoek is gestart Het huidige servicepunt is gesloten Naast een kleine collectie en de mogelijkheid te reserveren en in te leveren is er aandacht voor programmering (met nadruk op 0-4 jaar) en ontmoeting (leestafel tegengaan eenzaamheid) Dit alles wordt vooral door vrijwilligers opgepakt Verder zijn contacten gelegd of verstevigd met het onderwijs en professionele instellingen (voor uitrol dBoS zie verderop in het verslag) En in andere dorpen zoals Heerle en Wouwse Plantage zijn ook diverse alternatieven ontwikkeld en activiteiten opgestart of is geholpen met het opstarten van bijvoorbeeld een ruilbieb (Boekspot)

Begin 2017 zal de evaluatie van het project in Wouw worden afgerond Daarin zullen we de methode (design thinking) om de burgers te betrekken bij de alternatieve dienstverlening evalueren alsmede het resultaat De vraag lsquohoe kunnen we schuiven met de middelen (van traditioneel uitlenen naar jeugd laaggeletterdheid vraagstukken in het sociaal domein) en ze op een goede manier inzettenrsquo blijft relevant Dat geldt niet alleen voor de gemeente Roosendaal maar ook voor de andere 4 gemeenten Bibliotheekwerk in de Roosendaalse wijkendorpen In 2016 is er wederom geiumlnvesteerd in bestaande en nieuwe partners in de wijken en dorpen met als doel taal boeken en leesplezier dicht bij de mensen te krijgen Dit heeft geresulteerd in een breed scala aan projecten en activiteiten in samenwerking met andere organisaties en instellingen Op het gebied van leesbevordering voor volwassenen is er in 2016 opnieuw geiumlnvesteerd in het initieumlren en begeleiden van Boekspots ruilbibliotheken op allerlei plekken waar mensen boeken kunnen naartoe kunnen brengen kunnen lenen en ruilen Dit gebeurde oa in Westrand Wouwse Plantage Wouw en de Westrand VANnU adviseert stimuleert en verzorgt de PR Deze Boekspots vormen tevens een aanleiding om hier met behulp van onze collectie activiteiten omheen te programmeren Dit doen we op verschillende plekken via het nieuwe concept lsquoBieb in de Buurtrsquo Dit was in het Tongerlohuys (jeugd) en Wouwse Plantage (vrouwengroep) Ook hebben we samenwerking gezocht op allerlei themarsquos en vanuit onze kennis en collectie zoals in de Westrand (gezonde voeding) St Elisabeth (Dag van de Ouderen iconenproject) en Heerle (uitleen tijdens vakanties voor jeugd en later ook volwassenen In Wouwse Plantage is een wisselcollectie naar het gemeenschapshuis gebracht met name gericht op eenzame ouderen die elkaar op een vast moment in de week ontmoeten Op deze manier zoekt VANnU naar mogelijkheden om de bibliotheek dichterbij de bewoners te brengen

30

Het andere spoor waarop VANnU resultaten heeft geboekt is in het op de agenda zeten van taalvaardigheid leesbevordering en leesplezier bij anderen Dit begint met het bepalen van gezamenlijke doelen voor een bepaalde doelgroep of een specifieke wijk samen met ons netwerk De bibliotheek draagt haar deskundigheid dan uit aan anderen die vervolgens (mede) de activiteiten uitvoeren Zo hebben we zowel ouderen als jongeren getraind in interactief voorlezen en activiteiten ontwikkeld waarbij kinderen van de basisschool door hen werden voorgelezen Tot slot had VANnU een aanjagende rol naar andere partijen in het kader van de Dag van de Dialoog (SDW ROC Huis van de Westrand) Door onze deelname aan het project CREA in de wijk (Westrand) zijn de lijnen met andere partners kort Hierdoor hebben ook zij verschillende dialoogtafels georganiseerd Zorginnovatiepunt Het Huis van Morgen en Bibliotheek VANnU zijn partners binnen de Alliantie gezondheid en geletterdheid Huis van Morgen heeft de opdracht innovatieve hulpmiddelen die bijdragen aan langer zelfstandig thuis wonen onder de aandacht van een groot publiek te brengen VANnU heeft een informatiefunctie die bijdraagt aan zelfstandigheid en participatie voor inwoners in haar werkgebied Ons Marie biedt een breed scala aan activiteiten voor ouderen Dat heeft geleid tot het in de bibliotheek tentoonstellen en actief onder de aandacht brengen van de hulpmiddelen tbv de doelgroep Ook de wijkzuster en BN De Stem zijn betrokken Cultuurnota Roosendaal In 2016 werkte VANnU mee aan de totstandkoming van de nieuwe cultuurnota voor de gemeente Roosendaal Deze opdracht van de raad aan de wethouder werd gestalte gegeven door een cultuurnetwerk te vormen waar VANnU als vanzelfsprekend deel van uitmaakt

Het netwerk bestaat uit ruim 20 personen en fungeert als een spin in het web om mensen en organisaties op cultureel vlak bij elkaar te krijgen Kunst en cultuur zijn niet het doel op zich maar het middel om samenhang in de gemeente te vergroten en aan te zetten tot nieuwe initiatieven om uiteindelijk op cultureel sociaal economische en educatief gebied de vruchten te plukken Stand van zaken gemeente Moerdijk Het servicepunt Willemstad voorheen gevestigd in het Mauritshuis is in de zomer van 2016 verhuisd naar Buurthuis Irene De ruimte die de bibliotheek in gebruik had in het Mauritshuis kon niet langer gehuurd worden In afstemming met de gemeente is besloten om het servicepunt om te vormen naar een afhaal- en inleverlocatie In Buurthuis Irene vond VANnU een plaats om een alternatieve voorziening te maken Het servicepunt is aangepast in een haal- en brengpunt met aandacht voor het jonge kind (0-4) en voor de ontmoeting (leestafel tijdschriften kranten) In het najaar heeft het college VANnU verzocht om het positieve resultaat van 2015 terug te storten Voor VANnU kwam dit onverwacht en gedurende het overleg met de wethouder bleek dat de afspraken in de subsidieverordening over de opbouw van het eigen vermogen niet duidelijk zijn Daardoor loopt VANnU als organisatie een risico De bestuurder heeft het voornemen om in 2017 samen met de 5 gemeenten waar VANnU verantwoordelijk is voor het bibliotheekaanbod goede afspraken te maken voor de toekomst en deze vast te leggen in een convenant Een sterke en gezonde bibliotheekorganisatie is in het belang van alle vijf gemeenten

31

Stand van zaken gemeente Halderberge Voor de zomer kondigde de Raad aan de subsidie van de bibliotheek en nog een aantal professionele organisaties opnieuw te willen verlagen Op 16 juni heeft VANnU tijdens de commissievergadering de consequenties voor het bibliotheekaanbod geschetst Vanwege het effect op de dienstverlening heeft de Raad besloten om de voorgenomen bezuiniging niet op te leggen en zich opnieuw te beraden op de toekomst In 2017 zullen de twee Brede Scholen in Hoeven en Oud-Gastel gerealiseerd zijn De wethouder heeft aangegeven dat hij vanwege het belang van lezen voor de jeugd de wens heeft dat de bibliotheek daarin wordt gehuisvest Dat heeft consequenties voor het bibliotheekaanbod in de servicepunten in beide dorpen De huidige middelen zijn niet toereikend om beide doelgroepen te bedienen Stand van zaken gemeente Rucphen Ook in de gemeente Rucphen is de aandacht voor leesbevordering bij de jeugd steeds meer speerpunt De wethouder heeft aan VANnU gevraagd om een plan te maken voor een breder aanbod aan de jeugd In 2016 zijn de voorbereidingen getroffen om in 2017 de Bibliotheek op school (dBoS) op de scholen uit te rollen (zie verder aanbod jeugd) Ook in deze gemeente is de aanpak laaggeletterdheid een belangrijk speerpunt Rucphen is samen met Roosendaal de enige plek waar naast Klik amp Tik ook taaloefengroepen hebben gedraaid (zie verder 26 aanpak laaggeletterdheid) Stand van zaken gemeente Zundert Ingegeven door de bezuinigingsopgave van de gemeente Zundert zijn in 2016 de voorzieningen in Wernhout Achtmaal en Zundert aangepast enof gesloten In deze kernen is door VANnU ondersteuning geboden in het opzetten van alternatieven zoals een ruilbieb (Boekspot) in alle drie de kleine kernen (Achtmaal Wernhout en Zundert) en het creeumlren van een afhaallocatie gerund door vrijwilligers

In Zundert is een haal- en brengpunt gerealiseerd in het CCZ De bedoeling is om daar ook activiteiten samen met de partners in Zundert te organiseren In Achtmaal helpen vrijwilligers de burgers om de materialen te reserveren of uit Zundert of Rijsbergen te halen De vrijwilligers kunnen altijd voor eventuele vragen bij VANnU terecht De dienstverlening in Rijsbergen wordt aangepast Er zal minder personeel worden ingezet tegelijkertijd is er aandacht voor programmering samen met andere partners Om dit te kunnen realiseren moeten medewerkers tijd en ruimte krijgen om met de programmering bezig te zijn In 2017 zal gestart worden met een pilot voor de inzet van vrijwilligers op De snelheid waarmee VANnU moest reageren op de bezuinigingen voor de komende drie jaar stond op gespannen voet met het realiseren van alternatieven samen met de burgers In goed overleg met de wethouder is besloten om de planning te verruimen De gemeente heeft een financieumlle tegemoetkoming betaald vanwege het langer openhouden van de servicepunten en het langer continueren van het aanbod op de scholen De dienstverlening in de vorm van het uitlenen op de Zundertse basisscholen is gestopt en VANnU heeft de collecties achtergelaten op de scholen zodat de leerlingen deze nog kunnen gebruiken De wethouder heeft VANnU gevraagd om een plan te maken met het onderwijs voor de leesbevordering in de scholen waarmee hij de bezuiniging van 2017 van euro 25000 zou kunnen terugdraaien Dat is niet gelukt De bedoeling is om dit voor 2018 alsnog voor elkaar te krijgen en de opgelegde bezuiniging terug te draaien en in te zetten voor de jeugd

32

Subsidieverloop 2011-2016 In 2016 zijn de budgetsubsidies in de gemeenten Roosendaal en Zundert verlaagd De gemeente Roosendaal had de verlaging in 2014 reeds aangekondigd maar heeft VANnU de tijd gegeven om een koers voor 4 jaar uit te zetten waardoor de bezuiniging met aandacht voor de inhoud kan worden gerealiseerd De gemeente Zundert heeft na de fusie in 2015 aangegeven de bibliotheek drie jaar op rij een bezuiniging op te leggen In 2016 euro 50000 en in 2017 en 2018 elk jaar euro 25000 Alleen de gemeente Rucphen heeft een indexering toegepast In onderstaande tabel is vanaf 2011 het subsidieverloop te zien Subsidieverloop 2011-2016

Gemeente 2011euro 2012euro 2013euro 2014euro 2015euro 2016euro

Roosendaal 1608501 1608501 1608501 1608501 1608501 1368503

Roosendaal div subsidies

404624 65660 96182 27049 6240 3553

Moerdijk 883503 793100 797000 798130 809188 809188

Moerdijk div subsidies

8921 33785 41280 72705

61562

57319

Halderberge 550811 495730 395730 395730

395730 395730

Halderberge div subsidies

- 44826 26459 51444

54750

50000

Rucphen - - - 428013 434433 440949

Zundert - - - 305052 305052 255052

totaal 3456360 3041602 2965152 3686624 3675456 3380294

incl VVE en landelijke subsidie Vschool

incl subsidie onderwijsachterstanden marktplaats cultuureducatie en (tot 2015) landelijke subsidie Vschool subsidie marktplaats cultuureducatie

Het bedrag dat de gemeenten per inwoner bijdragen verschilt sterk Het aanbod per gemeente daarmee ook Omdat huisvestingslasten een groot verschil kunnen maken wordt in onderstaande tabel het bedrag inclusief en exclusief huisvestingslasten getoond Subsidiebedrag per inwoner 2016

Gemeente incl huisvesting excl huisvesting Roosendaal 1780 1441

Moerdijk 2143 1594

Halderberge 1308 1126

Rucphen 1983 1377

Zundert 1194 1002

26 Aanbod jeugd Boekstart en de Bibliotheek op School De bibliotheken in Nederland hebben ongeveer vier miljoen leden waarvan 61 jeugdleden in de leeftijd van 0 tot en met 17 jaar Kinderen en jongeren zijn dus een belangrijke doelgroep voor de bibliotheken De samenleving is de afgelopen decennia door en door gedigitaliseerd en gemedialiseerd en raakt ook nog altijd verder geiumlnformatiseerd en geiumlndividualiseerd Dit heeft niet alleen gevolgen voor het leesgedrag van de jeugd ook de manier van denken en de vaardigheden waarmee deze groep opgroeit veranderen Hierdoor zullen bibliotheken de jeugd in de 21ste eeuw op een andere manier moeten bereiken interesseren en ondersteunen dan eerder het geval was18 Ook al verandert de doelgroep lezen en toegang tot boeken blijven belangrijke voorwaarden voor het succes van individuen en de samenleving als geheel Bibliotheken behouden in dat verband hun onmisbare taak

18

Bibliotheken en de jeugd in de 21-ste eeuw Brochure KB en Stichting Lezen en Schrijven

33

Met leesbevorderingsprogrammarsquos als Boekstart en de Bibliotheek op school en leesbevorderingsprojecten als De Nationale Voorleeswedstrijd van Stichting Lezen en de KB hebben zij sterke troeven in handen Aanpak VANnU Het bevorderen van lezen en vooral leesplezier kan niet vroeg genoeg in het leven van kinderen beginnen VANnU richt haar activiteiten op de leeftijdsgroep van 0-18 jaar met onderstaande aanpak Boekstart Het leesbevorderingsprogramma Boekstart moedigt ouders aan om hun kinderen zo vroeg mogelijk kennis te laten maken met boekjes met lezen en met de bibliotheek Boekstart richt zich op kinderen van 0 tot 4 jaar Kinderen die op heel jonge leeftijd in aanraking komen met (voor-)lezen en boeken ontwikkelen zich beter zo heeft onderzoek uitgewezen Een vroege ontdekkingstocht vergroot spelenderwijs de woordenschat van het kind en zorgt ervoor dat het kind later meer leesplezier heeft Zo is er minder kans op laaggeletterdheid Leesbevordering richt zich niet alleen op kinderen met een taalachterstand maar op alle kinderen Resultaat Begin 2009 startte Boekstart in vijf vestigingen in Noord-Brabant Begin 2015 deed 99 van alle bibliotheken in Nederland mee (156 van de 157 bibliotheken) Jaarlijks worden in totaal zorsquon 55000 Boekstart-koffertjes meegegeven aan ouders waarmee 323 van de babyrsquos in Nederland werd bereikt In 2016 zijn bij VANnU 324 kinderen ingeschreven als Boekstartlid Ouders Op verzoek van de instellingen in de kinderopvang wordt op bijeenkomsten voor ouders verteld over het plezier en belang van voorlezen

Moerdijk In Moerdijk wordt door de bibliotheek een programma uitgevoerd in het kader van de Voor- en Vroegschoolse Educatie Doel is om de kinderen met een (taal)achterstand te stimuleren zodat ze met een zo klein mogelijke achterstand naar het basisonderwijs gaan Iedere kinderopvangorganisatie doet hier aan mee Hiermee wordt een groot gedeelte van de kinderen in de leeftijd tot 0-4 jaar bereikt Bibliotheek op school PO (Primair Onderwijs) In het programma de Bibliotheek op school werken bibliotheken en scholen structureel samen aan de taalontwikkeling leesbevordering en mediawijsheid van kinderen De bibliotheek maakt afspraken met het onderwijs over de uitvoering van het programma De basis voor samenwerking is het beleid van de school De jaarlijkse doelen bepaalt men samen op basis van gemonitorde resultaten en de jaarlijkse activiteiten worden vastgelegd in een lees- en mediaplan Het volgen van de cursus Open boek door leerkrachten helpt bij het vormgeven van het beleid Met de Bibliotheek op school gaan school en bibliotheek een meerjarige samenwerking aan rondom lezen en mediawijsheid De effecten van de inzet worden jaarlijks door de landelijke monitor gevolgd Deze samenwerking is geborgd in het beleid van zowel school als bibliotheek Een actuele en gevarieerde collectie in de school zorgt voor verrijking van het leesonderwijs Vanuit de bibliotheek ondersteunt een professionele leesconsulent de leescooumlrdinator en het team van de school Daarnaast helpt een digitaal portaal de school bij het zoeken en registreren van boeken het stimuleren van lezen het bijhouden van de leeshistorie en het vinden van betrouwbare informatie Roosendaal De uitrol van lsquode Bibliotheek op schoolrsquo in Roosendaal vordert volgens planning Na de eerste 8 scholen zijn in 2016 de volgende 7 scholen aangesloten de Linde de Klimroos Klaverweide Lavoor de Stappen Baayaert en Talent

34

Basisscholen de Vondel en Wending hebben nu ook een vaste leesconsulent van Bibliotheek VANnU Ruim de helft van de scholen is inmiddels aangesloten In Wouw is samen met scholen de Stappen en Baayaert hard gewerkt om een inspirerende leesomgeving voor de kinderen van de scholen te maken Na sluiting van het servicepunt is de collectie voor de kinderen binnen de school toegankelijk geworden Een voorbeeld van een inspirerende leesomgeving is te vinden op basisschool de Klimroos Deze school heeft ook een Facebookpagina gemaakt om de schoolbieb te promoten httpswwwfacebookcomHieperdeBieb Tijdens de Kinderboekenweek zijn er 41 klassen van de Roosendaals scholen op bezoek geweest Ze namen deel aan het programma lsquoleeselixerrsquo Een speciale drank waarin kinderen hun leesvoorkeur konden mixen en zo genoeg leeshonger en leesvoer zouden hebben tot ze oma en opa waren Moerdijk Alle 22 scholen in de gemeente Moerdijk kunnen gebruik maken van leesbevorderingsprojecten in samenwerking met een leesconsulent van de bibliotheek Dit wordt gedaan in samenhang met de actuele en inspirerende boekencollectie die de scholen jaarlijks van de bibliotheek ontvangen Een voorbeeld van deze samenwerking is het project lsquoTheaterlezenrsquo dat is uitgevoerd op basisschool de Boemerang Basisscholen komen diverse keren per jaar voor groepsbezoeken naar de bibliotheek Halderberge Er is nog geen structurele samenwerking met de scholen Wel hebben een aantal scholen belangstelling voor lsquode Bibliotheek op schoolrsquo Twee leerkrachten van basisschool rsquot Bossche Hart uit Bosschenhoofd hebben de cursus Open Boek gevolgd een bouwsteen van het project Op

basis daarvan worden er jaarlijks een aantal leesbevorderingsprojecten uitgevoerd in deze school Basisschool de Schittering maakt gebruik van de mogelijkheid voor het doen van groepsbezoeken in vestiging Oudenbosch De gesprekken met de wethouder over het aanbod voor de jeugd in de toekomst in de gemeente Halderberge zijn in volle gang Rucphen Met alle 7 scholen in Rucphen zijn gesprekken gevoerd over de invoering van lsquode Bibliotheek op schoolrsquo Op basisschool Vinkenbos was door de leerkrachten de cursus Open Boek al gevolgd en was een up-to-date leesplan aanwezig Hier is gestart met uitvoering van het activiteitenplan en invoering van de Monitor Op basisschool Martinus in Rucphen zijn 3 leerkrachten gestart met de cursus Open Boek deze school heeft de doelen al bepaald De andere scholen zijn in diverse stadia van uitrol van de samenwerking Zundert Met de scholen in Zundert zijn gesprekken gevoerd om te komen tot een basisvoorziening volgens de aanpak lsquode Bibliotheek op schoolrsquo Op basis hiervan is een plan gemaakt wat nog niet helemaal tot overeenstemming heeft geleid Daarom worden de gesprekken in 2017 voorgezet (zie verder 25 Ontwikkelingen per gemeenten) Bibliotheek op school VO (Voortgezet Onderwijs) De succesvolle aanpak van de Bibliotheek op school in het basisonderwijs is aanleiding geweest om het programma uit te breiden naar het voortgezet onderwijs (VO) allereerst naar het vmbo Die uitbreiding biedt de bibliotheken een strategische aanpak voor structureel samenwerken met het voortgezet onderwijs De pijlers zijn collectie lezen en mediawijsheid Iedere pijler heeft een keuzemenu bestaande uit een aantal bouwstenen die oa voortkomen uit bestaande Bibliotheekprojecten oa Biebsearch Leeskr8 en 4You

35

De Bibliotheek op School Het Da Vinci College (Roosendaal) en Bibliotheek VANnU hebben in schooljaar 2015-2016 gebruik gemaakt van de Stimuleringsregeling van Kunst van Lezen tbv de Bibliotheek op School Halverwege het schooljaar 2016 liep deze regeling af Tijdens dit schooljaar hebben school en bibliotheek gewerkt aan het creeumlren van de voorwaarden en er is een leesplan geschreven waarin een stevige basis is gelegd voor een meerjarenplan De onderstaande activiteiten zijn concreet uitgevoerd

Studiemiddag voor docenten Iedere docent taaldocent

Training voor docenten Lezen in het vmbo werkt

Boekencollectie (in de vorm van boekenkisten 303 boeken)

Campagne Nederland Leest Lydia Rood

Vrij lezen in de klas zowel in het vmbo als in het praktijkonderwijs experimenteren docenten met de boekenkisten en vrij lezen

Vakoverstijgend voorlezen oa techniekdocenten en biologiedocenten lezen voor ook in de bovenbouw

VANnU is in gesprek met de school over een vervolg Het Markland college in Zevenbergen maakt al een paar jaar gebruik van Biebsearch Dit is een voorloper van Bibliotheek op School In 2016 hebben in een werkgroep gesprekken plaatsgevonden ter voorbereiding van het programma de Bibliotheek op School In 2017 gaat daadwerkelijk gewerkt worden aan het taal- en leesbeleid en het omzetten van Biebsearch in de Bibliotheek op school Twee docenten van het Markland hebben deelgenomen aan de training Lezen in het vmbo werkt op het Da Vinci college Brugklassers van het Marklandcollege komen regelmatig op groepsbezoek in de bibliotheek

Diverse activiteiten Voor middelbare scholieren worden diverse activiteiten georganiseerd waar VANnU een rol in speelt Een van de activiteiten is het Cultuurfestival Artisjok 2016 voor havo en vwo 4 VO In Roosendaal is de organisatie in handen van de Cultuurcompaan Het thema van dit jaar was Beyond Borders VANNU heeft de samenwerking gezocht met De Witte Roos en boekhandel Het verboden Rijk waardoor de mogelijkheid ontstond om groots uit te pakken en goed aan te sluiten bij het thema In februari hebben 14 schoolfinalisten van 7 scholen (2 per school) deelgenomen aan de voorleeswedstijd Read2me In deze wedstrijd worden leerlingen aangespoord goede jeugdboeken voor te lezen Leerlingen lezen voornamelijk voor uit boeken van de Jonge Jury Een leerling van het Jan Tin Bergen College heeft de Roosendaalse finale gewonnen Tot slot scholen zien de waarde van abonnementen en schoolpassen Ook worden regelmatig projectcollecties afgenomen en vinden er klassenbezoeken en schrijversbezoeken plaats Abonnementen School schoolabonnementen Collectieve

schoolpassen

Da Vinci College

Gertrudis College I 216

Jan Tinbergen College I

Markland College Oudenbosch I

Markland College (Zevenbergen)

II 269

Norbertus College II 211

Munnikenheide college I

Mencia Sandrode I

36

27 Aanpak laaggeletterdheid Laaggeletterdheid is een maatschappelijk probleem waar vaak nog een taboe op rust Ongeveer 13 miljoen inwoners van Nederland tussen de 16 en 65 jaar is laaggeletterd Ze hebben moeite met lezen schrijven en communiceren in het Nederlands En dat terwijl taal steeds belangrijker wordt om zelfstandig te kunnen participeren Denk aan het gebruiken van websites van overheden en bedrijven aan internetbankieren of een sollicitatiebrief schrijven of aan langer zelfstandig kunnen wonen Maar denk ook aan het begrijpen van veiligheidsinstructies op het werk of bijsluiters van medicijnen

Vanuit de Rijksoverheid is daarom gestart met het actieprogramma lsquoTel mee met Taalrsquo[1] In dat programma zetten de ministeries van OCW SZW en VWS samen in op participatie taal als middel om mee te kunnen doen in de maatschappij en op het werk In Tel mee met Taal zijn de preventieve aanpak (het voorkomen van taalachterstand) en de curatieve aanpak (het bestrijden van laaggeletterdheid via scholing) voor het eerst in eacuteeacuten overkoepelend actieprogramma samengebracht Daarbij speelt de regionale netwerkaanpak een belangrijke rol De combinatie van de curatieve en preventieve aanpak van laaggeletterdheid sluit aan bij de opdracht van de bibliotheek bij te dragen aan geletterdheid in brede zin voor jong en oud De bibliotheek heeft al taalaanbod gericht op jonge kinderen (bijvoorbeeld Boekstart) en volwassenen (bijvoorbeeld via taalcoaches lees- en schrijfclubs) Ook opereert de bibliotheek in een lokale maatschappelijke context in contacten met burgers gemeenten onderwijs lokale bedrijven en maatschappelijke organisaties Dit maakt dat de bibliotheek een unieke positie inneemt en in potentie een belangrijke verbindende schakel kan vormen binnen de regionale aanpak van laaggeletterdheid

[1]

httpswwwtaalvoorhetlevennl

In september 2014 is het convenant Taal voor het Leven West- Brabant ondertekend Een samenwerkingsverband tussen ROC Kellebeek VWS ATEA UWV Cubiss St Lezen amp Schrijven en de bibliotheken in West- Brabant om een bijdrage te leveren aan het terugdringen van laaggeletterdheid Inmiddels zijn er zorsquon 30 organisaties aangesloten ook organisaties uit de zorg- en welzijnssector De aanpak van laaggeletterdheid kan niet los worden gezien van maatregelen om taalachterstanden en laaggeletterdheid te voorkomen zoals leesbevordering Daarom is het beleid gericht op leesbevordering en leesplezier een waardevolle aanvulling op het reguliere taalonderwijs en is dit onderdeel van het actieprogramma lsquoTel mee met Taalrsquo Wat doet VANnU VANnU biedt een basisaanbod waarin collectie taalpunten en het taalnetwerk en activiteiten in de Week van de Alfabetisering opgenomen zijn Daarnaast worden bovenop dit basisaanbod trajecten aangeboden in het kader van de uitvoer WEB In 2016 heeft Taal voor het Leven West-Brabant voor het tweede jaar op rij WEB-gelden ontvangen tbv het versterken van werkenden en werkzoekenden In onderstaand overzicht is het basisaanbod opgenomen onder het kopje Activering daarna volgen de trajecten in het kader van WEB Activering basisaanbod

Collectie VANnU heeft een speciale Makkelijk Lezen-collectie voor mensen die moeite hebben met lezen en schrijven Bij de samenstelling van de collectie heeft de bibliotheek gelet op de bruikbaarheid ervan voor de ontwikkeling van taalvaardigheid en maatschappijorieumlntatie De collectie bestaat uit leesboeken op verschillende leesniveaus taalcursussen en informatieve boeken en alle informatie is in eenvoudig Nederlands

37

Taalpunten In 2016 heeft VANnU samen met haar netwerkpartners twee taalpunten opgezet eacuteeacuten loket dat burgers overzicht biedt van het informele formele en non-formele scholingsaanbod op het gebied van taal en digitale vaardigheden in de regio Naast de doorverwijsfunctie bieden de Taalpunten ook laagdrempelige trainingen Aan de hand van een intake wordt de scholingsbehoefte van de deelnemer in kaart gebracht en kan er bijvoorbeeld een training Klik amp Tik worden gedaan Het eerste Taalpunt opende in maart 2016 in de wijk Kalsdonk in Roosendaal en de tweede is op 31 maart in de bibliotheek Zevenbergen feestelijk geopend Na opening van de Taalpunten is er voortdurend aanloop van mensen met taalvragen In 2016 zijn er 34 mensen geholpen enof doorverwezen in Kalsdonk In het taalpunt in Zevenbergen zijn in 2016 totaal 14 mensen geholpen met hun taalvraag

Activering Deelnemers Opmerkingen

Roosendaal 31 Klik amp Tik basis

Taalpunt Kalsdonk (RSD) 34 Intakes

Moerdijk 17 Klik amp Tik basis

Taalpunt Moerdijk 14 Intakes

Halderberge 11 Klik amp Tik basis

Rucphen 9 Klik amp Tik basis

Zundert 7 Klik amp Tik basis

Training herkennen amp doorverwijzen

15 Gezondheidsplein

Kalsdonk

138

Trainingen Op 20 september heeft VANnU aan de partners van het Gezondheidsplein in Kalsdonk een training Herkennen en motiveren laaggeletterden

gegeven

Week van de alfabetisering Samen met haar partners in het West Brabantse Taal voor het Leven organiseerde Bibliotheek VANnU een Lagerhuisdebat tijdens de Week van de Alfabetisering In dit interactieve debat ging men op zoek naar de formule om slim samen te werken eacuteeacuten doel maar met een verschillende motivatie belang of uitgangspunt Wanneer is de samenwerking slim en daarmee effectief Het debat vond plaats in Etten Leur De landelijke week van de alfabetisering viel dit jaar samen met de start van het nieuwe Taaljaar 2016-2017 Samen met de gemeente Moerdijk heeft de bibliotheek een informatieve en interactieve bijeenkomst georganiseerd (5 september 2016) waarin verteld werd over de aanpak van laaggeletterdheid Wethouder Thomas Zwiers gaf het belang van de aandacht voor laaggeletterdheid aan in het bijzonder voor werknemers Daarnaast werd stilgestaan bij het aanbod aan taalactiviteiten in het schooljaar 2016-2017 en het taalnetwerk in de regio Bijzondere aandacht was er voor de rol van vrijwilligers in de taaltrajecten Zonder vrijwilligers is een groot aantal taalactiviteiten niet uit te voeren Taalnetwerk In het Taalnetwerk zijn lokale taalbieders en ndashprojecten vertegenwoordigd zoals Humanitas Vluchtelingenwerk de VoorleesExpress ROC Kellebeek WijZijn Traverse en de STA teams Het netwerk komt onder voorzitterschap van VANnU 2 tot 3 maal per jaar samen om kennis te delen en samen te werken In 2016 heeft dat geleid tot het opstellen van een Taalkaart van Roosendaal (welke aanbieders bieden welke trainingen aan tegen welke voorwaarden) De Taalkaart is inmiddels door de deelnemers in gebruik genomen Verder wordt er veel aandacht besteed aan het werven van taalvrijwilligers VANnU Humanitas Vluchtelingenwerk en WijZijn Traverse bundelden de krachten om via uitingen in de media taalvrijwilligers te werven Dat leidde tot een goed bezochte informatiemiddag op 9 december waar zorsquon 50 geiumlnteresseerden zich meldden

38

Activering WEB trajecten Taaloefengroepen In Rucphen en in Roosendaal organiseert de Bibliotheek VANnU wekelijks taaloefengroepen voor medewerkers van de WVS De werkleiding van de WVS geeft aan dat zij zien dat hun medewerkers echt veranderen sinds zij aan de taaloefengroep zijn begonnen De persoonlijke benadering en begeleiding van de taalvrijwilligers zorgt ervoor dat de cursisten meer zelfvertrouwen krijgen en verrast worden in hun eigen kunnen In totaal hebben in de vijf gemeenten 36 personen deelgenomen Klik amp Tik cursussen Voor alle mensen die moeite hebben om hun weg te vinden op internet biedt de Bibliotheek op de vijf kernvestigingen de cursus Klik amp Tik aan De cursisten worden begeleid door vrijwilligers In 2016 hebben 40 cursisten de cursus met succes afgerond en hiermee hun zelfredzaamheid vergroot Taal amp Arbeidsmarkt Walk amp Talk en Werkmap Walk amp Talk Vanaf oktober organiseert Bibliotheek VANnU maandelijks op elke derde maandag van de maand Walk amp Talk deacute koffiepauze voor werkzoekenden Het is een gratis netwerkbijeenkomst voor en door werkzoekenden In een ongedwongen sfeer maakt men in Bibliotheek VANnU kennis met elkaar krijgt men tips van een professional enof hoort men ervaringen van (ex-)werkzoekenden In 2016 waren de themarsquos Netwerken hoe doe je dat (oktober) Hoe maak je een goed basis CV (november) en Werken in Belgieuml (december) In 2016 hebben 62 belangstellenden deelgenomen aan de bijeenkomsten

Werkmap De dienstverlening van het UWV verloopt digitaal Laagopgeleide en oudere werkzoekenden hebben vaak moeite met het aanvragen van een DigiD en het omgaan met de digitale werkmap van het UWV In 2016 hebben 32 deelnemers een training gevolgd om hun vaardigheden op dit gebied te verbeteren

Monitoring In januari 2017 verscheen de landelijke Monitor Digitale Vaardigheden 2015-2016 uitgevoerd door Next Value in opdracht van de Koninklijke Bibliotheek In deze monitor waar VANnU aan meegewerkt heeft wordt gekeken naar de resultaten van de digitale trajecten en worden deelnemers bevraagd In de algemene conclusies en aanbevelingen worden de volgende zaken aangegeven en door VANnU opgepakt 1 Zoek samenwerking met doorverwijzers VANnU heeft dit geborgd op regionaal niveau door Taal voor het Leven West-Brabant en lokaal via het Taalnetwerk Werk met vrijwilligers VANnU werkt sinds 2014 met taalvrijwilligers zij worden getraind door ROC Kellebeek enof St Lezen en Schrijven 2 Voorkom een te vrijblijvende leeromgeving door actief samen te werken met bijvoorbeeld de WVS worden deelnemers gestimuleerd om actief deel te nemen 3 Probeer maatwerk te bieden en verwijs door naar vervolgtrajecten sinds 2016 worden in de Taalpunten intakes afgenomen door taaldocenten van ROC Kellebeek daarmee wordt de doorverwijzing nog meer maatwerk Ten slotte werd de deelnemers gevraagd naar hun tevredenheid over de trainingen 37 deelnemers hebben meegewerkt aan de monitor Door de samenwerking met ROC Kellebeek in 2016 verder vorm te geven is er meer aandacht gekomen voor deskundigheidsbevordering van de taalvrijwilliger en is de doorstroom van deelnemers toegenomen Daarmee wint de West-Brabantse aanpak aan duurzaamheid

39

28 Werkzaamheden Marktplaats Cultuureducatie 2016 Bibliotheek VANnU is verantwoordelijk voor de Marktplaats Cultuureducatie in de gemeenten Halderberge en Moerdijk De doelstelling van de Marktplaats is Een netwerk en samenwerking tussen aanbieders van cultuur en het onderwijs creeumlren zodat de jeugd meer in aanraking komt met kunst en cultuur en zich daardoor beter kan ontwikkelen De cooumlrdinator Marktplaats Cultuureducatie heeft in 2016 de volgende taken uitgevoerd

inventariseren van de vraag op het gebied van cultuureducatie van het onderwijs (PO en VO)

inventariseren van de vraag op het gebied van cultuureducatie voor en naschoolse opvang inventariseren van de mogelijkheden van de culturele aanbieders

culturele aanbieders meenemen in de lsquotaalrsquo van het onderwijs

het uitbreiden en verstevigen van het lokaal cultuur-educatief netwerk

samenwerken met de intermediairs van regiorsquos West Brabant

afstemmen van vraag en aanbod Het Kunstmenu wordt afgenomen door alle Halderbergse scholen en elf scholen uit de gemeente Moerdijk Het wordt aangeboden in samenwerking met CultuurCompaan (gemeente Roosendaal) en bestaat uit activiteiten van lokale (professionele aanbieders uit de gemeente) regionale (professionele aanbieders uit de provincie) en landelijke culturele instellingen De leerlingen maken op deze manier kennis met de drie domeinen van Cultuureducatie (in huis met de culturele omgeving en uit de grote wereld) Verder nemen de scholen deel aan diverse naschoolse activiteiten (verlengde schooldag) en vinden er diverse losse culturele projecten op de scholen plaats

De cooumlrdinator ondersteunt culturele instellingen kunstenaars en het onderwijs mbt actuele ontwikkelingen op het gebied van cultuureducatie Zij organiseert netwerkbijeenkomsten voor de interne cultuurcooumlrdinatoren (ICCrsquoers) biedt scholing aan en geeft de ICC cursus in West- Brabant Daarnaast worden er cursussen aangeboden voor culturele aanbieders zodat ook zij meegaan in de huidige ontwikkelingen op het gebied van cultuureducatie De cooumlrdinator cultuureducatie is tevens intermediair voor de scholen mbt de rijksregeling Cultuureducatie met Kwaliteit (2013 ndash 2016) een opdracht die middels de Cultuurloper wordt uitgevoerd Hierbij wordt nauw samengewerkt met de Provinciale instelling Kunstbalie Aan de regeling nemen 5 scholen uit de gemeente Halerberge en 7 scholen uit de gemeente Moerdijk deel VANnU werkt regionaal en dat vertaalt zich ook in de Marktplaats Cultuureducatie waar het onderhouden van contacten met andere marktplaatsen en buurgemeenten vanzelfsprekend is De cooumlrdinator neemt deel aan het zogenaamde Regionaal Overleg Marktplaatsen (ROM) en een Provinciaal Overleg Het doel is om gezamenlijke activiteiten voor de regio West- Brabant te organiseren Er wordt samengewerkt met de cooumlrdinator Brede Scholen en cooumlrdinator Sport van beide gemeenten Ook vindt er steeds meer samenwerking plaats met de schoolbesturen Stichting Openbaar Onderwijs West-Brabant is een bovenschools traject gestart op het gebied van cultuureducatie met oa de intermediairs van de gemeente Roosendaal en HalderbergeMoerdijk Tot slot neemt de cooumlrdinator zitting in de werkgroep Cultuurmaand (septemberoktober) van de gemeente Halderberge Zij richt zich vooral op de activiteiten voor het onderwijs

40

29 Personeel en Organisatie

Per 31-12-2016 heeft VANnU 3885 FTE in dienst In totaal gaat het om 74 medewerkers De groei in ftersquos (145) heeft met name te maken met de uitrol dBoS en toename van leesconsulenten waarover eerder in dit verslag is gesproken In de Frontoffice is het aantal uren door oa sluiting van servicepunten in de gemeente Zundert en aanpassingen van het servicepunt in Wouw afgenomen

De leeftijdsopbouw van de medewerkers Van alle medewerkers bij VANnU is 95 jonger dan 40 jaar Het percentage medewerkers tussen de 40 en 50 jaar is 135 54 van de medewerkers is tussen de 50 en 60 jaar en het percentage 60+ is 23 VANnU heeft tov de landelijke leeftijdsopbouw een hoger percentage 50 plussers Dat betekent dat er goed moet worden nagedacht over de instroom van jongere medewerkers om de uitstroom voor de komende jaren op te kunnen vangen Dat is een lastig vraagstuk omdat bij een reorganisatie de jongere medewerkers vaak degenen zijn die door middel van afspiegeling moeten vertrekken Het komend jaar zal dit onderwerp opnieuw op de agenda staan van directie en OR omdat het vraagt om een

visie over hoe het toekomstig personeelsbestand eruit moet komen zien en hoe de organisatie zich daarop kan voorbereiden

Personeelsverloop in- door- en uitstroom In totaal zijn er in 2016 acht medewerkers ingestroomd waarvan

projectmedewerker vernieuwing netwerk

1 cooumlrdinator Frontoffice

1 controller

1 medewerker communicatie

2 leesconsulenten 4-12

2 ondersteuners leesconsulenten

stagiaire19 Daarnaast zijn er zes medewerkers uit dienst getreden waarvan

1 ondersteuner leesconsulenten

3 opruimhulpen

2 informatiemedewerkers

19

De stagiaire is in augustus voor een aantal uur als medewerker communicatie aangesteld

0 10 20 30 40 50

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

totale FTE

totale FTE

0

10

20

30

40

50

60

15-30 30-40 40-50 50-60 60+

pe

rce

nta

ge

Leeftijdsopbouw in percentages

VANnU

st Bibliotheekwerk

landelijk

41

Jubilea In 2016 waren er twee jubilarissen Een medewerker was 40 jaar in dienst en een 25 jaar in dienst bij VANnU

Ziekteverzuim Het gemiddelde verzuimpercentage in 2016 bedroeg 32 De ziekte frequentie is 09 Het ziekteverzuim is ten opzichte van 2015 gedaald (587) Onderstaande grafiek toont het verzuimverloop in 2016 Duidelijk is dat het verzuimcijfer vooral wordt beiumlnvloed door een aantal langdurig zieken Het ziekteverzuim is in lijn met de landelijke trend 20 Ziekteverzuim 2016

20

CBS statline cultuur sport en recreatie geeft over de eerste drie kwartalen van 2016 een gemiddeld percentage aan van 32

Scholing VANnU vindt het belangrijk om haar medewerkers zo goed mogelijk voor te bereiden op het bibliotheekwerk van de toekomst In de strategische koers 2016-2018 staan de kernkwaliteiten collectioneren programmeren en netwerken centraal Om medewerkers de kans te geven deze competenties verder te ontwikkelen heeft VANnU in 2016 verschillende stappen gezet In het fusieproces is afgesproken dat er in de front office toegewerkt zou worden naar minder functies De functie van medewerker klantenservice is komen te vervallen en alle medewerkers die het betrof zijn opgeleid tot informatiemedewerker Een groep van 16 medewerkers heeft een opleidingstraject van 6 maanden doorlopen wat leidde tot een certificaat voor iedereen en een benoeming tot informatiemedewerker Alle front office medewerkers hebben in de zomer een training gevolgd over de digitale diensten van VANnU Hierbij kwam het gebruik van de e-books aan de orde en uitleg en gebruik van de verschillende bibliotheek apps digitale bibliotheek bronnen Daarnaast is er extra toelichting gegeven op het gebruik van Bicat het bibliotheekinformatiesysteem Na afloop van de training waren de medewerkers op de hoogte van het volledige aanbod en beter in staat om gebruikers te informeren en vragen te beantwoorden over het brede aanbod van digitale diensten

In 2016 is door alle medewerkers verder gewerkt in de themagroepen om de kerncompetenties concreet gestalte te geven Een doel in 2016 was ook om de medewerkers uit ZundertRucphen aan te laten sluiten bij deze manier van werken Opgemerkt moet worden dat hier in 2017 nog een aantal stappen in gezet moet worden De themagroepen biedt medewerkers de mogelijkheid om het netwerken het vormen van themacollecties en het bedenken van een bijpassend programma uit te proberen te oefenen en hiervan te leren In de praktijk blijkt dit meer of minder goed te slagen afhankelijk van het thema

0

20

40

60

80

100

120

140

160

180

verzuim kort0-7 dagen

verzuimmiddellang 8-

42 dagen

verzuim lang43-365 dagen

aantal ziektedagen

aantal medewerkers

42

Een aantal themagroepen heeft in 2016 tastbare resultaten weggezet Zo is er een pop-up bieb in winkelcentrum De Roselaar verschenen een pop-up in de basiliek in Oudenbosch zijn er verschillende voorleesactiviteiten geweest door het hele werkgebied zijn er contacten gelegd en presentaties geweest bij een aantal Alzheimer-cafeacutes en vonden andere activiteiten plaats zoals een Boekenproeverij in Zevenbergen Uiteraard werd er door de themagroepen ook aandacht besteed aan de landelijke leesbevorderingscampagnes zoals de (kinder)Boekenweek en Nederland Leest

Inzet vrijwilligers in de branche Stichting BibliotheekWerk is in 2015 door het Centraal Overleg Arbeidsvoorwaarden Openbare Bibliotheken gevraagd een inventarisatie uit te voeren van de inzet van vrijwilligers in de branche Van de 124 ondervraagde bibliotheken geeft 92 procent aan dat zij met vrijwilligers werken In bijna de helft van deze bibliotheken zijn op dit moment meer vrijwilligers werkzaam dan medewerkers met een arbeidsovereenkomst Wel worden zij vaak een beperkt aantal uren per week ingezet Wanneer een bibliotheek niet met vrijwilligers werkt is dit over het algemeen een principieumlle beslissing Over het algemeen voeren vrijwilligers in bibliotheken verschillende taken uit Een belangrijke taak is de bezorging van materialen aan huis Daarnaast worden vrijwilligers ook regelmatig ingezet als gastheer of gastvrouw en ondersteunen ze regelmatig bij de uitvoering van verschillende publieks- en promotieactiviteiten in de bibliotheek Ook zijn er werkzaamheden die minder frequent door vrijwilligers worden opgepakt Dit geldt bijvoorbeeld voor het adviseren over de ontwikkeling van de collectie het plaatsen van de collectie en het presenteren van collectieonderdelen als ondersteuning bij een project of activiteit Ruim driekwart van de bibliotheken met vrijwilligersbeleid heeft beleid vastgesteld over de scholing en begeleiding van vrijwilligers In de praktijk blijkt echter dat er minder vaak concrete initiatieven zijn om vrijwilligers de mogelijkheid te bieden zich verder te ontwikkelen

Als er een initiatief aanwezig is is dit doorgaans gericht op het aanbieden van scholing21 Inzet vrijwilligers VANnU Met het oog op de bezuinigingen en de veranderende rol van bibliotheken vraagt het vrijwilligersbeleid veel tijd en aandacht van directie managers en ondernemingsraad Sinds de fusie in 2015 met de bibliotheek ZundertRucphen heeft VANnU te maken met vrijwilligers in het uitleenproces In Rijsbergen en Rucphen was men gewend te werken met vrijwilligers in de rol van gastvrouw terwijl in het VANnU werkgebied van voacuteoacuter de fusie alleen gebruik werd gemaakt van expert-vrijwilligers (bv voor de speelotheek en voor cursussen zoals Klik en Tik) Met de realisatie van de nieuwe voorziening in Wouw is gekozen voor de inzet van vrijwilligers in de ondersteuning bij het uitlenen De vrijwilligers zorgen voor een opgeruimde ruimte voor een prettige ontvangst en ondersteunen in het gebruik van de zelfservice-apparatuur In 2016 is veel aandacht geweest voor de wijze waarop de vrijwilligers ingezet worden in de organisatie en de gesprekken over dit onderwerp zullen ook in 2017 voortgezet worden Uiteraard speelt de OR hierin een belangrijke en verbindende rol In 2016 werden ook de voorbereidingen getroffen voor een pilot in Rijsbergen die in januari 2017 van start gaat Het doel is om de inzet van vrijwilligers in het uitleenproces verder uit te werken de samenwerking tussen de vrijwilliger en de betaalde kracht helder vorm te geven en te beschrijven wat het vakmanschap voor het bibliotheekwerk lsquonieuwe stijlrsquo inhoudt Om kennis en kunde te delen en ervaringen uit te wisselen maakt de cooumlrdinator vrijwilligers deel uit van een (Brabantse) overlegstructuur met andere cooumlrdinatoren De inzet van vrijwilligers is een onderwerp dat in iedere bibliotheek speelt

21

httpswwwbibliotheekwerknlVrijwilligers_in_de_bibliotheekpdf

43

210 Ontwikkelingen in de openbare bibliotheek Samenwerking Bibliotheek VANnU werkt in alle gemeenten samen met partners op het gebied van zorg en welzijn (CJG) voorschoolse voorzieningen (kinderopvang en peuterspeelzalen) educatie (basis- en voortgezet onderwijs) laaggeletterdheid (bibliotheken West-Brabant ROC UWV en WVS) en cultuur (diverse instellingen zoals musea schouwburg en archief of organisaties zoals Stichting Cultuur Moerdijk) Bovenlokaal wordt er samengewerkt in de Brabantse Netwerkbibliotheek (BNB) Dit is een samenwerkingsverband tussen de 19 Brabantse basisbibliotheken en Cubiss Cubiss is een Provinciale Ondersteuningsinstelling (POI) en heeft een rechtstreekse subsidierelatie met de provincie Noord-Brabant Een essentieel doel van de BNB is het creeumlren van een goed toegankelijk netwerk Een plek waar ideeeumln floreren waar informatie en ervaringen worden uitgewisseld en waar kennis wordt gedeeld zodat de gebruikers en de partners van de Brabantse bibliotheken optimaal worden bediend Niet alleen nu maar ook in de toekomst De hoofddoelstelling van de BNB is het stimuleren van de Brabantse kennisinfrastructuur door vanuit de bibliotheekfunctie bij te dragen aan een goed ingerichte publieke informatievoorziening (httpwwwbnbibliotheeknl) Het samenwerkingsverband heeft een gezamenlijk beleidsplan vastgesteld en voert de provinciale projecten mede onder die vlag uit Branche De branchevereniging van en voor de openbare bibliotheken is de Vereniging van Openbare Bibliotheken (wwwdebibliothekennl) Tot slot is er nog de Stichting Certificering Openbare Bibliotheken Deze stichting ontwikkelt en bewaakt kwaliteitsnormen en toetst de kwaliteit van bibliotheekorganisaties aan deze normen door middel van audits (wwwbibliotheekcertificaatnl)

De overheden De overheid is op drie niveaus betrokken bij de basisbibliotheek op gemeentelijk provinciaal en landelijk niveau Gemeente De gemeente is de primaire opdrachtgever van de basisbibliotheek Zij verleent VANnU subsidie Binnen het gemeentelijk beleidskader dat gebaseerd is op eenduidig en samenhangend beleid worden concrete afspraken gemaakt met Bibliotheek VANnU over de te behalen resultaten en prestaties Tussen de gemeenten en Bibliotheek VANnU wordt een tweezijdig contract afgesloten dat nagekomen en geeumlvalueerd moet worden Bibliotheek VANnU ontvangt subsidie op basis van een uitvoeringsovereenkomst op basis van de Algemene Wet Bestuursrecht (AwB) Uitgangspunt is dat wordt gestuurd op inhoud en dat wederzijds afspraken worden gemaakt tussen de gemeente en Bibliotheek VANnU De basis van deze afspraken is

1 De beleidsdoelen die de gemeente nastreeft 2 De diensten en producten die Bibliotheek VANnU levert om aan

die beleidsdoelen te voldoen of een bijdrage te leveren 3 Duidelijke beoordelingscriteria op basis waarvan de prestaties en

(eventuele) resultaten worden beoordeeld en de subsidierelatie wordt afgerekend

Provincie In opdracht van de provincie Noord-Brabant werkt Cubiss samen met de Brabantse bibliotheken aan programmas voor bibliotheekvernieuwing Het werkplan van Cubiss bestaat de komende jaren uit vier projecten

1 Bieb Lab (voorheen Innovatie van de bibliotheekfuncties) 2 Innovatie van de educatieve functie 3 Versterken taalvaardigheid 4 Vergroten mediawijsheid

44

De eerste twee projecten zijn gerelateerd aan de wettelijke taak zoals die is vastgelegd in de Wsob Cubiss voert deze opdracht uit in zeer nauw overleg met de Brabantse bibliotheken De twee andere projecten zijn de uitwerking van een aanvullende provinciale opdracht aan Cubiss Naast bibliotheken zijn ook organisaties binnen het sociale domein en het onderwijs hierbij betrokken als partner Rijk De rijksoverheid is verantwoordelijk voor het functioneren van de openbare bibliotheken als stelsel met als aandachtspunten een vergroting van de doelmatigheid samenhang kwaliteit en pluriformiteit van het stelsel openbaar bibliotheekwerk De Wet stelsel openbare bibliotheekvoorzieningen (Wsob) kortweg de Bibliotheekwet is vanaf 1 januari 2015 van kracht De bibliotheekwet regelt de digitalisering van de openbare bibliotheek en zorgt voor structurele financiering daarvan door de Rijksoverheid In deze wet is vastgelegd dat iedere Nederlander toegang moet hebben tot een openbare bibliotheek zowel in fysieke als digitale vorm Ook zijn de vijf functies en voorwaarden vastgelegd waaraan een openbare bibliotheek moet voldoen (zie ook inleiding jaarverslag) De Koninklijke Bibliotheek (KB) heeft onder de Wsob een regierol gekregen binnen het netwerk van openbare bibliotheekvoorzieningen en de verantwoordelijkheid voor de landelijke digitale bibliotheek en Aangepast Lezen Het KB-beleidsplan 2015-2018 lsquoDe kracht van het netwerkrsquo formuleert de ambities van de KB in breed verband met twee strategische prioriteiten

1 Realiseren van de nationale digitale bibliotheek 2 Het versterken van de nationale en internationale samenwerking

Met de nationale digitale bibliotheek neemt de KB het voortouw in het uitbouwen van de rol en betekenis van de bibliotheek in het digitale domein De landelijke digitale infrastructuur zorgt voor de componenten waarmee alle openbare bibliotheekvoorzieningen deelnemen en gebruikmaken van de diensten van de digitale bibliotheek

Het versterken van de nationale samenwerking is gericht op het verbreden van de betekenis van de bibliotheek In samenspraak met de bibliotheken zelf de provinciale service organisaties de VOB en andere partners geeft de KB invulling aan de stelseltaken regie en advies faciliterende en cooumlrdinerende taken en de aansturing van grootschalige programmarsquos en projecten voor het hele bibliotheekstelsel Onttrekking Gemeentefonds voor aanschaf e-content Vanaf 2015 is het Rijk verantwoordelijk voor de financiering van de centrale aanschaf van e-content voor de openbare bibliotheken Daarvoor onttrekt het Rijk een bedrag aan het Gemeentefonds Dit bedrag stelt de minister van OCampW ter beschikking aan de KB voor de inkoop van e-content De KB koopt vervolgens in op voordracht van de openbare bibliotheken begrensd door het financieumlle kader van het ter beschikking gestelde bedrag Tot 1-1-2015 dragen bibliotheken een bedrag per inwoner af aan de VOB voor de inkoop van e-content het zogenaamde omslaggeld Voor 2014 was dat euro 035 per inwoner Het groeipad en de hoogte van de uitname worden formeel vastgesteld in een overleg tussen diverse ministeries en de VNG Gekozen is voor een scenario van relatieve groei Onttrekking gemeentefonds e-content en consequenties

jaar Bedrag per inwoner Totale uitname VANNU22

2014 035 euro 65456

2015 047 euro 87898

2016 055 euro 102859

2017 063 euro 117821

2018 073 euro 136522

De vijf gemeenten van VANnU gaan verschillend met de uitname om De gemeente Moerdijk houdt het bedrag in van de subsidie de gemeente Halderberge deels en de andere drie gemeenten niet

22

Aantal inwoners op basis van gegevens 2016 187017

45

Digitaal abonnement Per 1 januari 2016 heeft de Koninklijke Bibliotheek een lidmaatschapsvorm toegevoegd aan de bestaande lidmaatschapsvormen van de openbare bibliotheken namelijk de mogelijkheid om gebruik te maken van enkel de digitale voorziening Voor dit lidmaatschap is een tarief vastgesteld van 42 euro per jaar Het aanbod van deze lidmaatschapsvorm en ndashtarief is een stap in de ontwikkeling van het publieke aanbod die past binnen de verdere ontwikkeling van de toegang tot digitale werken in het algemeen De Koninklijke Bibliotheek blijft in gesprek met zowel de openbare bibliotheken als de aanbieders van digitale content om een optimaal aanbod voor de klant te realiseren dat in lijn is met de publieke waarden van de openbare bibliotheek Primair gaat het om het aanbod e-books waarvoor licenties zijn afgesloten met individuele uitgevers secundair gaat het om andere content types (audio databanken etc) Omdat het gebruik van e-books in Nederland nog in ontwikkeling is zowel in relatie tot openbare bibliotheken als in relatie tot het commercieumlle - en ook het illegale - aanbod is de introductie van een digitaal lidmaatschap van de openbare bibliotheek niet een eindpunt in de positionering van het publieke aanbod in dit domein De KB stelt daarom een gefaseerde ontwikkeling van de tariefstructuur voor die flexibel genoeg is om in te spelen op ontwikkelingen in het netwerk en in de markt De Nationale bibliotheekpas en gastlenen Naast het digitale abonnement loopt ook de ontwikkeling van de nationale bibliotheekpas Het project de Nationale Bibliotheekpas ontwikkelt eacuteeacuten pas die burgers toegang geeft tot alle landelijke en lokale (digitale) diensten Op deze manier krijgen zij makkelijker toegang tot de fysieke collectie van alle bibliotheken in heel Nederland Door de invoering van een nationale bibliotheekpas zijn er in de toekomst voor de klant geen verschillende loketten meer met verschillende voorwaarden en dienstverlening Een ander voordeel is de versterking van het merk en het imago van de bibliotheek bibliotheken treden meer naar buiten als eacuteeacuten

netwerk Tot slot zal er ook sprake zijn van efficiency eacuteeacuten stelsel van voorwaarden en keuzemogelijkheden is veel goedkoper en effectiever Bovendien ontstaat er vanuit de gezamenlijkheid de mogelijkheid om op landelijk niveau te kunnen innoveren In januari is onder het motto - Lezen kun je overal lenen nu ook- gastlenen (landelijk) van start gegaan Met gastlenen kunnen bibliotheekleden ook elders in Nederland lenen Daarvoor is een geldig bibliotheeklidmaatschap nodig met een abonnement dat toegang geeft tot gastlenen Gastlenen is een onderdeel van het VOB-project de nationale bibliotheekpas Gezamenlijke innovatieagenda Op 1 januari 2015 is de Wet stelsel openbare bibliotheekvoorzieningen (Wsob) in werking getreden De Wsob gaat uit van een bibliotheekstelsel waarin de drie overheden nadrukkelijk samen de netwerk- verantwoordelijkheid dragen De minister de provinciebesturen en de gemeentebesturen zijn gezamenlijk verantwoordelijk voor een netwerk van openbare bibliotheekvoorzieningen Dit netwerk van openbare bibliotheekvoorzieningen wordt gevormd door

bull de lokale bibliotheken bull de provinciale ondersteuningsinstellingen (POIrsquos) bull de Koninklijke Bibliotheek (KB) voor wat betreft haar taak tot het

in stand houden van de landelijke digitale bibliotheek De Wsob beschrijft de taken van de deelnemers in het netwerk Bij sommige taken raken de verantwoordelijkheden van de verschillende deelnemers elkaar Dat is bijvoorbeeld het geval bij de innovatietaak23 Omdat de verantwoordelijkheid van de gezamenlijke POIrsquos op het gebied van innovatie enerzijds en de cooumlrdinerende taak van de KB anderzijds sterke raakvlakken hebben is bij het bestuurlijk overleg van OCW IPO en

23

Artikel 16 van de Wsob omschrijft als verantwoordelijkheid voor de gezamenlijke POIrsquos2 lsquode ontwikkeling van innovaties ten behoeve van de lokale bibliotheken in overeenstemming met de Koninklijke Bibliotheek in verband met haar cooumlrdinerende taakrsquo

46

VNG samen met VOB SPN en KB de wens ontstaan te komen tot een Gezamenlijke innovatieagenda De Gezamenlijke innovatieagenda heeft als hoofddoel om de vernieuwingskracht van de bibliotheeksector te versterken om zo toegevoegde waarde te kunnen bieden aan burgers en samenleving in lijn met de vijf functies van de bibliotheek Om dat hoofddoel te kunnen realiseren wordt met deze Gezamenlijke innovatieagenda ingezet op

Het aanbrengen van focus door de innovatiekracht te bundelen op een overzichtelijk aantal prioriteiten die breed worden gedeeld door zowel de netwerkverantwoordelijke overheden als het gelaagde bibliotheeknetwerk

Het op gang brengen van een proces van permanente innovatie op deze prioriteiten

Het geven van helderheid over de concrete rolverdeling tussen partijen ndash passend binnen de kaders van de Wsob ndash zodat optimale samenwerking kan ontstaan bij dit proces van permanente innovatie

Met deze Gezamenlijke innovatieagenda als leidraad kunnen overheden vanuit hun verantwoordelijkheid voor het netwerk van openbare bibliotheekvoorzieningen samen met het bibliotheekveld daadkrachtig invulling geven aan het innovatieproces zowel fysiek als digitaal Digihulp via bibliotheken In februari 2016 startte met de ondertekening van een convenant de samenwerking tussen de Belastingdienst en de Koninklijke bibliotheek Doel is om mensen via de lokale openbare bibliotheek ondersteuning te bieden bij het digitaal zaken doen met de overheid Op termijn kunnen burgers bij de bibliotheek terecht voor inhoudelijke hulp over toeslagen en inkomstenbelasting De komende jaren zullen de meeste bibliotheken belastingspreekuren gaan organiseren Inmiddels is een aantal pilots gestart

211 Een blik vooruit

lsquoDe bieb is een aantrekkelijke ontmoetingsplaats geworden waar jongeren en volwassenen graag komen Ze kunnen boeken lenen maar ook een talencursus volgen met een 3D-printer aan de slag gaan of meedoen aan een debat De bibliotheek heeft zichzelf heruitgevondenrsquo Bovenstaande is een citaat uit een brief naar de Tweede Kamer van minister Jet Bussemaker van Cultuur De aanleiding was de verschijning van de eerste bibliotheekmonitor van de KB Het aantal volwassen leden daalde in 2015 maar het aantal jeugdleden nam toe tot 23 miljoen Zij leenden 38 miljoen boeken blijkt uit de monitor In totaal leenden de 156 bibliotheken 73 miljoen fysieke boeken en 4 miljoen e-books uit De vorige hoofdstukken uit dit jaarverslag geven een goed beeld van wat er allemaal in 2016 is gebeurd Bovenstaande tekst had mijn tekst kunnen zijn Ook bij VANnU stijgen de jeugdleden en daalt het aantal volwassen leden De inspanning om de jeugd te bereiken en lezen en leesplezier te bevorderen loont en daar profiteren kinderen hun leven lang van Op de laatste pagina van dit verslag staat een prachtig overzicht van het aanbod en de dienstverlening van VANnU Afhankelijk van de subsidie en de mogelijkheden om samen te werken en door de inzet van onze medewerkers is door VANnU voor de verschillende gemeenten de afgelopen jaren een aanbod gecreeumlerd Naast de specifieke wensen van de gemeenten is de koers van VANnU daarbij altijd leidend De bezuinigingen in de gemeenten Roosendaal en Zundert kosten veel tijd en energie maar bieden ook kansen voor nieuwe dienstverlening VANnU heeft ook de afgelopen jaren succesvolle of kansrijke programmarsquos of formules van de ene gemeente kunnen implementeren in de andere Op die manier profiteren alle gemeenten van het feit dat men afspraken maakt met dezelfde professionele organisatie

47

Alhoewel deze lokale verschillen kleur geven aan het bibliotheekaanbod is er na jaren van bezuinigingen wel een grens bereikt De gemiddelde bijdrage per inwoner is laag VANnU moet en wil op een goede kwalitatieve manier aan haar 5 kernfuncties invulling geven en voorbereid zijn op de toekomst Dat vraagt om ruimte voor innovatie en om een sterke en stabiele organisatie Daar zijn alle aangesloten gemeenten bij gebaad Het voornemen is om in 2017 met de gemeenten een convenant af te sluiten en daarin een aantal basisafspraken op te nemen over de regionale dienstverlening en de toekomst Een convenant wordt gezien als een manier om in gezamenlijkheid verantwoordelijkheid te nemen voor het bibliotheekwerk van de toekomst De vijf wethouders hebben op het verzoek positief gereageerd Naast deze opdracht is er nog een aantal belangrijke opdrachten voor de komende jaren geformuleerd 24 Een belangrijke die ik in dit hoofdstuk nog kort wil delen is de grote opgave op het gebied van HR Eerder in dit verslag is aangegeven dat de bibliotheek een transitie doormaakt verandert en verbreedt Vragen als Hoe zorgen we dat onze medewerkers voldoende zijn voorbereid en toegerust op de toekomst Hoe zorgen we ervoor dat we talenten binnen de organisatie behouden Hoe realiseren we een goede in- door- en uitstroom en Hoe zien we de rol van de vrijwilligers zijn voor de toekomst van VANnU uiterst relevant VANnU moet haar maatschappelijke meerwaarde tegen een achtergrond van teruglopende subsidies vergroten Dit vraagt om nieuwe focus en keuzes een beweging die momenteel in de hele bibliotheeksector gestalte krijgt Deze ontwikkelingen vragen om een nieuwe inrichting van de organisatie die niet alleen een structuurwijziging is maar die met name ook de kaders biedt voor de rolverdeling en de competenties

24

Zelfevaluatie VANNU voor de certificering

waarop in de organisatie met elkaar en buiten de organisatie met partners wordt samengewerkt Om dit te bereiken is eind 2016 besloten om in 2017 een kwalitatieve reorganisatie door te voeren Een andere opdracht waar VANnU voor staat is hoe VANnU haar ambities kan verwezenlijken en innoveren terwijl de financieumlle middelen (de subsidies daling betalende leden) al jaren afnemen Hoe kunnen extra inkomsten worden gegenereerd en waar liggen kansen

Waar we hard aan hebben gewerkt tov de vorige certificering is dat we meer en beter inzichtelijk maken dat we altijd keuzes maken en stappen zetten in het licht van de stip op de horizon die we hebben geformuleerd in ons meerjarenbeleidsplan We deden dat in het verleden ook maar dat was niet altijd zichtbaar We nemen nu de tijd voor planvorming we leggen meer vast we communiceren beter en zorgvuldiger intern en extern We zijn kritisch op onszelf in de evaluatie leren daarvan voor de toekomst en verbeteren daar waar kan Door het gezamenlijk voorbereiden van de aankomende certificering werden we ons nog meer bewust van waar we vandaan komen en naar op weg zijn Van de successen de uitdagingen en de knelpunten We hebben afstand kunnen nemen van de waan van alledag en de tijd genomen om van een afstand naar de organisatie te kijken Onze ambitie is altijd groot geweest en dat zal zo blijven We zijn ons bewust van het feit dat we zelf de regie moeten houden op de ontwikkeling van de bibliotheek naar de toekomst Dat betekent dat we bedreigingen die op ons afkomen voor zover als kan proberen te keren maar ons vooral willen blijven richten op de kansen En die zijn er genoeg en geven energie VANnU blijft investeren in vernieuwing Dat is voor RvT directeurbestuurder en managers de enige juiste koers Mevrouw FD Assink-Aben directeurbestuurder Bibliotheek VANnU

48

Page 5: Jaarverslag Bibliotheek VANnU 2016 · transparante verantwoording over de wijze waarop het toezicht in 2016 is uitgeoefend. Hier wordt achtereenvolgens verslag gedaan van de samenstelling

5

Directie Mevr drs FD Assink ndash Aben MBA statutair directeur bestuurder

Raad van Toezicht Mevrouw MG de Wit voorzitter Mevrouw CMA Vissers algemeen lid De heer PRF de Koning algemeen lid De heer MMCJ Suijkerbuijk algemeen lid De heer PFM Mathijssen algemeen lid De heer CF Verlind algemeen lid

6

B 1 Raad van Toezicht Jaarverslag 2016 Bibliotheek VANnU

Bibliotheek VANnU verandert de Raad van Toezicht verandert mee 2016 is het jaar waarin de verandering van Bibliotheek VANnU duidelijker zichtbaar wordt De veranderingen zijn zowel in het werk dat de organisatie doet als in de inrichting van de verschillende locaties zichtbaar Vanuit de vijf wettelijke functies ( ontsluiten van kennis en informatie hulp bij ontwikkeling en educatie leesbevordering organiseren ontmoeting en debat kennismaken met kunst en cultuur) wordt gezocht naar nieuwe manieren om de bibliotheek een bijdrage te laten leveren aan de maatschappelijke opgave van deze en de komende tijd Er wordt actief contact gezocht met groepen burgers en organisaties met als doel hen vanuit de wettelijke functies beter van dienst te zijn en aan te sluiten bij hun behoeften Voorbeelden daarvan zijn het Taalpunt in Zevenbergen het servicepunt in het buurthuis in Wouw de eerste veranderingen in de centrale vestiging Roosendaal nieuwe partners die zich aansloten bij Taal voor het Leven West-Brabant Walk- en Talk bijeenkomsten het Zorginnovatiepunt in Parrotia De Raad van Toezicht volgt deze ontwikkelingen met veel interesse denkt mee en adviseert over mogelijke nieuwe projecten en verbindingen

7

Governance De Raad van Toezicht voert het interne toezicht uit op Bibliotheek VANnU Integriteit en kwaliteit van het toezicht zijn van belang voor de prestaties van de organisatie Daarom werkt de Raad van Toezicht aan deskundigheidsbevordering en wordt het functioneren van de Raad van Toezicht geeumlvalueerd Er wordt gestreefd naar het zoveel mogelijk volgen van de Code Culturele Diversiteit Er wordt op hoofdlijnen gewerkt volgens de Governance Code Cultuur Dit betekent dat beleid uitvoering en verantwoording behoren tot de verantwoordelijkheid van de directeurbestuurder Het toezicht behoort tot de verantwoordelijkheid van de Raad van Toezicht Daarbij hoort een transparante verantwoording over de wijze waarop het toezicht in 2016 is uitgeoefend Hier wordt achtereenvolgens verslag gedaan van de samenstelling en werkwijze van de Raad van Toezicht zelf en de activiteiten in zijn rol als toezichthouder werkgever en adviseur Samenstelling Raad van Toezicht De Raad van Toezicht telde in 2016 6 leden Voor 2 leden gold er nog vanuit de fusie met de bibliotheek ZundertRucphen een specifieke afspraak over de zittingstermijn Deze afspraak was eind 2015 opgeschort omdat er behoefte was aan een nieuw profiel en een overzicht van deskundigheden en competenties In het eerste kwartaal is een nieuw profiel voor de Raad van Toezicht vastgesteld Bovendien is onderzocht welke gewenste competenties en vaardigheden voor een gevarieerd samengestelde Raad van Toezicht nodig zijn Na inventarisatie van de competenties en vaardigheden van de zittende Raad van Toezicht werd duidelijk hoe de toekomstige gewenste samenstelling zou moeten worden Aan de hand hiervan is een nieuw Rooster van Aftreden vastgesteld

Uit dit alles vloeide voort dat twee leden van de Raad van Toezicht aftreden per 01-01-2017 Gezien de lange periode die zij -voorafgaand aan de fusie met de bibliotheek VANnU - bestuurlijk betrokken waren met de voorganger van VANnU hebben de heer Verlind en de heer Mathijsen hun lidmaatschap op 31 december beeumlindigd In december is een oproep geplaatst voor een vacature in de Raad van Toezicht Naast de algemene eisen vanuit het profiel is specifiek gezocht naar mensen in het profiel cultureelinnovatief Mevr Vissers en mevr De Wit vormden samen met de directeurbestuurder de sollicitatiecommissie

Dhr PRF de Koning

Functie Lid

Termijn Eerste termijn tot 01-12-2018

Vergoeding euro 500

Beroep Senior consultant

Nevenfuncties Willis Towers Watson

Deskundigheid Financieumln bedrijfsvoering governance juridisch

Commissie Financieumlle commissie risicoanalyse evaluatiefunctioneren

directeurbestuurder

Dhr P Mathijsen

Functie Lid

Termijn Eerste termijn tot januari 2019 met specifieke afspraak

na overleg tot 01-01 -2017

Vergoeding euro 500

Beroep Financieel manager TES Holding BV

Nevenfuncties

Deskundigheid Financieumln ICT en risk management

Commissie Financieumlle commissie

8

Dhr MMCJSuijkerbuijk

Functie Lid op voordracht van de OR

Termijn Eerste termijn tot 01-01-2018

Vergoeding euro 500

Beroep Zelfstandig re-integratieadviseur Fith BV

Nevenfuncties Lid Raad van Toezicht Nobego dga Eye Four You Lid Raad van Toezicht Pontes Scholengemeenschap Goes Lid Raad van Toezicht Kruisvereniging West- en Midden Brabant

Deskundigheid Register Bedrijfskundige HRM control financieumln

Commissie Verbinding met OR financieumlle commissie

Dhr C Verlind

Functie Lid

Termijn Eerste termijn tot januari 2019 met specifieke afspraak Na

overleg tot 01-01-2017

Vergoeding euro 500

Beroep Ondernemer Praktijk voor interim management

Nevenfuncties Voorzitter Raad van Commissarissen Rabobank de Zuidelijke Baronie Voorzitter VVD afdeling Rucphen Voorzitter Wijkenoverleg Sprundel Lid Denktank Kanteling Sociaal Domein Sprundel

Deskundigheid Bestuur en Toezicht HRM Sales en Marketing Organisatie financieumln

sociaalmaatschappelijkpolitiek Bedrijfsvoering

Commissie

Mevr M G de Wit-Greuter

Functie Interim-voorzitter

Termijn Tweede termijn tot 1 juli 2018

Vergoeding euro 500

Beroep Voormalig wethouder gemeente Moerdijk

Nevenfuncties Lid Raad van Toezicht Netwerk Maatschappelijke Ondersteuning

( MEE SPRING)

Commissaris woningcorporatie Brabantse Waard tot 1 maart 2016

Lid Raad van Toezicht woningcorporatie Woonkwartier na 2 maart 2016

Organisator Cultuurprijs Moerdijk

Penningmeester PvdA Moerdijk

Vicevoorzitter PvdA Brabant

Deskundigheid Openbaar bestuur bestuurlijke processen sociaalmaatschappelijk

cultuur leefbaarheid

Commissie Evaluatiefunctioneren directeurbestuurder

Mw C Vissers

Functie Lid

Termijn Tweede termijn tot 1 juli 2017

Vergoeding euro 500

Beroep Makelaartaxateur ogprojectontwikkelaar

Nevenfuncties Bestuurslid Stichting BeeldR ondernemereigenaar ViAD sl

Deskundigheid Vastgoed Proces- en projectmanagement

Commissie

9

Het vastgestelde Rooster van Aftreden is als volgt Naam aangetreden per aftreden per Dhr P Mathijssen 01-07-2005 01-01-2017 Dhr C Verlind 01-07-2005 01-01-2017 Mw C Vissers 01-07-2009 01-07-2017 Mw Mde Wit 01-07-2010 01-07-2018 Dhr P de Koning 01-04-2014 01-12-2018 herbenoeming 01-12-2022 aftreden Dhr M Suijkerbuijk 01-04-2014 01-01-2018 herbenoeming 01-01-2022 aftreden Werkwijze De RvC werkt op basis van een Jaaragenda die wordt vastgesteld in het voorafgaande jaar Daarin worden de reguliere en wettelijk verplichte onderwerpen zoals de begrotingscyclus ingepland Daarnaast is er af en toe een werkbezoek of er wordt een bijeenkomst bijgewoond waarbij de (individuele) leden van de Raad van Toezicht zich laten informeren of bijscholen over specifieke onderwerpen of nieuwe ontwikkelingen Bijeenkomst Koers 2016 1 Specialisten en MT aanwezig

Reguliere vergaderingen 4 Op basis van de Jaaragenda

Extra vergaderingen 2 Ivm profielschets en matrices competenties en vaardigheden Raad van Toezicht

Jaarafsluiting 1 Tevens afscheid Dhr Mathijsen en Dhr Verlind

Evaluatiefunctionering bestuurder 1 Voorbereiding afgerond gesprek gepland in februari 2017

Financieumlle commissie 3

Overleg met de OR 1 Terugblik naar 2015 digitalisering samenwerking met de bestuurder veranderingen in uitdagingen voor medewerkers

De Raad van Toezicht bracht een werkbezoek aan Theek 5 in Oosterhout om zich te orieumlnteren op mogelijkheden rondom het concept Bibliotheek van de Toekomst De interim voorzitter nam samen met de directeurbestuurder deel aan ldquoDe Queesterdquo een driedaagse bijeenkomst met presentaties workshops werkbezoeken en lezingen over de zoektocht naar de toekomstige betekenis van de bibliotheek in de samenleving Centrale themarsquos waren daarbij Leiderschap Vakmanschap en Publiek Domein Zelfevaluatie De zelfevaluatie was op 14 december 2016 Voorafgaand aan de bijeenkomst is een document met vragen en themarsquos gemaakt Aan de hand daarvan is de zelfevaluatie gedaan De Governance Code Cultuur en de Code Culturele Diversiteit is ook onderwerp van bespreking geweest De belangrijkste uitkomsten waren

Blijven werken aan professionalisering Dit is een punt waaraan altijd gewerkt zal blijven worden Het is onderdeel van alles wat de Raad van Toezicht doet

Onderdelen van de Governance Code zijn beter geiumlmplementeerd Er was veel aandacht voor het ontwikkelen van een nieuw profiel en de daarbij behorende competentiematrix

Structuur van werken is verbeterd maar de Raad van Toezicht wil nog meer proactief werken langer vooruit plannen

Er is veel gedaan aan de scheiding van rollen van Raad van Toezicht en directeurbestuurder De posities zijn helder

De Raad van Toezicht wil meer zicht krijgen op de maatschappelijke meerwaarde van de bibliotheek

10

Risicobeheersing blijft hoog op de agenda van de Raad van Toezicht

De advies en klankbordrol kan prominenter op de agenda in de vergaderingen

De verslaglegging kan nog worden aangescherpt

De RAAD VAN TOEZICHT als toezichthouder werkgever en adviseur Belangrijke instrumenten om toezicht te kunnen houden zijn de begroting kwartaalrapportages managementletter de jaarstukken met bijbehorend accountantsverslag De financieumlle commissie heeft ter voorbereiding van financieumlle stukken enkele bijeenkomsten gehad Zo kan dieper worden ingegaan op details en neemt de kwaliteit van het toezicht toe De financieumlle commissie heeft met de accountant ook de managementletter en de accountantsverklaring besproken Vervolgens worden de stukken in de reguliere vergaderingen besproken De jaarstukken 2015 zijn in de vergadering van maart 2016 besproken in aanwezigheid van de accountant en vervolgens goedgekeurd De begroting 2017 werd goedgekeurd in november 2016 De directeurbestuurder maakt voor iedere reguliere vergadering een overzicht met de stand van zaken van de belangrijkste onderwerpen die spelen in de organisatie Zo blijft de Raad van Toezicht goed op de hoogte Bovendien biedt dit de gelegenheid om de adviesrol van de Raad van Toezicht uit te oefenen Als het nodig is wordt er door de individuele leden van de Raad van Toezicht gevraagd en ongevraagd advies gegeven De grote crisis van de afgelopen jaren heeft Nederland gelukkig achter de rug Het gaat economisch gezien weer beter Er komt meer financieumlle ruimte op verschillende beleidsterreinen bij diverse overheden en organisaties Dat is bij de bibliotheek nog niet zichtbaar De transitie naar een toekomstbestendige bibliotheekorganisatie met een gezonde bedrijfsvoering staat nog steeds onder druk De onzekerheid over subsidies het deels ontbreken van meerjarenafspraken de zeer beperkte

tijd om nieuw beleid en nieuwe producten te ontwikkelen en in de samenleving een plaats te geven dragen daar aan bij De voorgenomen reorganisatie is in 2016 niet doorgezet omdat gaandeweg nieuwe inzichten ontstonden over de contouren van een toekomstbestendige bibliotheek Vooruitlopend op een nieuwe organisatie zijn er op natuurlijke momenten al enkele veranderingen geweest Deze leiden al tot nieuwe inzichten en werkwijzen De Raad van Toezicht zal alert zijn op de noodzakelijke veranderingen We hebben er vertrouwen in dat we met de verbeteringen in onze eigen werkwijze de activiteiten van de directeurbestuurder eacuten de organisatie op het goede spoor zitten Samen met andere partners en inwoners kunnen we zo doorwerken aan een stevige en gezonde bibliotheek van de toekomst

11

12

B 2 Jaarverslag 2016 Stichting Bibliotheek VANnU

21 Inleiding In dit jaarverslag wordt naast een algemene informatieve paragraaf met kwantitatieve en kwalitatieve informatie teruggekeken op het jaar 2016 en worden de belangrijkste ontwikkelingen beschreven In de bijgevoegde jaarrekening 2016 zijn de financieumlle effecten van deze ontwikkelingen zichtbaar De kern van het bibliotheekwerk is lezen leren (educatie) en informeren Al jarenlang maakt bibliotheek VANnU zich hard om de burgers in haar gemeenten1 te informeren te betrekken in de samenleving en hen vrije toegang tot (digitale) informatie te geven Daarnaast is VANnU een belangrijke partner voor het onderwijs op het gebied van de doorgaande leeslijn cultuureducatie en het informatievaardig maken van leerlingen Door maatschappelijke ontwikkelingen en digitale innovaties verandert de manier waarop de functies van de bibliotheek worden uitgevoerd Daarnaast staat VANnU voor een voldongen feit minder subsidie Dit vraagt om een herbezinning waarbij niet de kernfuncties ter discussie staan maar de manier waarop deze worden ingevuld In 2015 is de strategische koers voor de komende jaren in alle lagen van de organisatie besproken en opnieuw beschreven en vastgelegd in een strategisch beleidsplan 2016-2018 Deze koers strategie en doelstellingen zijn richtinggevend geweest voor de activiteiten in 2016

22 Algemeen

1 VANnU is verantwoordelijk voor het bibliotheekaanbod in de gemeenten

Roosendaal Moerdijk Halderberge Zundert en Rucphen

en samenleving als fysiek Bibliotheek VANnU is als basisbibliotheek verantwoordelijk voor het bibliotheekaanbod in de gemeenten Roosendaal Moerdijk Halderberge Zundert en Rucphen Het werkgebied omvat 187017 inwoners In totaal 247 inwoners meer dan in 2015 Werkgebied

Gemeente Aantal inwoners per 1-1-20162 Roosendaal 76960 Moerdijk 36762 Halderberge 29531 Rucphen 22276 Zundert 21488 Totaal 187017 VANnU is verantwoordelijk voor de uitvoering van de kernfuncties van het openbaar bibliotheekwerk Deze zijn 1 Lezen en literatuur 2 Ontwikkeling en educatie 3 Kennis en informatie 4 Ontmoeting en debat 5 Kunst en cultuur Het onafhankelijke karakter de laagdrempeligheid en het grote bereik maken dat de gemeente met de bibliotheek een troef in handen heeft om haar beleidsdoelen te realiseren De subsidiering van de bibliotheek is een strategische investering van de gemeente de bibliotheek is een uitvoeringsinstrument van het gemeentelijk beleid Bepaalt de gemeente formeel WAT zij wil bereiken voor haar burgers Bibliotheek VANnU geeft aan HOE dat het beste kan gebeuren

2 Statlinecbsnl

13

De bieb is overal en altijd dichtbij Bibliotheek VANnU is volop in beweging En zo hoort het ook want de digitale ontwikkelingen en de veranderende vraag vanuit de maatschappij (samenleving) vragen om een nieuwe invulling van de bibliotheekfuncties Bezuinigingen dagen ons uit scherpe keuzes te maken De gemeenten in ons werkgebied leggen verschillende accenten maar gemeenschappelijk zijn de kansen voor de jeugd egraven het toerusten van inwoners om mee te doen in de maatschappij VANnU staat midden in de samenleving Op een laagdrempelige manier brengen we mensen informatie educatie en cultuur samen Natuurlijk door de collectie maar ook door het organiseren van activiteiten en door onze ruimte beschikbaar te stellen We zijn vindbaar op andere plekken zoals in scholen En onze rol in maatschappelijke netwerken benutten we om oplossingen te bieden voor lokale vraagstukken op het gebied van lezen leren en informeren De bibliotheek in de fysieke vestigingen en op school VANnU kiest ervoor de educatieve functie ten behoeve van het onderwijs te verstevigen De bibliotheek richt zich op het aanbieden van een doorlopende leeslijn en een programma mediawijsheid Ook de fysieke bibliotheek blijft een belangrijke rol spelen VANnU richt zich met creatieve oplossingen op het behoud van kwalitatief hoogwaardige (kern-)vestigingen in de 5 gemeenten Daarnaast zijn er in alle gemeenten zogenaamde servicepunten die toegang bieden tot laagdrempelige en betrouwbare informatie en een actuele en gevarieerde collectie Het afgelopen jaar heeft VANnU mede door de bezuinigingen in de gemeenten Roosendaal en Zundert alternatieve voorzieningen gerealiseerd 3 De inzet van vrijwilligers is hierbij van cruciaal belang Hier zal verderop in het verslag nog aandacht aan worden besteed

3 De gemeente Roosendaal heeft in 2015 een forse bezuiniging doorgevoerd Het

voorstel om deze bezuiniging op te vangen wordt in 4 jaar uitgerold (activiteitenplan gemeente Roosendaal 2015-2018) De gemeente Zundert heeft besloten om in 2016 2017 en 2018 op het bibliotheekwerk te bezuinigen

De fysieke bibliotheekvoorzieningen (kern)vestigingen servicepunten en uitleenpunten Op dit moment heeft VANnU vier kernvestigingen in Roosendaal Zevenbergen Rucphen en Rijsbergen In Oudenbosch is de kernvestiging per 1 oktober 2013 gehalveerd en gezien de eisen die gesteld worden aan een kernvestiging voldoet deze niet meer aan de criteria4 In onderstaand overzicht wordt Oudenbosch dan ook getypeerd als vestiging Inwoners uit de omliggende dorpen worden aangemoedigd gebruik te maken van deze vijf (kern-)vestigingen omdat hier het meest complete aanbod van producten en diensten te vinden is Servicepunten zorgen voor behoud van de leefbaarheid in de wijken en kleine kernen Bovendien biedt een servicepunt de klant in de meeste gevallen ruimere openingstijden Het afgelopen jaar maar ook de komende jaren staat het openhouden van de huidige servicepunten in een aantal gemeenten onder andere vanwege de bezuinigingen onder druk In de strategische koers wordt beschreven dat veranderingen in de maatschappij vragen om een nieuwe invulling van de bibliotheekfuncties Het gaat in de bibliotheek niet alleen meer om uitlenen en VANnU kiest voor andere strategische themarsquos zoals focus op jeugd en een leven lang leren Minder middelen dwingen VANnU tot het maken van scherpe keuzes De slogan de bibliotheek is overal en altijd dichtbij impliceert niet dat we overal vestigingen open houden maar dat we door middel van onze activiteiten overal zichtbaar zijn Voor de klassieke uitleenfunctie zijn we op zoek naar alternatieve dienstverlening In 2016 is door VANnU in de gemeente Zundert vanwege de verlaging van de subsidie gekozen voor het stoppen met de dienstverlening in de bestaande servicepunten in Achtmaal en Wernhout en op de drie basisscholen Er zijn afhaalpunten en boekspots voor in de plaats gekomen die door vrijwilligers worden bemand In de gemeente Roosendaal is het servicepunt in Wouw verhuisd en aangepast

4 Beleidsnotitie uitgangspunten bibliotheekvoorzieningen Bibliotheek VANnU

14

De Bibliotheek op Schoolschoolservicepunten Van oudsher zijn er in de verschillende gemeenten kleine bibliotheekvoorzieningen gecreeumlerd op de basisscholen Op de scholen staat een kleine collectie en in een aantal situaties is er voor een paar uur per week een medewerker van de bibliotheek aanwezig om de kinderen te helpen zoeken naar het juiste boek en te ondersteunen bij projecten De visie op wat de bibliotheek op de scholen zou kunnen en moeten bijdragen is echter de laatste jaren enorm veranderd De aandacht is verschoven van het uitlenen van boeken naar het stimuleren van leesplezier leesbevordering en aandacht voor mediawijsheid De bibliotheek kan de school helpen om de resultaten voor taal te verbeteren door in samenwerking met de school kinderen te stimuleren om veel te lezen op school en thuis Kinderen die meer lezen behalen betere resultaten op school Het concept lsquode Bibliotheek op Schoolrsquo (dBoS) is een aanpak rondom onder andere een volwaardige schoolbibliotheek die geborgd is in het beleid van zowel de bibliotheek als de basisschool5 Daarover verderop in het verslag meer Alle gemeenten in het werkgebied van VANnU willen de komende jaren nog meer aandacht vestigen op de jeugd In de gemeente Moerdijk is het schoolbibliotheekwerk van oudsher al onderdeel van het bibliotheekaanbod VANnU is vanaf 2015 in de gemeente Roosendaal bezig met de uitrol van de dBoS De bedoeling is dat eind 2017 op alle scholen in deze gemeente (wijken en kernen) dBoS is uitgerold De gemeente Rucphen heeft in 2016 aangegeven nog meer te willen investeren in de jeugd In het laatste kwartaal van 2016 zijn de gesprekken met de scholen opgestart met de bedoeling in 2017 op alle basisscholen met dBoS te starten In de gemeente Halderberge liggen kansen in de twee Brede Scholen die in 2017 worden gerealiseerd De gemeente Zundert denkt nog na over een investering in dBoS

5 httpdebibliotheekopschoolnl

Bibliotheekvoorzieningen en de bibliotheek op School in de gemeenten Roosendaal Moerdijk Halderberge Rucphen en Zundert per 1-1-2017

gemeente Roosendaal Moerdijk Halderberge Zundert Rucphen

voorziening

kernvestiging Roosendaal Zevenbergen - Rijsbergen Rucphen

vestiging - Oudenbosch -

servicepunt

Kortendijk Fijnaart Oud-Gastel Wernhout Zegge

Klundert Hoeven Achtmaal Schijf

Wouw Standdaarbuiten Zundert

Tolberg Willemstad (allen tot

(tot 1-7) 1-5)

uitleenpunt Nispen

Willemstad -

Zundert

afhaalpunt (vanaf 1-7)

verzorgingshuis Zundert

Rucphen Rijsbergen

schoolservice-puntdBoS

15 22 - - 4

Toezicht Stichting Bibliotheek VANnU heeft een besturingsmodel van een Raad van Toezicht en een statutair directeurbestuurder De Raad van Toezicht bestaat uit 6 leden Het managementteam wordt gevormd door de directeurbestuurder en de managers Frontoffice en Backoffice Ondernemingsraad Bibliotheek VANnU heeft een Ondernemingsraad die bestaat uit 5 leden

15

Bibliotheekvoorzieningen landelijk6

In Nederland bestaat een wijdverspreid netwerk van openbare bibliotheekvoorzieningen Die voorzieningen kunnen vele verschijningsvormen hebben Vestigingen die minimaal 15 uur open zijn servicepunten die tussen 4 en 15 uur open zijn en miniservicepunten met 4 of minder openingsuren bijvoorbeeld uitleenpunten in verzorgingshuizen in banken in supermarkten In al die verschillende vormen loopt de dienstverlening uiteen Een goed geoutilleerde vestiging met 15 openingsuren of meer biedt het volgende dienstverleningsniveau digitale toegang tot de gehele collectie en activiteitenaanbod vraagbemiddeling cultureleliteraire activiteiten aanbod voor scholieren en instellingen studiemogelijkheden Met name in dit soort vestigingen is er sprake van een sterke afname van ruim 300 over de laatste 5 jaar dit is 30 Ze worden veelal vervangen door simpele afhaalpunten vaak door vrijwilligers gerund door onbemande uitleenpunten of schoolbibliotheken (DBoS) Vaak bevinden deze punten zich in een woonzorgcentrum wijkcentrum of school en doen zij alleen dienst als uitleenpunt met een beperkte collectie Studiemogelijkheden activiteiten of vraagbemiddeling ontbreken Ook is er een sterke daling

6 Koninklijke Bibliotheek Bibliotheekstatistiek 2015

waarneembaar van het aantal bibliobushaltes met ruim de helft Juist in de veranderende verschijningsvormen van bibliotheken doen zich bezuinigingen heftig voelen Het fijnmazige netwerk staat onder druk met name in gebieden buiten de grote steden Dit sluit aan bij de ontwikkelingen die VANnU doormaakt

Daar staat tegenover dat bibliotheken steeds meer programmatisch samenwerken met andere lokale (culturele) instellingen al dan niet in een multifunctioneel gebouw zoals een erfgoedinstelling archief kunstuitleen volksuniversiteit of kunstencentrum Hierdoor zijn ze nog beter in staat de vijf wettelijke functies uit te voeren Veel instellingen delen dezelfde doelstelling en richten zich ook op ontwikkeling en educatie van lokale burgers Samenwerking leidt tot versterking

Bibliotheekorganisaties (Bron Gds) per 1 januari

2012 2013 2014 2015 2016

Bibliotheekorganisaties 163 162 160 157 154

Provinciale Service Organisaties 11 10 9 9 9

Vestigingen en hoofdvestigingen minimaal 15 uur open per week

1073 843 810 802 770

Servicepunten 4 tot 15 uur open per week

220 225 209 232

Miniservicepunten minder dan 4 uur open per week

106 87 59 56

Afhaalpunten 14 31 56

Zelfbedieningsbibliotheken zonder bemanning

6 4 4 11

Bibliobussen 26 20 16 10

Bibliobushaltes 499 262 212 141

16

23 VANnU in cijfers

Hieronder vindt u een overzicht van het aantal leden (jeugdleden volwassen leden en overige categorieeumln) en uitleningen van 2010-2016 in alle gemeenten Er is bewust gekozen voor een terugblik in de tijd omdat daarmee duidelijker trends waarneembaar zijn enof er betere conclusies getrokken kunnen worden waar VANnU op in kan spelen Bovendien kan met behulp van deze cijfers ook een landelijke vergelijking worden gemaakt Alhoewel cijfers een beeldtrend weergeven wordt de afgelopen jaren in de verantwoording aan de gemeenten steeds meer de nadruk gelegd op maatschappelijke opbrengsten de zogenaamde outcome in plaats van output Daarbij gaat het niet om de vraag hoeveel boeken er worden uitgeleend en hoeveel leden er zijn maar wat het lezen van die boeken bijdraagt aan het maatschappelijk welzijn Met andere woorden boeken zijn een middel om een doel te bereiken Aantal leden 2010-2016

Gemeente 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 Roosendaal 14764 17802 17546 17703 17201 17488 18631 Moerdijk 7517 8502 8249 8390 8495 8937 8965 Halderberge 5417 6468 6221 5907 5525 5495 5440 Rucphen 3166 3245 3053 2826 2662 2853 3025 Zundert 4720 4437 3911 3099 2990 3083 3134 VANnU totaal 35584 40454 38980 37925 36873 37856 39195

In 2016 is er alleen in de gemeente Halderberge sprake van een klein verlies van leden (55) Het totaal aantal leden in de andere gemeenten stijgt Roosendaal +1143 Moerdijk +28 Rucphen +172 en Zundert +51 Geconcludeerd kan worden dat er sprake is van een stijging tov 2015 (+1339 oftewel 35 ) De stijging van het totaal aantal leden komt geheel voor rekening van de jeugdleden Hier wordt verderop in dit verslag ingegaan

Het aantal burgers dat in 2016 lid is van de bibliotheek is in Roosendaal 242 (in 2015 227) in Moerdijk 244 (in 2015 243) in Halderberge 184 (in 2015 186) In Rucphen 136 (in 2015 129) en in Zundert 146 (in 2015 144) Gemiddeld is 21 (in 2015 203) van de burgers in het werkgebied van VANnU lid van de bibliotheek In Nederland was in 2015 gemiddeld 223 van de Nederlanders lid van de bibliotheek7 Het gemiddelde percentage leden van VANnU is gestegen tov 2015

7 Statlinecbsnl

0

5000

10000

15000

20000

25000

30000

35000

40000

45000

2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016

Aantal leden 2010-2016

Roosendaal

Moerdijk

Halderberge

Rucphen

Zundert

VANnU totaal

17

Volwassen leden en jeugdleden 2010-2016 In onderstaand overzicht lijkt de dalende lijn van het aantal volwassen (betalende) leden gekeerd Dat is echter niet terecht In dit jaarverslag is de categorie ldquooverigrdquo waaronder de instellingenpassen en relatiepassen vallen meegeteld Het gaat in totaal om 832 passen In 2015 waren dit 1075 passen en er is toen voor gekozen deze niet mee te tellen Vanaf dit jaar worden de aantallen opgeteld bij de volwassen leden omdat dit recht doet aan het aantal ledenabonnementen Als we de categorie overig niet meerekenen dan is het aantal betalende leden in 2016 7550 In 2015 was er sprake van 8102 betalende volwassen leden Er is dus sprake van een daling van 68 Aantal volwassen leden 2010-2016

Gemeente 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 Roosendaal 6718 6118 4876 4342 3958 3718 3915

Moerdijk 2978 2542 2195 1863 1694 1589 1663

Halderberge 2359 2216 1792 1478 1255 1148 1088

Rucphen 1009 1073 928 843 773 654 736

Zundert 1968 1850 1491 1283 1104 993 980

VANnU totaal 15032 13799 11282 9809 8784 8102 83828

Landelijk is dezelfde dalende trend voor de volwassen leden zichtbaar Waren er in 2014 in Nederland 1527000 volwassen leden in 2015 zijn dit 1478000 leden Een daling van 49000 leden oftewel 32 Het verloop van de volwassen leden is minder groot dan bij VANnU

De daling van het aantal volwassen leden heeft ook impact op de inkomsten van gebruikers In de strategische koers voor de komende jaren is aandacht voor het verhogen van de inkomsten uit andere middelen

8 Aantallen zijn toegenomen door toevoeging categorie overig

Vanaf 2013 is besloten om de leden die kort daarvoor hadden opgezegd of die hun abonnement wilden beeumlindigen niet alleen te vragen naar de reden van opzegging maar vooral naar hoe VANnU dit had kunnen voorkomen Veel oud-leden geven als reden aan dat het aanbod van de vestiging is verminderd dat men is overgestapt op e-books en tot slot dat men geen tijd meer heeft om te lezen Een belangrijke reden om het abonnement te beeumlindigen is de omvorming van vestigingen naar servicepunten Er is een relatie tussen het aantal vierkante meters (en daarmee de omvang van de collectie) en de tevredenheid om lid te blijven van de bibliotheek Klanten willen graag snuffelen en langer in de bibliotheek verblijven Alhoewel servicepunten een goed alternatief zijn voor een vestiging (ruime openingstijden gemak service) ziet niet elke klant dit in eerste instantie als een vooruitgang De overstap van leden naar het lezen van e-books was tot voor kort reden om de bibliotheek te verlaten

0

2000

4000

6000

8000

10000

12000

14000

16000

2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016

Aantal volwassen leden 2010-2016

Roosendaal

Moerdijk

Halderberge

Rucphen

Zundert

VANnU totaal

18

De afgelopen jaren is het aanbod van e-books na een voorzichtige start (mede veroorzaakt door de moeizame onderhandelingen met uitgevers) uitgegroeid tot een aanbod van duizenden titels Leden kunnen vanaf 1-1-2017 ook alleen een digitaal abonnement afsluiten Landelijk is daar via marketingacties de nodige aandacht aan geschonken VANnU brengt deze ontwikkelingen ook lokaal via de website en nieuwsbrieven steeds opnieuw onder de aandacht van de burgers Tot slot het gebrek aan tijd Achter deze reden blijken vaak andere redenen schuil te gaan Door als bibliotheek persoonlijk in gesprek te gaan met de klant kan verheldering worden gevraagd Soms betreft het een aanname over de toekomst van een servicepunt soms is men verkeerd geiumlnformeerd over het aanbod of men heeft een klacht die niet uitgesproken is Abonnementen Het grootste deel (54) van de volwassenen kiest voor het Lekker lezen abonnement (in 2015 60) Het abonnement Voordelig ontdekken wordt door 17 van de leden gekozen (in 2015 19) en 19 van de volwassen leden kiest voor het Eindeloos genieten abonnement (in 2015 21) en daarmee voor de voordelen van gratis reserveren en een dubbele leentermijn van 6 weken Abonnementsvorm Voordelig

ontdekken Lekker lezen

Eindeloos genieten

Overig Totaal

Totaal 1411 4523 1598 850 8382

instellingsabonnementen relatiepassen en overig

Positief is de forse stijging van de jeugdleden 0-18 jaar met 2134 leden oftewel 74 Een mooi resultaat en in lijn met de koers van VANnU Er is het afgelopen jaar veel geiumlnvesteerd in zowel Boekstart als het concept de Bibliotheek op School De gemeenten Roosendaal en Moerdijk hebben vanuit het speerpunt Jeugd bewust gekozen voor een andere inzet van middelen

De gemeente Rucphen heeft ook aangegeven meer te willen investeren in de jeugd Dat werpt zijn vruchten af Een vergelijking in stijging tussen 2015 en 2016 laat het volgende zien in Roosendaal +1414 (106) in Moerdijk + 238 (34) in Halderberge + 63 (15) in Rucphen + 232 (11) en in Zundert + 187 (94) Aantal jeugdleden 2010-2016

Gemeente 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 Roosendaal 7944 11371 11876 12185 12409 13302 14716 Moerdijk 4476 5771 5922 6210 6375 7064 7302 Halderberge 3047 4199 4344 4230 4106 4289 4352 Rucphen 2083 2106 2045 1904 1812 2057 2289 Zundert 2642 2481 2316 1895 1781 1967 2154 VANnU totaal 20192 25928 26503 26424 22890 28679 30813

0

5000

10000

15000

20000

25000

30000

35000

2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016

Aantal jeugdleden 2010-2016

Roosendaal

Moerdijk

Halderberge

Rucphen

Zundert

VANnU totaal

19

Stabilisatie ledenaantallen meer jeugdleden en minder volwassen leden9 De 156 Nederlandse openbare bibliotheekinstellingen telden in 2015 zorsquon 38 miljoen leden Dat is evenveel als het jaar daarvoor Daarmee lijkt de daling van het totaal aantal leden sinds 2011 tot stilstand gekomen Wel blijft de samenstelling van het ledenbestand in verandering terwijl het aantal personen onder de 18 jaar in de bevolking daalde en het aantal volwassenen groeide werden steeds meer jongeren en steeds minder volwassenen lid van de bibliotheek Het aantal volwassen leden daalde ten opzichte van 2014 met 3 procent naar ongeveer 15 miljoen leden en het aantal jeugdleden tot 18 jaar groeide met 2 procent naar 23 miljoen De jeugdleden maken nu 61 procent van het totale ledenbestand van de bibliotheek uit

Bron CBS KB

Als een van de mogelijke redenen waarom het aantal jeugdleden van de bibliotheek blijft groeien stellen de auteurs dat dit samenhangt met het succes van het in 2008 gestarte leesbevorderingsprogramma Kunst van

9 Koninklijke Bibliotheek Bibliotheekstatistiek 2015

Lezen (Boekstart en de Bibliotheek op school) dat nu een belangrijk onderdeel vormt van het actieprogramma Tel mee met Taal Het bereik van de jeugd in de gemeenten Rucphen en Zundert heeft nu en de komende jaren extra aandacht van het management

Bij VANnU is de gemiddelde verhouding volwassen leden en jeugdleden 21 volwassenen en 79 jeugdleden (afgerond) De daling van de volwassen leden heeft geen impact op het totaal aantal leden maar is wel een signaal VANnU zet actief in op het verhogen van het aantal jeugdleden Dat past helemaal bij de strategische koers en is zichtbaar in het resultaat

Uitleningen

De daling van het aantal uitleningen heeft zich door de jaren heen doorgezet in alle gemeenten (voor 2016 48314 materialen oftewel 55 minder uitleningen) Anders dan voorgaande jaren is in dit aantal het aantal uitleningen van boeken die in de scholen worden uitgeleend niet meegenomen Deze boeken blijven op de scholen staan en zijn niet voor algemeen gebruik Over deze uitleningen hoeft geen leenrecht te worden betaald In totaal is binnen de scholen 86513 keer een boek uitgeleend aantal uitleningen (incl verlengingen))

Roosendaal Moerdijk Halderberge Rucphen Zundert Totaal Verloop

2010 519329 252665 212872 131959 223899 1340724

2011 494491 241354 209293 132458 196959 1274555 -490

2012 467771 224086 192139 113376 159082 1156454 -930

2013 456900 208696 153475 113157 137790 1070018 -750

2014 411480 201034 141451 103869 129474 987308 -770

2015 386641 163560 132197 97043 106078 885519 -1030

2016 361682 159583 124366 90250 101324 837205 -550

20

De terugloop van het aantal uitleningen heeft een aantal oorzaken De belangrijkste verklaring heeft te maken met de afname van het aantal volwassen leden Een andere verklaring voor de daling van uitleencijfers heeft te maken met de abonnementskeuze VANnU kent drie abonnementen Voordelig ontdekken (euro 2750 Lekker lezen (euro 3750) en Eindeloos genieten (euro 5750) Het laatste abonnement biedt een dubbele uitleentermijn van 6 weken waardoor de klant minder vaak de bibliotheek hoeft te bezoeken en dus minder vaak leent Een andere verklaring voor de terugloop van het aantal uitleningen is dat er minder informatieve boeken worden geleend Op dit gebied kunnen bibliotheekleden naast boeken ook gebruik maken van andere mogelijkheden om informatie te verzamelen zoals internet en de verschillende databanken die de bibliotheek beschikbaar stelt Ook de toename van het lenen van e-books speelt een rol Tot slot zien we door het omvormen van vestigingen naar servicepunten ook een terugloop van het aantal uitleningen In een servicepunt is de collectie minder uitgebreid en wordt van de klant gevraagd om meer (digitaal) te reserveren

Toename uitleningen jeugd Het aantal uitleningen voor de jeugd op de scholen is gestegen van 14940 in 2015 naar 86513 in 2016 Dat is in lijn met de uitrol dBoS in de verschillende gemeenten Op de scholen staat een collectie waar de jeugd uit kan kiezen Leerkrachten en de leesconsulent van de bibliotheek stimuleren het lezen van boeken op de scholen Dat neemt niet weg dat de jeugd ook de weg naar de bibliotheek nog steeds weet te vinden De uitleningen die via de bibliotheek plaats vinden staan in de tabel Aantal uitleningen Aantal uitleningen papieren boeken daalde niet verder10 In 2015 zijn er landelijk ruim 734 miljoen fysieke boeken uitgeleend 1 procent meer dan in het jaar daarvoor Het aantal uitleningen van jeugdboeken groeide met 6 procent ten opzichte van het jaar ervoor naar 377 miljoen Het aantal uitgeleende boeken voor volwassenen nam met 3 procent af tot 357 miljoen Daarmee werden in 2015 voor het eerst meer jeugdboeken dan boeken voor volwassenen uitgeleend Uitleningen van fysieke boeken 2005-2015

Bron CBS KB

10

Koninklijke Bibliotheek Bibliotheekstatistiek 2015

0

200000

400000

600000

800000

1000000

1200000

1400000

1600000

2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016

Aantal uitleningen incl verlengingen

2010-2016

Roosendaal

Moerdijk

Halderberge

Rucphen

Zundert

Totaal

21

Voor zowel jeugdboeken als boeken voor volwassenen geldt dat verhoudingsgewijs steeds meer fictie en verhalen en minder non-fictie en ontwikkelingsboeken worden uitgeleend Fictie en verhalen waren in 2015 goed voor 82 procent van alle uitleningen van papieren boeken Uitleningen audiovisuele middelen loopt verder terug In 2015 verhuurden de openbare bibliotheken tezamen 53 miljoen audiovisuele materialen zoals cdrsquos en dvdrsquos Dat is 10 procent minder dan het jaar daarvoor Terwijl het aantal uitleningen van cdrsquos zelfs al voor 2005 daalde geldt dat voor dvdrsquos pas sinds 2013 Zeer waarschijnlijk hangt de afname van dvd-uitleningen samen met de opkomst van video on demand-diensten zoals aangeboden door de grote tv- en internetproviders en bedrijven als Netflix Het totaal aantal landelijke uitleningen (boeken cdacutes dvdacutes audiovisueel en andere materialen) is in 2015 tov 2014 gestegen van 784 miljoen naar 788 miljoen11 Dat is bijna de helft van de materialen dan in 1999 toen er ruim 144 miljoen boeken over de balie gingen Uitleningen zijn geen doel op zich maar een middel om een doel te bereiken Lezen helpt om te ontwikkelen de horizon te verbreden andere werelden te openen Boeken helpen kinderen leeservaring op te doen zodat ze beter gaan lezen en beter kunnen leren Leesbevordering en stimulering van de ontwikkeling zijn de kerntaken van de bibliotheek Voor deze kerntaken zijn 788 miljoen uitleningen relevant want ze dragen bij aan een maatschappij die leert en zich ontwikkelt Voor de jeugdleden geldt dat in samenwerking met het onderwijs kinderen worden gestimuleerd om veel te lezen De vraag is wat het effect is op het aantal uitleningen voor de jeugd Dit zullen we de komende jaren blijven volgen (meer informatie over dit onderwerp staat bij Bibliotheek op school verderop in het verslag)

11

CBS statline

De digitale bibliotheek e-books de vakantiebieb cursussen en meer De reguliere collectie van bibliotheken bestaat uit papieren boeken en andere media Deze worden door de lokale bibliotheken zelf gekocht Daardoor verschillen de collecties van de bibliotheken onderling in grootte (aantal titels) en in titelaanbod Leners kunnen ook boeken uit andere bibliotheken aanvragen Het desbetreffende boek wordt dan opgestuurd naar de bibliotheek van de aanvrager Voor e-books ligt dit anders Doordat de collectievorming van e-books landelijk wordt aangepakt kunnen alle individuele bibliotheken ook de kleinere eenzelfde e-bookcollectie aanbieden Alhoewel bibliotheekleden al sinds 1 januari 2014 e-books kunnen lezen via de bibliotheek is het uitlenen van e-books vanaf 2015 pas echt op de kaart gezet De auteursrechtelijke uitgangspositie van bibliotheken in het digitale domein is fundamenteel anders dan die bij gedrukte boeken Bibliotheken zijn afhankelijk van de rechthebbenden (auteurs en uitgevers) Samen met aanbieders en afnemers onderzoekt de Koninklijke Bibliotheek (KB) die sinds 1-1-2015 verantwoordelijk is voor het e-bookplatform hoe en tegen welke vergoeding e-books het beste kunnen worden aangeboden Uitgangspunt is dat rechthebbenden er niet slechter van worden (geen gemiste verkoop) en dat verkopen worden gestimuleerd Zo wordt gezamenlijk het legaal lezen van e-books bevorderd Het afgelopen jaar heeft de KB voor het eerst cijfers over e-books verzameld in het kader van de gegevenslevering Wsob Hieronder wordt kort ingegaan op de ontwikkeling van het aantal gebruikersaccounts (e-bookaccounts) het bezit van de e-bookcollectie en het aantal uitleningen over 2015 (2016 is op dit moment nog niet beschikbaar) In 2015 werden bijna 86 duizend nieuwe e-bookaccounts aangemaakt via de portal bibliotheeknl Daarmee kwam het totaal aantal bibliotheek leden met een e-bookaccount eind 2015 op bijna 240 duizend uit

22

Hiervan kunnen ruim 234 duizend accounts via de lenersgegevens worden toegewezen aan een specifieke bibliotheek Onderstaande figuur toont het aandeel leden van de bibliotheek dat een e-bookaccount heeft voor Nederland als geheel en uitgesplitst naar provincie In 2015 had ruim 6 procent van de bibliotheekleden een e-bookaccount12 De provincie Brabant zit rond de 6 in de middenmoot Aandeel bibliotheekleden met een e-bookaccount 2015

Omvang e-Bookcollectie 115 duizend boeken Eind 2015 had de Bibliotheek ruim 115 duizend e-books in de collectie Bijna 10 duizend hiervan zijn boeken voor volwassenen en nog geen duizend hiervan zijn jeugdtitels Het resterende deel betreft de boeken van onder meer de Vakantiebieb de eBooks eregalerij en de eBookselectie-app (rechtenvrije e-books)

12

Koninklijke Bibliotheek Bibliotheekstatistiek 2015

Ruim 17 miljoen e-bookuitleningen in 2015 door bibliotheekleden13 Op ruim 55 procent van de accounts (in totaal 130 duizend) werd in 2015 tenminste eacuteeacuten boek geleend Dit percentage is ongeveer gelijk per provincie Van alle e-bookaccounts behoort 85 procent toe aan volwassenen De e-books voor volwassenen werden in totaal ruim 15 miljoen keer uitgeleend De jeugdtitels ruim 144 duizend keer Dit betreffen uitleningen aan personen die lid zijn van een openbare bibliotheek en een e-bookaccount hebben Het totale aantal e-bookuitleningen is daarmee verdubbeld ten opzichte van 2014 toen het aantal e-bookuitleningen uitkwam op ruim 800 duizend Gemiddeld werden er bijna 7 e-books per e-bookaccount uitgeleend in 2015 In 2015 is er gedurende de zomermaanden in de landelijke digitale bibliotheek een flink aantal e-books tijdelijk en kosteloos ter beschikking gesteld via de Vakantiebieb-app De boeken van de Vakantiebieb werden het meest gretig gedownload ruim 22 miljoen keer vaak door personen die geen lid waren van een openbare bibliotheek Voor de Vakantiebieb-app geldt net als voor het andere e-bookverkeer dat de populariteit flink groeide op 31 mei 2015 vlak voacuteoacuter de Vakantiebieb actie van 2015 was de app 400 duizend keer gedownload terwijl de teller op 1 september 2015 na de actie op 629 duizend downloads stond

Eind 2016 is er landelijk opnieuw veel geiumlnvesteerd in het digitale aanbod Zo zijn er onder andere nieuwe online cursussen gelanceerd In eacuteeacuten maand tijd hebben daar landelijk meer dan 8000 leden gebruik van gemaakt Daarnaast zijn er nieuwe titels toegevoegd aan de luisterbieb app En het totaal aantal e-books is in 2016 aangevuld tot 13000 titels

13

Landelijk werden er in 2016 2788769 e-books geleend

23

VANnU e-books en digitale ontwikkelingen In 2016 maakten in totaal 2721 leden van VANnU gebruik van een e-book account Dit is een stijging van bijna 1000 leden ten opzichte van 2015 toen er 1789 e-bookaccounts in gebruik waren In totaal werden door de leden van VANnU 23465 titels geleend Het gaat om gemiddeld 9 titels (afgerond) per lid In het eerste kwartaal van 2016 heeft VANnU meegedaan aan de landelijke e-book campagne waarbij er een klantmailing is verstuurd naar alle leden van VANnU Het doel van de campagne was om landelijk 50000 nieuwe e-bookaccounts te genereren In de maanden januari februari en maart zijn in totaal 45673 accounts aangemaakt Uit de evaluatie van de e-book campagne blijkt dat driekwart van de leden weet dat zij e-books via de Bibliotheek kunnen lezen een kwart maakt er inmiddels ook gebruik van Dit is een toename sinds de vorige meting in oktober 2014 Bovendien zegt de helft van de leden de intentie te hebben om het komende halfjaar via de bibliotheek e-books te gaan lenen E-books vooral aanvulling op lezen van papier In een recent onderzoek van SCP over hoeveel tijd men aan de verschillende media besteed blijkt dat tussen 2013 en 2015 de omvang van het digitale lezen nauwelijks veranderde14 In 2015 is lezen van papier nog veruit favoriet Ook al zijn apparaten en schermen gewoner en wijdverspreider de voorkeur ligt bij lezen dus nog duidelijk bij papier Op een doorsnee dag leest 39 van de Nederlanders van papier en 11 van een scherm Stichting Marktonderzoek Boekenvak (2016) bevestigt ook dat het papieren boek nog niet vervangen is door e-books Zorsquon 90 van de digitale lezers leest e-books naast gedrukte boeken de rest leest uitsluitend via digitale apparaten

14

Media Tijd in kaart SCP den Haag December 2016

Digitale media zijn dus niet alleen een concurrent van het lezen ndash tijd die aan gamen of sociale media wordt besteed kan niet ook aan lezen worden besteed ndash maar vormen door hun complementariteit ook een stimulans doordat ook het lezen zelf deels digitaal wordt (Huysmans 2013) Pressreader VANnU heeft zelf aan haar digitale diensten de Pressreader toegevoegd Een digitale dienst voor het online lezen van nationale en internationale tijdschriften en kranten Thuis en in de bibliotheek heeft men via de Pressreader online toegang tot 6000 kranten en tijdschriften uit meer dan 100 landen in 60 verschillende talen In de laatste 4 maanden van 2016 zijn 799 tijdschriften en kranten door leden en bezoekers online gelezen Afspraak met de mediacoach Bij de bezoekers en leden van VANnU ontstaat er een steeds grotere behoefte aan ondersteuning oa in het gebruik van e-readers en tablets VANnU vindt het belangrijk dat burgers digitaal vaardig zijn Dat betekent ook dat de klant met elk gewenst apparaat digitaal moet kunnen lezen Om de leden daarbij te ondersteunen zijn er in 2015 in de kernvestigingen spreekuren gehouden Na evaluatie van de spreekuren is in 2016 besloten om nog beter af te stemmen op de vraag van de gebruiker en kan men voortaan een afspraak maken met de mediacoach Op deze manier wordt de gebruikers nog beter en sneller ondersteund in het gebruik van de digitale producten en diensten Daarnaast worden er veel vragen telefonisch en per mail beantwoord en kan men ook op de website noodzakelijke info vinden Overgang Wise+ In de zomer is VANnU overgegaan naar Wise+ Dit systeem zorgt ervoor dat het zoeken naar materialen op de website direct gekoppeld is aan de Nationale Bibliotheek Catalogus Alle materialen van heel Nederland zijn daardoor in eacuteeacuten zoekopdracht vindbaar

24

Activiteiten en bezoekers Kennis en informatie worden steeds meer overgedragen en beschikbaar gesteld in de vorm van activiteiten De bibliotheek is een neutrale plek in het publieke domein waar mensen elkaar kunnen ontmoeten en kunnen leren In 2014 zijn in alle openbare bibliotheken in totaal 72000 activiteiten geteld15 In 2015 steeg het aantal naar 82000 keer16

De activiteiten lopen uiteen van inloopspreekuren lezingen literaire schrijfcursussen activiteiten in samenwerking met het onderwijs cursussen (digitale) trainingen tentoonstellingen debatten die de bibliotheek zelfstandig of in samenwerking met partners of (lokale) maatschappelijke organisaties aanbiedt

Voor VANnU past het organiseren van diverse activiteiten als aanvulling op de collectie bij het totale programma (aanbod) In de kernvestigingen wordt op allerlei manieren aandacht besteed aan de terugkerende jaarlijkse campagnes en activiteiten zoals de Boekenweek Maand van de filosofie Maand van het spannende boek Kinderboekenweek Week van de mediawijsheid Week van de alfabetisering Nederland leest en de Nationale voorleeswedstrijden Naast deze activiteiten is er altijd ruimte voor lokale initiatieven Op de website van VANnU in de digitale nieuwsbrieven en op social media is gedurende het jaar 2016 uitgebreid aandacht besteed aan alle activiteiten in alle gemeenten Hieronder wordt een beknopte samenvatting gegeven van een aantal grote en kleine activiteiten Activiteiten waar VANnU daar waar kan altijd samenwerkt met andere partners De activiteiten voor de aanpak laaggeletterden komt verderop in het verslag aan bod (Strategische themaacutes en aanpak laaggeletterdheid)

15

CBS Statline Helft activiteiten bibliotheek gericht op educatie den HaagHeerlen november 2015 16

Koninklijke Bibliotheek Bibliotheekstatistiek 2015

Lezen en voorlezen De landelijke campagne Nederland Leest stond in 2016 in het teken van de democratie VANnU heeft ervoor gekozen om het thema democratie te koppelen aan een ander thema dat bij de bibliotheek past namelijk het gebruik van nieuwe media en betrouwbaarheid van informatie Dit heeft geresulteerd in een debat dat VANnU samen met BN de Stem op 29 november in Parrotia heeft georganiseerd rondom het thema lsquode invloed van sociale media op de democratiersquo Op deze avond zijn vertegenwoordigers vanuit verschillende domeinen waaronder onderwijs overheid welzijn en media met elkaar en het publiek in gesprek gegaan aan de hand van een drietal stellingen Speciale gast van de avond was Sanne Kruikemeier Zij doet als docent politieke communicatie aan de Universiteit van Amsterdam onderzoek naar de online activiteiten van kiezers In Roosendaal heeft VANnU ook deelgenomen aan lsquoRoosendaal in dialoogrsquo volgens de dialoogmethodiek zijn deelnemers vanuit de gemeenteraad jongerenraad en bewoners met elkaar in dialoog gegaan rondom het thema democratie Schrijfster Agnes van Overveld (geboren in Nispen woonachtig in Schijf) gaf zowel in Roosendaal als in Rucphen een lezing over haar boek Windkracht 6 Een boek over doorzetten na tegenslagen niet bij de pakken neer gaan zitten en bovenal kansen zien waar een ander alleen de nadelen van een situatie inziet Op 13 november was op uitnodiging van De Witte Roos Sanne van Heijst te gast Zij sprak over haar boek lsquoPhilips-meisje van Kamp Vughtrsquo Op vrijdagavond 18 november is het jaarlijkse Lezersfeest in de kernvestiging in Roosendaal georganiseerd Dit jaar waren de schrijfsters Annejet van der Zijl en Nintildea Weijers te gast Annejet van der Zijl is een van de bekendste en meest gelezen literaire non-fictieschrijvers van ons land

25

Zij schreef Sonny Boy Anna Bernhard en de Amerikaanse prinses Nintildea Weijers schreef korte verhalen en essays en won met haar debuutroman lsquoDe consequentiesrsquo diverse literaire prijzen Het was een gezellige drukte waarbij volop ruimte was om de auteurs te ontmoeten en te bevragen In de kernvestiging in Zevenbergen zijn ook door het jaar heen diverse lezingen georganiseerd Pim Oosterheert hield in januari een drukbezochte lezing over het leven en het werk van Marten Toonder In de avonturen van Heer Bommel en Tom Poes speelt magie en mystiek een belangrijke rol Er gelden normen en waarden die ons vreemd aandoen Pim Oosterheert vertelde hierover en ging ook in op Toonders unieke taalgebruik en de filosofische achtergronden die in zijn verhalen een rol spelen Peter Geleijns gaf in september een prikkelende introductie op een drietal bijeenkomsten over de zogenaamde lsquozwarte schapenrsquo in de samenleving mensen die hun eigen weg zoeken en vinden en er daardoor vaak net niet bij horen Er wordt vaak negatief over ze gesproken terwijl zij zoveel te bieden hebben omdat zij anders denken en handelen dan de kudde makke schapen

En ook voor de jeugd en de jonge kinderen is er altijd iets te doen In oktober zijn er in alle gemeenten diverse klassenbezoeken en schrijversbezoeken ivm Kinderboekenweek In Rijsbergen is de voorronde van de voorleeswedstrijd in de bibliotheek gehouden In alle kernvestigingen vinden maandelijks voorleesactiviteiten plaats De meeste ouders weten de weg naar de bibliotheek te vinden Exposities In november is door Spirit in Roosendaal over een van de markantste geesten uit de kerkgeschiedenis Hildegard van Bingen een expositie gehouden In Zevenbergen presenteert de fotoclub zich regelmatig in de bibliotheek In Rucphen zijn boeken over iconen gepresenteerd tijdens een tentoonstelling van de Heemkundekring

In Oudenbosch was in juni de tentoonstelling van Carry Ham over originele illustraties van het AVI boekje ldquoJesse en de groentedraakjesrdquo in de bibliotheek te zien En in de zomermaanden de tentoonstelling A la Prima door Renate van Dongen en Nathalie Koeken In Rijsbergen zijn wisselende tentoonstellingen gehouden van de schilderijen van Corrie Evers Sweep Workshops en cursussen De succesvolle en veelgelezen schrijver Jose Vriens gaf op vrijdagochtend 27 mei een workshop in Parrotia Hoe schrijf ik een boek Jose Vriens woont en werkt in Roosendaal In Zevenbergen gaf Froukje Smeding in de week van de spiritualiteit in februari een seminar over dit thema Sari van der Spaan gaf in december een seminar over hooggevoeligheid En de Stichting Cultuur Moerdijk gaf in april in de kernvestiging een cursus Kunstkijken

En verder Op maandagavond 12 december heeft Bibliotheek VANnU in het Alzheimer Cafeacute in het Centrum voor Wonen amp Zorg De Brink een presentatie gehouden over wat de bibliotheek kan betekenen en te bieden heeft voor mensen met dementie hun verzorgers en mantelzorgers en de professionals Op 8 juni was het weer Buitenspeeldag in Zevenbergen Op die dag staat in heel Nederland het buitenspelen centraal De vrijwilligsters van de bieb-speelotheek organiseren de Buitenspeeldag op het plein voor de bibliotheek in Zevenbergen In Oudenbosch was tijdens de Cultuurmaand Halderberge 2016 een Pop-up bibliotheek geplaatst met een collectie boeken rondom het thema Iconen en Symbolen in de Basiliek Op 1 oktober gaf Ans Keijzer (Iconenschildergroep Byzantium) in de bibliotheek uitleg over de geschiedenis van Iconen en de techniek om deze te schilderen

26

24 Belangrijke ontwikkelingen in 2016

Hieronder worden de belangrijkste ontwikkelingen geschetst Het is uiteindelijk maar een kleine greep uit wat er allemaal in een jaar bij VANnU gebeurt Certificering In 2014 is in samenspraak met de sector en de branchepartijen (VOB en VNG) het kwaliteitskader 2014-2017 voor openbare bibliotheken vastgesteld Door deel te nemen aan deze certificeringsronde tonen bibliotheken aan dat zij aan de verwachtingen van hun klanten willen voldoen Audits en de daarop volgende certificering helpen bibliotheken om inzicht te krijgen in hun functioneren en toekomstbestendigheid Daarnaast dragen audits en certificering bij aan een samenhangend bibliotheekstelsel op basis van gelijke waarden uitgangspunten bedrijfsvoering en kwaliteit Na een intensieve periode van voorbereiding voor het schrijven van de zogenaamde zelfevaluatie vond begin oktober een tweetal auditdagen plaats De zelfevaluatie is een belangrijk document dat ter voorbereiding van de audit geschreven is door het MT waarin alle onderdelen van de certificering worden behandeld (leiderschap strategie medewerkers processen middelen netwerk dienstverlening collectie en gemeenten) VANnU kreeg bezoek van twee auditoren die door een groot aantal gesprekken met allerlei betrokkenen een beeld moesten vormen van de organisatie Met name de vraag hoe toekomstbestendig de huidige organisatie is stond centraal De auditoren spraken uiteraard met verschillende medewerkers maar ook met een directeur van een basisschool de voorzitter van de Raad van toezicht een tweetal wethouders en een ambtenaar Deze gesprekken gaven samen met de aangeleverde documenten voldoende vertrouwen om gecertificeerd te worden De auditoren hebben daar in hun rapportage het volgende over geschreven

Op basis van de open gesprekken en de vooraf en ter plekke nog ter beschikking gestelde documenten is een goed beeld verkregen van bibliotheek VANnU Hieruit concluderen de auditoren dat de bibliotheek op ruime wijze aan de certificeringsnormen voldoet De gesproken betrokkenen hebben een eenduidig beeld van de koers van de bibliotheek en van de toegevoegde waarde van VANnU naar de toekomst toe De stip op de horizon grote veranderingen niet schuwend een menselijke maat oog voor de financieumlle aspecten en een duidelijke door de organisatie en stakeholders gedeelde visie op het bibliotheekwerk van nu en de nabije toekomst Dit alles geeft ruim voldoende vertrouwen in de toekomstbestendigheid Vernieuwing netwerk In 2016 zijn de voorbereidingen getroffen voor de vernieuwing van het netwerk voor de organisatie Het oude netwerk (hard- en software) is aan vervanging toe en dat biedt de organisatie de kans om te zorgen dat ook voor de komende jaren het netwerk weer past bij de toekomst en daarmee de vraag van de bezoeker Naast het netwerk zullen ook de lijnverbindingen en de telefonie aangepast of vernieuwd worden Reorganisatie De aanpassingen in de dienstverlening in de gemeenten Roosendaal en Zundert hebben in eerste instantie vooral effect op de Frontoffice en daarmee op de werkgelegenheid (voor verdere info zie ontwikkelingen per gemeente) Begin 2016 zijn de voorbereidingen voor een reorganisatie in gang gezet De uitvoering bleek uiteindelijk niet nodig vanwege het vrijwillige vertrek van een aantal medewerkers

27

25 Ontwikkelingen per gemeente In de inleiding van het jaarverslag is het volgende opgemerkt De subsidiering van de bibliotheek is een strategische investering van de gemeente de bibliotheek is een uitvoeringsinstrument van het gemeentelijk beleid Bepaalt de gemeente formeel WAT zij wil bereiken voor haar burgers Bibliotheek VANnU geeft aan HOE dat het beste kan gebeuren Het strategisch beleidsplan van VANnU is richtinggevend om het HOE te bepalen17 Voordat een stand van zaken per gemeente wordt beschreven zullen de vijf strategische themarsquos uit de koers nog kort worden weergegeven omdat keuzes die gemaakt worden per gemeente altijd in het licht van deze themarsquos moeten worden gezien Dat neemt niet weg dat er altijd sprake is van unieke lokale keuzes De onderwerpen leesbevordering jeugd en aanpak laaggeletterdheid komen vanwege het belang verderop in dit verslag aan de orde In dit hoofdstuk zal ook en overzicht subsidieverloop worden getoond De strategische koers 2016-2018 In het jaarverslag van 2015 is geschetst hoe de kaders voor de komende jaren eruit gaan zien en met welke maatschappelijke en economische trends de bibliotheek rekening moet houden Deze zijn uitgangspunt geweest voor de verdere uitwerking van het strategisch meerjarenbeleidsplan voor de komende jaren Dit plan wordt hieronder beknopt weergegeven in de vijf strategische themaacutes Doelstellingen en effecten staan uitgebreid beschreven in het definitieve plan en in de diverse werkplannen staat de aanpak beschreven De missie van VANnU luidt Jong en oud verleiden met plezier te lezen te leren en zich te informeren

17

Strategisch beleidsplan VANnU 2016-2017 van collectie tot connectie

Focus op jeugd mee kunnen doen en de vernieuwde vorm van bibliotheekfuncties staan de komende jaren centraal in onze strategische koers Dat levert de volgende themarsquos op

1 Van collectie tot connectie van uitleenfabriek naar leren en lezen in de wijk

De traditionele bibliotheekvestiging is niet toekomstbestendig De collectie wordt deels digitaal en er is een groeiende behoefte aan leerplekken en cursusruimte De kernvestiging wordt daarom omgevormd naar een lees- en leercentrum met brede openingstijden dat goed bereikbaar is Servicepunten in wijken en dorpen zullen op termijn verdwijnen om plaats te maken voor collecties en programmarsquos op plaatsen waar veel mensen komen De bibliotheek omarmt (burger)initiatieven met betrekking tot lezen leren en informeren Van ruilbibliotheken en een afhaalpunt in een supermarkt tot voorleescursussen in het buurthuis en een collectie in het gezondheidscentrum De bibliotheek biedt ondersteuning Deze initiatieven spelen een belangrijke rol op het gebied van leefbaarheid bestrijding van eenzaamheid en andere maatschappelijke themarsquos

2 Focus op jeugd Het maakt een groot verschil in het leven van kinderen of ze lezen of niet Onderzoek toont aan dat lezers niet alleen hoger scoren op taalvaardigheid maar ook op schoolsucces en intelligentie Leren begint bij lezen Wie kan lezen en teksten begrijpt kan kennis verwerven en zich ontwikkelen Een goede taalbeheersing zorgt er voor dat kinderen betrokken zijn bij wat er om hen heen gebeurt Door een kwartier te lezen per dag groeit de woordenschat van kinderen Vrij lezen stimuleert leesplezier en daarmee groeit de motivatie om te lezen De bibliotheek verwerkt deze uitgangspunten in haar programmarsquos voor scholen de vestigingen en in de collectie Uiteraard worden kinderen uitgenodigd mee te denken en te organiseren

28

3 Een leven lang leren De wereld verandert snel en om steeds bij te blijven moet je blijven leren Om mensen te stimuleren een leven lang te blijven leren pakt Bibliotheek VANnU de rol van inspirator en facilitator Andere partijen nemen het daadwerkelijke lesgeven op zich In de komende jaren zal VANnU het lokale aanbod bundelen en als wegwijzer fungeren We zoeken daarbij naar de optimale mix van online en op locatie leren van individueel en in groepen leren Om mee te kunnen doen is leren lezen en schrijven van groot belang Voor mensen zelf maar ook voor werkgevers dienstverleners en de maatschappij als geheel Van de Nederlandse beroepsbevolking (16-65 jaar) is ongeveer 12 laaggeletterd In West-Brabant alleen al zijn zorsquon 56000 mensen Dit vraagstuk kan VANnU niet alleen op lossen maar dit doet ze samen met andere partijen (zie ook Aanpak laaggeletterdheid) Lokaal worden deze initiatieven vertaald in concreet aanbod waarbij het Taalnetwerk VANnU een cooumlrdinerende rol speelt Cursussen digitale vaardigheden en Taaloefengroepen worden georganiseerd in de bibliotheek en op andere locaties Veel activiteiten worden begeleid door vrijwilligers

4 Passend vakmanschap De veranderingen in onze samenleving vragen andere vaardigheden van onze medewerkers Netwerken verbindingen leggen samenwerken en goede kennis van de collectie staan centraal Er wordt steeds minder gewerkt in het fysieke bibliotheekgebouw en steeds meer op andere plaatsen met andere mensen binnen netwerken Het uitleenproces is geautomatiseerd De toegevoegde waarde van de medewerker zit in het persoonlijke advies en in de gesprekken met klanten bezoekers en (potentieumlle) samenwerkingspartners

5 Financieringsbronnen Zoals veel openbare bibliotheken staat ook Bibliotheek VANnU voor de uitdaging om verder inhoud te geven aan haar maatschappelijke functie

Aan de ene kant heeft VANnU te maken met een terugloop van inkomsten en aan de andere kant wil en moet de organisatie blijven innoveren oa vanwege de digitalisering de ontwikkelingen rondom de Bibliotheek op school en nieuwe maatschappelijke vraagstukken zoals de aanpak van laaggeletterdheid en eenzaamheid De bibliotheek moet toe naar een nieuwe strategie met alternatieve verdienmodellen en daarbij op zoek naar andere inkomstenbronnen zowel op basis van dienstverlening als op basis van private bijdragen Stand van zaken gemeente Roosendaal In 2016 is de structurele bezuiniging van euro 250000 aan VANnU opgelegd Onderstaande afspraken zijn met de wethouder gemaakt 1 Van de huidige naar een kleinere toekomstbestendige kernvestiging 2 Invoering Bibliotheek op school Bibliotheek op school zet in op het ontwikkelen van lees- taal- en mediavaardigheden van kinderen VANnU bereikt 100 van de jeugd 3 Connectie in alle wijken en dorpen en het gefaseerd sluiten van drie servicepunten Wouw (2016) Kortendijk (2017) en Tolberg (2018) VANnU ontwikkelt passende dienstverlening in alle wijken en dorpen met dienstverlening dichter bij en samen met de burgers In 2016 is veel tijd besteed aan de voorbereidingen voor de verbouwing en herinrichting van de kernvestiging Roosendaal (Parrotia) VANnU vormt samen met Allee Wonen een projectgroep om te komen tot een stedelijke huiskamer met een maatschappelijke insteek In 2016 zijn de eerste schetsen gemaakt maar is vooral veel tijd besteed aan de ontwikkeling van het concept en aan het betrekken van partners De inrichting moet in 2017 Europees aanbesteed worden en de verwachting is dat de realisatie in het derde en vierde kwartaal plaats zal vinden In 2016 zijn er voorsorterend op de veranderingen alvast een aantal aanpassingen gedaan Er is een horecavoorziening gekomen (commercieumlle partij) de ingang is verplaatst en een aantal partijen is intern verhuisd

29

In Roosendaal is de keuze gemaakt om de verschillende servicepunten in de jaren 2015-2018 gefaseerd te sluiten en op zoek te gaan naar andere vormen van dienstverlening in alle wijken en dorpen dichterbij de inwoners en minder gericht op het uitleenproces Wouw is in 2016 het eerste servicepunt geweest wat sloot en er is gezocht naar een alternatief In 2016 lag de focus op behoud van de uitleenvoorziening maar in 2017 ligt de nadruk op het programmeren het gezamenlijk initieumlren van activiteiten voor een diverse doelgroep in aansluiting op de kernfuncties van de bibliotheek Het gedeelde maatschappelijk belang is hierin leidend In 2016 is gestart met het zoeken naar alternatieve dienstverlening in Wouw We zijn daar in gesprek gegaan met de burgers met behulp van de methode ldquodesign thinkingrdquo met als doel de behoeftes op te halen Het gaat hier om een participatief traject met inwoners van het dorp met de dorpsraad met gemeenschapshuis De Geerhoek en met verschillende organisaties en instellingen In een aantal sessies is gezocht naar de onderwerpen die voor het dorp erg belangrijk zijn De opbrengst was op hoofdlijnen behoefte aan lezen en een collectie ontmoeting eenzaamheid aandacht 0-4 jaar en toevoegen van programmering Het concrete resultaat In Wouw is de nieuwe bibliotheek welke per 1-10-2016 in de Geerhoek is gestart Het huidige servicepunt is gesloten Naast een kleine collectie en de mogelijkheid te reserveren en in te leveren is er aandacht voor programmering (met nadruk op 0-4 jaar) en ontmoeting (leestafel tegengaan eenzaamheid) Dit alles wordt vooral door vrijwilligers opgepakt Verder zijn contacten gelegd of verstevigd met het onderwijs en professionele instellingen (voor uitrol dBoS zie verderop in het verslag) En in andere dorpen zoals Heerle en Wouwse Plantage zijn ook diverse alternatieven ontwikkeld en activiteiten opgestart of is geholpen met het opstarten van bijvoorbeeld een ruilbieb (Boekspot)

Begin 2017 zal de evaluatie van het project in Wouw worden afgerond Daarin zullen we de methode (design thinking) om de burgers te betrekken bij de alternatieve dienstverlening evalueren alsmede het resultaat De vraag lsquohoe kunnen we schuiven met de middelen (van traditioneel uitlenen naar jeugd laaggeletterdheid vraagstukken in het sociaal domein) en ze op een goede manier inzettenrsquo blijft relevant Dat geldt niet alleen voor de gemeente Roosendaal maar ook voor de andere 4 gemeenten Bibliotheekwerk in de Roosendaalse wijkendorpen In 2016 is er wederom geiumlnvesteerd in bestaande en nieuwe partners in de wijken en dorpen met als doel taal boeken en leesplezier dicht bij de mensen te krijgen Dit heeft geresulteerd in een breed scala aan projecten en activiteiten in samenwerking met andere organisaties en instellingen Op het gebied van leesbevordering voor volwassenen is er in 2016 opnieuw geiumlnvesteerd in het initieumlren en begeleiden van Boekspots ruilbibliotheken op allerlei plekken waar mensen boeken kunnen naartoe kunnen brengen kunnen lenen en ruilen Dit gebeurde oa in Westrand Wouwse Plantage Wouw en de Westrand VANnU adviseert stimuleert en verzorgt de PR Deze Boekspots vormen tevens een aanleiding om hier met behulp van onze collectie activiteiten omheen te programmeren Dit doen we op verschillende plekken via het nieuwe concept lsquoBieb in de Buurtrsquo Dit was in het Tongerlohuys (jeugd) en Wouwse Plantage (vrouwengroep) Ook hebben we samenwerking gezocht op allerlei themarsquos en vanuit onze kennis en collectie zoals in de Westrand (gezonde voeding) St Elisabeth (Dag van de Ouderen iconenproject) en Heerle (uitleen tijdens vakanties voor jeugd en later ook volwassenen In Wouwse Plantage is een wisselcollectie naar het gemeenschapshuis gebracht met name gericht op eenzame ouderen die elkaar op een vast moment in de week ontmoeten Op deze manier zoekt VANnU naar mogelijkheden om de bibliotheek dichterbij de bewoners te brengen

30

Het andere spoor waarop VANnU resultaten heeft geboekt is in het op de agenda zeten van taalvaardigheid leesbevordering en leesplezier bij anderen Dit begint met het bepalen van gezamenlijke doelen voor een bepaalde doelgroep of een specifieke wijk samen met ons netwerk De bibliotheek draagt haar deskundigheid dan uit aan anderen die vervolgens (mede) de activiteiten uitvoeren Zo hebben we zowel ouderen als jongeren getraind in interactief voorlezen en activiteiten ontwikkeld waarbij kinderen van de basisschool door hen werden voorgelezen Tot slot had VANnU een aanjagende rol naar andere partijen in het kader van de Dag van de Dialoog (SDW ROC Huis van de Westrand) Door onze deelname aan het project CREA in de wijk (Westrand) zijn de lijnen met andere partners kort Hierdoor hebben ook zij verschillende dialoogtafels georganiseerd Zorginnovatiepunt Het Huis van Morgen en Bibliotheek VANnU zijn partners binnen de Alliantie gezondheid en geletterdheid Huis van Morgen heeft de opdracht innovatieve hulpmiddelen die bijdragen aan langer zelfstandig thuis wonen onder de aandacht van een groot publiek te brengen VANnU heeft een informatiefunctie die bijdraagt aan zelfstandigheid en participatie voor inwoners in haar werkgebied Ons Marie biedt een breed scala aan activiteiten voor ouderen Dat heeft geleid tot het in de bibliotheek tentoonstellen en actief onder de aandacht brengen van de hulpmiddelen tbv de doelgroep Ook de wijkzuster en BN De Stem zijn betrokken Cultuurnota Roosendaal In 2016 werkte VANnU mee aan de totstandkoming van de nieuwe cultuurnota voor de gemeente Roosendaal Deze opdracht van de raad aan de wethouder werd gestalte gegeven door een cultuurnetwerk te vormen waar VANnU als vanzelfsprekend deel van uitmaakt

Het netwerk bestaat uit ruim 20 personen en fungeert als een spin in het web om mensen en organisaties op cultureel vlak bij elkaar te krijgen Kunst en cultuur zijn niet het doel op zich maar het middel om samenhang in de gemeente te vergroten en aan te zetten tot nieuwe initiatieven om uiteindelijk op cultureel sociaal economische en educatief gebied de vruchten te plukken Stand van zaken gemeente Moerdijk Het servicepunt Willemstad voorheen gevestigd in het Mauritshuis is in de zomer van 2016 verhuisd naar Buurthuis Irene De ruimte die de bibliotheek in gebruik had in het Mauritshuis kon niet langer gehuurd worden In afstemming met de gemeente is besloten om het servicepunt om te vormen naar een afhaal- en inleverlocatie In Buurthuis Irene vond VANnU een plaats om een alternatieve voorziening te maken Het servicepunt is aangepast in een haal- en brengpunt met aandacht voor het jonge kind (0-4) en voor de ontmoeting (leestafel tijdschriften kranten) In het najaar heeft het college VANnU verzocht om het positieve resultaat van 2015 terug te storten Voor VANnU kwam dit onverwacht en gedurende het overleg met de wethouder bleek dat de afspraken in de subsidieverordening over de opbouw van het eigen vermogen niet duidelijk zijn Daardoor loopt VANnU als organisatie een risico De bestuurder heeft het voornemen om in 2017 samen met de 5 gemeenten waar VANnU verantwoordelijk is voor het bibliotheekaanbod goede afspraken te maken voor de toekomst en deze vast te leggen in een convenant Een sterke en gezonde bibliotheekorganisatie is in het belang van alle vijf gemeenten

31

Stand van zaken gemeente Halderberge Voor de zomer kondigde de Raad aan de subsidie van de bibliotheek en nog een aantal professionele organisaties opnieuw te willen verlagen Op 16 juni heeft VANnU tijdens de commissievergadering de consequenties voor het bibliotheekaanbod geschetst Vanwege het effect op de dienstverlening heeft de Raad besloten om de voorgenomen bezuiniging niet op te leggen en zich opnieuw te beraden op de toekomst In 2017 zullen de twee Brede Scholen in Hoeven en Oud-Gastel gerealiseerd zijn De wethouder heeft aangegeven dat hij vanwege het belang van lezen voor de jeugd de wens heeft dat de bibliotheek daarin wordt gehuisvest Dat heeft consequenties voor het bibliotheekaanbod in de servicepunten in beide dorpen De huidige middelen zijn niet toereikend om beide doelgroepen te bedienen Stand van zaken gemeente Rucphen Ook in de gemeente Rucphen is de aandacht voor leesbevordering bij de jeugd steeds meer speerpunt De wethouder heeft aan VANnU gevraagd om een plan te maken voor een breder aanbod aan de jeugd In 2016 zijn de voorbereidingen getroffen om in 2017 de Bibliotheek op school (dBoS) op de scholen uit te rollen (zie verder aanbod jeugd) Ook in deze gemeente is de aanpak laaggeletterdheid een belangrijk speerpunt Rucphen is samen met Roosendaal de enige plek waar naast Klik amp Tik ook taaloefengroepen hebben gedraaid (zie verder 26 aanpak laaggeletterdheid) Stand van zaken gemeente Zundert Ingegeven door de bezuinigingsopgave van de gemeente Zundert zijn in 2016 de voorzieningen in Wernhout Achtmaal en Zundert aangepast enof gesloten In deze kernen is door VANnU ondersteuning geboden in het opzetten van alternatieven zoals een ruilbieb (Boekspot) in alle drie de kleine kernen (Achtmaal Wernhout en Zundert) en het creeumlren van een afhaallocatie gerund door vrijwilligers

In Zundert is een haal- en brengpunt gerealiseerd in het CCZ De bedoeling is om daar ook activiteiten samen met de partners in Zundert te organiseren In Achtmaal helpen vrijwilligers de burgers om de materialen te reserveren of uit Zundert of Rijsbergen te halen De vrijwilligers kunnen altijd voor eventuele vragen bij VANnU terecht De dienstverlening in Rijsbergen wordt aangepast Er zal minder personeel worden ingezet tegelijkertijd is er aandacht voor programmering samen met andere partners Om dit te kunnen realiseren moeten medewerkers tijd en ruimte krijgen om met de programmering bezig te zijn In 2017 zal gestart worden met een pilot voor de inzet van vrijwilligers op De snelheid waarmee VANnU moest reageren op de bezuinigingen voor de komende drie jaar stond op gespannen voet met het realiseren van alternatieven samen met de burgers In goed overleg met de wethouder is besloten om de planning te verruimen De gemeente heeft een financieumlle tegemoetkoming betaald vanwege het langer openhouden van de servicepunten en het langer continueren van het aanbod op de scholen De dienstverlening in de vorm van het uitlenen op de Zundertse basisscholen is gestopt en VANnU heeft de collecties achtergelaten op de scholen zodat de leerlingen deze nog kunnen gebruiken De wethouder heeft VANnU gevraagd om een plan te maken met het onderwijs voor de leesbevordering in de scholen waarmee hij de bezuiniging van 2017 van euro 25000 zou kunnen terugdraaien Dat is niet gelukt De bedoeling is om dit voor 2018 alsnog voor elkaar te krijgen en de opgelegde bezuiniging terug te draaien en in te zetten voor de jeugd

32

Subsidieverloop 2011-2016 In 2016 zijn de budgetsubsidies in de gemeenten Roosendaal en Zundert verlaagd De gemeente Roosendaal had de verlaging in 2014 reeds aangekondigd maar heeft VANnU de tijd gegeven om een koers voor 4 jaar uit te zetten waardoor de bezuiniging met aandacht voor de inhoud kan worden gerealiseerd De gemeente Zundert heeft na de fusie in 2015 aangegeven de bibliotheek drie jaar op rij een bezuiniging op te leggen In 2016 euro 50000 en in 2017 en 2018 elk jaar euro 25000 Alleen de gemeente Rucphen heeft een indexering toegepast In onderstaande tabel is vanaf 2011 het subsidieverloop te zien Subsidieverloop 2011-2016

Gemeente 2011euro 2012euro 2013euro 2014euro 2015euro 2016euro

Roosendaal 1608501 1608501 1608501 1608501 1608501 1368503

Roosendaal div subsidies

404624 65660 96182 27049 6240 3553

Moerdijk 883503 793100 797000 798130 809188 809188

Moerdijk div subsidies

8921 33785 41280 72705

61562

57319

Halderberge 550811 495730 395730 395730

395730 395730

Halderberge div subsidies

- 44826 26459 51444

54750

50000

Rucphen - - - 428013 434433 440949

Zundert - - - 305052 305052 255052

totaal 3456360 3041602 2965152 3686624 3675456 3380294

incl VVE en landelijke subsidie Vschool

incl subsidie onderwijsachterstanden marktplaats cultuureducatie en (tot 2015) landelijke subsidie Vschool subsidie marktplaats cultuureducatie

Het bedrag dat de gemeenten per inwoner bijdragen verschilt sterk Het aanbod per gemeente daarmee ook Omdat huisvestingslasten een groot verschil kunnen maken wordt in onderstaande tabel het bedrag inclusief en exclusief huisvestingslasten getoond Subsidiebedrag per inwoner 2016

Gemeente incl huisvesting excl huisvesting Roosendaal 1780 1441

Moerdijk 2143 1594

Halderberge 1308 1126

Rucphen 1983 1377

Zundert 1194 1002

26 Aanbod jeugd Boekstart en de Bibliotheek op School De bibliotheken in Nederland hebben ongeveer vier miljoen leden waarvan 61 jeugdleden in de leeftijd van 0 tot en met 17 jaar Kinderen en jongeren zijn dus een belangrijke doelgroep voor de bibliotheken De samenleving is de afgelopen decennia door en door gedigitaliseerd en gemedialiseerd en raakt ook nog altijd verder geiumlnformatiseerd en geiumlndividualiseerd Dit heeft niet alleen gevolgen voor het leesgedrag van de jeugd ook de manier van denken en de vaardigheden waarmee deze groep opgroeit veranderen Hierdoor zullen bibliotheken de jeugd in de 21ste eeuw op een andere manier moeten bereiken interesseren en ondersteunen dan eerder het geval was18 Ook al verandert de doelgroep lezen en toegang tot boeken blijven belangrijke voorwaarden voor het succes van individuen en de samenleving als geheel Bibliotheken behouden in dat verband hun onmisbare taak

18

Bibliotheken en de jeugd in de 21-ste eeuw Brochure KB en Stichting Lezen en Schrijven

33

Met leesbevorderingsprogrammarsquos als Boekstart en de Bibliotheek op school en leesbevorderingsprojecten als De Nationale Voorleeswedstrijd van Stichting Lezen en de KB hebben zij sterke troeven in handen Aanpak VANnU Het bevorderen van lezen en vooral leesplezier kan niet vroeg genoeg in het leven van kinderen beginnen VANnU richt haar activiteiten op de leeftijdsgroep van 0-18 jaar met onderstaande aanpak Boekstart Het leesbevorderingsprogramma Boekstart moedigt ouders aan om hun kinderen zo vroeg mogelijk kennis te laten maken met boekjes met lezen en met de bibliotheek Boekstart richt zich op kinderen van 0 tot 4 jaar Kinderen die op heel jonge leeftijd in aanraking komen met (voor-)lezen en boeken ontwikkelen zich beter zo heeft onderzoek uitgewezen Een vroege ontdekkingstocht vergroot spelenderwijs de woordenschat van het kind en zorgt ervoor dat het kind later meer leesplezier heeft Zo is er minder kans op laaggeletterdheid Leesbevordering richt zich niet alleen op kinderen met een taalachterstand maar op alle kinderen Resultaat Begin 2009 startte Boekstart in vijf vestigingen in Noord-Brabant Begin 2015 deed 99 van alle bibliotheken in Nederland mee (156 van de 157 bibliotheken) Jaarlijks worden in totaal zorsquon 55000 Boekstart-koffertjes meegegeven aan ouders waarmee 323 van de babyrsquos in Nederland werd bereikt In 2016 zijn bij VANnU 324 kinderen ingeschreven als Boekstartlid Ouders Op verzoek van de instellingen in de kinderopvang wordt op bijeenkomsten voor ouders verteld over het plezier en belang van voorlezen

Moerdijk In Moerdijk wordt door de bibliotheek een programma uitgevoerd in het kader van de Voor- en Vroegschoolse Educatie Doel is om de kinderen met een (taal)achterstand te stimuleren zodat ze met een zo klein mogelijke achterstand naar het basisonderwijs gaan Iedere kinderopvangorganisatie doet hier aan mee Hiermee wordt een groot gedeelte van de kinderen in de leeftijd tot 0-4 jaar bereikt Bibliotheek op school PO (Primair Onderwijs) In het programma de Bibliotheek op school werken bibliotheken en scholen structureel samen aan de taalontwikkeling leesbevordering en mediawijsheid van kinderen De bibliotheek maakt afspraken met het onderwijs over de uitvoering van het programma De basis voor samenwerking is het beleid van de school De jaarlijkse doelen bepaalt men samen op basis van gemonitorde resultaten en de jaarlijkse activiteiten worden vastgelegd in een lees- en mediaplan Het volgen van de cursus Open boek door leerkrachten helpt bij het vormgeven van het beleid Met de Bibliotheek op school gaan school en bibliotheek een meerjarige samenwerking aan rondom lezen en mediawijsheid De effecten van de inzet worden jaarlijks door de landelijke monitor gevolgd Deze samenwerking is geborgd in het beleid van zowel school als bibliotheek Een actuele en gevarieerde collectie in de school zorgt voor verrijking van het leesonderwijs Vanuit de bibliotheek ondersteunt een professionele leesconsulent de leescooumlrdinator en het team van de school Daarnaast helpt een digitaal portaal de school bij het zoeken en registreren van boeken het stimuleren van lezen het bijhouden van de leeshistorie en het vinden van betrouwbare informatie Roosendaal De uitrol van lsquode Bibliotheek op schoolrsquo in Roosendaal vordert volgens planning Na de eerste 8 scholen zijn in 2016 de volgende 7 scholen aangesloten de Linde de Klimroos Klaverweide Lavoor de Stappen Baayaert en Talent

34

Basisscholen de Vondel en Wending hebben nu ook een vaste leesconsulent van Bibliotheek VANnU Ruim de helft van de scholen is inmiddels aangesloten In Wouw is samen met scholen de Stappen en Baayaert hard gewerkt om een inspirerende leesomgeving voor de kinderen van de scholen te maken Na sluiting van het servicepunt is de collectie voor de kinderen binnen de school toegankelijk geworden Een voorbeeld van een inspirerende leesomgeving is te vinden op basisschool de Klimroos Deze school heeft ook een Facebookpagina gemaakt om de schoolbieb te promoten httpswwwfacebookcomHieperdeBieb Tijdens de Kinderboekenweek zijn er 41 klassen van de Roosendaals scholen op bezoek geweest Ze namen deel aan het programma lsquoleeselixerrsquo Een speciale drank waarin kinderen hun leesvoorkeur konden mixen en zo genoeg leeshonger en leesvoer zouden hebben tot ze oma en opa waren Moerdijk Alle 22 scholen in de gemeente Moerdijk kunnen gebruik maken van leesbevorderingsprojecten in samenwerking met een leesconsulent van de bibliotheek Dit wordt gedaan in samenhang met de actuele en inspirerende boekencollectie die de scholen jaarlijks van de bibliotheek ontvangen Een voorbeeld van deze samenwerking is het project lsquoTheaterlezenrsquo dat is uitgevoerd op basisschool de Boemerang Basisscholen komen diverse keren per jaar voor groepsbezoeken naar de bibliotheek Halderberge Er is nog geen structurele samenwerking met de scholen Wel hebben een aantal scholen belangstelling voor lsquode Bibliotheek op schoolrsquo Twee leerkrachten van basisschool rsquot Bossche Hart uit Bosschenhoofd hebben de cursus Open Boek gevolgd een bouwsteen van het project Op

basis daarvan worden er jaarlijks een aantal leesbevorderingsprojecten uitgevoerd in deze school Basisschool de Schittering maakt gebruik van de mogelijkheid voor het doen van groepsbezoeken in vestiging Oudenbosch De gesprekken met de wethouder over het aanbod voor de jeugd in de toekomst in de gemeente Halderberge zijn in volle gang Rucphen Met alle 7 scholen in Rucphen zijn gesprekken gevoerd over de invoering van lsquode Bibliotheek op schoolrsquo Op basisschool Vinkenbos was door de leerkrachten de cursus Open Boek al gevolgd en was een up-to-date leesplan aanwezig Hier is gestart met uitvoering van het activiteitenplan en invoering van de Monitor Op basisschool Martinus in Rucphen zijn 3 leerkrachten gestart met de cursus Open Boek deze school heeft de doelen al bepaald De andere scholen zijn in diverse stadia van uitrol van de samenwerking Zundert Met de scholen in Zundert zijn gesprekken gevoerd om te komen tot een basisvoorziening volgens de aanpak lsquode Bibliotheek op schoolrsquo Op basis hiervan is een plan gemaakt wat nog niet helemaal tot overeenstemming heeft geleid Daarom worden de gesprekken in 2017 voorgezet (zie verder 25 Ontwikkelingen per gemeenten) Bibliotheek op school VO (Voortgezet Onderwijs) De succesvolle aanpak van de Bibliotheek op school in het basisonderwijs is aanleiding geweest om het programma uit te breiden naar het voortgezet onderwijs (VO) allereerst naar het vmbo Die uitbreiding biedt de bibliotheken een strategische aanpak voor structureel samenwerken met het voortgezet onderwijs De pijlers zijn collectie lezen en mediawijsheid Iedere pijler heeft een keuzemenu bestaande uit een aantal bouwstenen die oa voortkomen uit bestaande Bibliotheekprojecten oa Biebsearch Leeskr8 en 4You

35

De Bibliotheek op School Het Da Vinci College (Roosendaal) en Bibliotheek VANnU hebben in schooljaar 2015-2016 gebruik gemaakt van de Stimuleringsregeling van Kunst van Lezen tbv de Bibliotheek op School Halverwege het schooljaar 2016 liep deze regeling af Tijdens dit schooljaar hebben school en bibliotheek gewerkt aan het creeumlren van de voorwaarden en er is een leesplan geschreven waarin een stevige basis is gelegd voor een meerjarenplan De onderstaande activiteiten zijn concreet uitgevoerd

Studiemiddag voor docenten Iedere docent taaldocent

Training voor docenten Lezen in het vmbo werkt

Boekencollectie (in de vorm van boekenkisten 303 boeken)

Campagne Nederland Leest Lydia Rood

Vrij lezen in de klas zowel in het vmbo als in het praktijkonderwijs experimenteren docenten met de boekenkisten en vrij lezen

Vakoverstijgend voorlezen oa techniekdocenten en biologiedocenten lezen voor ook in de bovenbouw

VANnU is in gesprek met de school over een vervolg Het Markland college in Zevenbergen maakt al een paar jaar gebruik van Biebsearch Dit is een voorloper van Bibliotheek op School In 2016 hebben in een werkgroep gesprekken plaatsgevonden ter voorbereiding van het programma de Bibliotheek op School In 2017 gaat daadwerkelijk gewerkt worden aan het taal- en leesbeleid en het omzetten van Biebsearch in de Bibliotheek op school Twee docenten van het Markland hebben deelgenomen aan de training Lezen in het vmbo werkt op het Da Vinci college Brugklassers van het Marklandcollege komen regelmatig op groepsbezoek in de bibliotheek

Diverse activiteiten Voor middelbare scholieren worden diverse activiteiten georganiseerd waar VANnU een rol in speelt Een van de activiteiten is het Cultuurfestival Artisjok 2016 voor havo en vwo 4 VO In Roosendaal is de organisatie in handen van de Cultuurcompaan Het thema van dit jaar was Beyond Borders VANNU heeft de samenwerking gezocht met De Witte Roos en boekhandel Het verboden Rijk waardoor de mogelijkheid ontstond om groots uit te pakken en goed aan te sluiten bij het thema In februari hebben 14 schoolfinalisten van 7 scholen (2 per school) deelgenomen aan de voorleeswedstijd Read2me In deze wedstrijd worden leerlingen aangespoord goede jeugdboeken voor te lezen Leerlingen lezen voornamelijk voor uit boeken van de Jonge Jury Een leerling van het Jan Tin Bergen College heeft de Roosendaalse finale gewonnen Tot slot scholen zien de waarde van abonnementen en schoolpassen Ook worden regelmatig projectcollecties afgenomen en vinden er klassenbezoeken en schrijversbezoeken plaats Abonnementen School schoolabonnementen Collectieve

schoolpassen

Da Vinci College

Gertrudis College I 216

Jan Tinbergen College I

Markland College Oudenbosch I

Markland College (Zevenbergen)

II 269

Norbertus College II 211

Munnikenheide college I

Mencia Sandrode I

36

27 Aanpak laaggeletterdheid Laaggeletterdheid is een maatschappelijk probleem waar vaak nog een taboe op rust Ongeveer 13 miljoen inwoners van Nederland tussen de 16 en 65 jaar is laaggeletterd Ze hebben moeite met lezen schrijven en communiceren in het Nederlands En dat terwijl taal steeds belangrijker wordt om zelfstandig te kunnen participeren Denk aan het gebruiken van websites van overheden en bedrijven aan internetbankieren of een sollicitatiebrief schrijven of aan langer zelfstandig kunnen wonen Maar denk ook aan het begrijpen van veiligheidsinstructies op het werk of bijsluiters van medicijnen

Vanuit de Rijksoverheid is daarom gestart met het actieprogramma lsquoTel mee met Taalrsquo[1] In dat programma zetten de ministeries van OCW SZW en VWS samen in op participatie taal als middel om mee te kunnen doen in de maatschappij en op het werk In Tel mee met Taal zijn de preventieve aanpak (het voorkomen van taalachterstand) en de curatieve aanpak (het bestrijden van laaggeletterdheid via scholing) voor het eerst in eacuteeacuten overkoepelend actieprogramma samengebracht Daarbij speelt de regionale netwerkaanpak een belangrijke rol De combinatie van de curatieve en preventieve aanpak van laaggeletterdheid sluit aan bij de opdracht van de bibliotheek bij te dragen aan geletterdheid in brede zin voor jong en oud De bibliotheek heeft al taalaanbod gericht op jonge kinderen (bijvoorbeeld Boekstart) en volwassenen (bijvoorbeeld via taalcoaches lees- en schrijfclubs) Ook opereert de bibliotheek in een lokale maatschappelijke context in contacten met burgers gemeenten onderwijs lokale bedrijven en maatschappelijke organisaties Dit maakt dat de bibliotheek een unieke positie inneemt en in potentie een belangrijke verbindende schakel kan vormen binnen de regionale aanpak van laaggeletterdheid

[1]

httpswwwtaalvoorhetlevennl

In september 2014 is het convenant Taal voor het Leven West- Brabant ondertekend Een samenwerkingsverband tussen ROC Kellebeek VWS ATEA UWV Cubiss St Lezen amp Schrijven en de bibliotheken in West- Brabant om een bijdrage te leveren aan het terugdringen van laaggeletterdheid Inmiddels zijn er zorsquon 30 organisaties aangesloten ook organisaties uit de zorg- en welzijnssector De aanpak van laaggeletterdheid kan niet los worden gezien van maatregelen om taalachterstanden en laaggeletterdheid te voorkomen zoals leesbevordering Daarom is het beleid gericht op leesbevordering en leesplezier een waardevolle aanvulling op het reguliere taalonderwijs en is dit onderdeel van het actieprogramma lsquoTel mee met Taalrsquo Wat doet VANnU VANnU biedt een basisaanbod waarin collectie taalpunten en het taalnetwerk en activiteiten in de Week van de Alfabetisering opgenomen zijn Daarnaast worden bovenop dit basisaanbod trajecten aangeboden in het kader van de uitvoer WEB In 2016 heeft Taal voor het Leven West-Brabant voor het tweede jaar op rij WEB-gelden ontvangen tbv het versterken van werkenden en werkzoekenden In onderstaand overzicht is het basisaanbod opgenomen onder het kopje Activering daarna volgen de trajecten in het kader van WEB Activering basisaanbod

Collectie VANnU heeft een speciale Makkelijk Lezen-collectie voor mensen die moeite hebben met lezen en schrijven Bij de samenstelling van de collectie heeft de bibliotheek gelet op de bruikbaarheid ervan voor de ontwikkeling van taalvaardigheid en maatschappijorieumlntatie De collectie bestaat uit leesboeken op verschillende leesniveaus taalcursussen en informatieve boeken en alle informatie is in eenvoudig Nederlands

37

Taalpunten In 2016 heeft VANnU samen met haar netwerkpartners twee taalpunten opgezet eacuteeacuten loket dat burgers overzicht biedt van het informele formele en non-formele scholingsaanbod op het gebied van taal en digitale vaardigheden in de regio Naast de doorverwijsfunctie bieden de Taalpunten ook laagdrempelige trainingen Aan de hand van een intake wordt de scholingsbehoefte van de deelnemer in kaart gebracht en kan er bijvoorbeeld een training Klik amp Tik worden gedaan Het eerste Taalpunt opende in maart 2016 in de wijk Kalsdonk in Roosendaal en de tweede is op 31 maart in de bibliotheek Zevenbergen feestelijk geopend Na opening van de Taalpunten is er voortdurend aanloop van mensen met taalvragen In 2016 zijn er 34 mensen geholpen enof doorverwezen in Kalsdonk In het taalpunt in Zevenbergen zijn in 2016 totaal 14 mensen geholpen met hun taalvraag

Activering Deelnemers Opmerkingen

Roosendaal 31 Klik amp Tik basis

Taalpunt Kalsdonk (RSD) 34 Intakes

Moerdijk 17 Klik amp Tik basis

Taalpunt Moerdijk 14 Intakes

Halderberge 11 Klik amp Tik basis

Rucphen 9 Klik amp Tik basis

Zundert 7 Klik amp Tik basis

Training herkennen amp doorverwijzen

15 Gezondheidsplein

Kalsdonk

138

Trainingen Op 20 september heeft VANnU aan de partners van het Gezondheidsplein in Kalsdonk een training Herkennen en motiveren laaggeletterden

gegeven

Week van de alfabetisering Samen met haar partners in het West Brabantse Taal voor het Leven organiseerde Bibliotheek VANnU een Lagerhuisdebat tijdens de Week van de Alfabetisering In dit interactieve debat ging men op zoek naar de formule om slim samen te werken eacuteeacuten doel maar met een verschillende motivatie belang of uitgangspunt Wanneer is de samenwerking slim en daarmee effectief Het debat vond plaats in Etten Leur De landelijke week van de alfabetisering viel dit jaar samen met de start van het nieuwe Taaljaar 2016-2017 Samen met de gemeente Moerdijk heeft de bibliotheek een informatieve en interactieve bijeenkomst georganiseerd (5 september 2016) waarin verteld werd over de aanpak van laaggeletterdheid Wethouder Thomas Zwiers gaf het belang van de aandacht voor laaggeletterdheid aan in het bijzonder voor werknemers Daarnaast werd stilgestaan bij het aanbod aan taalactiviteiten in het schooljaar 2016-2017 en het taalnetwerk in de regio Bijzondere aandacht was er voor de rol van vrijwilligers in de taaltrajecten Zonder vrijwilligers is een groot aantal taalactiviteiten niet uit te voeren Taalnetwerk In het Taalnetwerk zijn lokale taalbieders en ndashprojecten vertegenwoordigd zoals Humanitas Vluchtelingenwerk de VoorleesExpress ROC Kellebeek WijZijn Traverse en de STA teams Het netwerk komt onder voorzitterschap van VANnU 2 tot 3 maal per jaar samen om kennis te delen en samen te werken In 2016 heeft dat geleid tot het opstellen van een Taalkaart van Roosendaal (welke aanbieders bieden welke trainingen aan tegen welke voorwaarden) De Taalkaart is inmiddels door de deelnemers in gebruik genomen Verder wordt er veel aandacht besteed aan het werven van taalvrijwilligers VANnU Humanitas Vluchtelingenwerk en WijZijn Traverse bundelden de krachten om via uitingen in de media taalvrijwilligers te werven Dat leidde tot een goed bezochte informatiemiddag op 9 december waar zorsquon 50 geiumlnteresseerden zich meldden

38

Activering WEB trajecten Taaloefengroepen In Rucphen en in Roosendaal organiseert de Bibliotheek VANnU wekelijks taaloefengroepen voor medewerkers van de WVS De werkleiding van de WVS geeft aan dat zij zien dat hun medewerkers echt veranderen sinds zij aan de taaloefengroep zijn begonnen De persoonlijke benadering en begeleiding van de taalvrijwilligers zorgt ervoor dat de cursisten meer zelfvertrouwen krijgen en verrast worden in hun eigen kunnen In totaal hebben in de vijf gemeenten 36 personen deelgenomen Klik amp Tik cursussen Voor alle mensen die moeite hebben om hun weg te vinden op internet biedt de Bibliotheek op de vijf kernvestigingen de cursus Klik amp Tik aan De cursisten worden begeleid door vrijwilligers In 2016 hebben 40 cursisten de cursus met succes afgerond en hiermee hun zelfredzaamheid vergroot Taal amp Arbeidsmarkt Walk amp Talk en Werkmap Walk amp Talk Vanaf oktober organiseert Bibliotheek VANnU maandelijks op elke derde maandag van de maand Walk amp Talk deacute koffiepauze voor werkzoekenden Het is een gratis netwerkbijeenkomst voor en door werkzoekenden In een ongedwongen sfeer maakt men in Bibliotheek VANnU kennis met elkaar krijgt men tips van een professional enof hoort men ervaringen van (ex-)werkzoekenden In 2016 waren de themarsquos Netwerken hoe doe je dat (oktober) Hoe maak je een goed basis CV (november) en Werken in Belgieuml (december) In 2016 hebben 62 belangstellenden deelgenomen aan de bijeenkomsten

Werkmap De dienstverlening van het UWV verloopt digitaal Laagopgeleide en oudere werkzoekenden hebben vaak moeite met het aanvragen van een DigiD en het omgaan met de digitale werkmap van het UWV In 2016 hebben 32 deelnemers een training gevolgd om hun vaardigheden op dit gebied te verbeteren

Monitoring In januari 2017 verscheen de landelijke Monitor Digitale Vaardigheden 2015-2016 uitgevoerd door Next Value in opdracht van de Koninklijke Bibliotheek In deze monitor waar VANnU aan meegewerkt heeft wordt gekeken naar de resultaten van de digitale trajecten en worden deelnemers bevraagd In de algemene conclusies en aanbevelingen worden de volgende zaken aangegeven en door VANnU opgepakt 1 Zoek samenwerking met doorverwijzers VANnU heeft dit geborgd op regionaal niveau door Taal voor het Leven West-Brabant en lokaal via het Taalnetwerk Werk met vrijwilligers VANnU werkt sinds 2014 met taalvrijwilligers zij worden getraind door ROC Kellebeek enof St Lezen en Schrijven 2 Voorkom een te vrijblijvende leeromgeving door actief samen te werken met bijvoorbeeld de WVS worden deelnemers gestimuleerd om actief deel te nemen 3 Probeer maatwerk te bieden en verwijs door naar vervolgtrajecten sinds 2016 worden in de Taalpunten intakes afgenomen door taaldocenten van ROC Kellebeek daarmee wordt de doorverwijzing nog meer maatwerk Ten slotte werd de deelnemers gevraagd naar hun tevredenheid over de trainingen 37 deelnemers hebben meegewerkt aan de monitor Door de samenwerking met ROC Kellebeek in 2016 verder vorm te geven is er meer aandacht gekomen voor deskundigheidsbevordering van de taalvrijwilliger en is de doorstroom van deelnemers toegenomen Daarmee wint de West-Brabantse aanpak aan duurzaamheid

39

28 Werkzaamheden Marktplaats Cultuureducatie 2016 Bibliotheek VANnU is verantwoordelijk voor de Marktplaats Cultuureducatie in de gemeenten Halderberge en Moerdijk De doelstelling van de Marktplaats is Een netwerk en samenwerking tussen aanbieders van cultuur en het onderwijs creeumlren zodat de jeugd meer in aanraking komt met kunst en cultuur en zich daardoor beter kan ontwikkelen De cooumlrdinator Marktplaats Cultuureducatie heeft in 2016 de volgende taken uitgevoerd

inventariseren van de vraag op het gebied van cultuureducatie van het onderwijs (PO en VO)

inventariseren van de vraag op het gebied van cultuureducatie voor en naschoolse opvang inventariseren van de mogelijkheden van de culturele aanbieders

culturele aanbieders meenemen in de lsquotaalrsquo van het onderwijs

het uitbreiden en verstevigen van het lokaal cultuur-educatief netwerk

samenwerken met de intermediairs van regiorsquos West Brabant

afstemmen van vraag en aanbod Het Kunstmenu wordt afgenomen door alle Halderbergse scholen en elf scholen uit de gemeente Moerdijk Het wordt aangeboden in samenwerking met CultuurCompaan (gemeente Roosendaal) en bestaat uit activiteiten van lokale (professionele aanbieders uit de gemeente) regionale (professionele aanbieders uit de provincie) en landelijke culturele instellingen De leerlingen maken op deze manier kennis met de drie domeinen van Cultuureducatie (in huis met de culturele omgeving en uit de grote wereld) Verder nemen de scholen deel aan diverse naschoolse activiteiten (verlengde schooldag) en vinden er diverse losse culturele projecten op de scholen plaats

De cooumlrdinator ondersteunt culturele instellingen kunstenaars en het onderwijs mbt actuele ontwikkelingen op het gebied van cultuureducatie Zij organiseert netwerkbijeenkomsten voor de interne cultuurcooumlrdinatoren (ICCrsquoers) biedt scholing aan en geeft de ICC cursus in West- Brabant Daarnaast worden er cursussen aangeboden voor culturele aanbieders zodat ook zij meegaan in de huidige ontwikkelingen op het gebied van cultuureducatie De cooumlrdinator cultuureducatie is tevens intermediair voor de scholen mbt de rijksregeling Cultuureducatie met Kwaliteit (2013 ndash 2016) een opdracht die middels de Cultuurloper wordt uitgevoerd Hierbij wordt nauw samengewerkt met de Provinciale instelling Kunstbalie Aan de regeling nemen 5 scholen uit de gemeente Halerberge en 7 scholen uit de gemeente Moerdijk deel VANnU werkt regionaal en dat vertaalt zich ook in de Marktplaats Cultuureducatie waar het onderhouden van contacten met andere marktplaatsen en buurgemeenten vanzelfsprekend is De cooumlrdinator neemt deel aan het zogenaamde Regionaal Overleg Marktplaatsen (ROM) en een Provinciaal Overleg Het doel is om gezamenlijke activiteiten voor de regio West- Brabant te organiseren Er wordt samengewerkt met de cooumlrdinator Brede Scholen en cooumlrdinator Sport van beide gemeenten Ook vindt er steeds meer samenwerking plaats met de schoolbesturen Stichting Openbaar Onderwijs West-Brabant is een bovenschools traject gestart op het gebied van cultuureducatie met oa de intermediairs van de gemeente Roosendaal en HalderbergeMoerdijk Tot slot neemt de cooumlrdinator zitting in de werkgroep Cultuurmaand (septemberoktober) van de gemeente Halderberge Zij richt zich vooral op de activiteiten voor het onderwijs

40

29 Personeel en Organisatie

Per 31-12-2016 heeft VANnU 3885 FTE in dienst In totaal gaat het om 74 medewerkers De groei in ftersquos (145) heeft met name te maken met de uitrol dBoS en toename van leesconsulenten waarover eerder in dit verslag is gesproken In de Frontoffice is het aantal uren door oa sluiting van servicepunten in de gemeente Zundert en aanpassingen van het servicepunt in Wouw afgenomen

De leeftijdsopbouw van de medewerkers Van alle medewerkers bij VANnU is 95 jonger dan 40 jaar Het percentage medewerkers tussen de 40 en 50 jaar is 135 54 van de medewerkers is tussen de 50 en 60 jaar en het percentage 60+ is 23 VANnU heeft tov de landelijke leeftijdsopbouw een hoger percentage 50 plussers Dat betekent dat er goed moet worden nagedacht over de instroom van jongere medewerkers om de uitstroom voor de komende jaren op te kunnen vangen Dat is een lastig vraagstuk omdat bij een reorganisatie de jongere medewerkers vaak degenen zijn die door middel van afspiegeling moeten vertrekken Het komend jaar zal dit onderwerp opnieuw op de agenda staan van directie en OR omdat het vraagt om een

visie over hoe het toekomstig personeelsbestand eruit moet komen zien en hoe de organisatie zich daarop kan voorbereiden

Personeelsverloop in- door- en uitstroom In totaal zijn er in 2016 acht medewerkers ingestroomd waarvan

projectmedewerker vernieuwing netwerk

1 cooumlrdinator Frontoffice

1 controller

1 medewerker communicatie

2 leesconsulenten 4-12

2 ondersteuners leesconsulenten

stagiaire19 Daarnaast zijn er zes medewerkers uit dienst getreden waarvan

1 ondersteuner leesconsulenten

3 opruimhulpen

2 informatiemedewerkers

19

De stagiaire is in augustus voor een aantal uur als medewerker communicatie aangesteld

0 10 20 30 40 50

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

totale FTE

totale FTE

0

10

20

30

40

50

60

15-30 30-40 40-50 50-60 60+

pe

rce

nta

ge

Leeftijdsopbouw in percentages

VANnU

st Bibliotheekwerk

landelijk

41

Jubilea In 2016 waren er twee jubilarissen Een medewerker was 40 jaar in dienst en een 25 jaar in dienst bij VANnU

Ziekteverzuim Het gemiddelde verzuimpercentage in 2016 bedroeg 32 De ziekte frequentie is 09 Het ziekteverzuim is ten opzichte van 2015 gedaald (587) Onderstaande grafiek toont het verzuimverloop in 2016 Duidelijk is dat het verzuimcijfer vooral wordt beiumlnvloed door een aantal langdurig zieken Het ziekteverzuim is in lijn met de landelijke trend 20 Ziekteverzuim 2016

20

CBS statline cultuur sport en recreatie geeft over de eerste drie kwartalen van 2016 een gemiddeld percentage aan van 32

Scholing VANnU vindt het belangrijk om haar medewerkers zo goed mogelijk voor te bereiden op het bibliotheekwerk van de toekomst In de strategische koers 2016-2018 staan de kernkwaliteiten collectioneren programmeren en netwerken centraal Om medewerkers de kans te geven deze competenties verder te ontwikkelen heeft VANnU in 2016 verschillende stappen gezet In het fusieproces is afgesproken dat er in de front office toegewerkt zou worden naar minder functies De functie van medewerker klantenservice is komen te vervallen en alle medewerkers die het betrof zijn opgeleid tot informatiemedewerker Een groep van 16 medewerkers heeft een opleidingstraject van 6 maanden doorlopen wat leidde tot een certificaat voor iedereen en een benoeming tot informatiemedewerker Alle front office medewerkers hebben in de zomer een training gevolgd over de digitale diensten van VANnU Hierbij kwam het gebruik van de e-books aan de orde en uitleg en gebruik van de verschillende bibliotheek apps digitale bibliotheek bronnen Daarnaast is er extra toelichting gegeven op het gebruik van Bicat het bibliotheekinformatiesysteem Na afloop van de training waren de medewerkers op de hoogte van het volledige aanbod en beter in staat om gebruikers te informeren en vragen te beantwoorden over het brede aanbod van digitale diensten

In 2016 is door alle medewerkers verder gewerkt in de themagroepen om de kerncompetenties concreet gestalte te geven Een doel in 2016 was ook om de medewerkers uit ZundertRucphen aan te laten sluiten bij deze manier van werken Opgemerkt moet worden dat hier in 2017 nog een aantal stappen in gezet moet worden De themagroepen biedt medewerkers de mogelijkheid om het netwerken het vormen van themacollecties en het bedenken van een bijpassend programma uit te proberen te oefenen en hiervan te leren In de praktijk blijkt dit meer of minder goed te slagen afhankelijk van het thema

0

20

40

60

80

100

120

140

160

180

verzuim kort0-7 dagen

verzuimmiddellang 8-

42 dagen

verzuim lang43-365 dagen

aantal ziektedagen

aantal medewerkers

42

Een aantal themagroepen heeft in 2016 tastbare resultaten weggezet Zo is er een pop-up bieb in winkelcentrum De Roselaar verschenen een pop-up in de basiliek in Oudenbosch zijn er verschillende voorleesactiviteiten geweest door het hele werkgebied zijn er contacten gelegd en presentaties geweest bij een aantal Alzheimer-cafeacutes en vonden andere activiteiten plaats zoals een Boekenproeverij in Zevenbergen Uiteraard werd er door de themagroepen ook aandacht besteed aan de landelijke leesbevorderingscampagnes zoals de (kinder)Boekenweek en Nederland Leest

Inzet vrijwilligers in de branche Stichting BibliotheekWerk is in 2015 door het Centraal Overleg Arbeidsvoorwaarden Openbare Bibliotheken gevraagd een inventarisatie uit te voeren van de inzet van vrijwilligers in de branche Van de 124 ondervraagde bibliotheken geeft 92 procent aan dat zij met vrijwilligers werken In bijna de helft van deze bibliotheken zijn op dit moment meer vrijwilligers werkzaam dan medewerkers met een arbeidsovereenkomst Wel worden zij vaak een beperkt aantal uren per week ingezet Wanneer een bibliotheek niet met vrijwilligers werkt is dit over het algemeen een principieumlle beslissing Over het algemeen voeren vrijwilligers in bibliotheken verschillende taken uit Een belangrijke taak is de bezorging van materialen aan huis Daarnaast worden vrijwilligers ook regelmatig ingezet als gastheer of gastvrouw en ondersteunen ze regelmatig bij de uitvoering van verschillende publieks- en promotieactiviteiten in de bibliotheek Ook zijn er werkzaamheden die minder frequent door vrijwilligers worden opgepakt Dit geldt bijvoorbeeld voor het adviseren over de ontwikkeling van de collectie het plaatsen van de collectie en het presenteren van collectieonderdelen als ondersteuning bij een project of activiteit Ruim driekwart van de bibliotheken met vrijwilligersbeleid heeft beleid vastgesteld over de scholing en begeleiding van vrijwilligers In de praktijk blijkt echter dat er minder vaak concrete initiatieven zijn om vrijwilligers de mogelijkheid te bieden zich verder te ontwikkelen

Als er een initiatief aanwezig is is dit doorgaans gericht op het aanbieden van scholing21 Inzet vrijwilligers VANnU Met het oog op de bezuinigingen en de veranderende rol van bibliotheken vraagt het vrijwilligersbeleid veel tijd en aandacht van directie managers en ondernemingsraad Sinds de fusie in 2015 met de bibliotheek ZundertRucphen heeft VANnU te maken met vrijwilligers in het uitleenproces In Rijsbergen en Rucphen was men gewend te werken met vrijwilligers in de rol van gastvrouw terwijl in het VANnU werkgebied van voacuteoacuter de fusie alleen gebruik werd gemaakt van expert-vrijwilligers (bv voor de speelotheek en voor cursussen zoals Klik en Tik) Met de realisatie van de nieuwe voorziening in Wouw is gekozen voor de inzet van vrijwilligers in de ondersteuning bij het uitlenen De vrijwilligers zorgen voor een opgeruimde ruimte voor een prettige ontvangst en ondersteunen in het gebruik van de zelfservice-apparatuur In 2016 is veel aandacht geweest voor de wijze waarop de vrijwilligers ingezet worden in de organisatie en de gesprekken over dit onderwerp zullen ook in 2017 voortgezet worden Uiteraard speelt de OR hierin een belangrijke en verbindende rol In 2016 werden ook de voorbereidingen getroffen voor een pilot in Rijsbergen die in januari 2017 van start gaat Het doel is om de inzet van vrijwilligers in het uitleenproces verder uit te werken de samenwerking tussen de vrijwilliger en de betaalde kracht helder vorm te geven en te beschrijven wat het vakmanschap voor het bibliotheekwerk lsquonieuwe stijlrsquo inhoudt Om kennis en kunde te delen en ervaringen uit te wisselen maakt de cooumlrdinator vrijwilligers deel uit van een (Brabantse) overlegstructuur met andere cooumlrdinatoren De inzet van vrijwilligers is een onderwerp dat in iedere bibliotheek speelt

21

httpswwwbibliotheekwerknlVrijwilligers_in_de_bibliotheekpdf

43

210 Ontwikkelingen in de openbare bibliotheek Samenwerking Bibliotheek VANnU werkt in alle gemeenten samen met partners op het gebied van zorg en welzijn (CJG) voorschoolse voorzieningen (kinderopvang en peuterspeelzalen) educatie (basis- en voortgezet onderwijs) laaggeletterdheid (bibliotheken West-Brabant ROC UWV en WVS) en cultuur (diverse instellingen zoals musea schouwburg en archief of organisaties zoals Stichting Cultuur Moerdijk) Bovenlokaal wordt er samengewerkt in de Brabantse Netwerkbibliotheek (BNB) Dit is een samenwerkingsverband tussen de 19 Brabantse basisbibliotheken en Cubiss Cubiss is een Provinciale Ondersteuningsinstelling (POI) en heeft een rechtstreekse subsidierelatie met de provincie Noord-Brabant Een essentieel doel van de BNB is het creeumlren van een goed toegankelijk netwerk Een plek waar ideeeumln floreren waar informatie en ervaringen worden uitgewisseld en waar kennis wordt gedeeld zodat de gebruikers en de partners van de Brabantse bibliotheken optimaal worden bediend Niet alleen nu maar ook in de toekomst De hoofddoelstelling van de BNB is het stimuleren van de Brabantse kennisinfrastructuur door vanuit de bibliotheekfunctie bij te dragen aan een goed ingerichte publieke informatievoorziening (httpwwwbnbibliotheeknl) Het samenwerkingsverband heeft een gezamenlijk beleidsplan vastgesteld en voert de provinciale projecten mede onder die vlag uit Branche De branchevereniging van en voor de openbare bibliotheken is de Vereniging van Openbare Bibliotheken (wwwdebibliothekennl) Tot slot is er nog de Stichting Certificering Openbare Bibliotheken Deze stichting ontwikkelt en bewaakt kwaliteitsnormen en toetst de kwaliteit van bibliotheekorganisaties aan deze normen door middel van audits (wwwbibliotheekcertificaatnl)

De overheden De overheid is op drie niveaus betrokken bij de basisbibliotheek op gemeentelijk provinciaal en landelijk niveau Gemeente De gemeente is de primaire opdrachtgever van de basisbibliotheek Zij verleent VANnU subsidie Binnen het gemeentelijk beleidskader dat gebaseerd is op eenduidig en samenhangend beleid worden concrete afspraken gemaakt met Bibliotheek VANnU over de te behalen resultaten en prestaties Tussen de gemeenten en Bibliotheek VANnU wordt een tweezijdig contract afgesloten dat nagekomen en geeumlvalueerd moet worden Bibliotheek VANnU ontvangt subsidie op basis van een uitvoeringsovereenkomst op basis van de Algemene Wet Bestuursrecht (AwB) Uitgangspunt is dat wordt gestuurd op inhoud en dat wederzijds afspraken worden gemaakt tussen de gemeente en Bibliotheek VANnU De basis van deze afspraken is

1 De beleidsdoelen die de gemeente nastreeft 2 De diensten en producten die Bibliotheek VANnU levert om aan

die beleidsdoelen te voldoen of een bijdrage te leveren 3 Duidelijke beoordelingscriteria op basis waarvan de prestaties en

(eventuele) resultaten worden beoordeeld en de subsidierelatie wordt afgerekend

Provincie In opdracht van de provincie Noord-Brabant werkt Cubiss samen met de Brabantse bibliotheken aan programmas voor bibliotheekvernieuwing Het werkplan van Cubiss bestaat de komende jaren uit vier projecten

1 Bieb Lab (voorheen Innovatie van de bibliotheekfuncties) 2 Innovatie van de educatieve functie 3 Versterken taalvaardigheid 4 Vergroten mediawijsheid

44

De eerste twee projecten zijn gerelateerd aan de wettelijke taak zoals die is vastgelegd in de Wsob Cubiss voert deze opdracht uit in zeer nauw overleg met de Brabantse bibliotheken De twee andere projecten zijn de uitwerking van een aanvullende provinciale opdracht aan Cubiss Naast bibliotheken zijn ook organisaties binnen het sociale domein en het onderwijs hierbij betrokken als partner Rijk De rijksoverheid is verantwoordelijk voor het functioneren van de openbare bibliotheken als stelsel met als aandachtspunten een vergroting van de doelmatigheid samenhang kwaliteit en pluriformiteit van het stelsel openbaar bibliotheekwerk De Wet stelsel openbare bibliotheekvoorzieningen (Wsob) kortweg de Bibliotheekwet is vanaf 1 januari 2015 van kracht De bibliotheekwet regelt de digitalisering van de openbare bibliotheek en zorgt voor structurele financiering daarvan door de Rijksoverheid In deze wet is vastgelegd dat iedere Nederlander toegang moet hebben tot een openbare bibliotheek zowel in fysieke als digitale vorm Ook zijn de vijf functies en voorwaarden vastgelegd waaraan een openbare bibliotheek moet voldoen (zie ook inleiding jaarverslag) De Koninklijke Bibliotheek (KB) heeft onder de Wsob een regierol gekregen binnen het netwerk van openbare bibliotheekvoorzieningen en de verantwoordelijkheid voor de landelijke digitale bibliotheek en Aangepast Lezen Het KB-beleidsplan 2015-2018 lsquoDe kracht van het netwerkrsquo formuleert de ambities van de KB in breed verband met twee strategische prioriteiten

1 Realiseren van de nationale digitale bibliotheek 2 Het versterken van de nationale en internationale samenwerking

Met de nationale digitale bibliotheek neemt de KB het voortouw in het uitbouwen van de rol en betekenis van de bibliotheek in het digitale domein De landelijke digitale infrastructuur zorgt voor de componenten waarmee alle openbare bibliotheekvoorzieningen deelnemen en gebruikmaken van de diensten van de digitale bibliotheek

Het versterken van de nationale samenwerking is gericht op het verbreden van de betekenis van de bibliotheek In samenspraak met de bibliotheken zelf de provinciale service organisaties de VOB en andere partners geeft de KB invulling aan de stelseltaken regie en advies faciliterende en cooumlrdinerende taken en de aansturing van grootschalige programmarsquos en projecten voor het hele bibliotheekstelsel Onttrekking Gemeentefonds voor aanschaf e-content Vanaf 2015 is het Rijk verantwoordelijk voor de financiering van de centrale aanschaf van e-content voor de openbare bibliotheken Daarvoor onttrekt het Rijk een bedrag aan het Gemeentefonds Dit bedrag stelt de minister van OCampW ter beschikking aan de KB voor de inkoop van e-content De KB koopt vervolgens in op voordracht van de openbare bibliotheken begrensd door het financieumlle kader van het ter beschikking gestelde bedrag Tot 1-1-2015 dragen bibliotheken een bedrag per inwoner af aan de VOB voor de inkoop van e-content het zogenaamde omslaggeld Voor 2014 was dat euro 035 per inwoner Het groeipad en de hoogte van de uitname worden formeel vastgesteld in een overleg tussen diverse ministeries en de VNG Gekozen is voor een scenario van relatieve groei Onttrekking gemeentefonds e-content en consequenties

jaar Bedrag per inwoner Totale uitname VANNU22

2014 035 euro 65456

2015 047 euro 87898

2016 055 euro 102859

2017 063 euro 117821

2018 073 euro 136522

De vijf gemeenten van VANnU gaan verschillend met de uitname om De gemeente Moerdijk houdt het bedrag in van de subsidie de gemeente Halderberge deels en de andere drie gemeenten niet

22

Aantal inwoners op basis van gegevens 2016 187017

45

Digitaal abonnement Per 1 januari 2016 heeft de Koninklijke Bibliotheek een lidmaatschapsvorm toegevoegd aan de bestaande lidmaatschapsvormen van de openbare bibliotheken namelijk de mogelijkheid om gebruik te maken van enkel de digitale voorziening Voor dit lidmaatschap is een tarief vastgesteld van 42 euro per jaar Het aanbod van deze lidmaatschapsvorm en ndashtarief is een stap in de ontwikkeling van het publieke aanbod die past binnen de verdere ontwikkeling van de toegang tot digitale werken in het algemeen De Koninklijke Bibliotheek blijft in gesprek met zowel de openbare bibliotheken als de aanbieders van digitale content om een optimaal aanbod voor de klant te realiseren dat in lijn is met de publieke waarden van de openbare bibliotheek Primair gaat het om het aanbod e-books waarvoor licenties zijn afgesloten met individuele uitgevers secundair gaat het om andere content types (audio databanken etc) Omdat het gebruik van e-books in Nederland nog in ontwikkeling is zowel in relatie tot openbare bibliotheken als in relatie tot het commercieumlle - en ook het illegale - aanbod is de introductie van een digitaal lidmaatschap van de openbare bibliotheek niet een eindpunt in de positionering van het publieke aanbod in dit domein De KB stelt daarom een gefaseerde ontwikkeling van de tariefstructuur voor die flexibel genoeg is om in te spelen op ontwikkelingen in het netwerk en in de markt De Nationale bibliotheekpas en gastlenen Naast het digitale abonnement loopt ook de ontwikkeling van de nationale bibliotheekpas Het project de Nationale Bibliotheekpas ontwikkelt eacuteeacuten pas die burgers toegang geeft tot alle landelijke en lokale (digitale) diensten Op deze manier krijgen zij makkelijker toegang tot de fysieke collectie van alle bibliotheken in heel Nederland Door de invoering van een nationale bibliotheekpas zijn er in de toekomst voor de klant geen verschillende loketten meer met verschillende voorwaarden en dienstverlening Een ander voordeel is de versterking van het merk en het imago van de bibliotheek bibliotheken treden meer naar buiten als eacuteeacuten

netwerk Tot slot zal er ook sprake zijn van efficiency eacuteeacuten stelsel van voorwaarden en keuzemogelijkheden is veel goedkoper en effectiever Bovendien ontstaat er vanuit de gezamenlijkheid de mogelijkheid om op landelijk niveau te kunnen innoveren In januari is onder het motto - Lezen kun je overal lenen nu ook- gastlenen (landelijk) van start gegaan Met gastlenen kunnen bibliotheekleden ook elders in Nederland lenen Daarvoor is een geldig bibliotheeklidmaatschap nodig met een abonnement dat toegang geeft tot gastlenen Gastlenen is een onderdeel van het VOB-project de nationale bibliotheekpas Gezamenlijke innovatieagenda Op 1 januari 2015 is de Wet stelsel openbare bibliotheekvoorzieningen (Wsob) in werking getreden De Wsob gaat uit van een bibliotheekstelsel waarin de drie overheden nadrukkelijk samen de netwerk- verantwoordelijkheid dragen De minister de provinciebesturen en de gemeentebesturen zijn gezamenlijk verantwoordelijk voor een netwerk van openbare bibliotheekvoorzieningen Dit netwerk van openbare bibliotheekvoorzieningen wordt gevormd door

bull de lokale bibliotheken bull de provinciale ondersteuningsinstellingen (POIrsquos) bull de Koninklijke Bibliotheek (KB) voor wat betreft haar taak tot het

in stand houden van de landelijke digitale bibliotheek De Wsob beschrijft de taken van de deelnemers in het netwerk Bij sommige taken raken de verantwoordelijkheden van de verschillende deelnemers elkaar Dat is bijvoorbeeld het geval bij de innovatietaak23 Omdat de verantwoordelijkheid van de gezamenlijke POIrsquos op het gebied van innovatie enerzijds en de cooumlrdinerende taak van de KB anderzijds sterke raakvlakken hebben is bij het bestuurlijk overleg van OCW IPO en

23

Artikel 16 van de Wsob omschrijft als verantwoordelijkheid voor de gezamenlijke POIrsquos2 lsquode ontwikkeling van innovaties ten behoeve van de lokale bibliotheken in overeenstemming met de Koninklijke Bibliotheek in verband met haar cooumlrdinerende taakrsquo

46

VNG samen met VOB SPN en KB de wens ontstaan te komen tot een Gezamenlijke innovatieagenda De Gezamenlijke innovatieagenda heeft als hoofddoel om de vernieuwingskracht van de bibliotheeksector te versterken om zo toegevoegde waarde te kunnen bieden aan burgers en samenleving in lijn met de vijf functies van de bibliotheek Om dat hoofddoel te kunnen realiseren wordt met deze Gezamenlijke innovatieagenda ingezet op

Het aanbrengen van focus door de innovatiekracht te bundelen op een overzichtelijk aantal prioriteiten die breed worden gedeeld door zowel de netwerkverantwoordelijke overheden als het gelaagde bibliotheeknetwerk

Het op gang brengen van een proces van permanente innovatie op deze prioriteiten

Het geven van helderheid over de concrete rolverdeling tussen partijen ndash passend binnen de kaders van de Wsob ndash zodat optimale samenwerking kan ontstaan bij dit proces van permanente innovatie

Met deze Gezamenlijke innovatieagenda als leidraad kunnen overheden vanuit hun verantwoordelijkheid voor het netwerk van openbare bibliotheekvoorzieningen samen met het bibliotheekveld daadkrachtig invulling geven aan het innovatieproces zowel fysiek als digitaal Digihulp via bibliotheken In februari 2016 startte met de ondertekening van een convenant de samenwerking tussen de Belastingdienst en de Koninklijke bibliotheek Doel is om mensen via de lokale openbare bibliotheek ondersteuning te bieden bij het digitaal zaken doen met de overheid Op termijn kunnen burgers bij de bibliotheek terecht voor inhoudelijke hulp over toeslagen en inkomstenbelasting De komende jaren zullen de meeste bibliotheken belastingspreekuren gaan organiseren Inmiddels is een aantal pilots gestart

211 Een blik vooruit

lsquoDe bieb is een aantrekkelijke ontmoetingsplaats geworden waar jongeren en volwassenen graag komen Ze kunnen boeken lenen maar ook een talencursus volgen met een 3D-printer aan de slag gaan of meedoen aan een debat De bibliotheek heeft zichzelf heruitgevondenrsquo Bovenstaande is een citaat uit een brief naar de Tweede Kamer van minister Jet Bussemaker van Cultuur De aanleiding was de verschijning van de eerste bibliotheekmonitor van de KB Het aantal volwassen leden daalde in 2015 maar het aantal jeugdleden nam toe tot 23 miljoen Zij leenden 38 miljoen boeken blijkt uit de monitor In totaal leenden de 156 bibliotheken 73 miljoen fysieke boeken en 4 miljoen e-books uit De vorige hoofdstukken uit dit jaarverslag geven een goed beeld van wat er allemaal in 2016 is gebeurd Bovenstaande tekst had mijn tekst kunnen zijn Ook bij VANnU stijgen de jeugdleden en daalt het aantal volwassen leden De inspanning om de jeugd te bereiken en lezen en leesplezier te bevorderen loont en daar profiteren kinderen hun leven lang van Op de laatste pagina van dit verslag staat een prachtig overzicht van het aanbod en de dienstverlening van VANnU Afhankelijk van de subsidie en de mogelijkheden om samen te werken en door de inzet van onze medewerkers is door VANnU voor de verschillende gemeenten de afgelopen jaren een aanbod gecreeumlerd Naast de specifieke wensen van de gemeenten is de koers van VANnU daarbij altijd leidend De bezuinigingen in de gemeenten Roosendaal en Zundert kosten veel tijd en energie maar bieden ook kansen voor nieuwe dienstverlening VANnU heeft ook de afgelopen jaren succesvolle of kansrijke programmarsquos of formules van de ene gemeente kunnen implementeren in de andere Op die manier profiteren alle gemeenten van het feit dat men afspraken maakt met dezelfde professionele organisatie

47

Alhoewel deze lokale verschillen kleur geven aan het bibliotheekaanbod is er na jaren van bezuinigingen wel een grens bereikt De gemiddelde bijdrage per inwoner is laag VANnU moet en wil op een goede kwalitatieve manier aan haar 5 kernfuncties invulling geven en voorbereid zijn op de toekomst Dat vraagt om ruimte voor innovatie en om een sterke en stabiele organisatie Daar zijn alle aangesloten gemeenten bij gebaad Het voornemen is om in 2017 met de gemeenten een convenant af te sluiten en daarin een aantal basisafspraken op te nemen over de regionale dienstverlening en de toekomst Een convenant wordt gezien als een manier om in gezamenlijkheid verantwoordelijkheid te nemen voor het bibliotheekwerk van de toekomst De vijf wethouders hebben op het verzoek positief gereageerd Naast deze opdracht is er nog een aantal belangrijke opdrachten voor de komende jaren geformuleerd 24 Een belangrijke die ik in dit hoofdstuk nog kort wil delen is de grote opgave op het gebied van HR Eerder in dit verslag is aangegeven dat de bibliotheek een transitie doormaakt verandert en verbreedt Vragen als Hoe zorgen we dat onze medewerkers voldoende zijn voorbereid en toegerust op de toekomst Hoe zorgen we ervoor dat we talenten binnen de organisatie behouden Hoe realiseren we een goede in- door- en uitstroom en Hoe zien we de rol van de vrijwilligers zijn voor de toekomst van VANnU uiterst relevant VANnU moet haar maatschappelijke meerwaarde tegen een achtergrond van teruglopende subsidies vergroten Dit vraagt om nieuwe focus en keuzes een beweging die momenteel in de hele bibliotheeksector gestalte krijgt Deze ontwikkelingen vragen om een nieuwe inrichting van de organisatie die niet alleen een structuurwijziging is maar die met name ook de kaders biedt voor de rolverdeling en de competenties

24

Zelfevaluatie VANNU voor de certificering

waarop in de organisatie met elkaar en buiten de organisatie met partners wordt samengewerkt Om dit te bereiken is eind 2016 besloten om in 2017 een kwalitatieve reorganisatie door te voeren Een andere opdracht waar VANnU voor staat is hoe VANnU haar ambities kan verwezenlijken en innoveren terwijl de financieumlle middelen (de subsidies daling betalende leden) al jaren afnemen Hoe kunnen extra inkomsten worden gegenereerd en waar liggen kansen

Waar we hard aan hebben gewerkt tov de vorige certificering is dat we meer en beter inzichtelijk maken dat we altijd keuzes maken en stappen zetten in het licht van de stip op de horizon die we hebben geformuleerd in ons meerjarenbeleidsplan We deden dat in het verleden ook maar dat was niet altijd zichtbaar We nemen nu de tijd voor planvorming we leggen meer vast we communiceren beter en zorgvuldiger intern en extern We zijn kritisch op onszelf in de evaluatie leren daarvan voor de toekomst en verbeteren daar waar kan Door het gezamenlijk voorbereiden van de aankomende certificering werden we ons nog meer bewust van waar we vandaan komen en naar op weg zijn Van de successen de uitdagingen en de knelpunten We hebben afstand kunnen nemen van de waan van alledag en de tijd genomen om van een afstand naar de organisatie te kijken Onze ambitie is altijd groot geweest en dat zal zo blijven We zijn ons bewust van het feit dat we zelf de regie moeten houden op de ontwikkeling van de bibliotheek naar de toekomst Dat betekent dat we bedreigingen die op ons afkomen voor zover als kan proberen te keren maar ons vooral willen blijven richten op de kansen En die zijn er genoeg en geven energie VANnU blijft investeren in vernieuwing Dat is voor RvT directeurbestuurder en managers de enige juiste koers Mevrouw FD Assink-Aben directeurbestuurder Bibliotheek VANnU

48

Page 6: Jaarverslag Bibliotheek VANnU 2016 · transparante verantwoording over de wijze waarop het toezicht in 2016 is uitgeoefend. Hier wordt achtereenvolgens verslag gedaan van de samenstelling

6

B 1 Raad van Toezicht Jaarverslag 2016 Bibliotheek VANnU

Bibliotheek VANnU verandert de Raad van Toezicht verandert mee 2016 is het jaar waarin de verandering van Bibliotheek VANnU duidelijker zichtbaar wordt De veranderingen zijn zowel in het werk dat de organisatie doet als in de inrichting van de verschillende locaties zichtbaar Vanuit de vijf wettelijke functies ( ontsluiten van kennis en informatie hulp bij ontwikkeling en educatie leesbevordering organiseren ontmoeting en debat kennismaken met kunst en cultuur) wordt gezocht naar nieuwe manieren om de bibliotheek een bijdrage te laten leveren aan de maatschappelijke opgave van deze en de komende tijd Er wordt actief contact gezocht met groepen burgers en organisaties met als doel hen vanuit de wettelijke functies beter van dienst te zijn en aan te sluiten bij hun behoeften Voorbeelden daarvan zijn het Taalpunt in Zevenbergen het servicepunt in het buurthuis in Wouw de eerste veranderingen in de centrale vestiging Roosendaal nieuwe partners die zich aansloten bij Taal voor het Leven West-Brabant Walk- en Talk bijeenkomsten het Zorginnovatiepunt in Parrotia De Raad van Toezicht volgt deze ontwikkelingen met veel interesse denkt mee en adviseert over mogelijke nieuwe projecten en verbindingen

7

Governance De Raad van Toezicht voert het interne toezicht uit op Bibliotheek VANnU Integriteit en kwaliteit van het toezicht zijn van belang voor de prestaties van de organisatie Daarom werkt de Raad van Toezicht aan deskundigheidsbevordering en wordt het functioneren van de Raad van Toezicht geeumlvalueerd Er wordt gestreefd naar het zoveel mogelijk volgen van de Code Culturele Diversiteit Er wordt op hoofdlijnen gewerkt volgens de Governance Code Cultuur Dit betekent dat beleid uitvoering en verantwoording behoren tot de verantwoordelijkheid van de directeurbestuurder Het toezicht behoort tot de verantwoordelijkheid van de Raad van Toezicht Daarbij hoort een transparante verantwoording over de wijze waarop het toezicht in 2016 is uitgeoefend Hier wordt achtereenvolgens verslag gedaan van de samenstelling en werkwijze van de Raad van Toezicht zelf en de activiteiten in zijn rol als toezichthouder werkgever en adviseur Samenstelling Raad van Toezicht De Raad van Toezicht telde in 2016 6 leden Voor 2 leden gold er nog vanuit de fusie met de bibliotheek ZundertRucphen een specifieke afspraak over de zittingstermijn Deze afspraak was eind 2015 opgeschort omdat er behoefte was aan een nieuw profiel en een overzicht van deskundigheden en competenties In het eerste kwartaal is een nieuw profiel voor de Raad van Toezicht vastgesteld Bovendien is onderzocht welke gewenste competenties en vaardigheden voor een gevarieerd samengestelde Raad van Toezicht nodig zijn Na inventarisatie van de competenties en vaardigheden van de zittende Raad van Toezicht werd duidelijk hoe de toekomstige gewenste samenstelling zou moeten worden Aan de hand hiervan is een nieuw Rooster van Aftreden vastgesteld

Uit dit alles vloeide voort dat twee leden van de Raad van Toezicht aftreden per 01-01-2017 Gezien de lange periode die zij -voorafgaand aan de fusie met de bibliotheek VANnU - bestuurlijk betrokken waren met de voorganger van VANnU hebben de heer Verlind en de heer Mathijsen hun lidmaatschap op 31 december beeumlindigd In december is een oproep geplaatst voor een vacature in de Raad van Toezicht Naast de algemene eisen vanuit het profiel is specifiek gezocht naar mensen in het profiel cultureelinnovatief Mevr Vissers en mevr De Wit vormden samen met de directeurbestuurder de sollicitatiecommissie

Dhr PRF de Koning

Functie Lid

Termijn Eerste termijn tot 01-12-2018

Vergoeding euro 500

Beroep Senior consultant

Nevenfuncties Willis Towers Watson

Deskundigheid Financieumln bedrijfsvoering governance juridisch

Commissie Financieumlle commissie risicoanalyse evaluatiefunctioneren

directeurbestuurder

Dhr P Mathijsen

Functie Lid

Termijn Eerste termijn tot januari 2019 met specifieke afspraak

na overleg tot 01-01 -2017

Vergoeding euro 500

Beroep Financieel manager TES Holding BV

Nevenfuncties

Deskundigheid Financieumln ICT en risk management

Commissie Financieumlle commissie

8

Dhr MMCJSuijkerbuijk

Functie Lid op voordracht van de OR

Termijn Eerste termijn tot 01-01-2018

Vergoeding euro 500

Beroep Zelfstandig re-integratieadviseur Fith BV

Nevenfuncties Lid Raad van Toezicht Nobego dga Eye Four You Lid Raad van Toezicht Pontes Scholengemeenschap Goes Lid Raad van Toezicht Kruisvereniging West- en Midden Brabant

Deskundigheid Register Bedrijfskundige HRM control financieumln

Commissie Verbinding met OR financieumlle commissie

Dhr C Verlind

Functie Lid

Termijn Eerste termijn tot januari 2019 met specifieke afspraak Na

overleg tot 01-01-2017

Vergoeding euro 500

Beroep Ondernemer Praktijk voor interim management

Nevenfuncties Voorzitter Raad van Commissarissen Rabobank de Zuidelijke Baronie Voorzitter VVD afdeling Rucphen Voorzitter Wijkenoverleg Sprundel Lid Denktank Kanteling Sociaal Domein Sprundel

Deskundigheid Bestuur en Toezicht HRM Sales en Marketing Organisatie financieumln

sociaalmaatschappelijkpolitiek Bedrijfsvoering

Commissie

Mevr M G de Wit-Greuter

Functie Interim-voorzitter

Termijn Tweede termijn tot 1 juli 2018

Vergoeding euro 500

Beroep Voormalig wethouder gemeente Moerdijk

Nevenfuncties Lid Raad van Toezicht Netwerk Maatschappelijke Ondersteuning

( MEE SPRING)

Commissaris woningcorporatie Brabantse Waard tot 1 maart 2016

Lid Raad van Toezicht woningcorporatie Woonkwartier na 2 maart 2016

Organisator Cultuurprijs Moerdijk

Penningmeester PvdA Moerdijk

Vicevoorzitter PvdA Brabant

Deskundigheid Openbaar bestuur bestuurlijke processen sociaalmaatschappelijk

cultuur leefbaarheid

Commissie Evaluatiefunctioneren directeurbestuurder

Mw C Vissers

Functie Lid

Termijn Tweede termijn tot 1 juli 2017

Vergoeding euro 500

Beroep Makelaartaxateur ogprojectontwikkelaar

Nevenfuncties Bestuurslid Stichting BeeldR ondernemereigenaar ViAD sl

Deskundigheid Vastgoed Proces- en projectmanagement

Commissie

9

Het vastgestelde Rooster van Aftreden is als volgt Naam aangetreden per aftreden per Dhr P Mathijssen 01-07-2005 01-01-2017 Dhr C Verlind 01-07-2005 01-01-2017 Mw C Vissers 01-07-2009 01-07-2017 Mw Mde Wit 01-07-2010 01-07-2018 Dhr P de Koning 01-04-2014 01-12-2018 herbenoeming 01-12-2022 aftreden Dhr M Suijkerbuijk 01-04-2014 01-01-2018 herbenoeming 01-01-2022 aftreden Werkwijze De RvC werkt op basis van een Jaaragenda die wordt vastgesteld in het voorafgaande jaar Daarin worden de reguliere en wettelijk verplichte onderwerpen zoals de begrotingscyclus ingepland Daarnaast is er af en toe een werkbezoek of er wordt een bijeenkomst bijgewoond waarbij de (individuele) leden van de Raad van Toezicht zich laten informeren of bijscholen over specifieke onderwerpen of nieuwe ontwikkelingen Bijeenkomst Koers 2016 1 Specialisten en MT aanwezig

Reguliere vergaderingen 4 Op basis van de Jaaragenda

Extra vergaderingen 2 Ivm profielschets en matrices competenties en vaardigheden Raad van Toezicht

Jaarafsluiting 1 Tevens afscheid Dhr Mathijsen en Dhr Verlind

Evaluatiefunctionering bestuurder 1 Voorbereiding afgerond gesprek gepland in februari 2017

Financieumlle commissie 3

Overleg met de OR 1 Terugblik naar 2015 digitalisering samenwerking met de bestuurder veranderingen in uitdagingen voor medewerkers

De Raad van Toezicht bracht een werkbezoek aan Theek 5 in Oosterhout om zich te orieumlnteren op mogelijkheden rondom het concept Bibliotheek van de Toekomst De interim voorzitter nam samen met de directeurbestuurder deel aan ldquoDe Queesterdquo een driedaagse bijeenkomst met presentaties workshops werkbezoeken en lezingen over de zoektocht naar de toekomstige betekenis van de bibliotheek in de samenleving Centrale themarsquos waren daarbij Leiderschap Vakmanschap en Publiek Domein Zelfevaluatie De zelfevaluatie was op 14 december 2016 Voorafgaand aan de bijeenkomst is een document met vragen en themarsquos gemaakt Aan de hand daarvan is de zelfevaluatie gedaan De Governance Code Cultuur en de Code Culturele Diversiteit is ook onderwerp van bespreking geweest De belangrijkste uitkomsten waren

Blijven werken aan professionalisering Dit is een punt waaraan altijd gewerkt zal blijven worden Het is onderdeel van alles wat de Raad van Toezicht doet

Onderdelen van de Governance Code zijn beter geiumlmplementeerd Er was veel aandacht voor het ontwikkelen van een nieuw profiel en de daarbij behorende competentiematrix

Structuur van werken is verbeterd maar de Raad van Toezicht wil nog meer proactief werken langer vooruit plannen

Er is veel gedaan aan de scheiding van rollen van Raad van Toezicht en directeurbestuurder De posities zijn helder

De Raad van Toezicht wil meer zicht krijgen op de maatschappelijke meerwaarde van de bibliotheek

10

Risicobeheersing blijft hoog op de agenda van de Raad van Toezicht

De advies en klankbordrol kan prominenter op de agenda in de vergaderingen

De verslaglegging kan nog worden aangescherpt

De RAAD VAN TOEZICHT als toezichthouder werkgever en adviseur Belangrijke instrumenten om toezicht te kunnen houden zijn de begroting kwartaalrapportages managementletter de jaarstukken met bijbehorend accountantsverslag De financieumlle commissie heeft ter voorbereiding van financieumlle stukken enkele bijeenkomsten gehad Zo kan dieper worden ingegaan op details en neemt de kwaliteit van het toezicht toe De financieumlle commissie heeft met de accountant ook de managementletter en de accountantsverklaring besproken Vervolgens worden de stukken in de reguliere vergaderingen besproken De jaarstukken 2015 zijn in de vergadering van maart 2016 besproken in aanwezigheid van de accountant en vervolgens goedgekeurd De begroting 2017 werd goedgekeurd in november 2016 De directeurbestuurder maakt voor iedere reguliere vergadering een overzicht met de stand van zaken van de belangrijkste onderwerpen die spelen in de organisatie Zo blijft de Raad van Toezicht goed op de hoogte Bovendien biedt dit de gelegenheid om de adviesrol van de Raad van Toezicht uit te oefenen Als het nodig is wordt er door de individuele leden van de Raad van Toezicht gevraagd en ongevraagd advies gegeven De grote crisis van de afgelopen jaren heeft Nederland gelukkig achter de rug Het gaat economisch gezien weer beter Er komt meer financieumlle ruimte op verschillende beleidsterreinen bij diverse overheden en organisaties Dat is bij de bibliotheek nog niet zichtbaar De transitie naar een toekomstbestendige bibliotheekorganisatie met een gezonde bedrijfsvoering staat nog steeds onder druk De onzekerheid over subsidies het deels ontbreken van meerjarenafspraken de zeer beperkte

tijd om nieuw beleid en nieuwe producten te ontwikkelen en in de samenleving een plaats te geven dragen daar aan bij De voorgenomen reorganisatie is in 2016 niet doorgezet omdat gaandeweg nieuwe inzichten ontstonden over de contouren van een toekomstbestendige bibliotheek Vooruitlopend op een nieuwe organisatie zijn er op natuurlijke momenten al enkele veranderingen geweest Deze leiden al tot nieuwe inzichten en werkwijzen De Raad van Toezicht zal alert zijn op de noodzakelijke veranderingen We hebben er vertrouwen in dat we met de verbeteringen in onze eigen werkwijze de activiteiten van de directeurbestuurder eacuten de organisatie op het goede spoor zitten Samen met andere partners en inwoners kunnen we zo doorwerken aan een stevige en gezonde bibliotheek van de toekomst

11

12

B 2 Jaarverslag 2016 Stichting Bibliotheek VANnU

21 Inleiding In dit jaarverslag wordt naast een algemene informatieve paragraaf met kwantitatieve en kwalitatieve informatie teruggekeken op het jaar 2016 en worden de belangrijkste ontwikkelingen beschreven In de bijgevoegde jaarrekening 2016 zijn de financieumlle effecten van deze ontwikkelingen zichtbaar De kern van het bibliotheekwerk is lezen leren (educatie) en informeren Al jarenlang maakt bibliotheek VANnU zich hard om de burgers in haar gemeenten1 te informeren te betrekken in de samenleving en hen vrije toegang tot (digitale) informatie te geven Daarnaast is VANnU een belangrijke partner voor het onderwijs op het gebied van de doorgaande leeslijn cultuureducatie en het informatievaardig maken van leerlingen Door maatschappelijke ontwikkelingen en digitale innovaties verandert de manier waarop de functies van de bibliotheek worden uitgevoerd Daarnaast staat VANnU voor een voldongen feit minder subsidie Dit vraagt om een herbezinning waarbij niet de kernfuncties ter discussie staan maar de manier waarop deze worden ingevuld In 2015 is de strategische koers voor de komende jaren in alle lagen van de organisatie besproken en opnieuw beschreven en vastgelegd in een strategisch beleidsplan 2016-2018 Deze koers strategie en doelstellingen zijn richtinggevend geweest voor de activiteiten in 2016

22 Algemeen

1 VANnU is verantwoordelijk voor het bibliotheekaanbod in de gemeenten

Roosendaal Moerdijk Halderberge Zundert en Rucphen

en samenleving als fysiek Bibliotheek VANnU is als basisbibliotheek verantwoordelijk voor het bibliotheekaanbod in de gemeenten Roosendaal Moerdijk Halderberge Zundert en Rucphen Het werkgebied omvat 187017 inwoners In totaal 247 inwoners meer dan in 2015 Werkgebied

Gemeente Aantal inwoners per 1-1-20162 Roosendaal 76960 Moerdijk 36762 Halderberge 29531 Rucphen 22276 Zundert 21488 Totaal 187017 VANnU is verantwoordelijk voor de uitvoering van de kernfuncties van het openbaar bibliotheekwerk Deze zijn 1 Lezen en literatuur 2 Ontwikkeling en educatie 3 Kennis en informatie 4 Ontmoeting en debat 5 Kunst en cultuur Het onafhankelijke karakter de laagdrempeligheid en het grote bereik maken dat de gemeente met de bibliotheek een troef in handen heeft om haar beleidsdoelen te realiseren De subsidiering van de bibliotheek is een strategische investering van de gemeente de bibliotheek is een uitvoeringsinstrument van het gemeentelijk beleid Bepaalt de gemeente formeel WAT zij wil bereiken voor haar burgers Bibliotheek VANnU geeft aan HOE dat het beste kan gebeuren

2 Statlinecbsnl

13

De bieb is overal en altijd dichtbij Bibliotheek VANnU is volop in beweging En zo hoort het ook want de digitale ontwikkelingen en de veranderende vraag vanuit de maatschappij (samenleving) vragen om een nieuwe invulling van de bibliotheekfuncties Bezuinigingen dagen ons uit scherpe keuzes te maken De gemeenten in ons werkgebied leggen verschillende accenten maar gemeenschappelijk zijn de kansen voor de jeugd egraven het toerusten van inwoners om mee te doen in de maatschappij VANnU staat midden in de samenleving Op een laagdrempelige manier brengen we mensen informatie educatie en cultuur samen Natuurlijk door de collectie maar ook door het organiseren van activiteiten en door onze ruimte beschikbaar te stellen We zijn vindbaar op andere plekken zoals in scholen En onze rol in maatschappelijke netwerken benutten we om oplossingen te bieden voor lokale vraagstukken op het gebied van lezen leren en informeren De bibliotheek in de fysieke vestigingen en op school VANnU kiest ervoor de educatieve functie ten behoeve van het onderwijs te verstevigen De bibliotheek richt zich op het aanbieden van een doorlopende leeslijn en een programma mediawijsheid Ook de fysieke bibliotheek blijft een belangrijke rol spelen VANnU richt zich met creatieve oplossingen op het behoud van kwalitatief hoogwaardige (kern-)vestigingen in de 5 gemeenten Daarnaast zijn er in alle gemeenten zogenaamde servicepunten die toegang bieden tot laagdrempelige en betrouwbare informatie en een actuele en gevarieerde collectie Het afgelopen jaar heeft VANnU mede door de bezuinigingen in de gemeenten Roosendaal en Zundert alternatieve voorzieningen gerealiseerd 3 De inzet van vrijwilligers is hierbij van cruciaal belang Hier zal verderop in het verslag nog aandacht aan worden besteed

3 De gemeente Roosendaal heeft in 2015 een forse bezuiniging doorgevoerd Het

voorstel om deze bezuiniging op te vangen wordt in 4 jaar uitgerold (activiteitenplan gemeente Roosendaal 2015-2018) De gemeente Zundert heeft besloten om in 2016 2017 en 2018 op het bibliotheekwerk te bezuinigen

De fysieke bibliotheekvoorzieningen (kern)vestigingen servicepunten en uitleenpunten Op dit moment heeft VANnU vier kernvestigingen in Roosendaal Zevenbergen Rucphen en Rijsbergen In Oudenbosch is de kernvestiging per 1 oktober 2013 gehalveerd en gezien de eisen die gesteld worden aan een kernvestiging voldoet deze niet meer aan de criteria4 In onderstaand overzicht wordt Oudenbosch dan ook getypeerd als vestiging Inwoners uit de omliggende dorpen worden aangemoedigd gebruik te maken van deze vijf (kern-)vestigingen omdat hier het meest complete aanbod van producten en diensten te vinden is Servicepunten zorgen voor behoud van de leefbaarheid in de wijken en kleine kernen Bovendien biedt een servicepunt de klant in de meeste gevallen ruimere openingstijden Het afgelopen jaar maar ook de komende jaren staat het openhouden van de huidige servicepunten in een aantal gemeenten onder andere vanwege de bezuinigingen onder druk In de strategische koers wordt beschreven dat veranderingen in de maatschappij vragen om een nieuwe invulling van de bibliotheekfuncties Het gaat in de bibliotheek niet alleen meer om uitlenen en VANnU kiest voor andere strategische themarsquos zoals focus op jeugd en een leven lang leren Minder middelen dwingen VANnU tot het maken van scherpe keuzes De slogan de bibliotheek is overal en altijd dichtbij impliceert niet dat we overal vestigingen open houden maar dat we door middel van onze activiteiten overal zichtbaar zijn Voor de klassieke uitleenfunctie zijn we op zoek naar alternatieve dienstverlening In 2016 is door VANnU in de gemeente Zundert vanwege de verlaging van de subsidie gekozen voor het stoppen met de dienstverlening in de bestaande servicepunten in Achtmaal en Wernhout en op de drie basisscholen Er zijn afhaalpunten en boekspots voor in de plaats gekomen die door vrijwilligers worden bemand In de gemeente Roosendaal is het servicepunt in Wouw verhuisd en aangepast

4 Beleidsnotitie uitgangspunten bibliotheekvoorzieningen Bibliotheek VANnU

14

De Bibliotheek op Schoolschoolservicepunten Van oudsher zijn er in de verschillende gemeenten kleine bibliotheekvoorzieningen gecreeumlerd op de basisscholen Op de scholen staat een kleine collectie en in een aantal situaties is er voor een paar uur per week een medewerker van de bibliotheek aanwezig om de kinderen te helpen zoeken naar het juiste boek en te ondersteunen bij projecten De visie op wat de bibliotheek op de scholen zou kunnen en moeten bijdragen is echter de laatste jaren enorm veranderd De aandacht is verschoven van het uitlenen van boeken naar het stimuleren van leesplezier leesbevordering en aandacht voor mediawijsheid De bibliotheek kan de school helpen om de resultaten voor taal te verbeteren door in samenwerking met de school kinderen te stimuleren om veel te lezen op school en thuis Kinderen die meer lezen behalen betere resultaten op school Het concept lsquode Bibliotheek op Schoolrsquo (dBoS) is een aanpak rondom onder andere een volwaardige schoolbibliotheek die geborgd is in het beleid van zowel de bibliotheek als de basisschool5 Daarover verderop in het verslag meer Alle gemeenten in het werkgebied van VANnU willen de komende jaren nog meer aandacht vestigen op de jeugd In de gemeente Moerdijk is het schoolbibliotheekwerk van oudsher al onderdeel van het bibliotheekaanbod VANnU is vanaf 2015 in de gemeente Roosendaal bezig met de uitrol van de dBoS De bedoeling is dat eind 2017 op alle scholen in deze gemeente (wijken en kernen) dBoS is uitgerold De gemeente Rucphen heeft in 2016 aangegeven nog meer te willen investeren in de jeugd In het laatste kwartaal van 2016 zijn de gesprekken met de scholen opgestart met de bedoeling in 2017 op alle basisscholen met dBoS te starten In de gemeente Halderberge liggen kansen in de twee Brede Scholen die in 2017 worden gerealiseerd De gemeente Zundert denkt nog na over een investering in dBoS

5 httpdebibliotheekopschoolnl

Bibliotheekvoorzieningen en de bibliotheek op School in de gemeenten Roosendaal Moerdijk Halderberge Rucphen en Zundert per 1-1-2017

gemeente Roosendaal Moerdijk Halderberge Zundert Rucphen

voorziening

kernvestiging Roosendaal Zevenbergen - Rijsbergen Rucphen

vestiging - Oudenbosch -

servicepunt

Kortendijk Fijnaart Oud-Gastel Wernhout Zegge

Klundert Hoeven Achtmaal Schijf

Wouw Standdaarbuiten Zundert

Tolberg Willemstad (allen tot

(tot 1-7) 1-5)

uitleenpunt Nispen

Willemstad -

Zundert

afhaalpunt (vanaf 1-7)

verzorgingshuis Zundert

Rucphen Rijsbergen

schoolservice-puntdBoS

15 22 - - 4

Toezicht Stichting Bibliotheek VANnU heeft een besturingsmodel van een Raad van Toezicht en een statutair directeurbestuurder De Raad van Toezicht bestaat uit 6 leden Het managementteam wordt gevormd door de directeurbestuurder en de managers Frontoffice en Backoffice Ondernemingsraad Bibliotheek VANnU heeft een Ondernemingsraad die bestaat uit 5 leden

15

Bibliotheekvoorzieningen landelijk6

In Nederland bestaat een wijdverspreid netwerk van openbare bibliotheekvoorzieningen Die voorzieningen kunnen vele verschijningsvormen hebben Vestigingen die minimaal 15 uur open zijn servicepunten die tussen 4 en 15 uur open zijn en miniservicepunten met 4 of minder openingsuren bijvoorbeeld uitleenpunten in verzorgingshuizen in banken in supermarkten In al die verschillende vormen loopt de dienstverlening uiteen Een goed geoutilleerde vestiging met 15 openingsuren of meer biedt het volgende dienstverleningsniveau digitale toegang tot de gehele collectie en activiteitenaanbod vraagbemiddeling cultureleliteraire activiteiten aanbod voor scholieren en instellingen studiemogelijkheden Met name in dit soort vestigingen is er sprake van een sterke afname van ruim 300 over de laatste 5 jaar dit is 30 Ze worden veelal vervangen door simpele afhaalpunten vaak door vrijwilligers gerund door onbemande uitleenpunten of schoolbibliotheken (DBoS) Vaak bevinden deze punten zich in een woonzorgcentrum wijkcentrum of school en doen zij alleen dienst als uitleenpunt met een beperkte collectie Studiemogelijkheden activiteiten of vraagbemiddeling ontbreken Ook is er een sterke daling

6 Koninklijke Bibliotheek Bibliotheekstatistiek 2015

waarneembaar van het aantal bibliobushaltes met ruim de helft Juist in de veranderende verschijningsvormen van bibliotheken doen zich bezuinigingen heftig voelen Het fijnmazige netwerk staat onder druk met name in gebieden buiten de grote steden Dit sluit aan bij de ontwikkelingen die VANnU doormaakt

Daar staat tegenover dat bibliotheken steeds meer programmatisch samenwerken met andere lokale (culturele) instellingen al dan niet in een multifunctioneel gebouw zoals een erfgoedinstelling archief kunstuitleen volksuniversiteit of kunstencentrum Hierdoor zijn ze nog beter in staat de vijf wettelijke functies uit te voeren Veel instellingen delen dezelfde doelstelling en richten zich ook op ontwikkeling en educatie van lokale burgers Samenwerking leidt tot versterking

Bibliotheekorganisaties (Bron Gds) per 1 januari

2012 2013 2014 2015 2016

Bibliotheekorganisaties 163 162 160 157 154

Provinciale Service Organisaties 11 10 9 9 9

Vestigingen en hoofdvestigingen minimaal 15 uur open per week

1073 843 810 802 770

Servicepunten 4 tot 15 uur open per week

220 225 209 232

Miniservicepunten minder dan 4 uur open per week

106 87 59 56

Afhaalpunten 14 31 56

Zelfbedieningsbibliotheken zonder bemanning

6 4 4 11

Bibliobussen 26 20 16 10

Bibliobushaltes 499 262 212 141

16

23 VANnU in cijfers

Hieronder vindt u een overzicht van het aantal leden (jeugdleden volwassen leden en overige categorieeumln) en uitleningen van 2010-2016 in alle gemeenten Er is bewust gekozen voor een terugblik in de tijd omdat daarmee duidelijker trends waarneembaar zijn enof er betere conclusies getrokken kunnen worden waar VANnU op in kan spelen Bovendien kan met behulp van deze cijfers ook een landelijke vergelijking worden gemaakt Alhoewel cijfers een beeldtrend weergeven wordt de afgelopen jaren in de verantwoording aan de gemeenten steeds meer de nadruk gelegd op maatschappelijke opbrengsten de zogenaamde outcome in plaats van output Daarbij gaat het niet om de vraag hoeveel boeken er worden uitgeleend en hoeveel leden er zijn maar wat het lezen van die boeken bijdraagt aan het maatschappelijk welzijn Met andere woorden boeken zijn een middel om een doel te bereiken Aantal leden 2010-2016

Gemeente 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 Roosendaal 14764 17802 17546 17703 17201 17488 18631 Moerdijk 7517 8502 8249 8390 8495 8937 8965 Halderberge 5417 6468 6221 5907 5525 5495 5440 Rucphen 3166 3245 3053 2826 2662 2853 3025 Zundert 4720 4437 3911 3099 2990 3083 3134 VANnU totaal 35584 40454 38980 37925 36873 37856 39195

In 2016 is er alleen in de gemeente Halderberge sprake van een klein verlies van leden (55) Het totaal aantal leden in de andere gemeenten stijgt Roosendaal +1143 Moerdijk +28 Rucphen +172 en Zundert +51 Geconcludeerd kan worden dat er sprake is van een stijging tov 2015 (+1339 oftewel 35 ) De stijging van het totaal aantal leden komt geheel voor rekening van de jeugdleden Hier wordt verderop in dit verslag ingegaan

Het aantal burgers dat in 2016 lid is van de bibliotheek is in Roosendaal 242 (in 2015 227) in Moerdijk 244 (in 2015 243) in Halderberge 184 (in 2015 186) In Rucphen 136 (in 2015 129) en in Zundert 146 (in 2015 144) Gemiddeld is 21 (in 2015 203) van de burgers in het werkgebied van VANnU lid van de bibliotheek In Nederland was in 2015 gemiddeld 223 van de Nederlanders lid van de bibliotheek7 Het gemiddelde percentage leden van VANnU is gestegen tov 2015

7 Statlinecbsnl

0

5000

10000

15000

20000

25000

30000

35000

40000

45000

2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016

Aantal leden 2010-2016

Roosendaal

Moerdijk

Halderberge

Rucphen

Zundert

VANnU totaal

17

Volwassen leden en jeugdleden 2010-2016 In onderstaand overzicht lijkt de dalende lijn van het aantal volwassen (betalende) leden gekeerd Dat is echter niet terecht In dit jaarverslag is de categorie ldquooverigrdquo waaronder de instellingenpassen en relatiepassen vallen meegeteld Het gaat in totaal om 832 passen In 2015 waren dit 1075 passen en er is toen voor gekozen deze niet mee te tellen Vanaf dit jaar worden de aantallen opgeteld bij de volwassen leden omdat dit recht doet aan het aantal ledenabonnementen Als we de categorie overig niet meerekenen dan is het aantal betalende leden in 2016 7550 In 2015 was er sprake van 8102 betalende volwassen leden Er is dus sprake van een daling van 68 Aantal volwassen leden 2010-2016

Gemeente 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 Roosendaal 6718 6118 4876 4342 3958 3718 3915

Moerdijk 2978 2542 2195 1863 1694 1589 1663

Halderberge 2359 2216 1792 1478 1255 1148 1088

Rucphen 1009 1073 928 843 773 654 736

Zundert 1968 1850 1491 1283 1104 993 980

VANnU totaal 15032 13799 11282 9809 8784 8102 83828

Landelijk is dezelfde dalende trend voor de volwassen leden zichtbaar Waren er in 2014 in Nederland 1527000 volwassen leden in 2015 zijn dit 1478000 leden Een daling van 49000 leden oftewel 32 Het verloop van de volwassen leden is minder groot dan bij VANnU

De daling van het aantal volwassen leden heeft ook impact op de inkomsten van gebruikers In de strategische koers voor de komende jaren is aandacht voor het verhogen van de inkomsten uit andere middelen

8 Aantallen zijn toegenomen door toevoeging categorie overig

Vanaf 2013 is besloten om de leden die kort daarvoor hadden opgezegd of die hun abonnement wilden beeumlindigen niet alleen te vragen naar de reden van opzegging maar vooral naar hoe VANnU dit had kunnen voorkomen Veel oud-leden geven als reden aan dat het aanbod van de vestiging is verminderd dat men is overgestapt op e-books en tot slot dat men geen tijd meer heeft om te lezen Een belangrijke reden om het abonnement te beeumlindigen is de omvorming van vestigingen naar servicepunten Er is een relatie tussen het aantal vierkante meters (en daarmee de omvang van de collectie) en de tevredenheid om lid te blijven van de bibliotheek Klanten willen graag snuffelen en langer in de bibliotheek verblijven Alhoewel servicepunten een goed alternatief zijn voor een vestiging (ruime openingstijden gemak service) ziet niet elke klant dit in eerste instantie als een vooruitgang De overstap van leden naar het lezen van e-books was tot voor kort reden om de bibliotheek te verlaten

0

2000

4000

6000

8000

10000

12000

14000

16000

2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016

Aantal volwassen leden 2010-2016

Roosendaal

Moerdijk

Halderberge

Rucphen

Zundert

VANnU totaal

18

De afgelopen jaren is het aanbod van e-books na een voorzichtige start (mede veroorzaakt door de moeizame onderhandelingen met uitgevers) uitgegroeid tot een aanbod van duizenden titels Leden kunnen vanaf 1-1-2017 ook alleen een digitaal abonnement afsluiten Landelijk is daar via marketingacties de nodige aandacht aan geschonken VANnU brengt deze ontwikkelingen ook lokaal via de website en nieuwsbrieven steeds opnieuw onder de aandacht van de burgers Tot slot het gebrek aan tijd Achter deze reden blijken vaak andere redenen schuil te gaan Door als bibliotheek persoonlijk in gesprek te gaan met de klant kan verheldering worden gevraagd Soms betreft het een aanname over de toekomst van een servicepunt soms is men verkeerd geiumlnformeerd over het aanbod of men heeft een klacht die niet uitgesproken is Abonnementen Het grootste deel (54) van de volwassenen kiest voor het Lekker lezen abonnement (in 2015 60) Het abonnement Voordelig ontdekken wordt door 17 van de leden gekozen (in 2015 19) en 19 van de volwassen leden kiest voor het Eindeloos genieten abonnement (in 2015 21) en daarmee voor de voordelen van gratis reserveren en een dubbele leentermijn van 6 weken Abonnementsvorm Voordelig

ontdekken Lekker lezen

Eindeloos genieten

Overig Totaal

Totaal 1411 4523 1598 850 8382

instellingsabonnementen relatiepassen en overig

Positief is de forse stijging van de jeugdleden 0-18 jaar met 2134 leden oftewel 74 Een mooi resultaat en in lijn met de koers van VANnU Er is het afgelopen jaar veel geiumlnvesteerd in zowel Boekstart als het concept de Bibliotheek op School De gemeenten Roosendaal en Moerdijk hebben vanuit het speerpunt Jeugd bewust gekozen voor een andere inzet van middelen

De gemeente Rucphen heeft ook aangegeven meer te willen investeren in de jeugd Dat werpt zijn vruchten af Een vergelijking in stijging tussen 2015 en 2016 laat het volgende zien in Roosendaal +1414 (106) in Moerdijk + 238 (34) in Halderberge + 63 (15) in Rucphen + 232 (11) en in Zundert + 187 (94) Aantal jeugdleden 2010-2016

Gemeente 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 Roosendaal 7944 11371 11876 12185 12409 13302 14716 Moerdijk 4476 5771 5922 6210 6375 7064 7302 Halderberge 3047 4199 4344 4230 4106 4289 4352 Rucphen 2083 2106 2045 1904 1812 2057 2289 Zundert 2642 2481 2316 1895 1781 1967 2154 VANnU totaal 20192 25928 26503 26424 22890 28679 30813

0

5000

10000

15000

20000

25000

30000

35000

2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016

Aantal jeugdleden 2010-2016

Roosendaal

Moerdijk

Halderberge

Rucphen

Zundert

VANnU totaal

19

Stabilisatie ledenaantallen meer jeugdleden en minder volwassen leden9 De 156 Nederlandse openbare bibliotheekinstellingen telden in 2015 zorsquon 38 miljoen leden Dat is evenveel als het jaar daarvoor Daarmee lijkt de daling van het totaal aantal leden sinds 2011 tot stilstand gekomen Wel blijft de samenstelling van het ledenbestand in verandering terwijl het aantal personen onder de 18 jaar in de bevolking daalde en het aantal volwassenen groeide werden steeds meer jongeren en steeds minder volwassenen lid van de bibliotheek Het aantal volwassen leden daalde ten opzichte van 2014 met 3 procent naar ongeveer 15 miljoen leden en het aantal jeugdleden tot 18 jaar groeide met 2 procent naar 23 miljoen De jeugdleden maken nu 61 procent van het totale ledenbestand van de bibliotheek uit

Bron CBS KB

Als een van de mogelijke redenen waarom het aantal jeugdleden van de bibliotheek blijft groeien stellen de auteurs dat dit samenhangt met het succes van het in 2008 gestarte leesbevorderingsprogramma Kunst van

9 Koninklijke Bibliotheek Bibliotheekstatistiek 2015

Lezen (Boekstart en de Bibliotheek op school) dat nu een belangrijk onderdeel vormt van het actieprogramma Tel mee met Taal Het bereik van de jeugd in de gemeenten Rucphen en Zundert heeft nu en de komende jaren extra aandacht van het management

Bij VANnU is de gemiddelde verhouding volwassen leden en jeugdleden 21 volwassenen en 79 jeugdleden (afgerond) De daling van de volwassen leden heeft geen impact op het totaal aantal leden maar is wel een signaal VANnU zet actief in op het verhogen van het aantal jeugdleden Dat past helemaal bij de strategische koers en is zichtbaar in het resultaat

Uitleningen

De daling van het aantal uitleningen heeft zich door de jaren heen doorgezet in alle gemeenten (voor 2016 48314 materialen oftewel 55 minder uitleningen) Anders dan voorgaande jaren is in dit aantal het aantal uitleningen van boeken die in de scholen worden uitgeleend niet meegenomen Deze boeken blijven op de scholen staan en zijn niet voor algemeen gebruik Over deze uitleningen hoeft geen leenrecht te worden betaald In totaal is binnen de scholen 86513 keer een boek uitgeleend aantal uitleningen (incl verlengingen))

Roosendaal Moerdijk Halderberge Rucphen Zundert Totaal Verloop

2010 519329 252665 212872 131959 223899 1340724

2011 494491 241354 209293 132458 196959 1274555 -490

2012 467771 224086 192139 113376 159082 1156454 -930

2013 456900 208696 153475 113157 137790 1070018 -750

2014 411480 201034 141451 103869 129474 987308 -770

2015 386641 163560 132197 97043 106078 885519 -1030

2016 361682 159583 124366 90250 101324 837205 -550

20

De terugloop van het aantal uitleningen heeft een aantal oorzaken De belangrijkste verklaring heeft te maken met de afname van het aantal volwassen leden Een andere verklaring voor de daling van uitleencijfers heeft te maken met de abonnementskeuze VANnU kent drie abonnementen Voordelig ontdekken (euro 2750 Lekker lezen (euro 3750) en Eindeloos genieten (euro 5750) Het laatste abonnement biedt een dubbele uitleentermijn van 6 weken waardoor de klant minder vaak de bibliotheek hoeft te bezoeken en dus minder vaak leent Een andere verklaring voor de terugloop van het aantal uitleningen is dat er minder informatieve boeken worden geleend Op dit gebied kunnen bibliotheekleden naast boeken ook gebruik maken van andere mogelijkheden om informatie te verzamelen zoals internet en de verschillende databanken die de bibliotheek beschikbaar stelt Ook de toename van het lenen van e-books speelt een rol Tot slot zien we door het omvormen van vestigingen naar servicepunten ook een terugloop van het aantal uitleningen In een servicepunt is de collectie minder uitgebreid en wordt van de klant gevraagd om meer (digitaal) te reserveren

Toename uitleningen jeugd Het aantal uitleningen voor de jeugd op de scholen is gestegen van 14940 in 2015 naar 86513 in 2016 Dat is in lijn met de uitrol dBoS in de verschillende gemeenten Op de scholen staat een collectie waar de jeugd uit kan kiezen Leerkrachten en de leesconsulent van de bibliotheek stimuleren het lezen van boeken op de scholen Dat neemt niet weg dat de jeugd ook de weg naar de bibliotheek nog steeds weet te vinden De uitleningen die via de bibliotheek plaats vinden staan in de tabel Aantal uitleningen Aantal uitleningen papieren boeken daalde niet verder10 In 2015 zijn er landelijk ruim 734 miljoen fysieke boeken uitgeleend 1 procent meer dan in het jaar daarvoor Het aantal uitleningen van jeugdboeken groeide met 6 procent ten opzichte van het jaar ervoor naar 377 miljoen Het aantal uitgeleende boeken voor volwassenen nam met 3 procent af tot 357 miljoen Daarmee werden in 2015 voor het eerst meer jeugdboeken dan boeken voor volwassenen uitgeleend Uitleningen van fysieke boeken 2005-2015

Bron CBS KB

10

Koninklijke Bibliotheek Bibliotheekstatistiek 2015

0

200000

400000

600000

800000

1000000

1200000

1400000

1600000

2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016

Aantal uitleningen incl verlengingen

2010-2016

Roosendaal

Moerdijk

Halderberge

Rucphen

Zundert

Totaal

21

Voor zowel jeugdboeken als boeken voor volwassenen geldt dat verhoudingsgewijs steeds meer fictie en verhalen en minder non-fictie en ontwikkelingsboeken worden uitgeleend Fictie en verhalen waren in 2015 goed voor 82 procent van alle uitleningen van papieren boeken Uitleningen audiovisuele middelen loopt verder terug In 2015 verhuurden de openbare bibliotheken tezamen 53 miljoen audiovisuele materialen zoals cdrsquos en dvdrsquos Dat is 10 procent minder dan het jaar daarvoor Terwijl het aantal uitleningen van cdrsquos zelfs al voor 2005 daalde geldt dat voor dvdrsquos pas sinds 2013 Zeer waarschijnlijk hangt de afname van dvd-uitleningen samen met de opkomst van video on demand-diensten zoals aangeboden door de grote tv- en internetproviders en bedrijven als Netflix Het totaal aantal landelijke uitleningen (boeken cdacutes dvdacutes audiovisueel en andere materialen) is in 2015 tov 2014 gestegen van 784 miljoen naar 788 miljoen11 Dat is bijna de helft van de materialen dan in 1999 toen er ruim 144 miljoen boeken over de balie gingen Uitleningen zijn geen doel op zich maar een middel om een doel te bereiken Lezen helpt om te ontwikkelen de horizon te verbreden andere werelden te openen Boeken helpen kinderen leeservaring op te doen zodat ze beter gaan lezen en beter kunnen leren Leesbevordering en stimulering van de ontwikkeling zijn de kerntaken van de bibliotheek Voor deze kerntaken zijn 788 miljoen uitleningen relevant want ze dragen bij aan een maatschappij die leert en zich ontwikkelt Voor de jeugdleden geldt dat in samenwerking met het onderwijs kinderen worden gestimuleerd om veel te lezen De vraag is wat het effect is op het aantal uitleningen voor de jeugd Dit zullen we de komende jaren blijven volgen (meer informatie over dit onderwerp staat bij Bibliotheek op school verderop in het verslag)

11

CBS statline

De digitale bibliotheek e-books de vakantiebieb cursussen en meer De reguliere collectie van bibliotheken bestaat uit papieren boeken en andere media Deze worden door de lokale bibliotheken zelf gekocht Daardoor verschillen de collecties van de bibliotheken onderling in grootte (aantal titels) en in titelaanbod Leners kunnen ook boeken uit andere bibliotheken aanvragen Het desbetreffende boek wordt dan opgestuurd naar de bibliotheek van de aanvrager Voor e-books ligt dit anders Doordat de collectievorming van e-books landelijk wordt aangepakt kunnen alle individuele bibliotheken ook de kleinere eenzelfde e-bookcollectie aanbieden Alhoewel bibliotheekleden al sinds 1 januari 2014 e-books kunnen lezen via de bibliotheek is het uitlenen van e-books vanaf 2015 pas echt op de kaart gezet De auteursrechtelijke uitgangspositie van bibliotheken in het digitale domein is fundamenteel anders dan die bij gedrukte boeken Bibliotheken zijn afhankelijk van de rechthebbenden (auteurs en uitgevers) Samen met aanbieders en afnemers onderzoekt de Koninklijke Bibliotheek (KB) die sinds 1-1-2015 verantwoordelijk is voor het e-bookplatform hoe en tegen welke vergoeding e-books het beste kunnen worden aangeboden Uitgangspunt is dat rechthebbenden er niet slechter van worden (geen gemiste verkoop) en dat verkopen worden gestimuleerd Zo wordt gezamenlijk het legaal lezen van e-books bevorderd Het afgelopen jaar heeft de KB voor het eerst cijfers over e-books verzameld in het kader van de gegevenslevering Wsob Hieronder wordt kort ingegaan op de ontwikkeling van het aantal gebruikersaccounts (e-bookaccounts) het bezit van de e-bookcollectie en het aantal uitleningen over 2015 (2016 is op dit moment nog niet beschikbaar) In 2015 werden bijna 86 duizend nieuwe e-bookaccounts aangemaakt via de portal bibliotheeknl Daarmee kwam het totaal aantal bibliotheek leden met een e-bookaccount eind 2015 op bijna 240 duizend uit

22

Hiervan kunnen ruim 234 duizend accounts via de lenersgegevens worden toegewezen aan een specifieke bibliotheek Onderstaande figuur toont het aandeel leden van de bibliotheek dat een e-bookaccount heeft voor Nederland als geheel en uitgesplitst naar provincie In 2015 had ruim 6 procent van de bibliotheekleden een e-bookaccount12 De provincie Brabant zit rond de 6 in de middenmoot Aandeel bibliotheekleden met een e-bookaccount 2015

Omvang e-Bookcollectie 115 duizend boeken Eind 2015 had de Bibliotheek ruim 115 duizend e-books in de collectie Bijna 10 duizend hiervan zijn boeken voor volwassenen en nog geen duizend hiervan zijn jeugdtitels Het resterende deel betreft de boeken van onder meer de Vakantiebieb de eBooks eregalerij en de eBookselectie-app (rechtenvrije e-books)

12

Koninklijke Bibliotheek Bibliotheekstatistiek 2015

Ruim 17 miljoen e-bookuitleningen in 2015 door bibliotheekleden13 Op ruim 55 procent van de accounts (in totaal 130 duizend) werd in 2015 tenminste eacuteeacuten boek geleend Dit percentage is ongeveer gelijk per provincie Van alle e-bookaccounts behoort 85 procent toe aan volwassenen De e-books voor volwassenen werden in totaal ruim 15 miljoen keer uitgeleend De jeugdtitels ruim 144 duizend keer Dit betreffen uitleningen aan personen die lid zijn van een openbare bibliotheek en een e-bookaccount hebben Het totale aantal e-bookuitleningen is daarmee verdubbeld ten opzichte van 2014 toen het aantal e-bookuitleningen uitkwam op ruim 800 duizend Gemiddeld werden er bijna 7 e-books per e-bookaccount uitgeleend in 2015 In 2015 is er gedurende de zomermaanden in de landelijke digitale bibliotheek een flink aantal e-books tijdelijk en kosteloos ter beschikking gesteld via de Vakantiebieb-app De boeken van de Vakantiebieb werden het meest gretig gedownload ruim 22 miljoen keer vaak door personen die geen lid waren van een openbare bibliotheek Voor de Vakantiebieb-app geldt net als voor het andere e-bookverkeer dat de populariteit flink groeide op 31 mei 2015 vlak voacuteoacuter de Vakantiebieb actie van 2015 was de app 400 duizend keer gedownload terwijl de teller op 1 september 2015 na de actie op 629 duizend downloads stond

Eind 2016 is er landelijk opnieuw veel geiumlnvesteerd in het digitale aanbod Zo zijn er onder andere nieuwe online cursussen gelanceerd In eacuteeacuten maand tijd hebben daar landelijk meer dan 8000 leden gebruik van gemaakt Daarnaast zijn er nieuwe titels toegevoegd aan de luisterbieb app En het totaal aantal e-books is in 2016 aangevuld tot 13000 titels

13

Landelijk werden er in 2016 2788769 e-books geleend

23

VANnU e-books en digitale ontwikkelingen In 2016 maakten in totaal 2721 leden van VANnU gebruik van een e-book account Dit is een stijging van bijna 1000 leden ten opzichte van 2015 toen er 1789 e-bookaccounts in gebruik waren In totaal werden door de leden van VANnU 23465 titels geleend Het gaat om gemiddeld 9 titels (afgerond) per lid In het eerste kwartaal van 2016 heeft VANnU meegedaan aan de landelijke e-book campagne waarbij er een klantmailing is verstuurd naar alle leden van VANnU Het doel van de campagne was om landelijk 50000 nieuwe e-bookaccounts te genereren In de maanden januari februari en maart zijn in totaal 45673 accounts aangemaakt Uit de evaluatie van de e-book campagne blijkt dat driekwart van de leden weet dat zij e-books via de Bibliotheek kunnen lezen een kwart maakt er inmiddels ook gebruik van Dit is een toename sinds de vorige meting in oktober 2014 Bovendien zegt de helft van de leden de intentie te hebben om het komende halfjaar via de bibliotheek e-books te gaan lenen E-books vooral aanvulling op lezen van papier In een recent onderzoek van SCP over hoeveel tijd men aan de verschillende media besteed blijkt dat tussen 2013 en 2015 de omvang van het digitale lezen nauwelijks veranderde14 In 2015 is lezen van papier nog veruit favoriet Ook al zijn apparaten en schermen gewoner en wijdverspreider de voorkeur ligt bij lezen dus nog duidelijk bij papier Op een doorsnee dag leest 39 van de Nederlanders van papier en 11 van een scherm Stichting Marktonderzoek Boekenvak (2016) bevestigt ook dat het papieren boek nog niet vervangen is door e-books Zorsquon 90 van de digitale lezers leest e-books naast gedrukte boeken de rest leest uitsluitend via digitale apparaten

14

Media Tijd in kaart SCP den Haag December 2016

Digitale media zijn dus niet alleen een concurrent van het lezen ndash tijd die aan gamen of sociale media wordt besteed kan niet ook aan lezen worden besteed ndash maar vormen door hun complementariteit ook een stimulans doordat ook het lezen zelf deels digitaal wordt (Huysmans 2013) Pressreader VANnU heeft zelf aan haar digitale diensten de Pressreader toegevoegd Een digitale dienst voor het online lezen van nationale en internationale tijdschriften en kranten Thuis en in de bibliotheek heeft men via de Pressreader online toegang tot 6000 kranten en tijdschriften uit meer dan 100 landen in 60 verschillende talen In de laatste 4 maanden van 2016 zijn 799 tijdschriften en kranten door leden en bezoekers online gelezen Afspraak met de mediacoach Bij de bezoekers en leden van VANnU ontstaat er een steeds grotere behoefte aan ondersteuning oa in het gebruik van e-readers en tablets VANnU vindt het belangrijk dat burgers digitaal vaardig zijn Dat betekent ook dat de klant met elk gewenst apparaat digitaal moet kunnen lezen Om de leden daarbij te ondersteunen zijn er in 2015 in de kernvestigingen spreekuren gehouden Na evaluatie van de spreekuren is in 2016 besloten om nog beter af te stemmen op de vraag van de gebruiker en kan men voortaan een afspraak maken met de mediacoach Op deze manier wordt de gebruikers nog beter en sneller ondersteund in het gebruik van de digitale producten en diensten Daarnaast worden er veel vragen telefonisch en per mail beantwoord en kan men ook op de website noodzakelijke info vinden Overgang Wise+ In de zomer is VANnU overgegaan naar Wise+ Dit systeem zorgt ervoor dat het zoeken naar materialen op de website direct gekoppeld is aan de Nationale Bibliotheek Catalogus Alle materialen van heel Nederland zijn daardoor in eacuteeacuten zoekopdracht vindbaar

24

Activiteiten en bezoekers Kennis en informatie worden steeds meer overgedragen en beschikbaar gesteld in de vorm van activiteiten De bibliotheek is een neutrale plek in het publieke domein waar mensen elkaar kunnen ontmoeten en kunnen leren In 2014 zijn in alle openbare bibliotheken in totaal 72000 activiteiten geteld15 In 2015 steeg het aantal naar 82000 keer16

De activiteiten lopen uiteen van inloopspreekuren lezingen literaire schrijfcursussen activiteiten in samenwerking met het onderwijs cursussen (digitale) trainingen tentoonstellingen debatten die de bibliotheek zelfstandig of in samenwerking met partners of (lokale) maatschappelijke organisaties aanbiedt

Voor VANnU past het organiseren van diverse activiteiten als aanvulling op de collectie bij het totale programma (aanbod) In de kernvestigingen wordt op allerlei manieren aandacht besteed aan de terugkerende jaarlijkse campagnes en activiteiten zoals de Boekenweek Maand van de filosofie Maand van het spannende boek Kinderboekenweek Week van de mediawijsheid Week van de alfabetisering Nederland leest en de Nationale voorleeswedstrijden Naast deze activiteiten is er altijd ruimte voor lokale initiatieven Op de website van VANnU in de digitale nieuwsbrieven en op social media is gedurende het jaar 2016 uitgebreid aandacht besteed aan alle activiteiten in alle gemeenten Hieronder wordt een beknopte samenvatting gegeven van een aantal grote en kleine activiteiten Activiteiten waar VANnU daar waar kan altijd samenwerkt met andere partners De activiteiten voor de aanpak laaggeletterden komt verderop in het verslag aan bod (Strategische themaacutes en aanpak laaggeletterdheid)

15

CBS Statline Helft activiteiten bibliotheek gericht op educatie den HaagHeerlen november 2015 16

Koninklijke Bibliotheek Bibliotheekstatistiek 2015

Lezen en voorlezen De landelijke campagne Nederland Leest stond in 2016 in het teken van de democratie VANnU heeft ervoor gekozen om het thema democratie te koppelen aan een ander thema dat bij de bibliotheek past namelijk het gebruik van nieuwe media en betrouwbaarheid van informatie Dit heeft geresulteerd in een debat dat VANnU samen met BN de Stem op 29 november in Parrotia heeft georganiseerd rondom het thema lsquode invloed van sociale media op de democratiersquo Op deze avond zijn vertegenwoordigers vanuit verschillende domeinen waaronder onderwijs overheid welzijn en media met elkaar en het publiek in gesprek gegaan aan de hand van een drietal stellingen Speciale gast van de avond was Sanne Kruikemeier Zij doet als docent politieke communicatie aan de Universiteit van Amsterdam onderzoek naar de online activiteiten van kiezers In Roosendaal heeft VANnU ook deelgenomen aan lsquoRoosendaal in dialoogrsquo volgens de dialoogmethodiek zijn deelnemers vanuit de gemeenteraad jongerenraad en bewoners met elkaar in dialoog gegaan rondom het thema democratie Schrijfster Agnes van Overveld (geboren in Nispen woonachtig in Schijf) gaf zowel in Roosendaal als in Rucphen een lezing over haar boek Windkracht 6 Een boek over doorzetten na tegenslagen niet bij de pakken neer gaan zitten en bovenal kansen zien waar een ander alleen de nadelen van een situatie inziet Op 13 november was op uitnodiging van De Witte Roos Sanne van Heijst te gast Zij sprak over haar boek lsquoPhilips-meisje van Kamp Vughtrsquo Op vrijdagavond 18 november is het jaarlijkse Lezersfeest in de kernvestiging in Roosendaal georganiseerd Dit jaar waren de schrijfsters Annejet van der Zijl en Nintildea Weijers te gast Annejet van der Zijl is een van de bekendste en meest gelezen literaire non-fictieschrijvers van ons land

25

Zij schreef Sonny Boy Anna Bernhard en de Amerikaanse prinses Nintildea Weijers schreef korte verhalen en essays en won met haar debuutroman lsquoDe consequentiesrsquo diverse literaire prijzen Het was een gezellige drukte waarbij volop ruimte was om de auteurs te ontmoeten en te bevragen In de kernvestiging in Zevenbergen zijn ook door het jaar heen diverse lezingen georganiseerd Pim Oosterheert hield in januari een drukbezochte lezing over het leven en het werk van Marten Toonder In de avonturen van Heer Bommel en Tom Poes speelt magie en mystiek een belangrijke rol Er gelden normen en waarden die ons vreemd aandoen Pim Oosterheert vertelde hierover en ging ook in op Toonders unieke taalgebruik en de filosofische achtergronden die in zijn verhalen een rol spelen Peter Geleijns gaf in september een prikkelende introductie op een drietal bijeenkomsten over de zogenaamde lsquozwarte schapenrsquo in de samenleving mensen die hun eigen weg zoeken en vinden en er daardoor vaak net niet bij horen Er wordt vaak negatief over ze gesproken terwijl zij zoveel te bieden hebben omdat zij anders denken en handelen dan de kudde makke schapen

En ook voor de jeugd en de jonge kinderen is er altijd iets te doen In oktober zijn er in alle gemeenten diverse klassenbezoeken en schrijversbezoeken ivm Kinderboekenweek In Rijsbergen is de voorronde van de voorleeswedstrijd in de bibliotheek gehouden In alle kernvestigingen vinden maandelijks voorleesactiviteiten plaats De meeste ouders weten de weg naar de bibliotheek te vinden Exposities In november is door Spirit in Roosendaal over een van de markantste geesten uit de kerkgeschiedenis Hildegard van Bingen een expositie gehouden In Zevenbergen presenteert de fotoclub zich regelmatig in de bibliotheek In Rucphen zijn boeken over iconen gepresenteerd tijdens een tentoonstelling van de Heemkundekring

In Oudenbosch was in juni de tentoonstelling van Carry Ham over originele illustraties van het AVI boekje ldquoJesse en de groentedraakjesrdquo in de bibliotheek te zien En in de zomermaanden de tentoonstelling A la Prima door Renate van Dongen en Nathalie Koeken In Rijsbergen zijn wisselende tentoonstellingen gehouden van de schilderijen van Corrie Evers Sweep Workshops en cursussen De succesvolle en veelgelezen schrijver Jose Vriens gaf op vrijdagochtend 27 mei een workshop in Parrotia Hoe schrijf ik een boek Jose Vriens woont en werkt in Roosendaal In Zevenbergen gaf Froukje Smeding in de week van de spiritualiteit in februari een seminar over dit thema Sari van der Spaan gaf in december een seminar over hooggevoeligheid En de Stichting Cultuur Moerdijk gaf in april in de kernvestiging een cursus Kunstkijken

En verder Op maandagavond 12 december heeft Bibliotheek VANnU in het Alzheimer Cafeacute in het Centrum voor Wonen amp Zorg De Brink een presentatie gehouden over wat de bibliotheek kan betekenen en te bieden heeft voor mensen met dementie hun verzorgers en mantelzorgers en de professionals Op 8 juni was het weer Buitenspeeldag in Zevenbergen Op die dag staat in heel Nederland het buitenspelen centraal De vrijwilligsters van de bieb-speelotheek organiseren de Buitenspeeldag op het plein voor de bibliotheek in Zevenbergen In Oudenbosch was tijdens de Cultuurmaand Halderberge 2016 een Pop-up bibliotheek geplaatst met een collectie boeken rondom het thema Iconen en Symbolen in de Basiliek Op 1 oktober gaf Ans Keijzer (Iconenschildergroep Byzantium) in de bibliotheek uitleg over de geschiedenis van Iconen en de techniek om deze te schilderen

26

24 Belangrijke ontwikkelingen in 2016

Hieronder worden de belangrijkste ontwikkelingen geschetst Het is uiteindelijk maar een kleine greep uit wat er allemaal in een jaar bij VANnU gebeurt Certificering In 2014 is in samenspraak met de sector en de branchepartijen (VOB en VNG) het kwaliteitskader 2014-2017 voor openbare bibliotheken vastgesteld Door deel te nemen aan deze certificeringsronde tonen bibliotheken aan dat zij aan de verwachtingen van hun klanten willen voldoen Audits en de daarop volgende certificering helpen bibliotheken om inzicht te krijgen in hun functioneren en toekomstbestendigheid Daarnaast dragen audits en certificering bij aan een samenhangend bibliotheekstelsel op basis van gelijke waarden uitgangspunten bedrijfsvoering en kwaliteit Na een intensieve periode van voorbereiding voor het schrijven van de zogenaamde zelfevaluatie vond begin oktober een tweetal auditdagen plaats De zelfevaluatie is een belangrijk document dat ter voorbereiding van de audit geschreven is door het MT waarin alle onderdelen van de certificering worden behandeld (leiderschap strategie medewerkers processen middelen netwerk dienstverlening collectie en gemeenten) VANnU kreeg bezoek van twee auditoren die door een groot aantal gesprekken met allerlei betrokkenen een beeld moesten vormen van de organisatie Met name de vraag hoe toekomstbestendig de huidige organisatie is stond centraal De auditoren spraken uiteraard met verschillende medewerkers maar ook met een directeur van een basisschool de voorzitter van de Raad van toezicht een tweetal wethouders en een ambtenaar Deze gesprekken gaven samen met de aangeleverde documenten voldoende vertrouwen om gecertificeerd te worden De auditoren hebben daar in hun rapportage het volgende over geschreven

Op basis van de open gesprekken en de vooraf en ter plekke nog ter beschikking gestelde documenten is een goed beeld verkregen van bibliotheek VANnU Hieruit concluderen de auditoren dat de bibliotheek op ruime wijze aan de certificeringsnormen voldoet De gesproken betrokkenen hebben een eenduidig beeld van de koers van de bibliotheek en van de toegevoegde waarde van VANnU naar de toekomst toe De stip op de horizon grote veranderingen niet schuwend een menselijke maat oog voor de financieumlle aspecten en een duidelijke door de organisatie en stakeholders gedeelde visie op het bibliotheekwerk van nu en de nabije toekomst Dit alles geeft ruim voldoende vertrouwen in de toekomstbestendigheid Vernieuwing netwerk In 2016 zijn de voorbereidingen getroffen voor de vernieuwing van het netwerk voor de organisatie Het oude netwerk (hard- en software) is aan vervanging toe en dat biedt de organisatie de kans om te zorgen dat ook voor de komende jaren het netwerk weer past bij de toekomst en daarmee de vraag van de bezoeker Naast het netwerk zullen ook de lijnverbindingen en de telefonie aangepast of vernieuwd worden Reorganisatie De aanpassingen in de dienstverlening in de gemeenten Roosendaal en Zundert hebben in eerste instantie vooral effect op de Frontoffice en daarmee op de werkgelegenheid (voor verdere info zie ontwikkelingen per gemeente) Begin 2016 zijn de voorbereidingen voor een reorganisatie in gang gezet De uitvoering bleek uiteindelijk niet nodig vanwege het vrijwillige vertrek van een aantal medewerkers

27

25 Ontwikkelingen per gemeente In de inleiding van het jaarverslag is het volgende opgemerkt De subsidiering van de bibliotheek is een strategische investering van de gemeente de bibliotheek is een uitvoeringsinstrument van het gemeentelijk beleid Bepaalt de gemeente formeel WAT zij wil bereiken voor haar burgers Bibliotheek VANnU geeft aan HOE dat het beste kan gebeuren Het strategisch beleidsplan van VANnU is richtinggevend om het HOE te bepalen17 Voordat een stand van zaken per gemeente wordt beschreven zullen de vijf strategische themarsquos uit de koers nog kort worden weergegeven omdat keuzes die gemaakt worden per gemeente altijd in het licht van deze themarsquos moeten worden gezien Dat neemt niet weg dat er altijd sprake is van unieke lokale keuzes De onderwerpen leesbevordering jeugd en aanpak laaggeletterdheid komen vanwege het belang verderop in dit verslag aan de orde In dit hoofdstuk zal ook en overzicht subsidieverloop worden getoond De strategische koers 2016-2018 In het jaarverslag van 2015 is geschetst hoe de kaders voor de komende jaren eruit gaan zien en met welke maatschappelijke en economische trends de bibliotheek rekening moet houden Deze zijn uitgangspunt geweest voor de verdere uitwerking van het strategisch meerjarenbeleidsplan voor de komende jaren Dit plan wordt hieronder beknopt weergegeven in de vijf strategische themaacutes Doelstellingen en effecten staan uitgebreid beschreven in het definitieve plan en in de diverse werkplannen staat de aanpak beschreven De missie van VANnU luidt Jong en oud verleiden met plezier te lezen te leren en zich te informeren

17

Strategisch beleidsplan VANnU 2016-2017 van collectie tot connectie

Focus op jeugd mee kunnen doen en de vernieuwde vorm van bibliotheekfuncties staan de komende jaren centraal in onze strategische koers Dat levert de volgende themarsquos op

1 Van collectie tot connectie van uitleenfabriek naar leren en lezen in de wijk

De traditionele bibliotheekvestiging is niet toekomstbestendig De collectie wordt deels digitaal en er is een groeiende behoefte aan leerplekken en cursusruimte De kernvestiging wordt daarom omgevormd naar een lees- en leercentrum met brede openingstijden dat goed bereikbaar is Servicepunten in wijken en dorpen zullen op termijn verdwijnen om plaats te maken voor collecties en programmarsquos op plaatsen waar veel mensen komen De bibliotheek omarmt (burger)initiatieven met betrekking tot lezen leren en informeren Van ruilbibliotheken en een afhaalpunt in een supermarkt tot voorleescursussen in het buurthuis en een collectie in het gezondheidscentrum De bibliotheek biedt ondersteuning Deze initiatieven spelen een belangrijke rol op het gebied van leefbaarheid bestrijding van eenzaamheid en andere maatschappelijke themarsquos

2 Focus op jeugd Het maakt een groot verschil in het leven van kinderen of ze lezen of niet Onderzoek toont aan dat lezers niet alleen hoger scoren op taalvaardigheid maar ook op schoolsucces en intelligentie Leren begint bij lezen Wie kan lezen en teksten begrijpt kan kennis verwerven en zich ontwikkelen Een goede taalbeheersing zorgt er voor dat kinderen betrokken zijn bij wat er om hen heen gebeurt Door een kwartier te lezen per dag groeit de woordenschat van kinderen Vrij lezen stimuleert leesplezier en daarmee groeit de motivatie om te lezen De bibliotheek verwerkt deze uitgangspunten in haar programmarsquos voor scholen de vestigingen en in de collectie Uiteraard worden kinderen uitgenodigd mee te denken en te organiseren

28

3 Een leven lang leren De wereld verandert snel en om steeds bij te blijven moet je blijven leren Om mensen te stimuleren een leven lang te blijven leren pakt Bibliotheek VANnU de rol van inspirator en facilitator Andere partijen nemen het daadwerkelijke lesgeven op zich In de komende jaren zal VANnU het lokale aanbod bundelen en als wegwijzer fungeren We zoeken daarbij naar de optimale mix van online en op locatie leren van individueel en in groepen leren Om mee te kunnen doen is leren lezen en schrijven van groot belang Voor mensen zelf maar ook voor werkgevers dienstverleners en de maatschappij als geheel Van de Nederlandse beroepsbevolking (16-65 jaar) is ongeveer 12 laaggeletterd In West-Brabant alleen al zijn zorsquon 56000 mensen Dit vraagstuk kan VANnU niet alleen op lossen maar dit doet ze samen met andere partijen (zie ook Aanpak laaggeletterdheid) Lokaal worden deze initiatieven vertaald in concreet aanbod waarbij het Taalnetwerk VANnU een cooumlrdinerende rol speelt Cursussen digitale vaardigheden en Taaloefengroepen worden georganiseerd in de bibliotheek en op andere locaties Veel activiteiten worden begeleid door vrijwilligers

4 Passend vakmanschap De veranderingen in onze samenleving vragen andere vaardigheden van onze medewerkers Netwerken verbindingen leggen samenwerken en goede kennis van de collectie staan centraal Er wordt steeds minder gewerkt in het fysieke bibliotheekgebouw en steeds meer op andere plaatsen met andere mensen binnen netwerken Het uitleenproces is geautomatiseerd De toegevoegde waarde van de medewerker zit in het persoonlijke advies en in de gesprekken met klanten bezoekers en (potentieumlle) samenwerkingspartners

5 Financieringsbronnen Zoals veel openbare bibliotheken staat ook Bibliotheek VANnU voor de uitdaging om verder inhoud te geven aan haar maatschappelijke functie

Aan de ene kant heeft VANnU te maken met een terugloop van inkomsten en aan de andere kant wil en moet de organisatie blijven innoveren oa vanwege de digitalisering de ontwikkelingen rondom de Bibliotheek op school en nieuwe maatschappelijke vraagstukken zoals de aanpak van laaggeletterdheid en eenzaamheid De bibliotheek moet toe naar een nieuwe strategie met alternatieve verdienmodellen en daarbij op zoek naar andere inkomstenbronnen zowel op basis van dienstverlening als op basis van private bijdragen Stand van zaken gemeente Roosendaal In 2016 is de structurele bezuiniging van euro 250000 aan VANnU opgelegd Onderstaande afspraken zijn met de wethouder gemaakt 1 Van de huidige naar een kleinere toekomstbestendige kernvestiging 2 Invoering Bibliotheek op school Bibliotheek op school zet in op het ontwikkelen van lees- taal- en mediavaardigheden van kinderen VANnU bereikt 100 van de jeugd 3 Connectie in alle wijken en dorpen en het gefaseerd sluiten van drie servicepunten Wouw (2016) Kortendijk (2017) en Tolberg (2018) VANnU ontwikkelt passende dienstverlening in alle wijken en dorpen met dienstverlening dichter bij en samen met de burgers In 2016 is veel tijd besteed aan de voorbereidingen voor de verbouwing en herinrichting van de kernvestiging Roosendaal (Parrotia) VANnU vormt samen met Allee Wonen een projectgroep om te komen tot een stedelijke huiskamer met een maatschappelijke insteek In 2016 zijn de eerste schetsen gemaakt maar is vooral veel tijd besteed aan de ontwikkeling van het concept en aan het betrekken van partners De inrichting moet in 2017 Europees aanbesteed worden en de verwachting is dat de realisatie in het derde en vierde kwartaal plaats zal vinden In 2016 zijn er voorsorterend op de veranderingen alvast een aantal aanpassingen gedaan Er is een horecavoorziening gekomen (commercieumlle partij) de ingang is verplaatst en een aantal partijen is intern verhuisd

29

In Roosendaal is de keuze gemaakt om de verschillende servicepunten in de jaren 2015-2018 gefaseerd te sluiten en op zoek te gaan naar andere vormen van dienstverlening in alle wijken en dorpen dichterbij de inwoners en minder gericht op het uitleenproces Wouw is in 2016 het eerste servicepunt geweest wat sloot en er is gezocht naar een alternatief In 2016 lag de focus op behoud van de uitleenvoorziening maar in 2017 ligt de nadruk op het programmeren het gezamenlijk initieumlren van activiteiten voor een diverse doelgroep in aansluiting op de kernfuncties van de bibliotheek Het gedeelde maatschappelijk belang is hierin leidend In 2016 is gestart met het zoeken naar alternatieve dienstverlening in Wouw We zijn daar in gesprek gegaan met de burgers met behulp van de methode ldquodesign thinkingrdquo met als doel de behoeftes op te halen Het gaat hier om een participatief traject met inwoners van het dorp met de dorpsraad met gemeenschapshuis De Geerhoek en met verschillende organisaties en instellingen In een aantal sessies is gezocht naar de onderwerpen die voor het dorp erg belangrijk zijn De opbrengst was op hoofdlijnen behoefte aan lezen en een collectie ontmoeting eenzaamheid aandacht 0-4 jaar en toevoegen van programmering Het concrete resultaat In Wouw is de nieuwe bibliotheek welke per 1-10-2016 in de Geerhoek is gestart Het huidige servicepunt is gesloten Naast een kleine collectie en de mogelijkheid te reserveren en in te leveren is er aandacht voor programmering (met nadruk op 0-4 jaar) en ontmoeting (leestafel tegengaan eenzaamheid) Dit alles wordt vooral door vrijwilligers opgepakt Verder zijn contacten gelegd of verstevigd met het onderwijs en professionele instellingen (voor uitrol dBoS zie verderop in het verslag) En in andere dorpen zoals Heerle en Wouwse Plantage zijn ook diverse alternatieven ontwikkeld en activiteiten opgestart of is geholpen met het opstarten van bijvoorbeeld een ruilbieb (Boekspot)

Begin 2017 zal de evaluatie van het project in Wouw worden afgerond Daarin zullen we de methode (design thinking) om de burgers te betrekken bij de alternatieve dienstverlening evalueren alsmede het resultaat De vraag lsquohoe kunnen we schuiven met de middelen (van traditioneel uitlenen naar jeugd laaggeletterdheid vraagstukken in het sociaal domein) en ze op een goede manier inzettenrsquo blijft relevant Dat geldt niet alleen voor de gemeente Roosendaal maar ook voor de andere 4 gemeenten Bibliotheekwerk in de Roosendaalse wijkendorpen In 2016 is er wederom geiumlnvesteerd in bestaande en nieuwe partners in de wijken en dorpen met als doel taal boeken en leesplezier dicht bij de mensen te krijgen Dit heeft geresulteerd in een breed scala aan projecten en activiteiten in samenwerking met andere organisaties en instellingen Op het gebied van leesbevordering voor volwassenen is er in 2016 opnieuw geiumlnvesteerd in het initieumlren en begeleiden van Boekspots ruilbibliotheken op allerlei plekken waar mensen boeken kunnen naartoe kunnen brengen kunnen lenen en ruilen Dit gebeurde oa in Westrand Wouwse Plantage Wouw en de Westrand VANnU adviseert stimuleert en verzorgt de PR Deze Boekspots vormen tevens een aanleiding om hier met behulp van onze collectie activiteiten omheen te programmeren Dit doen we op verschillende plekken via het nieuwe concept lsquoBieb in de Buurtrsquo Dit was in het Tongerlohuys (jeugd) en Wouwse Plantage (vrouwengroep) Ook hebben we samenwerking gezocht op allerlei themarsquos en vanuit onze kennis en collectie zoals in de Westrand (gezonde voeding) St Elisabeth (Dag van de Ouderen iconenproject) en Heerle (uitleen tijdens vakanties voor jeugd en later ook volwassenen In Wouwse Plantage is een wisselcollectie naar het gemeenschapshuis gebracht met name gericht op eenzame ouderen die elkaar op een vast moment in de week ontmoeten Op deze manier zoekt VANnU naar mogelijkheden om de bibliotheek dichterbij de bewoners te brengen

30

Het andere spoor waarop VANnU resultaten heeft geboekt is in het op de agenda zeten van taalvaardigheid leesbevordering en leesplezier bij anderen Dit begint met het bepalen van gezamenlijke doelen voor een bepaalde doelgroep of een specifieke wijk samen met ons netwerk De bibliotheek draagt haar deskundigheid dan uit aan anderen die vervolgens (mede) de activiteiten uitvoeren Zo hebben we zowel ouderen als jongeren getraind in interactief voorlezen en activiteiten ontwikkeld waarbij kinderen van de basisschool door hen werden voorgelezen Tot slot had VANnU een aanjagende rol naar andere partijen in het kader van de Dag van de Dialoog (SDW ROC Huis van de Westrand) Door onze deelname aan het project CREA in de wijk (Westrand) zijn de lijnen met andere partners kort Hierdoor hebben ook zij verschillende dialoogtafels georganiseerd Zorginnovatiepunt Het Huis van Morgen en Bibliotheek VANnU zijn partners binnen de Alliantie gezondheid en geletterdheid Huis van Morgen heeft de opdracht innovatieve hulpmiddelen die bijdragen aan langer zelfstandig thuis wonen onder de aandacht van een groot publiek te brengen VANnU heeft een informatiefunctie die bijdraagt aan zelfstandigheid en participatie voor inwoners in haar werkgebied Ons Marie biedt een breed scala aan activiteiten voor ouderen Dat heeft geleid tot het in de bibliotheek tentoonstellen en actief onder de aandacht brengen van de hulpmiddelen tbv de doelgroep Ook de wijkzuster en BN De Stem zijn betrokken Cultuurnota Roosendaal In 2016 werkte VANnU mee aan de totstandkoming van de nieuwe cultuurnota voor de gemeente Roosendaal Deze opdracht van de raad aan de wethouder werd gestalte gegeven door een cultuurnetwerk te vormen waar VANnU als vanzelfsprekend deel van uitmaakt

Het netwerk bestaat uit ruim 20 personen en fungeert als een spin in het web om mensen en organisaties op cultureel vlak bij elkaar te krijgen Kunst en cultuur zijn niet het doel op zich maar het middel om samenhang in de gemeente te vergroten en aan te zetten tot nieuwe initiatieven om uiteindelijk op cultureel sociaal economische en educatief gebied de vruchten te plukken Stand van zaken gemeente Moerdijk Het servicepunt Willemstad voorheen gevestigd in het Mauritshuis is in de zomer van 2016 verhuisd naar Buurthuis Irene De ruimte die de bibliotheek in gebruik had in het Mauritshuis kon niet langer gehuurd worden In afstemming met de gemeente is besloten om het servicepunt om te vormen naar een afhaal- en inleverlocatie In Buurthuis Irene vond VANnU een plaats om een alternatieve voorziening te maken Het servicepunt is aangepast in een haal- en brengpunt met aandacht voor het jonge kind (0-4) en voor de ontmoeting (leestafel tijdschriften kranten) In het najaar heeft het college VANnU verzocht om het positieve resultaat van 2015 terug te storten Voor VANnU kwam dit onverwacht en gedurende het overleg met de wethouder bleek dat de afspraken in de subsidieverordening over de opbouw van het eigen vermogen niet duidelijk zijn Daardoor loopt VANnU als organisatie een risico De bestuurder heeft het voornemen om in 2017 samen met de 5 gemeenten waar VANnU verantwoordelijk is voor het bibliotheekaanbod goede afspraken te maken voor de toekomst en deze vast te leggen in een convenant Een sterke en gezonde bibliotheekorganisatie is in het belang van alle vijf gemeenten

31

Stand van zaken gemeente Halderberge Voor de zomer kondigde de Raad aan de subsidie van de bibliotheek en nog een aantal professionele organisaties opnieuw te willen verlagen Op 16 juni heeft VANnU tijdens de commissievergadering de consequenties voor het bibliotheekaanbod geschetst Vanwege het effect op de dienstverlening heeft de Raad besloten om de voorgenomen bezuiniging niet op te leggen en zich opnieuw te beraden op de toekomst In 2017 zullen de twee Brede Scholen in Hoeven en Oud-Gastel gerealiseerd zijn De wethouder heeft aangegeven dat hij vanwege het belang van lezen voor de jeugd de wens heeft dat de bibliotheek daarin wordt gehuisvest Dat heeft consequenties voor het bibliotheekaanbod in de servicepunten in beide dorpen De huidige middelen zijn niet toereikend om beide doelgroepen te bedienen Stand van zaken gemeente Rucphen Ook in de gemeente Rucphen is de aandacht voor leesbevordering bij de jeugd steeds meer speerpunt De wethouder heeft aan VANnU gevraagd om een plan te maken voor een breder aanbod aan de jeugd In 2016 zijn de voorbereidingen getroffen om in 2017 de Bibliotheek op school (dBoS) op de scholen uit te rollen (zie verder aanbod jeugd) Ook in deze gemeente is de aanpak laaggeletterdheid een belangrijk speerpunt Rucphen is samen met Roosendaal de enige plek waar naast Klik amp Tik ook taaloefengroepen hebben gedraaid (zie verder 26 aanpak laaggeletterdheid) Stand van zaken gemeente Zundert Ingegeven door de bezuinigingsopgave van de gemeente Zundert zijn in 2016 de voorzieningen in Wernhout Achtmaal en Zundert aangepast enof gesloten In deze kernen is door VANnU ondersteuning geboden in het opzetten van alternatieven zoals een ruilbieb (Boekspot) in alle drie de kleine kernen (Achtmaal Wernhout en Zundert) en het creeumlren van een afhaallocatie gerund door vrijwilligers

In Zundert is een haal- en brengpunt gerealiseerd in het CCZ De bedoeling is om daar ook activiteiten samen met de partners in Zundert te organiseren In Achtmaal helpen vrijwilligers de burgers om de materialen te reserveren of uit Zundert of Rijsbergen te halen De vrijwilligers kunnen altijd voor eventuele vragen bij VANnU terecht De dienstverlening in Rijsbergen wordt aangepast Er zal minder personeel worden ingezet tegelijkertijd is er aandacht voor programmering samen met andere partners Om dit te kunnen realiseren moeten medewerkers tijd en ruimte krijgen om met de programmering bezig te zijn In 2017 zal gestart worden met een pilot voor de inzet van vrijwilligers op De snelheid waarmee VANnU moest reageren op de bezuinigingen voor de komende drie jaar stond op gespannen voet met het realiseren van alternatieven samen met de burgers In goed overleg met de wethouder is besloten om de planning te verruimen De gemeente heeft een financieumlle tegemoetkoming betaald vanwege het langer openhouden van de servicepunten en het langer continueren van het aanbod op de scholen De dienstverlening in de vorm van het uitlenen op de Zundertse basisscholen is gestopt en VANnU heeft de collecties achtergelaten op de scholen zodat de leerlingen deze nog kunnen gebruiken De wethouder heeft VANnU gevraagd om een plan te maken met het onderwijs voor de leesbevordering in de scholen waarmee hij de bezuiniging van 2017 van euro 25000 zou kunnen terugdraaien Dat is niet gelukt De bedoeling is om dit voor 2018 alsnog voor elkaar te krijgen en de opgelegde bezuiniging terug te draaien en in te zetten voor de jeugd

32

Subsidieverloop 2011-2016 In 2016 zijn de budgetsubsidies in de gemeenten Roosendaal en Zundert verlaagd De gemeente Roosendaal had de verlaging in 2014 reeds aangekondigd maar heeft VANnU de tijd gegeven om een koers voor 4 jaar uit te zetten waardoor de bezuiniging met aandacht voor de inhoud kan worden gerealiseerd De gemeente Zundert heeft na de fusie in 2015 aangegeven de bibliotheek drie jaar op rij een bezuiniging op te leggen In 2016 euro 50000 en in 2017 en 2018 elk jaar euro 25000 Alleen de gemeente Rucphen heeft een indexering toegepast In onderstaande tabel is vanaf 2011 het subsidieverloop te zien Subsidieverloop 2011-2016

Gemeente 2011euro 2012euro 2013euro 2014euro 2015euro 2016euro

Roosendaal 1608501 1608501 1608501 1608501 1608501 1368503

Roosendaal div subsidies

404624 65660 96182 27049 6240 3553

Moerdijk 883503 793100 797000 798130 809188 809188

Moerdijk div subsidies

8921 33785 41280 72705

61562

57319

Halderberge 550811 495730 395730 395730

395730 395730

Halderberge div subsidies

- 44826 26459 51444

54750

50000

Rucphen - - - 428013 434433 440949

Zundert - - - 305052 305052 255052

totaal 3456360 3041602 2965152 3686624 3675456 3380294

incl VVE en landelijke subsidie Vschool

incl subsidie onderwijsachterstanden marktplaats cultuureducatie en (tot 2015) landelijke subsidie Vschool subsidie marktplaats cultuureducatie

Het bedrag dat de gemeenten per inwoner bijdragen verschilt sterk Het aanbod per gemeente daarmee ook Omdat huisvestingslasten een groot verschil kunnen maken wordt in onderstaande tabel het bedrag inclusief en exclusief huisvestingslasten getoond Subsidiebedrag per inwoner 2016

Gemeente incl huisvesting excl huisvesting Roosendaal 1780 1441

Moerdijk 2143 1594

Halderberge 1308 1126

Rucphen 1983 1377

Zundert 1194 1002

26 Aanbod jeugd Boekstart en de Bibliotheek op School De bibliotheken in Nederland hebben ongeveer vier miljoen leden waarvan 61 jeugdleden in de leeftijd van 0 tot en met 17 jaar Kinderen en jongeren zijn dus een belangrijke doelgroep voor de bibliotheken De samenleving is de afgelopen decennia door en door gedigitaliseerd en gemedialiseerd en raakt ook nog altijd verder geiumlnformatiseerd en geiumlndividualiseerd Dit heeft niet alleen gevolgen voor het leesgedrag van de jeugd ook de manier van denken en de vaardigheden waarmee deze groep opgroeit veranderen Hierdoor zullen bibliotheken de jeugd in de 21ste eeuw op een andere manier moeten bereiken interesseren en ondersteunen dan eerder het geval was18 Ook al verandert de doelgroep lezen en toegang tot boeken blijven belangrijke voorwaarden voor het succes van individuen en de samenleving als geheel Bibliotheken behouden in dat verband hun onmisbare taak

18

Bibliotheken en de jeugd in de 21-ste eeuw Brochure KB en Stichting Lezen en Schrijven

33

Met leesbevorderingsprogrammarsquos als Boekstart en de Bibliotheek op school en leesbevorderingsprojecten als De Nationale Voorleeswedstrijd van Stichting Lezen en de KB hebben zij sterke troeven in handen Aanpak VANnU Het bevorderen van lezen en vooral leesplezier kan niet vroeg genoeg in het leven van kinderen beginnen VANnU richt haar activiteiten op de leeftijdsgroep van 0-18 jaar met onderstaande aanpak Boekstart Het leesbevorderingsprogramma Boekstart moedigt ouders aan om hun kinderen zo vroeg mogelijk kennis te laten maken met boekjes met lezen en met de bibliotheek Boekstart richt zich op kinderen van 0 tot 4 jaar Kinderen die op heel jonge leeftijd in aanraking komen met (voor-)lezen en boeken ontwikkelen zich beter zo heeft onderzoek uitgewezen Een vroege ontdekkingstocht vergroot spelenderwijs de woordenschat van het kind en zorgt ervoor dat het kind later meer leesplezier heeft Zo is er minder kans op laaggeletterdheid Leesbevordering richt zich niet alleen op kinderen met een taalachterstand maar op alle kinderen Resultaat Begin 2009 startte Boekstart in vijf vestigingen in Noord-Brabant Begin 2015 deed 99 van alle bibliotheken in Nederland mee (156 van de 157 bibliotheken) Jaarlijks worden in totaal zorsquon 55000 Boekstart-koffertjes meegegeven aan ouders waarmee 323 van de babyrsquos in Nederland werd bereikt In 2016 zijn bij VANnU 324 kinderen ingeschreven als Boekstartlid Ouders Op verzoek van de instellingen in de kinderopvang wordt op bijeenkomsten voor ouders verteld over het plezier en belang van voorlezen

Moerdijk In Moerdijk wordt door de bibliotheek een programma uitgevoerd in het kader van de Voor- en Vroegschoolse Educatie Doel is om de kinderen met een (taal)achterstand te stimuleren zodat ze met een zo klein mogelijke achterstand naar het basisonderwijs gaan Iedere kinderopvangorganisatie doet hier aan mee Hiermee wordt een groot gedeelte van de kinderen in de leeftijd tot 0-4 jaar bereikt Bibliotheek op school PO (Primair Onderwijs) In het programma de Bibliotheek op school werken bibliotheken en scholen structureel samen aan de taalontwikkeling leesbevordering en mediawijsheid van kinderen De bibliotheek maakt afspraken met het onderwijs over de uitvoering van het programma De basis voor samenwerking is het beleid van de school De jaarlijkse doelen bepaalt men samen op basis van gemonitorde resultaten en de jaarlijkse activiteiten worden vastgelegd in een lees- en mediaplan Het volgen van de cursus Open boek door leerkrachten helpt bij het vormgeven van het beleid Met de Bibliotheek op school gaan school en bibliotheek een meerjarige samenwerking aan rondom lezen en mediawijsheid De effecten van de inzet worden jaarlijks door de landelijke monitor gevolgd Deze samenwerking is geborgd in het beleid van zowel school als bibliotheek Een actuele en gevarieerde collectie in de school zorgt voor verrijking van het leesonderwijs Vanuit de bibliotheek ondersteunt een professionele leesconsulent de leescooumlrdinator en het team van de school Daarnaast helpt een digitaal portaal de school bij het zoeken en registreren van boeken het stimuleren van lezen het bijhouden van de leeshistorie en het vinden van betrouwbare informatie Roosendaal De uitrol van lsquode Bibliotheek op schoolrsquo in Roosendaal vordert volgens planning Na de eerste 8 scholen zijn in 2016 de volgende 7 scholen aangesloten de Linde de Klimroos Klaverweide Lavoor de Stappen Baayaert en Talent

34

Basisscholen de Vondel en Wending hebben nu ook een vaste leesconsulent van Bibliotheek VANnU Ruim de helft van de scholen is inmiddels aangesloten In Wouw is samen met scholen de Stappen en Baayaert hard gewerkt om een inspirerende leesomgeving voor de kinderen van de scholen te maken Na sluiting van het servicepunt is de collectie voor de kinderen binnen de school toegankelijk geworden Een voorbeeld van een inspirerende leesomgeving is te vinden op basisschool de Klimroos Deze school heeft ook een Facebookpagina gemaakt om de schoolbieb te promoten httpswwwfacebookcomHieperdeBieb Tijdens de Kinderboekenweek zijn er 41 klassen van de Roosendaals scholen op bezoek geweest Ze namen deel aan het programma lsquoleeselixerrsquo Een speciale drank waarin kinderen hun leesvoorkeur konden mixen en zo genoeg leeshonger en leesvoer zouden hebben tot ze oma en opa waren Moerdijk Alle 22 scholen in de gemeente Moerdijk kunnen gebruik maken van leesbevorderingsprojecten in samenwerking met een leesconsulent van de bibliotheek Dit wordt gedaan in samenhang met de actuele en inspirerende boekencollectie die de scholen jaarlijks van de bibliotheek ontvangen Een voorbeeld van deze samenwerking is het project lsquoTheaterlezenrsquo dat is uitgevoerd op basisschool de Boemerang Basisscholen komen diverse keren per jaar voor groepsbezoeken naar de bibliotheek Halderberge Er is nog geen structurele samenwerking met de scholen Wel hebben een aantal scholen belangstelling voor lsquode Bibliotheek op schoolrsquo Twee leerkrachten van basisschool rsquot Bossche Hart uit Bosschenhoofd hebben de cursus Open Boek gevolgd een bouwsteen van het project Op

basis daarvan worden er jaarlijks een aantal leesbevorderingsprojecten uitgevoerd in deze school Basisschool de Schittering maakt gebruik van de mogelijkheid voor het doen van groepsbezoeken in vestiging Oudenbosch De gesprekken met de wethouder over het aanbod voor de jeugd in de toekomst in de gemeente Halderberge zijn in volle gang Rucphen Met alle 7 scholen in Rucphen zijn gesprekken gevoerd over de invoering van lsquode Bibliotheek op schoolrsquo Op basisschool Vinkenbos was door de leerkrachten de cursus Open Boek al gevolgd en was een up-to-date leesplan aanwezig Hier is gestart met uitvoering van het activiteitenplan en invoering van de Monitor Op basisschool Martinus in Rucphen zijn 3 leerkrachten gestart met de cursus Open Boek deze school heeft de doelen al bepaald De andere scholen zijn in diverse stadia van uitrol van de samenwerking Zundert Met de scholen in Zundert zijn gesprekken gevoerd om te komen tot een basisvoorziening volgens de aanpak lsquode Bibliotheek op schoolrsquo Op basis hiervan is een plan gemaakt wat nog niet helemaal tot overeenstemming heeft geleid Daarom worden de gesprekken in 2017 voorgezet (zie verder 25 Ontwikkelingen per gemeenten) Bibliotheek op school VO (Voortgezet Onderwijs) De succesvolle aanpak van de Bibliotheek op school in het basisonderwijs is aanleiding geweest om het programma uit te breiden naar het voortgezet onderwijs (VO) allereerst naar het vmbo Die uitbreiding biedt de bibliotheken een strategische aanpak voor structureel samenwerken met het voortgezet onderwijs De pijlers zijn collectie lezen en mediawijsheid Iedere pijler heeft een keuzemenu bestaande uit een aantal bouwstenen die oa voortkomen uit bestaande Bibliotheekprojecten oa Biebsearch Leeskr8 en 4You

35

De Bibliotheek op School Het Da Vinci College (Roosendaal) en Bibliotheek VANnU hebben in schooljaar 2015-2016 gebruik gemaakt van de Stimuleringsregeling van Kunst van Lezen tbv de Bibliotheek op School Halverwege het schooljaar 2016 liep deze regeling af Tijdens dit schooljaar hebben school en bibliotheek gewerkt aan het creeumlren van de voorwaarden en er is een leesplan geschreven waarin een stevige basis is gelegd voor een meerjarenplan De onderstaande activiteiten zijn concreet uitgevoerd

Studiemiddag voor docenten Iedere docent taaldocent

Training voor docenten Lezen in het vmbo werkt

Boekencollectie (in de vorm van boekenkisten 303 boeken)

Campagne Nederland Leest Lydia Rood

Vrij lezen in de klas zowel in het vmbo als in het praktijkonderwijs experimenteren docenten met de boekenkisten en vrij lezen

Vakoverstijgend voorlezen oa techniekdocenten en biologiedocenten lezen voor ook in de bovenbouw

VANnU is in gesprek met de school over een vervolg Het Markland college in Zevenbergen maakt al een paar jaar gebruik van Biebsearch Dit is een voorloper van Bibliotheek op School In 2016 hebben in een werkgroep gesprekken plaatsgevonden ter voorbereiding van het programma de Bibliotheek op School In 2017 gaat daadwerkelijk gewerkt worden aan het taal- en leesbeleid en het omzetten van Biebsearch in de Bibliotheek op school Twee docenten van het Markland hebben deelgenomen aan de training Lezen in het vmbo werkt op het Da Vinci college Brugklassers van het Marklandcollege komen regelmatig op groepsbezoek in de bibliotheek

Diverse activiteiten Voor middelbare scholieren worden diverse activiteiten georganiseerd waar VANnU een rol in speelt Een van de activiteiten is het Cultuurfestival Artisjok 2016 voor havo en vwo 4 VO In Roosendaal is de organisatie in handen van de Cultuurcompaan Het thema van dit jaar was Beyond Borders VANNU heeft de samenwerking gezocht met De Witte Roos en boekhandel Het verboden Rijk waardoor de mogelijkheid ontstond om groots uit te pakken en goed aan te sluiten bij het thema In februari hebben 14 schoolfinalisten van 7 scholen (2 per school) deelgenomen aan de voorleeswedstijd Read2me In deze wedstrijd worden leerlingen aangespoord goede jeugdboeken voor te lezen Leerlingen lezen voornamelijk voor uit boeken van de Jonge Jury Een leerling van het Jan Tin Bergen College heeft de Roosendaalse finale gewonnen Tot slot scholen zien de waarde van abonnementen en schoolpassen Ook worden regelmatig projectcollecties afgenomen en vinden er klassenbezoeken en schrijversbezoeken plaats Abonnementen School schoolabonnementen Collectieve

schoolpassen

Da Vinci College

Gertrudis College I 216

Jan Tinbergen College I

Markland College Oudenbosch I

Markland College (Zevenbergen)

II 269

Norbertus College II 211

Munnikenheide college I

Mencia Sandrode I

36

27 Aanpak laaggeletterdheid Laaggeletterdheid is een maatschappelijk probleem waar vaak nog een taboe op rust Ongeveer 13 miljoen inwoners van Nederland tussen de 16 en 65 jaar is laaggeletterd Ze hebben moeite met lezen schrijven en communiceren in het Nederlands En dat terwijl taal steeds belangrijker wordt om zelfstandig te kunnen participeren Denk aan het gebruiken van websites van overheden en bedrijven aan internetbankieren of een sollicitatiebrief schrijven of aan langer zelfstandig kunnen wonen Maar denk ook aan het begrijpen van veiligheidsinstructies op het werk of bijsluiters van medicijnen

Vanuit de Rijksoverheid is daarom gestart met het actieprogramma lsquoTel mee met Taalrsquo[1] In dat programma zetten de ministeries van OCW SZW en VWS samen in op participatie taal als middel om mee te kunnen doen in de maatschappij en op het werk In Tel mee met Taal zijn de preventieve aanpak (het voorkomen van taalachterstand) en de curatieve aanpak (het bestrijden van laaggeletterdheid via scholing) voor het eerst in eacuteeacuten overkoepelend actieprogramma samengebracht Daarbij speelt de regionale netwerkaanpak een belangrijke rol De combinatie van de curatieve en preventieve aanpak van laaggeletterdheid sluit aan bij de opdracht van de bibliotheek bij te dragen aan geletterdheid in brede zin voor jong en oud De bibliotheek heeft al taalaanbod gericht op jonge kinderen (bijvoorbeeld Boekstart) en volwassenen (bijvoorbeeld via taalcoaches lees- en schrijfclubs) Ook opereert de bibliotheek in een lokale maatschappelijke context in contacten met burgers gemeenten onderwijs lokale bedrijven en maatschappelijke organisaties Dit maakt dat de bibliotheek een unieke positie inneemt en in potentie een belangrijke verbindende schakel kan vormen binnen de regionale aanpak van laaggeletterdheid

[1]

httpswwwtaalvoorhetlevennl

In september 2014 is het convenant Taal voor het Leven West- Brabant ondertekend Een samenwerkingsverband tussen ROC Kellebeek VWS ATEA UWV Cubiss St Lezen amp Schrijven en de bibliotheken in West- Brabant om een bijdrage te leveren aan het terugdringen van laaggeletterdheid Inmiddels zijn er zorsquon 30 organisaties aangesloten ook organisaties uit de zorg- en welzijnssector De aanpak van laaggeletterdheid kan niet los worden gezien van maatregelen om taalachterstanden en laaggeletterdheid te voorkomen zoals leesbevordering Daarom is het beleid gericht op leesbevordering en leesplezier een waardevolle aanvulling op het reguliere taalonderwijs en is dit onderdeel van het actieprogramma lsquoTel mee met Taalrsquo Wat doet VANnU VANnU biedt een basisaanbod waarin collectie taalpunten en het taalnetwerk en activiteiten in de Week van de Alfabetisering opgenomen zijn Daarnaast worden bovenop dit basisaanbod trajecten aangeboden in het kader van de uitvoer WEB In 2016 heeft Taal voor het Leven West-Brabant voor het tweede jaar op rij WEB-gelden ontvangen tbv het versterken van werkenden en werkzoekenden In onderstaand overzicht is het basisaanbod opgenomen onder het kopje Activering daarna volgen de trajecten in het kader van WEB Activering basisaanbod

Collectie VANnU heeft een speciale Makkelijk Lezen-collectie voor mensen die moeite hebben met lezen en schrijven Bij de samenstelling van de collectie heeft de bibliotheek gelet op de bruikbaarheid ervan voor de ontwikkeling van taalvaardigheid en maatschappijorieumlntatie De collectie bestaat uit leesboeken op verschillende leesniveaus taalcursussen en informatieve boeken en alle informatie is in eenvoudig Nederlands

37

Taalpunten In 2016 heeft VANnU samen met haar netwerkpartners twee taalpunten opgezet eacuteeacuten loket dat burgers overzicht biedt van het informele formele en non-formele scholingsaanbod op het gebied van taal en digitale vaardigheden in de regio Naast de doorverwijsfunctie bieden de Taalpunten ook laagdrempelige trainingen Aan de hand van een intake wordt de scholingsbehoefte van de deelnemer in kaart gebracht en kan er bijvoorbeeld een training Klik amp Tik worden gedaan Het eerste Taalpunt opende in maart 2016 in de wijk Kalsdonk in Roosendaal en de tweede is op 31 maart in de bibliotheek Zevenbergen feestelijk geopend Na opening van de Taalpunten is er voortdurend aanloop van mensen met taalvragen In 2016 zijn er 34 mensen geholpen enof doorverwezen in Kalsdonk In het taalpunt in Zevenbergen zijn in 2016 totaal 14 mensen geholpen met hun taalvraag

Activering Deelnemers Opmerkingen

Roosendaal 31 Klik amp Tik basis

Taalpunt Kalsdonk (RSD) 34 Intakes

Moerdijk 17 Klik amp Tik basis

Taalpunt Moerdijk 14 Intakes

Halderberge 11 Klik amp Tik basis

Rucphen 9 Klik amp Tik basis

Zundert 7 Klik amp Tik basis

Training herkennen amp doorverwijzen

15 Gezondheidsplein

Kalsdonk

138

Trainingen Op 20 september heeft VANnU aan de partners van het Gezondheidsplein in Kalsdonk een training Herkennen en motiveren laaggeletterden

gegeven

Week van de alfabetisering Samen met haar partners in het West Brabantse Taal voor het Leven organiseerde Bibliotheek VANnU een Lagerhuisdebat tijdens de Week van de Alfabetisering In dit interactieve debat ging men op zoek naar de formule om slim samen te werken eacuteeacuten doel maar met een verschillende motivatie belang of uitgangspunt Wanneer is de samenwerking slim en daarmee effectief Het debat vond plaats in Etten Leur De landelijke week van de alfabetisering viel dit jaar samen met de start van het nieuwe Taaljaar 2016-2017 Samen met de gemeente Moerdijk heeft de bibliotheek een informatieve en interactieve bijeenkomst georganiseerd (5 september 2016) waarin verteld werd over de aanpak van laaggeletterdheid Wethouder Thomas Zwiers gaf het belang van de aandacht voor laaggeletterdheid aan in het bijzonder voor werknemers Daarnaast werd stilgestaan bij het aanbod aan taalactiviteiten in het schooljaar 2016-2017 en het taalnetwerk in de regio Bijzondere aandacht was er voor de rol van vrijwilligers in de taaltrajecten Zonder vrijwilligers is een groot aantal taalactiviteiten niet uit te voeren Taalnetwerk In het Taalnetwerk zijn lokale taalbieders en ndashprojecten vertegenwoordigd zoals Humanitas Vluchtelingenwerk de VoorleesExpress ROC Kellebeek WijZijn Traverse en de STA teams Het netwerk komt onder voorzitterschap van VANnU 2 tot 3 maal per jaar samen om kennis te delen en samen te werken In 2016 heeft dat geleid tot het opstellen van een Taalkaart van Roosendaal (welke aanbieders bieden welke trainingen aan tegen welke voorwaarden) De Taalkaart is inmiddels door de deelnemers in gebruik genomen Verder wordt er veel aandacht besteed aan het werven van taalvrijwilligers VANnU Humanitas Vluchtelingenwerk en WijZijn Traverse bundelden de krachten om via uitingen in de media taalvrijwilligers te werven Dat leidde tot een goed bezochte informatiemiddag op 9 december waar zorsquon 50 geiumlnteresseerden zich meldden

38

Activering WEB trajecten Taaloefengroepen In Rucphen en in Roosendaal organiseert de Bibliotheek VANnU wekelijks taaloefengroepen voor medewerkers van de WVS De werkleiding van de WVS geeft aan dat zij zien dat hun medewerkers echt veranderen sinds zij aan de taaloefengroep zijn begonnen De persoonlijke benadering en begeleiding van de taalvrijwilligers zorgt ervoor dat de cursisten meer zelfvertrouwen krijgen en verrast worden in hun eigen kunnen In totaal hebben in de vijf gemeenten 36 personen deelgenomen Klik amp Tik cursussen Voor alle mensen die moeite hebben om hun weg te vinden op internet biedt de Bibliotheek op de vijf kernvestigingen de cursus Klik amp Tik aan De cursisten worden begeleid door vrijwilligers In 2016 hebben 40 cursisten de cursus met succes afgerond en hiermee hun zelfredzaamheid vergroot Taal amp Arbeidsmarkt Walk amp Talk en Werkmap Walk amp Talk Vanaf oktober organiseert Bibliotheek VANnU maandelijks op elke derde maandag van de maand Walk amp Talk deacute koffiepauze voor werkzoekenden Het is een gratis netwerkbijeenkomst voor en door werkzoekenden In een ongedwongen sfeer maakt men in Bibliotheek VANnU kennis met elkaar krijgt men tips van een professional enof hoort men ervaringen van (ex-)werkzoekenden In 2016 waren de themarsquos Netwerken hoe doe je dat (oktober) Hoe maak je een goed basis CV (november) en Werken in Belgieuml (december) In 2016 hebben 62 belangstellenden deelgenomen aan de bijeenkomsten

Werkmap De dienstverlening van het UWV verloopt digitaal Laagopgeleide en oudere werkzoekenden hebben vaak moeite met het aanvragen van een DigiD en het omgaan met de digitale werkmap van het UWV In 2016 hebben 32 deelnemers een training gevolgd om hun vaardigheden op dit gebied te verbeteren

Monitoring In januari 2017 verscheen de landelijke Monitor Digitale Vaardigheden 2015-2016 uitgevoerd door Next Value in opdracht van de Koninklijke Bibliotheek In deze monitor waar VANnU aan meegewerkt heeft wordt gekeken naar de resultaten van de digitale trajecten en worden deelnemers bevraagd In de algemene conclusies en aanbevelingen worden de volgende zaken aangegeven en door VANnU opgepakt 1 Zoek samenwerking met doorverwijzers VANnU heeft dit geborgd op regionaal niveau door Taal voor het Leven West-Brabant en lokaal via het Taalnetwerk Werk met vrijwilligers VANnU werkt sinds 2014 met taalvrijwilligers zij worden getraind door ROC Kellebeek enof St Lezen en Schrijven 2 Voorkom een te vrijblijvende leeromgeving door actief samen te werken met bijvoorbeeld de WVS worden deelnemers gestimuleerd om actief deel te nemen 3 Probeer maatwerk te bieden en verwijs door naar vervolgtrajecten sinds 2016 worden in de Taalpunten intakes afgenomen door taaldocenten van ROC Kellebeek daarmee wordt de doorverwijzing nog meer maatwerk Ten slotte werd de deelnemers gevraagd naar hun tevredenheid over de trainingen 37 deelnemers hebben meegewerkt aan de monitor Door de samenwerking met ROC Kellebeek in 2016 verder vorm te geven is er meer aandacht gekomen voor deskundigheidsbevordering van de taalvrijwilliger en is de doorstroom van deelnemers toegenomen Daarmee wint de West-Brabantse aanpak aan duurzaamheid

39

28 Werkzaamheden Marktplaats Cultuureducatie 2016 Bibliotheek VANnU is verantwoordelijk voor de Marktplaats Cultuureducatie in de gemeenten Halderberge en Moerdijk De doelstelling van de Marktplaats is Een netwerk en samenwerking tussen aanbieders van cultuur en het onderwijs creeumlren zodat de jeugd meer in aanraking komt met kunst en cultuur en zich daardoor beter kan ontwikkelen De cooumlrdinator Marktplaats Cultuureducatie heeft in 2016 de volgende taken uitgevoerd

inventariseren van de vraag op het gebied van cultuureducatie van het onderwijs (PO en VO)

inventariseren van de vraag op het gebied van cultuureducatie voor en naschoolse opvang inventariseren van de mogelijkheden van de culturele aanbieders

culturele aanbieders meenemen in de lsquotaalrsquo van het onderwijs

het uitbreiden en verstevigen van het lokaal cultuur-educatief netwerk

samenwerken met de intermediairs van regiorsquos West Brabant

afstemmen van vraag en aanbod Het Kunstmenu wordt afgenomen door alle Halderbergse scholen en elf scholen uit de gemeente Moerdijk Het wordt aangeboden in samenwerking met CultuurCompaan (gemeente Roosendaal) en bestaat uit activiteiten van lokale (professionele aanbieders uit de gemeente) regionale (professionele aanbieders uit de provincie) en landelijke culturele instellingen De leerlingen maken op deze manier kennis met de drie domeinen van Cultuureducatie (in huis met de culturele omgeving en uit de grote wereld) Verder nemen de scholen deel aan diverse naschoolse activiteiten (verlengde schooldag) en vinden er diverse losse culturele projecten op de scholen plaats

De cooumlrdinator ondersteunt culturele instellingen kunstenaars en het onderwijs mbt actuele ontwikkelingen op het gebied van cultuureducatie Zij organiseert netwerkbijeenkomsten voor de interne cultuurcooumlrdinatoren (ICCrsquoers) biedt scholing aan en geeft de ICC cursus in West- Brabant Daarnaast worden er cursussen aangeboden voor culturele aanbieders zodat ook zij meegaan in de huidige ontwikkelingen op het gebied van cultuureducatie De cooumlrdinator cultuureducatie is tevens intermediair voor de scholen mbt de rijksregeling Cultuureducatie met Kwaliteit (2013 ndash 2016) een opdracht die middels de Cultuurloper wordt uitgevoerd Hierbij wordt nauw samengewerkt met de Provinciale instelling Kunstbalie Aan de regeling nemen 5 scholen uit de gemeente Halerberge en 7 scholen uit de gemeente Moerdijk deel VANnU werkt regionaal en dat vertaalt zich ook in de Marktplaats Cultuureducatie waar het onderhouden van contacten met andere marktplaatsen en buurgemeenten vanzelfsprekend is De cooumlrdinator neemt deel aan het zogenaamde Regionaal Overleg Marktplaatsen (ROM) en een Provinciaal Overleg Het doel is om gezamenlijke activiteiten voor de regio West- Brabant te organiseren Er wordt samengewerkt met de cooumlrdinator Brede Scholen en cooumlrdinator Sport van beide gemeenten Ook vindt er steeds meer samenwerking plaats met de schoolbesturen Stichting Openbaar Onderwijs West-Brabant is een bovenschools traject gestart op het gebied van cultuureducatie met oa de intermediairs van de gemeente Roosendaal en HalderbergeMoerdijk Tot slot neemt de cooumlrdinator zitting in de werkgroep Cultuurmaand (septemberoktober) van de gemeente Halderberge Zij richt zich vooral op de activiteiten voor het onderwijs

40

29 Personeel en Organisatie

Per 31-12-2016 heeft VANnU 3885 FTE in dienst In totaal gaat het om 74 medewerkers De groei in ftersquos (145) heeft met name te maken met de uitrol dBoS en toename van leesconsulenten waarover eerder in dit verslag is gesproken In de Frontoffice is het aantal uren door oa sluiting van servicepunten in de gemeente Zundert en aanpassingen van het servicepunt in Wouw afgenomen

De leeftijdsopbouw van de medewerkers Van alle medewerkers bij VANnU is 95 jonger dan 40 jaar Het percentage medewerkers tussen de 40 en 50 jaar is 135 54 van de medewerkers is tussen de 50 en 60 jaar en het percentage 60+ is 23 VANnU heeft tov de landelijke leeftijdsopbouw een hoger percentage 50 plussers Dat betekent dat er goed moet worden nagedacht over de instroom van jongere medewerkers om de uitstroom voor de komende jaren op te kunnen vangen Dat is een lastig vraagstuk omdat bij een reorganisatie de jongere medewerkers vaak degenen zijn die door middel van afspiegeling moeten vertrekken Het komend jaar zal dit onderwerp opnieuw op de agenda staan van directie en OR omdat het vraagt om een

visie over hoe het toekomstig personeelsbestand eruit moet komen zien en hoe de organisatie zich daarop kan voorbereiden

Personeelsverloop in- door- en uitstroom In totaal zijn er in 2016 acht medewerkers ingestroomd waarvan

projectmedewerker vernieuwing netwerk

1 cooumlrdinator Frontoffice

1 controller

1 medewerker communicatie

2 leesconsulenten 4-12

2 ondersteuners leesconsulenten

stagiaire19 Daarnaast zijn er zes medewerkers uit dienst getreden waarvan

1 ondersteuner leesconsulenten

3 opruimhulpen

2 informatiemedewerkers

19

De stagiaire is in augustus voor een aantal uur als medewerker communicatie aangesteld

0 10 20 30 40 50

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

totale FTE

totale FTE

0

10

20

30

40

50

60

15-30 30-40 40-50 50-60 60+

pe

rce

nta

ge

Leeftijdsopbouw in percentages

VANnU

st Bibliotheekwerk

landelijk

41

Jubilea In 2016 waren er twee jubilarissen Een medewerker was 40 jaar in dienst en een 25 jaar in dienst bij VANnU

Ziekteverzuim Het gemiddelde verzuimpercentage in 2016 bedroeg 32 De ziekte frequentie is 09 Het ziekteverzuim is ten opzichte van 2015 gedaald (587) Onderstaande grafiek toont het verzuimverloop in 2016 Duidelijk is dat het verzuimcijfer vooral wordt beiumlnvloed door een aantal langdurig zieken Het ziekteverzuim is in lijn met de landelijke trend 20 Ziekteverzuim 2016

20

CBS statline cultuur sport en recreatie geeft over de eerste drie kwartalen van 2016 een gemiddeld percentage aan van 32

Scholing VANnU vindt het belangrijk om haar medewerkers zo goed mogelijk voor te bereiden op het bibliotheekwerk van de toekomst In de strategische koers 2016-2018 staan de kernkwaliteiten collectioneren programmeren en netwerken centraal Om medewerkers de kans te geven deze competenties verder te ontwikkelen heeft VANnU in 2016 verschillende stappen gezet In het fusieproces is afgesproken dat er in de front office toegewerkt zou worden naar minder functies De functie van medewerker klantenservice is komen te vervallen en alle medewerkers die het betrof zijn opgeleid tot informatiemedewerker Een groep van 16 medewerkers heeft een opleidingstraject van 6 maanden doorlopen wat leidde tot een certificaat voor iedereen en een benoeming tot informatiemedewerker Alle front office medewerkers hebben in de zomer een training gevolgd over de digitale diensten van VANnU Hierbij kwam het gebruik van de e-books aan de orde en uitleg en gebruik van de verschillende bibliotheek apps digitale bibliotheek bronnen Daarnaast is er extra toelichting gegeven op het gebruik van Bicat het bibliotheekinformatiesysteem Na afloop van de training waren de medewerkers op de hoogte van het volledige aanbod en beter in staat om gebruikers te informeren en vragen te beantwoorden over het brede aanbod van digitale diensten

In 2016 is door alle medewerkers verder gewerkt in de themagroepen om de kerncompetenties concreet gestalte te geven Een doel in 2016 was ook om de medewerkers uit ZundertRucphen aan te laten sluiten bij deze manier van werken Opgemerkt moet worden dat hier in 2017 nog een aantal stappen in gezet moet worden De themagroepen biedt medewerkers de mogelijkheid om het netwerken het vormen van themacollecties en het bedenken van een bijpassend programma uit te proberen te oefenen en hiervan te leren In de praktijk blijkt dit meer of minder goed te slagen afhankelijk van het thema

0

20

40

60

80

100

120

140

160

180

verzuim kort0-7 dagen

verzuimmiddellang 8-

42 dagen

verzuim lang43-365 dagen

aantal ziektedagen

aantal medewerkers

42

Een aantal themagroepen heeft in 2016 tastbare resultaten weggezet Zo is er een pop-up bieb in winkelcentrum De Roselaar verschenen een pop-up in de basiliek in Oudenbosch zijn er verschillende voorleesactiviteiten geweest door het hele werkgebied zijn er contacten gelegd en presentaties geweest bij een aantal Alzheimer-cafeacutes en vonden andere activiteiten plaats zoals een Boekenproeverij in Zevenbergen Uiteraard werd er door de themagroepen ook aandacht besteed aan de landelijke leesbevorderingscampagnes zoals de (kinder)Boekenweek en Nederland Leest

Inzet vrijwilligers in de branche Stichting BibliotheekWerk is in 2015 door het Centraal Overleg Arbeidsvoorwaarden Openbare Bibliotheken gevraagd een inventarisatie uit te voeren van de inzet van vrijwilligers in de branche Van de 124 ondervraagde bibliotheken geeft 92 procent aan dat zij met vrijwilligers werken In bijna de helft van deze bibliotheken zijn op dit moment meer vrijwilligers werkzaam dan medewerkers met een arbeidsovereenkomst Wel worden zij vaak een beperkt aantal uren per week ingezet Wanneer een bibliotheek niet met vrijwilligers werkt is dit over het algemeen een principieumlle beslissing Over het algemeen voeren vrijwilligers in bibliotheken verschillende taken uit Een belangrijke taak is de bezorging van materialen aan huis Daarnaast worden vrijwilligers ook regelmatig ingezet als gastheer of gastvrouw en ondersteunen ze regelmatig bij de uitvoering van verschillende publieks- en promotieactiviteiten in de bibliotheek Ook zijn er werkzaamheden die minder frequent door vrijwilligers worden opgepakt Dit geldt bijvoorbeeld voor het adviseren over de ontwikkeling van de collectie het plaatsen van de collectie en het presenteren van collectieonderdelen als ondersteuning bij een project of activiteit Ruim driekwart van de bibliotheken met vrijwilligersbeleid heeft beleid vastgesteld over de scholing en begeleiding van vrijwilligers In de praktijk blijkt echter dat er minder vaak concrete initiatieven zijn om vrijwilligers de mogelijkheid te bieden zich verder te ontwikkelen

Als er een initiatief aanwezig is is dit doorgaans gericht op het aanbieden van scholing21 Inzet vrijwilligers VANnU Met het oog op de bezuinigingen en de veranderende rol van bibliotheken vraagt het vrijwilligersbeleid veel tijd en aandacht van directie managers en ondernemingsraad Sinds de fusie in 2015 met de bibliotheek ZundertRucphen heeft VANnU te maken met vrijwilligers in het uitleenproces In Rijsbergen en Rucphen was men gewend te werken met vrijwilligers in de rol van gastvrouw terwijl in het VANnU werkgebied van voacuteoacuter de fusie alleen gebruik werd gemaakt van expert-vrijwilligers (bv voor de speelotheek en voor cursussen zoals Klik en Tik) Met de realisatie van de nieuwe voorziening in Wouw is gekozen voor de inzet van vrijwilligers in de ondersteuning bij het uitlenen De vrijwilligers zorgen voor een opgeruimde ruimte voor een prettige ontvangst en ondersteunen in het gebruik van de zelfservice-apparatuur In 2016 is veel aandacht geweest voor de wijze waarop de vrijwilligers ingezet worden in de organisatie en de gesprekken over dit onderwerp zullen ook in 2017 voortgezet worden Uiteraard speelt de OR hierin een belangrijke en verbindende rol In 2016 werden ook de voorbereidingen getroffen voor een pilot in Rijsbergen die in januari 2017 van start gaat Het doel is om de inzet van vrijwilligers in het uitleenproces verder uit te werken de samenwerking tussen de vrijwilliger en de betaalde kracht helder vorm te geven en te beschrijven wat het vakmanschap voor het bibliotheekwerk lsquonieuwe stijlrsquo inhoudt Om kennis en kunde te delen en ervaringen uit te wisselen maakt de cooumlrdinator vrijwilligers deel uit van een (Brabantse) overlegstructuur met andere cooumlrdinatoren De inzet van vrijwilligers is een onderwerp dat in iedere bibliotheek speelt

21

httpswwwbibliotheekwerknlVrijwilligers_in_de_bibliotheekpdf

43

210 Ontwikkelingen in de openbare bibliotheek Samenwerking Bibliotheek VANnU werkt in alle gemeenten samen met partners op het gebied van zorg en welzijn (CJG) voorschoolse voorzieningen (kinderopvang en peuterspeelzalen) educatie (basis- en voortgezet onderwijs) laaggeletterdheid (bibliotheken West-Brabant ROC UWV en WVS) en cultuur (diverse instellingen zoals musea schouwburg en archief of organisaties zoals Stichting Cultuur Moerdijk) Bovenlokaal wordt er samengewerkt in de Brabantse Netwerkbibliotheek (BNB) Dit is een samenwerkingsverband tussen de 19 Brabantse basisbibliotheken en Cubiss Cubiss is een Provinciale Ondersteuningsinstelling (POI) en heeft een rechtstreekse subsidierelatie met de provincie Noord-Brabant Een essentieel doel van de BNB is het creeumlren van een goed toegankelijk netwerk Een plek waar ideeeumln floreren waar informatie en ervaringen worden uitgewisseld en waar kennis wordt gedeeld zodat de gebruikers en de partners van de Brabantse bibliotheken optimaal worden bediend Niet alleen nu maar ook in de toekomst De hoofddoelstelling van de BNB is het stimuleren van de Brabantse kennisinfrastructuur door vanuit de bibliotheekfunctie bij te dragen aan een goed ingerichte publieke informatievoorziening (httpwwwbnbibliotheeknl) Het samenwerkingsverband heeft een gezamenlijk beleidsplan vastgesteld en voert de provinciale projecten mede onder die vlag uit Branche De branchevereniging van en voor de openbare bibliotheken is de Vereniging van Openbare Bibliotheken (wwwdebibliothekennl) Tot slot is er nog de Stichting Certificering Openbare Bibliotheken Deze stichting ontwikkelt en bewaakt kwaliteitsnormen en toetst de kwaliteit van bibliotheekorganisaties aan deze normen door middel van audits (wwwbibliotheekcertificaatnl)

De overheden De overheid is op drie niveaus betrokken bij de basisbibliotheek op gemeentelijk provinciaal en landelijk niveau Gemeente De gemeente is de primaire opdrachtgever van de basisbibliotheek Zij verleent VANnU subsidie Binnen het gemeentelijk beleidskader dat gebaseerd is op eenduidig en samenhangend beleid worden concrete afspraken gemaakt met Bibliotheek VANnU over de te behalen resultaten en prestaties Tussen de gemeenten en Bibliotheek VANnU wordt een tweezijdig contract afgesloten dat nagekomen en geeumlvalueerd moet worden Bibliotheek VANnU ontvangt subsidie op basis van een uitvoeringsovereenkomst op basis van de Algemene Wet Bestuursrecht (AwB) Uitgangspunt is dat wordt gestuurd op inhoud en dat wederzijds afspraken worden gemaakt tussen de gemeente en Bibliotheek VANnU De basis van deze afspraken is

1 De beleidsdoelen die de gemeente nastreeft 2 De diensten en producten die Bibliotheek VANnU levert om aan

die beleidsdoelen te voldoen of een bijdrage te leveren 3 Duidelijke beoordelingscriteria op basis waarvan de prestaties en

(eventuele) resultaten worden beoordeeld en de subsidierelatie wordt afgerekend

Provincie In opdracht van de provincie Noord-Brabant werkt Cubiss samen met de Brabantse bibliotheken aan programmas voor bibliotheekvernieuwing Het werkplan van Cubiss bestaat de komende jaren uit vier projecten

1 Bieb Lab (voorheen Innovatie van de bibliotheekfuncties) 2 Innovatie van de educatieve functie 3 Versterken taalvaardigheid 4 Vergroten mediawijsheid

44

De eerste twee projecten zijn gerelateerd aan de wettelijke taak zoals die is vastgelegd in de Wsob Cubiss voert deze opdracht uit in zeer nauw overleg met de Brabantse bibliotheken De twee andere projecten zijn de uitwerking van een aanvullende provinciale opdracht aan Cubiss Naast bibliotheken zijn ook organisaties binnen het sociale domein en het onderwijs hierbij betrokken als partner Rijk De rijksoverheid is verantwoordelijk voor het functioneren van de openbare bibliotheken als stelsel met als aandachtspunten een vergroting van de doelmatigheid samenhang kwaliteit en pluriformiteit van het stelsel openbaar bibliotheekwerk De Wet stelsel openbare bibliotheekvoorzieningen (Wsob) kortweg de Bibliotheekwet is vanaf 1 januari 2015 van kracht De bibliotheekwet regelt de digitalisering van de openbare bibliotheek en zorgt voor structurele financiering daarvan door de Rijksoverheid In deze wet is vastgelegd dat iedere Nederlander toegang moet hebben tot een openbare bibliotheek zowel in fysieke als digitale vorm Ook zijn de vijf functies en voorwaarden vastgelegd waaraan een openbare bibliotheek moet voldoen (zie ook inleiding jaarverslag) De Koninklijke Bibliotheek (KB) heeft onder de Wsob een regierol gekregen binnen het netwerk van openbare bibliotheekvoorzieningen en de verantwoordelijkheid voor de landelijke digitale bibliotheek en Aangepast Lezen Het KB-beleidsplan 2015-2018 lsquoDe kracht van het netwerkrsquo formuleert de ambities van de KB in breed verband met twee strategische prioriteiten

1 Realiseren van de nationale digitale bibliotheek 2 Het versterken van de nationale en internationale samenwerking

Met de nationale digitale bibliotheek neemt de KB het voortouw in het uitbouwen van de rol en betekenis van de bibliotheek in het digitale domein De landelijke digitale infrastructuur zorgt voor de componenten waarmee alle openbare bibliotheekvoorzieningen deelnemen en gebruikmaken van de diensten van de digitale bibliotheek

Het versterken van de nationale samenwerking is gericht op het verbreden van de betekenis van de bibliotheek In samenspraak met de bibliotheken zelf de provinciale service organisaties de VOB en andere partners geeft de KB invulling aan de stelseltaken regie en advies faciliterende en cooumlrdinerende taken en de aansturing van grootschalige programmarsquos en projecten voor het hele bibliotheekstelsel Onttrekking Gemeentefonds voor aanschaf e-content Vanaf 2015 is het Rijk verantwoordelijk voor de financiering van de centrale aanschaf van e-content voor de openbare bibliotheken Daarvoor onttrekt het Rijk een bedrag aan het Gemeentefonds Dit bedrag stelt de minister van OCampW ter beschikking aan de KB voor de inkoop van e-content De KB koopt vervolgens in op voordracht van de openbare bibliotheken begrensd door het financieumlle kader van het ter beschikking gestelde bedrag Tot 1-1-2015 dragen bibliotheken een bedrag per inwoner af aan de VOB voor de inkoop van e-content het zogenaamde omslaggeld Voor 2014 was dat euro 035 per inwoner Het groeipad en de hoogte van de uitname worden formeel vastgesteld in een overleg tussen diverse ministeries en de VNG Gekozen is voor een scenario van relatieve groei Onttrekking gemeentefonds e-content en consequenties

jaar Bedrag per inwoner Totale uitname VANNU22

2014 035 euro 65456

2015 047 euro 87898

2016 055 euro 102859

2017 063 euro 117821

2018 073 euro 136522

De vijf gemeenten van VANnU gaan verschillend met de uitname om De gemeente Moerdijk houdt het bedrag in van de subsidie de gemeente Halderberge deels en de andere drie gemeenten niet

22

Aantal inwoners op basis van gegevens 2016 187017

45

Digitaal abonnement Per 1 januari 2016 heeft de Koninklijke Bibliotheek een lidmaatschapsvorm toegevoegd aan de bestaande lidmaatschapsvormen van de openbare bibliotheken namelijk de mogelijkheid om gebruik te maken van enkel de digitale voorziening Voor dit lidmaatschap is een tarief vastgesteld van 42 euro per jaar Het aanbod van deze lidmaatschapsvorm en ndashtarief is een stap in de ontwikkeling van het publieke aanbod die past binnen de verdere ontwikkeling van de toegang tot digitale werken in het algemeen De Koninklijke Bibliotheek blijft in gesprek met zowel de openbare bibliotheken als de aanbieders van digitale content om een optimaal aanbod voor de klant te realiseren dat in lijn is met de publieke waarden van de openbare bibliotheek Primair gaat het om het aanbod e-books waarvoor licenties zijn afgesloten met individuele uitgevers secundair gaat het om andere content types (audio databanken etc) Omdat het gebruik van e-books in Nederland nog in ontwikkeling is zowel in relatie tot openbare bibliotheken als in relatie tot het commercieumlle - en ook het illegale - aanbod is de introductie van een digitaal lidmaatschap van de openbare bibliotheek niet een eindpunt in de positionering van het publieke aanbod in dit domein De KB stelt daarom een gefaseerde ontwikkeling van de tariefstructuur voor die flexibel genoeg is om in te spelen op ontwikkelingen in het netwerk en in de markt De Nationale bibliotheekpas en gastlenen Naast het digitale abonnement loopt ook de ontwikkeling van de nationale bibliotheekpas Het project de Nationale Bibliotheekpas ontwikkelt eacuteeacuten pas die burgers toegang geeft tot alle landelijke en lokale (digitale) diensten Op deze manier krijgen zij makkelijker toegang tot de fysieke collectie van alle bibliotheken in heel Nederland Door de invoering van een nationale bibliotheekpas zijn er in de toekomst voor de klant geen verschillende loketten meer met verschillende voorwaarden en dienstverlening Een ander voordeel is de versterking van het merk en het imago van de bibliotheek bibliotheken treden meer naar buiten als eacuteeacuten

netwerk Tot slot zal er ook sprake zijn van efficiency eacuteeacuten stelsel van voorwaarden en keuzemogelijkheden is veel goedkoper en effectiever Bovendien ontstaat er vanuit de gezamenlijkheid de mogelijkheid om op landelijk niveau te kunnen innoveren In januari is onder het motto - Lezen kun je overal lenen nu ook- gastlenen (landelijk) van start gegaan Met gastlenen kunnen bibliotheekleden ook elders in Nederland lenen Daarvoor is een geldig bibliotheeklidmaatschap nodig met een abonnement dat toegang geeft tot gastlenen Gastlenen is een onderdeel van het VOB-project de nationale bibliotheekpas Gezamenlijke innovatieagenda Op 1 januari 2015 is de Wet stelsel openbare bibliotheekvoorzieningen (Wsob) in werking getreden De Wsob gaat uit van een bibliotheekstelsel waarin de drie overheden nadrukkelijk samen de netwerk- verantwoordelijkheid dragen De minister de provinciebesturen en de gemeentebesturen zijn gezamenlijk verantwoordelijk voor een netwerk van openbare bibliotheekvoorzieningen Dit netwerk van openbare bibliotheekvoorzieningen wordt gevormd door

bull de lokale bibliotheken bull de provinciale ondersteuningsinstellingen (POIrsquos) bull de Koninklijke Bibliotheek (KB) voor wat betreft haar taak tot het

in stand houden van de landelijke digitale bibliotheek De Wsob beschrijft de taken van de deelnemers in het netwerk Bij sommige taken raken de verantwoordelijkheden van de verschillende deelnemers elkaar Dat is bijvoorbeeld het geval bij de innovatietaak23 Omdat de verantwoordelijkheid van de gezamenlijke POIrsquos op het gebied van innovatie enerzijds en de cooumlrdinerende taak van de KB anderzijds sterke raakvlakken hebben is bij het bestuurlijk overleg van OCW IPO en

23

Artikel 16 van de Wsob omschrijft als verantwoordelijkheid voor de gezamenlijke POIrsquos2 lsquode ontwikkeling van innovaties ten behoeve van de lokale bibliotheken in overeenstemming met de Koninklijke Bibliotheek in verband met haar cooumlrdinerende taakrsquo

46

VNG samen met VOB SPN en KB de wens ontstaan te komen tot een Gezamenlijke innovatieagenda De Gezamenlijke innovatieagenda heeft als hoofddoel om de vernieuwingskracht van de bibliotheeksector te versterken om zo toegevoegde waarde te kunnen bieden aan burgers en samenleving in lijn met de vijf functies van de bibliotheek Om dat hoofddoel te kunnen realiseren wordt met deze Gezamenlijke innovatieagenda ingezet op

Het aanbrengen van focus door de innovatiekracht te bundelen op een overzichtelijk aantal prioriteiten die breed worden gedeeld door zowel de netwerkverantwoordelijke overheden als het gelaagde bibliotheeknetwerk

Het op gang brengen van een proces van permanente innovatie op deze prioriteiten

Het geven van helderheid over de concrete rolverdeling tussen partijen ndash passend binnen de kaders van de Wsob ndash zodat optimale samenwerking kan ontstaan bij dit proces van permanente innovatie

Met deze Gezamenlijke innovatieagenda als leidraad kunnen overheden vanuit hun verantwoordelijkheid voor het netwerk van openbare bibliotheekvoorzieningen samen met het bibliotheekveld daadkrachtig invulling geven aan het innovatieproces zowel fysiek als digitaal Digihulp via bibliotheken In februari 2016 startte met de ondertekening van een convenant de samenwerking tussen de Belastingdienst en de Koninklijke bibliotheek Doel is om mensen via de lokale openbare bibliotheek ondersteuning te bieden bij het digitaal zaken doen met de overheid Op termijn kunnen burgers bij de bibliotheek terecht voor inhoudelijke hulp over toeslagen en inkomstenbelasting De komende jaren zullen de meeste bibliotheken belastingspreekuren gaan organiseren Inmiddels is een aantal pilots gestart

211 Een blik vooruit

lsquoDe bieb is een aantrekkelijke ontmoetingsplaats geworden waar jongeren en volwassenen graag komen Ze kunnen boeken lenen maar ook een talencursus volgen met een 3D-printer aan de slag gaan of meedoen aan een debat De bibliotheek heeft zichzelf heruitgevondenrsquo Bovenstaande is een citaat uit een brief naar de Tweede Kamer van minister Jet Bussemaker van Cultuur De aanleiding was de verschijning van de eerste bibliotheekmonitor van de KB Het aantal volwassen leden daalde in 2015 maar het aantal jeugdleden nam toe tot 23 miljoen Zij leenden 38 miljoen boeken blijkt uit de monitor In totaal leenden de 156 bibliotheken 73 miljoen fysieke boeken en 4 miljoen e-books uit De vorige hoofdstukken uit dit jaarverslag geven een goed beeld van wat er allemaal in 2016 is gebeurd Bovenstaande tekst had mijn tekst kunnen zijn Ook bij VANnU stijgen de jeugdleden en daalt het aantal volwassen leden De inspanning om de jeugd te bereiken en lezen en leesplezier te bevorderen loont en daar profiteren kinderen hun leven lang van Op de laatste pagina van dit verslag staat een prachtig overzicht van het aanbod en de dienstverlening van VANnU Afhankelijk van de subsidie en de mogelijkheden om samen te werken en door de inzet van onze medewerkers is door VANnU voor de verschillende gemeenten de afgelopen jaren een aanbod gecreeumlerd Naast de specifieke wensen van de gemeenten is de koers van VANnU daarbij altijd leidend De bezuinigingen in de gemeenten Roosendaal en Zundert kosten veel tijd en energie maar bieden ook kansen voor nieuwe dienstverlening VANnU heeft ook de afgelopen jaren succesvolle of kansrijke programmarsquos of formules van de ene gemeente kunnen implementeren in de andere Op die manier profiteren alle gemeenten van het feit dat men afspraken maakt met dezelfde professionele organisatie

47

Alhoewel deze lokale verschillen kleur geven aan het bibliotheekaanbod is er na jaren van bezuinigingen wel een grens bereikt De gemiddelde bijdrage per inwoner is laag VANnU moet en wil op een goede kwalitatieve manier aan haar 5 kernfuncties invulling geven en voorbereid zijn op de toekomst Dat vraagt om ruimte voor innovatie en om een sterke en stabiele organisatie Daar zijn alle aangesloten gemeenten bij gebaad Het voornemen is om in 2017 met de gemeenten een convenant af te sluiten en daarin een aantal basisafspraken op te nemen over de regionale dienstverlening en de toekomst Een convenant wordt gezien als een manier om in gezamenlijkheid verantwoordelijkheid te nemen voor het bibliotheekwerk van de toekomst De vijf wethouders hebben op het verzoek positief gereageerd Naast deze opdracht is er nog een aantal belangrijke opdrachten voor de komende jaren geformuleerd 24 Een belangrijke die ik in dit hoofdstuk nog kort wil delen is de grote opgave op het gebied van HR Eerder in dit verslag is aangegeven dat de bibliotheek een transitie doormaakt verandert en verbreedt Vragen als Hoe zorgen we dat onze medewerkers voldoende zijn voorbereid en toegerust op de toekomst Hoe zorgen we ervoor dat we talenten binnen de organisatie behouden Hoe realiseren we een goede in- door- en uitstroom en Hoe zien we de rol van de vrijwilligers zijn voor de toekomst van VANnU uiterst relevant VANnU moet haar maatschappelijke meerwaarde tegen een achtergrond van teruglopende subsidies vergroten Dit vraagt om nieuwe focus en keuzes een beweging die momenteel in de hele bibliotheeksector gestalte krijgt Deze ontwikkelingen vragen om een nieuwe inrichting van de organisatie die niet alleen een structuurwijziging is maar die met name ook de kaders biedt voor de rolverdeling en de competenties

24

Zelfevaluatie VANNU voor de certificering

waarop in de organisatie met elkaar en buiten de organisatie met partners wordt samengewerkt Om dit te bereiken is eind 2016 besloten om in 2017 een kwalitatieve reorganisatie door te voeren Een andere opdracht waar VANnU voor staat is hoe VANnU haar ambities kan verwezenlijken en innoveren terwijl de financieumlle middelen (de subsidies daling betalende leden) al jaren afnemen Hoe kunnen extra inkomsten worden gegenereerd en waar liggen kansen

Waar we hard aan hebben gewerkt tov de vorige certificering is dat we meer en beter inzichtelijk maken dat we altijd keuzes maken en stappen zetten in het licht van de stip op de horizon die we hebben geformuleerd in ons meerjarenbeleidsplan We deden dat in het verleden ook maar dat was niet altijd zichtbaar We nemen nu de tijd voor planvorming we leggen meer vast we communiceren beter en zorgvuldiger intern en extern We zijn kritisch op onszelf in de evaluatie leren daarvan voor de toekomst en verbeteren daar waar kan Door het gezamenlijk voorbereiden van de aankomende certificering werden we ons nog meer bewust van waar we vandaan komen en naar op weg zijn Van de successen de uitdagingen en de knelpunten We hebben afstand kunnen nemen van de waan van alledag en de tijd genomen om van een afstand naar de organisatie te kijken Onze ambitie is altijd groot geweest en dat zal zo blijven We zijn ons bewust van het feit dat we zelf de regie moeten houden op de ontwikkeling van de bibliotheek naar de toekomst Dat betekent dat we bedreigingen die op ons afkomen voor zover als kan proberen te keren maar ons vooral willen blijven richten op de kansen En die zijn er genoeg en geven energie VANnU blijft investeren in vernieuwing Dat is voor RvT directeurbestuurder en managers de enige juiste koers Mevrouw FD Assink-Aben directeurbestuurder Bibliotheek VANnU

48

Page 7: Jaarverslag Bibliotheek VANnU 2016 · transparante verantwoording over de wijze waarop het toezicht in 2016 is uitgeoefend. Hier wordt achtereenvolgens verslag gedaan van de samenstelling

7

Governance De Raad van Toezicht voert het interne toezicht uit op Bibliotheek VANnU Integriteit en kwaliteit van het toezicht zijn van belang voor de prestaties van de organisatie Daarom werkt de Raad van Toezicht aan deskundigheidsbevordering en wordt het functioneren van de Raad van Toezicht geeumlvalueerd Er wordt gestreefd naar het zoveel mogelijk volgen van de Code Culturele Diversiteit Er wordt op hoofdlijnen gewerkt volgens de Governance Code Cultuur Dit betekent dat beleid uitvoering en verantwoording behoren tot de verantwoordelijkheid van de directeurbestuurder Het toezicht behoort tot de verantwoordelijkheid van de Raad van Toezicht Daarbij hoort een transparante verantwoording over de wijze waarop het toezicht in 2016 is uitgeoefend Hier wordt achtereenvolgens verslag gedaan van de samenstelling en werkwijze van de Raad van Toezicht zelf en de activiteiten in zijn rol als toezichthouder werkgever en adviseur Samenstelling Raad van Toezicht De Raad van Toezicht telde in 2016 6 leden Voor 2 leden gold er nog vanuit de fusie met de bibliotheek ZundertRucphen een specifieke afspraak over de zittingstermijn Deze afspraak was eind 2015 opgeschort omdat er behoefte was aan een nieuw profiel en een overzicht van deskundigheden en competenties In het eerste kwartaal is een nieuw profiel voor de Raad van Toezicht vastgesteld Bovendien is onderzocht welke gewenste competenties en vaardigheden voor een gevarieerd samengestelde Raad van Toezicht nodig zijn Na inventarisatie van de competenties en vaardigheden van de zittende Raad van Toezicht werd duidelijk hoe de toekomstige gewenste samenstelling zou moeten worden Aan de hand hiervan is een nieuw Rooster van Aftreden vastgesteld

Uit dit alles vloeide voort dat twee leden van de Raad van Toezicht aftreden per 01-01-2017 Gezien de lange periode die zij -voorafgaand aan de fusie met de bibliotheek VANnU - bestuurlijk betrokken waren met de voorganger van VANnU hebben de heer Verlind en de heer Mathijsen hun lidmaatschap op 31 december beeumlindigd In december is een oproep geplaatst voor een vacature in de Raad van Toezicht Naast de algemene eisen vanuit het profiel is specifiek gezocht naar mensen in het profiel cultureelinnovatief Mevr Vissers en mevr De Wit vormden samen met de directeurbestuurder de sollicitatiecommissie

Dhr PRF de Koning

Functie Lid

Termijn Eerste termijn tot 01-12-2018

Vergoeding euro 500

Beroep Senior consultant

Nevenfuncties Willis Towers Watson

Deskundigheid Financieumln bedrijfsvoering governance juridisch

Commissie Financieumlle commissie risicoanalyse evaluatiefunctioneren

directeurbestuurder

Dhr P Mathijsen

Functie Lid

Termijn Eerste termijn tot januari 2019 met specifieke afspraak

na overleg tot 01-01 -2017

Vergoeding euro 500

Beroep Financieel manager TES Holding BV

Nevenfuncties

Deskundigheid Financieumln ICT en risk management

Commissie Financieumlle commissie

8

Dhr MMCJSuijkerbuijk

Functie Lid op voordracht van de OR

Termijn Eerste termijn tot 01-01-2018

Vergoeding euro 500

Beroep Zelfstandig re-integratieadviseur Fith BV

Nevenfuncties Lid Raad van Toezicht Nobego dga Eye Four You Lid Raad van Toezicht Pontes Scholengemeenschap Goes Lid Raad van Toezicht Kruisvereniging West- en Midden Brabant

Deskundigheid Register Bedrijfskundige HRM control financieumln

Commissie Verbinding met OR financieumlle commissie

Dhr C Verlind

Functie Lid

Termijn Eerste termijn tot januari 2019 met specifieke afspraak Na

overleg tot 01-01-2017

Vergoeding euro 500

Beroep Ondernemer Praktijk voor interim management

Nevenfuncties Voorzitter Raad van Commissarissen Rabobank de Zuidelijke Baronie Voorzitter VVD afdeling Rucphen Voorzitter Wijkenoverleg Sprundel Lid Denktank Kanteling Sociaal Domein Sprundel

Deskundigheid Bestuur en Toezicht HRM Sales en Marketing Organisatie financieumln

sociaalmaatschappelijkpolitiek Bedrijfsvoering

Commissie

Mevr M G de Wit-Greuter

Functie Interim-voorzitter

Termijn Tweede termijn tot 1 juli 2018

Vergoeding euro 500

Beroep Voormalig wethouder gemeente Moerdijk

Nevenfuncties Lid Raad van Toezicht Netwerk Maatschappelijke Ondersteuning

( MEE SPRING)

Commissaris woningcorporatie Brabantse Waard tot 1 maart 2016

Lid Raad van Toezicht woningcorporatie Woonkwartier na 2 maart 2016

Organisator Cultuurprijs Moerdijk

Penningmeester PvdA Moerdijk

Vicevoorzitter PvdA Brabant

Deskundigheid Openbaar bestuur bestuurlijke processen sociaalmaatschappelijk

cultuur leefbaarheid

Commissie Evaluatiefunctioneren directeurbestuurder

Mw C Vissers

Functie Lid

Termijn Tweede termijn tot 1 juli 2017

Vergoeding euro 500

Beroep Makelaartaxateur ogprojectontwikkelaar

Nevenfuncties Bestuurslid Stichting BeeldR ondernemereigenaar ViAD sl

Deskundigheid Vastgoed Proces- en projectmanagement

Commissie

9

Het vastgestelde Rooster van Aftreden is als volgt Naam aangetreden per aftreden per Dhr P Mathijssen 01-07-2005 01-01-2017 Dhr C Verlind 01-07-2005 01-01-2017 Mw C Vissers 01-07-2009 01-07-2017 Mw Mde Wit 01-07-2010 01-07-2018 Dhr P de Koning 01-04-2014 01-12-2018 herbenoeming 01-12-2022 aftreden Dhr M Suijkerbuijk 01-04-2014 01-01-2018 herbenoeming 01-01-2022 aftreden Werkwijze De RvC werkt op basis van een Jaaragenda die wordt vastgesteld in het voorafgaande jaar Daarin worden de reguliere en wettelijk verplichte onderwerpen zoals de begrotingscyclus ingepland Daarnaast is er af en toe een werkbezoek of er wordt een bijeenkomst bijgewoond waarbij de (individuele) leden van de Raad van Toezicht zich laten informeren of bijscholen over specifieke onderwerpen of nieuwe ontwikkelingen Bijeenkomst Koers 2016 1 Specialisten en MT aanwezig

Reguliere vergaderingen 4 Op basis van de Jaaragenda

Extra vergaderingen 2 Ivm profielschets en matrices competenties en vaardigheden Raad van Toezicht

Jaarafsluiting 1 Tevens afscheid Dhr Mathijsen en Dhr Verlind

Evaluatiefunctionering bestuurder 1 Voorbereiding afgerond gesprek gepland in februari 2017

Financieumlle commissie 3

Overleg met de OR 1 Terugblik naar 2015 digitalisering samenwerking met de bestuurder veranderingen in uitdagingen voor medewerkers

De Raad van Toezicht bracht een werkbezoek aan Theek 5 in Oosterhout om zich te orieumlnteren op mogelijkheden rondom het concept Bibliotheek van de Toekomst De interim voorzitter nam samen met de directeurbestuurder deel aan ldquoDe Queesterdquo een driedaagse bijeenkomst met presentaties workshops werkbezoeken en lezingen over de zoektocht naar de toekomstige betekenis van de bibliotheek in de samenleving Centrale themarsquos waren daarbij Leiderschap Vakmanschap en Publiek Domein Zelfevaluatie De zelfevaluatie was op 14 december 2016 Voorafgaand aan de bijeenkomst is een document met vragen en themarsquos gemaakt Aan de hand daarvan is de zelfevaluatie gedaan De Governance Code Cultuur en de Code Culturele Diversiteit is ook onderwerp van bespreking geweest De belangrijkste uitkomsten waren

Blijven werken aan professionalisering Dit is een punt waaraan altijd gewerkt zal blijven worden Het is onderdeel van alles wat de Raad van Toezicht doet

Onderdelen van de Governance Code zijn beter geiumlmplementeerd Er was veel aandacht voor het ontwikkelen van een nieuw profiel en de daarbij behorende competentiematrix

Structuur van werken is verbeterd maar de Raad van Toezicht wil nog meer proactief werken langer vooruit plannen

Er is veel gedaan aan de scheiding van rollen van Raad van Toezicht en directeurbestuurder De posities zijn helder

De Raad van Toezicht wil meer zicht krijgen op de maatschappelijke meerwaarde van de bibliotheek

10

Risicobeheersing blijft hoog op de agenda van de Raad van Toezicht

De advies en klankbordrol kan prominenter op de agenda in de vergaderingen

De verslaglegging kan nog worden aangescherpt

De RAAD VAN TOEZICHT als toezichthouder werkgever en adviseur Belangrijke instrumenten om toezicht te kunnen houden zijn de begroting kwartaalrapportages managementletter de jaarstukken met bijbehorend accountantsverslag De financieumlle commissie heeft ter voorbereiding van financieumlle stukken enkele bijeenkomsten gehad Zo kan dieper worden ingegaan op details en neemt de kwaliteit van het toezicht toe De financieumlle commissie heeft met de accountant ook de managementletter en de accountantsverklaring besproken Vervolgens worden de stukken in de reguliere vergaderingen besproken De jaarstukken 2015 zijn in de vergadering van maart 2016 besproken in aanwezigheid van de accountant en vervolgens goedgekeurd De begroting 2017 werd goedgekeurd in november 2016 De directeurbestuurder maakt voor iedere reguliere vergadering een overzicht met de stand van zaken van de belangrijkste onderwerpen die spelen in de organisatie Zo blijft de Raad van Toezicht goed op de hoogte Bovendien biedt dit de gelegenheid om de adviesrol van de Raad van Toezicht uit te oefenen Als het nodig is wordt er door de individuele leden van de Raad van Toezicht gevraagd en ongevraagd advies gegeven De grote crisis van de afgelopen jaren heeft Nederland gelukkig achter de rug Het gaat economisch gezien weer beter Er komt meer financieumlle ruimte op verschillende beleidsterreinen bij diverse overheden en organisaties Dat is bij de bibliotheek nog niet zichtbaar De transitie naar een toekomstbestendige bibliotheekorganisatie met een gezonde bedrijfsvoering staat nog steeds onder druk De onzekerheid over subsidies het deels ontbreken van meerjarenafspraken de zeer beperkte

tijd om nieuw beleid en nieuwe producten te ontwikkelen en in de samenleving een plaats te geven dragen daar aan bij De voorgenomen reorganisatie is in 2016 niet doorgezet omdat gaandeweg nieuwe inzichten ontstonden over de contouren van een toekomstbestendige bibliotheek Vooruitlopend op een nieuwe organisatie zijn er op natuurlijke momenten al enkele veranderingen geweest Deze leiden al tot nieuwe inzichten en werkwijzen De Raad van Toezicht zal alert zijn op de noodzakelijke veranderingen We hebben er vertrouwen in dat we met de verbeteringen in onze eigen werkwijze de activiteiten van de directeurbestuurder eacuten de organisatie op het goede spoor zitten Samen met andere partners en inwoners kunnen we zo doorwerken aan een stevige en gezonde bibliotheek van de toekomst

11

12

B 2 Jaarverslag 2016 Stichting Bibliotheek VANnU

21 Inleiding In dit jaarverslag wordt naast een algemene informatieve paragraaf met kwantitatieve en kwalitatieve informatie teruggekeken op het jaar 2016 en worden de belangrijkste ontwikkelingen beschreven In de bijgevoegde jaarrekening 2016 zijn de financieumlle effecten van deze ontwikkelingen zichtbaar De kern van het bibliotheekwerk is lezen leren (educatie) en informeren Al jarenlang maakt bibliotheek VANnU zich hard om de burgers in haar gemeenten1 te informeren te betrekken in de samenleving en hen vrije toegang tot (digitale) informatie te geven Daarnaast is VANnU een belangrijke partner voor het onderwijs op het gebied van de doorgaande leeslijn cultuureducatie en het informatievaardig maken van leerlingen Door maatschappelijke ontwikkelingen en digitale innovaties verandert de manier waarop de functies van de bibliotheek worden uitgevoerd Daarnaast staat VANnU voor een voldongen feit minder subsidie Dit vraagt om een herbezinning waarbij niet de kernfuncties ter discussie staan maar de manier waarop deze worden ingevuld In 2015 is de strategische koers voor de komende jaren in alle lagen van de organisatie besproken en opnieuw beschreven en vastgelegd in een strategisch beleidsplan 2016-2018 Deze koers strategie en doelstellingen zijn richtinggevend geweest voor de activiteiten in 2016

22 Algemeen

1 VANnU is verantwoordelijk voor het bibliotheekaanbod in de gemeenten

Roosendaal Moerdijk Halderberge Zundert en Rucphen

en samenleving als fysiek Bibliotheek VANnU is als basisbibliotheek verantwoordelijk voor het bibliotheekaanbod in de gemeenten Roosendaal Moerdijk Halderberge Zundert en Rucphen Het werkgebied omvat 187017 inwoners In totaal 247 inwoners meer dan in 2015 Werkgebied

Gemeente Aantal inwoners per 1-1-20162 Roosendaal 76960 Moerdijk 36762 Halderberge 29531 Rucphen 22276 Zundert 21488 Totaal 187017 VANnU is verantwoordelijk voor de uitvoering van de kernfuncties van het openbaar bibliotheekwerk Deze zijn 1 Lezen en literatuur 2 Ontwikkeling en educatie 3 Kennis en informatie 4 Ontmoeting en debat 5 Kunst en cultuur Het onafhankelijke karakter de laagdrempeligheid en het grote bereik maken dat de gemeente met de bibliotheek een troef in handen heeft om haar beleidsdoelen te realiseren De subsidiering van de bibliotheek is een strategische investering van de gemeente de bibliotheek is een uitvoeringsinstrument van het gemeentelijk beleid Bepaalt de gemeente formeel WAT zij wil bereiken voor haar burgers Bibliotheek VANnU geeft aan HOE dat het beste kan gebeuren

2 Statlinecbsnl

13

De bieb is overal en altijd dichtbij Bibliotheek VANnU is volop in beweging En zo hoort het ook want de digitale ontwikkelingen en de veranderende vraag vanuit de maatschappij (samenleving) vragen om een nieuwe invulling van de bibliotheekfuncties Bezuinigingen dagen ons uit scherpe keuzes te maken De gemeenten in ons werkgebied leggen verschillende accenten maar gemeenschappelijk zijn de kansen voor de jeugd egraven het toerusten van inwoners om mee te doen in de maatschappij VANnU staat midden in de samenleving Op een laagdrempelige manier brengen we mensen informatie educatie en cultuur samen Natuurlijk door de collectie maar ook door het organiseren van activiteiten en door onze ruimte beschikbaar te stellen We zijn vindbaar op andere plekken zoals in scholen En onze rol in maatschappelijke netwerken benutten we om oplossingen te bieden voor lokale vraagstukken op het gebied van lezen leren en informeren De bibliotheek in de fysieke vestigingen en op school VANnU kiest ervoor de educatieve functie ten behoeve van het onderwijs te verstevigen De bibliotheek richt zich op het aanbieden van een doorlopende leeslijn en een programma mediawijsheid Ook de fysieke bibliotheek blijft een belangrijke rol spelen VANnU richt zich met creatieve oplossingen op het behoud van kwalitatief hoogwaardige (kern-)vestigingen in de 5 gemeenten Daarnaast zijn er in alle gemeenten zogenaamde servicepunten die toegang bieden tot laagdrempelige en betrouwbare informatie en een actuele en gevarieerde collectie Het afgelopen jaar heeft VANnU mede door de bezuinigingen in de gemeenten Roosendaal en Zundert alternatieve voorzieningen gerealiseerd 3 De inzet van vrijwilligers is hierbij van cruciaal belang Hier zal verderop in het verslag nog aandacht aan worden besteed

3 De gemeente Roosendaal heeft in 2015 een forse bezuiniging doorgevoerd Het

voorstel om deze bezuiniging op te vangen wordt in 4 jaar uitgerold (activiteitenplan gemeente Roosendaal 2015-2018) De gemeente Zundert heeft besloten om in 2016 2017 en 2018 op het bibliotheekwerk te bezuinigen

De fysieke bibliotheekvoorzieningen (kern)vestigingen servicepunten en uitleenpunten Op dit moment heeft VANnU vier kernvestigingen in Roosendaal Zevenbergen Rucphen en Rijsbergen In Oudenbosch is de kernvestiging per 1 oktober 2013 gehalveerd en gezien de eisen die gesteld worden aan een kernvestiging voldoet deze niet meer aan de criteria4 In onderstaand overzicht wordt Oudenbosch dan ook getypeerd als vestiging Inwoners uit de omliggende dorpen worden aangemoedigd gebruik te maken van deze vijf (kern-)vestigingen omdat hier het meest complete aanbod van producten en diensten te vinden is Servicepunten zorgen voor behoud van de leefbaarheid in de wijken en kleine kernen Bovendien biedt een servicepunt de klant in de meeste gevallen ruimere openingstijden Het afgelopen jaar maar ook de komende jaren staat het openhouden van de huidige servicepunten in een aantal gemeenten onder andere vanwege de bezuinigingen onder druk In de strategische koers wordt beschreven dat veranderingen in de maatschappij vragen om een nieuwe invulling van de bibliotheekfuncties Het gaat in de bibliotheek niet alleen meer om uitlenen en VANnU kiest voor andere strategische themarsquos zoals focus op jeugd en een leven lang leren Minder middelen dwingen VANnU tot het maken van scherpe keuzes De slogan de bibliotheek is overal en altijd dichtbij impliceert niet dat we overal vestigingen open houden maar dat we door middel van onze activiteiten overal zichtbaar zijn Voor de klassieke uitleenfunctie zijn we op zoek naar alternatieve dienstverlening In 2016 is door VANnU in de gemeente Zundert vanwege de verlaging van de subsidie gekozen voor het stoppen met de dienstverlening in de bestaande servicepunten in Achtmaal en Wernhout en op de drie basisscholen Er zijn afhaalpunten en boekspots voor in de plaats gekomen die door vrijwilligers worden bemand In de gemeente Roosendaal is het servicepunt in Wouw verhuisd en aangepast

4 Beleidsnotitie uitgangspunten bibliotheekvoorzieningen Bibliotheek VANnU

14

De Bibliotheek op Schoolschoolservicepunten Van oudsher zijn er in de verschillende gemeenten kleine bibliotheekvoorzieningen gecreeumlerd op de basisscholen Op de scholen staat een kleine collectie en in een aantal situaties is er voor een paar uur per week een medewerker van de bibliotheek aanwezig om de kinderen te helpen zoeken naar het juiste boek en te ondersteunen bij projecten De visie op wat de bibliotheek op de scholen zou kunnen en moeten bijdragen is echter de laatste jaren enorm veranderd De aandacht is verschoven van het uitlenen van boeken naar het stimuleren van leesplezier leesbevordering en aandacht voor mediawijsheid De bibliotheek kan de school helpen om de resultaten voor taal te verbeteren door in samenwerking met de school kinderen te stimuleren om veel te lezen op school en thuis Kinderen die meer lezen behalen betere resultaten op school Het concept lsquode Bibliotheek op Schoolrsquo (dBoS) is een aanpak rondom onder andere een volwaardige schoolbibliotheek die geborgd is in het beleid van zowel de bibliotheek als de basisschool5 Daarover verderop in het verslag meer Alle gemeenten in het werkgebied van VANnU willen de komende jaren nog meer aandacht vestigen op de jeugd In de gemeente Moerdijk is het schoolbibliotheekwerk van oudsher al onderdeel van het bibliotheekaanbod VANnU is vanaf 2015 in de gemeente Roosendaal bezig met de uitrol van de dBoS De bedoeling is dat eind 2017 op alle scholen in deze gemeente (wijken en kernen) dBoS is uitgerold De gemeente Rucphen heeft in 2016 aangegeven nog meer te willen investeren in de jeugd In het laatste kwartaal van 2016 zijn de gesprekken met de scholen opgestart met de bedoeling in 2017 op alle basisscholen met dBoS te starten In de gemeente Halderberge liggen kansen in de twee Brede Scholen die in 2017 worden gerealiseerd De gemeente Zundert denkt nog na over een investering in dBoS

5 httpdebibliotheekopschoolnl

Bibliotheekvoorzieningen en de bibliotheek op School in de gemeenten Roosendaal Moerdijk Halderberge Rucphen en Zundert per 1-1-2017

gemeente Roosendaal Moerdijk Halderberge Zundert Rucphen

voorziening

kernvestiging Roosendaal Zevenbergen - Rijsbergen Rucphen

vestiging - Oudenbosch -

servicepunt

Kortendijk Fijnaart Oud-Gastel Wernhout Zegge

Klundert Hoeven Achtmaal Schijf

Wouw Standdaarbuiten Zundert

Tolberg Willemstad (allen tot

(tot 1-7) 1-5)

uitleenpunt Nispen

Willemstad -

Zundert

afhaalpunt (vanaf 1-7)

verzorgingshuis Zundert

Rucphen Rijsbergen

schoolservice-puntdBoS

15 22 - - 4

Toezicht Stichting Bibliotheek VANnU heeft een besturingsmodel van een Raad van Toezicht en een statutair directeurbestuurder De Raad van Toezicht bestaat uit 6 leden Het managementteam wordt gevormd door de directeurbestuurder en de managers Frontoffice en Backoffice Ondernemingsraad Bibliotheek VANnU heeft een Ondernemingsraad die bestaat uit 5 leden

15

Bibliotheekvoorzieningen landelijk6

In Nederland bestaat een wijdverspreid netwerk van openbare bibliotheekvoorzieningen Die voorzieningen kunnen vele verschijningsvormen hebben Vestigingen die minimaal 15 uur open zijn servicepunten die tussen 4 en 15 uur open zijn en miniservicepunten met 4 of minder openingsuren bijvoorbeeld uitleenpunten in verzorgingshuizen in banken in supermarkten In al die verschillende vormen loopt de dienstverlening uiteen Een goed geoutilleerde vestiging met 15 openingsuren of meer biedt het volgende dienstverleningsniveau digitale toegang tot de gehele collectie en activiteitenaanbod vraagbemiddeling cultureleliteraire activiteiten aanbod voor scholieren en instellingen studiemogelijkheden Met name in dit soort vestigingen is er sprake van een sterke afname van ruim 300 over de laatste 5 jaar dit is 30 Ze worden veelal vervangen door simpele afhaalpunten vaak door vrijwilligers gerund door onbemande uitleenpunten of schoolbibliotheken (DBoS) Vaak bevinden deze punten zich in een woonzorgcentrum wijkcentrum of school en doen zij alleen dienst als uitleenpunt met een beperkte collectie Studiemogelijkheden activiteiten of vraagbemiddeling ontbreken Ook is er een sterke daling

6 Koninklijke Bibliotheek Bibliotheekstatistiek 2015

waarneembaar van het aantal bibliobushaltes met ruim de helft Juist in de veranderende verschijningsvormen van bibliotheken doen zich bezuinigingen heftig voelen Het fijnmazige netwerk staat onder druk met name in gebieden buiten de grote steden Dit sluit aan bij de ontwikkelingen die VANnU doormaakt

Daar staat tegenover dat bibliotheken steeds meer programmatisch samenwerken met andere lokale (culturele) instellingen al dan niet in een multifunctioneel gebouw zoals een erfgoedinstelling archief kunstuitleen volksuniversiteit of kunstencentrum Hierdoor zijn ze nog beter in staat de vijf wettelijke functies uit te voeren Veel instellingen delen dezelfde doelstelling en richten zich ook op ontwikkeling en educatie van lokale burgers Samenwerking leidt tot versterking

Bibliotheekorganisaties (Bron Gds) per 1 januari

2012 2013 2014 2015 2016

Bibliotheekorganisaties 163 162 160 157 154

Provinciale Service Organisaties 11 10 9 9 9

Vestigingen en hoofdvestigingen minimaal 15 uur open per week

1073 843 810 802 770

Servicepunten 4 tot 15 uur open per week

220 225 209 232

Miniservicepunten minder dan 4 uur open per week

106 87 59 56

Afhaalpunten 14 31 56

Zelfbedieningsbibliotheken zonder bemanning

6 4 4 11

Bibliobussen 26 20 16 10

Bibliobushaltes 499 262 212 141

16

23 VANnU in cijfers

Hieronder vindt u een overzicht van het aantal leden (jeugdleden volwassen leden en overige categorieeumln) en uitleningen van 2010-2016 in alle gemeenten Er is bewust gekozen voor een terugblik in de tijd omdat daarmee duidelijker trends waarneembaar zijn enof er betere conclusies getrokken kunnen worden waar VANnU op in kan spelen Bovendien kan met behulp van deze cijfers ook een landelijke vergelijking worden gemaakt Alhoewel cijfers een beeldtrend weergeven wordt de afgelopen jaren in de verantwoording aan de gemeenten steeds meer de nadruk gelegd op maatschappelijke opbrengsten de zogenaamde outcome in plaats van output Daarbij gaat het niet om de vraag hoeveel boeken er worden uitgeleend en hoeveel leden er zijn maar wat het lezen van die boeken bijdraagt aan het maatschappelijk welzijn Met andere woorden boeken zijn een middel om een doel te bereiken Aantal leden 2010-2016

Gemeente 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 Roosendaal 14764 17802 17546 17703 17201 17488 18631 Moerdijk 7517 8502 8249 8390 8495 8937 8965 Halderberge 5417 6468 6221 5907 5525 5495 5440 Rucphen 3166 3245 3053 2826 2662 2853 3025 Zundert 4720 4437 3911 3099 2990 3083 3134 VANnU totaal 35584 40454 38980 37925 36873 37856 39195

In 2016 is er alleen in de gemeente Halderberge sprake van een klein verlies van leden (55) Het totaal aantal leden in de andere gemeenten stijgt Roosendaal +1143 Moerdijk +28 Rucphen +172 en Zundert +51 Geconcludeerd kan worden dat er sprake is van een stijging tov 2015 (+1339 oftewel 35 ) De stijging van het totaal aantal leden komt geheel voor rekening van de jeugdleden Hier wordt verderop in dit verslag ingegaan

Het aantal burgers dat in 2016 lid is van de bibliotheek is in Roosendaal 242 (in 2015 227) in Moerdijk 244 (in 2015 243) in Halderberge 184 (in 2015 186) In Rucphen 136 (in 2015 129) en in Zundert 146 (in 2015 144) Gemiddeld is 21 (in 2015 203) van de burgers in het werkgebied van VANnU lid van de bibliotheek In Nederland was in 2015 gemiddeld 223 van de Nederlanders lid van de bibliotheek7 Het gemiddelde percentage leden van VANnU is gestegen tov 2015

7 Statlinecbsnl

0

5000

10000

15000

20000

25000

30000

35000

40000

45000

2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016

Aantal leden 2010-2016

Roosendaal

Moerdijk

Halderberge

Rucphen

Zundert

VANnU totaal

17

Volwassen leden en jeugdleden 2010-2016 In onderstaand overzicht lijkt de dalende lijn van het aantal volwassen (betalende) leden gekeerd Dat is echter niet terecht In dit jaarverslag is de categorie ldquooverigrdquo waaronder de instellingenpassen en relatiepassen vallen meegeteld Het gaat in totaal om 832 passen In 2015 waren dit 1075 passen en er is toen voor gekozen deze niet mee te tellen Vanaf dit jaar worden de aantallen opgeteld bij de volwassen leden omdat dit recht doet aan het aantal ledenabonnementen Als we de categorie overig niet meerekenen dan is het aantal betalende leden in 2016 7550 In 2015 was er sprake van 8102 betalende volwassen leden Er is dus sprake van een daling van 68 Aantal volwassen leden 2010-2016

Gemeente 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 Roosendaal 6718 6118 4876 4342 3958 3718 3915

Moerdijk 2978 2542 2195 1863 1694 1589 1663

Halderberge 2359 2216 1792 1478 1255 1148 1088

Rucphen 1009 1073 928 843 773 654 736

Zundert 1968 1850 1491 1283 1104 993 980

VANnU totaal 15032 13799 11282 9809 8784 8102 83828

Landelijk is dezelfde dalende trend voor de volwassen leden zichtbaar Waren er in 2014 in Nederland 1527000 volwassen leden in 2015 zijn dit 1478000 leden Een daling van 49000 leden oftewel 32 Het verloop van de volwassen leden is minder groot dan bij VANnU

De daling van het aantal volwassen leden heeft ook impact op de inkomsten van gebruikers In de strategische koers voor de komende jaren is aandacht voor het verhogen van de inkomsten uit andere middelen

8 Aantallen zijn toegenomen door toevoeging categorie overig

Vanaf 2013 is besloten om de leden die kort daarvoor hadden opgezegd of die hun abonnement wilden beeumlindigen niet alleen te vragen naar de reden van opzegging maar vooral naar hoe VANnU dit had kunnen voorkomen Veel oud-leden geven als reden aan dat het aanbod van de vestiging is verminderd dat men is overgestapt op e-books en tot slot dat men geen tijd meer heeft om te lezen Een belangrijke reden om het abonnement te beeumlindigen is de omvorming van vestigingen naar servicepunten Er is een relatie tussen het aantal vierkante meters (en daarmee de omvang van de collectie) en de tevredenheid om lid te blijven van de bibliotheek Klanten willen graag snuffelen en langer in de bibliotheek verblijven Alhoewel servicepunten een goed alternatief zijn voor een vestiging (ruime openingstijden gemak service) ziet niet elke klant dit in eerste instantie als een vooruitgang De overstap van leden naar het lezen van e-books was tot voor kort reden om de bibliotheek te verlaten

0

2000

4000

6000

8000

10000

12000

14000

16000

2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016

Aantal volwassen leden 2010-2016

Roosendaal

Moerdijk

Halderberge

Rucphen

Zundert

VANnU totaal

18

De afgelopen jaren is het aanbod van e-books na een voorzichtige start (mede veroorzaakt door de moeizame onderhandelingen met uitgevers) uitgegroeid tot een aanbod van duizenden titels Leden kunnen vanaf 1-1-2017 ook alleen een digitaal abonnement afsluiten Landelijk is daar via marketingacties de nodige aandacht aan geschonken VANnU brengt deze ontwikkelingen ook lokaal via de website en nieuwsbrieven steeds opnieuw onder de aandacht van de burgers Tot slot het gebrek aan tijd Achter deze reden blijken vaak andere redenen schuil te gaan Door als bibliotheek persoonlijk in gesprek te gaan met de klant kan verheldering worden gevraagd Soms betreft het een aanname over de toekomst van een servicepunt soms is men verkeerd geiumlnformeerd over het aanbod of men heeft een klacht die niet uitgesproken is Abonnementen Het grootste deel (54) van de volwassenen kiest voor het Lekker lezen abonnement (in 2015 60) Het abonnement Voordelig ontdekken wordt door 17 van de leden gekozen (in 2015 19) en 19 van de volwassen leden kiest voor het Eindeloos genieten abonnement (in 2015 21) en daarmee voor de voordelen van gratis reserveren en een dubbele leentermijn van 6 weken Abonnementsvorm Voordelig

ontdekken Lekker lezen

Eindeloos genieten

Overig Totaal

Totaal 1411 4523 1598 850 8382

instellingsabonnementen relatiepassen en overig

Positief is de forse stijging van de jeugdleden 0-18 jaar met 2134 leden oftewel 74 Een mooi resultaat en in lijn met de koers van VANnU Er is het afgelopen jaar veel geiumlnvesteerd in zowel Boekstart als het concept de Bibliotheek op School De gemeenten Roosendaal en Moerdijk hebben vanuit het speerpunt Jeugd bewust gekozen voor een andere inzet van middelen

De gemeente Rucphen heeft ook aangegeven meer te willen investeren in de jeugd Dat werpt zijn vruchten af Een vergelijking in stijging tussen 2015 en 2016 laat het volgende zien in Roosendaal +1414 (106) in Moerdijk + 238 (34) in Halderberge + 63 (15) in Rucphen + 232 (11) en in Zundert + 187 (94) Aantal jeugdleden 2010-2016

Gemeente 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 Roosendaal 7944 11371 11876 12185 12409 13302 14716 Moerdijk 4476 5771 5922 6210 6375 7064 7302 Halderberge 3047 4199 4344 4230 4106 4289 4352 Rucphen 2083 2106 2045 1904 1812 2057 2289 Zundert 2642 2481 2316 1895 1781 1967 2154 VANnU totaal 20192 25928 26503 26424 22890 28679 30813

0

5000

10000

15000

20000

25000

30000

35000

2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016

Aantal jeugdleden 2010-2016

Roosendaal

Moerdijk

Halderberge

Rucphen

Zundert

VANnU totaal

19

Stabilisatie ledenaantallen meer jeugdleden en minder volwassen leden9 De 156 Nederlandse openbare bibliotheekinstellingen telden in 2015 zorsquon 38 miljoen leden Dat is evenveel als het jaar daarvoor Daarmee lijkt de daling van het totaal aantal leden sinds 2011 tot stilstand gekomen Wel blijft de samenstelling van het ledenbestand in verandering terwijl het aantal personen onder de 18 jaar in de bevolking daalde en het aantal volwassenen groeide werden steeds meer jongeren en steeds minder volwassenen lid van de bibliotheek Het aantal volwassen leden daalde ten opzichte van 2014 met 3 procent naar ongeveer 15 miljoen leden en het aantal jeugdleden tot 18 jaar groeide met 2 procent naar 23 miljoen De jeugdleden maken nu 61 procent van het totale ledenbestand van de bibliotheek uit

Bron CBS KB

Als een van de mogelijke redenen waarom het aantal jeugdleden van de bibliotheek blijft groeien stellen de auteurs dat dit samenhangt met het succes van het in 2008 gestarte leesbevorderingsprogramma Kunst van

9 Koninklijke Bibliotheek Bibliotheekstatistiek 2015

Lezen (Boekstart en de Bibliotheek op school) dat nu een belangrijk onderdeel vormt van het actieprogramma Tel mee met Taal Het bereik van de jeugd in de gemeenten Rucphen en Zundert heeft nu en de komende jaren extra aandacht van het management

Bij VANnU is de gemiddelde verhouding volwassen leden en jeugdleden 21 volwassenen en 79 jeugdleden (afgerond) De daling van de volwassen leden heeft geen impact op het totaal aantal leden maar is wel een signaal VANnU zet actief in op het verhogen van het aantal jeugdleden Dat past helemaal bij de strategische koers en is zichtbaar in het resultaat

Uitleningen

De daling van het aantal uitleningen heeft zich door de jaren heen doorgezet in alle gemeenten (voor 2016 48314 materialen oftewel 55 minder uitleningen) Anders dan voorgaande jaren is in dit aantal het aantal uitleningen van boeken die in de scholen worden uitgeleend niet meegenomen Deze boeken blijven op de scholen staan en zijn niet voor algemeen gebruik Over deze uitleningen hoeft geen leenrecht te worden betaald In totaal is binnen de scholen 86513 keer een boek uitgeleend aantal uitleningen (incl verlengingen))

Roosendaal Moerdijk Halderberge Rucphen Zundert Totaal Verloop

2010 519329 252665 212872 131959 223899 1340724

2011 494491 241354 209293 132458 196959 1274555 -490

2012 467771 224086 192139 113376 159082 1156454 -930

2013 456900 208696 153475 113157 137790 1070018 -750

2014 411480 201034 141451 103869 129474 987308 -770

2015 386641 163560 132197 97043 106078 885519 -1030

2016 361682 159583 124366 90250 101324 837205 -550

20

De terugloop van het aantal uitleningen heeft een aantal oorzaken De belangrijkste verklaring heeft te maken met de afname van het aantal volwassen leden Een andere verklaring voor de daling van uitleencijfers heeft te maken met de abonnementskeuze VANnU kent drie abonnementen Voordelig ontdekken (euro 2750 Lekker lezen (euro 3750) en Eindeloos genieten (euro 5750) Het laatste abonnement biedt een dubbele uitleentermijn van 6 weken waardoor de klant minder vaak de bibliotheek hoeft te bezoeken en dus minder vaak leent Een andere verklaring voor de terugloop van het aantal uitleningen is dat er minder informatieve boeken worden geleend Op dit gebied kunnen bibliotheekleden naast boeken ook gebruik maken van andere mogelijkheden om informatie te verzamelen zoals internet en de verschillende databanken die de bibliotheek beschikbaar stelt Ook de toename van het lenen van e-books speelt een rol Tot slot zien we door het omvormen van vestigingen naar servicepunten ook een terugloop van het aantal uitleningen In een servicepunt is de collectie minder uitgebreid en wordt van de klant gevraagd om meer (digitaal) te reserveren

Toename uitleningen jeugd Het aantal uitleningen voor de jeugd op de scholen is gestegen van 14940 in 2015 naar 86513 in 2016 Dat is in lijn met de uitrol dBoS in de verschillende gemeenten Op de scholen staat een collectie waar de jeugd uit kan kiezen Leerkrachten en de leesconsulent van de bibliotheek stimuleren het lezen van boeken op de scholen Dat neemt niet weg dat de jeugd ook de weg naar de bibliotheek nog steeds weet te vinden De uitleningen die via de bibliotheek plaats vinden staan in de tabel Aantal uitleningen Aantal uitleningen papieren boeken daalde niet verder10 In 2015 zijn er landelijk ruim 734 miljoen fysieke boeken uitgeleend 1 procent meer dan in het jaar daarvoor Het aantal uitleningen van jeugdboeken groeide met 6 procent ten opzichte van het jaar ervoor naar 377 miljoen Het aantal uitgeleende boeken voor volwassenen nam met 3 procent af tot 357 miljoen Daarmee werden in 2015 voor het eerst meer jeugdboeken dan boeken voor volwassenen uitgeleend Uitleningen van fysieke boeken 2005-2015

Bron CBS KB

10

Koninklijke Bibliotheek Bibliotheekstatistiek 2015

0

200000

400000

600000

800000

1000000

1200000

1400000

1600000

2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016

Aantal uitleningen incl verlengingen

2010-2016

Roosendaal

Moerdijk

Halderberge

Rucphen

Zundert

Totaal

21

Voor zowel jeugdboeken als boeken voor volwassenen geldt dat verhoudingsgewijs steeds meer fictie en verhalen en minder non-fictie en ontwikkelingsboeken worden uitgeleend Fictie en verhalen waren in 2015 goed voor 82 procent van alle uitleningen van papieren boeken Uitleningen audiovisuele middelen loopt verder terug In 2015 verhuurden de openbare bibliotheken tezamen 53 miljoen audiovisuele materialen zoals cdrsquos en dvdrsquos Dat is 10 procent minder dan het jaar daarvoor Terwijl het aantal uitleningen van cdrsquos zelfs al voor 2005 daalde geldt dat voor dvdrsquos pas sinds 2013 Zeer waarschijnlijk hangt de afname van dvd-uitleningen samen met de opkomst van video on demand-diensten zoals aangeboden door de grote tv- en internetproviders en bedrijven als Netflix Het totaal aantal landelijke uitleningen (boeken cdacutes dvdacutes audiovisueel en andere materialen) is in 2015 tov 2014 gestegen van 784 miljoen naar 788 miljoen11 Dat is bijna de helft van de materialen dan in 1999 toen er ruim 144 miljoen boeken over de balie gingen Uitleningen zijn geen doel op zich maar een middel om een doel te bereiken Lezen helpt om te ontwikkelen de horizon te verbreden andere werelden te openen Boeken helpen kinderen leeservaring op te doen zodat ze beter gaan lezen en beter kunnen leren Leesbevordering en stimulering van de ontwikkeling zijn de kerntaken van de bibliotheek Voor deze kerntaken zijn 788 miljoen uitleningen relevant want ze dragen bij aan een maatschappij die leert en zich ontwikkelt Voor de jeugdleden geldt dat in samenwerking met het onderwijs kinderen worden gestimuleerd om veel te lezen De vraag is wat het effect is op het aantal uitleningen voor de jeugd Dit zullen we de komende jaren blijven volgen (meer informatie over dit onderwerp staat bij Bibliotheek op school verderop in het verslag)

11

CBS statline

De digitale bibliotheek e-books de vakantiebieb cursussen en meer De reguliere collectie van bibliotheken bestaat uit papieren boeken en andere media Deze worden door de lokale bibliotheken zelf gekocht Daardoor verschillen de collecties van de bibliotheken onderling in grootte (aantal titels) en in titelaanbod Leners kunnen ook boeken uit andere bibliotheken aanvragen Het desbetreffende boek wordt dan opgestuurd naar de bibliotheek van de aanvrager Voor e-books ligt dit anders Doordat de collectievorming van e-books landelijk wordt aangepakt kunnen alle individuele bibliotheken ook de kleinere eenzelfde e-bookcollectie aanbieden Alhoewel bibliotheekleden al sinds 1 januari 2014 e-books kunnen lezen via de bibliotheek is het uitlenen van e-books vanaf 2015 pas echt op de kaart gezet De auteursrechtelijke uitgangspositie van bibliotheken in het digitale domein is fundamenteel anders dan die bij gedrukte boeken Bibliotheken zijn afhankelijk van de rechthebbenden (auteurs en uitgevers) Samen met aanbieders en afnemers onderzoekt de Koninklijke Bibliotheek (KB) die sinds 1-1-2015 verantwoordelijk is voor het e-bookplatform hoe en tegen welke vergoeding e-books het beste kunnen worden aangeboden Uitgangspunt is dat rechthebbenden er niet slechter van worden (geen gemiste verkoop) en dat verkopen worden gestimuleerd Zo wordt gezamenlijk het legaal lezen van e-books bevorderd Het afgelopen jaar heeft de KB voor het eerst cijfers over e-books verzameld in het kader van de gegevenslevering Wsob Hieronder wordt kort ingegaan op de ontwikkeling van het aantal gebruikersaccounts (e-bookaccounts) het bezit van de e-bookcollectie en het aantal uitleningen over 2015 (2016 is op dit moment nog niet beschikbaar) In 2015 werden bijna 86 duizend nieuwe e-bookaccounts aangemaakt via de portal bibliotheeknl Daarmee kwam het totaal aantal bibliotheek leden met een e-bookaccount eind 2015 op bijna 240 duizend uit

22

Hiervan kunnen ruim 234 duizend accounts via de lenersgegevens worden toegewezen aan een specifieke bibliotheek Onderstaande figuur toont het aandeel leden van de bibliotheek dat een e-bookaccount heeft voor Nederland als geheel en uitgesplitst naar provincie In 2015 had ruim 6 procent van de bibliotheekleden een e-bookaccount12 De provincie Brabant zit rond de 6 in de middenmoot Aandeel bibliotheekleden met een e-bookaccount 2015

Omvang e-Bookcollectie 115 duizend boeken Eind 2015 had de Bibliotheek ruim 115 duizend e-books in de collectie Bijna 10 duizend hiervan zijn boeken voor volwassenen en nog geen duizend hiervan zijn jeugdtitels Het resterende deel betreft de boeken van onder meer de Vakantiebieb de eBooks eregalerij en de eBookselectie-app (rechtenvrije e-books)

12

Koninklijke Bibliotheek Bibliotheekstatistiek 2015

Ruim 17 miljoen e-bookuitleningen in 2015 door bibliotheekleden13 Op ruim 55 procent van de accounts (in totaal 130 duizend) werd in 2015 tenminste eacuteeacuten boek geleend Dit percentage is ongeveer gelijk per provincie Van alle e-bookaccounts behoort 85 procent toe aan volwassenen De e-books voor volwassenen werden in totaal ruim 15 miljoen keer uitgeleend De jeugdtitels ruim 144 duizend keer Dit betreffen uitleningen aan personen die lid zijn van een openbare bibliotheek en een e-bookaccount hebben Het totale aantal e-bookuitleningen is daarmee verdubbeld ten opzichte van 2014 toen het aantal e-bookuitleningen uitkwam op ruim 800 duizend Gemiddeld werden er bijna 7 e-books per e-bookaccount uitgeleend in 2015 In 2015 is er gedurende de zomermaanden in de landelijke digitale bibliotheek een flink aantal e-books tijdelijk en kosteloos ter beschikking gesteld via de Vakantiebieb-app De boeken van de Vakantiebieb werden het meest gretig gedownload ruim 22 miljoen keer vaak door personen die geen lid waren van een openbare bibliotheek Voor de Vakantiebieb-app geldt net als voor het andere e-bookverkeer dat de populariteit flink groeide op 31 mei 2015 vlak voacuteoacuter de Vakantiebieb actie van 2015 was de app 400 duizend keer gedownload terwijl de teller op 1 september 2015 na de actie op 629 duizend downloads stond

Eind 2016 is er landelijk opnieuw veel geiumlnvesteerd in het digitale aanbod Zo zijn er onder andere nieuwe online cursussen gelanceerd In eacuteeacuten maand tijd hebben daar landelijk meer dan 8000 leden gebruik van gemaakt Daarnaast zijn er nieuwe titels toegevoegd aan de luisterbieb app En het totaal aantal e-books is in 2016 aangevuld tot 13000 titels

13

Landelijk werden er in 2016 2788769 e-books geleend

23

VANnU e-books en digitale ontwikkelingen In 2016 maakten in totaal 2721 leden van VANnU gebruik van een e-book account Dit is een stijging van bijna 1000 leden ten opzichte van 2015 toen er 1789 e-bookaccounts in gebruik waren In totaal werden door de leden van VANnU 23465 titels geleend Het gaat om gemiddeld 9 titels (afgerond) per lid In het eerste kwartaal van 2016 heeft VANnU meegedaan aan de landelijke e-book campagne waarbij er een klantmailing is verstuurd naar alle leden van VANnU Het doel van de campagne was om landelijk 50000 nieuwe e-bookaccounts te genereren In de maanden januari februari en maart zijn in totaal 45673 accounts aangemaakt Uit de evaluatie van de e-book campagne blijkt dat driekwart van de leden weet dat zij e-books via de Bibliotheek kunnen lezen een kwart maakt er inmiddels ook gebruik van Dit is een toename sinds de vorige meting in oktober 2014 Bovendien zegt de helft van de leden de intentie te hebben om het komende halfjaar via de bibliotheek e-books te gaan lenen E-books vooral aanvulling op lezen van papier In een recent onderzoek van SCP over hoeveel tijd men aan de verschillende media besteed blijkt dat tussen 2013 en 2015 de omvang van het digitale lezen nauwelijks veranderde14 In 2015 is lezen van papier nog veruit favoriet Ook al zijn apparaten en schermen gewoner en wijdverspreider de voorkeur ligt bij lezen dus nog duidelijk bij papier Op een doorsnee dag leest 39 van de Nederlanders van papier en 11 van een scherm Stichting Marktonderzoek Boekenvak (2016) bevestigt ook dat het papieren boek nog niet vervangen is door e-books Zorsquon 90 van de digitale lezers leest e-books naast gedrukte boeken de rest leest uitsluitend via digitale apparaten

14

Media Tijd in kaart SCP den Haag December 2016

Digitale media zijn dus niet alleen een concurrent van het lezen ndash tijd die aan gamen of sociale media wordt besteed kan niet ook aan lezen worden besteed ndash maar vormen door hun complementariteit ook een stimulans doordat ook het lezen zelf deels digitaal wordt (Huysmans 2013) Pressreader VANnU heeft zelf aan haar digitale diensten de Pressreader toegevoegd Een digitale dienst voor het online lezen van nationale en internationale tijdschriften en kranten Thuis en in de bibliotheek heeft men via de Pressreader online toegang tot 6000 kranten en tijdschriften uit meer dan 100 landen in 60 verschillende talen In de laatste 4 maanden van 2016 zijn 799 tijdschriften en kranten door leden en bezoekers online gelezen Afspraak met de mediacoach Bij de bezoekers en leden van VANnU ontstaat er een steeds grotere behoefte aan ondersteuning oa in het gebruik van e-readers en tablets VANnU vindt het belangrijk dat burgers digitaal vaardig zijn Dat betekent ook dat de klant met elk gewenst apparaat digitaal moet kunnen lezen Om de leden daarbij te ondersteunen zijn er in 2015 in de kernvestigingen spreekuren gehouden Na evaluatie van de spreekuren is in 2016 besloten om nog beter af te stemmen op de vraag van de gebruiker en kan men voortaan een afspraak maken met de mediacoach Op deze manier wordt de gebruikers nog beter en sneller ondersteund in het gebruik van de digitale producten en diensten Daarnaast worden er veel vragen telefonisch en per mail beantwoord en kan men ook op de website noodzakelijke info vinden Overgang Wise+ In de zomer is VANnU overgegaan naar Wise+ Dit systeem zorgt ervoor dat het zoeken naar materialen op de website direct gekoppeld is aan de Nationale Bibliotheek Catalogus Alle materialen van heel Nederland zijn daardoor in eacuteeacuten zoekopdracht vindbaar

24

Activiteiten en bezoekers Kennis en informatie worden steeds meer overgedragen en beschikbaar gesteld in de vorm van activiteiten De bibliotheek is een neutrale plek in het publieke domein waar mensen elkaar kunnen ontmoeten en kunnen leren In 2014 zijn in alle openbare bibliotheken in totaal 72000 activiteiten geteld15 In 2015 steeg het aantal naar 82000 keer16

De activiteiten lopen uiteen van inloopspreekuren lezingen literaire schrijfcursussen activiteiten in samenwerking met het onderwijs cursussen (digitale) trainingen tentoonstellingen debatten die de bibliotheek zelfstandig of in samenwerking met partners of (lokale) maatschappelijke organisaties aanbiedt

Voor VANnU past het organiseren van diverse activiteiten als aanvulling op de collectie bij het totale programma (aanbod) In de kernvestigingen wordt op allerlei manieren aandacht besteed aan de terugkerende jaarlijkse campagnes en activiteiten zoals de Boekenweek Maand van de filosofie Maand van het spannende boek Kinderboekenweek Week van de mediawijsheid Week van de alfabetisering Nederland leest en de Nationale voorleeswedstrijden Naast deze activiteiten is er altijd ruimte voor lokale initiatieven Op de website van VANnU in de digitale nieuwsbrieven en op social media is gedurende het jaar 2016 uitgebreid aandacht besteed aan alle activiteiten in alle gemeenten Hieronder wordt een beknopte samenvatting gegeven van een aantal grote en kleine activiteiten Activiteiten waar VANnU daar waar kan altijd samenwerkt met andere partners De activiteiten voor de aanpak laaggeletterden komt verderop in het verslag aan bod (Strategische themaacutes en aanpak laaggeletterdheid)

15

CBS Statline Helft activiteiten bibliotheek gericht op educatie den HaagHeerlen november 2015 16

Koninklijke Bibliotheek Bibliotheekstatistiek 2015

Lezen en voorlezen De landelijke campagne Nederland Leest stond in 2016 in het teken van de democratie VANnU heeft ervoor gekozen om het thema democratie te koppelen aan een ander thema dat bij de bibliotheek past namelijk het gebruik van nieuwe media en betrouwbaarheid van informatie Dit heeft geresulteerd in een debat dat VANnU samen met BN de Stem op 29 november in Parrotia heeft georganiseerd rondom het thema lsquode invloed van sociale media op de democratiersquo Op deze avond zijn vertegenwoordigers vanuit verschillende domeinen waaronder onderwijs overheid welzijn en media met elkaar en het publiek in gesprek gegaan aan de hand van een drietal stellingen Speciale gast van de avond was Sanne Kruikemeier Zij doet als docent politieke communicatie aan de Universiteit van Amsterdam onderzoek naar de online activiteiten van kiezers In Roosendaal heeft VANnU ook deelgenomen aan lsquoRoosendaal in dialoogrsquo volgens de dialoogmethodiek zijn deelnemers vanuit de gemeenteraad jongerenraad en bewoners met elkaar in dialoog gegaan rondom het thema democratie Schrijfster Agnes van Overveld (geboren in Nispen woonachtig in Schijf) gaf zowel in Roosendaal als in Rucphen een lezing over haar boek Windkracht 6 Een boek over doorzetten na tegenslagen niet bij de pakken neer gaan zitten en bovenal kansen zien waar een ander alleen de nadelen van een situatie inziet Op 13 november was op uitnodiging van De Witte Roos Sanne van Heijst te gast Zij sprak over haar boek lsquoPhilips-meisje van Kamp Vughtrsquo Op vrijdagavond 18 november is het jaarlijkse Lezersfeest in de kernvestiging in Roosendaal georganiseerd Dit jaar waren de schrijfsters Annejet van der Zijl en Nintildea Weijers te gast Annejet van der Zijl is een van de bekendste en meest gelezen literaire non-fictieschrijvers van ons land

25

Zij schreef Sonny Boy Anna Bernhard en de Amerikaanse prinses Nintildea Weijers schreef korte verhalen en essays en won met haar debuutroman lsquoDe consequentiesrsquo diverse literaire prijzen Het was een gezellige drukte waarbij volop ruimte was om de auteurs te ontmoeten en te bevragen In de kernvestiging in Zevenbergen zijn ook door het jaar heen diverse lezingen georganiseerd Pim Oosterheert hield in januari een drukbezochte lezing over het leven en het werk van Marten Toonder In de avonturen van Heer Bommel en Tom Poes speelt magie en mystiek een belangrijke rol Er gelden normen en waarden die ons vreemd aandoen Pim Oosterheert vertelde hierover en ging ook in op Toonders unieke taalgebruik en de filosofische achtergronden die in zijn verhalen een rol spelen Peter Geleijns gaf in september een prikkelende introductie op een drietal bijeenkomsten over de zogenaamde lsquozwarte schapenrsquo in de samenleving mensen die hun eigen weg zoeken en vinden en er daardoor vaak net niet bij horen Er wordt vaak negatief over ze gesproken terwijl zij zoveel te bieden hebben omdat zij anders denken en handelen dan de kudde makke schapen

En ook voor de jeugd en de jonge kinderen is er altijd iets te doen In oktober zijn er in alle gemeenten diverse klassenbezoeken en schrijversbezoeken ivm Kinderboekenweek In Rijsbergen is de voorronde van de voorleeswedstrijd in de bibliotheek gehouden In alle kernvestigingen vinden maandelijks voorleesactiviteiten plaats De meeste ouders weten de weg naar de bibliotheek te vinden Exposities In november is door Spirit in Roosendaal over een van de markantste geesten uit de kerkgeschiedenis Hildegard van Bingen een expositie gehouden In Zevenbergen presenteert de fotoclub zich regelmatig in de bibliotheek In Rucphen zijn boeken over iconen gepresenteerd tijdens een tentoonstelling van de Heemkundekring

In Oudenbosch was in juni de tentoonstelling van Carry Ham over originele illustraties van het AVI boekje ldquoJesse en de groentedraakjesrdquo in de bibliotheek te zien En in de zomermaanden de tentoonstelling A la Prima door Renate van Dongen en Nathalie Koeken In Rijsbergen zijn wisselende tentoonstellingen gehouden van de schilderijen van Corrie Evers Sweep Workshops en cursussen De succesvolle en veelgelezen schrijver Jose Vriens gaf op vrijdagochtend 27 mei een workshop in Parrotia Hoe schrijf ik een boek Jose Vriens woont en werkt in Roosendaal In Zevenbergen gaf Froukje Smeding in de week van de spiritualiteit in februari een seminar over dit thema Sari van der Spaan gaf in december een seminar over hooggevoeligheid En de Stichting Cultuur Moerdijk gaf in april in de kernvestiging een cursus Kunstkijken

En verder Op maandagavond 12 december heeft Bibliotheek VANnU in het Alzheimer Cafeacute in het Centrum voor Wonen amp Zorg De Brink een presentatie gehouden over wat de bibliotheek kan betekenen en te bieden heeft voor mensen met dementie hun verzorgers en mantelzorgers en de professionals Op 8 juni was het weer Buitenspeeldag in Zevenbergen Op die dag staat in heel Nederland het buitenspelen centraal De vrijwilligsters van de bieb-speelotheek organiseren de Buitenspeeldag op het plein voor de bibliotheek in Zevenbergen In Oudenbosch was tijdens de Cultuurmaand Halderberge 2016 een Pop-up bibliotheek geplaatst met een collectie boeken rondom het thema Iconen en Symbolen in de Basiliek Op 1 oktober gaf Ans Keijzer (Iconenschildergroep Byzantium) in de bibliotheek uitleg over de geschiedenis van Iconen en de techniek om deze te schilderen

26

24 Belangrijke ontwikkelingen in 2016

Hieronder worden de belangrijkste ontwikkelingen geschetst Het is uiteindelijk maar een kleine greep uit wat er allemaal in een jaar bij VANnU gebeurt Certificering In 2014 is in samenspraak met de sector en de branchepartijen (VOB en VNG) het kwaliteitskader 2014-2017 voor openbare bibliotheken vastgesteld Door deel te nemen aan deze certificeringsronde tonen bibliotheken aan dat zij aan de verwachtingen van hun klanten willen voldoen Audits en de daarop volgende certificering helpen bibliotheken om inzicht te krijgen in hun functioneren en toekomstbestendigheid Daarnaast dragen audits en certificering bij aan een samenhangend bibliotheekstelsel op basis van gelijke waarden uitgangspunten bedrijfsvoering en kwaliteit Na een intensieve periode van voorbereiding voor het schrijven van de zogenaamde zelfevaluatie vond begin oktober een tweetal auditdagen plaats De zelfevaluatie is een belangrijk document dat ter voorbereiding van de audit geschreven is door het MT waarin alle onderdelen van de certificering worden behandeld (leiderschap strategie medewerkers processen middelen netwerk dienstverlening collectie en gemeenten) VANnU kreeg bezoek van twee auditoren die door een groot aantal gesprekken met allerlei betrokkenen een beeld moesten vormen van de organisatie Met name de vraag hoe toekomstbestendig de huidige organisatie is stond centraal De auditoren spraken uiteraard met verschillende medewerkers maar ook met een directeur van een basisschool de voorzitter van de Raad van toezicht een tweetal wethouders en een ambtenaar Deze gesprekken gaven samen met de aangeleverde documenten voldoende vertrouwen om gecertificeerd te worden De auditoren hebben daar in hun rapportage het volgende over geschreven

Op basis van de open gesprekken en de vooraf en ter plekke nog ter beschikking gestelde documenten is een goed beeld verkregen van bibliotheek VANnU Hieruit concluderen de auditoren dat de bibliotheek op ruime wijze aan de certificeringsnormen voldoet De gesproken betrokkenen hebben een eenduidig beeld van de koers van de bibliotheek en van de toegevoegde waarde van VANnU naar de toekomst toe De stip op de horizon grote veranderingen niet schuwend een menselijke maat oog voor de financieumlle aspecten en een duidelijke door de organisatie en stakeholders gedeelde visie op het bibliotheekwerk van nu en de nabije toekomst Dit alles geeft ruim voldoende vertrouwen in de toekomstbestendigheid Vernieuwing netwerk In 2016 zijn de voorbereidingen getroffen voor de vernieuwing van het netwerk voor de organisatie Het oude netwerk (hard- en software) is aan vervanging toe en dat biedt de organisatie de kans om te zorgen dat ook voor de komende jaren het netwerk weer past bij de toekomst en daarmee de vraag van de bezoeker Naast het netwerk zullen ook de lijnverbindingen en de telefonie aangepast of vernieuwd worden Reorganisatie De aanpassingen in de dienstverlening in de gemeenten Roosendaal en Zundert hebben in eerste instantie vooral effect op de Frontoffice en daarmee op de werkgelegenheid (voor verdere info zie ontwikkelingen per gemeente) Begin 2016 zijn de voorbereidingen voor een reorganisatie in gang gezet De uitvoering bleek uiteindelijk niet nodig vanwege het vrijwillige vertrek van een aantal medewerkers

27

25 Ontwikkelingen per gemeente In de inleiding van het jaarverslag is het volgende opgemerkt De subsidiering van de bibliotheek is een strategische investering van de gemeente de bibliotheek is een uitvoeringsinstrument van het gemeentelijk beleid Bepaalt de gemeente formeel WAT zij wil bereiken voor haar burgers Bibliotheek VANnU geeft aan HOE dat het beste kan gebeuren Het strategisch beleidsplan van VANnU is richtinggevend om het HOE te bepalen17 Voordat een stand van zaken per gemeente wordt beschreven zullen de vijf strategische themarsquos uit de koers nog kort worden weergegeven omdat keuzes die gemaakt worden per gemeente altijd in het licht van deze themarsquos moeten worden gezien Dat neemt niet weg dat er altijd sprake is van unieke lokale keuzes De onderwerpen leesbevordering jeugd en aanpak laaggeletterdheid komen vanwege het belang verderop in dit verslag aan de orde In dit hoofdstuk zal ook en overzicht subsidieverloop worden getoond De strategische koers 2016-2018 In het jaarverslag van 2015 is geschetst hoe de kaders voor de komende jaren eruit gaan zien en met welke maatschappelijke en economische trends de bibliotheek rekening moet houden Deze zijn uitgangspunt geweest voor de verdere uitwerking van het strategisch meerjarenbeleidsplan voor de komende jaren Dit plan wordt hieronder beknopt weergegeven in de vijf strategische themaacutes Doelstellingen en effecten staan uitgebreid beschreven in het definitieve plan en in de diverse werkplannen staat de aanpak beschreven De missie van VANnU luidt Jong en oud verleiden met plezier te lezen te leren en zich te informeren

17

Strategisch beleidsplan VANnU 2016-2017 van collectie tot connectie

Focus op jeugd mee kunnen doen en de vernieuwde vorm van bibliotheekfuncties staan de komende jaren centraal in onze strategische koers Dat levert de volgende themarsquos op

1 Van collectie tot connectie van uitleenfabriek naar leren en lezen in de wijk

De traditionele bibliotheekvestiging is niet toekomstbestendig De collectie wordt deels digitaal en er is een groeiende behoefte aan leerplekken en cursusruimte De kernvestiging wordt daarom omgevormd naar een lees- en leercentrum met brede openingstijden dat goed bereikbaar is Servicepunten in wijken en dorpen zullen op termijn verdwijnen om plaats te maken voor collecties en programmarsquos op plaatsen waar veel mensen komen De bibliotheek omarmt (burger)initiatieven met betrekking tot lezen leren en informeren Van ruilbibliotheken en een afhaalpunt in een supermarkt tot voorleescursussen in het buurthuis en een collectie in het gezondheidscentrum De bibliotheek biedt ondersteuning Deze initiatieven spelen een belangrijke rol op het gebied van leefbaarheid bestrijding van eenzaamheid en andere maatschappelijke themarsquos

2 Focus op jeugd Het maakt een groot verschil in het leven van kinderen of ze lezen of niet Onderzoek toont aan dat lezers niet alleen hoger scoren op taalvaardigheid maar ook op schoolsucces en intelligentie Leren begint bij lezen Wie kan lezen en teksten begrijpt kan kennis verwerven en zich ontwikkelen Een goede taalbeheersing zorgt er voor dat kinderen betrokken zijn bij wat er om hen heen gebeurt Door een kwartier te lezen per dag groeit de woordenschat van kinderen Vrij lezen stimuleert leesplezier en daarmee groeit de motivatie om te lezen De bibliotheek verwerkt deze uitgangspunten in haar programmarsquos voor scholen de vestigingen en in de collectie Uiteraard worden kinderen uitgenodigd mee te denken en te organiseren

28

3 Een leven lang leren De wereld verandert snel en om steeds bij te blijven moet je blijven leren Om mensen te stimuleren een leven lang te blijven leren pakt Bibliotheek VANnU de rol van inspirator en facilitator Andere partijen nemen het daadwerkelijke lesgeven op zich In de komende jaren zal VANnU het lokale aanbod bundelen en als wegwijzer fungeren We zoeken daarbij naar de optimale mix van online en op locatie leren van individueel en in groepen leren Om mee te kunnen doen is leren lezen en schrijven van groot belang Voor mensen zelf maar ook voor werkgevers dienstverleners en de maatschappij als geheel Van de Nederlandse beroepsbevolking (16-65 jaar) is ongeveer 12 laaggeletterd In West-Brabant alleen al zijn zorsquon 56000 mensen Dit vraagstuk kan VANnU niet alleen op lossen maar dit doet ze samen met andere partijen (zie ook Aanpak laaggeletterdheid) Lokaal worden deze initiatieven vertaald in concreet aanbod waarbij het Taalnetwerk VANnU een cooumlrdinerende rol speelt Cursussen digitale vaardigheden en Taaloefengroepen worden georganiseerd in de bibliotheek en op andere locaties Veel activiteiten worden begeleid door vrijwilligers

4 Passend vakmanschap De veranderingen in onze samenleving vragen andere vaardigheden van onze medewerkers Netwerken verbindingen leggen samenwerken en goede kennis van de collectie staan centraal Er wordt steeds minder gewerkt in het fysieke bibliotheekgebouw en steeds meer op andere plaatsen met andere mensen binnen netwerken Het uitleenproces is geautomatiseerd De toegevoegde waarde van de medewerker zit in het persoonlijke advies en in de gesprekken met klanten bezoekers en (potentieumlle) samenwerkingspartners

5 Financieringsbronnen Zoals veel openbare bibliotheken staat ook Bibliotheek VANnU voor de uitdaging om verder inhoud te geven aan haar maatschappelijke functie

Aan de ene kant heeft VANnU te maken met een terugloop van inkomsten en aan de andere kant wil en moet de organisatie blijven innoveren oa vanwege de digitalisering de ontwikkelingen rondom de Bibliotheek op school en nieuwe maatschappelijke vraagstukken zoals de aanpak van laaggeletterdheid en eenzaamheid De bibliotheek moet toe naar een nieuwe strategie met alternatieve verdienmodellen en daarbij op zoek naar andere inkomstenbronnen zowel op basis van dienstverlening als op basis van private bijdragen Stand van zaken gemeente Roosendaal In 2016 is de structurele bezuiniging van euro 250000 aan VANnU opgelegd Onderstaande afspraken zijn met de wethouder gemaakt 1 Van de huidige naar een kleinere toekomstbestendige kernvestiging 2 Invoering Bibliotheek op school Bibliotheek op school zet in op het ontwikkelen van lees- taal- en mediavaardigheden van kinderen VANnU bereikt 100 van de jeugd 3 Connectie in alle wijken en dorpen en het gefaseerd sluiten van drie servicepunten Wouw (2016) Kortendijk (2017) en Tolberg (2018) VANnU ontwikkelt passende dienstverlening in alle wijken en dorpen met dienstverlening dichter bij en samen met de burgers In 2016 is veel tijd besteed aan de voorbereidingen voor de verbouwing en herinrichting van de kernvestiging Roosendaal (Parrotia) VANnU vormt samen met Allee Wonen een projectgroep om te komen tot een stedelijke huiskamer met een maatschappelijke insteek In 2016 zijn de eerste schetsen gemaakt maar is vooral veel tijd besteed aan de ontwikkeling van het concept en aan het betrekken van partners De inrichting moet in 2017 Europees aanbesteed worden en de verwachting is dat de realisatie in het derde en vierde kwartaal plaats zal vinden In 2016 zijn er voorsorterend op de veranderingen alvast een aantal aanpassingen gedaan Er is een horecavoorziening gekomen (commercieumlle partij) de ingang is verplaatst en een aantal partijen is intern verhuisd

29

In Roosendaal is de keuze gemaakt om de verschillende servicepunten in de jaren 2015-2018 gefaseerd te sluiten en op zoek te gaan naar andere vormen van dienstverlening in alle wijken en dorpen dichterbij de inwoners en minder gericht op het uitleenproces Wouw is in 2016 het eerste servicepunt geweest wat sloot en er is gezocht naar een alternatief In 2016 lag de focus op behoud van de uitleenvoorziening maar in 2017 ligt de nadruk op het programmeren het gezamenlijk initieumlren van activiteiten voor een diverse doelgroep in aansluiting op de kernfuncties van de bibliotheek Het gedeelde maatschappelijk belang is hierin leidend In 2016 is gestart met het zoeken naar alternatieve dienstverlening in Wouw We zijn daar in gesprek gegaan met de burgers met behulp van de methode ldquodesign thinkingrdquo met als doel de behoeftes op te halen Het gaat hier om een participatief traject met inwoners van het dorp met de dorpsraad met gemeenschapshuis De Geerhoek en met verschillende organisaties en instellingen In een aantal sessies is gezocht naar de onderwerpen die voor het dorp erg belangrijk zijn De opbrengst was op hoofdlijnen behoefte aan lezen en een collectie ontmoeting eenzaamheid aandacht 0-4 jaar en toevoegen van programmering Het concrete resultaat In Wouw is de nieuwe bibliotheek welke per 1-10-2016 in de Geerhoek is gestart Het huidige servicepunt is gesloten Naast een kleine collectie en de mogelijkheid te reserveren en in te leveren is er aandacht voor programmering (met nadruk op 0-4 jaar) en ontmoeting (leestafel tegengaan eenzaamheid) Dit alles wordt vooral door vrijwilligers opgepakt Verder zijn contacten gelegd of verstevigd met het onderwijs en professionele instellingen (voor uitrol dBoS zie verderop in het verslag) En in andere dorpen zoals Heerle en Wouwse Plantage zijn ook diverse alternatieven ontwikkeld en activiteiten opgestart of is geholpen met het opstarten van bijvoorbeeld een ruilbieb (Boekspot)

Begin 2017 zal de evaluatie van het project in Wouw worden afgerond Daarin zullen we de methode (design thinking) om de burgers te betrekken bij de alternatieve dienstverlening evalueren alsmede het resultaat De vraag lsquohoe kunnen we schuiven met de middelen (van traditioneel uitlenen naar jeugd laaggeletterdheid vraagstukken in het sociaal domein) en ze op een goede manier inzettenrsquo blijft relevant Dat geldt niet alleen voor de gemeente Roosendaal maar ook voor de andere 4 gemeenten Bibliotheekwerk in de Roosendaalse wijkendorpen In 2016 is er wederom geiumlnvesteerd in bestaande en nieuwe partners in de wijken en dorpen met als doel taal boeken en leesplezier dicht bij de mensen te krijgen Dit heeft geresulteerd in een breed scala aan projecten en activiteiten in samenwerking met andere organisaties en instellingen Op het gebied van leesbevordering voor volwassenen is er in 2016 opnieuw geiumlnvesteerd in het initieumlren en begeleiden van Boekspots ruilbibliotheken op allerlei plekken waar mensen boeken kunnen naartoe kunnen brengen kunnen lenen en ruilen Dit gebeurde oa in Westrand Wouwse Plantage Wouw en de Westrand VANnU adviseert stimuleert en verzorgt de PR Deze Boekspots vormen tevens een aanleiding om hier met behulp van onze collectie activiteiten omheen te programmeren Dit doen we op verschillende plekken via het nieuwe concept lsquoBieb in de Buurtrsquo Dit was in het Tongerlohuys (jeugd) en Wouwse Plantage (vrouwengroep) Ook hebben we samenwerking gezocht op allerlei themarsquos en vanuit onze kennis en collectie zoals in de Westrand (gezonde voeding) St Elisabeth (Dag van de Ouderen iconenproject) en Heerle (uitleen tijdens vakanties voor jeugd en later ook volwassenen In Wouwse Plantage is een wisselcollectie naar het gemeenschapshuis gebracht met name gericht op eenzame ouderen die elkaar op een vast moment in de week ontmoeten Op deze manier zoekt VANnU naar mogelijkheden om de bibliotheek dichterbij de bewoners te brengen

30

Het andere spoor waarop VANnU resultaten heeft geboekt is in het op de agenda zeten van taalvaardigheid leesbevordering en leesplezier bij anderen Dit begint met het bepalen van gezamenlijke doelen voor een bepaalde doelgroep of een specifieke wijk samen met ons netwerk De bibliotheek draagt haar deskundigheid dan uit aan anderen die vervolgens (mede) de activiteiten uitvoeren Zo hebben we zowel ouderen als jongeren getraind in interactief voorlezen en activiteiten ontwikkeld waarbij kinderen van de basisschool door hen werden voorgelezen Tot slot had VANnU een aanjagende rol naar andere partijen in het kader van de Dag van de Dialoog (SDW ROC Huis van de Westrand) Door onze deelname aan het project CREA in de wijk (Westrand) zijn de lijnen met andere partners kort Hierdoor hebben ook zij verschillende dialoogtafels georganiseerd Zorginnovatiepunt Het Huis van Morgen en Bibliotheek VANnU zijn partners binnen de Alliantie gezondheid en geletterdheid Huis van Morgen heeft de opdracht innovatieve hulpmiddelen die bijdragen aan langer zelfstandig thuis wonen onder de aandacht van een groot publiek te brengen VANnU heeft een informatiefunctie die bijdraagt aan zelfstandigheid en participatie voor inwoners in haar werkgebied Ons Marie biedt een breed scala aan activiteiten voor ouderen Dat heeft geleid tot het in de bibliotheek tentoonstellen en actief onder de aandacht brengen van de hulpmiddelen tbv de doelgroep Ook de wijkzuster en BN De Stem zijn betrokken Cultuurnota Roosendaal In 2016 werkte VANnU mee aan de totstandkoming van de nieuwe cultuurnota voor de gemeente Roosendaal Deze opdracht van de raad aan de wethouder werd gestalte gegeven door een cultuurnetwerk te vormen waar VANnU als vanzelfsprekend deel van uitmaakt

Het netwerk bestaat uit ruim 20 personen en fungeert als een spin in het web om mensen en organisaties op cultureel vlak bij elkaar te krijgen Kunst en cultuur zijn niet het doel op zich maar het middel om samenhang in de gemeente te vergroten en aan te zetten tot nieuwe initiatieven om uiteindelijk op cultureel sociaal economische en educatief gebied de vruchten te plukken Stand van zaken gemeente Moerdijk Het servicepunt Willemstad voorheen gevestigd in het Mauritshuis is in de zomer van 2016 verhuisd naar Buurthuis Irene De ruimte die de bibliotheek in gebruik had in het Mauritshuis kon niet langer gehuurd worden In afstemming met de gemeente is besloten om het servicepunt om te vormen naar een afhaal- en inleverlocatie In Buurthuis Irene vond VANnU een plaats om een alternatieve voorziening te maken Het servicepunt is aangepast in een haal- en brengpunt met aandacht voor het jonge kind (0-4) en voor de ontmoeting (leestafel tijdschriften kranten) In het najaar heeft het college VANnU verzocht om het positieve resultaat van 2015 terug te storten Voor VANnU kwam dit onverwacht en gedurende het overleg met de wethouder bleek dat de afspraken in de subsidieverordening over de opbouw van het eigen vermogen niet duidelijk zijn Daardoor loopt VANnU als organisatie een risico De bestuurder heeft het voornemen om in 2017 samen met de 5 gemeenten waar VANnU verantwoordelijk is voor het bibliotheekaanbod goede afspraken te maken voor de toekomst en deze vast te leggen in een convenant Een sterke en gezonde bibliotheekorganisatie is in het belang van alle vijf gemeenten

31

Stand van zaken gemeente Halderberge Voor de zomer kondigde de Raad aan de subsidie van de bibliotheek en nog een aantal professionele organisaties opnieuw te willen verlagen Op 16 juni heeft VANnU tijdens de commissievergadering de consequenties voor het bibliotheekaanbod geschetst Vanwege het effect op de dienstverlening heeft de Raad besloten om de voorgenomen bezuiniging niet op te leggen en zich opnieuw te beraden op de toekomst In 2017 zullen de twee Brede Scholen in Hoeven en Oud-Gastel gerealiseerd zijn De wethouder heeft aangegeven dat hij vanwege het belang van lezen voor de jeugd de wens heeft dat de bibliotheek daarin wordt gehuisvest Dat heeft consequenties voor het bibliotheekaanbod in de servicepunten in beide dorpen De huidige middelen zijn niet toereikend om beide doelgroepen te bedienen Stand van zaken gemeente Rucphen Ook in de gemeente Rucphen is de aandacht voor leesbevordering bij de jeugd steeds meer speerpunt De wethouder heeft aan VANnU gevraagd om een plan te maken voor een breder aanbod aan de jeugd In 2016 zijn de voorbereidingen getroffen om in 2017 de Bibliotheek op school (dBoS) op de scholen uit te rollen (zie verder aanbod jeugd) Ook in deze gemeente is de aanpak laaggeletterdheid een belangrijk speerpunt Rucphen is samen met Roosendaal de enige plek waar naast Klik amp Tik ook taaloefengroepen hebben gedraaid (zie verder 26 aanpak laaggeletterdheid) Stand van zaken gemeente Zundert Ingegeven door de bezuinigingsopgave van de gemeente Zundert zijn in 2016 de voorzieningen in Wernhout Achtmaal en Zundert aangepast enof gesloten In deze kernen is door VANnU ondersteuning geboden in het opzetten van alternatieven zoals een ruilbieb (Boekspot) in alle drie de kleine kernen (Achtmaal Wernhout en Zundert) en het creeumlren van een afhaallocatie gerund door vrijwilligers

In Zundert is een haal- en brengpunt gerealiseerd in het CCZ De bedoeling is om daar ook activiteiten samen met de partners in Zundert te organiseren In Achtmaal helpen vrijwilligers de burgers om de materialen te reserveren of uit Zundert of Rijsbergen te halen De vrijwilligers kunnen altijd voor eventuele vragen bij VANnU terecht De dienstverlening in Rijsbergen wordt aangepast Er zal minder personeel worden ingezet tegelijkertijd is er aandacht voor programmering samen met andere partners Om dit te kunnen realiseren moeten medewerkers tijd en ruimte krijgen om met de programmering bezig te zijn In 2017 zal gestart worden met een pilot voor de inzet van vrijwilligers op De snelheid waarmee VANnU moest reageren op de bezuinigingen voor de komende drie jaar stond op gespannen voet met het realiseren van alternatieven samen met de burgers In goed overleg met de wethouder is besloten om de planning te verruimen De gemeente heeft een financieumlle tegemoetkoming betaald vanwege het langer openhouden van de servicepunten en het langer continueren van het aanbod op de scholen De dienstverlening in de vorm van het uitlenen op de Zundertse basisscholen is gestopt en VANnU heeft de collecties achtergelaten op de scholen zodat de leerlingen deze nog kunnen gebruiken De wethouder heeft VANnU gevraagd om een plan te maken met het onderwijs voor de leesbevordering in de scholen waarmee hij de bezuiniging van 2017 van euro 25000 zou kunnen terugdraaien Dat is niet gelukt De bedoeling is om dit voor 2018 alsnog voor elkaar te krijgen en de opgelegde bezuiniging terug te draaien en in te zetten voor de jeugd

32

Subsidieverloop 2011-2016 In 2016 zijn de budgetsubsidies in de gemeenten Roosendaal en Zundert verlaagd De gemeente Roosendaal had de verlaging in 2014 reeds aangekondigd maar heeft VANnU de tijd gegeven om een koers voor 4 jaar uit te zetten waardoor de bezuiniging met aandacht voor de inhoud kan worden gerealiseerd De gemeente Zundert heeft na de fusie in 2015 aangegeven de bibliotheek drie jaar op rij een bezuiniging op te leggen In 2016 euro 50000 en in 2017 en 2018 elk jaar euro 25000 Alleen de gemeente Rucphen heeft een indexering toegepast In onderstaande tabel is vanaf 2011 het subsidieverloop te zien Subsidieverloop 2011-2016

Gemeente 2011euro 2012euro 2013euro 2014euro 2015euro 2016euro

Roosendaal 1608501 1608501 1608501 1608501 1608501 1368503

Roosendaal div subsidies

404624 65660 96182 27049 6240 3553

Moerdijk 883503 793100 797000 798130 809188 809188

Moerdijk div subsidies

8921 33785 41280 72705

61562

57319

Halderberge 550811 495730 395730 395730

395730 395730

Halderberge div subsidies

- 44826 26459 51444

54750

50000

Rucphen - - - 428013 434433 440949

Zundert - - - 305052 305052 255052

totaal 3456360 3041602 2965152 3686624 3675456 3380294

incl VVE en landelijke subsidie Vschool

incl subsidie onderwijsachterstanden marktplaats cultuureducatie en (tot 2015) landelijke subsidie Vschool subsidie marktplaats cultuureducatie

Het bedrag dat de gemeenten per inwoner bijdragen verschilt sterk Het aanbod per gemeente daarmee ook Omdat huisvestingslasten een groot verschil kunnen maken wordt in onderstaande tabel het bedrag inclusief en exclusief huisvestingslasten getoond Subsidiebedrag per inwoner 2016

Gemeente incl huisvesting excl huisvesting Roosendaal 1780 1441

Moerdijk 2143 1594

Halderberge 1308 1126

Rucphen 1983 1377

Zundert 1194 1002

26 Aanbod jeugd Boekstart en de Bibliotheek op School De bibliotheken in Nederland hebben ongeveer vier miljoen leden waarvan 61 jeugdleden in de leeftijd van 0 tot en met 17 jaar Kinderen en jongeren zijn dus een belangrijke doelgroep voor de bibliotheken De samenleving is de afgelopen decennia door en door gedigitaliseerd en gemedialiseerd en raakt ook nog altijd verder geiumlnformatiseerd en geiumlndividualiseerd Dit heeft niet alleen gevolgen voor het leesgedrag van de jeugd ook de manier van denken en de vaardigheden waarmee deze groep opgroeit veranderen Hierdoor zullen bibliotheken de jeugd in de 21ste eeuw op een andere manier moeten bereiken interesseren en ondersteunen dan eerder het geval was18 Ook al verandert de doelgroep lezen en toegang tot boeken blijven belangrijke voorwaarden voor het succes van individuen en de samenleving als geheel Bibliotheken behouden in dat verband hun onmisbare taak

18

Bibliotheken en de jeugd in de 21-ste eeuw Brochure KB en Stichting Lezen en Schrijven

33

Met leesbevorderingsprogrammarsquos als Boekstart en de Bibliotheek op school en leesbevorderingsprojecten als De Nationale Voorleeswedstrijd van Stichting Lezen en de KB hebben zij sterke troeven in handen Aanpak VANnU Het bevorderen van lezen en vooral leesplezier kan niet vroeg genoeg in het leven van kinderen beginnen VANnU richt haar activiteiten op de leeftijdsgroep van 0-18 jaar met onderstaande aanpak Boekstart Het leesbevorderingsprogramma Boekstart moedigt ouders aan om hun kinderen zo vroeg mogelijk kennis te laten maken met boekjes met lezen en met de bibliotheek Boekstart richt zich op kinderen van 0 tot 4 jaar Kinderen die op heel jonge leeftijd in aanraking komen met (voor-)lezen en boeken ontwikkelen zich beter zo heeft onderzoek uitgewezen Een vroege ontdekkingstocht vergroot spelenderwijs de woordenschat van het kind en zorgt ervoor dat het kind later meer leesplezier heeft Zo is er minder kans op laaggeletterdheid Leesbevordering richt zich niet alleen op kinderen met een taalachterstand maar op alle kinderen Resultaat Begin 2009 startte Boekstart in vijf vestigingen in Noord-Brabant Begin 2015 deed 99 van alle bibliotheken in Nederland mee (156 van de 157 bibliotheken) Jaarlijks worden in totaal zorsquon 55000 Boekstart-koffertjes meegegeven aan ouders waarmee 323 van de babyrsquos in Nederland werd bereikt In 2016 zijn bij VANnU 324 kinderen ingeschreven als Boekstartlid Ouders Op verzoek van de instellingen in de kinderopvang wordt op bijeenkomsten voor ouders verteld over het plezier en belang van voorlezen

Moerdijk In Moerdijk wordt door de bibliotheek een programma uitgevoerd in het kader van de Voor- en Vroegschoolse Educatie Doel is om de kinderen met een (taal)achterstand te stimuleren zodat ze met een zo klein mogelijke achterstand naar het basisonderwijs gaan Iedere kinderopvangorganisatie doet hier aan mee Hiermee wordt een groot gedeelte van de kinderen in de leeftijd tot 0-4 jaar bereikt Bibliotheek op school PO (Primair Onderwijs) In het programma de Bibliotheek op school werken bibliotheken en scholen structureel samen aan de taalontwikkeling leesbevordering en mediawijsheid van kinderen De bibliotheek maakt afspraken met het onderwijs over de uitvoering van het programma De basis voor samenwerking is het beleid van de school De jaarlijkse doelen bepaalt men samen op basis van gemonitorde resultaten en de jaarlijkse activiteiten worden vastgelegd in een lees- en mediaplan Het volgen van de cursus Open boek door leerkrachten helpt bij het vormgeven van het beleid Met de Bibliotheek op school gaan school en bibliotheek een meerjarige samenwerking aan rondom lezen en mediawijsheid De effecten van de inzet worden jaarlijks door de landelijke monitor gevolgd Deze samenwerking is geborgd in het beleid van zowel school als bibliotheek Een actuele en gevarieerde collectie in de school zorgt voor verrijking van het leesonderwijs Vanuit de bibliotheek ondersteunt een professionele leesconsulent de leescooumlrdinator en het team van de school Daarnaast helpt een digitaal portaal de school bij het zoeken en registreren van boeken het stimuleren van lezen het bijhouden van de leeshistorie en het vinden van betrouwbare informatie Roosendaal De uitrol van lsquode Bibliotheek op schoolrsquo in Roosendaal vordert volgens planning Na de eerste 8 scholen zijn in 2016 de volgende 7 scholen aangesloten de Linde de Klimroos Klaverweide Lavoor de Stappen Baayaert en Talent

34

Basisscholen de Vondel en Wending hebben nu ook een vaste leesconsulent van Bibliotheek VANnU Ruim de helft van de scholen is inmiddels aangesloten In Wouw is samen met scholen de Stappen en Baayaert hard gewerkt om een inspirerende leesomgeving voor de kinderen van de scholen te maken Na sluiting van het servicepunt is de collectie voor de kinderen binnen de school toegankelijk geworden Een voorbeeld van een inspirerende leesomgeving is te vinden op basisschool de Klimroos Deze school heeft ook een Facebookpagina gemaakt om de schoolbieb te promoten httpswwwfacebookcomHieperdeBieb Tijdens de Kinderboekenweek zijn er 41 klassen van de Roosendaals scholen op bezoek geweest Ze namen deel aan het programma lsquoleeselixerrsquo Een speciale drank waarin kinderen hun leesvoorkeur konden mixen en zo genoeg leeshonger en leesvoer zouden hebben tot ze oma en opa waren Moerdijk Alle 22 scholen in de gemeente Moerdijk kunnen gebruik maken van leesbevorderingsprojecten in samenwerking met een leesconsulent van de bibliotheek Dit wordt gedaan in samenhang met de actuele en inspirerende boekencollectie die de scholen jaarlijks van de bibliotheek ontvangen Een voorbeeld van deze samenwerking is het project lsquoTheaterlezenrsquo dat is uitgevoerd op basisschool de Boemerang Basisscholen komen diverse keren per jaar voor groepsbezoeken naar de bibliotheek Halderberge Er is nog geen structurele samenwerking met de scholen Wel hebben een aantal scholen belangstelling voor lsquode Bibliotheek op schoolrsquo Twee leerkrachten van basisschool rsquot Bossche Hart uit Bosschenhoofd hebben de cursus Open Boek gevolgd een bouwsteen van het project Op

basis daarvan worden er jaarlijks een aantal leesbevorderingsprojecten uitgevoerd in deze school Basisschool de Schittering maakt gebruik van de mogelijkheid voor het doen van groepsbezoeken in vestiging Oudenbosch De gesprekken met de wethouder over het aanbod voor de jeugd in de toekomst in de gemeente Halderberge zijn in volle gang Rucphen Met alle 7 scholen in Rucphen zijn gesprekken gevoerd over de invoering van lsquode Bibliotheek op schoolrsquo Op basisschool Vinkenbos was door de leerkrachten de cursus Open Boek al gevolgd en was een up-to-date leesplan aanwezig Hier is gestart met uitvoering van het activiteitenplan en invoering van de Monitor Op basisschool Martinus in Rucphen zijn 3 leerkrachten gestart met de cursus Open Boek deze school heeft de doelen al bepaald De andere scholen zijn in diverse stadia van uitrol van de samenwerking Zundert Met de scholen in Zundert zijn gesprekken gevoerd om te komen tot een basisvoorziening volgens de aanpak lsquode Bibliotheek op schoolrsquo Op basis hiervan is een plan gemaakt wat nog niet helemaal tot overeenstemming heeft geleid Daarom worden de gesprekken in 2017 voorgezet (zie verder 25 Ontwikkelingen per gemeenten) Bibliotheek op school VO (Voortgezet Onderwijs) De succesvolle aanpak van de Bibliotheek op school in het basisonderwijs is aanleiding geweest om het programma uit te breiden naar het voortgezet onderwijs (VO) allereerst naar het vmbo Die uitbreiding biedt de bibliotheken een strategische aanpak voor structureel samenwerken met het voortgezet onderwijs De pijlers zijn collectie lezen en mediawijsheid Iedere pijler heeft een keuzemenu bestaande uit een aantal bouwstenen die oa voortkomen uit bestaande Bibliotheekprojecten oa Biebsearch Leeskr8 en 4You

35

De Bibliotheek op School Het Da Vinci College (Roosendaal) en Bibliotheek VANnU hebben in schooljaar 2015-2016 gebruik gemaakt van de Stimuleringsregeling van Kunst van Lezen tbv de Bibliotheek op School Halverwege het schooljaar 2016 liep deze regeling af Tijdens dit schooljaar hebben school en bibliotheek gewerkt aan het creeumlren van de voorwaarden en er is een leesplan geschreven waarin een stevige basis is gelegd voor een meerjarenplan De onderstaande activiteiten zijn concreet uitgevoerd

Studiemiddag voor docenten Iedere docent taaldocent

Training voor docenten Lezen in het vmbo werkt

Boekencollectie (in de vorm van boekenkisten 303 boeken)

Campagne Nederland Leest Lydia Rood

Vrij lezen in de klas zowel in het vmbo als in het praktijkonderwijs experimenteren docenten met de boekenkisten en vrij lezen

Vakoverstijgend voorlezen oa techniekdocenten en biologiedocenten lezen voor ook in de bovenbouw

VANnU is in gesprek met de school over een vervolg Het Markland college in Zevenbergen maakt al een paar jaar gebruik van Biebsearch Dit is een voorloper van Bibliotheek op School In 2016 hebben in een werkgroep gesprekken plaatsgevonden ter voorbereiding van het programma de Bibliotheek op School In 2017 gaat daadwerkelijk gewerkt worden aan het taal- en leesbeleid en het omzetten van Biebsearch in de Bibliotheek op school Twee docenten van het Markland hebben deelgenomen aan de training Lezen in het vmbo werkt op het Da Vinci college Brugklassers van het Marklandcollege komen regelmatig op groepsbezoek in de bibliotheek

Diverse activiteiten Voor middelbare scholieren worden diverse activiteiten georganiseerd waar VANnU een rol in speelt Een van de activiteiten is het Cultuurfestival Artisjok 2016 voor havo en vwo 4 VO In Roosendaal is de organisatie in handen van de Cultuurcompaan Het thema van dit jaar was Beyond Borders VANNU heeft de samenwerking gezocht met De Witte Roos en boekhandel Het verboden Rijk waardoor de mogelijkheid ontstond om groots uit te pakken en goed aan te sluiten bij het thema In februari hebben 14 schoolfinalisten van 7 scholen (2 per school) deelgenomen aan de voorleeswedstijd Read2me In deze wedstrijd worden leerlingen aangespoord goede jeugdboeken voor te lezen Leerlingen lezen voornamelijk voor uit boeken van de Jonge Jury Een leerling van het Jan Tin Bergen College heeft de Roosendaalse finale gewonnen Tot slot scholen zien de waarde van abonnementen en schoolpassen Ook worden regelmatig projectcollecties afgenomen en vinden er klassenbezoeken en schrijversbezoeken plaats Abonnementen School schoolabonnementen Collectieve

schoolpassen

Da Vinci College

Gertrudis College I 216

Jan Tinbergen College I

Markland College Oudenbosch I

Markland College (Zevenbergen)

II 269

Norbertus College II 211

Munnikenheide college I

Mencia Sandrode I

36

27 Aanpak laaggeletterdheid Laaggeletterdheid is een maatschappelijk probleem waar vaak nog een taboe op rust Ongeveer 13 miljoen inwoners van Nederland tussen de 16 en 65 jaar is laaggeletterd Ze hebben moeite met lezen schrijven en communiceren in het Nederlands En dat terwijl taal steeds belangrijker wordt om zelfstandig te kunnen participeren Denk aan het gebruiken van websites van overheden en bedrijven aan internetbankieren of een sollicitatiebrief schrijven of aan langer zelfstandig kunnen wonen Maar denk ook aan het begrijpen van veiligheidsinstructies op het werk of bijsluiters van medicijnen

Vanuit de Rijksoverheid is daarom gestart met het actieprogramma lsquoTel mee met Taalrsquo[1] In dat programma zetten de ministeries van OCW SZW en VWS samen in op participatie taal als middel om mee te kunnen doen in de maatschappij en op het werk In Tel mee met Taal zijn de preventieve aanpak (het voorkomen van taalachterstand) en de curatieve aanpak (het bestrijden van laaggeletterdheid via scholing) voor het eerst in eacuteeacuten overkoepelend actieprogramma samengebracht Daarbij speelt de regionale netwerkaanpak een belangrijke rol De combinatie van de curatieve en preventieve aanpak van laaggeletterdheid sluit aan bij de opdracht van de bibliotheek bij te dragen aan geletterdheid in brede zin voor jong en oud De bibliotheek heeft al taalaanbod gericht op jonge kinderen (bijvoorbeeld Boekstart) en volwassenen (bijvoorbeeld via taalcoaches lees- en schrijfclubs) Ook opereert de bibliotheek in een lokale maatschappelijke context in contacten met burgers gemeenten onderwijs lokale bedrijven en maatschappelijke organisaties Dit maakt dat de bibliotheek een unieke positie inneemt en in potentie een belangrijke verbindende schakel kan vormen binnen de regionale aanpak van laaggeletterdheid

[1]

httpswwwtaalvoorhetlevennl

In september 2014 is het convenant Taal voor het Leven West- Brabant ondertekend Een samenwerkingsverband tussen ROC Kellebeek VWS ATEA UWV Cubiss St Lezen amp Schrijven en de bibliotheken in West- Brabant om een bijdrage te leveren aan het terugdringen van laaggeletterdheid Inmiddels zijn er zorsquon 30 organisaties aangesloten ook organisaties uit de zorg- en welzijnssector De aanpak van laaggeletterdheid kan niet los worden gezien van maatregelen om taalachterstanden en laaggeletterdheid te voorkomen zoals leesbevordering Daarom is het beleid gericht op leesbevordering en leesplezier een waardevolle aanvulling op het reguliere taalonderwijs en is dit onderdeel van het actieprogramma lsquoTel mee met Taalrsquo Wat doet VANnU VANnU biedt een basisaanbod waarin collectie taalpunten en het taalnetwerk en activiteiten in de Week van de Alfabetisering opgenomen zijn Daarnaast worden bovenop dit basisaanbod trajecten aangeboden in het kader van de uitvoer WEB In 2016 heeft Taal voor het Leven West-Brabant voor het tweede jaar op rij WEB-gelden ontvangen tbv het versterken van werkenden en werkzoekenden In onderstaand overzicht is het basisaanbod opgenomen onder het kopje Activering daarna volgen de trajecten in het kader van WEB Activering basisaanbod

Collectie VANnU heeft een speciale Makkelijk Lezen-collectie voor mensen die moeite hebben met lezen en schrijven Bij de samenstelling van de collectie heeft de bibliotheek gelet op de bruikbaarheid ervan voor de ontwikkeling van taalvaardigheid en maatschappijorieumlntatie De collectie bestaat uit leesboeken op verschillende leesniveaus taalcursussen en informatieve boeken en alle informatie is in eenvoudig Nederlands

37

Taalpunten In 2016 heeft VANnU samen met haar netwerkpartners twee taalpunten opgezet eacuteeacuten loket dat burgers overzicht biedt van het informele formele en non-formele scholingsaanbod op het gebied van taal en digitale vaardigheden in de regio Naast de doorverwijsfunctie bieden de Taalpunten ook laagdrempelige trainingen Aan de hand van een intake wordt de scholingsbehoefte van de deelnemer in kaart gebracht en kan er bijvoorbeeld een training Klik amp Tik worden gedaan Het eerste Taalpunt opende in maart 2016 in de wijk Kalsdonk in Roosendaal en de tweede is op 31 maart in de bibliotheek Zevenbergen feestelijk geopend Na opening van de Taalpunten is er voortdurend aanloop van mensen met taalvragen In 2016 zijn er 34 mensen geholpen enof doorverwezen in Kalsdonk In het taalpunt in Zevenbergen zijn in 2016 totaal 14 mensen geholpen met hun taalvraag

Activering Deelnemers Opmerkingen

Roosendaal 31 Klik amp Tik basis

Taalpunt Kalsdonk (RSD) 34 Intakes

Moerdijk 17 Klik amp Tik basis

Taalpunt Moerdijk 14 Intakes

Halderberge 11 Klik amp Tik basis

Rucphen 9 Klik amp Tik basis

Zundert 7 Klik amp Tik basis

Training herkennen amp doorverwijzen

15 Gezondheidsplein

Kalsdonk

138

Trainingen Op 20 september heeft VANnU aan de partners van het Gezondheidsplein in Kalsdonk een training Herkennen en motiveren laaggeletterden

gegeven

Week van de alfabetisering Samen met haar partners in het West Brabantse Taal voor het Leven organiseerde Bibliotheek VANnU een Lagerhuisdebat tijdens de Week van de Alfabetisering In dit interactieve debat ging men op zoek naar de formule om slim samen te werken eacuteeacuten doel maar met een verschillende motivatie belang of uitgangspunt Wanneer is de samenwerking slim en daarmee effectief Het debat vond plaats in Etten Leur De landelijke week van de alfabetisering viel dit jaar samen met de start van het nieuwe Taaljaar 2016-2017 Samen met de gemeente Moerdijk heeft de bibliotheek een informatieve en interactieve bijeenkomst georganiseerd (5 september 2016) waarin verteld werd over de aanpak van laaggeletterdheid Wethouder Thomas Zwiers gaf het belang van de aandacht voor laaggeletterdheid aan in het bijzonder voor werknemers Daarnaast werd stilgestaan bij het aanbod aan taalactiviteiten in het schooljaar 2016-2017 en het taalnetwerk in de regio Bijzondere aandacht was er voor de rol van vrijwilligers in de taaltrajecten Zonder vrijwilligers is een groot aantal taalactiviteiten niet uit te voeren Taalnetwerk In het Taalnetwerk zijn lokale taalbieders en ndashprojecten vertegenwoordigd zoals Humanitas Vluchtelingenwerk de VoorleesExpress ROC Kellebeek WijZijn Traverse en de STA teams Het netwerk komt onder voorzitterschap van VANnU 2 tot 3 maal per jaar samen om kennis te delen en samen te werken In 2016 heeft dat geleid tot het opstellen van een Taalkaart van Roosendaal (welke aanbieders bieden welke trainingen aan tegen welke voorwaarden) De Taalkaart is inmiddels door de deelnemers in gebruik genomen Verder wordt er veel aandacht besteed aan het werven van taalvrijwilligers VANnU Humanitas Vluchtelingenwerk en WijZijn Traverse bundelden de krachten om via uitingen in de media taalvrijwilligers te werven Dat leidde tot een goed bezochte informatiemiddag op 9 december waar zorsquon 50 geiumlnteresseerden zich meldden

38

Activering WEB trajecten Taaloefengroepen In Rucphen en in Roosendaal organiseert de Bibliotheek VANnU wekelijks taaloefengroepen voor medewerkers van de WVS De werkleiding van de WVS geeft aan dat zij zien dat hun medewerkers echt veranderen sinds zij aan de taaloefengroep zijn begonnen De persoonlijke benadering en begeleiding van de taalvrijwilligers zorgt ervoor dat de cursisten meer zelfvertrouwen krijgen en verrast worden in hun eigen kunnen In totaal hebben in de vijf gemeenten 36 personen deelgenomen Klik amp Tik cursussen Voor alle mensen die moeite hebben om hun weg te vinden op internet biedt de Bibliotheek op de vijf kernvestigingen de cursus Klik amp Tik aan De cursisten worden begeleid door vrijwilligers In 2016 hebben 40 cursisten de cursus met succes afgerond en hiermee hun zelfredzaamheid vergroot Taal amp Arbeidsmarkt Walk amp Talk en Werkmap Walk amp Talk Vanaf oktober organiseert Bibliotheek VANnU maandelijks op elke derde maandag van de maand Walk amp Talk deacute koffiepauze voor werkzoekenden Het is een gratis netwerkbijeenkomst voor en door werkzoekenden In een ongedwongen sfeer maakt men in Bibliotheek VANnU kennis met elkaar krijgt men tips van een professional enof hoort men ervaringen van (ex-)werkzoekenden In 2016 waren de themarsquos Netwerken hoe doe je dat (oktober) Hoe maak je een goed basis CV (november) en Werken in Belgieuml (december) In 2016 hebben 62 belangstellenden deelgenomen aan de bijeenkomsten

Werkmap De dienstverlening van het UWV verloopt digitaal Laagopgeleide en oudere werkzoekenden hebben vaak moeite met het aanvragen van een DigiD en het omgaan met de digitale werkmap van het UWV In 2016 hebben 32 deelnemers een training gevolgd om hun vaardigheden op dit gebied te verbeteren

Monitoring In januari 2017 verscheen de landelijke Monitor Digitale Vaardigheden 2015-2016 uitgevoerd door Next Value in opdracht van de Koninklijke Bibliotheek In deze monitor waar VANnU aan meegewerkt heeft wordt gekeken naar de resultaten van de digitale trajecten en worden deelnemers bevraagd In de algemene conclusies en aanbevelingen worden de volgende zaken aangegeven en door VANnU opgepakt 1 Zoek samenwerking met doorverwijzers VANnU heeft dit geborgd op regionaal niveau door Taal voor het Leven West-Brabant en lokaal via het Taalnetwerk Werk met vrijwilligers VANnU werkt sinds 2014 met taalvrijwilligers zij worden getraind door ROC Kellebeek enof St Lezen en Schrijven 2 Voorkom een te vrijblijvende leeromgeving door actief samen te werken met bijvoorbeeld de WVS worden deelnemers gestimuleerd om actief deel te nemen 3 Probeer maatwerk te bieden en verwijs door naar vervolgtrajecten sinds 2016 worden in de Taalpunten intakes afgenomen door taaldocenten van ROC Kellebeek daarmee wordt de doorverwijzing nog meer maatwerk Ten slotte werd de deelnemers gevraagd naar hun tevredenheid over de trainingen 37 deelnemers hebben meegewerkt aan de monitor Door de samenwerking met ROC Kellebeek in 2016 verder vorm te geven is er meer aandacht gekomen voor deskundigheidsbevordering van de taalvrijwilliger en is de doorstroom van deelnemers toegenomen Daarmee wint de West-Brabantse aanpak aan duurzaamheid

39

28 Werkzaamheden Marktplaats Cultuureducatie 2016 Bibliotheek VANnU is verantwoordelijk voor de Marktplaats Cultuureducatie in de gemeenten Halderberge en Moerdijk De doelstelling van de Marktplaats is Een netwerk en samenwerking tussen aanbieders van cultuur en het onderwijs creeumlren zodat de jeugd meer in aanraking komt met kunst en cultuur en zich daardoor beter kan ontwikkelen De cooumlrdinator Marktplaats Cultuureducatie heeft in 2016 de volgende taken uitgevoerd

inventariseren van de vraag op het gebied van cultuureducatie van het onderwijs (PO en VO)

inventariseren van de vraag op het gebied van cultuureducatie voor en naschoolse opvang inventariseren van de mogelijkheden van de culturele aanbieders

culturele aanbieders meenemen in de lsquotaalrsquo van het onderwijs

het uitbreiden en verstevigen van het lokaal cultuur-educatief netwerk

samenwerken met de intermediairs van regiorsquos West Brabant

afstemmen van vraag en aanbod Het Kunstmenu wordt afgenomen door alle Halderbergse scholen en elf scholen uit de gemeente Moerdijk Het wordt aangeboden in samenwerking met CultuurCompaan (gemeente Roosendaal) en bestaat uit activiteiten van lokale (professionele aanbieders uit de gemeente) regionale (professionele aanbieders uit de provincie) en landelijke culturele instellingen De leerlingen maken op deze manier kennis met de drie domeinen van Cultuureducatie (in huis met de culturele omgeving en uit de grote wereld) Verder nemen de scholen deel aan diverse naschoolse activiteiten (verlengde schooldag) en vinden er diverse losse culturele projecten op de scholen plaats

De cooumlrdinator ondersteunt culturele instellingen kunstenaars en het onderwijs mbt actuele ontwikkelingen op het gebied van cultuureducatie Zij organiseert netwerkbijeenkomsten voor de interne cultuurcooumlrdinatoren (ICCrsquoers) biedt scholing aan en geeft de ICC cursus in West- Brabant Daarnaast worden er cursussen aangeboden voor culturele aanbieders zodat ook zij meegaan in de huidige ontwikkelingen op het gebied van cultuureducatie De cooumlrdinator cultuureducatie is tevens intermediair voor de scholen mbt de rijksregeling Cultuureducatie met Kwaliteit (2013 ndash 2016) een opdracht die middels de Cultuurloper wordt uitgevoerd Hierbij wordt nauw samengewerkt met de Provinciale instelling Kunstbalie Aan de regeling nemen 5 scholen uit de gemeente Halerberge en 7 scholen uit de gemeente Moerdijk deel VANnU werkt regionaal en dat vertaalt zich ook in de Marktplaats Cultuureducatie waar het onderhouden van contacten met andere marktplaatsen en buurgemeenten vanzelfsprekend is De cooumlrdinator neemt deel aan het zogenaamde Regionaal Overleg Marktplaatsen (ROM) en een Provinciaal Overleg Het doel is om gezamenlijke activiteiten voor de regio West- Brabant te organiseren Er wordt samengewerkt met de cooumlrdinator Brede Scholen en cooumlrdinator Sport van beide gemeenten Ook vindt er steeds meer samenwerking plaats met de schoolbesturen Stichting Openbaar Onderwijs West-Brabant is een bovenschools traject gestart op het gebied van cultuureducatie met oa de intermediairs van de gemeente Roosendaal en HalderbergeMoerdijk Tot slot neemt de cooumlrdinator zitting in de werkgroep Cultuurmaand (septemberoktober) van de gemeente Halderberge Zij richt zich vooral op de activiteiten voor het onderwijs

40

29 Personeel en Organisatie

Per 31-12-2016 heeft VANnU 3885 FTE in dienst In totaal gaat het om 74 medewerkers De groei in ftersquos (145) heeft met name te maken met de uitrol dBoS en toename van leesconsulenten waarover eerder in dit verslag is gesproken In de Frontoffice is het aantal uren door oa sluiting van servicepunten in de gemeente Zundert en aanpassingen van het servicepunt in Wouw afgenomen

De leeftijdsopbouw van de medewerkers Van alle medewerkers bij VANnU is 95 jonger dan 40 jaar Het percentage medewerkers tussen de 40 en 50 jaar is 135 54 van de medewerkers is tussen de 50 en 60 jaar en het percentage 60+ is 23 VANnU heeft tov de landelijke leeftijdsopbouw een hoger percentage 50 plussers Dat betekent dat er goed moet worden nagedacht over de instroom van jongere medewerkers om de uitstroom voor de komende jaren op te kunnen vangen Dat is een lastig vraagstuk omdat bij een reorganisatie de jongere medewerkers vaak degenen zijn die door middel van afspiegeling moeten vertrekken Het komend jaar zal dit onderwerp opnieuw op de agenda staan van directie en OR omdat het vraagt om een

visie over hoe het toekomstig personeelsbestand eruit moet komen zien en hoe de organisatie zich daarop kan voorbereiden

Personeelsverloop in- door- en uitstroom In totaal zijn er in 2016 acht medewerkers ingestroomd waarvan

projectmedewerker vernieuwing netwerk

1 cooumlrdinator Frontoffice

1 controller

1 medewerker communicatie

2 leesconsulenten 4-12

2 ondersteuners leesconsulenten

stagiaire19 Daarnaast zijn er zes medewerkers uit dienst getreden waarvan

1 ondersteuner leesconsulenten

3 opruimhulpen

2 informatiemedewerkers

19

De stagiaire is in augustus voor een aantal uur als medewerker communicatie aangesteld

0 10 20 30 40 50

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

totale FTE

totale FTE

0

10

20

30

40

50

60

15-30 30-40 40-50 50-60 60+

pe

rce

nta

ge

Leeftijdsopbouw in percentages

VANnU

st Bibliotheekwerk

landelijk

41

Jubilea In 2016 waren er twee jubilarissen Een medewerker was 40 jaar in dienst en een 25 jaar in dienst bij VANnU

Ziekteverzuim Het gemiddelde verzuimpercentage in 2016 bedroeg 32 De ziekte frequentie is 09 Het ziekteverzuim is ten opzichte van 2015 gedaald (587) Onderstaande grafiek toont het verzuimverloop in 2016 Duidelijk is dat het verzuimcijfer vooral wordt beiumlnvloed door een aantal langdurig zieken Het ziekteverzuim is in lijn met de landelijke trend 20 Ziekteverzuim 2016

20

CBS statline cultuur sport en recreatie geeft over de eerste drie kwartalen van 2016 een gemiddeld percentage aan van 32

Scholing VANnU vindt het belangrijk om haar medewerkers zo goed mogelijk voor te bereiden op het bibliotheekwerk van de toekomst In de strategische koers 2016-2018 staan de kernkwaliteiten collectioneren programmeren en netwerken centraal Om medewerkers de kans te geven deze competenties verder te ontwikkelen heeft VANnU in 2016 verschillende stappen gezet In het fusieproces is afgesproken dat er in de front office toegewerkt zou worden naar minder functies De functie van medewerker klantenservice is komen te vervallen en alle medewerkers die het betrof zijn opgeleid tot informatiemedewerker Een groep van 16 medewerkers heeft een opleidingstraject van 6 maanden doorlopen wat leidde tot een certificaat voor iedereen en een benoeming tot informatiemedewerker Alle front office medewerkers hebben in de zomer een training gevolgd over de digitale diensten van VANnU Hierbij kwam het gebruik van de e-books aan de orde en uitleg en gebruik van de verschillende bibliotheek apps digitale bibliotheek bronnen Daarnaast is er extra toelichting gegeven op het gebruik van Bicat het bibliotheekinformatiesysteem Na afloop van de training waren de medewerkers op de hoogte van het volledige aanbod en beter in staat om gebruikers te informeren en vragen te beantwoorden over het brede aanbod van digitale diensten

In 2016 is door alle medewerkers verder gewerkt in de themagroepen om de kerncompetenties concreet gestalte te geven Een doel in 2016 was ook om de medewerkers uit ZundertRucphen aan te laten sluiten bij deze manier van werken Opgemerkt moet worden dat hier in 2017 nog een aantal stappen in gezet moet worden De themagroepen biedt medewerkers de mogelijkheid om het netwerken het vormen van themacollecties en het bedenken van een bijpassend programma uit te proberen te oefenen en hiervan te leren In de praktijk blijkt dit meer of minder goed te slagen afhankelijk van het thema

0

20

40

60

80

100

120

140

160

180

verzuim kort0-7 dagen

verzuimmiddellang 8-

42 dagen

verzuim lang43-365 dagen

aantal ziektedagen

aantal medewerkers

42

Een aantal themagroepen heeft in 2016 tastbare resultaten weggezet Zo is er een pop-up bieb in winkelcentrum De Roselaar verschenen een pop-up in de basiliek in Oudenbosch zijn er verschillende voorleesactiviteiten geweest door het hele werkgebied zijn er contacten gelegd en presentaties geweest bij een aantal Alzheimer-cafeacutes en vonden andere activiteiten plaats zoals een Boekenproeverij in Zevenbergen Uiteraard werd er door de themagroepen ook aandacht besteed aan de landelijke leesbevorderingscampagnes zoals de (kinder)Boekenweek en Nederland Leest

Inzet vrijwilligers in de branche Stichting BibliotheekWerk is in 2015 door het Centraal Overleg Arbeidsvoorwaarden Openbare Bibliotheken gevraagd een inventarisatie uit te voeren van de inzet van vrijwilligers in de branche Van de 124 ondervraagde bibliotheken geeft 92 procent aan dat zij met vrijwilligers werken In bijna de helft van deze bibliotheken zijn op dit moment meer vrijwilligers werkzaam dan medewerkers met een arbeidsovereenkomst Wel worden zij vaak een beperkt aantal uren per week ingezet Wanneer een bibliotheek niet met vrijwilligers werkt is dit over het algemeen een principieumlle beslissing Over het algemeen voeren vrijwilligers in bibliotheken verschillende taken uit Een belangrijke taak is de bezorging van materialen aan huis Daarnaast worden vrijwilligers ook regelmatig ingezet als gastheer of gastvrouw en ondersteunen ze regelmatig bij de uitvoering van verschillende publieks- en promotieactiviteiten in de bibliotheek Ook zijn er werkzaamheden die minder frequent door vrijwilligers worden opgepakt Dit geldt bijvoorbeeld voor het adviseren over de ontwikkeling van de collectie het plaatsen van de collectie en het presenteren van collectieonderdelen als ondersteuning bij een project of activiteit Ruim driekwart van de bibliotheken met vrijwilligersbeleid heeft beleid vastgesteld over de scholing en begeleiding van vrijwilligers In de praktijk blijkt echter dat er minder vaak concrete initiatieven zijn om vrijwilligers de mogelijkheid te bieden zich verder te ontwikkelen

Als er een initiatief aanwezig is is dit doorgaans gericht op het aanbieden van scholing21 Inzet vrijwilligers VANnU Met het oog op de bezuinigingen en de veranderende rol van bibliotheken vraagt het vrijwilligersbeleid veel tijd en aandacht van directie managers en ondernemingsraad Sinds de fusie in 2015 met de bibliotheek ZundertRucphen heeft VANnU te maken met vrijwilligers in het uitleenproces In Rijsbergen en Rucphen was men gewend te werken met vrijwilligers in de rol van gastvrouw terwijl in het VANnU werkgebied van voacuteoacuter de fusie alleen gebruik werd gemaakt van expert-vrijwilligers (bv voor de speelotheek en voor cursussen zoals Klik en Tik) Met de realisatie van de nieuwe voorziening in Wouw is gekozen voor de inzet van vrijwilligers in de ondersteuning bij het uitlenen De vrijwilligers zorgen voor een opgeruimde ruimte voor een prettige ontvangst en ondersteunen in het gebruik van de zelfservice-apparatuur In 2016 is veel aandacht geweest voor de wijze waarop de vrijwilligers ingezet worden in de organisatie en de gesprekken over dit onderwerp zullen ook in 2017 voortgezet worden Uiteraard speelt de OR hierin een belangrijke en verbindende rol In 2016 werden ook de voorbereidingen getroffen voor een pilot in Rijsbergen die in januari 2017 van start gaat Het doel is om de inzet van vrijwilligers in het uitleenproces verder uit te werken de samenwerking tussen de vrijwilliger en de betaalde kracht helder vorm te geven en te beschrijven wat het vakmanschap voor het bibliotheekwerk lsquonieuwe stijlrsquo inhoudt Om kennis en kunde te delen en ervaringen uit te wisselen maakt de cooumlrdinator vrijwilligers deel uit van een (Brabantse) overlegstructuur met andere cooumlrdinatoren De inzet van vrijwilligers is een onderwerp dat in iedere bibliotheek speelt

21

httpswwwbibliotheekwerknlVrijwilligers_in_de_bibliotheekpdf

43

210 Ontwikkelingen in de openbare bibliotheek Samenwerking Bibliotheek VANnU werkt in alle gemeenten samen met partners op het gebied van zorg en welzijn (CJG) voorschoolse voorzieningen (kinderopvang en peuterspeelzalen) educatie (basis- en voortgezet onderwijs) laaggeletterdheid (bibliotheken West-Brabant ROC UWV en WVS) en cultuur (diverse instellingen zoals musea schouwburg en archief of organisaties zoals Stichting Cultuur Moerdijk) Bovenlokaal wordt er samengewerkt in de Brabantse Netwerkbibliotheek (BNB) Dit is een samenwerkingsverband tussen de 19 Brabantse basisbibliotheken en Cubiss Cubiss is een Provinciale Ondersteuningsinstelling (POI) en heeft een rechtstreekse subsidierelatie met de provincie Noord-Brabant Een essentieel doel van de BNB is het creeumlren van een goed toegankelijk netwerk Een plek waar ideeeumln floreren waar informatie en ervaringen worden uitgewisseld en waar kennis wordt gedeeld zodat de gebruikers en de partners van de Brabantse bibliotheken optimaal worden bediend Niet alleen nu maar ook in de toekomst De hoofddoelstelling van de BNB is het stimuleren van de Brabantse kennisinfrastructuur door vanuit de bibliotheekfunctie bij te dragen aan een goed ingerichte publieke informatievoorziening (httpwwwbnbibliotheeknl) Het samenwerkingsverband heeft een gezamenlijk beleidsplan vastgesteld en voert de provinciale projecten mede onder die vlag uit Branche De branchevereniging van en voor de openbare bibliotheken is de Vereniging van Openbare Bibliotheken (wwwdebibliothekennl) Tot slot is er nog de Stichting Certificering Openbare Bibliotheken Deze stichting ontwikkelt en bewaakt kwaliteitsnormen en toetst de kwaliteit van bibliotheekorganisaties aan deze normen door middel van audits (wwwbibliotheekcertificaatnl)

De overheden De overheid is op drie niveaus betrokken bij de basisbibliotheek op gemeentelijk provinciaal en landelijk niveau Gemeente De gemeente is de primaire opdrachtgever van de basisbibliotheek Zij verleent VANnU subsidie Binnen het gemeentelijk beleidskader dat gebaseerd is op eenduidig en samenhangend beleid worden concrete afspraken gemaakt met Bibliotheek VANnU over de te behalen resultaten en prestaties Tussen de gemeenten en Bibliotheek VANnU wordt een tweezijdig contract afgesloten dat nagekomen en geeumlvalueerd moet worden Bibliotheek VANnU ontvangt subsidie op basis van een uitvoeringsovereenkomst op basis van de Algemene Wet Bestuursrecht (AwB) Uitgangspunt is dat wordt gestuurd op inhoud en dat wederzijds afspraken worden gemaakt tussen de gemeente en Bibliotheek VANnU De basis van deze afspraken is

1 De beleidsdoelen die de gemeente nastreeft 2 De diensten en producten die Bibliotheek VANnU levert om aan

die beleidsdoelen te voldoen of een bijdrage te leveren 3 Duidelijke beoordelingscriteria op basis waarvan de prestaties en

(eventuele) resultaten worden beoordeeld en de subsidierelatie wordt afgerekend

Provincie In opdracht van de provincie Noord-Brabant werkt Cubiss samen met de Brabantse bibliotheken aan programmas voor bibliotheekvernieuwing Het werkplan van Cubiss bestaat de komende jaren uit vier projecten

1 Bieb Lab (voorheen Innovatie van de bibliotheekfuncties) 2 Innovatie van de educatieve functie 3 Versterken taalvaardigheid 4 Vergroten mediawijsheid

44

De eerste twee projecten zijn gerelateerd aan de wettelijke taak zoals die is vastgelegd in de Wsob Cubiss voert deze opdracht uit in zeer nauw overleg met de Brabantse bibliotheken De twee andere projecten zijn de uitwerking van een aanvullende provinciale opdracht aan Cubiss Naast bibliotheken zijn ook organisaties binnen het sociale domein en het onderwijs hierbij betrokken als partner Rijk De rijksoverheid is verantwoordelijk voor het functioneren van de openbare bibliotheken als stelsel met als aandachtspunten een vergroting van de doelmatigheid samenhang kwaliteit en pluriformiteit van het stelsel openbaar bibliotheekwerk De Wet stelsel openbare bibliotheekvoorzieningen (Wsob) kortweg de Bibliotheekwet is vanaf 1 januari 2015 van kracht De bibliotheekwet regelt de digitalisering van de openbare bibliotheek en zorgt voor structurele financiering daarvan door de Rijksoverheid In deze wet is vastgelegd dat iedere Nederlander toegang moet hebben tot een openbare bibliotheek zowel in fysieke als digitale vorm Ook zijn de vijf functies en voorwaarden vastgelegd waaraan een openbare bibliotheek moet voldoen (zie ook inleiding jaarverslag) De Koninklijke Bibliotheek (KB) heeft onder de Wsob een regierol gekregen binnen het netwerk van openbare bibliotheekvoorzieningen en de verantwoordelijkheid voor de landelijke digitale bibliotheek en Aangepast Lezen Het KB-beleidsplan 2015-2018 lsquoDe kracht van het netwerkrsquo formuleert de ambities van de KB in breed verband met twee strategische prioriteiten

1 Realiseren van de nationale digitale bibliotheek 2 Het versterken van de nationale en internationale samenwerking

Met de nationale digitale bibliotheek neemt de KB het voortouw in het uitbouwen van de rol en betekenis van de bibliotheek in het digitale domein De landelijke digitale infrastructuur zorgt voor de componenten waarmee alle openbare bibliotheekvoorzieningen deelnemen en gebruikmaken van de diensten van de digitale bibliotheek

Het versterken van de nationale samenwerking is gericht op het verbreden van de betekenis van de bibliotheek In samenspraak met de bibliotheken zelf de provinciale service organisaties de VOB en andere partners geeft de KB invulling aan de stelseltaken regie en advies faciliterende en cooumlrdinerende taken en de aansturing van grootschalige programmarsquos en projecten voor het hele bibliotheekstelsel Onttrekking Gemeentefonds voor aanschaf e-content Vanaf 2015 is het Rijk verantwoordelijk voor de financiering van de centrale aanschaf van e-content voor de openbare bibliotheken Daarvoor onttrekt het Rijk een bedrag aan het Gemeentefonds Dit bedrag stelt de minister van OCampW ter beschikking aan de KB voor de inkoop van e-content De KB koopt vervolgens in op voordracht van de openbare bibliotheken begrensd door het financieumlle kader van het ter beschikking gestelde bedrag Tot 1-1-2015 dragen bibliotheken een bedrag per inwoner af aan de VOB voor de inkoop van e-content het zogenaamde omslaggeld Voor 2014 was dat euro 035 per inwoner Het groeipad en de hoogte van de uitname worden formeel vastgesteld in een overleg tussen diverse ministeries en de VNG Gekozen is voor een scenario van relatieve groei Onttrekking gemeentefonds e-content en consequenties

jaar Bedrag per inwoner Totale uitname VANNU22

2014 035 euro 65456

2015 047 euro 87898

2016 055 euro 102859

2017 063 euro 117821

2018 073 euro 136522

De vijf gemeenten van VANnU gaan verschillend met de uitname om De gemeente Moerdijk houdt het bedrag in van de subsidie de gemeente Halderberge deels en de andere drie gemeenten niet

22

Aantal inwoners op basis van gegevens 2016 187017

45

Digitaal abonnement Per 1 januari 2016 heeft de Koninklijke Bibliotheek een lidmaatschapsvorm toegevoegd aan de bestaande lidmaatschapsvormen van de openbare bibliotheken namelijk de mogelijkheid om gebruik te maken van enkel de digitale voorziening Voor dit lidmaatschap is een tarief vastgesteld van 42 euro per jaar Het aanbod van deze lidmaatschapsvorm en ndashtarief is een stap in de ontwikkeling van het publieke aanbod die past binnen de verdere ontwikkeling van de toegang tot digitale werken in het algemeen De Koninklijke Bibliotheek blijft in gesprek met zowel de openbare bibliotheken als de aanbieders van digitale content om een optimaal aanbod voor de klant te realiseren dat in lijn is met de publieke waarden van de openbare bibliotheek Primair gaat het om het aanbod e-books waarvoor licenties zijn afgesloten met individuele uitgevers secundair gaat het om andere content types (audio databanken etc) Omdat het gebruik van e-books in Nederland nog in ontwikkeling is zowel in relatie tot openbare bibliotheken als in relatie tot het commercieumlle - en ook het illegale - aanbod is de introductie van een digitaal lidmaatschap van de openbare bibliotheek niet een eindpunt in de positionering van het publieke aanbod in dit domein De KB stelt daarom een gefaseerde ontwikkeling van de tariefstructuur voor die flexibel genoeg is om in te spelen op ontwikkelingen in het netwerk en in de markt De Nationale bibliotheekpas en gastlenen Naast het digitale abonnement loopt ook de ontwikkeling van de nationale bibliotheekpas Het project de Nationale Bibliotheekpas ontwikkelt eacuteeacuten pas die burgers toegang geeft tot alle landelijke en lokale (digitale) diensten Op deze manier krijgen zij makkelijker toegang tot de fysieke collectie van alle bibliotheken in heel Nederland Door de invoering van een nationale bibliotheekpas zijn er in de toekomst voor de klant geen verschillende loketten meer met verschillende voorwaarden en dienstverlening Een ander voordeel is de versterking van het merk en het imago van de bibliotheek bibliotheken treden meer naar buiten als eacuteeacuten

netwerk Tot slot zal er ook sprake zijn van efficiency eacuteeacuten stelsel van voorwaarden en keuzemogelijkheden is veel goedkoper en effectiever Bovendien ontstaat er vanuit de gezamenlijkheid de mogelijkheid om op landelijk niveau te kunnen innoveren In januari is onder het motto - Lezen kun je overal lenen nu ook- gastlenen (landelijk) van start gegaan Met gastlenen kunnen bibliotheekleden ook elders in Nederland lenen Daarvoor is een geldig bibliotheeklidmaatschap nodig met een abonnement dat toegang geeft tot gastlenen Gastlenen is een onderdeel van het VOB-project de nationale bibliotheekpas Gezamenlijke innovatieagenda Op 1 januari 2015 is de Wet stelsel openbare bibliotheekvoorzieningen (Wsob) in werking getreden De Wsob gaat uit van een bibliotheekstelsel waarin de drie overheden nadrukkelijk samen de netwerk- verantwoordelijkheid dragen De minister de provinciebesturen en de gemeentebesturen zijn gezamenlijk verantwoordelijk voor een netwerk van openbare bibliotheekvoorzieningen Dit netwerk van openbare bibliotheekvoorzieningen wordt gevormd door

bull de lokale bibliotheken bull de provinciale ondersteuningsinstellingen (POIrsquos) bull de Koninklijke Bibliotheek (KB) voor wat betreft haar taak tot het

in stand houden van de landelijke digitale bibliotheek De Wsob beschrijft de taken van de deelnemers in het netwerk Bij sommige taken raken de verantwoordelijkheden van de verschillende deelnemers elkaar Dat is bijvoorbeeld het geval bij de innovatietaak23 Omdat de verantwoordelijkheid van de gezamenlijke POIrsquos op het gebied van innovatie enerzijds en de cooumlrdinerende taak van de KB anderzijds sterke raakvlakken hebben is bij het bestuurlijk overleg van OCW IPO en

23

Artikel 16 van de Wsob omschrijft als verantwoordelijkheid voor de gezamenlijke POIrsquos2 lsquode ontwikkeling van innovaties ten behoeve van de lokale bibliotheken in overeenstemming met de Koninklijke Bibliotheek in verband met haar cooumlrdinerende taakrsquo

46

VNG samen met VOB SPN en KB de wens ontstaan te komen tot een Gezamenlijke innovatieagenda De Gezamenlijke innovatieagenda heeft als hoofddoel om de vernieuwingskracht van de bibliotheeksector te versterken om zo toegevoegde waarde te kunnen bieden aan burgers en samenleving in lijn met de vijf functies van de bibliotheek Om dat hoofddoel te kunnen realiseren wordt met deze Gezamenlijke innovatieagenda ingezet op

Het aanbrengen van focus door de innovatiekracht te bundelen op een overzichtelijk aantal prioriteiten die breed worden gedeeld door zowel de netwerkverantwoordelijke overheden als het gelaagde bibliotheeknetwerk

Het op gang brengen van een proces van permanente innovatie op deze prioriteiten

Het geven van helderheid over de concrete rolverdeling tussen partijen ndash passend binnen de kaders van de Wsob ndash zodat optimale samenwerking kan ontstaan bij dit proces van permanente innovatie

Met deze Gezamenlijke innovatieagenda als leidraad kunnen overheden vanuit hun verantwoordelijkheid voor het netwerk van openbare bibliotheekvoorzieningen samen met het bibliotheekveld daadkrachtig invulling geven aan het innovatieproces zowel fysiek als digitaal Digihulp via bibliotheken In februari 2016 startte met de ondertekening van een convenant de samenwerking tussen de Belastingdienst en de Koninklijke bibliotheek Doel is om mensen via de lokale openbare bibliotheek ondersteuning te bieden bij het digitaal zaken doen met de overheid Op termijn kunnen burgers bij de bibliotheek terecht voor inhoudelijke hulp over toeslagen en inkomstenbelasting De komende jaren zullen de meeste bibliotheken belastingspreekuren gaan organiseren Inmiddels is een aantal pilots gestart

211 Een blik vooruit

lsquoDe bieb is een aantrekkelijke ontmoetingsplaats geworden waar jongeren en volwassenen graag komen Ze kunnen boeken lenen maar ook een talencursus volgen met een 3D-printer aan de slag gaan of meedoen aan een debat De bibliotheek heeft zichzelf heruitgevondenrsquo Bovenstaande is een citaat uit een brief naar de Tweede Kamer van minister Jet Bussemaker van Cultuur De aanleiding was de verschijning van de eerste bibliotheekmonitor van de KB Het aantal volwassen leden daalde in 2015 maar het aantal jeugdleden nam toe tot 23 miljoen Zij leenden 38 miljoen boeken blijkt uit de monitor In totaal leenden de 156 bibliotheken 73 miljoen fysieke boeken en 4 miljoen e-books uit De vorige hoofdstukken uit dit jaarverslag geven een goed beeld van wat er allemaal in 2016 is gebeurd Bovenstaande tekst had mijn tekst kunnen zijn Ook bij VANnU stijgen de jeugdleden en daalt het aantal volwassen leden De inspanning om de jeugd te bereiken en lezen en leesplezier te bevorderen loont en daar profiteren kinderen hun leven lang van Op de laatste pagina van dit verslag staat een prachtig overzicht van het aanbod en de dienstverlening van VANnU Afhankelijk van de subsidie en de mogelijkheden om samen te werken en door de inzet van onze medewerkers is door VANnU voor de verschillende gemeenten de afgelopen jaren een aanbod gecreeumlerd Naast de specifieke wensen van de gemeenten is de koers van VANnU daarbij altijd leidend De bezuinigingen in de gemeenten Roosendaal en Zundert kosten veel tijd en energie maar bieden ook kansen voor nieuwe dienstverlening VANnU heeft ook de afgelopen jaren succesvolle of kansrijke programmarsquos of formules van de ene gemeente kunnen implementeren in de andere Op die manier profiteren alle gemeenten van het feit dat men afspraken maakt met dezelfde professionele organisatie

47

Alhoewel deze lokale verschillen kleur geven aan het bibliotheekaanbod is er na jaren van bezuinigingen wel een grens bereikt De gemiddelde bijdrage per inwoner is laag VANnU moet en wil op een goede kwalitatieve manier aan haar 5 kernfuncties invulling geven en voorbereid zijn op de toekomst Dat vraagt om ruimte voor innovatie en om een sterke en stabiele organisatie Daar zijn alle aangesloten gemeenten bij gebaad Het voornemen is om in 2017 met de gemeenten een convenant af te sluiten en daarin een aantal basisafspraken op te nemen over de regionale dienstverlening en de toekomst Een convenant wordt gezien als een manier om in gezamenlijkheid verantwoordelijkheid te nemen voor het bibliotheekwerk van de toekomst De vijf wethouders hebben op het verzoek positief gereageerd Naast deze opdracht is er nog een aantal belangrijke opdrachten voor de komende jaren geformuleerd 24 Een belangrijke die ik in dit hoofdstuk nog kort wil delen is de grote opgave op het gebied van HR Eerder in dit verslag is aangegeven dat de bibliotheek een transitie doormaakt verandert en verbreedt Vragen als Hoe zorgen we dat onze medewerkers voldoende zijn voorbereid en toegerust op de toekomst Hoe zorgen we ervoor dat we talenten binnen de organisatie behouden Hoe realiseren we een goede in- door- en uitstroom en Hoe zien we de rol van de vrijwilligers zijn voor de toekomst van VANnU uiterst relevant VANnU moet haar maatschappelijke meerwaarde tegen een achtergrond van teruglopende subsidies vergroten Dit vraagt om nieuwe focus en keuzes een beweging die momenteel in de hele bibliotheeksector gestalte krijgt Deze ontwikkelingen vragen om een nieuwe inrichting van de organisatie die niet alleen een structuurwijziging is maar die met name ook de kaders biedt voor de rolverdeling en de competenties

24

Zelfevaluatie VANNU voor de certificering

waarop in de organisatie met elkaar en buiten de organisatie met partners wordt samengewerkt Om dit te bereiken is eind 2016 besloten om in 2017 een kwalitatieve reorganisatie door te voeren Een andere opdracht waar VANnU voor staat is hoe VANnU haar ambities kan verwezenlijken en innoveren terwijl de financieumlle middelen (de subsidies daling betalende leden) al jaren afnemen Hoe kunnen extra inkomsten worden gegenereerd en waar liggen kansen

Waar we hard aan hebben gewerkt tov de vorige certificering is dat we meer en beter inzichtelijk maken dat we altijd keuzes maken en stappen zetten in het licht van de stip op de horizon die we hebben geformuleerd in ons meerjarenbeleidsplan We deden dat in het verleden ook maar dat was niet altijd zichtbaar We nemen nu de tijd voor planvorming we leggen meer vast we communiceren beter en zorgvuldiger intern en extern We zijn kritisch op onszelf in de evaluatie leren daarvan voor de toekomst en verbeteren daar waar kan Door het gezamenlijk voorbereiden van de aankomende certificering werden we ons nog meer bewust van waar we vandaan komen en naar op weg zijn Van de successen de uitdagingen en de knelpunten We hebben afstand kunnen nemen van de waan van alledag en de tijd genomen om van een afstand naar de organisatie te kijken Onze ambitie is altijd groot geweest en dat zal zo blijven We zijn ons bewust van het feit dat we zelf de regie moeten houden op de ontwikkeling van de bibliotheek naar de toekomst Dat betekent dat we bedreigingen die op ons afkomen voor zover als kan proberen te keren maar ons vooral willen blijven richten op de kansen En die zijn er genoeg en geven energie VANnU blijft investeren in vernieuwing Dat is voor RvT directeurbestuurder en managers de enige juiste koers Mevrouw FD Assink-Aben directeurbestuurder Bibliotheek VANnU

48

Page 8: Jaarverslag Bibliotheek VANnU 2016 · transparante verantwoording over de wijze waarop het toezicht in 2016 is uitgeoefend. Hier wordt achtereenvolgens verslag gedaan van de samenstelling

8

Dhr MMCJSuijkerbuijk

Functie Lid op voordracht van de OR

Termijn Eerste termijn tot 01-01-2018

Vergoeding euro 500

Beroep Zelfstandig re-integratieadviseur Fith BV

Nevenfuncties Lid Raad van Toezicht Nobego dga Eye Four You Lid Raad van Toezicht Pontes Scholengemeenschap Goes Lid Raad van Toezicht Kruisvereniging West- en Midden Brabant

Deskundigheid Register Bedrijfskundige HRM control financieumln

Commissie Verbinding met OR financieumlle commissie

Dhr C Verlind

Functie Lid

Termijn Eerste termijn tot januari 2019 met specifieke afspraak Na

overleg tot 01-01-2017

Vergoeding euro 500

Beroep Ondernemer Praktijk voor interim management

Nevenfuncties Voorzitter Raad van Commissarissen Rabobank de Zuidelijke Baronie Voorzitter VVD afdeling Rucphen Voorzitter Wijkenoverleg Sprundel Lid Denktank Kanteling Sociaal Domein Sprundel

Deskundigheid Bestuur en Toezicht HRM Sales en Marketing Organisatie financieumln

sociaalmaatschappelijkpolitiek Bedrijfsvoering

Commissie

Mevr M G de Wit-Greuter

Functie Interim-voorzitter

Termijn Tweede termijn tot 1 juli 2018

Vergoeding euro 500

Beroep Voormalig wethouder gemeente Moerdijk

Nevenfuncties Lid Raad van Toezicht Netwerk Maatschappelijke Ondersteuning

( MEE SPRING)

Commissaris woningcorporatie Brabantse Waard tot 1 maart 2016

Lid Raad van Toezicht woningcorporatie Woonkwartier na 2 maart 2016

Organisator Cultuurprijs Moerdijk

Penningmeester PvdA Moerdijk

Vicevoorzitter PvdA Brabant

Deskundigheid Openbaar bestuur bestuurlijke processen sociaalmaatschappelijk

cultuur leefbaarheid

Commissie Evaluatiefunctioneren directeurbestuurder

Mw C Vissers

Functie Lid

Termijn Tweede termijn tot 1 juli 2017

Vergoeding euro 500

Beroep Makelaartaxateur ogprojectontwikkelaar

Nevenfuncties Bestuurslid Stichting BeeldR ondernemereigenaar ViAD sl

Deskundigheid Vastgoed Proces- en projectmanagement

Commissie

9

Het vastgestelde Rooster van Aftreden is als volgt Naam aangetreden per aftreden per Dhr P Mathijssen 01-07-2005 01-01-2017 Dhr C Verlind 01-07-2005 01-01-2017 Mw C Vissers 01-07-2009 01-07-2017 Mw Mde Wit 01-07-2010 01-07-2018 Dhr P de Koning 01-04-2014 01-12-2018 herbenoeming 01-12-2022 aftreden Dhr M Suijkerbuijk 01-04-2014 01-01-2018 herbenoeming 01-01-2022 aftreden Werkwijze De RvC werkt op basis van een Jaaragenda die wordt vastgesteld in het voorafgaande jaar Daarin worden de reguliere en wettelijk verplichte onderwerpen zoals de begrotingscyclus ingepland Daarnaast is er af en toe een werkbezoek of er wordt een bijeenkomst bijgewoond waarbij de (individuele) leden van de Raad van Toezicht zich laten informeren of bijscholen over specifieke onderwerpen of nieuwe ontwikkelingen Bijeenkomst Koers 2016 1 Specialisten en MT aanwezig

Reguliere vergaderingen 4 Op basis van de Jaaragenda

Extra vergaderingen 2 Ivm profielschets en matrices competenties en vaardigheden Raad van Toezicht

Jaarafsluiting 1 Tevens afscheid Dhr Mathijsen en Dhr Verlind

Evaluatiefunctionering bestuurder 1 Voorbereiding afgerond gesprek gepland in februari 2017

Financieumlle commissie 3

Overleg met de OR 1 Terugblik naar 2015 digitalisering samenwerking met de bestuurder veranderingen in uitdagingen voor medewerkers

De Raad van Toezicht bracht een werkbezoek aan Theek 5 in Oosterhout om zich te orieumlnteren op mogelijkheden rondom het concept Bibliotheek van de Toekomst De interim voorzitter nam samen met de directeurbestuurder deel aan ldquoDe Queesterdquo een driedaagse bijeenkomst met presentaties workshops werkbezoeken en lezingen over de zoektocht naar de toekomstige betekenis van de bibliotheek in de samenleving Centrale themarsquos waren daarbij Leiderschap Vakmanschap en Publiek Domein Zelfevaluatie De zelfevaluatie was op 14 december 2016 Voorafgaand aan de bijeenkomst is een document met vragen en themarsquos gemaakt Aan de hand daarvan is de zelfevaluatie gedaan De Governance Code Cultuur en de Code Culturele Diversiteit is ook onderwerp van bespreking geweest De belangrijkste uitkomsten waren

Blijven werken aan professionalisering Dit is een punt waaraan altijd gewerkt zal blijven worden Het is onderdeel van alles wat de Raad van Toezicht doet

Onderdelen van de Governance Code zijn beter geiumlmplementeerd Er was veel aandacht voor het ontwikkelen van een nieuw profiel en de daarbij behorende competentiematrix

Structuur van werken is verbeterd maar de Raad van Toezicht wil nog meer proactief werken langer vooruit plannen

Er is veel gedaan aan de scheiding van rollen van Raad van Toezicht en directeurbestuurder De posities zijn helder

De Raad van Toezicht wil meer zicht krijgen op de maatschappelijke meerwaarde van de bibliotheek

10

Risicobeheersing blijft hoog op de agenda van de Raad van Toezicht

De advies en klankbordrol kan prominenter op de agenda in de vergaderingen

De verslaglegging kan nog worden aangescherpt

De RAAD VAN TOEZICHT als toezichthouder werkgever en adviseur Belangrijke instrumenten om toezicht te kunnen houden zijn de begroting kwartaalrapportages managementletter de jaarstukken met bijbehorend accountantsverslag De financieumlle commissie heeft ter voorbereiding van financieumlle stukken enkele bijeenkomsten gehad Zo kan dieper worden ingegaan op details en neemt de kwaliteit van het toezicht toe De financieumlle commissie heeft met de accountant ook de managementletter en de accountantsverklaring besproken Vervolgens worden de stukken in de reguliere vergaderingen besproken De jaarstukken 2015 zijn in de vergadering van maart 2016 besproken in aanwezigheid van de accountant en vervolgens goedgekeurd De begroting 2017 werd goedgekeurd in november 2016 De directeurbestuurder maakt voor iedere reguliere vergadering een overzicht met de stand van zaken van de belangrijkste onderwerpen die spelen in de organisatie Zo blijft de Raad van Toezicht goed op de hoogte Bovendien biedt dit de gelegenheid om de adviesrol van de Raad van Toezicht uit te oefenen Als het nodig is wordt er door de individuele leden van de Raad van Toezicht gevraagd en ongevraagd advies gegeven De grote crisis van de afgelopen jaren heeft Nederland gelukkig achter de rug Het gaat economisch gezien weer beter Er komt meer financieumlle ruimte op verschillende beleidsterreinen bij diverse overheden en organisaties Dat is bij de bibliotheek nog niet zichtbaar De transitie naar een toekomstbestendige bibliotheekorganisatie met een gezonde bedrijfsvoering staat nog steeds onder druk De onzekerheid over subsidies het deels ontbreken van meerjarenafspraken de zeer beperkte

tijd om nieuw beleid en nieuwe producten te ontwikkelen en in de samenleving een plaats te geven dragen daar aan bij De voorgenomen reorganisatie is in 2016 niet doorgezet omdat gaandeweg nieuwe inzichten ontstonden over de contouren van een toekomstbestendige bibliotheek Vooruitlopend op een nieuwe organisatie zijn er op natuurlijke momenten al enkele veranderingen geweest Deze leiden al tot nieuwe inzichten en werkwijzen De Raad van Toezicht zal alert zijn op de noodzakelijke veranderingen We hebben er vertrouwen in dat we met de verbeteringen in onze eigen werkwijze de activiteiten van de directeurbestuurder eacuten de organisatie op het goede spoor zitten Samen met andere partners en inwoners kunnen we zo doorwerken aan een stevige en gezonde bibliotheek van de toekomst

11

12

B 2 Jaarverslag 2016 Stichting Bibliotheek VANnU

21 Inleiding In dit jaarverslag wordt naast een algemene informatieve paragraaf met kwantitatieve en kwalitatieve informatie teruggekeken op het jaar 2016 en worden de belangrijkste ontwikkelingen beschreven In de bijgevoegde jaarrekening 2016 zijn de financieumlle effecten van deze ontwikkelingen zichtbaar De kern van het bibliotheekwerk is lezen leren (educatie) en informeren Al jarenlang maakt bibliotheek VANnU zich hard om de burgers in haar gemeenten1 te informeren te betrekken in de samenleving en hen vrije toegang tot (digitale) informatie te geven Daarnaast is VANnU een belangrijke partner voor het onderwijs op het gebied van de doorgaande leeslijn cultuureducatie en het informatievaardig maken van leerlingen Door maatschappelijke ontwikkelingen en digitale innovaties verandert de manier waarop de functies van de bibliotheek worden uitgevoerd Daarnaast staat VANnU voor een voldongen feit minder subsidie Dit vraagt om een herbezinning waarbij niet de kernfuncties ter discussie staan maar de manier waarop deze worden ingevuld In 2015 is de strategische koers voor de komende jaren in alle lagen van de organisatie besproken en opnieuw beschreven en vastgelegd in een strategisch beleidsplan 2016-2018 Deze koers strategie en doelstellingen zijn richtinggevend geweest voor de activiteiten in 2016

22 Algemeen

1 VANnU is verantwoordelijk voor het bibliotheekaanbod in de gemeenten

Roosendaal Moerdijk Halderberge Zundert en Rucphen

en samenleving als fysiek Bibliotheek VANnU is als basisbibliotheek verantwoordelijk voor het bibliotheekaanbod in de gemeenten Roosendaal Moerdijk Halderberge Zundert en Rucphen Het werkgebied omvat 187017 inwoners In totaal 247 inwoners meer dan in 2015 Werkgebied

Gemeente Aantal inwoners per 1-1-20162 Roosendaal 76960 Moerdijk 36762 Halderberge 29531 Rucphen 22276 Zundert 21488 Totaal 187017 VANnU is verantwoordelijk voor de uitvoering van de kernfuncties van het openbaar bibliotheekwerk Deze zijn 1 Lezen en literatuur 2 Ontwikkeling en educatie 3 Kennis en informatie 4 Ontmoeting en debat 5 Kunst en cultuur Het onafhankelijke karakter de laagdrempeligheid en het grote bereik maken dat de gemeente met de bibliotheek een troef in handen heeft om haar beleidsdoelen te realiseren De subsidiering van de bibliotheek is een strategische investering van de gemeente de bibliotheek is een uitvoeringsinstrument van het gemeentelijk beleid Bepaalt de gemeente formeel WAT zij wil bereiken voor haar burgers Bibliotheek VANnU geeft aan HOE dat het beste kan gebeuren

2 Statlinecbsnl

13

De bieb is overal en altijd dichtbij Bibliotheek VANnU is volop in beweging En zo hoort het ook want de digitale ontwikkelingen en de veranderende vraag vanuit de maatschappij (samenleving) vragen om een nieuwe invulling van de bibliotheekfuncties Bezuinigingen dagen ons uit scherpe keuzes te maken De gemeenten in ons werkgebied leggen verschillende accenten maar gemeenschappelijk zijn de kansen voor de jeugd egraven het toerusten van inwoners om mee te doen in de maatschappij VANnU staat midden in de samenleving Op een laagdrempelige manier brengen we mensen informatie educatie en cultuur samen Natuurlijk door de collectie maar ook door het organiseren van activiteiten en door onze ruimte beschikbaar te stellen We zijn vindbaar op andere plekken zoals in scholen En onze rol in maatschappelijke netwerken benutten we om oplossingen te bieden voor lokale vraagstukken op het gebied van lezen leren en informeren De bibliotheek in de fysieke vestigingen en op school VANnU kiest ervoor de educatieve functie ten behoeve van het onderwijs te verstevigen De bibliotheek richt zich op het aanbieden van een doorlopende leeslijn en een programma mediawijsheid Ook de fysieke bibliotheek blijft een belangrijke rol spelen VANnU richt zich met creatieve oplossingen op het behoud van kwalitatief hoogwaardige (kern-)vestigingen in de 5 gemeenten Daarnaast zijn er in alle gemeenten zogenaamde servicepunten die toegang bieden tot laagdrempelige en betrouwbare informatie en een actuele en gevarieerde collectie Het afgelopen jaar heeft VANnU mede door de bezuinigingen in de gemeenten Roosendaal en Zundert alternatieve voorzieningen gerealiseerd 3 De inzet van vrijwilligers is hierbij van cruciaal belang Hier zal verderop in het verslag nog aandacht aan worden besteed

3 De gemeente Roosendaal heeft in 2015 een forse bezuiniging doorgevoerd Het

voorstel om deze bezuiniging op te vangen wordt in 4 jaar uitgerold (activiteitenplan gemeente Roosendaal 2015-2018) De gemeente Zundert heeft besloten om in 2016 2017 en 2018 op het bibliotheekwerk te bezuinigen

De fysieke bibliotheekvoorzieningen (kern)vestigingen servicepunten en uitleenpunten Op dit moment heeft VANnU vier kernvestigingen in Roosendaal Zevenbergen Rucphen en Rijsbergen In Oudenbosch is de kernvestiging per 1 oktober 2013 gehalveerd en gezien de eisen die gesteld worden aan een kernvestiging voldoet deze niet meer aan de criteria4 In onderstaand overzicht wordt Oudenbosch dan ook getypeerd als vestiging Inwoners uit de omliggende dorpen worden aangemoedigd gebruik te maken van deze vijf (kern-)vestigingen omdat hier het meest complete aanbod van producten en diensten te vinden is Servicepunten zorgen voor behoud van de leefbaarheid in de wijken en kleine kernen Bovendien biedt een servicepunt de klant in de meeste gevallen ruimere openingstijden Het afgelopen jaar maar ook de komende jaren staat het openhouden van de huidige servicepunten in een aantal gemeenten onder andere vanwege de bezuinigingen onder druk In de strategische koers wordt beschreven dat veranderingen in de maatschappij vragen om een nieuwe invulling van de bibliotheekfuncties Het gaat in de bibliotheek niet alleen meer om uitlenen en VANnU kiest voor andere strategische themarsquos zoals focus op jeugd en een leven lang leren Minder middelen dwingen VANnU tot het maken van scherpe keuzes De slogan de bibliotheek is overal en altijd dichtbij impliceert niet dat we overal vestigingen open houden maar dat we door middel van onze activiteiten overal zichtbaar zijn Voor de klassieke uitleenfunctie zijn we op zoek naar alternatieve dienstverlening In 2016 is door VANnU in de gemeente Zundert vanwege de verlaging van de subsidie gekozen voor het stoppen met de dienstverlening in de bestaande servicepunten in Achtmaal en Wernhout en op de drie basisscholen Er zijn afhaalpunten en boekspots voor in de plaats gekomen die door vrijwilligers worden bemand In de gemeente Roosendaal is het servicepunt in Wouw verhuisd en aangepast

4 Beleidsnotitie uitgangspunten bibliotheekvoorzieningen Bibliotheek VANnU

14

De Bibliotheek op Schoolschoolservicepunten Van oudsher zijn er in de verschillende gemeenten kleine bibliotheekvoorzieningen gecreeumlerd op de basisscholen Op de scholen staat een kleine collectie en in een aantal situaties is er voor een paar uur per week een medewerker van de bibliotheek aanwezig om de kinderen te helpen zoeken naar het juiste boek en te ondersteunen bij projecten De visie op wat de bibliotheek op de scholen zou kunnen en moeten bijdragen is echter de laatste jaren enorm veranderd De aandacht is verschoven van het uitlenen van boeken naar het stimuleren van leesplezier leesbevordering en aandacht voor mediawijsheid De bibliotheek kan de school helpen om de resultaten voor taal te verbeteren door in samenwerking met de school kinderen te stimuleren om veel te lezen op school en thuis Kinderen die meer lezen behalen betere resultaten op school Het concept lsquode Bibliotheek op Schoolrsquo (dBoS) is een aanpak rondom onder andere een volwaardige schoolbibliotheek die geborgd is in het beleid van zowel de bibliotheek als de basisschool5 Daarover verderop in het verslag meer Alle gemeenten in het werkgebied van VANnU willen de komende jaren nog meer aandacht vestigen op de jeugd In de gemeente Moerdijk is het schoolbibliotheekwerk van oudsher al onderdeel van het bibliotheekaanbod VANnU is vanaf 2015 in de gemeente Roosendaal bezig met de uitrol van de dBoS De bedoeling is dat eind 2017 op alle scholen in deze gemeente (wijken en kernen) dBoS is uitgerold De gemeente Rucphen heeft in 2016 aangegeven nog meer te willen investeren in de jeugd In het laatste kwartaal van 2016 zijn de gesprekken met de scholen opgestart met de bedoeling in 2017 op alle basisscholen met dBoS te starten In de gemeente Halderberge liggen kansen in de twee Brede Scholen die in 2017 worden gerealiseerd De gemeente Zundert denkt nog na over een investering in dBoS

5 httpdebibliotheekopschoolnl

Bibliotheekvoorzieningen en de bibliotheek op School in de gemeenten Roosendaal Moerdijk Halderberge Rucphen en Zundert per 1-1-2017

gemeente Roosendaal Moerdijk Halderberge Zundert Rucphen

voorziening

kernvestiging Roosendaal Zevenbergen - Rijsbergen Rucphen

vestiging - Oudenbosch -

servicepunt

Kortendijk Fijnaart Oud-Gastel Wernhout Zegge

Klundert Hoeven Achtmaal Schijf

Wouw Standdaarbuiten Zundert

Tolberg Willemstad (allen tot

(tot 1-7) 1-5)

uitleenpunt Nispen

Willemstad -

Zundert

afhaalpunt (vanaf 1-7)

verzorgingshuis Zundert

Rucphen Rijsbergen

schoolservice-puntdBoS

15 22 - - 4

Toezicht Stichting Bibliotheek VANnU heeft een besturingsmodel van een Raad van Toezicht en een statutair directeurbestuurder De Raad van Toezicht bestaat uit 6 leden Het managementteam wordt gevormd door de directeurbestuurder en de managers Frontoffice en Backoffice Ondernemingsraad Bibliotheek VANnU heeft een Ondernemingsraad die bestaat uit 5 leden

15

Bibliotheekvoorzieningen landelijk6

In Nederland bestaat een wijdverspreid netwerk van openbare bibliotheekvoorzieningen Die voorzieningen kunnen vele verschijningsvormen hebben Vestigingen die minimaal 15 uur open zijn servicepunten die tussen 4 en 15 uur open zijn en miniservicepunten met 4 of minder openingsuren bijvoorbeeld uitleenpunten in verzorgingshuizen in banken in supermarkten In al die verschillende vormen loopt de dienstverlening uiteen Een goed geoutilleerde vestiging met 15 openingsuren of meer biedt het volgende dienstverleningsniveau digitale toegang tot de gehele collectie en activiteitenaanbod vraagbemiddeling cultureleliteraire activiteiten aanbod voor scholieren en instellingen studiemogelijkheden Met name in dit soort vestigingen is er sprake van een sterke afname van ruim 300 over de laatste 5 jaar dit is 30 Ze worden veelal vervangen door simpele afhaalpunten vaak door vrijwilligers gerund door onbemande uitleenpunten of schoolbibliotheken (DBoS) Vaak bevinden deze punten zich in een woonzorgcentrum wijkcentrum of school en doen zij alleen dienst als uitleenpunt met een beperkte collectie Studiemogelijkheden activiteiten of vraagbemiddeling ontbreken Ook is er een sterke daling

6 Koninklijke Bibliotheek Bibliotheekstatistiek 2015

waarneembaar van het aantal bibliobushaltes met ruim de helft Juist in de veranderende verschijningsvormen van bibliotheken doen zich bezuinigingen heftig voelen Het fijnmazige netwerk staat onder druk met name in gebieden buiten de grote steden Dit sluit aan bij de ontwikkelingen die VANnU doormaakt

Daar staat tegenover dat bibliotheken steeds meer programmatisch samenwerken met andere lokale (culturele) instellingen al dan niet in een multifunctioneel gebouw zoals een erfgoedinstelling archief kunstuitleen volksuniversiteit of kunstencentrum Hierdoor zijn ze nog beter in staat de vijf wettelijke functies uit te voeren Veel instellingen delen dezelfde doelstelling en richten zich ook op ontwikkeling en educatie van lokale burgers Samenwerking leidt tot versterking

Bibliotheekorganisaties (Bron Gds) per 1 januari

2012 2013 2014 2015 2016

Bibliotheekorganisaties 163 162 160 157 154

Provinciale Service Organisaties 11 10 9 9 9

Vestigingen en hoofdvestigingen minimaal 15 uur open per week

1073 843 810 802 770

Servicepunten 4 tot 15 uur open per week

220 225 209 232

Miniservicepunten minder dan 4 uur open per week

106 87 59 56

Afhaalpunten 14 31 56

Zelfbedieningsbibliotheken zonder bemanning

6 4 4 11

Bibliobussen 26 20 16 10

Bibliobushaltes 499 262 212 141

16

23 VANnU in cijfers

Hieronder vindt u een overzicht van het aantal leden (jeugdleden volwassen leden en overige categorieeumln) en uitleningen van 2010-2016 in alle gemeenten Er is bewust gekozen voor een terugblik in de tijd omdat daarmee duidelijker trends waarneembaar zijn enof er betere conclusies getrokken kunnen worden waar VANnU op in kan spelen Bovendien kan met behulp van deze cijfers ook een landelijke vergelijking worden gemaakt Alhoewel cijfers een beeldtrend weergeven wordt de afgelopen jaren in de verantwoording aan de gemeenten steeds meer de nadruk gelegd op maatschappelijke opbrengsten de zogenaamde outcome in plaats van output Daarbij gaat het niet om de vraag hoeveel boeken er worden uitgeleend en hoeveel leden er zijn maar wat het lezen van die boeken bijdraagt aan het maatschappelijk welzijn Met andere woorden boeken zijn een middel om een doel te bereiken Aantal leden 2010-2016

Gemeente 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 Roosendaal 14764 17802 17546 17703 17201 17488 18631 Moerdijk 7517 8502 8249 8390 8495 8937 8965 Halderberge 5417 6468 6221 5907 5525 5495 5440 Rucphen 3166 3245 3053 2826 2662 2853 3025 Zundert 4720 4437 3911 3099 2990 3083 3134 VANnU totaal 35584 40454 38980 37925 36873 37856 39195

In 2016 is er alleen in de gemeente Halderberge sprake van een klein verlies van leden (55) Het totaal aantal leden in de andere gemeenten stijgt Roosendaal +1143 Moerdijk +28 Rucphen +172 en Zundert +51 Geconcludeerd kan worden dat er sprake is van een stijging tov 2015 (+1339 oftewel 35 ) De stijging van het totaal aantal leden komt geheel voor rekening van de jeugdleden Hier wordt verderop in dit verslag ingegaan

Het aantal burgers dat in 2016 lid is van de bibliotheek is in Roosendaal 242 (in 2015 227) in Moerdijk 244 (in 2015 243) in Halderberge 184 (in 2015 186) In Rucphen 136 (in 2015 129) en in Zundert 146 (in 2015 144) Gemiddeld is 21 (in 2015 203) van de burgers in het werkgebied van VANnU lid van de bibliotheek In Nederland was in 2015 gemiddeld 223 van de Nederlanders lid van de bibliotheek7 Het gemiddelde percentage leden van VANnU is gestegen tov 2015

7 Statlinecbsnl

0

5000

10000

15000

20000

25000

30000

35000

40000

45000

2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016

Aantal leden 2010-2016

Roosendaal

Moerdijk

Halderberge

Rucphen

Zundert

VANnU totaal

17

Volwassen leden en jeugdleden 2010-2016 In onderstaand overzicht lijkt de dalende lijn van het aantal volwassen (betalende) leden gekeerd Dat is echter niet terecht In dit jaarverslag is de categorie ldquooverigrdquo waaronder de instellingenpassen en relatiepassen vallen meegeteld Het gaat in totaal om 832 passen In 2015 waren dit 1075 passen en er is toen voor gekozen deze niet mee te tellen Vanaf dit jaar worden de aantallen opgeteld bij de volwassen leden omdat dit recht doet aan het aantal ledenabonnementen Als we de categorie overig niet meerekenen dan is het aantal betalende leden in 2016 7550 In 2015 was er sprake van 8102 betalende volwassen leden Er is dus sprake van een daling van 68 Aantal volwassen leden 2010-2016

Gemeente 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 Roosendaal 6718 6118 4876 4342 3958 3718 3915

Moerdijk 2978 2542 2195 1863 1694 1589 1663

Halderberge 2359 2216 1792 1478 1255 1148 1088

Rucphen 1009 1073 928 843 773 654 736

Zundert 1968 1850 1491 1283 1104 993 980

VANnU totaal 15032 13799 11282 9809 8784 8102 83828

Landelijk is dezelfde dalende trend voor de volwassen leden zichtbaar Waren er in 2014 in Nederland 1527000 volwassen leden in 2015 zijn dit 1478000 leden Een daling van 49000 leden oftewel 32 Het verloop van de volwassen leden is minder groot dan bij VANnU

De daling van het aantal volwassen leden heeft ook impact op de inkomsten van gebruikers In de strategische koers voor de komende jaren is aandacht voor het verhogen van de inkomsten uit andere middelen

8 Aantallen zijn toegenomen door toevoeging categorie overig

Vanaf 2013 is besloten om de leden die kort daarvoor hadden opgezegd of die hun abonnement wilden beeumlindigen niet alleen te vragen naar de reden van opzegging maar vooral naar hoe VANnU dit had kunnen voorkomen Veel oud-leden geven als reden aan dat het aanbod van de vestiging is verminderd dat men is overgestapt op e-books en tot slot dat men geen tijd meer heeft om te lezen Een belangrijke reden om het abonnement te beeumlindigen is de omvorming van vestigingen naar servicepunten Er is een relatie tussen het aantal vierkante meters (en daarmee de omvang van de collectie) en de tevredenheid om lid te blijven van de bibliotheek Klanten willen graag snuffelen en langer in de bibliotheek verblijven Alhoewel servicepunten een goed alternatief zijn voor een vestiging (ruime openingstijden gemak service) ziet niet elke klant dit in eerste instantie als een vooruitgang De overstap van leden naar het lezen van e-books was tot voor kort reden om de bibliotheek te verlaten

0

2000

4000

6000

8000

10000

12000

14000

16000

2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016

Aantal volwassen leden 2010-2016

Roosendaal

Moerdijk

Halderberge

Rucphen

Zundert

VANnU totaal

18

De afgelopen jaren is het aanbod van e-books na een voorzichtige start (mede veroorzaakt door de moeizame onderhandelingen met uitgevers) uitgegroeid tot een aanbod van duizenden titels Leden kunnen vanaf 1-1-2017 ook alleen een digitaal abonnement afsluiten Landelijk is daar via marketingacties de nodige aandacht aan geschonken VANnU brengt deze ontwikkelingen ook lokaal via de website en nieuwsbrieven steeds opnieuw onder de aandacht van de burgers Tot slot het gebrek aan tijd Achter deze reden blijken vaak andere redenen schuil te gaan Door als bibliotheek persoonlijk in gesprek te gaan met de klant kan verheldering worden gevraagd Soms betreft het een aanname over de toekomst van een servicepunt soms is men verkeerd geiumlnformeerd over het aanbod of men heeft een klacht die niet uitgesproken is Abonnementen Het grootste deel (54) van de volwassenen kiest voor het Lekker lezen abonnement (in 2015 60) Het abonnement Voordelig ontdekken wordt door 17 van de leden gekozen (in 2015 19) en 19 van de volwassen leden kiest voor het Eindeloos genieten abonnement (in 2015 21) en daarmee voor de voordelen van gratis reserveren en een dubbele leentermijn van 6 weken Abonnementsvorm Voordelig

ontdekken Lekker lezen

Eindeloos genieten

Overig Totaal

Totaal 1411 4523 1598 850 8382

instellingsabonnementen relatiepassen en overig

Positief is de forse stijging van de jeugdleden 0-18 jaar met 2134 leden oftewel 74 Een mooi resultaat en in lijn met de koers van VANnU Er is het afgelopen jaar veel geiumlnvesteerd in zowel Boekstart als het concept de Bibliotheek op School De gemeenten Roosendaal en Moerdijk hebben vanuit het speerpunt Jeugd bewust gekozen voor een andere inzet van middelen

De gemeente Rucphen heeft ook aangegeven meer te willen investeren in de jeugd Dat werpt zijn vruchten af Een vergelijking in stijging tussen 2015 en 2016 laat het volgende zien in Roosendaal +1414 (106) in Moerdijk + 238 (34) in Halderberge + 63 (15) in Rucphen + 232 (11) en in Zundert + 187 (94) Aantal jeugdleden 2010-2016

Gemeente 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 Roosendaal 7944 11371 11876 12185 12409 13302 14716 Moerdijk 4476 5771 5922 6210 6375 7064 7302 Halderberge 3047 4199 4344 4230 4106 4289 4352 Rucphen 2083 2106 2045 1904 1812 2057 2289 Zundert 2642 2481 2316 1895 1781 1967 2154 VANnU totaal 20192 25928 26503 26424 22890 28679 30813

0

5000

10000

15000

20000

25000

30000

35000

2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016

Aantal jeugdleden 2010-2016

Roosendaal

Moerdijk

Halderberge

Rucphen

Zundert

VANnU totaal

19

Stabilisatie ledenaantallen meer jeugdleden en minder volwassen leden9 De 156 Nederlandse openbare bibliotheekinstellingen telden in 2015 zorsquon 38 miljoen leden Dat is evenveel als het jaar daarvoor Daarmee lijkt de daling van het totaal aantal leden sinds 2011 tot stilstand gekomen Wel blijft de samenstelling van het ledenbestand in verandering terwijl het aantal personen onder de 18 jaar in de bevolking daalde en het aantal volwassenen groeide werden steeds meer jongeren en steeds minder volwassenen lid van de bibliotheek Het aantal volwassen leden daalde ten opzichte van 2014 met 3 procent naar ongeveer 15 miljoen leden en het aantal jeugdleden tot 18 jaar groeide met 2 procent naar 23 miljoen De jeugdleden maken nu 61 procent van het totale ledenbestand van de bibliotheek uit

Bron CBS KB

Als een van de mogelijke redenen waarom het aantal jeugdleden van de bibliotheek blijft groeien stellen de auteurs dat dit samenhangt met het succes van het in 2008 gestarte leesbevorderingsprogramma Kunst van

9 Koninklijke Bibliotheek Bibliotheekstatistiek 2015

Lezen (Boekstart en de Bibliotheek op school) dat nu een belangrijk onderdeel vormt van het actieprogramma Tel mee met Taal Het bereik van de jeugd in de gemeenten Rucphen en Zundert heeft nu en de komende jaren extra aandacht van het management

Bij VANnU is de gemiddelde verhouding volwassen leden en jeugdleden 21 volwassenen en 79 jeugdleden (afgerond) De daling van de volwassen leden heeft geen impact op het totaal aantal leden maar is wel een signaal VANnU zet actief in op het verhogen van het aantal jeugdleden Dat past helemaal bij de strategische koers en is zichtbaar in het resultaat

Uitleningen

De daling van het aantal uitleningen heeft zich door de jaren heen doorgezet in alle gemeenten (voor 2016 48314 materialen oftewel 55 minder uitleningen) Anders dan voorgaande jaren is in dit aantal het aantal uitleningen van boeken die in de scholen worden uitgeleend niet meegenomen Deze boeken blijven op de scholen staan en zijn niet voor algemeen gebruik Over deze uitleningen hoeft geen leenrecht te worden betaald In totaal is binnen de scholen 86513 keer een boek uitgeleend aantal uitleningen (incl verlengingen))

Roosendaal Moerdijk Halderberge Rucphen Zundert Totaal Verloop

2010 519329 252665 212872 131959 223899 1340724

2011 494491 241354 209293 132458 196959 1274555 -490

2012 467771 224086 192139 113376 159082 1156454 -930

2013 456900 208696 153475 113157 137790 1070018 -750

2014 411480 201034 141451 103869 129474 987308 -770

2015 386641 163560 132197 97043 106078 885519 -1030

2016 361682 159583 124366 90250 101324 837205 -550

20

De terugloop van het aantal uitleningen heeft een aantal oorzaken De belangrijkste verklaring heeft te maken met de afname van het aantal volwassen leden Een andere verklaring voor de daling van uitleencijfers heeft te maken met de abonnementskeuze VANnU kent drie abonnementen Voordelig ontdekken (euro 2750 Lekker lezen (euro 3750) en Eindeloos genieten (euro 5750) Het laatste abonnement biedt een dubbele uitleentermijn van 6 weken waardoor de klant minder vaak de bibliotheek hoeft te bezoeken en dus minder vaak leent Een andere verklaring voor de terugloop van het aantal uitleningen is dat er minder informatieve boeken worden geleend Op dit gebied kunnen bibliotheekleden naast boeken ook gebruik maken van andere mogelijkheden om informatie te verzamelen zoals internet en de verschillende databanken die de bibliotheek beschikbaar stelt Ook de toename van het lenen van e-books speelt een rol Tot slot zien we door het omvormen van vestigingen naar servicepunten ook een terugloop van het aantal uitleningen In een servicepunt is de collectie minder uitgebreid en wordt van de klant gevraagd om meer (digitaal) te reserveren

Toename uitleningen jeugd Het aantal uitleningen voor de jeugd op de scholen is gestegen van 14940 in 2015 naar 86513 in 2016 Dat is in lijn met de uitrol dBoS in de verschillende gemeenten Op de scholen staat een collectie waar de jeugd uit kan kiezen Leerkrachten en de leesconsulent van de bibliotheek stimuleren het lezen van boeken op de scholen Dat neemt niet weg dat de jeugd ook de weg naar de bibliotheek nog steeds weet te vinden De uitleningen die via de bibliotheek plaats vinden staan in de tabel Aantal uitleningen Aantal uitleningen papieren boeken daalde niet verder10 In 2015 zijn er landelijk ruim 734 miljoen fysieke boeken uitgeleend 1 procent meer dan in het jaar daarvoor Het aantal uitleningen van jeugdboeken groeide met 6 procent ten opzichte van het jaar ervoor naar 377 miljoen Het aantal uitgeleende boeken voor volwassenen nam met 3 procent af tot 357 miljoen Daarmee werden in 2015 voor het eerst meer jeugdboeken dan boeken voor volwassenen uitgeleend Uitleningen van fysieke boeken 2005-2015

Bron CBS KB

10

Koninklijke Bibliotheek Bibliotheekstatistiek 2015

0

200000

400000

600000

800000

1000000

1200000

1400000

1600000

2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016

Aantal uitleningen incl verlengingen

2010-2016

Roosendaal

Moerdijk

Halderberge

Rucphen

Zundert

Totaal

21

Voor zowel jeugdboeken als boeken voor volwassenen geldt dat verhoudingsgewijs steeds meer fictie en verhalen en minder non-fictie en ontwikkelingsboeken worden uitgeleend Fictie en verhalen waren in 2015 goed voor 82 procent van alle uitleningen van papieren boeken Uitleningen audiovisuele middelen loopt verder terug In 2015 verhuurden de openbare bibliotheken tezamen 53 miljoen audiovisuele materialen zoals cdrsquos en dvdrsquos Dat is 10 procent minder dan het jaar daarvoor Terwijl het aantal uitleningen van cdrsquos zelfs al voor 2005 daalde geldt dat voor dvdrsquos pas sinds 2013 Zeer waarschijnlijk hangt de afname van dvd-uitleningen samen met de opkomst van video on demand-diensten zoals aangeboden door de grote tv- en internetproviders en bedrijven als Netflix Het totaal aantal landelijke uitleningen (boeken cdacutes dvdacutes audiovisueel en andere materialen) is in 2015 tov 2014 gestegen van 784 miljoen naar 788 miljoen11 Dat is bijna de helft van de materialen dan in 1999 toen er ruim 144 miljoen boeken over de balie gingen Uitleningen zijn geen doel op zich maar een middel om een doel te bereiken Lezen helpt om te ontwikkelen de horizon te verbreden andere werelden te openen Boeken helpen kinderen leeservaring op te doen zodat ze beter gaan lezen en beter kunnen leren Leesbevordering en stimulering van de ontwikkeling zijn de kerntaken van de bibliotheek Voor deze kerntaken zijn 788 miljoen uitleningen relevant want ze dragen bij aan een maatschappij die leert en zich ontwikkelt Voor de jeugdleden geldt dat in samenwerking met het onderwijs kinderen worden gestimuleerd om veel te lezen De vraag is wat het effect is op het aantal uitleningen voor de jeugd Dit zullen we de komende jaren blijven volgen (meer informatie over dit onderwerp staat bij Bibliotheek op school verderop in het verslag)

11

CBS statline

De digitale bibliotheek e-books de vakantiebieb cursussen en meer De reguliere collectie van bibliotheken bestaat uit papieren boeken en andere media Deze worden door de lokale bibliotheken zelf gekocht Daardoor verschillen de collecties van de bibliotheken onderling in grootte (aantal titels) en in titelaanbod Leners kunnen ook boeken uit andere bibliotheken aanvragen Het desbetreffende boek wordt dan opgestuurd naar de bibliotheek van de aanvrager Voor e-books ligt dit anders Doordat de collectievorming van e-books landelijk wordt aangepakt kunnen alle individuele bibliotheken ook de kleinere eenzelfde e-bookcollectie aanbieden Alhoewel bibliotheekleden al sinds 1 januari 2014 e-books kunnen lezen via de bibliotheek is het uitlenen van e-books vanaf 2015 pas echt op de kaart gezet De auteursrechtelijke uitgangspositie van bibliotheken in het digitale domein is fundamenteel anders dan die bij gedrukte boeken Bibliotheken zijn afhankelijk van de rechthebbenden (auteurs en uitgevers) Samen met aanbieders en afnemers onderzoekt de Koninklijke Bibliotheek (KB) die sinds 1-1-2015 verantwoordelijk is voor het e-bookplatform hoe en tegen welke vergoeding e-books het beste kunnen worden aangeboden Uitgangspunt is dat rechthebbenden er niet slechter van worden (geen gemiste verkoop) en dat verkopen worden gestimuleerd Zo wordt gezamenlijk het legaal lezen van e-books bevorderd Het afgelopen jaar heeft de KB voor het eerst cijfers over e-books verzameld in het kader van de gegevenslevering Wsob Hieronder wordt kort ingegaan op de ontwikkeling van het aantal gebruikersaccounts (e-bookaccounts) het bezit van de e-bookcollectie en het aantal uitleningen over 2015 (2016 is op dit moment nog niet beschikbaar) In 2015 werden bijna 86 duizend nieuwe e-bookaccounts aangemaakt via de portal bibliotheeknl Daarmee kwam het totaal aantal bibliotheek leden met een e-bookaccount eind 2015 op bijna 240 duizend uit

22

Hiervan kunnen ruim 234 duizend accounts via de lenersgegevens worden toegewezen aan een specifieke bibliotheek Onderstaande figuur toont het aandeel leden van de bibliotheek dat een e-bookaccount heeft voor Nederland als geheel en uitgesplitst naar provincie In 2015 had ruim 6 procent van de bibliotheekleden een e-bookaccount12 De provincie Brabant zit rond de 6 in de middenmoot Aandeel bibliotheekleden met een e-bookaccount 2015

Omvang e-Bookcollectie 115 duizend boeken Eind 2015 had de Bibliotheek ruim 115 duizend e-books in de collectie Bijna 10 duizend hiervan zijn boeken voor volwassenen en nog geen duizend hiervan zijn jeugdtitels Het resterende deel betreft de boeken van onder meer de Vakantiebieb de eBooks eregalerij en de eBookselectie-app (rechtenvrije e-books)

12

Koninklijke Bibliotheek Bibliotheekstatistiek 2015

Ruim 17 miljoen e-bookuitleningen in 2015 door bibliotheekleden13 Op ruim 55 procent van de accounts (in totaal 130 duizend) werd in 2015 tenminste eacuteeacuten boek geleend Dit percentage is ongeveer gelijk per provincie Van alle e-bookaccounts behoort 85 procent toe aan volwassenen De e-books voor volwassenen werden in totaal ruim 15 miljoen keer uitgeleend De jeugdtitels ruim 144 duizend keer Dit betreffen uitleningen aan personen die lid zijn van een openbare bibliotheek en een e-bookaccount hebben Het totale aantal e-bookuitleningen is daarmee verdubbeld ten opzichte van 2014 toen het aantal e-bookuitleningen uitkwam op ruim 800 duizend Gemiddeld werden er bijna 7 e-books per e-bookaccount uitgeleend in 2015 In 2015 is er gedurende de zomermaanden in de landelijke digitale bibliotheek een flink aantal e-books tijdelijk en kosteloos ter beschikking gesteld via de Vakantiebieb-app De boeken van de Vakantiebieb werden het meest gretig gedownload ruim 22 miljoen keer vaak door personen die geen lid waren van een openbare bibliotheek Voor de Vakantiebieb-app geldt net als voor het andere e-bookverkeer dat de populariteit flink groeide op 31 mei 2015 vlak voacuteoacuter de Vakantiebieb actie van 2015 was de app 400 duizend keer gedownload terwijl de teller op 1 september 2015 na de actie op 629 duizend downloads stond

Eind 2016 is er landelijk opnieuw veel geiumlnvesteerd in het digitale aanbod Zo zijn er onder andere nieuwe online cursussen gelanceerd In eacuteeacuten maand tijd hebben daar landelijk meer dan 8000 leden gebruik van gemaakt Daarnaast zijn er nieuwe titels toegevoegd aan de luisterbieb app En het totaal aantal e-books is in 2016 aangevuld tot 13000 titels

13

Landelijk werden er in 2016 2788769 e-books geleend

23

VANnU e-books en digitale ontwikkelingen In 2016 maakten in totaal 2721 leden van VANnU gebruik van een e-book account Dit is een stijging van bijna 1000 leden ten opzichte van 2015 toen er 1789 e-bookaccounts in gebruik waren In totaal werden door de leden van VANnU 23465 titels geleend Het gaat om gemiddeld 9 titels (afgerond) per lid In het eerste kwartaal van 2016 heeft VANnU meegedaan aan de landelijke e-book campagne waarbij er een klantmailing is verstuurd naar alle leden van VANnU Het doel van de campagne was om landelijk 50000 nieuwe e-bookaccounts te genereren In de maanden januari februari en maart zijn in totaal 45673 accounts aangemaakt Uit de evaluatie van de e-book campagne blijkt dat driekwart van de leden weet dat zij e-books via de Bibliotheek kunnen lezen een kwart maakt er inmiddels ook gebruik van Dit is een toename sinds de vorige meting in oktober 2014 Bovendien zegt de helft van de leden de intentie te hebben om het komende halfjaar via de bibliotheek e-books te gaan lenen E-books vooral aanvulling op lezen van papier In een recent onderzoek van SCP over hoeveel tijd men aan de verschillende media besteed blijkt dat tussen 2013 en 2015 de omvang van het digitale lezen nauwelijks veranderde14 In 2015 is lezen van papier nog veruit favoriet Ook al zijn apparaten en schermen gewoner en wijdverspreider de voorkeur ligt bij lezen dus nog duidelijk bij papier Op een doorsnee dag leest 39 van de Nederlanders van papier en 11 van een scherm Stichting Marktonderzoek Boekenvak (2016) bevestigt ook dat het papieren boek nog niet vervangen is door e-books Zorsquon 90 van de digitale lezers leest e-books naast gedrukte boeken de rest leest uitsluitend via digitale apparaten

14

Media Tijd in kaart SCP den Haag December 2016

Digitale media zijn dus niet alleen een concurrent van het lezen ndash tijd die aan gamen of sociale media wordt besteed kan niet ook aan lezen worden besteed ndash maar vormen door hun complementariteit ook een stimulans doordat ook het lezen zelf deels digitaal wordt (Huysmans 2013) Pressreader VANnU heeft zelf aan haar digitale diensten de Pressreader toegevoegd Een digitale dienst voor het online lezen van nationale en internationale tijdschriften en kranten Thuis en in de bibliotheek heeft men via de Pressreader online toegang tot 6000 kranten en tijdschriften uit meer dan 100 landen in 60 verschillende talen In de laatste 4 maanden van 2016 zijn 799 tijdschriften en kranten door leden en bezoekers online gelezen Afspraak met de mediacoach Bij de bezoekers en leden van VANnU ontstaat er een steeds grotere behoefte aan ondersteuning oa in het gebruik van e-readers en tablets VANnU vindt het belangrijk dat burgers digitaal vaardig zijn Dat betekent ook dat de klant met elk gewenst apparaat digitaal moet kunnen lezen Om de leden daarbij te ondersteunen zijn er in 2015 in de kernvestigingen spreekuren gehouden Na evaluatie van de spreekuren is in 2016 besloten om nog beter af te stemmen op de vraag van de gebruiker en kan men voortaan een afspraak maken met de mediacoach Op deze manier wordt de gebruikers nog beter en sneller ondersteund in het gebruik van de digitale producten en diensten Daarnaast worden er veel vragen telefonisch en per mail beantwoord en kan men ook op de website noodzakelijke info vinden Overgang Wise+ In de zomer is VANnU overgegaan naar Wise+ Dit systeem zorgt ervoor dat het zoeken naar materialen op de website direct gekoppeld is aan de Nationale Bibliotheek Catalogus Alle materialen van heel Nederland zijn daardoor in eacuteeacuten zoekopdracht vindbaar

24

Activiteiten en bezoekers Kennis en informatie worden steeds meer overgedragen en beschikbaar gesteld in de vorm van activiteiten De bibliotheek is een neutrale plek in het publieke domein waar mensen elkaar kunnen ontmoeten en kunnen leren In 2014 zijn in alle openbare bibliotheken in totaal 72000 activiteiten geteld15 In 2015 steeg het aantal naar 82000 keer16

De activiteiten lopen uiteen van inloopspreekuren lezingen literaire schrijfcursussen activiteiten in samenwerking met het onderwijs cursussen (digitale) trainingen tentoonstellingen debatten die de bibliotheek zelfstandig of in samenwerking met partners of (lokale) maatschappelijke organisaties aanbiedt

Voor VANnU past het organiseren van diverse activiteiten als aanvulling op de collectie bij het totale programma (aanbod) In de kernvestigingen wordt op allerlei manieren aandacht besteed aan de terugkerende jaarlijkse campagnes en activiteiten zoals de Boekenweek Maand van de filosofie Maand van het spannende boek Kinderboekenweek Week van de mediawijsheid Week van de alfabetisering Nederland leest en de Nationale voorleeswedstrijden Naast deze activiteiten is er altijd ruimte voor lokale initiatieven Op de website van VANnU in de digitale nieuwsbrieven en op social media is gedurende het jaar 2016 uitgebreid aandacht besteed aan alle activiteiten in alle gemeenten Hieronder wordt een beknopte samenvatting gegeven van een aantal grote en kleine activiteiten Activiteiten waar VANnU daar waar kan altijd samenwerkt met andere partners De activiteiten voor de aanpak laaggeletterden komt verderop in het verslag aan bod (Strategische themaacutes en aanpak laaggeletterdheid)

15

CBS Statline Helft activiteiten bibliotheek gericht op educatie den HaagHeerlen november 2015 16

Koninklijke Bibliotheek Bibliotheekstatistiek 2015

Lezen en voorlezen De landelijke campagne Nederland Leest stond in 2016 in het teken van de democratie VANnU heeft ervoor gekozen om het thema democratie te koppelen aan een ander thema dat bij de bibliotheek past namelijk het gebruik van nieuwe media en betrouwbaarheid van informatie Dit heeft geresulteerd in een debat dat VANnU samen met BN de Stem op 29 november in Parrotia heeft georganiseerd rondom het thema lsquode invloed van sociale media op de democratiersquo Op deze avond zijn vertegenwoordigers vanuit verschillende domeinen waaronder onderwijs overheid welzijn en media met elkaar en het publiek in gesprek gegaan aan de hand van een drietal stellingen Speciale gast van de avond was Sanne Kruikemeier Zij doet als docent politieke communicatie aan de Universiteit van Amsterdam onderzoek naar de online activiteiten van kiezers In Roosendaal heeft VANnU ook deelgenomen aan lsquoRoosendaal in dialoogrsquo volgens de dialoogmethodiek zijn deelnemers vanuit de gemeenteraad jongerenraad en bewoners met elkaar in dialoog gegaan rondom het thema democratie Schrijfster Agnes van Overveld (geboren in Nispen woonachtig in Schijf) gaf zowel in Roosendaal als in Rucphen een lezing over haar boek Windkracht 6 Een boek over doorzetten na tegenslagen niet bij de pakken neer gaan zitten en bovenal kansen zien waar een ander alleen de nadelen van een situatie inziet Op 13 november was op uitnodiging van De Witte Roos Sanne van Heijst te gast Zij sprak over haar boek lsquoPhilips-meisje van Kamp Vughtrsquo Op vrijdagavond 18 november is het jaarlijkse Lezersfeest in de kernvestiging in Roosendaal georganiseerd Dit jaar waren de schrijfsters Annejet van der Zijl en Nintildea Weijers te gast Annejet van der Zijl is een van de bekendste en meest gelezen literaire non-fictieschrijvers van ons land

25

Zij schreef Sonny Boy Anna Bernhard en de Amerikaanse prinses Nintildea Weijers schreef korte verhalen en essays en won met haar debuutroman lsquoDe consequentiesrsquo diverse literaire prijzen Het was een gezellige drukte waarbij volop ruimte was om de auteurs te ontmoeten en te bevragen In de kernvestiging in Zevenbergen zijn ook door het jaar heen diverse lezingen georganiseerd Pim Oosterheert hield in januari een drukbezochte lezing over het leven en het werk van Marten Toonder In de avonturen van Heer Bommel en Tom Poes speelt magie en mystiek een belangrijke rol Er gelden normen en waarden die ons vreemd aandoen Pim Oosterheert vertelde hierover en ging ook in op Toonders unieke taalgebruik en de filosofische achtergronden die in zijn verhalen een rol spelen Peter Geleijns gaf in september een prikkelende introductie op een drietal bijeenkomsten over de zogenaamde lsquozwarte schapenrsquo in de samenleving mensen die hun eigen weg zoeken en vinden en er daardoor vaak net niet bij horen Er wordt vaak negatief over ze gesproken terwijl zij zoveel te bieden hebben omdat zij anders denken en handelen dan de kudde makke schapen

En ook voor de jeugd en de jonge kinderen is er altijd iets te doen In oktober zijn er in alle gemeenten diverse klassenbezoeken en schrijversbezoeken ivm Kinderboekenweek In Rijsbergen is de voorronde van de voorleeswedstrijd in de bibliotheek gehouden In alle kernvestigingen vinden maandelijks voorleesactiviteiten plaats De meeste ouders weten de weg naar de bibliotheek te vinden Exposities In november is door Spirit in Roosendaal over een van de markantste geesten uit de kerkgeschiedenis Hildegard van Bingen een expositie gehouden In Zevenbergen presenteert de fotoclub zich regelmatig in de bibliotheek In Rucphen zijn boeken over iconen gepresenteerd tijdens een tentoonstelling van de Heemkundekring

In Oudenbosch was in juni de tentoonstelling van Carry Ham over originele illustraties van het AVI boekje ldquoJesse en de groentedraakjesrdquo in de bibliotheek te zien En in de zomermaanden de tentoonstelling A la Prima door Renate van Dongen en Nathalie Koeken In Rijsbergen zijn wisselende tentoonstellingen gehouden van de schilderijen van Corrie Evers Sweep Workshops en cursussen De succesvolle en veelgelezen schrijver Jose Vriens gaf op vrijdagochtend 27 mei een workshop in Parrotia Hoe schrijf ik een boek Jose Vriens woont en werkt in Roosendaal In Zevenbergen gaf Froukje Smeding in de week van de spiritualiteit in februari een seminar over dit thema Sari van der Spaan gaf in december een seminar over hooggevoeligheid En de Stichting Cultuur Moerdijk gaf in april in de kernvestiging een cursus Kunstkijken

En verder Op maandagavond 12 december heeft Bibliotheek VANnU in het Alzheimer Cafeacute in het Centrum voor Wonen amp Zorg De Brink een presentatie gehouden over wat de bibliotheek kan betekenen en te bieden heeft voor mensen met dementie hun verzorgers en mantelzorgers en de professionals Op 8 juni was het weer Buitenspeeldag in Zevenbergen Op die dag staat in heel Nederland het buitenspelen centraal De vrijwilligsters van de bieb-speelotheek organiseren de Buitenspeeldag op het plein voor de bibliotheek in Zevenbergen In Oudenbosch was tijdens de Cultuurmaand Halderberge 2016 een Pop-up bibliotheek geplaatst met een collectie boeken rondom het thema Iconen en Symbolen in de Basiliek Op 1 oktober gaf Ans Keijzer (Iconenschildergroep Byzantium) in de bibliotheek uitleg over de geschiedenis van Iconen en de techniek om deze te schilderen

26

24 Belangrijke ontwikkelingen in 2016

Hieronder worden de belangrijkste ontwikkelingen geschetst Het is uiteindelijk maar een kleine greep uit wat er allemaal in een jaar bij VANnU gebeurt Certificering In 2014 is in samenspraak met de sector en de branchepartijen (VOB en VNG) het kwaliteitskader 2014-2017 voor openbare bibliotheken vastgesteld Door deel te nemen aan deze certificeringsronde tonen bibliotheken aan dat zij aan de verwachtingen van hun klanten willen voldoen Audits en de daarop volgende certificering helpen bibliotheken om inzicht te krijgen in hun functioneren en toekomstbestendigheid Daarnaast dragen audits en certificering bij aan een samenhangend bibliotheekstelsel op basis van gelijke waarden uitgangspunten bedrijfsvoering en kwaliteit Na een intensieve periode van voorbereiding voor het schrijven van de zogenaamde zelfevaluatie vond begin oktober een tweetal auditdagen plaats De zelfevaluatie is een belangrijk document dat ter voorbereiding van de audit geschreven is door het MT waarin alle onderdelen van de certificering worden behandeld (leiderschap strategie medewerkers processen middelen netwerk dienstverlening collectie en gemeenten) VANnU kreeg bezoek van twee auditoren die door een groot aantal gesprekken met allerlei betrokkenen een beeld moesten vormen van de organisatie Met name de vraag hoe toekomstbestendig de huidige organisatie is stond centraal De auditoren spraken uiteraard met verschillende medewerkers maar ook met een directeur van een basisschool de voorzitter van de Raad van toezicht een tweetal wethouders en een ambtenaar Deze gesprekken gaven samen met de aangeleverde documenten voldoende vertrouwen om gecertificeerd te worden De auditoren hebben daar in hun rapportage het volgende over geschreven

Op basis van de open gesprekken en de vooraf en ter plekke nog ter beschikking gestelde documenten is een goed beeld verkregen van bibliotheek VANnU Hieruit concluderen de auditoren dat de bibliotheek op ruime wijze aan de certificeringsnormen voldoet De gesproken betrokkenen hebben een eenduidig beeld van de koers van de bibliotheek en van de toegevoegde waarde van VANnU naar de toekomst toe De stip op de horizon grote veranderingen niet schuwend een menselijke maat oog voor de financieumlle aspecten en een duidelijke door de organisatie en stakeholders gedeelde visie op het bibliotheekwerk van nu en de nabije toekomst Dit alles geeft ruim voldoende vertrouwen in de toekomstbestendigheid Vernieuwing netwerk In 2016 zijn de voorbereidingen getroffen voor de vernieuwing van het netwerk voor de organisatie Het oude netwerk (hard- en software) is aan vervanging toe en dat biedt de organisatie de kans om te zorgen dat ook voor de komende jaren het netwerk weer past bij de toekomst en daarmee de vraag van de bezoeker Naast het netwerk zullen ook de lijnverbindingen en de telefonie aangepast of vernieuwd worden Reorganisatie De aanpassingen in de dienstverlening in de gemeenten Roosendaal en Zundert hebben in eerste instantie vooral effect op de Frontoffice en daarmee op de werkgelegenheid (voor verdere info zie ontwikkelingen per gemeente) Begin 2016 zijn de voorbereidingen voor een reorganisatie in gang gezet De uitvoering bleek uiteindelijk niet nodig vanwege het vrijwillige vertrek van een aantal medewerkers

27

25 Ontwikkelingen per gemeente In de inleiding van het jaarverslag is het volgende opgemerkt De subsidiering van de bibliotheek is een strategische investering van de gemeente de bibliotheek is een uitvoeringsinstrument van het gemeentelijk beleid Bepaalt de gemeente formeel WAT zij wil bereiken voor haar burgers Bibliotheek VANnU geeft aan HOE dat het beste kan gebeuren Het strategisch beleidsplan van VANnU is richtinggevend om het HOE te bepalen17 Voordat een stand van zaken per gemeente wordt beschreven zullen de vijf strategische themarsquos uit de koers nog kort worden weergegeven omdat keuzes die gemaakt worden per gemeente altijd in het licht van deze themarsquos moeten worden gezien Dat neemt niet weg dat er altijd sprake is van unieke lokale keuzes De onderwerpen leesbevordering jeugd en aanpak laaggeletterdheid komen vanwege het belang verderop in dit verslag aan de orde In dit hoofdstuk zal ook en overzicht subsidieverloop worden getoond De strategische koers 2016-2018 In het jaarverslag van 2015 is geschetst hoe de kaders voor de komende jaren eruit gaan zien en met welke maatschappelijke en economische trends de bibliotheek rekening moet houden Deze zijn uitgangspunt geweest voor de verdere uitwerking van het strategisch meerjarenbeleidsplan voor de komende jaren Dit plan wordt hieronder beknopt weergegeven in de vijf strategische themaacutes Doelstellingen en effecten staan uitgebreid beschreven in het definitieve plan en in de diverse werkplannen staat de aanpak beschreven De missie van VANnU luidt Jong en oud verleiden met plezier te lezen te leren en zich te informeren

17

Strategisch beleidsplan VANnU 2016-2017 van collectie tot connectie

Focus op jeugd mee kunnen doen en de vernieuwde vorm van bibliotheekfuncties staan de komende jaren centraal in onze strategische koers Dat levert de volgende themarsquos op

1 Van collectie tot connectie van uitleenfabriek naar leren en lezen in de wijk

De traditionele bibliotheekvestiging is niet toekomstbestendig De collectie wordt deels digitaal en er is een groeiende behoefte aan leerplekken en cursusruimte De kernvestiging wordt daarom omgevormd naar een lees- en leercentrum met brede openingstijden dat goed bereikbaar is Servicepunten in wijken en dorpen zullen op termijn verdwijnen om plaats te maken voor collecties en programmarsquos op plaatsen waar veel mensen komen De bibliotheek omarmt (burger)initiatieven met betrekking tot lezen leren en informeren Van ruilbibliotheken en een afhaalpunt in een supermarkt tot voorleescursussen in het buurthuis en een collectie in het gezondheidscentrum De bibliotheek biedt ondersteuning Deze initiatieven spelen een belangrijke rol op het gebied van leefbaarheid bestrijding van eenzaamheid en andere maatschappelijke themarsquos

2 Focus op jeugd Het maakt een groot verschil in het leven van kinderen of ze lezen of niet Onderzoek toont aan dat lezers niet alleen hoger scoren op taalvaardigheid maar ook op schoolsucces en intelligentie Leren begint bij lezen Wie kan lezen en teksten begrijpt kan kennis verwerven en zich ontwikkelen Een goede taalbeheersing zorgt er voor dat kinderen betrokken zijn bij wat er om hen heen gebeurt Door een kwartier te lezen per dag groeit de woordenschat van kinderen Vrij lezen stimuleert leesplezier en daarmee groeit de motivatie om te lezen De bibliotheek verwerkt deze uitgangspunten in haar programmarsquos voor scholen de vestigingen en in de collectie Uiteraard worden kinderen uitgenodigd mee te denken en te organiseren

28

3 Een leven lang leren De wereld verandert snel en om steeds bij te blijven moet je blijven leren Om mensen te stimuleren een leven lang te blijven leren pakt Bibliotheek VANnU de rol van inspirator en facilitator Andere partijen nemen het daadwerkelijke lesgeven op zich In de komende jaren zal VANnU het lokale aanbod bundelen en als wegwijzer fungeren We zoeken daarbij naar de optimale mix van online en op locatie leren van individueel en in groepen leren Om mee te kunnen doen is leren lezen en schrijven van groot belang Voor mensen zelf maar ook voor werkgevers dienstverleners en de maatschappij als geheel Van de Nederlandse beroepsbevolking (16-65 jaar) is ongeveer 12 laaggeletterd In West-Brabant alleen al zijn zorsquon 56000 mensen Dit vraagstuk kan VANnU niet alleen op lossen maar dit doet ze samen met andere partijen (zie ook Aanpak laaggeletterdheid) Lokaal worden deze initiatieven vertaald in concreet aanbod waarbij het Taalnetwerk VANnU een cooumlrdinerende rol speelt Cursussen digitale vaardigheden en Taaloefengroepen worden georganiseerd in de bibliotheek en op andere locaties Veel activiteiten worden begeleid door vrijwilligers

4 Passend vakmanschap De veranderingen in onze samenleving vragen andere vaardigheden van onze medewerkers Netwerken verbindingen leggen samenwerken en goede kennis van de collectie staan centraal Er wordt steeds minder gewerkt in het fysieke bibliotheekgebouw en steeds meer op andere plaatsen met andere mensen binnen netwerken Het uitleenproces is geautomatiseerd De toegevoegde waarde van de medewerker zit in het persoonlijke advies en in de gesprekken met klanten bezoekers en (potentieumlle) samenwerkingspartners

5 Financieringsbronnen Zoals veel openbare bibliotheken staat ook Bibliotheek VANnU voor de uitdaging om verder inhoud te geven aan haar maatschappelijke functie

Aan de ene kant heeft VANnU te maken met een terugloop van inkomsten en aan de andere kant wil en moet de organisatie blijven innoveren oa vanwege de digitalisering de ontwikkelingen rondom de Bibliotheek op school en nieuwe maatschappelijke vraagstukken zoals de aanpak van laaggeletterdheid en eenzaamheid De bibliotheek moet toe naar een nieuwe strategie met alternatieve verdienmodellen en daarbij op zoek naar andere inkomstenbronnen zowel op basis van dienstverlening als op basis van private bijdragen Stand van zaken gemeente Roosendaal In 2016 is de structurele bezuiniging van euro 250000 aan VANnU opgelegd Onderstaande afspraken zijn met de wethouder gemaakt 1 Van de huidige naar een kleinere toekomstbestendige kernvestiging 2 Invoering Bibliotheek op school Bibliotheek op school zet in op het ontwikkelen van lees- taal- en mediavaardigheden van kinderen VANnU bereikt 100 van de jeugd 3 Connectie in alle wijken en dorpen en het gefaseerd sluiten van drie servicepunten Wouw (2016) Kortendijk (2017) en Tolberg (2018) VANnU ontwikkelt passende dienstverlening in alle wijken en dorpen met dienstverlening dichter bij en samen met de burgers In 2016 is veel tijd besteed aan de voorbereidingen voor de verbouwing en herinrichting van de kernvestiging Roosendaal (Parrotia) VANnU vormt samen met Allee Wonen een projectgroep om te komen tot een stedelijke huiskamer met een maatschappelijke insteek In 2016 zijn de eerste schetsen gemaakt maar is vooral veel tijd besteed aan de ontwikkeling van het concept en aan het betrekken van partners De inrichting moet in 2017 Europees aanbesteed worden en de verwachting is dat de realisatie in het derde en vierde kwartaal plaats zal vinden In 2016 zijn er voorsorterend op de veranderingen alvast een aantal aanpassingen gedaan Er is een horecavoorziening gekomen (commercieumlle partij) de ingang is verplaatst en een aantal partijen is intern verhuisd

29

In Roosendaal is de keuze gemaakt om de verschillende servicepunten in de jaren 2015-2018 gefaseerd te sluiten en op zoek te gaan naar andere vormen van dienstverlening in alle wijken en dorpen dichterbij de inwoners en minder gericht op het uitleenproces Wouw is in 2016 het eerste servicepunt geweest wat sloot en er is gezocht naar een alternatief In 2016 lag de focus op behoud van de uitleenvoorziening maar in 2017 ligt de nadruk op het programmeren het gezamenlijk initieumlren van activiteiten voor een diverse doelgroep in aansluiting op de kernfuncties van de bibliotheek Het gedeelde maatschappelijk belang is hierin leidend In 2016 is gestart met het zoeken naar alternatieve dienstverlening in Wouw We zijn daar in gesprek gegaan met de burgers met behulp van de methode ldquodesign thinkingrdquo met als doel de behoeftes op te halen Het gaat hier om een participatief traject met inwoners van het dorp met de dorpsraad met gemeenschapshuis De Geerhoek en met verschillende organisaties en instellingen In een aantal sessies is gezocht naar de onderwerpen die voor het dorp erg belangrijk zijn De opbrengst was op hoofdlijnen behoefte aan lezen en een collectie ontmoeting eenzaamheid aandacht 0-4 jaar en toevoegen van programmering Het concrete resultaat In Wouw is de nieuwe bibliotheek welke per 1-10-2016 in de Geerhoek is gestart Het huidige servicepunt is gesloten Naast een kleine collectie en de mogelijkheid te reserveren en in te leveren is er aandacht voor programmering (met nadruk op 0-4 jaar) en ontmoeting (leestafel tegengaan eenzaamheid) Dit alles wordt vooral door vrijwilligers opgepakt Verder zijn contacten gelegd of verstevigd met het onderwijs en professionele instellingen (voor uitrol dBoS zie verderop in het verslag) En in andere dorpen zoals Heerle en Wouwse Plantage zijn ook diverse alternatieven ontwikkeld en activiteiten opgestart of is geholpen met het opstarten van bijvoorbeeld een ruilbieb (Boekspot)

Begin 2017 zal de evaluatie van het project in Wouw worden afgerond Daarin zullen we de methode (design thinking) om de burgers te betrekken bij de alternatieve dienstverlening evalueren alsmede het resultaat De vraag lsquohoe kunnen we schuiven met de middelen (van traditioneel uitlenen naar jeugd laaggeletterdheid vraagstukken in het sociaal domein) en ze op een goede manier inzettenrsquo blijft relevant Dat geldt niet alleen voor de gemeente Roosendaal maar ook voor de andere 4 gemeenten Bibliotheekwerk in de Roosendaalse wijkendorpen In 2016 is er wederom geiumlnvesteerd in bestaande en nieuwe partners in de wijken en dorpen met als doel taal boeken en leesplezier dicht bij de mensen te krijgen Dit heeft geresulteerd in een breed scala aan projecten en activiteiten in samenwerking met andere organisaties en instellingen Op het gebied van leesbevordering voor volwassenen is er in 2016 opnieuw geiumlnvesteerd in het initieumlren en begeleiden van Boekspots ruilbibliotheken op allerlei plekken waar mensen boeken kunnen naartoe kunnen brengen kunnen lenen en ruilen Dit gebeurde oa in Westrand Wouwse Plantage Wouw en de Westrand VANnU adviseert stimuleert en verzorgt de PR Deze Boekspots vormen tevens een aanleiding om hier met behulp van onze collectie activiteiten omheen te programmeren Dit doen we op verschillende plekken via het nieuwe concept lsquoBieb in de Buurtrsquo Dit was in het Tongerlohuys (jeugd) en Wouwse Plantage (vrouwengroep) Ook hebben we samenwerking gezocht op allerlei themarsquos en vanuit onze kennis en collectie zoals in de Westrand (gezonde voeding) St Elisabeth (Dag van de Ouderen iconenproject) en Heerle (uitleen tijdens vakanties voor jeugd en later ook volwassenen In Wouwse Plantage is een wisselcollectie naar het gemeenschapshuis gebracht met name gericht op eenzame ouderen die elkaar op een vast moment in de week ontmoeten Op deze manier zoekt VANnU naar mogelijkheden om de bibliotheek dichterbij de bewoners te brengen

30

Het andere spoor waarop VANnU resultaten heeft geboekt is in het op de agenda zeten van taalvaardigheid leesbevordering en leesplezier bij anderen Dit begint met het bepalen van gezamenlijke doelen voor een bepaalde doelgroep of een specifieke wijk samen met ons netwerk De bibliotheek draagt haar deskundigheid dan uit aan anderen die vervolgens (mede) de activiteiten uitvoeren Zo hebben we zowel ouderen als jongeren getraind in interactief voorlezen en activiteiten ontwikkeld waarbij kinderen van de basisschool door hen werden voorgelezen Tot slot had VANnU een aanjagende rol naar andere partijen in het kader van de Dag van de Dialoog (SDW ROC Huis van de Westrand) Door onze deelname aan het project CREA in de wijk (Westrand) zijn de lijnen met andere partners kort Hierdoor hebben ook zij verschillende dialoogtafels georganiseerd Zorginnovatiepunt Het Huis van Morgen en Bibliotheek VANnU zijn partners binnen de Alliantie gezondheid en geletterdheid Huis van Morgen heeft de opdracht innovatieve hulpmiddelen die bijdragen aan langer zelfstandig thuis wonen onder de aandacht van een groot publiek te brengen VANnU heeft een informatiefunctie die bijdraagt aan zelfstandigheid en participatie voor inwoners in haar werkgebied Ons Marie biedt een breed scala aan activiteiten voor ouderen Dat heeft geleid tot het in de bibliotheek tentoonstellen en actief onder de aandacht brengen van de hulpmiddelen tbv de doelgroep Ook de wijkzuster en BN De Stem zijn betrokken Cultuurnota Roosendaal In 2016 werkte VANnU mee aan de totstandkoming van de nieuwe cultuurnota voor de gemeente Roosendaal Deze opdracht van de raad aan de wethouder werd gestalte gegeven door een cultuurnetwerk te vormen waar VANnU als vanzelfsprekend deel van uitmaakt

Het netwerk bestaat uit ruim 20 personen en fungeert als een spin in het web om mensen en organisaties op cultureel vlak bij elkaar te krijgen Kunst en cultuur zijn niet het doel op zich maar het middel om samenhang in de gemeente te vergroten en aan te zetten tot nieuwe initiatieven om uiteindelijk op cultureel sociaal economische en educatief gebied de vruchten te plukken Stand van zaken gemeente Moerdijk Het servicepunt Willemstad voorheen gevestigd in het Mauritshuis is in de zomer van 2016 verhuisd naar Buurthuis Irene De ruimte die de bibliotheek in gebruik had in het Mauritshuis kon niet langer gehuurd worden In afstemming met de gemeente is besloten om het servicepunt om te vormen naar een afhaal- en inleverlocatie In Buurthuis Irene vond VANnU een plaats om een alternatieve voorziening te maken Het servicepunt is aangepast in een haal- en brengpunt met aandacht voor het jonge kind (0-4) en voor de ontmoeting (leestafel tijdschriften kranten) In het najaar heeft het college VANnU verzocht om het positieve resultaat van 2015 terug te storten Voor VANnU kwam dit onverwacht en gedurende het overleg met de wethouder bleek dat de afspraken in de subsidieverordening over de opbouw van het eigen vermogen niet duidelijk zijn Daardoor loopt VANnU als organisatie een risico De bestuurder heeft het voornemen om in 2017 samen met de 5 gemeenten waar VANnU verantwoordelijk is voor het bibliotheekaanbod goede afspraken te maken voor de toekomst en deze vast te leggen in een convenant Een sterke en gezonde bibliotheekorganisatie is in het belang van alle vijf gemeenten

31

Stand van zaken gemeente Halderberge Voor de zomer kondigde de Raad aan de subsidie van de bibliotheek en nog een aantal professionele organisaties opnieuw te willen verlagen Op 16 juni heeft VANnU tijdens de commissievergadering de consequenties voor het bibliotheekaanbod geschetst Vanwege het effect op de dienstverlening heeft de Raad besloten om de voorgenomen bezuiniging niet op te leggen en zich opnieuw te beraden op de toekomst In 2017 zullen de twee Brede Scholen in Hoeven en Oud-Gastel gerealiseerd zijn De wethouder heeft aangegeven dat hij vanwege het belang van lezen voor de jeugd de wens heeft dat de bibliotheek daarin wordt gehuisvest Dat heeft consequenties voor het bibliotheekaanbod in de servicepunten in beide dorpen De huidige middelen zijn niet toereikend om beide doelgroepen te bedienen Stand van zaken gemeente Rucphen Ook in de gemeente Rucphen is de aandacht voor leesbevordering bij de jeugd steeds meer speerpunt De wethouder heeft aan VANnU gevraagd om een plan te maken voor een breder aanbod aan de jeugd In 2016 zijn de voorbereidingen getroffen om in 2017 de Bibliotheek op school (dBoS) op de scholen uit te rollen (zie verder aanbod jeugd) Ook in deze gemeente is de aanpak laaggeletterdheid een belangrijk speerpunt Rucphen is samen met Roosendaal de enige plek waar naast Klik amp Tik ook taaloefengroepen hebben gedraaid (zie verder 26 aanpak laaggeletterdheid) Stand van zaken gemeente Zundert Ingegeven door de bezuinigingsopgave van de gemeente Zundert zijn in 2016 de voorzieningen in Wernhout Achtmaal en Zundert aangepast enof gesloten In deze kernen is door VANnU ondersteuning geboden in het opzetten van alternatieven zoals een ruilbieb (Boekspot) in alle drie de kleine kernen (Achtmaal Wernhout en Zundert) en het creeumlren van een afhaallocatie gerund door vrijwilligers

In Zundert is een haal- en brengpunt gerealiseerd in het CCZ De bedoeling is om daar ook activiteiten samen met de partners in Zundert te organiseren In Achtmaal helpen vrijwilligers de burgers om de materialen te reserveren of uit Zundert of Rijsbergen te halen De vrijwilligers kunnen altijd voor eventuele vragen bij VANnU terecht De dienstverlening in Rijsbergen wordt aangepast Er zal minder personeel worden ingezet tegelijkertijd is er aandacht voor programmering samen met andere partners Om dit te kunnen realiseren moeten medewerkers tijd en ruimte krijgen om met de programmering bezig te zijn In 2017 zal gestart worden met een pilot voor de inzet van vrijwilligers op De snelheid waarmee VANnU moest reageren op de bezuinigingen voor de komende drie jaar stond op gespannen voet met het realiseren van alternatieven samen met de burgers In goed overleg met de wethouder is besloten om de planning te verruimen De gemeente heeft een financieumlle tegemoetkoming betaald vanwege het langer openhouden van de servicepunten en het langer continueren van het aanbod op de scholen De dienstverlening in de vorm van het uitlenen op de Zundertse basisscholen is gestopt en VANnU heeft de collecties achtergelaten op de scholen zodat de leerlingen deze nog kunnen gebruiken De wethouder heeft VANnU gevraagd om een plan te maken met het onderwijs voor de leesbevordering in de scholen waarmee hij de bezuiniging van 2017 van euro 25000 zou kunnen terugdraaien Dat is niet gelukt De bedoeling is om dit voor 2018 alsnog voor elkaar te krijgen en de opgelegde bezuiniging terug te draaien en in te zetten voor de jeugd

32

Subsidieverloop 2011-2016 In 2016 zijn de budgetsubsidies in de gemeenten Roosendaal en Zundert verlaagd De gemeente Roosendaal had de verlaging in 2014 reeds aangekondigd maar heeft VANnU de tijd gegeven om een koers voor 4 jaar uit te zetten waardoor de bezuiniging met aandacht voor de inhoud kan worden gerealiseerd De gemeente Zundert heeft na de fusie in 2015 aangegeven de bibliotheek drie jaar op rij een bezuiniging op te leggen In 2016 euro 50000 en in 2017 en 2018 elk jaar euro 25000 Alleen de gemeente Rucphen heeft een indexering toegepast In onderstaande tabel is vanaf 2011 het subsidieverloop te zien Subsidieverloop 2011-2016

Gemeente 2011euro 2012euro 2013euro 2014euro 2015euro 2016euro

Roosendaal 1608501 1608501 1608501 1608501 1608501 1368503

Roosendaal div subsidies

404624 65660 96182 27049 6240 3553

Moerdijk 883503 793100 797000 798130 809188 809188

Moerdijk div subsidies

8921 33785 41280 72705

61562

57319

Halderberge 550811 495730 395730 395730

395730 395730

Halderberge div subsidies

- 44826 26459 51444

54750

50000

Rucphen - - - 428013 434433 440949

Zundert - - - 305052 305052 255052

totaal 3456360 3041602 2965152 3686624 3675456 3380294

incl VVE en landelijke subsidie Vschool

incl subsidie onderwijsachterstanden marktplaats cultuureducatie en (tot 2015) landelijke subsidie Vschool subsidie marktplaats cultuureducatie

Het bedrag dat de gemeenten per inwoner bijdragen verschilt sterk Het aanbod per gemeente daarmee ook Omdat huisvestingslasten een groot verschil kunnen maken wordt in onderstaande tabel het bedrag inclusief en exclusief huisvestingslasten getoond Subsidiebedrag per inwoner 2016

Gemeente incl huisvesting excl huisvesting Roosendaal 1780 1441

Moerdijk 2143 1594

Halderberge 1308 1126

Rucphen 1983 1377

Zundert 1194 1002

26 Aanbod jeugd Boekstart en de Bibliotheek op School De bibliotheken in Nederland hebben ongeveer vier miljoen leden waarvan 61 jeugdleden in de leeftijd van 0 tot en met 17 jaar Kinderen en jongeren zijn dus een belangrijke doelgroep voor de bibliotheken De samenleving is de afgelopen decennia door en door gedigitaliseerd en gemedialiseerd en raakt ook nog altijd verder geiumlnformatiseerd en geiumlndividualiseerd Dit heeft niet alleen gevolgen voor het leesgedrag van de jeugd ook de manier van denken en de vaardigheden waarmee deze groep opgroeit veranderen Hierdoor zullen bibliotheken de jeugd in de 21ste eeuw op een andere manier moeten bereiken interesseren en ondersteunen dan eerder het geval was18 Ook al verandert de doelgroep lezen en toegang tot boeken blijven belangrijke voorwaarden voor het succes van individuen en de samenleving als geheel Bibliotheken behouden in dat verband hun onmisbare taak

18

Bibliotheken en de jeugd in de 21-ste eeuw Brochure KB en Stichting Lezen en Schrijven

33

Met leesbevorderingsprogrammarsquos als Boekstart en de Bibliotheek op school en leesbevorderingsprojecten als De Nationale Voorleeswedstrijd van Stichting Lezen en de KB hebben zij sterke troeven in handen Aanpak VANnU Het bevorderen van lezen en vooral leesplezier kan niet vroeg genoeg in het leven van kinderen beginnen VANnU richt haar activiteiten op de leeftijdsgroep van 0-18 jaar met onderstaande aanpak Boekstart Het leesbevorderingsprogramma Boekstart moedigt ouders aan om hun kinderen zo vroeg mogelijk kennis te laten maken met boekjes met lezen en met de bibliotheek Boekstart richt zich op kinderen van 0 tot 4 jaar Kinderen die op heel jonge leeftijd in aanraking komen met (voor-)lezen en boeken ontwikkelen zich beter zo heeft onderzoek uitgewezen Een vroege ontdekkingstocht vergroot spelenderwijs de woordenschat van het kind en zorgt ervoor dat het kind later meer leesplezier heeft Zo is er minder kans op laaggeletterdheid Leesbevordering richt zich niet alleen op kinderen met een taalachterstand maar op alle kinderen Resultaat Begin 2009 startte Boekstart in vijf vestigingen in Noord-Brabant Begin 2015 deed 99 van alle bibliotheken in Nederland mee (156 van de 157 bibliotheken) Jaarlijks worden in totaal zorsquon 55000 Boekstart-koffertjes meegegeven aan ouders waarmee 323 van de babyrsquos in Nederland werd bereikt In 2016 zijn bij VANnU 324 kinderen ingeschreven als Boekstartlid Ouders Op verzoek van de instellingen in de kinderopvang wordt op bijeenkomsten voor ouders verteld over het plezier en belang van voorlezen

Moerdijk In Moerdijk wordt door de bibliotheek een programma uitgevoerd in het kader van de Voor- en Vroegschoolse Educatie Doel is om de kinderen met een (taal)achterstand te stimuleren zodat ze met een zo klein mogelijke achterstand naar het basisonderwijs gaan Iedere kinderopvangorganisatie doet hier aan mee Hiermee wordt een groot gedeelte van de kinderen in de leeftijd tot 0-4 jaar bereikt Bibliotheek op school PO (Primair Onderwijs) In het programma de Bibliotheek op school werken bibliotheken en scholen structureel samen aan de taalontwikkeling leesbevordering en mediawijsheid van kinderen De bibliotheek maakt afspraken met het onderwijs over de uitvoering van het programma De basis voor samenwerking is het beleid van de school De jaarlijkse doelen bepaalt men samen op basis van gemonitorde resultaten en de jaarlijkse activiteiten worden vastgelegd in een lees- en mediaplan Het volgen van de cursus Open boek door leerkrachten helpt bij het vormgeven van het beleid Met de Bibliotheek op school gaan school en bibliotheek een meerjarige samenwerking aan rondom lezen en mediawijsheid De effecten van de inzet worden jaarlijks door de landelijke monitor gevolgd Deze samenwerking is geborgd in het beleid van zowel school als bibliotheek Een actuele en gevarieerde collectie in de school zorgt voor verrijking van het leesonderwijs Vanuit de bibliotheek ondersteunt een professionele leesconsulent de leescooumlrdinator en het team van de school Daarnaast helpt een digitaal portaal de school bij het zoeken en registreren van boeken het stimuleren van lezen het bijhouden van de leeshistorie en het vinden van betrouwbare informatie Roosendaal De uitrol van lsquode Bibliotheek op schoolrsquo in Roosendaal vordert volgens planning Na de eerste 8 scholen zijn in 2016 de volgende 7 scholen aangesloten de Linde de Klimroos Klaverweide Lavoor de Stappen Baayaert en Talent

34

Basisscholen de Vondel en Wending hebben nu ook een vaste leesconsulent van Bibliotheek VANnU Ruim de helft van de scholen is inmiddels aangesloten In Wouw is samen met scholen de Stappen en Baayaert hard gewerkt om een inspirerende leesomgeving voor de kinderen van de scholen te maken Na sluiting van het servicepunt is de collectie voor de kinderen binnen de school toegankelijk geworden Een voorbeeld van een inspirerende leesomgeving is te vinden op basisschool de Klimroos Deze school heeft ook een Facebookpagina gemaakt om de schoolbieb te promoten httpswwwfacebookcomHieperdeBieb Tijdens de Kinderboekenweek zijn er 41 klassen van de Roosendaals scholen op bezoek geweest Ze namen deel aan het programma lsquoleeselixerrsquo Een speciale drank waarin kinderen hun leesvoorkeur konden mixen en zo genoeg leeshonger en leesvoer zouden hebben tot ze oma en opa waren Moerdijk Alle 22 scholen in de gemeente Moerdijk kunnen gebruik maken van leesbevorderingsprojecten in samenwerking met een leesconsulent van de bibliotheek Dit wordt gedaan in samenhang met de actuele en inspirerende boekencollectie die de scholen jaarlijks van de bibliotheek ontvangen Een voorbeeld van deze samenwerking is het project lsquoTheaterlezenrsquo dat is uitgevoerd op basisschool de Boemerang Basisscholen komen diverse keren per jaar voor groepsbezoeken naar de bibliotheek Halderberge Er is nog geen structurele samenwerking met de scholen Wel hebben een aantal scholen belangstelling voor lsquode Bibliotheek op schoolrsquo Twee leerkrachten van basisschool rsquot Bossche Hart uit Bosschenhoofd hebben de cursus Open Boek gevolgd een bouwsteen van het project Op

basis daarvan worden er jaarlijks een aantal leesbevorderingsprojecten uitgevoerd in deze school Basisschool de Schittering maakt gebruik van de mogelijkheid voor het doen van groepsbezoeken in vestiging Oudenbosch De gesprekken met de wethouder over het aanbod voor de jeugd in de toekomst in de gemeente Halderberge zijn in volle gang Rucphen Met alle 7 scholen in Rucphen zijn gesprekken gevoerd over de invoering van lsquode Bibliotheek op schoolrsquo Op basisschool Vinkenbos was door de leerkrachten de cursus Open Boek al gevolgd en was een up-to-date leesplan aanwezig Hier is gestart met uitvoering van het activiteitenplan en invoering van de Monitor Op basisschool Martinus in Rucphen zijn 3 leerkrachten gestart met de cursus Open Boek deze school heeft de doelen al bepaald De andere scholen zijn in diverse stadia van uitrol van de samenwerking Zundert Met de scholen in Zundert zijn gesprekken gevoerd om te komen tot een basisvoorziening volgens de aanpak lsquode Bibliotheek op schoolrsquo Op basis hiervan is een plan gemaakt wat nog niet helemaal tot overeenstemming heeft geleid Daarom worden de gesprekken in 2017 voorgezet (zie verder 25 Ontwikkelingen per gemeenten) Bibliotheek op school VO (Voortgezet Onderwijs) De succesvolle aanpak van de Bibliotheek op school in het basisonderwijs is aanleiding geweest om het programma uit te breiden naar het voortgezet onderwijs (VO) allereerst naar het vmbo Die uitbreiding biedt de bibliotheken een strategische aanpak voor structureel samenwerken met het voortgezet onderwijs De pijlers zijn collectie lezen en mediawijsheid Iedere pijler heeft een keuzemenu bestaande uit een aantal bouwstenen die oa voortkomen uit bestaande Bibliotheekprojecten oa Biebsearch Leeskr8 en 4You

35

De Bibliotheek op School Het Da Vinci College (Roosendaal) en Bibliotheek VANnU hebben in schooljaar 2015-2016 gebruik gemaakt van de Stimuleringsregeling van Kunst van Lezen tbv de Bibliotheek op School Halverwege het schooljaar 2016 liep deze regeling af Tijdens dit schooljaar hebben school en bibliotheek gewerkt aan het creeumlren van de voorwaarden en er is een leesplan geschreven waarin een stevige basis is gelegd voor een meerjarenplan De onderstaande activiteiten zijn concreet uitgevoerd

Studiemiddag voor docenten Iedere docent taaldocent

Training voor docenten Lezen in het vmbo werkt

Boekencollectie (in de vorm van boekenkisten 303 boeken)

Campagne Nederland Leest Lydia Rood

Vrij lezen in de klas zowel in het vmbo als in het praktijkonderwijs experimenteren docenten met de boekenkisten en vrij lezen

Vakoverstijgend voorlezen oa techniekdocenten en biologiedocenten lezen voor ook in de bovenbouw

VANnU is in gesprek met de school over een vervolg Het Markland college in Zevenbergen maakt al een paar jaar gebruik van Biebsearch Dit is een voorloper van Bibliotheek op School In 2016 hebben in een werkgroep gesprekken plaatsgevonden ter voorbereiding van het programma de Bibliotheek op School In 2017 gaat daadwerkelijk gewerkt worden aan het taal- en leesbeleid en het omzetten van Biebsearch in de Bibliotheek op school Twee docenten van het Markland hebben deelgenomen aan de training Lezen in het vmbo werkt op het Da Vinci college Brugklassers van het Marklandcollege komen regelmatig op groepsbezoek in de bibliotheek

Diverse activiteiten Voor middelbare scholieren worden diverse activiteiten georganiseerd waar VANnU een rol in speelt Een van de activiteiten is het Cultuurfestival Artisjok 2016 voor havo en vwo 4 VO In Roosendaal is de organisatie in handen van de Cultuurcompaan Het thema van dit jaar was Beyond Borders VANNU heeft de samenwerking gezocht met De Witte Roos en boekhandel Het verboden Rijk waardoor de mogelijkheid ontstond om groots uit te pakken en goed aan te sluiten bij het thema In februari hebben 14 schoolfinalisten van 7 scholen (2 per school) deelgenomen aan de voorleeswedstijd Read2me In deze wedstrijd worden leerlingen aangespoord goede jeugdboeken voor te lezen Leerlingen lezen voornamelijk voor uit boeken van de Jonge Jury Een leerling van het Jan Tin Bergen College heeft de Roosendaalse finale gewonnen Tot slot scholen zien de waarde van abonnementen en schoolpassen Ook worden regelmatig projectcollecties afgenomen en vinden er klassenbezoeken en schrijversbezoeken plaats Abonnementen School schoolabonnementen Collectieve

schoolpassen

Da Vinci College

Gertrudis College I 216

Jan Tinbergen College I

Markland College Oudenbosch I

Markland College (Zevenbergen)

II 269

Norbertus College II 211

Munnikenheide college I

Mencia Sandrode I

36

27 Aanpak laaggeletterdheid Laaggeletterdheid is een maatschappelijk probleem waar vaak nog een taboe op rust Ongeveer 13 miljoen inwoners van Nederland tussen de 16 en 65 jaar is laaggeletterd Ze hebben moeite met lezen schrijven en communiceren in het Nederlands En dat terwijl taal steeds belangrijker wordt om zelfstandig te kunnen participeren Denk aan het gebruiken van websites van overheden en bedrijven aan internetbankieren of een sollicitatiebrief schrijven of aan langer zelfstandig kunnen wonen Maar denk ook aan het begrijpen van veiligheidsinstructies op het werk of bijsluiters van medicijnen

Vanuit de Rijksoverheid is daarom gestart met het actieprogramma lsquoTel mee met Taalrsquo[1] In dat programma zetten de ministeries van OCW SZW en VWS samen in op participatie taal als middel om mee te kunnen doen in de maatschappij en op het werk In Tel mee met Taal zijn de preventieve aanpak (het voorkomen van taalachterstand) en de curatieve aanpak (het bestrijden van laaggeletterdheid via scholing) voor het eerst in eacuteeacuten overkoepelend actieprogramma samengebracht Daarbij speelt de regionale netwerkaanpak een belangrijke rol De combinatie van de curatieve en preventieve aanpak van laaggeletterdheid sluit aan bij de opdracht van de bibliotheek bij te dragen aan geletterdheid in brede zin voor jong en oud De bibliotheek heeft al taalaanbod gericht op jonge kinderen (bijvoorbeeld Boekstart) en volwassenen (bijvoorbeeld via taalcoaches lees- en schrijfclubs) Ook opereert de bibliotheek in een lokale maatschappelijke context in contacten met burgers gemeenten onderwijs lokale bedrijven en maatschappelijke organisaties Dit maakt dat de bibliotheek een unieke positie inneemt en in potentie een belangrijke verbindende schakel kan vormen binnen de regionale aanpak van laaggeletterdheid

[1]

httpswwwtaalvoorhetlevennl

In september 2014 is het convenant Taal voor het Leven West- Brabant ondertekend Een samenwerkingsverband tussen ROC Kellebeek VWS ATEA UWV Cubiss St Lezen amp Schrijven en de bibliotheken in West- Brabant om een bijdrage te leveren aan het terugdringen van laaggeletterdheid Inmiddels zijn er zorsquon 30 organisaties aangesloten ook organisaties uit de zorg- en welzijnssector De aanpak van laaggeletterdheid kan niet los worden gezien van maatregelen om taalachterstanden en laaggeletterdheid te voorkomen zoals leesbevordering Daarom is het beleid gericht op leesbevordering en leesplezier een waardevolle aanvulling op het reguliere taalonderwijs en is dit onderdeel van het actieprogramma lsquoTel mee met Taalrsquo Wat doet VANnU VANnU biedt een basisaanbod waarin collectie taalpunten en het taalnetwerk en activiteiten in de Week van de Alfabetisering opgenomen zijn Daarnaast worden bovenop dit basisaanbod trajecten aangeboden in het kader van de uitvoer WEB In 2016 heeft Taal voor het Leven West-Brabant voor het tweede jaar op rij WEB-gelden ontvangen tbv het versterken van werkenden en werkzoekenden In onderstaand overzicht is het basisaanbod opgenomen onder het kopje Activering daarna volgen de trajecten in het kader van WEB Activering basisaanbod

Collectie VANnU heeft een speciale Makkelijk Lezen-collectie voor mensen die moeite hebben met lezen en schrijven Bij de samenstelling van de collectie heeft de bibliotheek gelet op de bruikbaarheid ervan voor de ontwikkeling van taalvaardigheid en maatschappijorieumlntatie De collectie bestaat uit leesboeken op verschillende leesniveaus taalcursussen en informatieve boeken en alle informatie is in eenvoudig Nederlands

37

Taalpunten In 2016 heeft VANnU samen met haar netwerkpartners twee taalpunten opgezet eacuteeacuten loket dat burgers overzicht biedt van het informele formele en non-formele scholingsaanbod op het gebied van taal en digitale vaardigheden in de regio Naast de doorverwijsfunctie bieden de Taalpunten ook laagdrempelige trainingen Aan de hand van een intake wordt de scholingsbehoefte van de deelnemer in kaart gebracht en kan er bijvoorbeeld een training Klik amp Tik worden gedaan Het eerste Taalpunt opende in maart 2016 in de wijk Kalsdonk in Roosendaal en de tweede is op 31 maart in de bibliotheek Zevenbergen feestelijk geopend Na opening van de Taalpunten is er voortdurend aanloop van mensen met taalvragen In 2016 zijn er 34 mensen geholpen enof doorverwezen in Kalsdonk In het taalpunt in Zevenbergen zijn in 2016 totaal 14 mensen geholpen met hun taalvraag

Activering Deelnemers Opmerkingen

Roosendaal 31 Klik amp Tik basis

Taalpunt Kalsdonk (RSD) 34 Intakes

Moerdijk 17 Klik amp Tik basis

Taalpunt Moerdijk 14 Intakes

Halderberge 11 Klik amp Tik basis

Rucphen 9 Klik amp Tik basis

Zundert 7 Klik amp Tik basis

Training herkennen amp doorverwijzen

15 Gezondheidsplein

Kalsdonk

138

Trainingen Op 20 september heeft VANnU aan de partners van het Gezondheidsplein in Kalsdonk een training Herkennen en motiveren laaggeletterden

gegeven

Week van de alfabetisering Samen met haar partners in het West Brabantse Taal voor het Leven organiseerde Bibliotheek VANnU een Lagerhuisdebat tijdens de Week van de Alfabetisering In dit interactieve debat ging men op zoek naar de formule om slim samen te werken eacuteeacuten doel maar met een verschillende motivatie belang of uitgangspunt Wanneer is de samenwerking slim en daarmee effectief Het debat vond plaats in Etten Leur De landelijke week van de alfabetisering viel dit jaar samen met de start van het nieuwe Taaljaar 2016-2017 Samen met de gemeente Moerdijk heeft de bibliotheek een informatieve en interactieve bijeenkomst georganiseerd (5 september 2016) waarin verteld werd over de aanpak van laaggeletterdheid Wethouder Thomas Zwiers gaf het belang van de aandacht voor laaggeletterdheid aan in het bijzonder voor werknemers Daarnaast werd stilgestaan bij het aanbod aan taalactiviteiten in het schooljaar 2016-2017 en het taalnetwerk in de regio Bijzondere aandacht was er voor de rol van vrijwilligers in de taaltrajecten Zonder vrijwilligers is een groot aantal taalactiviteiten niet uit te voeren Taalnetwerk In het Taalnetwerk zijn lokale taalbieders en ndashprojecten vertegenwoordigd zoals Humanitas Vluchtelingenwerk de VoorleesExpress ROC Kellebeek WijZijn Traverse en de STA teams Het netwerk komt onder voorzitterschap van VANnU 2 tot 3 maal per jaar samen om kennis te delen en samen te werken In 2016 heeft dat geleid tot het opstellen van een Taalkaart van Roosendaal (welke aanbieders bieden welke trainingen aan tegen welke voorwaarden) De Taalkaart is inmiddels door de deelnemers in gebruik genomen Verder wordt er veel aandacht besteed aan het werven van taalvrijwilligers VANnU Humanitas Vluchtelingenwerk en WijZijn Traverse bundelden de krachten om via uitingen in de media taalvrijwilligers te werven Dat leidde tot een goed bezochte informatiemiddag op 9 december waar zorsquon 50 geiumlnteresseerden zich meldden

38

Activering WEB trajecten Taaloefengroepen In Rucphen en in Roosendaal organiseert de Bibliotheek VANnU wekelijks taaloefengroepen voor medewerkers van de WVS De werkleiding van de WVS geeft aan dat zij zien dat hun medewerkers echt veranderen sinds zij aan de taaloefengroep zijn begonnen De persoonlijke benadering en begeleiding van de taalvrijwilligers zorgt ervoor dat de cursisten meer zelfvertrouwen krijgen en verrast worden in hun eigen kunnen In totaal hebben in de vijf gemeenten 36 personen deelgenomen Klik amp Tik cursussen Voor alle mensen die moeite hebben om hun weg te vinden op internet biedt de Bibliotheek op de vijf kernvestigingen de cursus Klik amp Tik aan De cursisten worden begeleid door vrijwilligers In 2016 hebben 40 cursisten de cursus met succes afgerond en hiermee hun zelfredzaamheid vergroot Taal amp Arbeidsmarkt Walk amp Talk en Werkmap Walk amp Talk Vanaf oktober organiseert Bibliotheek VANnU maandelijks op elke derde maandag van de maand Walk amp Talk deacute koffiepauze voor werkzoekenden Het is een gratis netwerkbijeenkomst voor en door werkzoekenden In een ongedwongen sfeer maakt men in Bibliotheek VANnU kennis met elkaar krijgt men tips van een professional enof hoort men ervaringen van (ex-)werkzoekenden In 2016 waren de themarsquos Netwerken hoe doe je dat (oktober) Hoe maak je een goed basis CV (november) en Werken in Belgieuml (december) In 2016 hebben 62 belangstellenden deelgenomen aan de bijeenkomsten

Werkmap De dienstverlening van het UWV verloopt digitaal Laagopgeleide en oudere werkzoekenden hebben vaak moeite met het aanvragen van een DigiD en het omgaan met de digitale werkmap van het UWV In 2016 hebben 32 deelnemers een training gevolgd om hun vaardigheden op dit gebied te verbeteren

Monitoring In januari 2017 verscheen de landelijke Monitor Digitale Vaardigheden 2015-2016 uitgevoerd door Next Value in opdracht van de Koninklijke Bibliotheek In deze monitor waar VANnU aan meegewerkt heeft wordt gekeken naar de resultaten van de digitale trajecten en worden deelnemers bevraagd In de algemene conclusies en aanbevelingen worden de volgende zaken aangegeven en door VANnU opgepakt 1 Zoek samenwerking met doorverwijzers VANnU heeft dit geborgd op regionaal niveau door Taal voor het Leven West-Brabant en lokaal via het Taalnetwerk Werk met vrijwilligers VANnU werkt sinds 2014 met taalvrijwilligers zij worden getraind door ROC Kellebeek enof St Lezen en Schrijven 2 Voorkom een te vrijblijvende leeromgeving door actief samen te werken met bijvoorbeeld de WVS worden deelnemers gestimuleerd om actief deel te nemen 3 Probeer maatwerk te bieden en verwijs door naar vervolgtrajecten sinds 2016 worden in de Taalpunten intakes afgenomen door taaldocenten van ROC Kellebeek daarmee wordt de doorverwijzing nog meer maatwerk Ten slotte werd de deelnemers gevraagd naar hun tevredenheid over de trainingen 37 deelnemers hebben meegewerkt aan de monitor Door de samenwerking met ROC Kellebeek in 2016 verder vorm te geven is er meer aandacht gekomen voor deskundigheidsbevordering van de taalvrijwilliger en is de doorstroom van deelnemers toegenomen Daarmee wint de West-Brabantse aanpak aan duurzaamheid

39

28 Werkzaamheden Marktplaats Cultuureducatie 2016 Bibliotheek VANnU is verantwoordelijk voor de Marktplaats Cultuureducatie in de gemeenten Halderberge en Moerdijk De doelstelling van de Marktplaats is Een netwerk en samenwerking tussen aanbieders van cultuur en het onderwijs creeumlren zodat de jeugd meer in aanraking komt met kunst en cultuur en zich daardoor beter kan ontwikkelen De cooumlrdinator Marktplaats Cultuureducatie heeft in 2016 de volgende taken uitgevoerd

inventariseren van de vraag op het gebied van cultuureducatie van het onderwijs (PO en VO)

inventariseren van de vraag op het gebied van cultuureducatie voor en naschoolse opvang inventariseren van de mogelijkheden van de culturele aanbieders

culturele aanbieders meenemen in de lsquotaalrsquo van het onderwijs

het uitbreiden en verstevigen van het lokaal cultuur-educatief netwerk

samenwerken met de intermediairs van regiorsquos West Brabant

afstemmen van vraag en aanbod Het Kunstmenu wordt afgenomen door alle Halderbergse scholen en elf scholen uit de gemeente Moerdijk Het wordt aangeboden in samenwerking met CultuurCompaan (gemeente Roosendaal) en bestaat uit activiteiten van lokale (professionele aanbieders uit de gemeente) regionale (professionele aanbieders uit de provincie) en landelijke culturele instellingen De leerlingen maken op deze manier kennis met de drie domeinen van Cultuureducatie (in huis met de culturele omgeving en uit de grote wereld) Verder nemen de scholen deel aan diverse naschoolse activiteiten (verlengde schooldag) en vinden er diverse losse culturele projecten op de scholen plaats

De cooumlrdinator ondersteunt culturele instellingen kunstenaars en het onderwijs mbt actuele ontwikkelingen op het gebied van cultuureducatie Zij organiseert netwerkbijeenkomsten voor de interne cultuurcooumlrdinatoren (ICCrsquoers) biedt scholing aan en geeft de ICC cursus in West- Brabant Daarnaast worden er cursussen aangeboden voor culturele aanbieders zodat ook zij meegaan in de huidige ontwikkelingen op het gebied van cultuureducatie De cooumlrdinator cultuureducatie is tevens intermediair voor de scholen mbt de rijksregeling Cultuureducatie met Kwaliteit (2013 ndash 2016) een opdracht die middels de Cultuurloper wordt uitgevoerd Hierbij wordt nauw samengewerkt met de Provinciale instelling Kunstbalie Aan de regeling nemen 5 scholen uit de gemeente Halerberge en 7 scholen uit de gemeente Moerdijk deel VANnU werkt regionaal en dat vertaalt zich ook in de Marktplaats Cultuureducatie waar het onderhouden van contacten met andere marktplaatsen en buurgemeenten vanzelfsprekend is De cooumlrdinator neemt deel aan het zogenaamde Regionaal Overleg Marktplaatsen (ROM) en een Provinciaal Overleg Het doel is om gezamenlijke activiteiten voor de regio West- Brabant te organiseren Er wordt samengewerkt met de cooumlrdinator Brede Scholen en cooumlrdinator Sport van beide gemeenten Ook vindt er steeds meer samenwerking plaats met de schoolbesturen Stichting Openbaar Onderwijs West-Brabant is een bovenschools traject gestart op het gebied van cultuureducatie met oa de intermediairs van de gemeente Roosendaal en HalderbergeMoerdijk Tot slot neemt de cooumlrdinator zitting in de werkgroep Cultuurmaand (septemberoktober) van de gemeente Halderberge Zij richt zich vooral op de activiteiten voor het onderwijs

40

29 Personeel en Organisatie

Per 31-12-2016 heeft VANnU 3885 FTE in dienst In totaal gaat het om 74 medewerkers De groei in ftersquos (145) heeft met name te maken met de uitrol dBoS en toename van leesconsulenten waarover eerder in dit verslag is gesproken In de Frontoffice is het aantal uren door oa sluiting van servicepunten in de gemeente Zundert en aanpassingen van het servicepunt in Wouw afgenomen

De leeftijdsopbouw van de medewerkers Van alle medewerkers bij VANnU is 95 jonger dan 40 jaar Het percentage medewerkers tussen de 40 en 50 jaar is 135 54 van de medewerkers is tussen de 50 en 60 jaar en het percentage 60+ is 23 VANnU heeft tov de landelijke leeftijdsopbouw een hoger percentage 50 plussers Dat betekent dat er goed moet worden nagedacht over de instroom van jongere medewerkers om de uitstroom voor de komende jaren op te kunnen vangen Dat is een lastig vraagstuk omdat bij een reorganisatie de jongere medewerkers vaak degenen zijn die door middel van afspiegeling moeten vertrekken Het komend jaar zal dit onderwerp opnieuw op de agenda staan van directie en OR omdat het vraagt om een

visie over hoe het toekomstig personeelsbestand eruit moet komen zien en hoe de organisatie zich daarop kan voorbereiden

Personeelsverloop in- door- en uitstroom In totaal zijn er in 2016 acht medewerkers ingestroomd waarvan

projectmedewerker vernieuwing netwerk

1 cooumlrdinator Frontoffice

1 controller

1 medewerker communicatie

2 leesconsulenten 4-12

2 ondersteuners leesconsulenten

stagiaire19 Daarnaast zijn er zes medewerkers uit dienst getreden waarvan

1 ondersteuner leesconsulenten

3 opruimhulpen

2 informatiemedewerkers

19

De stagiaire is in augustus voor een aantal uur als medewerker communicatie aangesteld

0 10 20 30 40 50

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

totale FTE

totale FTE

0

10

20

30

40

50

60

15-30 30-40 40-50 50-60 60+

pe

rce

nta

ge

Leeftijdsopbouw in percentages

VANnU

st Bibliotheekwerk

landelijk

41

Jubilea In 2016 waren er twee jubilarissen Een medewerker was 40 jaar in dienst en een 25 jaar in dienst bij VANnU

Ziekteverzuim Het gemiddelde verzuimpercentage in 2016 bedroeg 32 De ziekte frequentie is 09 Het ziekteverzuim is ten opzichte van 2015 gedaald (587) Onderstaande grafiek toont het verzuimverloop in 2016 Duidelijk is dat het verzuimcijfer vooral wordt beiumlnvloed door een aantal langdurig zieken Het ziekteverzuim is in lijn met de landelijke trend 20 Ziekteverzuim 2016

20

CBS statline cultuur sport en recreatie geeft over de eerste drie kwartalen van 2016 een gemiddeld percentage aan van 32

Scholing VANnU vindt het belangrijk om haar medewerkers zo goed mogelijk voor te bereiden op het bibliotheekwerk van de toekomst In de strategische koers 2016-2018 staan de kernkwaliteiten collectioneren programmeren en netwerken centraal Om medewerkers de kans te geven deze competenties verder te ontwikkelen heeft VANnU in 2016 verschillende stappen gezet In het fusieproces is afgesproken dat er in de front office toegewerkt zou worden naar minder functies De functie van medewerker klantenservice is komen te vervallen en alle medewerkers die het betrof zijn opgeleid tot informatiemedewerker Een groep van 16 medewerkers heeft een opleidingstraject van 6 maanden doorlopen wat leidde tot een certificaat voor iedereen en een benoeming tot informatiemedewerker Alle front office medewerkers hebben in de zomer een training gevolgd over de digitale diensten van VANnU Hierbij kwam het gebruik van de e-books aan de orde en uitleg en gebruik van de verschillende bibliotheek apps digitale bibliotheek bronnen Daarnaast is er extra toelichting gegeven op het gebruik van Bicat het bibliotheekinformatiesysteem Na afloop van de training waren de medewerkers op de hoogte van het volledige aanbod en beter in staat om gebruikers te informeren en vragen te beantwoorden over het brede aanbod van digitale diensten

In 2016 is door alle medewerkers verder gewerkt in de themagroepen om de kerncompetenties concreet gestalte te geven Een doel in 2016 was ook om de medewerkers uit ZundertRucphen aan te laten sluiten bij deze manier van werken Opgemerkt moet worden dat hier in 2017 nog een aantal stappen in gezet moet worden De themagroepen biedt medewerkers de mogelijkheid om het netwerken het vormen van themacollecties en het bedenken van een bijpassend programma uit te proberen te oefenen en hiervan te leren In de praktijk blijkt dit meer of minder goed te slagen afhankelijk van het thema

0

20

40

60

80

100

120

140

160

180

verzuim kort0-7 dagen

verzuimmiddellang 8-

42 dagen

verzuim lang43-365 dagen

aantal ziektedagen

aantal medewerkers

42

Een aantal themagroepen heeft in 2016 tastbare resultaten weggezet Zo is er een pop-up bieb in winkelcentrum De Roselaar verschenen een pop-up in de basiliek in Oudenbosch zijn er verschillende voorleesactiviteiten geweest door het hele werkgebied zijn er contacten gelegd en presentaties geweest bij een aantal Alzheimer-cafeacutes en vonden andere activiteiten plaats zoals een Boekenproeverij in Zevenbergen Uiteraard werd er door de themagroepen ook aandacht besteed aan de landelijke leesbevorderingscampagnes zoals de (kinder)Boekenweek en Nederland Leest

Inzet vrijwilligers in de branche Stichting BibliotheekWerk is in 2015 door het Centraal Overleg Arbeidsvoorwaarden Openbare Bibliotheken gevraagd een inventarisatie uit te voeren van de inzet van vrijwilligers in de branche Van de 124 ondervraagde bibliotheken geeft 92 procent aan dat zij met vrijwilligers werken In bijna de helft van deze bibliotheken zijn op dit moment meer vrijwilligers werkzaam dan medewerkers met een arbeidsovereenkomst Wel worden zij vaak een beperkt aantal uren per week ingezet Wanneer een bibliotheek niet met vrijwilligers werkt is dit over het algemeen een principieumlle beslissing Over het algemeen voeren vrijwilligers in bibliotheken verschillende taken uit Een belangrijke taak is de bezorging van materialen aan huis Daarnaast worden vrijwilligers ook regelmatig ingezet als gastheer of gastvrouw en ondersteunen ze regelmatig bij de uitvoering van verschillende publieks- en promotieactiviteiten in de bibliotheek Ook zijn er werkzaamheden die minder frequent door vrijwilligers worden opgepakt Dit geldt bijvoorbeeld voor het adviseren over de ontwikkeling van de collectie het plaatsen van de collectie en het presenteren van collectieonderdelen als ondersteuning bij een project of activiteit Ruim driekwart van de bibliotheken met vrijwilligersbeleid heeft beleid vastgesteld over de scholing en begeleiding van vrijwilligers In de praktijk blijkt echter dat er minder vaak concrete initiatieven zijn om vrijwilligers de mogelijkheid te bieden zich verder te ontwikkelen

Als er een initiatief aanwezig is is dit doorgaans gericht op het aanbieden van scholing21 Inzet vrijwilligers VANnU Met het oog op de bezuinigingen en de veranderende rol van bibliotheken vraagt het vrijwilligersbeleid veel tijd en aandacht van directie managers en ondernemingsraad Sinds de fusie in 2015 met de bibliotheek ZundertRucphen heeft VANnU te maken met vrijwilligers in het uitleenproces In Rijsbergen en Rucphen was men gewend te werken met vrijwilligers in de rol van gastvrouw terwijl in het VANnU werkgebied van voacuteoacuter de fusie alleen gebruik werd gemaakt van expert-vrijwilligers (bv voor de speelotheek en voor cursussen zoals Klik en Tik) Met de realisatie van de nieuwe voorziening in Wouw is gekozen voor de inzet van vrijwilligers in de ondersteuning bij het uitlenen De vrijwilligers zorgen voor een opgeruimde ruimte voor een prettige ontvangst en ondersteunen in het gebruik van de zelfservice-apparatuur In 2016 is veel aandacht geweest voor de wijze waarop de vrijwilligers ingezet worden in de organisatie en de gesprekken over dit onderwerp zullen ook in 2017 voortgezet worden Uiteraard speelt de OR hierin een belangrijke en verbindende rol In 2016 werden ook de voorbereidingen getroffen voor een pilot in Rijsbergen die in januari 2017 van start gaat Het doel is om de inzet van vrijwilligers in het uitleenproces verder uit te werken de samenwerking tussen de vrijwilliger en de betaalde kracht helder vorm te geven en te beschrijven wat het vakmanschap voor het bibliotheekwerk lsquonieuwe stijlrsquo inhoudt Om kennis en kunde te delen en ervaringen uit te wisselen maakt de cooumlrdinator vrijwilligers deel uit van een (Brabantse) overlegstructuur met andere cooumlrdinatoren De inzet van vrijwilligers is een onderwerp dat in iedere bibliotheek speelt

21

httpswwwbibliotheekwerknlVrijwilligers_in_de_bibliotheekpdf

43

210 Ontwikkelingen in de openbare bibliotheek Samenwerking Bibliotheek VANnU werkt in alle gemeenten samen met partners op het gebied van zorg en welzijn (CJG) voorschoolse voorzieningen (kinderopvang en peuterspeelzalen) educatie (basis- en voortgezet onderwijs) laaggeletterdheid (bibliotheken West-Brabant ROC UWV en WVS) en cultuur (diverse instellingen zoals musea schouwburg en archief of organisaties zoals Stichting Cultuur Moerdijk) Bovenlokaal wordt er samengewerkt in de Brabantse Netwerkbibliotheek (BNB) Dit is een samenwerkingsverband tussen de 19 Brabantse basisbibliotheken en Cubiss Cubiss is een Provinciale Ondersteuningsinstelling (POI) en heeft een rechtstreekse subsidierelatie met de provincie Noord-Brabant Een essentieel doel van de BNB is het creeumlren van een goed toegankelijk netwerk Een plek waar ideeeumln floreren waar informatie en ervaringen worden uitgewisseld en waar kennis wordt gedeeld zodat de gebruikers en de partners van de Brabantse bibliotheken optimaal worden bediend Niet alleen nu maar ook in de toekomst De hoofddoelstelling van de BNB is het stimuleren van de Brabantse kennisinfrastructuur door vanuit de bibliotheekfunctie bij te dragen aan een goed ingerichte publieke informatievoorziening (httpwwwbnbibliotheeknl) Het samenwerkingsverband heeft een gezamenlijk beleidsplan vastgesteld en voert de provinciale projecten mede onder die vlag uit Branche De branchevereniging van en voor de openbare bibliotheken is de Vereniging van Openbare Bibliotheken (wwwdebibliothekennl) Tot slot is er nog de Stichting Certificering Openbare Bibliotheken Deze stichting ontwikkelt en bewaakt kwaliteitsnormen en toetst de kwaliteit van bibliotheekorganisaties aan deze normen door middel van audits (wwwbibliotheekcertificaatnl)

De overheden De overheid is op drie niveaus betrokken bij de basisbibliotheek op gemeentelijk provinciaal en landelijk niveau Gemeente De gemeente is de primaire opdrachtgever van de basisbibliotheek Zij verleent VANnU subsidie Binnen het gemeentelijk beleidskader dat gebaseerd is op eenduidig en samenhangend beleid worden concrete afspraken gemaakt met Bibliotheek VANnU over de te behalen resultaten en prestaties Tussen de gemeenten en Bibliotheek VANnU wordt een tweezijdig contract afgesloten dat nagekomen en geeumlvalueerd moet worden Bibliotheek VANnU ontvangt subsidie op basis van een uitvoeringsovereenkomst op basis van de Algemene Wet Bestuursrecht (AwB) Uitgangspunt is dat wordt gestuurd op inhoud en dat wederzijds afspraken worden gemaakt tussen de gemeente en Bibliotheek VANnU De basis van deze afspraken is

1 De beleidsdoelen die de gemeente nastreeft 2 De diensten en producten die Bibliotheek VANnU levert om aan

die beleidsdoelen te voldoen of een bijdrage te leveren 3 Duidelijke beoordelingscriteria op basis waarvan de prestaties en

(eventuele) resultaten worden beoordeeld en de subsidierelatie wordt afgerekend

Provincie In opdracht van de provincie Noord-Brabant werkt Cubiss samen met de Brabantse bibliotheken aan programmas voor bibliotheekvernieuwing Het werkplan van Cubiss bestaat de komende jaren uit vier projecten

1 Bieb Lab (voorheen Innovatie van de bibliotheekfuncties) 2 Innovatie van de educatieve functie 3 Versterken taalvaardigheid 4 Vergroten mediawijsheid

44

De eerste twee projecten zijn gerelateerd aan de wettelijke taak zoals die is vastgelegd in de Wsob Cubiss voert deze opdracht uit in zeer nauw overleg met de Brabantse bibliotheken De twee andere projecten zijn de uitwerking van een aanvullende provinciale opdracht aan Cubiss Naast bibliotheken zijn ook organisaties binnen het sociale domein en het onderwijs hierbij betrokken als partner Rijk De rijksoverheid is verantwoordelijk voor het functioneren van de openbare bibliotheken als stelsel met als aandachtspunten een vergroting van de doelmatigheid samenhang kwaliteit en pluriformiteit van het stelsel openbaar bibliotheekwerk De Wet stelsel openbare bibliotheekvoorzieningen (Wsob) kortweg de Bibliotheekwet is vanaf 1 januari 2015 van kracht De bibliotheekwet regelt de digitalisering van de openbare bibliotheek en zorgt voor structurele financiering daarvan door de Rijksoverheid In deze wet is vastgelegd dat iedere Nederlander toegang moet hebben tot een openbare bibliotheek zowel in fysieke als digitale vorm Ook zijn de vijf functies en voorwaarden vastgelegd waaraan een openbare bibliotheek moet voldoen (zie ook inleiding jaarverslag) De Koninklijke Bibliotheek (KB) heeft onder de Wsob een regierol gekregen binnen het netwerk van openbare bibliotheekvoorzieningen en de verantwoordelijkheid voor de landelijke digitale bibliotheek en Aangepast Lezen Het KB-beleidsplan 2015-2018 lsquoDe kracht van het netwerkrsquo formuleert de ambities van de KB in breed verband met twee strategische prioriteiten

1 Realiseren van de nationale digitale bibliotheek 2 Het versterken van de nationale en internationale samenwerking

Met de nationale digitale bibliotheek neemt de KB het voortouw in het uitbouwen van de rol en betekenis van de bibliotheek in het digitale domein De landelijke digitale infrastructuur zorgt voor de componenten waarmee alle openbare bibliotheekvoorzieningen deelnemen en gebruikmaken van de diensten van de digitale bibliotheek

Het versterken van de nationale samenwerking is gericht op het verbreden van de betekenis van de bibliotheek In samenspraak met de bibliotheken zelf de provinciale service organisaties de VOB en andere partners geeft de KB invulling aan de stelseltaken regie en advies faciliterende en cooumlrdinerende taken en de aansturing van grootschalige programmarsquos en projecten voor het hele bibliotheekstelsel Onttrekking Gemeentefonds voor aanschaf e-content Vanaf 2015 is het Rijk verantwoordelijk voor de financiering van de centrale aanschaf van e-content voor de openbare bibliotheken Daarvoor onttrekt het Rijk een bedrag aan het Gemeentefonds Dit bedrag stelt de minister van OCampW ter beschikking aan de KB voor de inkoop van e-content De KB koopt vervolgens in op voordracht van de openbare bibliotheken begrensd door het financieumlle kader van het ter beschikking gestelde bedrag Tot 1-1-2015 dragen bibliotheken een bedrag per inwoner af aan de VOB voor de inkoop van e-content het zogenaamde omslaggeld Voor 2014 was dat euro 035 per inwoner Het groeipad en de hoogte van de uitname worden formeel vastgesteld in een overleg tussen diverse ministeries en de VNG Gekozen is voor een scenario van relatieve groei Onttrekking gemeentefonds e-content en consequenties

jaar Bedrag per inwoner Totale uitname VANNU22

2014 035 euro 65456

2015 047 euro 87898

2016 055 euro 102859

2017 063 euro 117821

2018 073 euro 136522

De vijf gemeenten van VANnU gaan verschillend met de uitname om De gemeente Moerdijk houdt het bedrag in van de subsidie de gemeente Halderberge deels en de andere drie gemeenten niet

22

Aantal inwoners op basis van gegevens 2016 187017

45

Digitaal abonnement Per 1 januari 2016 heeft de Koninklijke Bibliotheek een lidmaatschapsvorm toegevoegd aan de bestaande lidmaatschapsvormen van de openbare bibliotheken namelijk de mogelijkheid om gebruik te maken van enkel de digitale voorziening Voor dit lidmaatschap is een tarief vastgesteld van 42 euro per jaar Het aanbod van deze lidmaatschapsvorm en ndashtarief is een stap in de ontwikkeling van het publieke aanbod die past binnen de verdere ontwikkeling van de toegang tot digitale werken in het algemeen De Koninklijke Bibliotheek blijft in gesprek met zowel de openbare bibliotheken als de aanbieders van digitale content om een optimaal aanbod voor de klant te realiseren dat in lijn is met de publieke waarden van de openbare bibliotheek Primair gaat het om het aanbod e-books waarvoor licenties zijn afgesloten met individuele uitgevers secundair gaat het om andere content types (audio databanken etc) Omdat het gebruik van e-books in Nederland nog in ontwikkeling is zowel in relatie tot openbare bibliotheken als in relatie tot het commercieumlle - en ook het illegale - aanbod is de introductie van een digitaal lidmaatschap van de openbare bibliotheek niet een eindpunt in de positionering van het publieke aanbod in dit domein De KB stelt daarom een gefaseerde ontwikkeling van de tariefstructuur voor die flexibel genoeg is om in te spelen op ontwikkelingen in het netwerk en in de markt De Nationale bibliotheekpas en gastlenen Naast het digitale abonnement loopt ook de ontwikkeling van de nationale bibliotheekpas Het project de Nationale Bibliotheekpas ontwikkelt eacuteeacuten pas die burgers toegang geeft tot alle landelijke en lokale (digitale) diensten Op deze manier krijgen zij makkelijker toegang tot de fysieke collectie van alle bibliotheken in heel Nederland Door de invoering van een nationale bibliotheekpas zijn er in de toekomst voor de klant geen verschillende loketten meer met verschillende voorwaarden en dienstverlening Een ander voordeel is de versterking van het merk en het imago van de bibliotheek bibliotheken treden meer naar buiten als eacuteeacuten

netwerk Tot slot zal er ook sprake zijn van efficiency eacuteeacuten stelsel van voorwaarden en keuzemogelijkheden is veel goedkoper en effectiever Bovendien ontstaat er vanuit de gezamenlijkheid de mogelijkheid om op landelijk niveau te kunnen innoveren In januari is onder het motto - Lezen kun je overal lenen nu ook- gastlenen (landelijk) van start gegaan Met gastlenen kunnen bibliotheekleden ook elders in Nederland lenen Daarvoor is een geldig bibliotheeklidmaatschap nodig met een abonnement dat toegang geeft tot gastlenen Gastlenen is een onderdeel van het VOB-project de nationale bibliotheekpas Gezamenlijke innovatieagenda Op 1 januari 2015 is de Wet stelsel openbare bibliotheekvoorzieningen (Wsob) in werking getreden De Wsob gaat uit van een bibliotheekstelsel waarin de drie overheden nadrukkelijk samen de netwerk- verantwoordelijkheid dragen De minister de provinciebesturen en de gemeentebesturen zijn gezamenlijk verantwoordelijk voor een netwerk van openbare bibliotheekvoorzieningen Dit netwerk van openbare bibliotheekvoorzieningen wordt gevormd door

bull de lokale bibliotheken bull de provinciale ondersteuningsinstellingen (POIrsquos) bull de Koninklijke Bibliotheek (KB) voor wat betreft haar taak tot het

in stand houden van de landelijke digitale bibliotheek De Wsob beschrijft de taken van de deelnemers in het netwerk Bij sommige taken raken de verantwoordelijkheden van de verschillende deelnemers elkaar Dat is bijvoorbeeld het geval bij de innovatietaak23 Omdat de verantwoordelijkheid van de gezamenlijke POIrsquos op het gebied van innovatie enerzijds en de cooumlrdinerende taak van de KB anderzijds sterke raakvlakken hebben is bij het bestuurlijk overleg van OCW IPO en

23

Artikel 16 van de Wsob omschrijft als verantwoordelijkheid voor de gezamenlijke POIrsquos2 lsquode ontwikkeling van innovaties ten behoeve van de lokale bibliotheken in overeenstemming met de Koninklijke Bibliotheek in verband met haar cooumlrdinerende taakrsquo

46

VNG samen met VOB SPN en KB de wens ontstaan te komen tot een Gezamenlijke innovatieagenda De Gezamenlijke innovatieagenda heeft als hoofddoel om de vernieuwingskracht van de bibliotheeksector te versterken om zo toegevoegde waarde te kunnen bieden aan burgers en samenleving in lijn met de vijf functies van de bibliotheek Om dat hoofddoel te kunnen realiseren wordt met deze Gezamenlijke innovatieagenda ingezet op

Het aanbrengen van focus door de innovatiekracht te bundelen op een overzichtelijk aantal prioriteiten die breed worden gedeeld door zowel de netwerkverantwoordelijke overheden als het gelaagde bibliotheeknetwerk

Het op gang brengen van een proces van permanente innovatie op deze prioriteiten

Het geven van helderheid over de concrete rolverdeling tussen partijen ndash passend binnen de kaders van de Wsob ndash zodat optimale samenwerking kan ontstaan bij dit proces van permanente innovatie

Met deze Gezamenlijke innovatieagenda als leidraad kunnen overheden vanuit hun verantwoordelijkheid voor het netwerk van openbare bibliotheekvoorzieningen samen met het bibliotheekveld daadkrachtig invulling geven aan het innovatieproces zowel fysiek als digitaal Digihulp via bibliotheken In februari 2016 startte met de ondertekening van een convenant de samenwerking tussen de Belastingdienst en de Koninklijke bibliotheek Doel is om mensen via de lokale openbare bibliotheek ondersteuning te bieden bij het digitaal zaken doen met de overheid Op termijn kunnen burgers bij de bibliotheek terecht voor inhoudelijke hulp over toeslagen en inkomstenbelasting De komende jaren zullen de meeste bibliotheken belastingspreekuren gaan organiseren Inmiddels is een aantal pilots gestart

211 Een blik vooruit

lsquoDe bieb is een aantrekkelijke ontmoetingsplaats geworden waar jongeren en volwassenen graag komen Ze kunnen boeken lenen maar ook een talencursus volgen met een 3D-printer aan de slag gaan of meedoen aan een debat De bibliotheek heeft zichzelf heruitgevondenrsquo Bovenstaande is een citaat uit een brief naar de Tweede Kamer van minister Jet Bussemaker van Cultuur De aanleiding was de verschijning van de eerste bibliotheekmonitor van de KB Het aantal volwassen leden daalde in 2015 maar het aantal jeugdleden nam toe tot 23 miljoen Zij leenden 38 miljoen boeken blijkt uit de monitor In totaal leenden de 156 bibliotheken 73 miljoen fysieke boeken en 4 miljoen e-books uit De vorige hoofdstukken uit dit jaarverslag geven een goed beeld van wat er allemaal in 2016 is gebeurd Bovenstaande tekst had mijn tekst kunnen zijn Ook bij VANnU stijgen de jeugdleden en daalt het aantal volwassen leden De inspanning om de jeugd te bereiken en lezen en leesplezier te bevorderen loont en daar profiteren kinderen hun leven lang van Op de laatste pagina van dit verslag staat een prachtig overzicht van het aanbod en de dienstverlening van VANnU Afhankelijk van de subsidie en de mogelijkheden om samen te werken en door de inzet van onze medewerkers is door VANnU voor de verschillende gemeenten de afgelopen jaren een aanbod gecreeumlerd Naast de specifieke wensen van de gemeenten is de koers van VANnU daarbij altijd leidend De bezuinigingen in de gemeenten Roosendaal en Zundert kosten veel tijd en energie maar bieden ook kansen voor nieuwe dienstverlening VANnU heeft ook de afgelopen jaren succesvolle of kansrijke programmarsquos of formules van de ene gemeente kunnen implementeren in de andere Op die manier profiteren alle gemeenten van het feit dat men afspraken maakt met dezelfde professionele organisatie

47

Alhoewel deze lokale verschillen kleur geven aan het bibliotheekaanbod is er na jaren van bezuinigingen wel een grens bereikt De gemiddelde bijdrage per inwoner is laag VANnU moet en wil op een goede kwalitatieve manier aan haar 5 kernfuncties invulling geven en voorbereid zijn op de toekomst Dat vraagt om ruimte voor innovatie en om een sterke en stabiele organisatie Daar zijn alle aangesloten gemeenten bij gebaad Het voornemen is om in 2017 met de gemeenten een convenant af te sluiten en daarin een aantal basisafspraken op te nemen over de regionale dienstverlening en de toekomst Een convenant wordt gezien als een manier om in gezamenlijkheid verantwoordelijkheid te nemen voor het bibliotheekwerk van de toekomst De vijf wethouders hebben op het verzoek positief gereageerd Naast deze opdracht is er nog een aantal belangrijke opdrachten voor de komende jaren geformuleerd 24 Een belangrijke die ik in dit hoofdstuk nog kort wil delen is de grote opgave op het gebied van HR Eerder in dit verslag is aangegeven dat de bibliotheek een transitie doormaakt verandert en verbreedt Vragen als Hoe zorgen we dat onze medewerkers voldoende zijn voorbereid en toegerust op de toekomst Hoe zorgen we ervoor dat we talenten binnen de organisatie behouden Hoe realiseren we een goede in- door- en uitstroom en Hoe zien we de rol van de vrijwilligers zijn voor de toekomst van VANnU uiterst relevant VANnU moet haar maatschappelijke meerwaarde tegen een achtergrond van teruglopende subsidies vergroten Dit vraagt om nieuwe focus en keuzes een beweging die momenteel in de hele bibliotheeksector gestalte krijgt Deze ontwikkelingen vragen om een nieuwe inrichting van de organisatie die niet alleen een structuurwijziging is maar die met name ook de kaders biedt voor de rolverdeling en de competenties

24

Zelfevaluatie VANNU voor de certificering

waarop in de organisatie met elkaar en buiten de organisatie met partners wordt samengewerkt Om dit te bereiken is eind 2016 besloten om in 2017 een kwalitatieve reorganisatie door te voeren Een andere opdracht waar VANnU voor staat is hoe VANnU haar ambities kan verwezenlijken en innoveren terwijl de financieumlle middelen (de subsidies daling betalende leden) al jaren afnemen Hoe kunnen extra inkomsten worden gegenereerd en waar liggen kansen

Waar we hard aan hebben gewerkt tov de vorige certificering is dat we meer en beter inzichtelijk maken dat we altijd keuzes maken en stappen zetten in het licht van de stip op de horizon die we hebben geformuleerd in ons meerjarenbeleidsplan We deden dat in het verleden ook maar dat was niet altijd zichtbaar We nemen nu de tijd voor planvorming we leggen meer vast we communiceren beter en zorgvuldiger intern en extern We zijn kritisch op onszelf in de evaluatie leren daarvan voor de toekomst en verbeteren daar waar kan Door het gezamenlijk voorbereiden van de aankomende certificering werden we ons nog meer bewust van waar we vandaan komen en naar op weg zijn Van de successen de uitdagingen en de knelpunten We hebben afstand kunnen nemen van de waan van alledag en de tijd genomen om van een afstand naar de organisatie te kijken Onze ambitie is altijd groot geweest en dat zal zo blijven We zijn ons bewust van het feit dat we zelf de regie moeten houden op de ontwikkeling van de bibliotheek naar de toekomst Dat betekent dat we bedreigingen die op ons afkomen voor zover als kan proberen te keren maar ons vooral willen blijven richten op de kansen En die zijn er genoeg en geven energie VANnU blijft investeren in vernieuwing Dat is voor RvT directeurbestuurder en managers de enige juiste koers Mevrouw FD Assink-Aben directeurbestuurder Bibliotheek VANnU

48

Page 9: Jaarverslag Bibliotheek VANnU 2016 · transparante verantwoording over de wijze waarop het toezicht in 2016 is uitgeoefend. Hier wordt achtereenvolgens verslag gedaan van de samenstelling

9

Het vastgestelde Rooster van Aftreden is als volgt Naam aangetreden per aftreden per Dhr P Mathijssen 01-07-2005 01-01-2017 Dhr C Verlind 01-07-2005 01-01-2017 Mw C Vissers 01-07-2009 01-07-2017 Mw Mde Wit 01-07-2010 01-07-2018 Dhr P de Koning 01-04-2014 01-12-2018 herbenoeming 01-12-2022 aftreden Dhr M Suijkerbuijk 01-04-2014 01-01-2018 herbenoeming 01-01-2022 aftreden Werkwijze De RvC werkt op basis van een Jaaragenda die wordt vastgesteld in het voorafgaande jaar Daarin worden de reguliere en wettelijk verplichte onderwerpen zoals de begrotingscyclus ingepland Daarnaast is er af en toe een werkbezoek of er wordt een bijeenkomst bijgewoond waarbij de (individuele) leden van de Raad van Toezicht zich laten informeren of bijscholen over specifieke onderwerpen of nieuwe ontwikkelingen Bijeenkomst Koers 2016 1 Specialisten en MT aanwezig

Reguliere vergaderingen 4 Op basis van de Jaaragenda

Extra vergaderingen 2 Ivm profielschets en matrices competenties en vaardigheden Raad van Toezicht

Jaarafsluiting 1 Tevens afscheid Dhr Mathijsen en Dhr Verlind

Evaluatiefunctionering bestuurder 1 Voorbereiding afgerond gesprek gepland in februari 2017

Financieumlle commissie 3

Overleg met de OR 1 Terugblik naar 2015 digitalisering samenwerking met de bestuurder veranderingen in uitdagingen voor medewerkers

De Raad van Toezicht bracht een werkbezoek aan Theek 5 in Oosterhout om zich te orieumlnteren op mogelijkheden rondom het concept Bibliotheek van de Toekomst De interim voorzitter nam samen met de directeurbestuurder deel aan ldquoDe Queesterdquo een driedaagse bijeenkomst met presentaties workshops werkbezoeken en lezingen over de zoektocht naar de toekomstige betekenis van de bibliotheek in de samenleving Centrale themarsquos waren daarbij Leiderschap Vakmanschap en Publiek Domein Zelfevaluatie De zelfevaluatie was op 14 december 2016 Voorafgaand aan de bijeenkomst is een document met vragen en themarsquos gemaakt Aan de hand daarvan is de zelfevaluatie gedaan De Governance Code Cultuur en de Code Culturele Diversiteit is ook onderwerp van bespreking geweest De belangrijkste uitkomsten waren

Blijven werken aan professionalisering Dit is een punt waaraan altijd gewerkt zal blijven worden Het is onderdeel van alles wat de Raad van Toezicht doet

Onderdelen van de Governance Code zijn beter geiumlmplementeerd Er was veel aandacht voor het ontwikkelen van een nieuw profiel en de daarbij behorende competentiematrix

Structuur van werken is verbeterd maar de Raad van Toezicht wil nog meer proactief werken langer vooruit plannen

Er is veel gedaan aan de scheiding van rollen van Raad van Toezicht en directeurbestuurder De posities zijn helder

De Raad van Toezicht wil meer zicht krijgen op de maatschappelijke meerwaarde van de bibliotheek

10

Risicobeheersing blijft hoog op de agenda van de Raad van Toezicht

De advies en klankbordrol kan prominenter op de agenda in de vergaderingen

De verslaglegging kan nog worden aangescherpt

De RAAD VAN TOEZICHT als toezichthouder werkgever en adviseur Belangrijke instrumenten om toezicht te kunnen houden zijn de begroting kwartaalrapportages managementletter de jaarstukken met bijbehorend accountantsverslag De financieumlle commissie heeft ter voorbereiding van financieumlle stukken enkele bijeenkomsten gehad Zo kan dieper worden ingegaan op details en neemt de kwaliteit van het toezicht toe De financieumlle commissie heeft met de accountant ook de managementletter en de accountantsverklaring besproken Vervolgens worden de stukken in de reguliere vergaderingen besproken De jaarstukken 2015 zijn in de vergadering van maart 2016 besproken in aanwezigheid van de accountant en vervolgens goedgekeurd De begroting 2017 werd goedgekeurd in november 2016 De directeurbestuurder maakt voor iedere reguliere vergadering een overzicht met de stand van zaken van de belangrijkste onderwerpen die spelen in de organisatie Zo blijft de Raad van Toezicht goed op de hoogte Bovendien biedt dit de gelegenheid om de adviesrol van de Raad van Toezicht uit te oefenen Als het nodig is wordt er door de individuele leden van de Raad van Toezicht gevraagd en ongevraagd advies gegeven De grote crisis van de afgelopen jaren heeft Nederland gelukkig achter de rug Het gaat economisch gezien weer beter Er komt meer financieumlle ruimte op verschillende beleidsterreinen bij diverse overheden en organisaties Dat is bij de bibliotheek nog niet zichtbaar De transitie naar een toekomstbestendige bibliotheekorganisatie met een gezonde bedrijfsvoering staat nog steeds onder druk De onzekerheid over subsidies het deels ontbreken van meerjarenafspraken de zeer beperkte

tijd om nieuw beleid en nieuwe producten te ontwikkelen en in de samenleving een plaats te geven dragen daar aan bij De voorgenomen reorganisatie is in 2016 niet doorgezet omdat gaandeweg nieuwe inzichten ontstonden over de contouren van een toekomstbestendige bibliotheek Vooruitlopend op een nieuwe organisatie zijn er op natuurlijke momenten al enkele veranderingen geweest Deze leiden al tot nieuwe inzichten en werkwijzen De Raad van Toezicht zal alert zijn op de noodzakelijke veranderingen We hebben er vertrouwen in dat we met de verbeteringen in onze eigen werkwijze de activiteiten van de directeurbestuurder eacuten de organisatie op het goede spoor zitten Samen met andere partners en inwoners kunnen we zo doorwerken aan een stevige en gezonde bibliotheek van de toekomst

11

12

B 2 Jaarverslag 2016 Stichting Bibliotheek VANnU

21 Inleiding In dit jaarverslag wordt naast een algemene informatieve paragraaf met kwantitatieve en kwalitatieve informatie teruggekeken op het jaar 2016 en worden de belangrijkste ontwikkelingen beschreven In de bijgevoegde jaarrekening 2016 zijn de financieumlle effecten van deze ontwikkelingen zichtbaar De kern van het bibliotheekwerk is lezen leren (educatie) en informeren Al jarenlang maakt bibliotheek VANnU zich hard om de burgers in haar gemeenten1 te informeren te betrekken in de samenleving en hen vrije toegang tot (digitale) informatie te geven Daarnaast is VANnU een belangrijke partner voor het onderwijs op het gebied van de doorgaande leeslijn cultuureducatie en het informatievaardig maken van leerlingen Door maatschappelijke ontwikkelingen en digitale innovaties verandert de manier waarop de functies van de bibliotheek worden uitgevoerd Daarnaast staat VANnU voor een voldongen feit minder subsidie Dit vraagt om een herbezinning waarbij niet de kernfuncties ter discussie staan maar de manier waarop deze worden ingevuld In 2015 is de strategische koers voor de komende jaren in alle lagen van de organisatie besproken en opnieuw beschreven en vastgelegd in een strategisch beleidsplan 2016-2018 Deze koers strategie en doelstellingen zijn richtinggevend geweest voor de activiteiten in 2016

22 Algemeen

1 VANnU is verantwoordelijk voor het bibliotheekaanbod in de gemeenten

Roosendaal Moerdijk Halderberge Zundert en Rucphen

en samenleving als fysiek Bibliotheek VANnU is als basisbibliotheek verantwoordelijk voor het bibliotheekaanbod in de gemeenten Roosendaal Moerdijk Halderberge Zundert en Rucphen Het werkgebied omvat 187017 inwoners In totaal 247 inwoners meer dan in 2015 Werkgebied

Gemeente Aantal inwoners per 1-1-20162 Roosendaal 76960 Moerdijk 36762 Halderberge 29531 Rucphen 22276 Zundert 21488 Totaal 187017 VANnU is verantwoordelijk voor de uitvoering van de kernfuncties van het openbaar bibliotheekwerk Deze zijn 1 Lezen en literatuur 2 Ontwikkeling en educatie 3 Kennis en informatie 4 Ontmoeting en debat 5 Kunst en cultuur Het onafhankelijke karakter de laagdrempeligheid en het grote bereik maken dat de gemeente met de bibliotheek een troef in handen heeft om haar beleidsdoelen te realiseren De subsidiering van de bibliotheek is een strategische investering van de gemeente de bibliotheek is een uitvoeringsinstrument van het gemeentelijk beleid Bepaalt de gemeente formeel WAT zij wil bereiken voor haar burgers Bibliotheek VANnU geeft aan HOE dat het beste kan gebeuren

2 Statlinecbsnl

13

De bieb is overal en altijd dichtbij Bibliotheek VANnU is volop in beweging En zo hoort het ook want de digitale ontwikkelingen en de veranderende vraag vanuit de maatschappij (samenleving) vragen om een nieuwe invulling van de bibliotheekfuncties Bezuinigingen dagen ons uit scherpe keuzes te maken De gemeenten in ons werkgebied leggen verschillende accenten maar gemeenschappelijk zijn de kansen voor de jeugd egraven het toerusten van inwoners om mee te doen in de maatschappij VANnU staat midden in de samenleving Op een laagdrempelige manier brengen we mensen informatie educatie en cultuur samen Natuurlijk door de collectie maar ook door het organiseren van activiteiten en door onze ruimte beschikbaar te stellen We zijn vindbaar op andere plekken zoals in scholen En onze rol in maatschappelijke netwerken benutten we om oplossingen te bieden voor lokale vraagstukken op het gebied van lezen leren en informeren De bibliotheek in de fysieke vestigingen en op school VANnU kiest ervoor de educatieve functie ten behoeve van het onderwijs te verstevigen De bibliotheek richt zich op het aanbieden van een doorlopende leeslijn en een programma mediawijsheid Ook de fysieke bibliotheek blijft een belangrijke rol spelen VANnU richt zich met creatieve oplossingen op het behoud van kwalitatief hoogwaardige (kern-)vestigingen in de 5 gemeenten Daarnaast zijn er in alle gemeenten zogenaamde servicepunten die toegang bieden tot laagdrempelige en betrouwbare informatie en een actuele en gevarieerde collectie Het afgelopen jaar heeft VANnU mede door de bezuinigingen in de gemeenten Roosendaal en Zundert alternatieve voorzieningen gerealiseerd 3 De inzet van vrijwilligers is hierbij van cruciaal belang Hier zal verderop in het verslag nog aandacht aan worden besteed

3 De gemeente Roosendaal heeft in 2015 een forse bezuiniging doorgevoerd Het

voorstel om deze bezuiniging op te vangen wordt in 4 jaar uitgerold (activiteitenplan gemeente Roosendaal 2015-2018) De gemeente Zundert heeft besloten om in 2016 2017 en 2018 op het bibliotheekwerk te bezuinigen

De fysieke bibliotheekvoorzieningen (kern)vestigingen servicepunten en uitleenpunten Op dit moment heeft VANnU vier kernvestigingen in Roosendaal Zevenbergen Rucphen en Rijsbergen In Oudenbosch is de kernvestiging per 1 oktober 2013 gehalveerd en gezien de eisen die gesteld worden aan een kernvestiging voldoet deze niet meer aan de criteria4 In onderstaand overzicht wordt Oudenbosch dan ook getypeerd als vestiging Inwoners uit de omliggende dorpen worden aangemoedigd gebruik te maken van deze vijf (kern-)vestigingen omdat hier het meest complete aanbod van producten en diensten te vinden is Servicepunten zorgen voor behoud van de leefbaarheid in de wijken en kleine kernen Bovendien biedt een servicepunt de klant in de meeste gevallen ruimere openingstijden Het afgelopen jaar maar ook de komende jaren staat het openhouden van de huidige servicepunten in een aantal gemeenten onder andere vanwege de bezuinigingen onder druk In de strategische koers wordt beschreven dat veranderingen in de maatschappij vragen om een nieuwe invulling van de bibliotheekfuncties Het gaat in de bibliotheek niet alleen meer om uitlenen en VANnU kiest voor andere strategische themarsquos zoals focus op jeugd en een leven lang leren Minder middelen dwingen VANnU tot het maken van scherpe keuzes De slogan de bibliotheek is overal en altijd dichtbij impliceert niet dat we overal vestigingen open houden maar dat we door middel van onze activiteiten overal zichtbaar zijn Voor de klassieke uitleenfunctie zijn we op zoek naar alternatieve dienstverlening In 2016 is door VANnU in de gemeente Zundert vanwege de verlaging van de subsidie gekozen voor het stoppen met de dienstverlening in de bestaande servicepunten in Achtmaal en Wernhout en op de drie basisscholen Er zijn afhaalpunten en boekspots voor in de plaats gekomen die door vrijwilligers worden bemand In de gemeente Roosendaal is het servicepunt in Wouw verhuisd en aangepast

4 Beleidsnotitie uitgangspunten bibliotheekvoorzieningen Bibliotheek VANnU

14

De Bibliotheek op Schoolschoolservicepunten Van oudsher zijn er in de verschillende gemeenten kleine bibliotheekvoorzieningen gecreeumlerd op de basisscholen Op de scholen staat een kleine collectie en in een aantal situaties is er voor een paar uur per week een medewerker van de bibliotheek aanwezig om de kinderen te helpen zoeken naar het juiste boek en te ondersteunen bij projecten De visie op wat de bibliotheek op de scholen zou kunnen en moeten bijdragen is echter de laatste jaren enorm veranderd De aandacht is verschoven van het uitlenen van boeken naar het stimuleren van leesplezier leesbevordering en aandacht voor mediawijsheid De bibliotheek kan de school helpen om de resultaten voor taal te verbeteren door in samenwerking met de school kinderen te stimuleren om veel te lezen op school en thuis Kinderen die meer lezen behalen betere resultaten op school Het concept lsquode Bibliotheek op Schoolrsquo (dBoS) is een aanpak rondom onder andere een volwaardige schoolbibliotheek die geborgd is in het beleid van zowel de bibliotheek als de basisschool5 Daarover verderop in het verslag meer Alle gemeenten in het werkgebied van VANnU willen de komende jaren nog meer aandacht vestigen op de jeugd In de gemeente Moerdijk is het schoolbibliotheekwerk van oudsher al onderdeel van het bibliotheekaanbod VANnU is vanaf 2015 in de gemeente Roosendaal bezig met de uitrol van de dBoS De bedoeling is dat eind 2017 op alle scholen in deze gemeente (wijken en kernen) dBoS is uitgerold De gemeente Rucphen heeft in 2016 aangegeven nog meer te willen investeren in de jeugd In het laatste kwartaal van 2016 zijn de gesprekken met de scholen opgestart met de bedoeling in 2017 op alle basisscholen met dBoS te starten In de gemeente Halderberge liggen kansen in de twee Brede Scholen die in 2017 worden gerealiseerd De gemeente Zundert denkt nog na over een investering in dBoS

5 httpdebibliotheekopschoolnl

Bibliotheekvoorzieningen en de bibliotheek op School in de gemeenten Roosendaal Moerdijk Halderberge Rucphen en Zundert per 1-1-2017

gemeente Roosendaal Moerdijk Halderberge Zundert Rucphen

voorziening

kernvestiging Roosendaal Zevenbergen - Rijsbergen Rucphen

vestiging - Oudenbosch -

servicepunt

Kortendijk Fijnaart Oud-Gastel Wernhout Zegge

Klundert Hoeven Achtmaal Schijf

Wouw Standdaarbuiten Zundert

Tolberg Willemstad (allen tot

(tot 1-7) 1-5)

uitleenpunt Nispen

Willemstad -

Zundert

afhaalpunt (vanaf 1-7)

verzorgingshuis Zundert

Rucphen Rijsbergen

schoolservice-puntdBoS

15 22 - - 4

Toezicht Stichting Bibliotheek VANnU heeft een besturingsmodel van een Raad van Toezicht en een statutair directeurbestuurder De Raad van Toezicht bestaat uit 6 leden Het managementteam wordt gevormd door de directeurbestuurder en de managers Frontoffice en Backoffice Ondernemingsraad Bibliotheek VANnU heeft een Ondernemingsraad die bestaat uit 5 leden

15

Bibliotheekvoorzieningen landelijk6

In Nederland bestaat een wijdverspreid netwerk van openbare bibliotheekvoorzieningen Die voorzieningen kunnen vele verschijningsvormen hebben Vestigingen die minimaal 15 uur open zijn servicepunten die tussen 4 en 15 uur open zijn en miniservicepunten met 4 of minder openingsuren bijvoorbeeld uitleenpunten in verzorgingshuizen in banken in supermarkten In al die verschillende vormen loopt de dienstverlening uiteen Een goed geoutilleerde vestiging met 15 openingsuren of meer biedt het volgende dienstverleningsniveau digitale toegang tot de gehele collectie en activiteitenaanbod vraagbemiddeling cultureleliteraire activiteiten aanbod voor scholieren en instellingen studiemogelijkheden Met name in dit soort vestigingen is er sprake van een sterke afname van ruim 300 over de laatste 5 jaar dit is 30 Ze worden veelal vervangen door simpele afhaalpunten vaak door vrijwilligers gerund door onbemande uitleenpunten of schoolbibliotheken (DBoS) Vaak bevinden deze punten zich in een woonzorgcentrum wijkcentrum of school en doen zij alleen dienst als uitleenpunt met een beperkte collectie Studiemogelijkheden activiteiten of vraagbemiddeling ontbreken Ook is er een sterke daling

6 Koninklijke Bibliotheek Bibliotheekstatistiek 2015

waarneembaar van het aantal bibliobushaltes met ruim de helft Juist in de veranderende verschijningsvormen van bibliotheken doen zich bezuinigingen heftig voelen Het fijnmazige netwerk staat onder druk met name in gebieden buiten de grote steden Dit sluit aan bij de ontwikkelingen die VANnU doormaakt

Daar staat tegenover dat bibliotheken steeds meer programmatisch samenwerken met andere lokale (culturele) instellingen al dan niet in een multifunctioneel gebouw zoals een erfgoedinstelling archief kunstuitleen volksuniversiteit of kunstencentrum Hierdoor zijn ze nog beter in staat de vijf wettelijke functies uit te voeren Veel instellingen delen dezelfde doelstelling en richten zich ook op ontwikkeling en educatie van lokale burgers Samenwerking leidt tot versterking

Bibliotheekorganisaties (Bron Gds) per 1 januari

2012 2013 2014 2015 2016

Bibliotheekorganisaties 163 162 160 157 154

Provinciale Service Organisaties 11 10 9 9 9

Vestigingen en hoofdvestigingen minimaal 15 uur open per week

1073 843 810 802 770

Servicepunten 4 tot 15 uur open per week

220 225 209 232

Miniservicepunten minder dan 4 uur open per week

106 87 59 56

Afhaalpunten 14 31 56

Zelfbedieningsbibliotheken zonder bemanning

6 4 4 11

Bibliobussen 26 20 16 10

Bibliobushaltes 499 262 212 141

16

23 VANnU in cijfers

Hieronder vindt u een overzicht van het aantal leden (jeugdleden volwassen leden en overige categorieeumln) en uitleningen van 2010-2016 in alle gemeenten Er is bewust gekozen voor een terugblik in de tijd omdat daarmee duidelijker trends waarneembaar zijn enof er betere conclusies getrokken kunnen worden waar VANnU op in kan spelen Bovendien kan met behulp van deze cijfers ook een landelijke vergelijking worden gemaakt Alhoewel cijfers een beeldtrend weergeven wordt de afgelopen jaren in de verantwoording aan de gemeenten steeds meer de nadruk gelegd op maatschappelijke opbrengsten de zogenaamde outcome in plaats van output Daarbij gaat het niet om de vraag hoeveel boeken er worden uitgeleend en hoeveel leden er zijn maar wat het lezen van die boeken bijdraagt aan het maatschappelijk welzijn Met andere woorden boeken zijn een middel om een doel te bereiken Aantal leden 2010-2016

Gemeente 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 Roosendaal 14764 17802 17546 17703 17201 17488 18631 Moerdijk 7517 8502 8249 8390 8495 8937 8965 Halderberge 5417 6468 6221 5907 5525 5495 5440 Rucphen 3166 3245 3053 2826 2662 2853 3025 Zundert 4720 4437 3911 3099 2990 3083 3134 VANnU totaal 35584 40454 38980 37925 36873 37856 39195

In 2016 is er alleen in de gemeente Halderberge sprake van een klein verlies van leden (55) Het totaal aantal leden in de andere gemeenten stijgt Roosendaal +1143 Moerdijk +28 Rucphen +172 en Zundert +51 Geconcludeerd kan worden dat er sprake is van een stijging tov 2015 (+1339 oftewel 35 ) De stijging van het totaal aantal leden komt geheel voor rekening van de jeugdleden Hier wordt verderop in dit verslag ingegaan

Het aantal burgers dat in 2016 lid is van de bibliotheek is in Roosendaal 242 (in 2015 227) in Moerdijk 244 (in 2015 243) in Halderberge 184 (in 2015 186) In Rucphen 136 (in 2015 129) en in Zundert 146 (in 2015 144) Gemiddeld is 21 (in 2015 203) van de burgers in het werkgebied van VANnU lid van de bibliotheek In Nederland was in 2015 gemiddeld 223 van de Nederlanders lid van de bibliotheek7 Het gemiddelde percentage leden van VANnU is gestegen tov 2015

7 Statlinecbsnl

0

5000

10000

15000

20000

25000

30000

35000

40000

45000

2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016

Aantal leden 2010-2016

Roosendaal

Moerdijk

Halderberge

Rucphen

Zundert

VANnU totaal

17

Volwassen leden en jeugdleden 2010-2016 In onderstaand overzicht lijkt de dalende lijn van het aantal volwassen (betalende) leden gekeerd Dat is echter niet terecht In dit jaarverslag is de categorie ldquooverigrdquo waaronder de instellingenpassen en relatiepassen vallen meegeteld Het gaat in totaal om 832 passen In 2015 waren dit 1075 passen en er is toen voor gekozen deze niet mee te tellen Vanaf dit jaar worden de aantallen opgeteld bij de volwassen leden omdat dit recht doet aan het aantal ledenabonnementen Als we de categorie overig niet meerekenen dan is het aantal betalende leden in 2016 7550 In 2015 was er sprake van 8102 betalende volwassen leden Er is dus sprake van een daling van 68 Aantal volwassen leden 2010-2016

Gemeente 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 Roosendaal 6718 6118 4876 4342 3958 3718 3915

Moerdijk 2978 2542 2195 1863 1694 1589 1663

Halderberge 2359 2216 1792 1478 1255 1148 1088

Rucphen 1009 1073 928 843 773 654 736

Zundert 1968 1850 1491 1283 1104 993 980

VANnU totaal 15032 13799 11282 9809 8784 8102 83828

Landelijk is dezelfde dalende trend voor de volwassen leden zichtbaar Waren er in 2014 in Nederland 1527000 volwassen leden in 2015 zijn dit 1478000 leden Een daling van 49000 leden oftewel 32 Het verloop van de volwassen leden is minder groot dan bij VANnU

De daling van het aantal volwassen leden heeft ook impact op de inkomsten van gebruikers In de strategische koers voor de komende jaren is aandacht voor het verhogen van de inkomsten uit andere middelen

8 Aantallen zijn toegenomen door toevoeging categorie overig

Vanaf 2013 is besloten om de leden die kort daarvoor hadden opgezegd of die hun abonnement wilden beeumlindigen niet alleen te vragen naar de reden van opzegging maar vooral naar hoe VANnU dit had kunnen voorkomen Veel oud-leden geven als reden aan dat het aanbod van de vestiging is verminderd dat men is overgestapt op e-books en tot slot dat men geen tijd meer heeft om te lezen Een belangrijke reden om het abonnement te beeumlindigen is de omvorming van vestigingen naar servicepunten Er is een relatie tussen het aantal vierkante meters (en daarmee de omvang van de collectie) en de tevredenheid om lid te blijven van de bibliotheek Klanten willen graag snuffelen en langer in de bibliotheek verblijven Alhoewel servicepunten een goed alternatief zijn voor een vestiging (ruime openingstijden gemak service) ziet niet elke klant dit in eerste instantie als een vooruitgang De overstap van leden naar het lezen van e-books was tot voor kort reden om de bibliotheek te verlaten

0

2000

4000

6000

8000

10000

12000

14000

16000

2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016

Aantal volwassen leden 2010-2016

Roosendaal

Moerdijk

Halderberge

Rucphen

Zundert

VANnU totaal

18

De afgelopen jaren is het aanbod van e-books na een voorzichtige start (mede veroorzaakt door de moeizame onderhandelingen met uitgevers) uitgegroeid tot een aanbod van duizenden titels Leden kunnen vanaf 1-1-2017 ook alleen een digitaal abonnement afsluiten Landelijk is daar via marketingacties de nodige aandacht aan geschonken VANnU brengt deze ontwikkelingen ook lokaal via de website en nieuwsbrieven steeds opnieuw onder de aandacht van de burgers Tot slot het gebrek aan tijd Achter deze reden blijken vaak andere redenen schuil te gaan Door als bibliotheek persoonlijk in gesprek te gaan met de klant kan verheldering worden gevraagd Soms betreft het een aanname over de toekomst van een servicepunt soms is men verkeerd geiumlnformeerd over het aanbod of men heeft een klacht die niet uitgesproken is Abonnementen Het grootste deel (54) van de volwassenen kiest voor het Lekker lezen abonnement (in 2015 60) Het abonnement Voordelig ontdekken wordt door 17 van de leden gekozen (in 2015 19) en 19 van de volwassen leden kiest voor het Eindeloos genieten abonnement (in 2015 21) en daarmee voor de voordelen van gratis reserveren en een dubbele leentermijn van 6 weken Abonnementsvorm Voordelig

ontdekken Lekker lezen

Eindeloos genieten

Overig Totaal

Totaal 1411 4523 1598 850 8382

instellingsabonnementen relatiepassen en overig

Positief is de forse stijging van de jeugdleden 0-18 jaar met 2134 leden oftewel 74 Een mooi resultaat en in lijn met de koers van VANnU Er is het afgelopen jaar veel geiumlnvesteerd in zowel Boekstart als het concept de Bibliotheek op School De gemeenten Roosendaal en Moerdijk hebben vanuit het speerpunt Jeugd bewust gekozen voor een andere inzet van middelen

De gemeente Rucphen heeft ook aangegeven meer te willen investeren in de jeugd Dat werpt zijn vruchten af Een vergelijking in stijging tussen 2015 en 2016 laat het volgende zien in Roosendaal +1414 (106) in Moerdijk + 238 (34) in Halderberge + 63 (15) in Rucphen + 232 (11) en in Zundert + 187 (94) Aantal jeugdleden 2010-2016

Gemeente 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 Roosendaal 7944 11371 11876 12185 12409 13302 14716 Moerdijk 4476 5771 5922 6210 6375 7064 7302 Halderberge 3047 4199 4344 4230 4106 4289 4352 Rucphen 2083 2106 2045 1904 1812 2057 2289 Zundert 2642 2481 2316 1895 1781 1967 2154 VANnU totaal 20192 25928 26503 26424 22890 28679 30813

0

5000

10000

15000

20000

25000

30000

35000

2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016

Aantal jeugdleden 2010-2016

Roosendaal

Moerdijk

Halderberge

Rucphen

Zundert

VANnU totaal

19

Stabilisatie ledenaantallen meer jeugdleden en minder volwassen leden9 De 156 Nederlandse openbare bibliotheekinstellingen telden in 2015 zorsquon 38 miljoen leden Dat is evenveel als het jaar daarvoor Daarmee lijkt de daling van het totaal aantal leden sinds 2011 tot stilstand gekomen Wel blijft de samenstelling van het ledenbestand in verandering terwijl het aantal personen onder de 18 jaar in de bevolking daalde en het aantal volwassenen groeide werden steeds meer jongeren en steeds minder volwassenen lid van de bibliotheek Het aantal volwassen leden daalde ten opzichte van 2014 met 3 procent naar ongeveer 15 miljoen leden en het aantal jeugdleden tot 18 jaar groeide met 2 procent naar 23 miljoen De jeugdleden maken nu 61 procent van het totale ledenbestand van de bibliotheek uit

Bron CBS KB

Als een van de mogelijke redenen waarom het aantal jeugdleden van de bibliotheek blijft groeien stellen de auteurs dat dit samenhangt met het succes van het in 2008 gestarte leesbevorderingsprogramma Kunst van

9 Koninklijke Bibliotheek Bibliotheekstatistiek 2015

Lezen (Boekstart en de Bibliotheek op school) dat nu een belangrijk onderdeel vormt van het actieprogramma Tel mee met Taal Het bereik van de jeugd in de gemeenten Rucphen en Zundert heeft nu en de komende jaren extra aandacht van het management

Bij VANnU is de gemiddelde verhouding volwassen leden en jeugdleden 21 volwassenen en 79 jeugdleden (afgerond) De daling van de volwassen leden heeft geen impact op het totaal aantal leden maar is wel een signaal VANnU zet actief in op het verhogen van het aantal jeugdleden Dat past helemaal bij de strategische koers en is zichtbaar in het resultaat

Uitleningen

De daling van het aantal uitleningen heeft zich door de jaren heen doorgezet in alle gemeenten (voor 2016 48314 materialen oftewel 55 minder uitleningen) Anders dan voorgaande jaren is in dit aantal het aantal uitleningen van boeken die in de scholen worden uitgeleend niet meegenomen Deze boeken blijven op de scholen staan en zijn niet voor algemeen gebruik Over deze uitleningen hoeft geen leenrecht te worden betaald In totaal is binnen de scholen 86513 keer een boek uitgeleend aantal uitleningen (incl verlengingen))

Roosendaal Moerdijk Halderberge Rucphen Zundert Totaal Verloop

2010 519329 252665 212872 131959 223899 1340724

2011 494491 241354 209293 132458 196959 1274555 -490

2012 467771 224086 192139 113376 159082 1156454 -930

2013 456900 208696 153475 113157 137790 1070018 -750

2014 411480 201034 141451 103869 129474 987308 -770

2015 386641 163560 132197 97043 106078 885519 -1030

2016 361682 159583 124366 90250 101324 837205 -550

20

De terugloop van het aantal uitleningen heeft een aantal oorzaken De belangrijkste verklaring heeft te maken met de afname van het aantal volwassen leden Een andere verklaring voor de daling van uitleencijfers heeft te maken met de abonnementskeuze VANnU kent drie abonnementen Voordelig ontdekken (euro 2750 Lekker lezen (euro 3750) en Eindeloos genieten (euro 5750) Het laatste abonnement biedt een dubbele uitleentermijn van 6 weken waardoor de klant minder vaak de bibliotheek hoeft te bezoeken en dus minder vaak leent Een andere verklaring voor de terugloop van het aantal uitleningen is dat er minder informatieve boeken worden geleend Op dit gebied kunnen bibliotheekleden naast boeken ook gebruik maken van andere mogelijkheden om informatie te verzamelen zoals internet en de verschillende databanken die de bibliotheek beschikbaar stelt Ook de toename van het lenen van e-books speelt een rol Tot slot zien we door het omvormen van vestigingen naar servicepunten ook een terugloop van het aantal uitleningen In een servicepunt is de collectie minder uitgebreid en wordt van de klant gevraagd om meer (digitaal) te reserveren

Toename uitleningen jeugd Het aantal uitleningen voor de jeugd op de scholen is gestegen van 14940 in 2015 naar 86513 in 2016 Dat is in lijn met de uitrol dBoS in de verschillende gemeenten Op de scholen staat een collectie waar de jeugd uit kan kiezen Leerkrachten en de leesconsulent van de bibliotheek stimuleren het lezen van boeken op de scholen Dat neemt niet weg dat de jeugd ook de weg naar de bibliotheek nog steeds weet te vinden De uitleningen die via de bibliotheek plaats vinden staan in de tabel Aantal uitleningen Aantal uitleningen papieren boeken daalde niet verder10 In 2015 zijn er landelijk ruim 734 miljoen fysieke boeken uitgeleend 1 procent meer dan in het jaar daarvoor Het aantal uitleningen van jeugdboeken groeide met 6 procent ten opzichte van het jaar ervoor naar 377 miljoen Het aantal uitgeleende boeken voor volwassenen nam met 3 procent af tot 357 miljoen Daarmee werden in 2015 voor het eerst meer jeugdboeken dan boeken voor volwassenen uitgeleend Uitleningen van fysieke boeken 2005-2015

Bron CBS KB

10

Koninklijke Bibliotheek Bibliotheekstatistiek 2015

0

200000

400000

600000

800000

1000000

1200000

1400000

1600000

2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016

Aantal uitleningen incl verlengingen

2010-2016

Roosendaal

Moerdijk

Halderberge

Rucphen

Zundert

Totaal

21

Voor zowel jeugdboeken als boeken voor volwassenen geldt dat verhoudingsgewijs steeds meer fictie en verhalen en minder non-fictie en ontwikkelingsboeken worden uitgeleend Fictie en verhalen waren in 2015 goed voor 82 procent van alle uitleningen van papieren boeken Uitleningen audiovisuele middelen loopt verder terug In 2015 verhuurden de openbare bibliotheken tezamen 53 miljoen audiovisuele materialen zoals cdrsquos en dvdrsquos Dat is 10 procent minder dan het jaar daarvoor Terwijl het aantal uitleningen van cdrsquos zelfs al voor 2005 daalde geldt dat voor dvdrsquos pas sinds 2013 Zeer waarschijnlijk hangt de afname van dvd-uitleningen samen met de opkomst van video on demand-diensten zoals aangeboden door de grote tv- en internetproviders en bedrijven als Netflix Het totaal aantal landelijke uitleningen (boeken cdacutes dvdacutes audiovisueel en andere materialen) is in 2015 tov 2014 gestegen van 784 miljoen naar 788 miljoen11 Dat is bijna de helft van de materialen dan in 1999 toen er ruim 144 miljoen boeken over de balie gingen Uitleningen zijn geen doel op zich maar een middel om een doel te bereiken Lezen helpt om te ontwikkelen de horizon te verbreden andere werelden te openen Boeken helpen kinderen leeservaring op te doen zodat ze beter gaan lezen en beter kunnen leren Leesbevordering en stimulering van de ontwikkeling zijn de kerntaken van de bibliotheek Voor deze kerntaken zijn 788 miljoen uitleningen relevant want ze dragen bij aan een maatschappij die leert en zich ontwikkelt Voor de jeugdleden geldt dat in samenwerking met het onderwijs kinderen worden gestimuleerd om veel te lezen De vraag is wat het effect is op het aantal uitleningen voor de jeugd Dit zullen we de komende jaren blijven volgen (meer informatie over dit onderwerp staat bij Bibliotheek op school verderop in het verslag)

11

CBS statline

De digitale bibliotheek e-books de vakantiebieb cursussen en meer De reguliere collectie van bibliotheken bestaat uit papieren boeken en andere media Deze worden door de lokale bibliotheken zelf gekocht Daardoor verschillen de collecties van de bibliotheken onderling in grootte (aantal titels) en in titelaanbod Leners kunnen ook boeken uit andere bibliotheken aanvragen Het desbetreffende boek wordt dan opgestuurd naar de bibliotheek van de aanvrager Voor e-books ligt dit anders Doordat de collectievorming van e-books landelijk wordt aangepakt kunnen alle individuele bibliotheken ook de kleinere eenzelfde e-bookcollectie aanbieden Alhoewel bibliotheekleden al sinds 1 januari 2014 e-books kunnen lezen via de bibliotheek is het uitlenen van e-books vanaf 2015 pas echt op de kaart gezet De auteursrechtelijke uitgangspositie van bibliotheken in het digitale domein is fundamenteel anders dan die bij gedrukte boeken Bibliotheken zijn afhankelijk van de rechthebbenden (auteurs en uitgevers) Samen met aanbieders en afnemers onderzoekt de Koninklijke Bibliotheek (KB) die sinds 1-1-2015 verantwoordelijk is voor het e-bookplatform hoe en tegen welke vergoeding e-books het beste kunnen worden aangeboden Uitgangspunt is dat rechthebbenden er niet slechter van worden (geen gemiste verkoop) en dat verkopen worden gestimuleerd Zo wordt gezamenlijk het legaal lezen van e-books bevorderd Het afgelopen jaar heeft de KB voor het eerst cijfers over e-books verzameld in het kader van de gegevenslevering Wsob Hieronder wordt kort ingegaan op de ontwikkeling van het aantal gebruikersaccounts (e-bookaccounts) het bezit van de e-bookcollectie en het aantal uitleningen over 2015 (2016 is op dit moment nog niet beschikbaar) In 2015 werden bijna 86 duizend nieuwe e-bookaccounts aangemaakt via de portal bibliotheeknl Daarmee kwam het totaal aantal bibliotheek leden met een e-bookaccount eind 2015 op bijna 240 duizend uit

22

Hiervan kunnen ruim 234 duizend accounts via de lenersgegevens worden toegewezen aan een specifieke bibliotheek Onderstaande figuur toont het aandeel leden van de bibliotheek dat een e-bookaccount heeft voor Nederland als geheel en uitgesplitst naar provincie In 2015 had ruim 6 procent van de bibliotheekleden een e-bookaccount12 De provincie Brabant zit rond de 6 in de middenmoot Aandeel bibliotheekleden met een e-bookaccount 2015

Omvang e-Bookcollectie 115 duizend boeken Eind 2015 had de Bibliotheek ruim 115 duizend e-books in de collectie Bijna 10 duizend hiervan zijn boeken voor volwassenen en nog geen duizend hiervan zijn jeugdtitels Het resterende deel betreft de boeken van onder meer de Vakantiebieb de eBooks eregalerij en de eBookselectie-app (rechtenvrije e-books)

12

Koninklijke Bibliotheek Bibliotheekstatistiek 2015

Ruim 17 miljoen e-bookuitleningen in 2015 door bibliotheekleden13 Op ruim 55 procent van de accounts (in totaal 130 duizend) werd in 2015 tenminste eacuteeacuten boek geleend Dit percentage is ongeveer gelijk per provincie Van alle e-bookaccounts behoort 85 procent toe aan volwassenen De e-books voor volwassenen werden in totaal ruim 15 miljoen keer uitgeleend De jeugdtitels ruim 144 duizend keer Dit betreffen uitleningen aan personen die lid zijn van een openbare bibliotheek en een e-bookaccount hebben Het totale aantal e-bookuitleningen is daarmee verdubbeld ten opzichte van 2014 toen het aantal e-bookuitleningen uitkwam op ruim 800 duizend Gemiddeld werden er bijna 7 e-books per e-bookaccount uitgeleend in 2015 In 2015 is er gedurende de zomermaanden in de landelijke digitale bibliotheek een flink aantal e-books tijdelijk en kosteloos ter beschikking gesteld via de Vakantiebieb-app De boeken van de Vakantiebieb werden het meest gretig gedownload ruim 22 miljoen keer vaak door personen die geen lid waren van een openbare bibliotheek Voor de Vakantiebieb-app geldt net als voor het andere e-bookverkeer dat de populariteit flink groeide op 31 mei 2015 vlak voacuteoacuter de Vakantiebieb actie van 2015 was de app 400 duizend keer gedownload terwijl de teller op 1 september 2015 na de actie op 629 duizend downloads stond

Eind 2016 is er landelijk opnieuw veel geiumlnvesteerd in het digitale aanbod Zo zijn er onder andere nieuwe online cursussen gelanceerd In eacuteeacuten maand tijd hebben daar landelijk meer dan 8000 leden gebruik van gemaakt Daarnaast zijn er nieuwe titels toegevoegd aan de luisterbieb app En het totaal aantal e-books is in 2016 aangevuld tot 13000 titels

13

Landelijk werden er in 2016 2788769 e-books geleend

23

VANnU e-books en digitale ontwikkelingen In 2016 maakten in totaal 2721 leden van VANnU gebruik van een e-book account Dit is een stijging van bijna 1000 leden ten opzichte van 2015 toen er 1789 e-bookaccounts in gebruik waren In totaal werden door de leden van VANnU 23465 titels geleend Het gaat om gemiddeld 9 titels (afgerond) per lid In het eerste kwartaal van 2016 heeft VANnU meegedaan aan de landelijke e-book campagne waarbij er een klantmailing is verstuurd naar alle leden van VANnU Het doel van de campagne was om landelijk 50000 nieuwe e-bookaccounts te genereren In de maanden januari februari en maart zijn in totaal 45673 accounts aangemaakt Uit de evaluatie van de e-book campagne blijkt dat driekwart van de leden weet dat zij e-books via de Bibliotheek kunnen lezen een kwart maakt er inmiddels ook gebruik van Dit is een toename sinds de vorige meting in oktober 2014 Bovendien zegt de helft van de leden de intentie te hebben om het komende halfjaar via de bibliotheek e-books te gaan lenen E-books vooral aanvulling op lezen van papier In een recent onderzoek van SCP over hoeveel tijd men aan de verschillende media besteed blijkt dat tussen 2013 en 2015 de omvang van het digitale lezen nauwelijks veranderde14 In 2015 is lezen van papier nog veruit favoriet Ook al zijn apparaten en schermen gewoner en wijdverspreider de voorkeur ligt bij lezen dus nog duidelijk bij papier Op een doorsnee dag leest 39 van de Nederlanders van papier en 11 van een scherm Stichting Marktonderzoek Boekenvak (2016) bevestigt ook dat het papieren boek nog niet vervangen is door e-books Zorsquon 90 van de digitale lezers leest e-books naast gedrukte boeken de rest leest uitsluitend via digitale apparaten

14

Media Tijd in kaart SCP den Haag December 2016

Digitale media zijn dus niet alleen een concurrent van het lezen ndash tijd die aan gamen of sociale media wordt besteed kan niet ook aan lezen worden besteed ndash maar vormen door hun complementariteit ook een stimulans doordat ook het lezen zelf deels digitaal wordt (Huysmans 2013) Pressreader VANnU heeft zelf aan haar digitale diensten de Pressreader toegevoegd Een digitale dienst voor het online lezen van nationale en internationale tijdschriften en kranten Thuis en in de bibliotheek heeft men via de Pressreader online toegang tot 6000 kranten en tijdschriften uit meer dan 100 landen in 60 verschillende talen In de laatste 4 maanden van 2016 zijn 799 tijdschriften en kranten door leden en bezoekers online gelezen Afspraak met de mediacoach Bij de bezoekers en leden van VANnU ontstaat er een steeds grotere behoefte aan ondersteuning oa in het gebruik van e-readers en tablets VANnU vindt het belangrijk dat burgers digitaal vaardig zijn Dat betekent ook dat de klant met elk gewenst apparaat digitaal moet kunnen lezen Om de leden daarbij te ondersteunen zijn er in 2015 in de kernvestigingen spreekuren gehouden Na evaluatie van de spreekuren is in 2016 besloten om nog beter af te stemmen op de vraag van de gebruiker en kan men voortaan een afspraak maken met de mediacoach Op deze manier wordt de gebruikers nog beter en sneller ondersteund in het gebruik van de digitale producten en diensten Daarnaast worden er veel vragen telefonisch en per mail beantwoord en kan men ook op de website noodzakelijke info vinden Overgang Wise+ In de zomer is VANnU overgegaan naar Wise+ Dit systeem zorgt ervoor dat het zoeken naar materialen op de website direct gekoppeld is aan de Nationale Bibliotheek Catalogus Alle materialen van heel Nederland zijn daardoor in eacuteeacuten zoekopdracht vindbaar

24

Activiteiten en bezoekers Kennis en informatie worden steeds meer overgedragen en beschikbaar gesteld in de vorm van activiteiten De bibliotheek is een neutrale plek in het publieke domein waar mensen elkaar kunnen ontmoeten en kunnen leren In 2014 zijn in alle openbare bibliotheken in totaal 72000 activiteiten geteld15 In 2015 steeg het aantal naar 82000 keer16

De activiteiten lopen uiteen van inloopspreekuren lezingen literaire schrijfcursussen activiteiten in samenwerking met het onderwijs cursussen (digitale) trainingen tentoonstellingen debatten die de bibliotheek zelfstandig of in samenwerking met partners of (lokale) maatschappelijke organisaties aanbiedt

Voor VANnU past het organiseren van diverse activiteiten als aanvulling op de collectie bij het totale programma (aanbod) In de kernvestigingen wordt op allerlei manieren aandacht besteed aan de terugkerende jaarlijkse campagnes en activiteiten zoals de Boekenweek Maand van de filosofie Maand van het spannende boek Kinderboekenweek Week van de mediawijsheid Week van de alfabetisering Nederland leest en de Nationale voorleeswedstrijden Naast deze activiteiten is er altijd ruimte voor lokale initiatieven Op de website van VANnU in de digitale nieuwsbrieven en op social media is gedurende het jaar 2016 uitgebreid aandacht besteed aan alle activiteiten in alle gemeenten Hieronder wordt een beknopte samenvatting gegeven van een aantal grote en kleine activiteiten Activiteiten waar VANnU daar waar kan altijd samenwerkt met andere partners De activiteiten voor de aanpak laaggeletterden komt verderop in het verslag aan bod (Strategische themaacutes en aanpak laaggeletterdheid)

15

CBS Statline Helft activiteiten bibliotheek gericht op educatie den HaagHeerlen november 2015 16

Koninklijke Bibliotheek Bibliotheekstatistiek 2015

Lezen en voorlezen De landelijke campagne Nederland Leest stond in 2016 in het teken van de democratie VANnU heeft ervoor gekozen om het thema democratie te koppelen aan een ander thema dat bij de bibliotheek past namelijk het gebruik van nieuwe media en betrouwbaarheid van informatie Dit heeft geresulteerd in een debat dat VANnU samen met BN de Stem op 29 november in Parrotia heeft georganiseerd rondom het thema lsquode invloed van sociale media op de democratiersquo Op deze avond zijn vertegenwoordigers vanuit verschillende domeinen waaronder onderwijs overheid welzijn en media met elkaar en het publiek in gesprek gegaan aan de hand van een drietal stellingen Speciale gast van de avond was Sanne Kruikemeier Zij doet als docent politieke communicatie aan de Universiteit van Amsterdam onderzoek naar de online activiteiten van kiezers In Roosendaal heeft VANnU ook deelgenomen aan lsquoRoosendaal in dialoogrsquo volgens de dialoogmethodiek zijn deelnemers vanuit de gemeenteraad jongerenraad en bewoners met elkaar in dialoog gegaan rondom het thema democratie Schrijfster Agnes van Overveld (geboren in Nispen woonachtig in Schijf) gaf zowel in Roosendaal als in Rucphen een lezing over haar boek Windkracht 6 Een boek over doorzetten na tegenslagen niet bij de pakken neer gaan zitten en bovenal kansen zien waar een ander alleen de nadelen van een situatie inziet Op 13 november was op uitnodiging van De Witte Roos Sanne van Heijst te gast Zij sprak over haar boek lsquoPhilips-meisje van Kamp Vughtrsquo Op vrijdagavond 18 november is het jaarlijkse Lezersfeest in de kernvestiging in Roosendaal georganiseerd Dit jaar waren de schrijfsters Annejet van der Zijl en Nintildea Weijers te gast Annejet van der Zijl is een van de bekendste en meest gelezen literaire non-fictieschrijvers van ons land

25

Zij schreef Sonny Boy Anna Bernhard en de Amerikaanse prinses Nintildea Weijers schreef korte verhalen en essays en won met haar debuutroman lsquoDe consequentiesrsquo diverse literaire prijzen Het was een gezellige drukte waarbij volop ruimte was om de auteurs te ontmoeten en te bevragen In de kernvestiging in Zevenbergen zijn ook door het jaar heen diverse lezingen georganiseerd Pim Oosterheert hield in januari een drukbezochte lezing over het leven en het werk van Marten Toonder In de avonturen van Heer Bommel en Tom Poes speelt magie en mystiek een belangrijke rol Er gelden normen en waarden die ons vreemd aandoen Pim Oosterheert vertelde hierover en ging ook in op Toonders unieke taalgebruik en de filosofische achtergronden die in zijn verhalen een rol spelen Peter Geleijns gaf in september een prikkelende introductie op een drietal bijeenkomsten over de zogenaamde lsquozwarte schapenrsquo in de samenleving mensen die hun eigen weg zoeken en vinden en er daardoor vaak net niet bij horen Er wordt vaak negatief over ze gesproken terwijl zij zoveel te bieden hebben omdat zij anders denken en handelen dan de kudde makke schapen

En ook voor de jeugd en de jonge kinderen is er altijd iets te doen In oktober zijn er in alle gemeenten diverse klassenbezoeken en schrijversbezoeken ivm Kinderboekenweek In Rijsbergen is de voorronde van de voorleeswedstrijd in de bibliotheek gehouden In alle kernvestigingen vinden maandelijks voorleesactiviteiten plaats De meeste ouders weten de weg naar de bibliotheek te vinden Exposities In november is door Spirit in Roosendaal over een van de markantste geesten uit de kerkgeschiedenis Hildegard van Bingen een expositie gehouden In Zevenbergen presenteert de fotoclub zich regelmatig in de bibliotheek In Rucphen zijn boeken over iconen gepresenteerd tijdens een tentoonstelling van de Heemkundekring

In Oudenbosch was in juni de tentoonstelling van Carry Ham over originele illustraties van het AVI boekje ldquoJesse en de groentedraakjesrdquo in de bibliotheek te zien En in de zomermaanden de tentoonstelling A la Prima door Renate van Dongen en Nathalie Koeken In Rijsbergen zijn wisselende tentoonstellingen gehouden van de schilderijen van Corrie Evers Sweep Workshops en cursussen De succesvolle en veelgelezen schrijver Jose Vriens gaf op vrijdagochtend 27 mei een workshop in Parrotia Hoe schrijf ik een boek Jose Vriens woont en werkt in Roosendaal In Zevenbergen gaf Froukje Smeding in de week van de spiritualiteit in februari een seminar over dit thema Sari van der Spaan gaf in december een seminar over hooggevoeligheid En de Stichting Cultuur Moerdijk gaf in april in de kernvestiging een cursus Kunstkijken

En verder Op maandagavond 12 december heeft Bibliotheek VANnU in het Alzheimer Cafeacute in het Centrum voor Wonen amp Zorg De Brink een presentatie gehouden over wat de bibliotheek kan betekenen en te bieden heeft voor mensen met dementie hun verzorgers en mantelzorgers en de professionals Op 8 juni was het weer Buitenspeeldag in Zevenbergen Op die dag staat in heel Nederland het buitenspelen centraal De vrijwilligsters van de bieb-speelotheek organiseren de Buitenspeeldag op het plein voor de bibliotheek in Zevenbergen In Oudenbosch was tijdens de Cultuurmaand Halderberge 2016 een Pop-up bibliotheek geplaatst met een collectie boeken rondom het thema Iconen en Symbolen in de Basiliek Op 1 oktober gaf Ans Keijzer (Iconenschildergroep Byzantium) in de bibliotheek uitleg over de geschiedenis van Iconen en de techniek om deze te schilderen

26

24 Belangrijke ontwikkelingen in 2016

Hieronder worden de belangrijkste ontwikkelingen geschetst Het is uiteindelijk maar een kleine greep uit wat er allemaal in een jaar bij VANnU gebeurt Certificering In 2014 is in samenspraak met de sector en de branchepartijen (VOB en VNG) het kwaliteitskader 2014-2017 voor openbare bibliotheken vastgesteld Door deel te nemen aan deze certificeringsronde tonen bibliotheken aan dat zij aan de verwachtingen van hun klanten willen voldoen Audits en de daarop volgende certificering helpen bibliotheken om inzicht te krijgen in hun functioneren en toekomstbestendigheid Daarnaast dragen audits en certificering bij aan een samenhangend bibliotheekstelsel op basis van gelijke waarden uitgangspunten bedrijfsvoering en kwaliteit Na een intensieve periode van voorbereiding voor het schrijven van de zogenaamde zelfevaluatie vond begin oktober een tweetal auditdagen plaats De zelfevaluatie is een belangrijk document dat ter voorbereiding van de audit geschreven is door het MT waarin alle onderdelen van de certificering worden behandeld (leiderschap strategie medewerkers processen middelen netwerk dienstverlening collectie en gemeenten) VANnU kreeg bezoek van twee auditoren die door een groot aantal gesprekken met allerlei betrokkenen een beeld moesten vormen van de organisatie Met name de vraag hoe toekomstbestendig de huidige organisatie is stond centraal De auditoren spraken uiteraard met verschillende medewerkers maar ook met een directeur van een basisschool de voorzitter van de Raad van toezicht een tweetal wethouders en een ambtenaar Deze gesprekken gaven samen met de aangeleverde documenten voldoende vertrouwen om gecertificeerd te worden De auditoren hebben daar in hun rapportage het volgende over geschreven

Op basis van de open gesprekken en de vooraf en ter plekke nog ter beschikking gestelde documenten is een goed beeld verkregen van bibliotheek VANnU Hieruit concluderen de auditoren dat de bibliotheek op ruime wijze aan de certificeringsnormen voldoet De gesproken betrokkenen hebben een eenduidig beeld van de koers van de bibliotheek en van de toegevoegde waarde van VANnU naar de toekomst toe De stip op de horizon grote veranderingen niet schuwend een menselijke maat oog voor de financieumlle aspecten en een duidelijke door de organisatie en stakeholders gedeelde visie op het bibliotheekwerk van nu en de nabije toekomst Dit alles geeft ruim voldoende vertrouwen in de toekomstbestendigheid Vernieuwing netwerk In 2016 zijn de voorbereidingen getroffen voor de vernieuwing van het netwerk voor de organisatie Het oude netwerk (hard- en software) is aan vervanging toe en dat biedt de organisatie de kans om te zorgen dat ook voor de komende jaren het netwerk weer past bij de toekomst en daarmee de vraag van de bezoeker Naast het netwerk zullen ook de lijnverbindingen en de telefonie aangepast of vernieuwd worden Reorganisatie De aanpassingen in de dienstverlening in de gemeenten Roosendaal en Zundert hebben in eerste instantie vooral effect op de Frontoffice en daarmee op de werkgelegenheid (voor verdere info zie ontwikkelingen per gemeente) Begin 2016 zijn de voorbereidingen voor een reorganisatie in gang gezet De uitvoering bleek uiteindelijk niet nodig vanwege het vrijwillige vertrek van een aantal medewerkers

27

25 Ontwikkelingen per gemeente In de inleiding van het jaarverslag is het volgende opgemerkt De subsidiering van de bibliotheek is een strategische investering van de gemeente de bibliotheek is een uitvoeringsinstrument van het gemeentelijk beleid Bepaalt de gemeente formeel WAT zij wil bereiken voor haar burgers Bibliotheek VANnU geeft aan HOE dat het beste kan gebeuren Het strategisch beleidsplan van VANnU is richtinggevend om het HOE te bepalen17 Voordat een stand van zaken per gemeente wordt beschreven zullen de vijf strategische themarsquos uit de koers nog kort worden weergegeven omdat keuzes die gemaakt worden per gemeente altijd in het licht van deze themarsquos moeten worden gezien Dat neemt niet weg dat er altijd sprake is van unieke lokale keuzes De onderwerpen leesbevordering jeugd en aanpak laaggeletterdheid komen vanwege het belang verderop in dit verslag aan de orde In dit hoofdstuk zal ook en overzicht subsidieverloop worden getoond De strategische koers 2016-2018 In het jaarverslag van 2015 is geschetst hoe de kaders voor de komende jaren eruit gaan zien en met welke maatschappelijke en economische trends de bibliotheek rekening moet houden Deze zijn uitgangspunt geweest voor de verdere uitwerking van het strategisch meerjarenbeleidsplan voor de komende jaren Dit plan wordt hieronder beknopt weergegeven in de vijf strategische themaacutes Doelstellingen en effecten staan uitgebreid beschreven in het definitieve plan en in de diverse werkplannen staat de aanpak beschreven De missie van VANnU luidt Jong en oud verleiden met plezier te lezen te leren en zich te informeren

17

Strategisch beleidsplan VANnU 2016-2017 van collectie tot connectie

Focus op jeugd mee kunnen doen en de vernieuwde vorm van bibliotheekfuncties staan de komende jaren centraal in onze strategische koers Dat levert de volgende themarsquos op

1 Van collectie tot connectie van uitleenfabriek naar leren en lezen in de wijk

De traditionele bibliotheekvestiging is niet toekomstbestendig De collectie wordt deels digitaal en er is een groeiende behoefte aan leerplekken en cursusruimte De kernvestiging wordt daarom omgevormd naar een lees- en leercentrum met brede openingstijden dat goed bereikbaar is Servicepunten in wijken en dorpen zullen op termijn verdwijnen om plaats te maken voor collecties en programmarsquos op plaatsen waar veel mensen komen De bibliotheek omarmt (burger)initiatieven met betrekking tot lezen leren en informeren Van ruilbibliotheken en een afhaalpunt in een supermarkt tot voorleescursussen in het buurthuis en een collectie in het gezondheidscentrum De bibliotheek biedt ondersteuning Deze initiatieven spelen een belangrijke rol op het gebied van leefbaarheid bestrijding van eenzaamheid en andere maatschappelijke themarsquos

2 Focus op jeugd Het maakt een groot verschil in het leven van kinderen of ze lezen of niet Onderzoek toont aan dat lezers niet alleen hoger scoren op taalvaardigheid maar ook op schoolsucces en intelligentie Leren begint bij lezen Wie kan lezen en teksten begrijpt kan kennis verwerven en zich ontwikkelen Een goede taalbeheersing zorgt er voor dat kinderen betrokken zijn bij wat er om hen heen gebeurt Door een kwartier te lezen per dag groeit de woordenschat van kinderen Vrij lezen stimuleert leesplezier en daarmee groeit de motivatie om te lezen De bibliotheek verwerkt deze uitgangspunten in haar programmarsquos voor scholen de vestigingen en in de collectie Uiteraard worden kinderen uitgenodigd mee te denken en te organiseren

28

3 Een leven lang leren De wereld verandert snel en om steeds bij te blijven moet je blijven leren Om mensen te stimuleren een leven lang te blijven leren pakt Bibliotheek VANnU de rol van inspirator en facilitator Andere partijen nemen het daadwerkelijke lesgeven op zich In de komende jaren zal VANnU het lokale aanbod bundelen en als wegwijzer fungeren We zoeken daarbij naar de optimale mix van online en op locatie leren van individueel en in groepen leren Om mee te kunnen doen is leren lezen en schrijven van groot belang Voor mensen zelf maar ook voor werkgevers dienstverleners en de maatschappij als geheel Van de Nederlandse beroepsbevolking (16-65 jaar) is ongeveer 12 laaggeletterd In West-Brabant alleen al zijn zorsquon 56000 mensen Dit vraagstuk kan VANnU niet alleen op lossen maar dit doet ze samen met andere partijen (zie ook Aanpak laaggeletterdheid) Lokaal worden deze initiatieven vertaald in concreet aanbod waarbij het Taalnetwerk VANnU een cooumlrdinerende rol speelt Cursussen digitale vaardigheden en Taaloefengroepen worden georganiseerd in de bibliotheek en op andere locaties Veel activiteiten worden begeleid door vrijwilligers

4 Passend vakmanschap De veranderingen in onze samenleving vragen andere vaardigheden van onze medewerkers Netwerken verbindingen leggen samenwerken en goede kennis van de collectie staan centraal Er wordt steeds minder gewerkt in het fysieke bibliotheekgebouw en steeds meer op andere plaatsen met andere mensen binnen netwerken Het uitleenproces is geautomatiseerd De toegevoegde waarde van de medewerker zit in het persoonlijke advies en in de gesprekken met klanten bezoekers en (potentieumlle) samenwerkingspartners

5 Financieringsbronnen Zoals veel openbare bibliotheken staat ook Bibliotheek VANnU voor de uitdaging om verder inhoud te geven aan haar maatschappelijke functie

Aan de ene kant heeft VANnU te maken met een terugloop van inkomsten en aan de andere kant wil en moet de organisatie blijven innoveren oa vanwege de digitalisering de ontwikkelingen rondom de Bibliotheek op school en nieuwe maatschappelijke vraagstukken zoals de aanpak van laaggeletterdheid en eenzaamheid De bibliotheek moet toe naar een nieuwe strategie met alternatieve verdienmodellen en daarbij op zoek naar andere inkomstenbronnen zowel op basis van dienstverlening als op basis van private bijdragen Stand van zaken gemeente Roosendaal In 2016 is de structurele bezuiniging van euro 250000 aan VANnU opgelegd Onderstaande afspraken zijn met de wethouder gemaakt 1 Van de huidige naar een kleinere toekomstbestendige kernvestiging 2 Invoering Bibliotheek op school Bibliotheek op school zet in op het ontwikkelen van lees- taal- en mediavaardigheden van kinderen VANnU bereikt 100 van de jeugd 3 Connectie in alle wijken en dorpen en het gefaseerd sluiten van drie servicepunten Wouw (2016) Kortendijk (2017) en Tolberg (2018) VANnU ontwikkelt passende dienstverlening in alle wijken en dorpen met dienstverlening dichter bij en samen met de burgers In 2016 is veel tijd besteed aan de voorbereidingen voor de verbouwing en herinrichting van de kernvestiging Roosendaal (Parrotia) VANnU vormt samen met Allee Wonen een projectgroep om te komen tot een stedelijke huiskamer met een maatschappelijke insteek In 2016 zijn de eerste schetsen gemaakt maar is vooral veel tijd besteed aan de ontwikkeling van het concept en aan het betrekken van partners De inrichting moet in 2017 Europees aanbesteed worden en de verwachting is dat de realisatie in het derde en vierde kwartaal plaats zal vinden In 2016 zijn er voorsorterend op de veranderingen alvast een aantal aanpassingen gedaan Er is een horecavoorziening gekomen (commercieumlle partij) de ingang is verplaatst en een aantal partijen is intern verhuisd

29

In Roosendaal is de keuze gemaakt om de verschillende servicepunten in de jaren 2015-2018 gefaseerd te sluiten en op zoek te gaan naar andere vormen van dienstverlening in alle wijken en dorpen dichterbij de inwoners en minder gericht op het uitleenproces Wouw is in 2016 het eerste servicepunt geweest wat sloot en er is gezocht naar een alternatief In 2016 lag de focus op behoud van de uitleenvoorziening maar in 2017 ligt de nadruk op het programmeren het gezamenlijk initieumlren van activiteiten voor een diverse doelgroep in aansluiting op de kernfuncties van de bibliotheek Het gedeelde maatschappelijk belang is hierin leidend In 2016 is gestart met het zoeken naar alternatieve dienstverlening in Wouw We zijn daar in gesprek gegaan met de burgers met behulp van de methode ldquodesign thinkingrdquo met als doel de behoeftes op te halen Het gaat hier om een participatief traject met inwoners van het dorp met de dorpsraad met gemeenschapshuis De Geerhoek en met verschillende organisaties en instellingen In een aantal sessies is gezocht naar de onderwerpen die voor het dorp erg belangrijk zijn De opbrengst was op hoofdlijnen behoefte aan lezen en een collectie ontmoeting eenzaamheid aandacht 0-4 jaar en toevoegen van programmering Het concrete resultaat In Wouw is de nieuwe bibliotheek welke per 1-10-2016 in de Geerhoek is gestart Het huidige servicepunt is gesloten Naast een kleine collectie en de mogelijkheid te reserveren en in te leveren is er aandacht voor programmering (met nadruk op 0-4 jaar) en ontmoeting (leestafel tegengaan eenzaamheid) Dit alles wordt vooral door vrijwilligers opgepakt Verder zijn contacten gelegd of verstevigd met het onderwijs en professionele instellingen (voor uitrol dBoS zie verderop in het verslag) En in andere dorpen zoals Heerle en Wouwse Plantage zijn ook diverse alternatieven ontwikkeld en activiteiten opgestart of is geholpen met het opstarten van bijvoorbeeld een ruilbieb (Boekspot)

Begin 2017 zal de evaluatie van het project in Wouw worden afgerond Daarin zullen we de methode (design thinking) om de burgers te betrekken bij de alternatieve dienstverlening evalueren alsmede het resultaat De vraag lsquohoe kunnen we schuiven met de middelen (van traditioneel uitlenen naar jeugd laaggeletterdheid vraagstukken in het sociaal domein) en ze op een goede manier inzettenrsquo blijft relevant Dat geldt niet alleen voor de gemeente Roosendaal maar ook voor de andere 4 gemeenten Bibliotheekwerk in de Roosendaalse wijkendorpen In 2016 is er wederom geiumlnvesteerd in bestaande en nieuwe partners in de wijken en dorpen met als doel taal boeken en leesplezier dicht bij de mensen te krijgen Dit heeft geresulteerd in een breed scala aan projecten en activiteiten in samenwerking met andere organisaties en instellingen Op het gebied van leesbevordering voor volwassenen is er in 2016 opnieuw geiumlnvesteerd in het initieumlren en begeleiden van Boekspots ruilbibliotheken op allerlei plekken waar mensen boeken kunnen naartoe kunnen brengen kunnen lenen en ruilen Dit gebeurde oa in Westrand Wouwse Plantage Wouw en de Westrand VANnU adviseert stimuleert en verzorgt de PR Deze Boekspots vormen tevens een aanleiding om hier met behulp van onze collectie activiteiten omheen te programmeren Dit doen we op verschillende plekken via het nieuwe concept lsquoBieb in de Buurtrsquo Dit was in het Tongerlohuys (jeugd) en Wouwse Plantage (vrouwengroep) Ook hebben we samenwerking gezocht op allerlei themarsquos en vanuit onze kennis en collectie zoals in de Westrand (gezonde voeding) St Elisabeth (Dag van de Ouderen iconenproject) en Heerle (uitleen tijdens vakanties voor jeugd en later ook volwassenen In Wouwse Plantage is een wisselcollectie naar het gemeenschapshuis gebracht met name gericht op eenzame ouderen die elkaar op een vast moment in de week ontmoeten Op deze manier zoekt VANnU naar mogelijkheden om de bibliotheek dichterbij de bewoners te brengen

30

Het andere spoor waarop VANnU resultaten heeft geboekt is in het op de agenda zeten van taalvaardigheid leesbevordering en leesplezier bij anderen Dit begint met het bepalen van gezamenlijke doelen voor een bepaalde doelgroep of een specifieke wijk samen met ons netwerk De bibliotheek draagt haar deskundigheid dan uit aan anderen die vervolgens (mede) de activiteiten uitvoeren Zo hebben we zowel ouderen als jongeren getraind in interactief voorlezen en activiteiten ontwikkeld waarbij kinderen van de basisschool door hen werden voorgelezen Tot slot had VANnU een aanjagende rol naar andere partijen in het kader van de Dag van de Dialoog (SDW ROC Huis van de Westrand) Door onze deelname aan het project CREA in de wijk (Westrand) zijn de lijnen met andere partners kort Hierdoor hebben ook zij verschillende dialoogtafels georganiseerd Zorginnovatiepunt Het Huis van Morgen en Bibliotheek VANnU zijn partners binnen de Alliantie gezondheid en geletterdheid Huis van Morgen heeft de opdracht innovatieve hulpmiddelen die bijdragen aan langer zelfstandig thuis wonen onder de aandacht van een groot publiek te brengen VANnU heeft een informatiefunctie die bijdraagt aan zelfstandigheid en participatie voor inwoners in haar werkgebied Ons Marie biedt een breed scala aan activiteiten voor ouderen Dat heeft geleid tot het in de bibliotheek tentoonstellen en actief onder de aandacht brengen van de hulpmiddelen tbv de doelgroep Ook de wijkzuster en BN De Stem zijn betrokken Cultuurnota Roosendaal In 2016 werkte VANnU mee aan de totstandkoming van de nieuwe cultuurnota voor de gemeente Roosendaal Deze opdracht van de raad aan de wethouder werd gestalte gegeven door een cultuurnetwerk te vormen waar VANnU als vanzelfsprekend deel van uitmaakt

Het netwerk bestaat uit ruim 20 personen en fungeert als een spin in het web om mensen en organisaties op cultureel vlak bij elkaar te krijgen Kunst en cultuur zijn niet het doel op zich maar het middel om samenhang in de gemeente te vergroten en aan te zetten tot nieuwe initiatieven om uiteindelijk op cultureel sociaal economische en educatief gebied de vruchten te plukken Stand van zaken gemeente Moerdijk Het servicepunt Willemstad voorheen gevestigd in het Mauritshuis is in de zomer van 2016 verhuisd naar Buurthuis Irene De ruimte die de bibliotheek in gebruik had in het Mauritshuis kon niet langer gehuurd worden In afstemming met de gemeente is besloten om het servicepunt om te vormen naar een afhaal- en inleverlocatie In Buurthuis Irene vond VANnU een plaats om een alternatieve voorziening te maken Het servicepunt is aangepast in een haal- en brengpunt met aandacht voor het jonge kind (0-4) en voor de ontmoeting (leestafel tijdschriften kranten) In het najaar heeft het college VANnU verzocht om het positieve resultaat van 2015 terug te storten Voor VANnU kwam dit onverwacht en gedurende het overleg met de wethouder bleek dat de afspraken in de subsidieverordening over de opbouw van het eigen vermogen niet duidelijk zijn Daardoor loopt VANnU als organisatie een risico De bestuurder heeft het voornemen om in 2017 samen met de 5 gemeenten waar VANnU verantwoordelijk is voor het bibliotheekaanbod goede afspraken te maken voor de toekomst en deze vast te leggen in een convenant Een sterke en gezonde bibliotheekorganisatie is in het belang van alle vijf gemeenten

31

Stand van zaken gemeente Halderberge Voor de zomer kondigde de Raad aan de subsidie van de bibliotheek en nog een aantal professionele organisaties opnieuw te willen verlagen Op 16 juni heeft VANnU tijdens de commissievergadering de consequenties voor het bibliotheekaanbod geschetst Vanwege het effect op de dienstverlening heeft de Raad besloten om de voorgenomen bezuiniging niet op te leggen en zich opnieuw te beraden op de toekomst In 2017 zullen de twee Brede Scholen in Hoeven en Oud-Gastel gerealiseerd zijn De wethouder heeft aangegeven dat hij vanwege het belang van lezen voor de jeugd de wens heeft dat de bibliotheek daarin wordt gehuisvest Dat heeft consequenties voor het bibliotheekaanbod in de servicepunten in beide dorpen De huidige middelen zijn niet toereikend om beide doelgroepen te bedienen Stand van zaken gemeente Rucphen Ook in de gemeente Rucphen is de aandacht voor leesbevordering bij de jeugd steeds meer speerpunt De wethouder heeft aan VANnU gevraagd om een plan te maken voor een breder aanbod aan de jeugd In 2016 zijn de voorbereidingen getroffen om in 2017 de Bibliotheek op school (dBoS) op de scholen uit te rollen (zie verder aanbod jeugd) Ook in deze gemeente is de aanpak laaggeletterdheid een belangrijk speerpunt Rucphen is samen met Roosendaal de enige plek waar naast Klik amp Tik ook taaloefengroepen hebben gedraaid (zie verder 26 aanpak laaggeletterdheid) Stand van zaken gemeente Zundert Ingegeven door de bezuinigingsopgave van de gemeente Zundert zijn in 2016 de voorzieningen in Wernhout Achtmaal en Zundert aangepast enof gesloten In deze kernen is door VANnU ondersteuning geboden in het opzetten van alternatieven zoals een ruilbieb (Boekspot) in alle drie de kleine kernen (Achtmaal Wernhout en Zundert) en het creeumlren van een afhaallocatie gerund door vrijwilligers

In Zundert is een haal- en brengpunt gerealiseerd in het CCZ De bedoeling is om daar ook activiteiten samen met de partners in Zundert te organiseren In Achtmaal helpen vrijwilligers de burgers om de materialen te reserveren of uit Zundert of Rijsbergen te halen De vrijwilligers kunnen altijd voor eventuele vragen bij VANnU terecht De dienstverlening in Rijsbergen wordt aangepast Er zal minder personeel worden ingezet tegelijkertijd is er aandacht voor programmering samen met andere partners Om dit te kunnen realiseren moeten medewerkers tijd en ruimte krijgen om met de programmering bezig te zijn In 2017 zal gestart worden met een pilot voor de inzet van vrijwilligers op De snelheid waarmee VANnU moest reageren op de bezuinigingen voor de komende drie jaar stond op gespannen voet met het realiseren van alternatieven samen met de burgers In goed overleg met de wethouder is besloten om de planning te verruimen De gemeente heeft een financieumlle tegemoetkoming betaald vanwege het langer openhouden van de servicepunten en het langer continueren van het aanbod op de scholen De dienstverlening in de vorm van het uitlenen op de Zundertse basisscholen is gestopt en VANnU heeft de collecties achtergelaten op de scholen zodat de leerlingen deze nog kunnen gebruiken De wethouder heeft VANnU gevraagd om een plan te maken met het onderwijs voor de leesbevordering in de scholen waarmee hij de bezuiniging van 2017 van euro 25000 zou kunnen terugdraaien Dat is niet gelukt De bedoeling is om dit voor 2018 alsnog voor elkaar te krijgen en de opgelegde bezuiniging terug te draaien en in te zetten voor de jeugd

32

Subsidieverloop 2011-2016 In 2016 zijn de budgetsubsidies in de gemeenten Roosendaal en Zundert verlaagd De gemeente Roosendaal had de verlaging in 2014 reeds aangekondigd maar heeft VANnU de tijd gegeven om een koers voor 4 jaar uit te zetten waardoor de bezuiniging met aandacht voor de inhoud kan worden gerealiseerd De gemeente Zundert heeft na de fusie in 2015 aangegeven de bibliotheek drie jaar op rij een bezuiniging op te leggen In 2016 euro 50000 en in 2017 en 2018 elk jaar euro 25000 Alleen de gemeente Rucphen heeft een indexering toegepast In onderstaande tabel is vanaf 2011 het subsidieverloop te zien Subsidieverloop 2011-2016

Gemeente 2011euro 2012euro 2013euro 2014euro 2015euro 2016euro

Roosendaal 1608501 1608501 1608501 1608501 1608501 1368503

Roosendaal div subsidies

404624 65660 96182 27049 6240 3553

Moerdijk 883503 793100 797000 798130 809188 809188

Moerdijk div subsidies

8921 33785 41280 72705

61562

57319

Halderberge 550811 495730 395730 395730

395730 395730

Halderberge div subsidies

- 44826 26459 51444

54750

50000

Rucphen - - - 428013 434433 440949

Zundert - - - 305052 305052 255052

totaal 3456360 3041602 2965152 3686624 3675456 3380294

incl VVE en landelijke subsidie Vschool

incl subsidie onderwijsachterstanden marktplaats cultuureducatie en (tot 2015) landelijke subsidie Vschool subsidie marktplaats cultuureducatie

Het bedrag dat de gemeenten per inwoner bijdragen verschilt sterk Het aanbod per gemeente daarmee ook Omdat huisvestingslasten een groot verschil kunnen maken wordt in onderstaande tabel het bedrag inclusief en exclusief huisvestingslasten getoond Subsidiebedrag per inwoner 2016

Gemeente incl huisvesting excl huisvesting Roosendaal 1780 1441

Moerdijk 2143 1594

Halderberge 1308 1126

Rucphen 1983 1377

Zundert 1194 1002

26 Aanbod jeugd Boekstart en de Bibliotheek op School De bibliotheken in Nederland hebben ongeveer vier miljoen leden waarvan 61 jeugdleden in de leeftijd van 0 tot en met 17 jaar Kinderen en jongeren zijn dus een belangrijke doelgroep voor de bibliotheken De samenleving is de afgelopen decennia door en door gedigitaliseerd en gemedialiseerd en raakt ook nog altijd verder geiumlnformatiseerd en geiumlndividualiseerd Dit heeft niet alleen gevolgen voor het leesgedrag van de jeugd ook de manier van denken en de vaardigheden waarmee deze groep opgroeit veranderen Hierdoor zullen bibliotheken de jeugd in de 21ste eeuw op een andere manier moeten bereiken interesseren en ondersteunen dan eerder het geval was18 Ook al verandert de doelgroep lezen en toegang tot boeken blijven belangrijke voorwaarden voor het succes van individuen en de samenleving als geheel Bibliotheken behouden in dat verband hun onmisbare taak

18

Bibliotheken en de jeugd in de 21-ste eeuw Brochure KB en Stichting Lezen en Schrijven

33

Met leesbevorderingsprogrammarsquos als Boekstart en de Bibliotheek op school en leesbevorderingsprojecten als De Nationale Voorleeswedstrijd van Stichting Lezen en de KB hebben zij sterke troeven in handen Aanpak VANnU Het bevorderen van lezen en vooral leesplezier kan niet vroeg genoeg in het leven van kinderen beginnen VANnU richt haar activiteiten op de leeftijdsgroep van 0-18 jaar met onderstaande aanpak Boekstart Het leesbevorderingsprogramma Boekstart moedigt ouders aan om hun kinderen zo vroeg mogelijk kennis te laten maken met boekjes met lezen en met de bibliotheek Boekstart richt zich op kinderen van 0 tot 4 jaar Kinderen die op heel jonge leeftijd in aanraking komen met (voor-)lezen en boeken ontwikkelen zich beter zo heeft onderzoek uitgewezen Een vroege ontdekkingstocht vergroot spelenderwijs de woordenschat van het kind en zorgt ervoor dat het kind later meer leesplezier heeft Zo is er minder kans op laaggeletterdheid Leesbevordering richt zich niet alleen op kinderen met een taalachterstand maar op alle kinderen Resultaat Begin 2009 startte Boekstart in vijf vestigingen in Noord-Brabant Begin 2015 deed 99 van alle bibliotheken in Nederland mee (156 van de 157 bibliotheken) Jaarlijks worden in totaal zorsquon 55000 Boekstart-koffertjes meegegeven aan ouders waarmee 323 van de babyrsquos in Nederland werd bereikt In 2016 zijn bij VANnU 324 kinderen ingeschreven als Boekstartlid Ouders Op verzoek van de instellingen in de kinderopvang wordt op bijeenkomsten voor ouders verteld over het plezier en belang van voorlezen

Moerdijk In Moerdijk wordt door de bibliotheek een programma uitgevoerd in het kader van de Voor- en Vroegschoolse Educatie Doel is om de kinderen met een (taal)achterstand te stimuleren zodat ze met een zo klein mogelijke achterstand naar het basisonderwijs gaan Iedere kinderopvangorganisatie doet hier aan mee Hiermee wordt een groot gedeelte van de kinderen in de leeftijd tot 0-4 jaar bereikt Bibliotheek op school PO (Primair Onderwijs) In het programma de Bibliotheek op school werken bibliotheken en scholen structureel samen aan de taalontwikkeling leesbevordering en mediawijsheid van kinderen De bibliotheek maakt afspraken met het onderwijs over de uitvoering van het programma De basis voor samenwerking is het beleid van de school De jaarlijkse doelen bepaalt men samen op basis van gemonitorde resultaten en de jaarlijkse activiteiten worden vastgelegd in een lees- en mediaplan Het volgen van de cursus Open boek door leerkrachten helpt bij het vormgeven van het beleid Met de Bibliotheek op school gaan school en bibliotheek een meerjarige samenwerking aan rondom lezen en mediawijsheid De effecten van de inzet worden jaarlijks door de landelijke monitor gevolgd Deze samenwerking is geborgd in het beleid van zowel school als bibliotheek Een actuele en gevarieerde collectie in de school zorgt voor verrijking van het leesonderwijs Vanuit de bibliotheek ondersteunt een professionele leesconsulent de leescooumlrdinator en het team van de school Daarnaast helpt een digitaal portaal de school bij het zoeken en registreren van boeken het stimuleren van lezen het bijhouden van de leeshistorie en het vinden van betrouwbare informatie Roosendaal De uitrol van lsquode Bibliotheek op schoolrsquo in Roosendaal vordert volgens planning Na de eerste 8 scholen zijn in 2016 de volgende 7 scholen aangesloten de Linde de Klimroos Klaverweide Lavoor de Stappen Baayaert en Talent

34

Basisscholen de Vondel en Wending hebben nu ook een vaste leesconsulent van Bibliotheek VANnU Ruim de helft van de scholen is inmiddels aangesloten In Wouw is samen met scholen de Stappen en Baayaert hard gewerkt om een inspirerende leesomgeving voor de kinderen van de scholen te maken Na sluiting van het servicepunt is de collectie voor de kinderen binnen de school toegankelijk geworden Een voorbeeld van een inspirerende leesomgeving is te vinden op basisschool de Klimroos Deze school heeft ook een Facebookpagina gemaakt om de schoolbieb te promoten httpswwwfacebookcomHieperdeBieb Tijdens de Kinderboekenweek zijn er 41 klassen van de Roosendaals scholen op bezoek geweest Ze namen deel aan het programma lsquoleeselixerrsquo Een speciale drank waarin kinderen hun leesvoorkeur konden mixen en zo genoeg leeshonger en leesvoer zouden hebben tot ze oma en opa waren Moerdijk Alle 22 scholen in de gemeente Moerdijk kunnen gebruik maken van leesbevorderingsprojecten in samenwerking met een leesconsulent van de bibliotheek Dit wordt gedaan in samenhang met de actuele en inspirerende boekencollectie die de scholen jaarlijks van de bibliotheek ontvangen Een voorbeeld van deze samenwerking is het project lsquoTheaterlezenrsquo dat is uitgevoerd op basisschool de Boemerang Basisscholen komen diverse keren per jaar voor groepsbezoeken naar de bibliotheek Halderberge Er is nog geen structurele samenwerking met de scholen Wel hebben een aantal scholen belangstelling voor lsquode Bibliotheek op schoolrsquo Twee leerkrachten van basisschool rsquot Bossche Hart uit Bosschenhoofd hebben de cursus Open Boek gevolgd een bouwsteen van het project Op

basis daarvan worden er jaarlijks een aantal leesbevorderingsprojecten uitgevoerd in deze school Basisschool de Schittering maakt gebruik van de mogelijkheid voor het doen van groepsbezoeken in vestiging Oudenbosch De gesprekken met de wethouder over het aanbod voor de jeugd in de toekomst in de gemeente Halderberge zijn in volle gang Rucphen Met alle 7 scholen in Rucphen zijn gesprekken gevoerd over de invoering van lsquode Bibliotheek op schoolrsquo Op basisschool Vinkenbos was door de leerkrachten de cursus Open Boek al gevolgd en was een up-to-date leesplan aanwezig Hier is gestart met uitvoering van het activiteitenplan en invoering van de Monitor Op basisschool Martinus in Rucphen zijn 3 leerkrachten gestart met de cursus Open Boek deze school heeft de doelen al bepaald De andere scholen zijn in diverse stadia van uitrol van de samenwerking Zundert Met de scholen in Zundert zijn gesprekken gevoerd om te komen tot een basisvoorziening volgens de aanpak lsquode Bibliotheek op schoolrsquo Op basis hiervan is een plan gemaakt wat nog niet helemaal tot overeenstemming heeft geleid Daarom worden de gesprekken in 2017 voorgezet (zie verder 25 Ontwikkelingen per gemeenten) Bibliotheek op school VO (Voortgezet Onderwijs) De succesvolle aanpak van de Bibliotheek op school in het basisonderwijs is aanleiding geweest om het programma uit te breiden naar het voortgezet onderwijs (VO) allereerst naar het vmbo Die uitbreiding biedt de bibliotheken een strategische aanpak voor structureel samenwerken met het voortgezet onderwijs De pijlers zijn collectie lezen en mediawijsheid Iedere pijler heeft een keuzemenu bestaande uit een aantal bouwstenen die oa voortkomen uit bestaande Bibliotheekprojecten oa Biebsearch Leeskr8 en 4You

35

De Bibliotheek op School Het Da Vinci College (Roosendaal) en Bibliotheek VANnU hebben in schooljaar 2015-2016 gebruik gemaakt van de Stimuleringsregeling van Kunst van Lezen tbv de Bibliotheek op School Halverwege het schooljaar 2016 liep deze regeling af Tijdens dit schooljaar hebben school en bibliotheek gewerkt aan het creeumlren van de voorwaarden en er is een leesplan geschreven waarin een stevige basis is gelegd voor een meerjarenplan De onderstaande activiteiten zijn concreet uitgevoerd

Studiemiddag voor docenten Iedere docent taaldocent

Training voor docenten Lezen in het vmbo werkt

Boekencollectie (in de vorm van boekenkisten 303 boeken)

Campagne Nederland Leest Lydia Rood

Vrij lezen in de klas zowel in het vmbo als in het praktijkonderwijs experimenteren docenten met de boekenkisten en vrij lezen

Vakoverstijgend voorlezen oa techniekdocenten en biologiedocenten lezen voor ook in de bovenbouw

VANnU is in gesprek met de school over een vervolg Het Markland college in Zevenbergen maakt al een paar jaar gebruik van Biebsearch Dit is een voorloper van Bibliotheek op School In 2016 hebben in een werkgroep gesprekken plaatsgevonden ter voorbereiding van het programma de Bibliotheek op School In 2017 gaat daadwerkelijk gewerkt worden aan het taal- en leesbeleid en het omzetten van Biebsearch in de Bibliotheek op school Twee docenten van het Markland hebben deelgenomen aan de training Lezen in het vmbo werkt op het Da Vinci college Brugklassers van het Marklandcollege komen regelmatig op groepsbezoek in de bibliotheek

Diverse activiteiten Voor middelbare scholieren worden diverse activiteiten georganiseerd waar VANnU een rol in speelt Een van de activiteiten is het Cultuurfestival Artisjok 2016 voor havo en vwo 4 VO In Roosendaal is de organisatie in handen van de Cultuurcompaan Het thema van dit jaar was Beyond Borders VANNU heeft de samenwerking gezocht met De Witte Roos en boekhandel Het verboden Rijk waardoor de mogelijkheid ontstond om groots uit te pakken en goed aan te sluiten bij het thema In februari hebben 14 schoolfinalisten van 7 scholen (2 per school) deelgenomen aan de voorleeswedstijd Read2me In deze wedstrijd worden leerlingen aangespoord goede jeugdboeken voor te lezen Leerlingen lezen voornamelijk voor uit boeken van de Jonge Jury Een leerling van het Jan Tin Bergen College heeft de Roosendaalse finale gewonnen Tot slot scholen zien de waarde van abonnementen en schoolpassen Ook worden regelmatig projectcollecties afgenomen en vinden er klassenbezoeken en schrijversbezoeken plaats Abonnementen School schoolabonnementen Collectieve

schoolpassen

Da Vinci College

Gertrudis College I 216

Jan Tinbergen College I

Markland College Oudenbosch I

Markland College (Zevenbergen)

II 269

Norbertus College II 211

Munnikenheide college I

Mencia Sandrode I

36

27 Aanpak laaggeletterdheid Laaggeletterdheid is een maatschappelijk probleem waar vaak nog een taboe op rust Ongeveer 13 miljoen inwoners van Nederland tussen de 16 en 65 jaar is laaggeletterd Ze hebben moeite met lezen schrijven en communiceren in het Nederlands En dat terwijl taal steeds belangrijker wordt om zelfstandig te kunnen participeren Denk aan het gebruiken van websites van overheden en bedrijven aan internetbankieren of een sollicitatiebrief schrijven of aan langer zelfstandig kunnen wonen Maar denk ook aan het begrijpen van veiligheidsinstructies op het werk of bijsluiters van medicijnen

Vanuit de Rijksoverheid is daarom gestart met het actieprogramma lsquoTel mee met Taalrsquo[1] In dat programma zetten de ministeries van OCW SZW en VWS samen in op participatie taal als middel om mee te kunnen doen in de maatschappij en op het werk In Tel mee met Taal zijn de preventieve aanpak (het voorkomen van taalachterstand) en de curatieve aanpak (het bestrijden van laaggeletterdheid via scholing) voor het eerst in eacuteeacuten overkoepelend actieprogramma samengebracht Daarbij speelt de regionale netwerkaanpak een belangrijke rol De combinatie van de curatieve en preventieve aanpak van laaggeletterdheid sluit aan bij de opdracht van de bibliotheek bij te dragen aan geletterdheid in brede zin voor jong en oud De bibliotheek heeft al taalaanbod gericht op jonge kinderen (bijvoorbeeld Boekstart) en volwassenen (bijvoorbeeld via taalcoaches lees- en schrijfclubs) Ook opereert de bibliotheek in een lokale maatschappelijke context in contacten met burgers gemeenten onderwijs lokale bedrijven en maatschappelijke organisaties Dit maakt dat de bibliotheek een unieke positie inneemt en in potentie een belangrijke verbindende schakel kan vormen binnen de regionale aanpak van laaggeletterdheid

[1]

httpswwwtaalvoorhetlevennl

In september 2014 is het convenant Taal voor het Leven West- Brabant ondertekend Een samenwerkingsverband tussen ROC Kellebeek VWS ATEA UWV Cubiss St Lezen amp Schrijven en de bibliotheken in West- Brabant om een bijdrage te leveren aan het terugdringen van laaggeletterdheid Inmiddels zijn er zorsquon 30 organisaties aangesloten ook organisaties uit de zorg- en welzijnssector De aanpak van laaggeletterdheid kan niet los worden gezien van maatregelen om taalachterstanden en laaggeletterdheid te voorkomen zoals leesbevordering Daarom is het beleid gericht op leesbevordering en leesplezier een waardevolle aanvulling op het reguliere taalonderwijs en is dit onderdeel van het actieprogramma lsquoTel mee met Taalrsquo Wat doet VANnU VANnU biedt een basisaanbod waarin collectie taalpunten en het taalnetwerk en activiteiten in de Week van de Alfabetisering opgenomen zijn Daarnaast worden bovenop dit basisaanbod trajecten aangeboden in het kader van de uitvoer WEB In 2016 heeft Taal voor het Leven West-Brabant voor het tweede jaar op rij WEB-gelden ontvangen tbv het versterken van werkenden en werkzoekenden In onderstaand overzicht is het basisaanbod opgenomen onder het kopje Activering daarna volgen de trajecten in het kader van WEB Activering basisaanbod

Collectie VANnU heeft een speciale Makkelijk Lezen-collectie voor mensen die moeite hebben met lezen en schrijven Bij de samenstelling van de collectie heeft de bibliotheek gelet op de bruikbaarheid ervan voor de ontwikkeling van taalvaardigheid en maatschappijorieumlntatie De collectie bestaat uit leesboeken op verschillende leesniveaus taalcursussen en informatieve boeken en alle informatie is in eenvoudig Nederlands

37

Taalpunten In 2016 heeft VANnU samen met haar netwerkpartners twee taalpunten opgezet eacuteeacuten loket dat burgers overzicht biedt van het informele formele en non-formele scholingsaanbod op het gebied van taal en digitale vaardigheden in de regio Naast de doorverwijsfunctie bieden de Taalpunten ook laagdrempelige trainingen Aan de hand van een intake wordt de scholingsbehoefte van de deelnemer in kaart gebracht en kan er bijvoorbeeld een training Klik amp Tik worden gedaan Het eerste Taalpunt opende in maart 2016 in de wijk Kalsdonk in Roosendaal en de tweede is op 31 maart in de bibliotheek Zevenbergen feestelijk geopend Na opening van de Taalpunten is er voortdurend aanloop van mensen met taalvragen In 2016 zijn er 34 mensen geholpen enof doorverwezen in Kalsdonk In het taalpunt in Zevenbergen zijn in 2016 totaal 14 mensen geholpen met hun taalvraag

Activering Deelnemers Opmerkingen

Roosendaal 31 Klik amp Tik basis

Taalpunt Kalsdonk (RSD) 34 Intakes

Moerdijk 17 Klik amp Tik basis

Taalpunt Moerdijk 14 Intakes

Halderberge 11 Klik amp Tik basis

Rucphen 9 Klik amp Tik basis

Zundert 7 Klik amp Tik basis

Training herkennen amp doorverwijzen

15 Gezondheidsplein

Kalsdonk

138

Trainingen Op 20 september heeft VANnU aan de partners van het Gezondheidsplein in Kalsdonk een training Herkennen en motiveren laaggeletterden

gegeven

Week van de alfabetisering Samen met haar partners in het West Brabantse Taal voor het Leven organiseerde Bibliotheek VANnU een Lagerhuisdebat tijdens de Week van de Alfabetisering In dit interactieve debat ging men op zoek naar de formule om slim samen te werken eacuteeacuten doel maar met een verschillende motivatie belang of uitgangspunt Wanneer is de samenwerking slim en daarmee effectief Het debat vond plaats in Etten Leur De landelijke week van de alfabetisering viel dit jaar samen met de start van het nieuwe Taaljaar 2016-2017 Samen met de gemeente Moerdijk heeft de bibliotheek een informatieve en interactieve bijeenkomst georganiseerd (5 september 2016) waarin verteld werd over de aanpak van laaggeletterdheid Wethouder Thomas Zwiers gaf het belang van de aandacht voor laaggeletterdheid aan in het bijzonder voor werknemers Daarnaast werd stilgestaan bij het aanbod aan taalactiviteiten in het schooljaar 2016-2017 en het taalnetwerk in de regio Bijzondere aandacht was er voor de rol van vrijwilligers in de taaltrajecten Zonder vrijwilligers is een groot aantal taalactiviteiten niet uit te voeren Taalnetwerk In het Taalnetwerk zijn lokale taalbieders en ndashprojecten vertegenwoordigd zoals Humanitas Vluchtelingenwerk de VoorleesExpress ROC Kellebeek WijZijn Traverse en de STA teams Het netwerk komt onder voorzitterschap van VANnU 2 tot 3 maal per jaar samen om kennis te delen en samen te werken In 2016 heeft dat geleid tot het opstellen van een Taalkaart van Roosendaal (welke aanbieders bieden welke trainingen aan tegen welke voorwaarden) De Taalkaart is inmiddels door de deelnemers in gebruik genomen Verder wordt er veel aandacht besteed aan het werven van taalvrijwilligers VANnU Humanitas Vluchtelingenwerk en WijZijn Traverse bundelden de krachten om via uitingen in de media taalvrijwilligers te werven Dat leidde tot een goed bezochte informatiemiddag op 9 december waar zorsquon 50 geiumlnteresseerden zich meldden

38

Activering WEB trajecten Taaloefengroepen In Rucphen en in Roosendaal organiseert de Bibliotheek VANnU wekelijks taaloefengroepen voor medewerkers van de WVS De werkleiding van de WVS geeft aan dat zij zien dat hun medewerkers echt veranderen sinds zij aan de taaloefengroep zijn begonnen De persoonlijke benadering en begeleiding van de taalvrijwilligers zorgt ervoor dat de cursisten meer zelfvertrouwen krijgen en verrast worden in hun eigen kunnen In totaal hebben in de vijf gemeenten 36 personen deelgenomen Klik amp Tik cursussen Voor alle mensen die moeite hebben om hun weg te vinden op internet biedt de Bibliotheek op de vijf kernvestigingen de cursus Klik amp Tik aan De cursisten worden begeleid door vrijwilligers In 2016 hebben 40 cursisten de cursus met succes afgerond en hiermee hun zelfredzaamheid vergroot Taal amp Arbeidsmarkt Walk amp Talk en Werkmap Walk amp Talk Vanaf oktober organiseert Bibliotheek VANnU maandelijks op elke derde maandag van de maand Walk amp Talk deacute koffiepauze voor werkzoekenden Het is een gratis netwerkbijeenkomst voor en door werkzoekenden In een ongedwongen sfeer maakt men in Bibliotheek VANnU kennis met elkaar krijgt men tips van een professional enof hoort men ervaringen van (ex-)werkzoekenden In 2016 waren de themarsquos Netwerken hoe doe je dat (oktober) Hoe maak je een goed basis CV (november) en Werken in Belgieuml (december) In 2016 hebben 62 belangstellenden deelgenomen aan de bijeenkomsten

Werkmap De dienstverlening van het UWV verloopt digitaal Laagopgeleide en oudere werkzoekenden hebben vaak moeite met het aanvragen van een DigiD en het omgaan met de digitale werkmap van het UWV In 2016 hebben 32 deelnemers een training gevolgd om hun vaardigheden op dit gebied te verbeteren

Monitoring In januari 2017 verscheen de landelijke Monitor Digitale Vaardigheden 2015-2016 uitgevoerd door Next Value in opdracht van de Koninklijke Bibliotheek In deze monitor waar VANnU aan meegewerkt heeft wordt gekeken naar de resultaten van de digitale trajecten en worden deelnemers bevraagd In de algemene conclusies en aanbevelingen worden de volgende zaken aangegeven en door VANnU opgepakt 1 Zoek samenwerking met doorverwijzers VANnU heeft dit geborgd op regionaal niveau door Taal voor het Leven West-Brabant en lokaal via het Taalnetwerk Werk met vrijwilligers VANnU werkt sinds 2014 met taalvrijwilligers zij worden getraind door ROC Kellebeek enof St Lezen en Schrijven 2 Voorkom een te vrijblijvende leeromgeving door actief samen te werken met bijvoorbeeld de WVS worden deelnemers gestimuleerd om actief deel te nemen 3 Probeer maatwerk te bieden en verwijs door naar vervolgtrajecten sinds 2016 worden in de Taalpunten intakes afgenomen door taaldocenten van ROC Kellebeek daarmee wordt de doorverwijzing nog meer maatwerk Ten slotte werd de deelnemers gevraagd naar hun tevredenheid over de trainingen 37 deelnemers hebben meegewerkt aan de monitor Door de samenwerking met ROC Kellebeek in 2016 verder vorm te geven is er meer aandacht gekomen voor deskundigheidsbevordering van de taalvrijwilliger en is de doorstroom van deelnemers toegenomen Daarmee wint de West-Brabantse aanpak aan duurzaamheid

39

28 Werkzaamheden Marktplaats Cultuureducatie 2016 Bibliotheek VANnU is verantwoordelijk voor de Marktplaats Cultuureducatie in de gemeenten Halderberge en Moerdijk De doelstelling van de Marktplaats is Een netwerk en samenwerking tussen aanbieders van cultuur en het onderwijs creeumlren zodat de jeugd meer in aanraking komt met kunst en cultuur en zich daardoor beter kan ontwikkelen De cooumlrdinator Marktplaats Cultuureducatie heeft in 2016 de volgende taken uitgevoerd

inventariseren van de vraag op het gebied van cultuureducatie van het onderwijs (PO en VO)

inventariseren van de vraag op het gebied van cultuureducatie voor en naschoolse opvang inventariseren van de mogelijkheden van de culturele aanbieders

culturele aanbieders meenemen in de lsquotaalrsquo van het onderwijs

het uitbreiden en verstevigen van het lokaal cultuur-educatief netwerk

samenwerken met de intermediairs van regiorsquos West Brabant

afstemmen van vraag en aanbod Het Kunstmenu wordt afgenomen door alle Halderbergse scholen en elf scholen uit de gemeente Moerdijk Het wordt aangeboden in samenwerking met CultuurCompaan (gemeente Roosendaal) en bestaat uit activiteiten van lokale (professionele aanbieders uit de gemeente) regionale (professionele aanbieders uit de provincie) en landelijke culturele instellingen De leerlingen maken op deze manier kennis met de drie domeinen van Cultuureducatie (in huis met de culturele omgeving en uit de grote wereld) Verder nemen de scholen deel aan diverse naschoolse activiteiten (verlengde schooldag) en vinden er diverse losse culturele projecten op de scholen plaats

De cooumlrdinator ondersteunt culturele instellingen kunstenaars en het onderwijs mbt actuele ontwikkelingen op het gebied van cultuureducatie Zij organiseert netwerkbijeenkomsten voor de interne cultuurcooumlrdinatoren (ICCrsquoers) biedt scholing aan en geeft de ICC cursus in West- Brabant Daarnaast worden er cursussen aangeboden voor culturele aanbieders zodat ook zij meegaan in de huidige ontwikkelingen op het gebied van cultuureducatie De cooumlrdinator cultuureducatie is tevens intermediair voor de scholen mbt de rijksregeling Cultuureducatie met Kwaliteit (2013 ndash 2016) een opdracht die middels de Cultuurloper wordt uitgevoerd Hierbij wordt nauw samengewerkt met de Provinciale instelling Kunstbalie Aan de regeling nemen 5 scholen uit de gemeente Halerberge en 7 scholen uit de gemeente Moerdijk deel VANnU werkt regionaal en dat vertaalt zich ook in de Marktplaats Cultuureducatie waar het onderhouden van contacten met andere marktplaatsen en buurgemeenten vanzelfsprekend is De cooumlrdinator neemt deel aan het zogenaamde Regionaal Overleg Marktplaatsen (ROM) en een Provinciaal Overleg Het doel is om gezamenlijke activiteiten voor de regio West- Brabant te organiseren Er wordt samengewerkt met de cooumlrdinator Brede Scholen en cooumlrdinator Sport van beide gemeenten Ook vindt er steeds meer samenwerking plaats met de schoolbesturen Stichting Openbaar Onderwijs West-Brabant is een bovenschools traject gestart op het gebied van cultuureducatie met oa de intermediairs van de gemeente Roosendaal en HalderbergeMoerdijk Tot slot neemt de cooumlrdinator zitting in de werkgroep Cultuurmaand (septemberoktober) van de gemeente Halderberge Zij richt zich vooral op de activiteiten voor het onderwijs

40

29 Personeel en Organisatie

Per 31-12-2016 heeft VANnU 3885 FTE in dienst In totaal gaat het om 74 medewerkers De groei in ftersquos (145) heeft met name te maken met de uitrol dBoS en toename van leesconsulenten waarover eerder in dit verslag is gesproken In de Frontoffice is het aantal uren door oa sluiting van servicepunten in de gemeente Zundert en aanpassingen van het servicepunt in Wouw afgenomen

De leeftijdsopbouw van de medewerkers Van alle medewerkers bij VANnU is 95 jonger dan 40 jaar Het percentage medewerkers tussen de 40 en 50 jaar is 135 54 van de medewerkers is tussen de 50 en 60 jaar en het percentage 60+ is 23 VANnU heeft tov de landelijke leeftijdsopbouw een hoger percentage 50 plussers Dat betekent dat er goed moet worden nagedacht over de instroom van jongere medewerkers om de uitstroom voor de komende jaren op te kunnen vangen Dat is een lastig vraagstuk omdat bij een reorganisatie de jongere medewerkers vaak degenen zijn die door middel van afspiegeling moeten vertrekken Het komend jaar zal dit onderwerp opnieuw op de agenda staan van directie en OR omdat het vraagt om een

visie over hoe het toekomstig personeelsbestand eruit moet komen zien en hoe de organisatie zich daarop kan voorbereiden

Personeelsverloop in- door- en uitstroom In totaal zijn er in 2016 acht medewerkers ingestroomd waarvan

projectmedewerker vernieuwing netwerk

1 cooumlrdinator Frontoffice

1 controller

1 medewerker communicatie

2 leesconsulenten 4-12

2 ondersteuners leesconsulenten

stagiaire19 Daarnaast zijn er zes medewerkers uit dienst getreden waarvan

1 ondersteuner leesconsulenten

3 opruimhulpen

2 informatiemedewerkers

19

De stagiaire is in augustus voor een aantal uur als medewerker communicatie aangesteld

0 10 20 30 40 50

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

totale FTE

totale FTE

0

10

20

30

40

50

60

15-30 30-40 40-50 50-60 60+

pe

rce

nta

ge

Leeftijdsopbouw in percentages

VANnU

st Bibliotheekwerk

landelijk

41

Jubilea In 2016 waren er twee jubilarissen Een medewerker was 40 jaar in dienst en een 25 jaar in dienst bij VANnU

Ziekteverzuim Het gemiddelde verzuimpercentage in 2016 bedroeg 32 De ziekte frequentie is 09 Het ziekteverzuim is ten opzichte van 2015 gedaald (587) Onderstaande grafiek toont het verzuimverloop in 2016 Duidelijk is dat het verzuimcijfer vooral wordt beiumlnvloed door een aantal langdurig zieken Het ziekteverzuim is in lijn met de landelijke trend 20 Ziekteverzuim 2016

20

CBS statline cultuur sport en recreatie geeft over de eerste drie kwartalen van 2016 een gemiddeld percentage aan van 32

Scholing VANnU vindt het belangrijk om haar medewerkers zo goed mogelijk voor te bereiden op het bibliotheekwerk van de toekomst In de strategische koers 2016-2018 staan de kernkwaliteiten collectioneren programmeren en netwerken centraal Om medewerkers de kans te geven deze competenties verder te ontwikkelen heeft VANnU in 2016 verschillende stappen gezet In het fusieproces is afgesproken dat er in de front office toegewerkt zou worden naar minder functies De functie van medewerker klantenservice is komen te vervallen en alle medewerkers die het betrof zijn opgeleid tot informatiemedewerker Een groep van 16 medewerkers heeft een opleidingstraject van 6 maanden doorlopen wat leidde tot een certificaat voor iedereen en een benoeming tot informatiemedewerker Alle front office medewerkers hebben in de zomer een training gevolgd over de digitale diensten van VANnU Hierbij kwam het gebruik van de e-books aan de orde en uitleg en gebruik van de verschillende bibliotheek apps digitale bibliotheek bronnen Daarnaast is er extra toelichting gegeven op het gebruik van Bicat het bibliotheekinformatiesysteem Na afloop van de training waren de medewerkers op de hoogte van het volledige aanbod en beter in staat om gebruikers te informeren en vragen te beantwoorden over het brede aanbod van digitale diensten

In 2016 is door alle medewerkers verder gewerkt in de themagroepen om de kerncompetenties concreet gestalte te geven Een doel in 2016 was ook om de medewerkers uit ZundertRucphen aan te laten sluiten bij deze manier van werken Opgemerkt moet worden dat hier in 2017 nog een aantal stappen in gezet moet worden De themagroepen biedt medewerkers de mogelijkheid om het netwerken het vormen van themacollecties en het bedenken van een bijpassend programma uit te proberen te oefenen en hiervan te leren In de praktijk blijkt dit meer of minder goed te slagen afhankelijk van het thema

0

20

40

60

80

100

120

140

160

180

verzuim kort0-7 dagen

verzuimmiddellang 8-

42 dagen

verzuim lang43-365 dagen

aantal ziektedagen

aantal medewerkers

42

Een aantal themagroepen heeft in 2016 tastbare resultaten weggezet Zo is er een pop-up bieb in winkelcentrum De Roselaar verschenen een pop-up in de basiliek in Oudenbosch zijn er verschillende voorleesactiviteiten geweest door het hele werkgebied zijn er contacten gelegd en presentaties geweest bij een aantal Alzheimer-cafeacutes en vonden andere activiteiten plaats zoals een Boekenproeverij in Zevenbergen Uiteraard werd er door de themagroepen ook aandacht besteed aan de landelijke leesbevorderingscampagnes zoals de (kinder)Boekenweek en Nederland Leest

Inzet vrijwilligers in de branche Stichting BibliotheekWerk is in 2015 door het Centraal Overleg Arbeidsvoorwaarden Openbare Bibliotheken gevraagd een inventarisatie uit te voeren van de inzet van vrijwilligers in de branche Van de 124 ondervraagde bibliotheken geeft 92 procent aan dat zij met vrijwilligers werken In bijna de helft van deze bibliotheken zijn op dit moment meer vrijwilligers werkzaam dan medewerkers met een arbeidsovereenkomst Wel worden zij vaak een beperkt aantal uren per week ingezet Wanneer een bibliotheek niet met vrijwilligers werkt is dit over het algemeen een principieumlle beslissing Over het algemeen voeren vrijwilligers in bibliotheken verschillende taken uit Een belangrijke taak is de bezorging van materialen aan huis Daarnaast worden vrijwilligers ook regelmatig ingezet als gastheer of gastvrouw en ondersteunen ze regelmatig bij de uitvoering van verschillende publieks- en promotieactiviteiten in de bibliotheek Ook zijn er werkzaamheden die minder frequent door vrijwilligers worden opgepakt Dit geldt bijvoorbeeld voor het adviseren over de ontwikkeling van de collectie het plaatsen van de collectie en het presenteren van collectieonderdelen als ondersteuning bij een project of activiteit Ruim driekwart van de bibliotheken met vrijwilligersbeleid heeft beleid vastgesteld over de scholing en begeleiding van vrijwilligers In de praktijk blijkt echter dat er minder vaak concrete initiatieven zijn om vrijwilligers de mogelijkheid te bieden zich verder te ontwikkelen

Als er een initiatief aanwezig is is dit doorgaans gericht op het aanbieden van scholing21 Inzet vrijwilligers VANnU Met het oog op de bezuinigingen en de veranderende rol van bibliotheken vraagt het vrijwilligersbeleid veel tijd en aandacht van directie managers en ondernemingsraad Sinds de fusie in 2015 met de bibliotheek ZundertRucphen heeft VANnU te maken met vrijwilligers in het uitleenproces In Rijsbergen en Rucphen was men gewend te werken met vrijwilligers in de rol van gastvrouw terwijl in het VANnU werkgebied van voacuteoacuter de fusie alleen gebruik werd gemaakt van expert-vrijwilligers (bv voor de speelotheek en voor cursussen zoals Klik en Tik) Met de realisatie van de nieuwe voorziening in Wouw is gekozen voor de inzet van vrijwilligers in de ondersteuning bij het uitlenen De vrijwilligers zorgen voor een opgeruimde ruimte voor een prettige ontvangst en ondersteunen in het gebruik van de zelfservice-apparatuur In 2016 is veel aandacht geweest voor de wijze waarop de vrijwilligers ingezet worden in de organisatie en de gesprekken over dit onderwerp zullen ook in 2017 voortgezet worden Uiteraard speelt de OR hierin een belangrijke en verbindende rol In 2016 werden ook de voorbereidingen getroffen voor een pilot in Rijsbergen die in januari 2017 van start gaat Het doel is om de inzet van vrijwilligers in het uitleenproces verder uit te werken de samenwerking tussen de vrijwilliger en de betaalde kracht helder vorm te geven en te beschrijven wat het vakmanschap voor het bibliotheekwerk lsquonieuwe stijlrsquo inhoudt Om kennis en kunde te delen en ervaringen uit te wisselen maakt de cooumlrdinator vrijwilligers deel uit van een (Brabantse) overlegstructuur met andere cooumlrdinatoren De inzet van vrijwilligers is een onderwerp dat in iedere bibliotheek speelt

21

httpswwwbibliotheekwerknlVrijwilligers_in_de_bibliotheekpdf

43

210 Ontwikkelingen in de openbare bibliotheek Samenwerking Bibliotheek VANnU werkt in alle gemeenten samen met partners op het gebied van zorg en welzijn (CJG) voorschoolse voorzieningen (kinderopvang en peuterspeelzalen) educatie (basis- en voortgezet onderwijs) laaggeletterdheid (bibliotheken West-Brabant ROC UWV en WVS) en cultuur (diverse instellingen zoals musea schouwburg en archief of organisaties zoals Stichting Cultuur Moerdijk) Bovenlokaal wordt er samengewerkt in de Brabantse Netwerkbibliotheek (BNB) Dit is een samenwerkingsverband tussen de 19 Brabantse basisbibliotheken en Cubiss Cubiss is een Provinciale Ondersteuningsinstelling (POI) en heeft een rechtstreekse subsidierelatie met de provincie Noord-Brabant Een essentieel doel van de BNB is het creeumlren van een goed toegankelijk netwerk Een plek waar ideeeumln floreren waar informatie en ervaringen worden uitgewisseld en waar kennis wordt gedeeld zodat de gebruikers en de partners van de Brabantse bibliotheken optimaal worden bediend Niet alleen nu maar ook in de toekomst De hoofddoelstelling van de BNB is het stimuleren van de Brabantse kennisinfrastructuur door vanuit de bibliotheekfunctie bij te dragen aan een goed ingerichte publieke informatievoorziening (httpwwwbnbibliotheeknl) Het samenwerkingsverband heeft een gezamenlijk beleidsplan vastgesteld en voert de provinciale projecten mede onder die vlag uit Branche De branchevereniging van en voor de openbare bibliotheken is de Vereniging van Openbare Bibliotheken (wwwdebibliothekennl) Tot slot is er nog de Stichting Certificering Openbare Bibliotheken Deze stichting ontwikkelt en bewaakt kwaliteitsnormen en toetst de kwaliteit van bibliotheekorganisaties aan deze normen door middel van audits (wwwbibliotheekcertificaatnl)

De overheden De overheid is op drie niveaus betrokken bij de basisbibliotheek op gemeentelijk provinciaal en landelijk niveau Gemeente De gemeente is de primaire opdrachtgever van de basisbibliotheek Zij verleent VANnU subsidie Binnen het gemeentelijk beleidskader dat gebaseerd is op eenduidig en samenhangend beleid worden concrete afspraken gemaakt met Bibliotheek VANnU over de te behalen resultaten en prestaties Tussen de gemeenten en Bibliotheek VANnU wordt een tweezijdig contract afgesloten dat nagekomen en geeumlvalueerd moet worden Bibliotheek VANnU ontvangt subsidie op basis van een uitvoeringsovereenkomst op basis van de Algemene Wet Bestuursrecht (AwB) Uitgangspunt is dat wordt gestuurd op inhoud en dat wederzijds afspraken worden gemaakt tussen de gemeente en Bibliotheek VANnU De basis van deze afspraken is

1 De beleidsdoelen die de gemeente nastreeft 2 De diensten en producten die Bibliotheek VANnU levert om aan

die beleidsdoelen te voldoen of een bijdrage te leveren 3 Duidelijke beoordelingscriteria op basis waarvan de prestaties en

(eventuele) resultaten worden beoordeeld en de subsidierelatie wordt afgerekend

Provincie In opdracht van de provincie Noord-Brabant werkt Cubiss samen met de Brabantse bibliotheken aan programmas voor bibliotheekvernieuwing Het werkplan van Cubiss bestaat de komende jaren uit vier projecten

1 Bieb Lab (voorheen Innovatie van de bibliotheekfuncties) 2 Innovatie van de educatieve functie 3 Versterken taalvaardigheid 4 Vergroten mediawijsheid

44

De eerste twee projecten zijn gerelateerd aan de wettelijke taak zoals die is vastgelegd in de Wsob Cubiss voert deze opdracht uit in zeer nauw overleg met de Brabantse bibliotheken De twee andere projecten zijn de uitwerking van een aanvullende provinciale opdracht aan Cubiss Naast bibliotheken zijn ook organisaties binnen het sociale domein en het onderwijs hierbij betrokken als partner Rijk De rijksoverheid is verantwoordelijk voor het functioneren van de openbare bibliotheken als stelsel met als aandachtspunten een vergroting van de doelmatigheid samenhang kwaliteit en pluriformiteit van het stelsel openbaar bibliotheekwerk De Wet stelsel openbare bibliotheekvoorzieningen (Wsob) kortweg de Bibliotheekwet is vanaf 1 januari 2015 van kracht De bibliotheekwet regelt de digitalisering van de openbare bibliotheek en zorgt voor structurele financiering daarvan door de Rijksoverheid In deze wet is vastgelegd dat iedere Nederlander toegang moet hebben tot een openbare bibliotheek zowel in fysieke als digitale vorm Ook zijn de vijf functies en voorwaarden vastgelegd waaraan een openbare bibliotheek moet voldoen (zie ook inleiding jaarverslag) De Koninklijke Bibliotheek (KB) heeft onder de Wsob een regierol gekregen binnen het netwerk van openbare bibliotheekvoorzieningen en de verantwoordelijkheid voor de landelijke digitale bibliotheek en Aangepast Lezen Het KB-beleidsplan 2015-2018 lsquoDe kracht van het netwerkrsquo formuleert de ambities van de KB in breed verband met twee strategische prioriteiten

1 Realiseren van de nationale digitale bibliotheek 2 Het versterken van de nationale en internationale samenwerking

Met de nationale digitale bibliotheek neemt de KB het voortouw in het uitbouwen van de rol en betekenis van de bibliotheek in het digitale domein De landelijke digitale infrastructuur zorgt voor de componenten waarmee alle openbare bibliotheekvoorzieningen deelnemen en gebruikmaken van de diensten van de digitale bibliotheek

Het versterken van de nationale samenwerking is gericht op het verbreden van de betekenis van de bibliotheek In samenspraak met de bibliotheken zelf de provinciale service organisaties de VOB en andere partners geeft de KB invulling aan de stelseltaken regie en advies faciliterende en cooumlrdinerende taken en de aansturing van grootschalige programmarsquos en projecten voor het hele bibliotheekstelsel Onttrekking Gemeentefonds voor aanschaf e-content Vanaf 2015 is het Rijk verantwoordelijk voor de financiering van de centrale aanschaf van e-content voor de openbare bibliotheken Daarvoor onttrekt het Rijk een bedrag aan het Gemeentefonds Dit bedrag stelt de minister van OCampW ter beschikking aan de KB voor de inkoop van e-content De KB koopt vervolgens in op voordracht van de openbare bibliotheken begrensd door het financieumlle kader van het ter beschikking gestelde bedrag Tot 1-1-2015 dragen bibliotheken een bedrag per inwoner af aan de VOB voor de inkoop van e-content het zogenaamde omslaggeld Voor 2014 was dat euro 035 per inwoner Het groeipad en de hoogte van de uitname worden formeel vastgesteld in een overleg tussen diverse ministeries en de VNG Gekozen is voor een scenario van relatieve groei Onttrekking gemeentefonds e-content en consequenties

jaar Bedrag per inwoner Totale uitname VANNU22

2014 035 euro 65456

2015 047 euro 87898

2016 055 euro 102859

2017 063 euro 117821

2018 073 euro 136522

De vijf gemeenten van VANnU gaan verschillend met de uitname om De gemeente Moerdijk houdt het bedrag in van de subsidie de gemeente Halderberge deels en de andere drie gemeenten niet

22

Aantal inwoners op basis van gegevens 2016 187017

45

Digitaal abonnement Per 1 januari 2016 heeft de Koninklijke Bibliotheek een lidmaatschapsvorm toegevoegd aan de bestaande lidmaatschapsvormen van de openbare bibliotheken namelijk de mogelijkheid om gebruik te maken van enkel de digitale voorziening Voor dit lidmaatschap is een tarief vastgesteld van 42 euro per jaar Het aanbod van deze lidmaatschapsvorm en ndashtarief is een stap in de ontwikkeling van het publieke aanbod die past binnen de verdere ontwikkeling van de toegang tot digitale werken in het algemeen De Koninklijke Bibliotheek blijft in gesprek met zowel de openbare bibliotheken als de aanbieders van digitale content om een optimaal aanbod voor de klant te realiseren dat in lijn is met de publieke waarden van de openbare bibliotheek Primair gaat het om het aanbod e-books waarvoor licenties zijn afgesloten met individuele uitgevers secundair gaat het om andere content types (audio databanken etc) Omdat het gebruik van e-books in Nederland nog in ontwikkeling is zowel in relatie tot openbare bibliotheken als in relatie tot het commercieumlle - en ook het illegale - aanbod is de introductie van een digitaal lidmaatschap van de openbare bibliotheek niet een eindpunt in de positionering van het publieke aanbod in dit domein De KB stelt daarom een gefaseerde ontwikkeling van de tariefstructuur voor die flexibel genoeg is om in te spelen op ontwikkelingen in het netwerk en in de markt De Nationale bibliotheekpas en gastlenen Naast het digitale abonnement loopt ook de ontwikkeling van de nationale bibliotheekpas Het project de Nationale Bibliotheekpas ontwikkelt eacuteeacuten pas die burgers toegang geeft tot alle landelijke en lokale (digitale) diensten Op deze manier krijgen zij makkelijker toegang tot de fysieke collectie van alle bibliotheken in heel Nederland Door de invoering van een nationale bibliotheekpas zijn er in de toekomst voor de klant geen verschillende loketten meer met verschillende voorwaarden en dienstverlening Een ander voordeel is de versterking van het merk en het imago van de bibliotheek bibliotheken treden meer naar buiten als eacuteeacuten

netwerk Tot slot zal er ook sprake zijn van efficiency eacuteeacuten stelsel van voorwaarden en keuzemogelijkheden is veel goedkoper en effectiever Bovendien ontstaat er vanuit de gezamenlijkheid de mogelijkheid om op landelijk niveau te kunnen innoveren In januari is onder het motto - Lezen kun je overal lenen nu ook- gastlenen (landelijk) van start gegaan Met gastlenen kunnen bibliotheekleden ook elders in Nederland lenen Daarvoor is een geldig bibliotheeklidmaatschap nodig met een abonnement dat toegang geeft tot gastlenen Gastlenen is een onderdeel van het VOB-project de nationale bibliotheekpas Gezamenlijke innovatieagenda Op 1 januari 2015 is de Wet stelsel openbare bibliotheekvoorzieningen (Wsob) in werking getreden De Wsob gaat uit van een bibliotheekstelsel waarin de drie overheden nadrukkelijk samen de netwerk- verantwoordelijkheid dragen De minister de provinciebesturen en de gemeentebesturen zijn gezamenlijk verantwoordelijk voor een netwerk van openbare bibliotheekvoorzieningen Dit netwerk van openbare bibliotheekvoorzieningen wordt gevormd door

bull de lokale bibliotheken bull de provinciale ondersteuningsinstellingen (POIrsquos) bull de Koninklijke Bibliotheek (KB) voor wat betreft haar taak tot het

in stand houden van de landelijke digitale bibliotheek De Wsob beschrijft de taken van de deelnemers in het netwerk Bij sommige taken raken de verantwoordelijkheden van de verschillende deelnemers elkaar Dat is bijvoorbeeld het geval bij de innovatietaak23 Omdat de verantwoordelijkheid van de gezamenlijke POIrsquos op het gebied van innovatie enerzijds en de cooumlrdinerende taak van de KB anderzijds sterke raakvlakken hebben is bij het bestuurlijk overleg van OCW IPO en

23

Artikel 16 van de Wsob omschrijft als verantwoordelijkheid voor de gezamenlijke POIrsquos2 lsquode ontwikkeling van innovaties ten behoeve van de lokale bibliotheken in overeenstemming met de Koninklijke Bibliotheek in verband met haar cooumlrdinerende taakrsquo

46

VNG samen met VOB SPN en KB de wens ontstaan te komen tot een Gezamenlijke innovatieagenda De Gezamenlijke innovatieagenda heeft als hoofddoel om de vernieuwingskracht van de bibliotheeksector te versterken om zo toegevoegde waarde te kunnen bieden aan burgers en samenleving in lijn met de vijf functies van de bibliotheek Om dat hoofddoel te kunnen realiseren wordt met deze Gezamenlijke innovatieagenda ingezet op

Het aanbrengen van focus door de innovatiekracht te bundelen op een overzichtelijk aantal prioriteiten die breed worden gedeeld door zowel de netwerkverantwoordelijke overheden als het gelaagde bibliotheeknetwerk

Het op gang brengen van een proces van permanente innovatie op deze prioriteiten

Het geven van helderheid over de concrete rolverdeling tussen partijen ndash passend binnen de kaders van de Wsob ndash zodat optimale samenwerking kan ontstaan bij dit proces van permanente innovatie

Met deze Gezamenlijke innovatieagenda als leidraad kunnen overheden vanuit hun verantwoordelijkheid voor het netwerk van openbare bibliotheekvoorzieningen samen met het bibliotheekveld daadkrachtig invulling geven aan het innovatieproces zowel fysiek als digitaal Digihulp via bibliotheken In februari 2016 startte met de ondertekening van een convenant de samenwerking tussen de Belastingdienst en de Koninklijke bibliotheek Doel is om mensen via de lokale openbare bibliotheek ondersteuning te bieden bij het digitaal zaken doen met de overheid Op termijn kunnen burgers bij de bibliotheek terecht voor inhoudelijke hulp over toeslagen en inkomstenbelasting De komende jaren zullen de meeste bibliotheken belastingspreekuren gaan organiseren Inmiddels is een aantal pilots gestart

211 Een blik vooruit

lsquoDe bieb is een aantrekkelijke ontmoetingsplaats geworden waar jongeren en volwassenen graag komen Ze kunnen boeken lenen maar ook een talencursus volgen met een 3D-printer aan de slag gaan of meedoen aan een debat De bibliotheek heeft zichzelf heruitgevondenrsquo Bovenstaande is een citaat uit een brief naar de Tweede Kamer van minister Jet Bussemaker van Cultuur De aanleiding was de verschijning van de eerste bibliotheekmonitor van de KB Het aantal volwassen leden daalde in 2015 maar het aantal jeugdleden nam toe tot 23 miljoen Zij leenden 38 miljoen boeken blijkt uit de monitor In totaal leenden de 156 bibliotheken 73 miljoen fysieke boeken en 4 miljoen e-books uit De vorige hoofdstukken uit dit jaarverslag geven een goed beeld van wat er allemaal in 2016 is gebeurd Bovenstaande tekst had mijn tekst kunnen zijn Ook bij VANnU stijgen de jeugdleden en daalt het aantal volwassen leden De inspanning om de jeugd te bereiken en lezen en leesplezier te bevorderen loont en daar profiteren kinderen hun leven lang van Op de laatste pagina van dit verslag staat een prachtig overzicht van het aanbod en de dienstverlening van VANnU Afhankelijk van de subsidie en de mogelijkheden om samen te werken en door de inzet van onze medewerkers is door VANnU voor de verschillende gemeenten de afgelopen jaren een aanbod gecreeumlerd Naast de specifieke wensen van de gemeenten is de koers van VANnU daarbij altijd leidend De bezuinigingen in de gemeenten Roosendaal en Zundert kosten veel tijd en energie maar bieden ook kansen voor nieuwe dienstverlening VANnU heeft ook de afgelopen jaren succesvolle of kansrijke programmarsquos of formules van de ene gemeente kunnen implementeren in de andere Op die manier profiteren alle gemeenten van het feit dat men afspraken maakt met dezelfde professionele organisatie

47

Alhoewel deze lokale verschillen kleur geven aan het bibliotheekaanbod is er na jaren van bezuinigingen wel een grens bereikt De gemiddelde bijdrage per inwoner is laag VANnU moet en wil op een goede kwalitatieve manier aan haar 5 kernfuncties invulling geven en voorbereid zijn op de toekomst Dat vraagt om ruimte voor innovatie en om een sterke en stabiele organisatie Daar zijn alle aangesloten gemeenten bij gebaad Het voornemen is om in 2017 met de gemeenten een convenant af te sluiten en daarin een aantal basisafspraken op te nemen over de regionale dienstverlening en de toekomst Een convenant wordt gezien als een manier om in gezamenlijkheid verantwoordelijkheid te nemen voor het bibliotheekwerk van de toekomst De vijf wethouders hebben op het verzoek positief gereageerd Naast deze opdracht is er nog een aantal belangrijke opdrachten voor de komende jaren geformuleerd 24 Een belangrijke die ik in dit hoofdstuk nog kort wil delen is de grote opgave op het gebied van HR Eerder in dit verslag is aangegeven dat de bibliotheek een transitie doormaakt verandert en verbreedt Vragen als Hoe zorgen we dat onze medewerkers voldoende zijn voorbereid en toegerust op de toekomst Hoe zorgen we ervoor dat we talenten binnen de organisatie behouden Hoe realiseren we een goede in- door- en uitstroom en Hoe zien we de rol van de vrijwilligers zijn voor de toekomst van VANnU uiterst relevant VANnU moet haar maatschappelijke meerwaarde tegen een achtergrond van teruglopende subsidies vergroten Dit vraagt om nieuwe focus en keuzes een beweging die momenteel in de hele bibliotheeksector gestalte krijgt Deze ontwikkelingen vragen om een nieuwe inrichting van de organisatie die niet alleen een structuurwijziging is maar die met name ook de kaders biedt voor de rolverdeling en de competenties

24

Zelfevaluatie VANNU voor de certificering

waarop in de organisatie met elkaar en buiten de organisatie met partners wordt samengewerkt Om dit te bereiken is eind 2016 besloten om in 2017 een kwalitatieve reorganisatie door te voeren Een andere opdracht waar VANnU voor staat is hoe VANnU haar ambities kan verwezenlijken en innoveren terwijl de financieumlle middelen (de subsidies daling betalende leden) al jaren afnemen Hoe kunnen extra inkomsten worden gegenereerd en waar liggen kansen

Waar we hard aan hebben gewerkt tov de vorige certificering is dat we meer en beter inzichtelijk maken dat we altijd keuzes maken en stappen zetten in het licht van de stip op de horizon die we hebben geformuleerd in ons meerjarenbeleidsplan We deden dat in het verleden ook maar dat was niet altijd zichtbaar We nemen nu de tijd voor planvorming we leggen meer vast we communiceren beter en zorgvuldiger intern en extern We zijn kritisch op onszelf in de evaluatie leren daarvan voor de toekomst en verbeteren daar waar kan Door het gezamenlijk voorbereiden van de aankomende certificering werden we ons nog meer bewust van waar we vandaan komen en naar op weg zijn Van de successen de uitdagingen en de knelpunten We hebben afstand kunnen nemen van de waan van alledag en de tijd genomen om van een afstand naar de organisatie te kijken Onze ambitie is altijd groot geweest en dat zal zo blijven We zijn ons bewust van het feit dat we zelf de regie moeten houden op de ontwikkeling van de bibliotheek naar de toekomst Dat betekent dat we bedreigingen die op ons afkomen voor zover als kan proberen te keren maar ons vooral willen blijven richten op de kansen En die zijn er genoeg en geven energie VANnU blijft investeren in vernieuwing Dat is voor RvT directeurbestuurder en managers de enige juiste koers Mevrouw FD Assink-Aben directeurbestuurder Bibliotheek VANnU

48

Page 10: Jaarverslag Bibliotheek VANnU 2016 · transparante verantwoording over de wijze waarop het toezicht in 2016 is uitgeoefend. Hier wordt achtereenvolgens verslag gedaan van de samenstelling

10

Risicobeheersing blijft hoog op de agenda van de Raad van Toezicht

De advies en klankbordrol kan prominenter op de agenda in de vergaderingen

De verslaglegging kan nog worden aangescherpt

De RAAD VAN TOEZICHT als toezichthouder werkgever en adviseur Belangrijke instrumenten om toezicht te kunnen houden zijn de begroting kwartaalrapportages managementletter de jaarstukken met bijbehorend accountantsverslag De financieumlle commissie heeft ter voorbereiding van financieumlle stukken enkele bijeenkomsten gehad Zo kan dieper worden ingegaan op details en neemt de kwaliteit van het toezicht toe De financieumlle commissie heeft met de accountant ook de managementletter en de accountantsverklaring besproken Vervolgens worden de stukken in de reguliere vergaderingen besproken De jaarstukken 2015 zijn in de vergadering van maart 2016 besproken in aanwezigheid van de accountant en vervolgens goedgekeurd De begroting 2017 werd goedgekeurd in november 2016 De directeurbestuurder maakt voor iedere reguliere vergadering een overzicht met de stand van zaken van de belangrijkste onderwerpen die spelen in de organisatie Zo blijft de Raad van Toezicht goed op de hoogte Bovendien biedt dit de gelegenheid om de adviesrol van de Raad van Toezicht uit te oefenen Als het nodig is wordt er door de individuele leden van de Raad van Toezicht gevraagd en ongevraagd advies gegeven De grote crisis van de afgelopen jaren heeft Nederland gelukkig achter de rug Het gaat economisch gezien weer beter Er komt meer financieumlle ruimte op verschillende beleidsterreinen bij diverse overheden en organisaties Dat is bij de bibliotheek nog niet zichtbaar De transitie naar een toekomstbestendige bibliotheekorganisatie met een gezonde bedrijfsvoering staat nog steeds onder druk De onzekerheid over subsidies het deels ontbreken van meerjarenafspraken de zeer beperkte

tijd om nieuw beleid en nieuwe producten te ontwikkelen en in de samenleving een plaats te geven dragen daar aan bij De voorgenomen reorganisatie is in 2016 niet doorgezet omdat gaandeweg nieuwe inzichten ontstonden over de contouren van een toekomstbestendige bibliotheek Vooruitlopend op een nieuwe organisatie zijn er op natuurlijke momenten al enkele veranderingen geweest Deze leiden al tot nieuwe inzichten en werkwijzen De Raad van Toezicht zal alert zijn op de noodzakelijke veranderingen We hebben er vertrouwen in dat we met de verbeteringen in onze eigen werkwijze de activiteiten van de directeurbestuurder eacuten de organisatie op het goede spoor zitten Samen met andere partners en inwoners kunnen we zo doorwerken aan een stevige en gezonde bibliotheek van de toekomst

11

12

B 2 Jaarverslag 2016 Stichting Bibliotheek VANnU

21 Inleiding In dit jaarverslag wordt naast een algemene informatieve paragraaf met kwantitatieve en kwalitatieve informatie teruggekeken op het jaar 2016 en worden de belangrijkste ontwikkelingen beschreven In de bijgevoegde jaarrekening 2016 zijn de financieumlle effecten van deze ontwikkelingen zichtbaar De kern van het bibliotheekwerk is lezen leren (educatie) en informeren Al jarenlang maakt bibliotheek VANnU zich hard om de burgers in haar gemeenten1 te informeren te betrekken in de samenleving en hen vrije toegang tot (digitale) informatie te geven Daarnaast is VANnU een belangrijke partner voor het onderwijs op het gebied van de doorgaande leeslijn cultuureducatie en het informatievaardig maken van leerlingen Door maatschappelijke ontwikkelingen en digitale innovaties verandert de manier waarop de functies van de bibliotheek worden uitgevoerd Daarnaast staat VANnU voor een voldongen feit minder subsidie Dit vraagt om een herbezinning waarbij niet de kernfuncties ter discussie staan maar de manier waarop deze worden ingevuld In 2015 is de strategische koers voor de komende jaren in alle lagen van de organisatie besproken en opnieuw beschreven en vastgelegd in een strategisch beleidsplan 2016-2018 Deze koers strategie en doelstellingen zijn richtinggevend geweest voor de activiteiten in 2016

22 Algemeen

1 VANnU is verantwoordelijk voor het bibliotheekaanbod in de gemeenten

Roosendaal Moerdijk Halderberge Zundert en Rucphen

en samenleving als fysiek Bibliotheek VANnU is als basisbibliotheek verantwoordelijk voor het bibliotheekaanbod in de gemeenten Roosendaal Moerdijk Halderberge Zundert en Rucphen Het werkgebied omvat 187017 inwoners In totaal 247 inwoners meer dan in 2015 Werkgebied

Gemeente Aantal inwoners per 1-1-20162 Roosendaal 76960 Moerdijk 36762 Halderberge 29531 Rucphen 22276 Zundert 21488 Totaal 187017 VANnU is verantwoordelijk voor de uitvoering van de kernfuncties van het openbaar bibliotheekwerk Deze zijn 1 Lezen en literatuur 2 Ontwikkeling en educatie 3 Kennis en informatie 4 Ontmoeting en debat 5 Kunst en cultuur Het onafhankelijke karakter de laagdrempeligheid en het grote bereik maken dat de gemeente met de bibliotheek een troef in handen heeft om haar beleidsdoelen te realiseren De subsidiering van de bibliotheek is een strategische investering van de gemeente de bibliotheek is een uitvoeringsinstrument van het gemeentelijk beleid Bepaalt de gemeente formeel WAT zij wil bereiken voor haar burgers Bibliotheek VANnU geeft aan HOE dat het beste kan gebeuren

2 Statlinecbsnl

13

De bieb is overal en altijd dichtbij Bibliotheek VANnU is volop in beweging En zo hoort het ook want de digitale ontwikkelingen en de veranderende vraag vanuit de maatschappij (samenleving) vragen om een nieuwe invulling van de bibliotheekfuncties Bezuinigingen dagen ons uit scherpe keuzes te maken De gemeenten in ons werkgebied leggen verschillende accenten maar gemeenschappelijk zijn de kansen voor de jeugd egraven het toerusten van inwoners om mee te doen in de maatschappij VANnU staat midden in de samenleving Op een laagdrempelige manier brengen we mensen informatie educatie en cultuur samen Natuurlijk door de collectie maar ook door het organiseren van activiteiten en door onze ruimte beschikbaar te stellen We zijn vindbaar op andere plekken zoals in scholen En onze rol in maatschappelijke netwerken benutten we om oplossingen te bieden voor lokale vraagstukken op het gebied van lezen leren en informeren De bibliotheek in de fysieke vestigingen en op school VANnU kiest ervoor de educatieve functie ten behoeve van het onderwijs te verstevigen De bibliotheek richt zich op het aanbieden van een doorlopende leeslijn en een programma mediawijsheid Ook de fysieke bibliotheek blijft een belangrijke rol spelen VANnU richt zich met creatieve oplossingen op het behoud van kwalitatief hoogwaardige (kern-)vestigingen in de 5 gemeenten Daarnaast zijn er in alle gemeenten zogenaamde servicepunten die toegang bieden tot laagdrempelige en betrouwbare informatie en een actuele en gevarieerde collectie Het afgelopen jaar heeft VANnU mede door de bezuinigingen in de gemeenten Roosendaal en Zundert alternatieve voorzieningen gerealiseerd 3 De inzet van vrijwilligers is hierbij van cruciaal belang Hier zal verderop in het verslag nog aandacht aan worden besteed

3 De gemeente Roosendaal heeft in 2015 een forse bezuiniging doorgevoerd Het

voorstel om deze bezuiniging op te vangen wordt in 4 jaar uitgerold (activiteitenplan gemeente Roosendaal 2015-2018) De gemeente Zundert heeft besloten om in 2016 2017 en 2018 op het bibliotheekwerk te bezuinigen

De fysieke bibliotheekvoorzieningen (kern)vestigingen servicepunten en uitleenpunten Op dit moment heeft VANnU vier kernvestigingen in Roosendaal Zevenbergen Rucphen en Rijsbergen In Oudenbosch is de kernvestiging per 1 oktober 2013 gehalveerd en gezien de eisen die gesteld worden aan een kernvestiging voldoet deze niet meer aan de criteria4 In onderstaand overzicht wordt Oudenbosch dan ook getypeerd als vestiging Inwoners uit de omliggende dorpen worden aangemoedigd gebruik te maken van deze vijf (kern-)vestigingen omdat hier het meest complete aanbod van producten en diensten te vinden is Servicepunten zorgen voor behoud van de leefbaarheid in de wijken en kleine kernen Bovendien biedt een servicepunt de klant in de meeste gevallen ruimere openingstijden Het afgelopen jaar maar ook de komende jaren staat het openhouden van de huidige servicepunten in een aantal gemeenten onder andere vanwege de bezuinigingen onder druk In de strategische koers wordt beschreven dat veranderingen in de maatschappij vragen om een nieuwe invulling van de bibliotheekfuncties Het gaat in de bibliotheek niet alleen meer om uitlenen en VANnU kiest voor andere strategische themarsquos zoals focus op jeugd en een leven lang leren Minder middelen dwingen VANnU tot het maken van scherpe keuzes De slogan de bibliotheek is overal en altijd dichtbij impliceert niet dat we overal vestigingen open houden maar dat we door middel van onze activiteiten overal zichtbaar zijn Voor de klassieke uitleenfunctie zijn we op zoek naar alternatieve dienstverlening In 2016 is door VANnU in de gemeente Zundert vanwege de verlaging van de subsidie gekozen voor het stoppen met de dienstverlening in de bestaande servicepunten in Achtmaal en Wernhout en op de drie basisscholen Er zijn afhaalpunten en boekspots voor in de plaats gekomen die door vrijwilligers worden bemand In de gemeente Roosendaal is het servicepunt in Wouw verhuisd en aangepast

4 Beleidsnotitie uitgangspunten bibliotheekvoorzieningen Bibliotheek VANnU

14

De Bibliotheek op Schoolschoolservicepunten Van oudsher zijn er in de verschillende gemeenten kleine bibliotheekvoorzieningen gecreeumlerd op de basisscholen Op de scholen staat een kleine collectie en in een aantal situaties is er voor een paar uur per week een medewerker van de bibliotheek aanwezig om de kinderen te helpen zoeken naar het juiste boek en te ondersteunen bij projecten De visie op wat de bibliotheek op de scholen zou kunnen en moeten bijdragen is echter de laatste jaren enorm veranderd De aandacht is verschoven van het uitlenen van boeken naar het stimuleren van leesplezier leesbevordering en aandacht voor mediawijsheid De bibliotheek kan de school helpen om de resultaten voor taal te verbeteren door in samenwerking met de school kinderen te stimuleren om veel te lezen op school en thuis Kinderen die meer lezen behalen betere resultaten op school Het concept lsquode Bibliotheek op Schoolrsquo (dBoS) is een aanpak rondom onder andere een volwaardige schoolbibliotheek die geborgd is in het beleid van zowel de bibliotheek als de basisschool5 Daarover verderop in het verslag meer Alle gemeenten in het werkgebied van VANnU willen de komende jaren nog meer aandacht vestigen op de jeugd In de gemeente Moerdijk is het schoolbibliotheekwerk van oudsher al onderdeel van het bibliotheekaanbod VANnU is vanaf 2015 in de gemeente Roosendaal bezig met de uitrol van de dBoS De bedoeling is dat eind 2017 op alle scholen in deze gemeente (wijken en kernen) dBoS is uitgerold De gemeente Rucphen heeft in 2016 aangegeven nog meer te willen investeren in de jeugd In het laatste kwartaal van 2016 zijn de gesprekken met de scholen opgestart met de bedoeling in 2017 op alle basisscholen met dBoS te starten In de gemeente Halderberge liggen kansen in de twee Brede Scholen die in 2017 worden gerealiseerd De gemeente Zundert denkt nog na over een investering in dBoS

5 httpdebibliotheekopschoolnl

Bibliotheekvoorzieningen en de bibliotheek op School in de gemeenten Roosendaal Moerdijk Halderberge Rucphen en Zundert per 1-1-2017

gemeente Roosendaal Moerdijk Halderberge Zundert Rucphen

voorziening

kernvestiging Roosendaal Zevenbergen - Rijsbergen Rucphen

vestiging - Oudenbosch -

servicepunt

Kortendijk Fijnaart Oud-Gastel Wernhout Zegge

Klundert Hoeven Achtmaal Schijf

Wouw Standdaarbuiten Zundert

Tolberg Willemstad (allen tot

(tot 1-7) 1-5)

uitleenpunt Nispen

Willemstad -

Zundert

afhaalpunt (vanaf 1-7)

verzorgingshuis Zundert

Rucphen Rijsbergen

schoolservice-puntdBoS

15 22 - - 4

Toezicht Stichting Bibliotheek VANnU heeft een besturingsmodel van een Raad van Toezicht en een statutair directeurbestuurder De Raad van Toezicht bestaat uit 6 leden Het managementteam wordt gevormd door de directeurbestuurder en de managers Frontoffice en Backoffice Ondernemingsraad Bibliotheek VANnU heeft een Ondernemingsraad die bestaat uit 5 leden

15

Bibliotheekvoorzieningen landelijk6

In Nederland bestaat een wijdverspreid netwerk van openbare bibliotheekvoorzieningen Die voorzieningen kunnen vele verschijningsvormen hebben Vestigingen die minimaal 15 uur open zijn servicepunten die tussen 4 en 15 uur open zijn en miniservicepunten met 4 of minder openingsuren bijvoorbeeld uitleenpunten in verzorgingshuizen in banken in supermarkten In al die verschillende vormen loopt de dienstverlening uiteen Een goed geoutilleerde vestiging met 15 openingsuren of meer biedt het volgende dienstverleningsniveau digitale toegang tot de gehele collectie en activiteitenaanbod vraagbemiddeling cultureleliteraire activiteiten aanbod voor scholieren en instellingen studiemogelijkheden Met name in dit soort vestigingen is er sprake van een sterke afname van ruim 300 over de laatste 5 jaar dit is 30 Ze worden veelal vervangen door simpele afhaalpunten vaak door vrijwilligers gerund door onbemande uitleenpunten of schoolbibliotheken (DBoS) Vaak bevinden deze punten zich in een woonzorgcentrum wijkcentrum of school en doen zij alleen dienst als uitleenpunt met een beperkte collectie Studiemogelijkheden activiteiten of vraagbemiddeling ontbreken Ook is er een sterke daling

6 Koninklijke Bibliotheek Bibliotheekstatistiek 2015

waarneembaar van het aantal bibliobushaltes met ruim de helft Juist in de veranderende verschijningsvormen van bibliotheken doen zich bezuinigingen heftig voelen Het fijnmazige netwerk staat onder druk met name in gebieden buiten de grote steden Dit sluit aan bij de ontwikkelingen die VANnU doormaakt

Daar staat tegenover dat bibliotheken steeds meer programmatisch samenwerken met andere lokale (culturele) instellingen al dan niet in een multifunctioneel gebouw zoals een erfgoedinstelling archief kunstuitleen volksuniversiteit of kunstencentrum Hierdoor zijn ze nog beter in staat de vijf wettelijke functies uit te voeren Veel instellingen delen dezelfde doelstelling en richten zich ook op ontwikkeling en educatie van lokale burgers Samenwerking leidt tot versterking

Bibliotheekorganisaties (Bron Gds) per 1 januari

2012 2013 2014 2015 2016

Bibliotheekorganisaties 163 162 160 157 154

Provinciale Service Organisaties 11 10 9 9 9

Vestigingen en hoofdvestigingen minimaal 15 uur open per week

1073 843 810 802 770

Servicepunten 4 tot 15 uur open per week

220 225 209 232

Miniservicepunten minder dan 4 uur open per week

106 87 59 56

Afhaalpunten 14 31 56

Zelfbedieningsbibliotheken zonder bemanning

6 4 4 11

Bibliobussen 26 20 16 10

Bibliobushaltes 499 262 212 141

16

23 VANnU in cijfers

Hieronder vindt u een overzicht van het aantal leden (jeugdleden volwassen leden en overige categorieeumln) en uitleningen van 2010-2016 in alle gemeenten Er is bewust gekozen voor een terugblik in de tijd omdat daarmee duidelijker trends waarneembaar zijn enof er betere conclusies getrokken kunnen worden waar VANnU op in kan spelen Bovendien kan met behulp van deze cijfers ook een landelijke vergelijking worden gemaakt Alhoewel cijfers een beeldtrend weergeven wordt de afgelopen jaren in de verantwoording aan de gemeenten steeds meer de nadruk gelegd op maatschappelijke opbrengsten de zogenaamde outcome in plaats van output Daarbij gaat het niet om de vraag hoeveel boeken er worden uitgeleend en hoeveel leden er zijn maar wat het lezen van die boeken bijdraagt aan het maatschappelijk welzijn Met andere woorden boeken zijn een middel om een doel te bereiken Aantal leden 2010-2016

Gemeente 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 Roosendaal 14764 17802 17546 17703 17201 17488 18631 Moerdijk 7517 8502 8249 8390 8495 8937 8965 Halderberge 5417 6468 6221 5907 5525 5495 5440 Rucphen 3166 3245 3053 2826 2662 2853 3025 Zundert 4720 4437 3911 3099 2990 3083 3134 VANnU totaal 35584 40454 38980 37925 36873 37856 39195

In 2016 is er alleen in de gemeente Halderberge sprake van een klein verlies van leden (55) Het totaal aantal leden in de andere gemeenten stijgt Roosendaal +1143 Moerdijk +28 Rucphen +172 en Zundert +51 Geconcludeerd kan worden dat er sprake is van een stijging tov 2015 (+1339 oftewel 35 ) De stijging van het totaal aantal leden komt geheel voor rekening van de jeugdleden Hier wordt verderop in dit verslag ingegaan

Het aantal burgers dat in 2016 lid is van de bibliotheek is in Roosendaal 242 (in 2015 227) in Moerdijk 244 (in 2015 243) in Halderberge 184 (in 2015 186) In Rucphen 136 (in 2015 129) en in Zundert 146 (in 2015 144) Gemiddeld is 21 (in 2015 203) van de burgers in het werkgebied van VANnU lid van de bibliotheek In Nederland was in 2015 gemiddeld 223 van de Nederlanders lid van de bibliotheek7 Het gemiddelde percentage leden van VANnU is gestegen tov 2015

7 Statlinecbsnl

0

5000

10000

15000

20000

25000

30000

35000

40000

45000

2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016

Aantal leden 2010-2016

Roosendaal

Moerdijk

Halderberge

Rucphen

Zundert

VANnU totaal

17

Volwassen leden en jeugdleden 2010-2016 In onderstaand overzicht lijkt de dalende lijn van het aantal volwassen (betalende) leden gekeerd Dat is echter niet terecht In dit jaarverslag is de categorie ldquooverigrdquo waaronder de instellingenpassen en relatiepassen vallen meegeteld Het gaat in totaal om 832 passen In 2015 waren dit 1075 passen en er is toen voor gekozen deze niet mee te tellen Vanaf dit jaar worden de aantallen opgeteld bij de volwassen leden omdat dit recht doet aan het aantal ledenabonnementen Als we de categorie overig niet meerekenen dan is het aantal betalende leden in 2016 7550 In 2015 was er sprake van 8102 betalende volwassen leden Er is dus sprake van een daling van 68 Aantal volwassen leden 2010-2016

Gemeente 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 Roosendaal 6718 6118 4876 4342 3958 3718 3915

Moerdijk 2978 2542 2195 1863 1694 1589 1663

Halderberge 2359 2216 1792 1478 1255 1148 1088

Rucphen 1009 1073 928 843 773 654 736

Zundert 1968 1850 1491 1283 1104 993 980

VANnU totaal 15032 13799 11282 9809 8784 8102 83828

Landelijk is dezelfde dalende trend voor de volwassen leden zichtbaar Waren er in 2014 in Nederland 1527000 volwassen leden in 2015 zijn dit 1478000 leden Een daling van 49000 leden oftewel 32 Het verloop van de volwassen leden is minder groot dan bij VANnU

De daling van het aantal volwassen leden heeft ook impact op de inkomsten van gebruikers In de strategische koers voor de komende jaren is aandacht voor het verhogen van de inkomsten uit andere middelen

8 Aantallen zijn toegenomen door toevoeging categorie overig

Vanaf 2013 is besloten om de leden die kort daarvoor hadden opgezegd of die hun abonnement wilden beeumlindigen niet alleen te vragen naar de reden van opzegging maar vooral naar hoe VANnU dit had kunnen voorkomen Veel oud-leden geven als reden aan dat het aanbod van de vestiging is verminderd dat men is overgestapt op e-books en tot slot dat men geen tijd meer heeft om te lezen Een belangrijke reden om het abonnement te beeumlindigen is de omvorming van vestigingen naar servicepunten Er is een relatie tussen het aantal vierkante meters (en daarmee de omvang van de collectie) en de tevredenheid om lid te blijven van de bibliotheek Klanten willen graag snuffelen en langer in de bibliotheek verblijven Alhoewel servicepunten een goed alternatief zijn voor een vestiging (ruime openingstijden gemak service) ziet niet elke klant dit in eerste instantie als een vooruitgang De overstap van leden naar het lezen van e-books was tot voor kort reden om de bibliotheek te verlaten

0

2000

4000

6000

8000

10000

12000

14000

16000

2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016

Aantal volwassen leden 2010-2016

Roosendaal

Moerdijk

Halderberge

Rucphen

Zundert

VANnU totaal

18

De afgelopen jaren is het aanbod van e-books na een voorzichtige start (mede veroorzaakt door de moeizame onderhandelingen met uitgevers) uitgegroeid tot een aanbod van duizenden titels Leden kunnen vanaf 1-1-2017 ook alleen een digitaal abonnement afsluiten Landelijk is daar via marketingacties de nodige aandacht aan geschonken VANnU brengt deze ontwikkelingen ook lokaal via de website en nieuwsbrieven steeds opnieuw onder de aandacht van de burgers Tot slot het gebrek aan tijd Achter deze reden blijken vaak andere redenen schuil te gaan Door als bibliotheek persoonlijk in gesprek te gaan met de klant kan verheldering worden gevraagd Soms betreft het een aanname over de toekomst van een servicepunt soms is men verkeerd geiumlnformeerd over het aanbod of men heeft een klacht die niet uitgesproken is Abonnementen Het grootste deel (54) van de volwassenen kiest voor het Lekker lezen abonnement (in 2015 60) Het abonnement Voordelig ontdekken wordt door 17 van de leden gekozen (in 2015 19) en 19 van de volwassen leden kiest voor het Eindeloos genieten abonnement (in 2015 21) en daarmee voor de voordelen van gratis reserveren en een dubbele leentermijn van 6 weken Abonnementsvorm Voordelig

ontdekken Lekker lezen

Eindeloos genieten

Overig Totaal

Totaal 1411 4523 1598 850 8382

instellingsabonnementen relatiepassen en overig

Positief is de forse stijging van de jeugdleden 0-18 jaar met 2134 leden oftewel 74 Een mooi resultaat en in lijn met de koers van VANnU Er is het afgelopen jaar veel geiumlnvesteerd in zowel Boekstart als het concept de Bibliotheek op School De gemeenten Roosendaal en Moerdijk hebben vanuit het speerpunt Jeugd bewust gekozen voor een andere inzet van middelen

De gemeente Rucphen heeft ook aangegeven meer te willen investeren in de jeugd Dat werpt zijn vruchten af Een vergelijking in stijging tussen 2015 en 2016 laat het volgende zien in Roosendaal +1414 (106) in Moerdijk + 238 (34) in Halderberge + 63 (15) in Rucphen + 232 (11) en in Zundert + 187 (94) Aantal jeugdleden 2010-2016

Gemeente 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 Roosendaal 7944 11371 11876 12185 12409 13302 14716 Moerdijk 4476 5771 5922 6210 6375 7064 7302 Halderberge 3047 4199 4344 4230 4106 4289 4352 Rucphen 2083 2106 2045 1904 1812 2057 2289 Zundert 2642 2481 2316 1895 1781 1967 2154 VANnU totaal 20192 25928 26503 26424 22890 28679 30813

0

5000

10000

15000

20000

25000

30000

35000

2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016

Aantal jeugdleden 2010-2016

Roosendaal

Moerdijk

Halderberge

Rucphen

Zundert

VANnU totaal

19

Stabilisatie ledenaantallen meer jeugdleden en minder volwassen leden9 De 156 Nederlandse openbare bibliotheekinstellingen telden in 2015 zorsquon 38 miljoen leden Dat is evenveel als het jaar daarvoor Daarmee lijkt de daling van het totaal aantal leden sinds 2011 tot stilstand gekomen Wel blijft de samenstelling van het ledenbestand in verandering terwijl het aantal personen onder de 18 jaar in de bevolking daalde en het aantal volwassenen groeide werden steeds meer jongeren en steeds minder volwassenen lid van de bibliotheek Het aantal volwassen leden daalde ten opzichte van 2014 met 3 procent naar ongeveer 15 miljoen leden en het aantal jeugdleden tot 18 jaar groeide met 2 procent naar 23 miljoen De jeugdleden maken nu 61 procent van het totale ledenbestand van de bibliotheek uit

Bron CBS KB

Als een van de mogelijke redenen waarom het aantal jeugdleden van de bibliotheek blijft groeien stellen de auteurs dat dit samenhangt met het succes van het in 2008 gestarte leesbevorderingsprogramma Kunst van

9 Koninklijke Bibliotheek Bibliotheekstatistiek 2015

Lezen (Boekstart en de Bibliotheek op school) dat nu een belangrijk onderdeel vormt van het actieprogramma Tel mee met Taal Het bereik van de jeugd in de gemeenten Rucphen en Zundert heeft nu en de komende jaren extra aandacht van het management

Bij VANnU is de gemiddelde verhouding volwassen leden en jeugdleden 21 volwassenen en 79 jeugdleden (afgerond) De daling van de volwassen leden heeft geen impact op het totaal aantal leden maar is wel een signaal VANnU zet actief in op het verhogen van het aantal jeugdleden Dat past helemaal bij de strategische koers en is zichtbaar in het resultaat

Uitleningen

De daling van het aantal uitleningen heeft zich door de jaren heen doorgezet in alle gemeenten (voor 2016 48314 materialen oftewel 55 minder uitleningen) Anders dan voorgaande jaren is in dit aantal het aantal uitleningen van boeken die in de scholen worden uitgeleend niet meegenomen Deze boeken blijven op de scholen staan en zijn niet voor algemeen gebruik Over deze uitleningen hoeft geen leenrecht te worden betaald In totaal is binnen de scholen 86513 keer een boek uitgeleend aantal uitleningen (incl verlengingen))

Roosendaal Moerdijk Halderberge Rucphen Zundert Totaal Verloop

2010 519329 252665 212872 131959 223899 1340724

2011 494491 241354 209293 132458 196959 1274555 -490

2012 467771 224086 192139 113376 159082 1156454 -930

2013 456900 208696 153475 113157 137790 1070018 -750

2014 411480 201034 141451 103869 129474 987308 -770

2015 386641 163560 132197 97043 106078 885519 -1030

2016 361682 159583 124366 90250 101324 837205 -550

20

De terugloop van het aantal uitleningen heeft een aantal oorzaken De belangrijkste verklaring heeft te maken met de afname van het aantal volwassen leden Een andere verklaring voor de daling van uitleencijfers heeft te maken met de abonnementskeuze VANnU kent drie abonnementen Voordelig ontdekken (euro 2750 Lekker lezen (euro 3750) en Eindeloos genieten (euro 5750) Het laatste abonnement biedt een dubbele uitleentermijn van 6 weken waardoor de klant minder vaak de bibliotheek hoeft te bezoeken en dus minder vaak leent Een andere verklaring voor de terugloop van het aantal uitleningen is dat er minder informatieve boeken worden geleend Op dit gebied kunnen bibliotheekleden naast boeken ook gebruik maken van andere mogelijkheden om informatie te verzamelen zoals internet en de verschillende databanken die de bibliotheek beschikbaar stelt Ook de toename van het lenen van e-books speelt een rol Tot slot zien we door het omvormen van vestigingen naar servicepunten ook een terugloop van het aantal uitleningen In een servicepunt is de collectie minder uitgebreid en wordt van de klant gevraagd om meer (digitaal) te reserveren

Toename uitleningen jeugd Het aantal uitleningen voor de jeugd op de scholen is gestegen van 14940 in 2015 naar 86513 in 2016 Dat is in lijn met de uitrol dBoS in de verschillende gemeenten Op de scholen staat een collectie waar de jeugd uit kan kiezen Leerkrachten en de leesconsulent van de bibliotheek stimuleren het lezen van boeken op de scholen Dat neemt niet weg dat de jeugd ook de weg naar de bibliotheek nog steeds weet te vinden De uitleningen die via de bibliotheek plaats vinden staan in de tabel Aantal uitleningen Aantal uitleningen papieren boeken daalde niet verder10 In 2015 zijn er landelijk ruim 734 miljoen fysieke boeken uitgeleend 1 procent meer dan in het jaar daarvoor Het aantal uitleningen van jeugdboeken groeide met 6 procent ten opzichte van het jaar ervoor naar 377 miljoen Het aantal uitgeleende boeken voor volwassenen nam met 3 procent af tot 357 miljoen Daarmee werden in 2015 voor het eerst meer jeugdboeken dan boeken voor volwassenen uitgeleend Uitleningen van fysieke boeken 2005-2015

Bron CBS KB

10

Koninklijke Bibliotheek Bibliotheekstatistiek 2015

0

200000

400000

600000

800000

1000000

1200000

1400000

1600000

2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016

Aantal uitleningen incl verlengingen

2010-2016

Roosendaal

Moerdijk

Halderberge

Rucphen

Zundert

Totaal

21

Voor zowel jeugdboeken als boeken voor volwassenen geldt dat verhoudingsgewijs steeds meer fictie en verhalen en minder non-fictie en ontwikkelingsboeken worden uitgeleend Fictie en verhalen waren in 2015 goed voor 82 procent van alle uitleningen van papieren boeken Uitleningen audiovisuele middelen loopt verder terug In 2015 verhuurden de openbare bibliotheken tezamen 53 miljoen audiovisuele materialen zoals cdrsquos en dvdrsquos Dat is 10 procent minder dan het jaar daarvoor Terwijl het aantal uitleningen van cdrsquos zelfs al voor 2005 daalde geldt dat voor dvdrsquos pas sinds 2013 Zeer waarschijnlijk hangt de afname van dvd-uitleningen samen met de opkomst van video on demand-diensten zoals aangeboden door de grote tv- en internetproviders en bedrijven als Netflix Het totaal aantal landelijke uitleningen (boeken cdacutes dvdacutes audiovisueel en andere materialen) is in 2015 tov 2014 gestegen van 784 miljoen naar 788 miljoen11 Dat is bijna de helft van de materialen dan in 1999 toen er ruim 144 miljoen boeken over de balie gingen Uitleningen zijn geen doel op zich maar een middel om een doel te bereiken Lezen helpt om te ontwikkelen de horizon te verbreden andere werelden te openen Boeken helpen kinderen leeservaring op te doen zodat ze beter gaan lezen en beter kunnen leren Leesbevordering en stimulering van de ontwikkeling zijn de kerntaken van de bibliotheek Voor deze kerntaken zijn 788 miljoen uitleningen relevant want ze dragen bij aan een maatschappij die leert en zich ontwikkelt Voor de jeugdleden geldt dat in samenwerking met het onderwijs kinderen worden gestimuleerd om veel te lezen De vraag is wat het effect is op het aantal uitleningen voor de jeugd Dit zullen we de komende jaren blijven volgen (meer informatie over dit onderwerp staat bij Bibliotheek op school verderop in het verslag)

11

CBS statline

De digitale bibliotheek e-books de vakantiebieb cursussen en meer De reguliere collectie van bibliotheken bestaat uit papieren boeken en andere media Deze worden door de lokale bibliotheken zelf gekocht Daardoor verschillen de collecties van de bibliotheken onderling in grootte (aantal titels) en in titelaanbod Leners kunnen ook boeken uit andere bibliotheken aanvragen Het desbetreffende boek wordt dan opgestuurd naar de bibliotheek van de aanvrager Voor e-books ligt dit anders Doordat de collectievorming van e-books landelijk wordt aangepakt kunnen alle individuele bibliotheken ook de kleinere eenzelfde e-bookcollectie aanbieden Alhoewel bibliotheekleden al sinds 1 januari 2014 e-books kunnen lezen via de bibliotheek is het uitlenen van e-books vanaf 2015 pas echt op de kaart gezet De auteursrechtelijke uitgangspositie van bibliotheken in het digitale domein is fundamenteel anders dan die bij gedrukte boeken Bibliotheken zijn afhankelijk van de rechthebbenden (auteurs en uitgevers) Samen met aanbieders en afnemers onderzoekt de Koninklijke Bibliotheek (KB) die sinds 1-1-2015 verantwoordelijk is voor het e-bookplatform hoe en tegen welke vergoeding e-books het beste kunnen worden aangeboden Uitgangspunt is dat rechthebbenden er niet slechter van worden (geen gemiste verkoop) en dat verkopen worden gestimuleerd Zo wordt gezamenlijk het legaal lezen van e-books bevorderd Het afgelopen jaar heeft de KB voor het eerst cijfers over e-books verzameld in het kader van de gegevenslevering Wsob Hieronder wordt kort ingegaan op de ontwikkeling van het aantal gebruikersaccounts (e-bookaccounts) het bezit van de e-bookcollectie en het aantal uitleningen over 2015 (2016 is op dit moment nog niet beschikbaar) In 2015 werden bijna 86 duizend nieuwe e-bookaccounts aangemaakt via de portal bibliotheeknl Daarmee kwam het totaal aantal bibliotheek leden met een e-bookaccount eind 2015 op bijna 240 duizend uit

22

Hiervan kunnen ruim 234 duizend accounts via de lenersgegevens worden toegewezen aan een specifieke bibliotheek Onderstaande figuur toont het aandeel leden van de bibliotheek dat een e-bookaccount heeft voor Nederland als geheel en uitgesplitst naar provincie In 2015 had ruim 6 procent van de bibliotheekleden een e-bookaccount12 De provincie Brabant zit rond de 6 in de middenmoot Aandeel bibliotheekleden met een e-bookaccount 2015

Omvang e-Bookcollectie 115 duizend boeken Eind 2015 had de Bibliotheek ruim 115 duizend e-books in de collectie Bijna 10 duizend hiervan zijn boeken voor volwassenen en nog geen duizend hiervan zijn jeugdtitels Het resterende deel betreft de boeken van onder meer de Vakantiebieb de eBooks eregalerij en de eBookselectie-app (rechtenvrije e-books)

12

Koninklijke Bibliotheek Bibliotheekstatistiek 2015

Ruim 17 miljoen e-bookuitleningen in 2015 door bibliotheekleden13 Op ruim 55 procent van de accounts (in totaal 130 duizend) werd in 2015 tenminste eacuteeacuten boek geleend Dit percentage is ongeveer gelijk per provincie Van alle e-bookaccounts behoort 85 procent toe aan volwassenen De e-books voor volwassenen werden in totaal ruim 15 miljoen keer uitgeleend De jeugdtitels ruim 144 duizend keer Dit betreffen uitleningen aan personen die lid zijn van een openbare bibliotheek en een e-bookaccount hebben Het totale aantal e-bookuitleningen is daarmee verdubbeld ten opzichte van 2014 toen het aantal e-bookuitleningen uitkwam op ruim 800 duizend Gemiddeld werden er bijna 7 e-books per e-bookaccount uitgeleend in 2015 In 2015 is er gedurende de zomermaanden in de landelijke digitale bibliotheek een flink aantal e-books tijdelijk en kosteloos ter beschikking gesteld via de Vakantiebieb-app De boeken van de Vakantiebieb werden het meest gretig gedownload ruim 22 miljoen keer vaak door personen die geen lid waren van een openbare bibliotheek Voor de Vakantiebieb-app geldt net als voor het andere e-bookverkeer dat de populariteit flink groeide op 31 mei 2015 vlak voacuteoacuter de Vakantiebieb actie van 2015 was de app 400 duizend keer gedownload terwijl de teller op 1 september 2015 na de actie op 629 duizend downloads stond

Eind 2016 is er landelijk opnieuw veel geiumlnvesteerd in het digitale aanbod Zo zijn er onder andere nieuwe online cursussen gelanceerd In eacuteeacuten maand tijd hebben daar landelijk meer dan 8000 leden gebruik van gemaakt Daarnaast zijn er nieuwe titels toegevoegd aan de luisterbieb app En het totaal aantal e-books is in 2016 aangevuld tot 13000 titels

13

Landelijk werden er in 2016 2788769 e-books geleend

23

VANnU e-books en digitale ontwikkelingen In 2016 maakten in totaal 2721 leden van VANnU gebruik van een e-book account Dit is een stijging van bijna 1000 leden ten opzichte van 2015 toen er 1789 e-bookaccounts in gebruik waren In totaal werden door de leden van VANnU 23465 titels geleend Het gaat om gemiddeld 9 titels (afgerond) per lid In het eerste kwartaal van 2016 heeft VANnU meegedaan aan de landelijke e-book campagne waarbij er een klantmailing is verstuurd naar alle leden van VANnU Het doel van de campagne was om landelijk 50000 nieuwe e-bookaccounts te genereren In de maanden januari februari en maart zijn in totaal 45673 accounts aangemaakt Uit de evaluatie van de e-book campagne blijkt dat driekwart van de leden weet dat zij e-books via de Bibliotheek kunnen lezen een kwart maakt er inmiddels ook gebruik van Dit is een toename sinds de vorige meting in oktober 2014 Bovendien zegt de helft van de leden de intentie te hebben om het komende halfjaar via de bibliotheek e-books te gaan lenen E-books vooral aanvulling op lezen van papier In een recent onderzoek van SCP over hoeveel tijd men aan de verschillende media besteed blijkt dat tussen 2013 en 2015 de omvang van het digitale lezen nauwelijks veranderde14 In 2015 is lezen van papier nog veruit favoriet Ook al zijn apparaten en schermen gewoner en wijdverspreider de voorkeur ligt bij lezen dus nog duidelijk bij papier Op een doorsnee dag leest 39 van de Nederlanders van papier en 11 van een scherm Stichting Marktonderzoek Boekenvak (2016) bevestigt ook dat het papieren boek nog niet vervangen is door e-books Zorsquon 90 van de digitale lezers leest e-books naast gedrukte boeken de rest leest uitsluitend via digitale apparaten

14

Media Tijd in kaart SCP den Haag December 2016

Digitale media zijn dus niet alleen een concurrent van het lezen ndash tijd die aan gamen of sociale media wordt besteed kan niet ook aan lezen worden besteed ndash maar vormen door hun complementariteit ook een stimulans doordat ook het lezen zelf deels digitaal wordt (Huysmans 2013) Pressreader VANnU heeft zelf aan haar digitale diensten de Pressreader toegevoegd Een digitale dienst voor het online lezen van nationale en internationale tijdschriften en kranten Thuis en in de bibliotheek heeft men via de Pressreader online toegang tot 6000 kranten en tijdschriften uit meer dan 100 landen in 60 verschillende talen In de laatste 4 maanden van 2016 zijn 799 tijdschriften en kranten door leden en bezoekers online gelezen Afspraak met de mediacoach Bij de bezoekers en leden van VANnU ontstaat er een steeds grotere behoefte aan ondersteuning oa in het gebruik van e-readers en tablets VANnU vindt het belangrijk dat burgers digitaal vaardig zijn Dat betekent ook dat de klant met elk gewenst apparaat digitaal moet kunnen lezen Om de leden daarbij te ondersteunen zijn er in 2015 in de kernvestigingen spreekuren gehouden Na evaluatie van de spreekuren is in 2016 besloten om nog beter af te stemmen op de vraag van de gebruiker en kan men voortaan een afspraak maken met de mediacoach Op deze manier wordt de gebruikers nog beter en sneller ondersteund in het gebruik van de digitale producten en diensten Daarnaast worden er veel vragen telefonisch en per mail beantwoord en kan men ook op de website noodzakelijke info vinden Overgang Wise+ In de zomer is VANnU overgegaan naar Wise+ Dit systeem zorgt ervoor dat het zoeken naar materialen op de website direct gekoppeld is aan de Nationale Bibliotheek Catalogus Alle materialen van heel Nederland zijn daardoor in eacuteeacuten zoekopdracht vindbaar

24

Activiteiten en bezoekers Kennis en informatie worden steeds meer overgedragen en beschikbaar gesteld in de vorm van activiteiten De bibliotheek is een neutrale plek in het publieke domein waar mensen elkaar kunnen ontmoeten en kunnen leren In 2014 zijn in alle openbare bibliotheken in totaal 72000 activiteiten geteld15 In 2015 steeg het aantal naar 82000 keer16

De activiteiten lopen uiteen van inloopspreekuren lezingen literaire schrijfcursussen activiteiten in samenwerking met het onderwijs cursussen (digitale) trainingen tentoonstellingen debatten die de bibliotheek zelfstandig of in samenwerking met partners of (lokale) maatschappelijke organisaties aanbiedt

Voor VANnU past het organiseren van diverse activiteiten als aanvulling op de collectie bij het totale programma (aanbod) In de kernvestigingen wordt op allerlei manieren aandacht besteed aan de terugkerende jaarlijkse campagnes en activiteiten zoals de Boekenweek Maand van de filosofie Maand van het spannende boek Kinderboekenweek Week van de mediawijsheid Week van de alfabetisering Nederland leest en de Nationale voorleeswedstrijden Naast deze activiteiten is er altijd ruimte voor lokale initiatieven Op de website van VANnU in de digitale nieuwsbrieven en op social media is gedurende het jaar 2016 uitgebreid aandacht besteed aan alle activiteiten in alle gemeenten Hieronder wordt een beknopte samenvatting gegeven van een aantal grote en kleine activiteiten Activiteiten waar VANnU daar waar kan altijd samenwerkt met andere partners De activiteiten voor de aanpak laaggeletterden komt verderop in het verslag aan bod (Strategische themaacutes en aanpak laaggeletterdheid)

15

CBS Statline Helft activiteiten bibliotheek gericht op educatie den HaagHeerlen november 2015 16

Koninklijke Bibliotheek Bibliotheekstatistiek 2015

Lezen en voorlezen De landelijke campagne Nederland Leest stond in 2016 in het teken van de democratie VANnU heeft ervoor gekozen om het thema democratie te koppelen aan een ander thema dat bij de bibliotheek past namelijk het gebruik van nieuwe media en betrouwbaarheid van informatie Dit heeft geresulteerd in een debat dat VANnU samen met BN de Stem op 29 november in Parrotia heeft georganiseerd rondom het thema lsquode invloed van sociale media op de democratiersquo Op deze avond zijn vertegenwoordigers vanuit verschillende domeinen waaronder onderwijs overheid welzijn en media met elkaar en het publiek in gesprek gegaan aan de hand van een drietal stellingen Speciale gast van de avond was Sanne Kruikemeier Zij doet als docent politieke communicatie aan de Universiteit van Amsterdam onderzoek naar de online activiteiten van kiezers In Roosendaal heeft VANnU ook deelgenomen aan lsquoRoosendaal in dialoogrsquo volgens de dialoogmethodiek zijn deelnemers vanuit de gemeenteraad jongerenraad en bewoners met elkaar in dialoog gegaan rondom het thema democratie Schrijfster Agnes van Overveld (geboren in Nispen woonachtig in Schijf) gaf zowel in Roosendaal als in Rucphen een lezing over haar boek Windkracht 6 Een boek over doorzetten na tegenslagen niet bij de pakken neer gaan zitten en bovenal kansen zien waar een ander alleen de nadelen van een situatie inziet Op 13 november was op uitnodiging van De Witte Roos Sanne van Heijst te gast Zij sprak over haar boek lsquoPhilips-meisje van Kamp Vughtrsquo Op vrijdagavond 18 november is het jaarlijkse Lezersfeest in de kernvestiging in Roosendaal georganiseerd Dit jaar waren de schrijfsters Annejet van der Zijl en Nintildea Weijers te gast Annejet van der Zijl is een van de bekendste en meest gelezen literaire non-fictieschrijvers van ons land

25

Zij schreef Sonny Boy Anna Bernhard en de Amerikaanse prinses Nintildea Weijers schreef korte verhalen en essays en won met haar debuutroman lsquoDe consequentiesrsquo diverse literaire prijzen Het was een gezellige drukte waarbij volop ruimte was om de auteurs te ontmoeten en te bevragen In de kernvestiging in Zevenbergen zijn ook door het jaar heen diverse lezingen georganiseerd Pim Oosterheert hield in januari een drukbezochte lezing over het leven en het werk van Marten Toonder In de avonturen van Heer Bommel en Tom Poes speelt magie en mystiek een belangrijke rol Er gelden normen en waarden die ons vreemd aandoen Pim Oosterheert vertelde hierover en ging ook in op Toonders unieke taalgebruik en de filosofische achtergronden die in zijn verhalen een rol spelen Peter Geleijns gaf in september een prikkelende introductie op een drietal bijeenkomsten over de zogenaamde lsquozwarte schapenrsquo in de samenleving mensen die hun eigen weg zoeken en vinden en er daardoor vaak net niet bij horen Er wordt vaak negatief over ze gesproken terwijl zij zoveel te bieden hebben omdat zij anders denken en handelen dan de kudde makke schapen

En ook voor de jeugd en de jonge kinderen is er altijd iets te doen In oktober zijn er in alle gemeenten diverse klassenbezoeken en schrijversbezoeken ivm Kinderboekenweek In Rijsbergen is de voorronde van de voorleeswedstrijd in de bibliotheek gehouden In alle kernvestigingen vinden maandelijks voorleesactiviteiten plaats De meeste ouders weten de weg naar de bibliotheek te vinden Exposities In november is door Spirit in Roosendaal over een van de markantste geesten uit de kerkgeschiedenis Hildegard van Bingen een expositie gehouden In Zevenbergen presenteert de fotoclub zich regelmatig in de bibliotheek In Rucphen zijn boeken over iconen gepresenteerd tijdens een tentoonstelling van de Heemkundekring

In Oudenbosch was in juni de tentoonstelling van Carry Ham over originele illustraties van het AVI boekje ldquoJesse en de groentedraakjesrdquo in de bibliotheek te zien En in de zomermaanden de tentoonstelling A la Prima door Renate van Dongen en Nathalie Koeken In Rijsbergen zijn wisselende tentoonstellingen gehouden van de schilderijen van Corrie Evers Sweep Workshops en cursussen De succesvolle en veelgelezen schrijver Jose Vriens gaf op vrijdagochtend 27 mei een workshop in Parrotia Hoe schrijf ik een boek Jose Vriens woont en werkt in Roosendaal In Zevenbergen gaf Froukje Smeding in de week van de spiritualiteit in februari een seminar over dit thema Sari van der Spaan gaf in december een seminar over hooggevoeligheid En de Stichting Cultuur Moerdijk gaf in april in de kernvestiging een cursus Kunstkijken

En verder Op maandagavond 12 december heeft Bibliotheek VANnU in het Alzheimer Cafeacute in het Centrum voor Wonen amp Zorg De Brink een presentatie gehouden over wat de bibliotheek kan betekenen en te bieden heeft voor mensen met dementie hun verzorgers en mantelzorgers en de professionals Op 8 juni was het weer Buitenspeeldag in Zevenbergen Op die dag staat in heel Nederland het buitenspelen centraal De vrijwilligsters van de bieb-speelotheek organiseren de Buitenspeeldag op het plein voor de bibliotheek in Zevenbergen In Oudenbosch was tijdens de Cultuurmaand Halderberge 2016 een Pop-up bibliotheek geplaatst met een collectie boeken rondom het thema Iconen en Symbolen in de Basiliek Op 1 oktober gaf Ans Keijzer (Iconenschildergroep Byzantium) in de bibliotheek uitleg over de geschiedenis van Iconen en de techniek om deze te schilderen

26

24 Belangrijke ontwikkelingen in 2016

Hieronder worden de belangrijkste ontwikkelingen geschetst Het is uiteindelijk maar een kleine greep uit wat er allemaal in een jaar bij VANnU gebeurt Certificering In 2014 is in samenspraak met de sector en de branchepartijen (VOB en VNG) het kwaliteitskader 2014-2017 voor openbare bibliotheken vastgesteld Door deel te nemen aan deze certificeringsronde tonen bibliotheken aan dat zij aan de verwachtingen van hun klanten willen voldoen Audits en de daarop volgende certificering helpen bibliotheken om inzicht te krijgen in hun functioneren en toekomstbestendigheid Daarnaast dragen audits en certificering bij aan een samenhangend bibliotheekstelsel op basis van gelijke waarden uitgangspunten bedrijfsvoering en kwaliteit Na een intensieve periode van voorbereiding voor het schrijven van de zogenaamde zelfevaluatie vond begin oktober een tweetal auditdagen plaats De zelfevaluatie is een belangrijk document dat ter voorbereiding van de audit geschreven is door het MT waarin alle onderdelen van de certificering worden behandeld (leiderschap strategie medewerkers processen middelen netwerk dienstverlening collectie en gemeenten) VANnU kreeg bezoek van twee auditoren die door een groot aantal gesprekken met allerlei betrokkenen een beeld moesten vormen van de organisatie Met name de vraag hoe toekomstbestendig de huidige organisatie is stond centraal De auditoren spraken uiteraard met verschillende medewerkers maar ook met een directeur van een basisschool de voorzitter van de Raad van toezicht een tweetal wethouders en een ambtenaar Deze gesprekken gaven samen met de aangeleverde documenten voldoende vertrouwen om gecertificeerd te worden De auditoren hebben daar in hun rapportage het volgende over geschreven

Op basis van de open gesprekken en de vooraf en ter plekke nog ter beschikking gestelde documenten is een goed beeld verkregen van bibliotheek VANnU Hieruit concluderen de auditoren dat de bibliotheek op ruime wijze aan de certificeringsnormen voldoet De gesproken betrokkenen hebben een eenduidig beeld van de koers van de bibliotheek en van de toegevoegde waarde van VANnU naar de toekomst toe De stip op de horizon grote veranderingen niet schuwend een menselijke maat oog voor de financieumlle aspecten en een duidelijke door de organisatie en stakeholders gedeelde visie op het bibliotheekwerk van nu en de nabije toekomst Dit alles geeft ruim voldoende vertrouwen in de toekomstbestendigheid Vernieuwing netwerk In 2016 zijn de voorbereidingen getroffen voor de vernieuwing van het netwerk voor de organisatie Het oude netwerk (hard- en software) is aan vervanging toe en dat biedt de organisatie de kans om te zorgen dat ook voor de komende jaren het netwerk weer past bij de toekomst en daarmee de vraag van de bezoeker Naast het netwerk zullen ook de lijnverbindingen en de telefonie aangepast of vernieuwd worden Reorganisatie De aanpassingen in de dienstverlening in de gemeenten Roosendaal en Zundert hebben in eerste instantie vooral effect op de Frontoffice en daarmee op de werkgelegenheid (voor verdere info zie ontwikkelingen per gemeente) Begin 2016 zijn de voorbereidingen voor een reorganisatie in gang gezet De uitvoering bleek uiteindelijk niet nodig vanwege het vrijwillige vertrek van een aantal medewerkers

27

25 Ontwikkelingen per gemeente In de inleiding van het jaarverslag is het volgende opgemerkt De subsidiering van de bibliotheek is een strategische investering van de gemeente de bibliotheek is een uitvoeringsinstrument van het gemeentelijk beleid Bepaalt de gemeente formeel WAT zij wil bereiken voor haar burgers Bibliotheek VANnU geeft aan HOE dat het beste kan gebeuren Het strategisch beleidsplan van VANnU is richtinggevend om het HOE te bepalen17 Voordat een stand van zaken per gemeente wordt beschreven zullen de vijf strategische themarsquos uit de koers nog kort worden weergegeven omdat keuzes die gemaakt worden per gemeente altijd in het licht van deze themarsquos moeten worden gezien Dat neemt niet weg dat er altijd sprake is van unieke lokale keuzes De onderwerpen leesbevordering jeugd en aanpak laaggeletterdheid komen vanwege het belang verderop in dit verslag aan de orde In dit hoofdstuk zal ook en overzicht subsidieverloop worden getoond De strategische koers 2016-2018 In het jaarverslag van 2015 is geschetst hoe de kaders voor de komende jaren eruit gaan zien en met welke maatschappelijke en economische trends de bibliotheek rekening moet houden Deze zijn uitgangspunt geweest voor de verdere uitwerking van het strategisch meerjarenbeleidsplan voor de komende jaren Dit plan wordt hieronder beknopt weergegeven in de vijf strategische themaacutes Doelstellingen en effecten staan uitgebreid beschreven in het definitieve plan en in de diverse werkplannen staat de aanpak beschreven De missie van VANnU luidt Jong en oud verleiden met plezier te lezen te leren en zich te informeren

17

Strategisch beleidsplan VANnU 2016-2017 van collectie tot connectie

Focus op jeugd mee kunnen doen en de vernieuwde vorm van bibliotheekfuncties staan de komende jaren centraal in onze strategische koers Dat levert de volgende themarsquos op

1 Van collectie tot connectie van uitleenfabriek naar leren en lezen in de wijk

De traditionele bibliotheekvestiging is niet toekomstbestendig De collectie wordt deels digitaal en er is een groeiende behoefte aan leerplekken en cursusruimte De kernvestiging wordt daarom omgevormd naar een lees- en leercentrum met brede openingstijden dat goed bereikbaar is Servicepunten in wijken en dorpen zullen op termijn verdwijnen om plaats te maken voor collecties en programmarsquos op plaatsen waar veel mensen komen De bibliotheek omarmt (burger)initiatieven met betrekking tot lezen leren en informeren Van ruilbibliotheken en een afhaalpunt in een supermarkt tot voorleescursussen in het buurthuis en een collectie in het gezondheidscentrum De bibliotheek biedt ondersteuning Deze initiatieven spelen een belangrijke rol op het gebied van leefbaarheid bestrijding van eenzaamheid en andere maatschappelijke themarsquos

2 Focus op jeugd Het maakt een groot verschil in het leven van kinderen of ze lezen of niet Onderzoek toont aan dat lezers niet alleen hoger scoren op taalvaardigheid maar ook op schoolsucces en intelligentie Leren begint bij lezen Wie kan lezen en teksten begrijpt kan kennis verwerven en zich ontwikkelen Een goede taalbeheersing zorgt er voor dat kinderen betrokken zijn bij wat er om hen heen gebeurt Door een kwartier te lezen per dag groeit de woordenschat van kinderen Vrij lezen stimuleert leesplezier en daarmee groeit de motivatie om te lezen De bibliotheek verwerkt deze uitgangspunten in haar programmarsquos voor scholen de vestigingen en in de collectie Uiteraard worden kinderen uitgenodigd mee te denken en te organiseren

28

3 Een leven lang leren De wereld verandert snel en om steeds bij te blijven moet je blijven leren Om mensen te stimuleren een leven lang te blijven leren pakt Bibliotheek VANnU de rol van inspirator en facilitator Andere partijen nemen het daadwerkelijke lesgeven op zich In de komende jaren zal VANnU het lokale aanbod bundelen en als wegwijzer fungeren We zoeken daarbij naar de optimale mix van online en op locatie leren van individueel en in groepen leren Om mee te kunnen doen is leren lezen en schrijven van groot belang Voor mensen zelf maar ook voor werkgevers dienstverleners en de maatschappij als geheel Van de Nederlandse beroepsbevolking (16-65 jaar) is ongeveer 12 laaggeletterd In West-Brabant alleen al zijn zorsquon 56000 mensen Dit vraagstuk kan VANnU niet alleen op lossen maar dit doet ze samen met andere partijen (zie ook Aanpak laaggeletterdheid) Lokaal worden deze initiatieven vertaald in concreet aanbod waarbij het Taalnetwerk VANnU een cooumlrdinerende rol speelt Cursussen digitale vaardigheden en Taaloefengroepen worden georganiseerd in de bibliotheek en op andere locaties Veel activiteiten worden begeleid door vrijwilligers

4 Passend vakmanschap De veranderingen in onze samenleving vragen andere vaardigheden van onze medewerkers Netwerken verbindingen leggen samenwerken en goede kennis van de collectie staan centraal Er wordt steeds minder gewerkt in het fysieke bibliotheekgebouw en steeds meer op andere plaatsen met andere mensen binnen netwerken Het uitleenproces is geautomatiseerd De toegevoegde waarde van de medewerker zit in het persoonlijke advies en in de gesprekken met klanten bezoekers en (potentieumlle) samenwerkingspartners

5 Financieringsbronnen Zoals veel openbare bibliotheken staat ook Bibliotheek VANnU voor de uitdaging om verder inhoud te geven aan haar maatschappelijke functie

Aan de ene kant heeft VANnU te maken met een terugloop van inkomsten en aan de andere kant wil en moet de organisatie blijven innoveren oa vanwege de digitalisering de ontwikkelingen rondom de Bibliotheek op school en nieuwe maatschappelijke vraagstukken zoals de aanpak van laaggeletterdheid en eenzaamheid De bibliotheek moet toe naar een nieuwe strategie met alternatieve verdienmodellen en daarbij op zoek naar andere inkomstenbronnen zowel op basis van dienstverlening als op basis van private bijdragen Stand van zaken gemeente Roosendaal In 2016 is de structurele bezuiniging van euro 250000 aan VANnU opgelegd Onderstaande afspraken zijn met de wethouder gemaakt 1 Van de huidige naar een kleinere toekomstbestendige kernvestiging 2 Invoering Bibliotheek op school Bibliotheek op school zet in op het ontwikkelen van lees- taal- en mediavaardigheden van kinderen VANnU bereikt 100 van de jeugd 3 Connectie in alle wijken en dorpen en het gefaseerd sluiten van drie servicepunten Wouw (2016) Kortendijk (2017) en Tolberg (2018) VANnU ontwikkelt passende dienstverlening in alle wijken en dorpen met dienstverlening dichter bij en samen met de burgers In 2016 is veel tijd besteed aan de voorbereidingen voor de verbouwing en herinrichting van de kernvestiging Roosendaal (Parrotia) VANnU vormt samen met Allee Wonen een projectgroep om te komen tot een stedelijke huiskamer met een maatschappelijke insteek In 2016 zijn de eerste schetsen gemaakt maar is vooral veel tijd besteed aan de ontwikkeling van het concept en aan het betrekken van partners De inrichting moet in 2017 Europees aanbesteed worden en de verwachting is dat de realisatie in het derde en vierde kwartaal plaats zal vinden In 2016 zijn er voorsorterend op de veranderingen alvast een aantal aanpassingen gedaan Er is een horecavoorziening gekomen (commercieumlle partij) de ingang is verplaatst en een aantal partijen is intern verhuisd

29

In Roosendaal is de keuze gemaakt om de verschillende servicepunten in de jaren 2015-2018 gefaseerd te sluiten en op zoek te gaan naar andere vormen van dienstverlening in alle wijken en dorpen dichterbij de inwoners en minder gericht op het uitleenproces Wouw is in 2016 het eerste servicepunt geweest wat sloot en er is gezocht naar een alternatief In 2016 lag de focus op behoud van de uitleenvoorziening maar in 2017 ligt de nadruk op het programmeren het gezamenlijk initieumlren van activiteiten voor een diverse doelgroep in aansluiting op de kernfuncties van de bibliotheek Het gedeelde maatschappelijk belang is hierin leidend In 2016 is gestart met het zoeken naar alternatieve dienstverlening in Wouw We zijn daar in gesprek gegaan met de burgers met behulp van de methode ldquodesign thinkingrdquo met als doel de behoeftes op te halen Het gaat hier om een participatief traject met inwoners van het dorp met de dorpsraad met gemeenschapshuis De Geerhoek en met verschillende organisaties en instellingen In een aantal sessies is gezocht naar de onderwerpen die voor het dorp erg belangrijk zijn De opbrengst was op hoofdlijnen behoefte aan lezen en een collectie ontmoeting eenzaamheid aandacht 0-4 jaar en toevoegen van programmering Het concrete resultaat In Wouw is de nieuwe bibliotheek welke per 1-10-2016 in de Geerhoek is gestart Het huidige servicepunt is gesloten Naast een kleine collectie en de mogelijkheid te reserveren en in te leveren is er aandacht voor programmering (met nadruk op 0-4 jaar) en ontmoeting (leestafel tegengaan eenzaamheid) Dit alles wordt vooral door vrijwilligers opgepakt Verder zijn contacten gelegd of verstevigd met het onderwijs en professionele instellingen (voor uitrol dBoS zie verderop in het verslag) En in andere dorpen zoals Heerle en Wouwse Plantage zijn ook diverse alternatieven ontwikkeld en activiteiten opgestart of is geholpen met het opstarten van bijvoorbeeld een ruilbieb (Boekspot)

Begin 2017 zal de evaluatie van het project in Wouw worden afgerond Daarin zullen we de methode (design thinking) om de burgers te betrekken bij de alternatieve dienstverlening evalueren alsmede het resultaat De vraag lsquohoe kunnen we schuiven met de middelen (van traditioneel uitlenen naar jeugd laaggeletterdheid vraagstukken in het sociaal domein) en ze op een goede manier inzettenrsquo blijft relevant Dat geldt niet alleen voor de gemeente Roosendaal maar ook voor de andere 4 gemeenten Bibliotheekwerk in de Roosendaalse wijkendorpen In 2016 is er wederom geiumlnvesteerd in bestaande en nieuwe partners in de wijken en dorpen met als doel taal boeken en leesplezier dicht bij de mensen te krijgen Dit heeft geresulteerd in een breed scala aan projecten en activiteiten in samenwerking met andere organisaties en instellingen Op het gebied van leesbevordering voor volwassenen is er in 2016 opnieuw geiumlnvesteerd in het initieumlren en begeleiden van Boekspots ruilbibliotheken op allerlei plekken waar mensen boeken kunnen naartoe kunnen brengen kunnen lenen en ruilen Dit gebeurde oa in Westrand Wouwse Plantage Wouw en de Westrand VANnU adviseert stimuleert en verzorgt de PR Deze Boekspots vormen tevens een aanleiding om hier met behulp van onze collectie activiteiten omheen te programmeren Dit doen we op verschillende plekken via het nieuwe concept lsquoBieb in de Buurtrsquo Dit was in het Tongerlohuys (jeugd) en Wouwse Plantage (vrouwengroep) Ook hebben we samenwerking gezocht op allerlei themarsquos en vanuit onze kennis en collectie zoals in de Westrand (gezonde voeding) St Elisabeth (Dag van de Ouderen iconenproject) en Heerle (uitleen tijdens vakanties voor jeugd en later ook volwassenen In Wouwse Plantage is een wisselcollectie naar het gemeenschapshuis gebracht met name gericht op eenzame ouderen die elkaar op een vast moment in de week ontmoeten Op deze manier zoekt VANnU naar mogelijkheden om de bibliotheek dichterbij de bewoners te brengen

30

Het andere spoor waarop VANnU resultaten heeft geboekt is in het op de agenda zeten van taalvaardigheid leesbevordering en leesplezier bij anderen Dit begint met het bepalen van gezamenlijke doelen voor een bepaalde doelgroep of een specifieke wijk samen met ons netwerk De bibliotheek draagt haar deskundigheid dan uit aan anderen die vervolgens (mede) de activiteiten uitvoeren Zo hebben we zowel ouderen als jongeren getraind in interactief voorlezen en activiteiten ontwikkeld waarbij kinderen van de basisschool door hen werden voorgelezen Tot slot had VANnU een aanjagende rol naar andere partijen in het kader van de Dag van de Dialoog (SDW ROC Huis van de Westrand) Door onze deelname aan het project CREA in de wijk (Westrand) zijn de lijnen met andere partners kort Hierdoor hebben ook zij verschillende dialoogtafels georganiseerd Zorginnovatiepunt Het Huis van Morgen en Bibliotheek VANnU zijn partners binnen de Alliantie gezondheid en geletterdheid Huis van Morgen heeft de opdracht innovatieve hulpmiddelen die bijdragen aan langer zelfstandig thuis wonen onder de aandacht van een groot publiek te brengen VANnU heeft een informatiefunctie die bijdraagt aan zelfstandigheid en participatie voor inwoners in haar werkgebied Ons Marie biedt een breed scala aan activiteiten voor ouderen Dat heeft geleid tot het in de bibliotheek tentoonstellen en actief onder de aandacht brengen van de hulpmiddelen tbv de doelgroep Ook de wijkzuster en BN De Stem zijn betrokken Cultuurnota Roosendaal In 2016 werkte VANnU mee aan de totstandkoming van de nieuwe cultuurnota voor de gemeente Roosendaal Deze opdracht van de raad aan de wethouder werd gestalte gegeven door een cultuurnetwerk te vormen waar VANnU als vanzelfsprekend deel van uitmaakt

Het netwerk bestaat uit ruim 20 personen en fungeert als een spin in het web om mensen en organisaties op cultureel vlak bij elkaar te krijgen Kunst en cultuur zijn niet het doel op zich maar het middel om samenhang in de gemeente te vergroten en aan te zetten tot nieuwe initiatieven om uiteindelijk op cultureel sociaal economische en educatief gebied de vruchten te plukken Stand van zaken gemeente Moerdijk Het servicepunt Willemstad voorheen gevestigd in het Mauritshuis is in de zomer van 2016 verhuisd naar Buurthuis Irene De ruimte die de bibliotheek in gebruik had in het Mauritshuis kon niet langer gehuurd worden In afstemming met de gemeente is besloten om het servicepunt om te vormen naar een afhaal- en inleverlocatie In Buurthuis Irene vond VANnU een plaats om een alternatieve voorziening te maken Het servicepunt is aangepast in een haal- en brengpunt met aandacht voor het jonge kind (0-4) en voor de ontmoeting (leestafel tijdschriften kranten) In het najaar heeft het college VANnU verzocht om het positieve resultaat van 2015 terug te storten Voor VANnU kwam dit onverwacht en gedurende het overleg met de wethouder bleek dat de afspraken in de subsidieverordening over de opbouw van het eigen vermogen niet duidelijk zijn Daardoor loopt VANnU als organisatie een risico De bestuurder heeft het voornemen om in 2017 samen met de 5 gemeenten waar VANnU verantwoordelijk is voor het bibliotheekaanbod goede afspraken te maken voor de toekomst en deze vast te leggen in een convenant Een sterke en gezonde bibliotheekorganisatie is in het belang van alle vijf gemeenten

31

Stand van zaken gemeente Halderberge Voor de zomer kondigde de Raad aan de subsidie van de bibliotheek en nog een aantal professionele organisaties opnieuw te willen verlagen Op 16 juni heeft VANnU tijdens de commissievergadering de consequenties voor het bibliotheekaanbod geschetst Vanwege het effect op de dienstverlening heeft de Raad besloten om de voorgenomen bezuiniging niet op te leggen en zich opnieuw te beraden op de toekomst In 2017 zullen de twee Brede Scholen in Hoeven en Oud-Gastel gerealiseerd zijn De wethouder heeft aangegeven dat hij vanwege het belang van lezen voor de jeugd de wens heeft dat de bibliotheek daarin wordt gehuisvest Dat heeft consequenties voor het bibliotheekaanbod in de servicepunten in beide dorpen De huidige middelen zijn niet toereikend om beide doelgroepen te bedienen Stand van zaken gemeente Rucphen Ook in de gemeente Rucphen is de aandacht voor leesbevordering bij de jeugd steeds meer speerpunt De wethouder heeft aan VANnU gevraagd om een plan te maken voor een breder aanbod aan de jeugd In 2016 zijn de voorbereidingen getroffen om in 2017 de Bibliotheek op school (dBoS) op de scholen uit te rollen (zie verder aanbod jeugd) Ook in deze gemeente is de aanpak laaggeletterdheid een belangrijk speerpunt Rucphen is samen met Roosendaal de enige plek waar naast Klik amp Tik ook taaloefengroepen hebben gedraaid (zie verder 26 aanpak laaggeletterdheid) Stand van zaken gemeente Zundert Ingegeven door de bezuinigingsopgave van de gemeente Zundert zijn in 2016 de voorzieningen in Wernhout Achtmaal en Zundert aangepast enof gesloten In deze kernen is door VANnU ondersteuning geboden in het opzetten van alternatieven zoals een ruilbieb (Boekspot) in alle drie de kleine kernen (Achtmaal Wernhout en Zundert) en het creeumlren van een afhaallocatie gerund door vrijwilligers

In Zundert is een haal- en brengpunt gerealiseerd in het CCZ De bedoeling is om daar ook activiteiten samen met de partners in Zundert te organiseren In Achtmaal helpen vrijwilligers de burgers om de materialen te reserveren of uit Zundert of Rijsbergen te halen De vrijwilligers kunnen altijd voor eventuele vragen bij VANnU terecht De dienstverlening in Rijsbergen wordt aangepast Er zal minder personeel worden ingezet tegelijkertijd is er aandacht voor programmering samen met andere partners Om dit te kunnen realiseren moeten medewerkers tijd en ruimte krijgen om met de programmering bezig te zijn In 2017 zal gestart worden met een pilot voor de inzet van vrijwilligers op De snelheid waarmee VANnU moest reageren op de bezuinigingen voor de komende drie jaar stond op gespannen voet met het realiseren van alternatieven samen met de burgers In goed overleg met de wethouder is besloten om de planning te verruimen De gemeente heeft een financieumlle tegemoetkoming betaald vanwege het langer openhouden van de servicepunten en het langer continueren van het aanbod op de scholen De dienstverlening in de vorm van het uitlenen op de Zundertse basisscholen is gestopt en VANnU heeft de collecties achtergelaten op de scholen zodat de leerlingen deze nog kunnen gebruiken De wethouder heeft VANnU gevraagd om een plan te maken met het onderwijs voor de leesbevordering in de scholen waarmee hij de bezuiniging van 2017 van euro 25000 zou kunnen terugdraaien Dat is niet gelukt De bedoeling is om dit voor 2018 alsnog voor elkaar te krijgen en de opgelegde bezuiniging terug te draaien en in te zetten voor de jeugd

32

Subsidieverloop 2011-2016 In 2016 zijn de budgetsubsidies in de gemeenten Roosendaal en Zundert verlaagd De gemeente Roosendaal had de verlaging in 2014 reeds aangekondigd maar heeft VANnU de tijd gegeven om een koers voor 4 jaar uit te zetten waardoor de bezuiniging met aandacht voor de inhoud kan worden gerealiseerd De gemeente Zundert heeft na de fusie in 2015 aangegeven de bibliotheek drie jaar op rij een bezuiniging op te leggen In 2016 euro 50000 en in 2017 en 2018 elk jaar euro 25000 Alleen de gemeente Rucphen heeft een indexering toegepast In onderstaande tabel is vanaf 2011 het subsidieverloop te zien Subsidieverloop 2011-2016

Gemeente 2011euro 2012euro 2013euro 2014euro 2015euro 2016euro

Roosendaal 1608501 1608501 1608501 1608501 1608501 1368503

Roosendaal div subsidies

404624 65660 96182 27049 6240 3553

Moerdijk 883503 793100 797000 798130 809188 809188

Moerdijk div subsidies

8921 33785 41280 72705

61562

57319

Halderberge 550811 495730 395730 395730

395730 395730

Halderberge div subsidies

- 44826 26459 51444

54750

50000

Rucphen - - - 428013 434433 440949

Zundert - - - 305052 305052 255052

totaal 3456360 3041602 2965152 3686624 3675456 3380294

incl VVE en landelijke subsidie Vschool

incl subsidie onderwijsachterstanden marktplaats cultuureducatie en (tot 2015) landelijke subsidie Vschool subsidie marktplaats cultuureducatie

Het bedrag dat de gemeenten per inwoner bijdragen verschilt sterk Het aanbod per gemeente daarmee ook Omdat huisvestingslasten een groot verschil kunnen maken wordt in onderstaande tabel het bedrag inclusief en exclusief huisvestingslasten getoond Subsidiebedrag per inwoner 2016

Gemeente incl huisvesting excl huisvesting Roosendaal 1780 1441

Moerdijk 2143 1594

Halderberge 1308 1126

Rucphen 1983 1377

Zundert 1194 1002

26 Aanbod jeugd Boekstart en de Bibliotheek op School De bibliotheken in Nederland hebben ongeveer vier miljoen leden waarvan 61 jeugdleden in de leeftijd van 0 tot en met 17 jaar Kinderen en jongeren zijn dus een belangrijke doelgroep voor de bibliotheken De samenleving is de afgelopen decennia door en door gedigitaliseerd en gemedialiseerd en raakt ook nog altijd verder geiumlnformatiseerd en geiumlndividualiseerd Dit heeft niet alleen gevolgen voor het leesgedrag van de jeugd ook de manier van denken en de vaardigheden waarmee deze groep opgroeit veranderen Hierdoor zullen bibliotheken de jeugd in de 21ste eeuw op een andere manier moeten bereiken interesseren en ondersteunen dan eerder het geval was18 Ook al verandert de doelgroep lezen en toegang tot boeken blijven belangrijke voorwaarden voor het succes van individuen en de samenleving als geheel Bibliotheken behouden in dat verband hun onmisbare taak

18

Bibliotheken en de jeugd in de 21-ste eeuw Brochure KB en Stichting Lezen en Schrijven

33

Met leesbevorderingsprogrammarsquos als Boekstart en de Bibliotheek op school en leesbevorderingsprojecten als De Nationale Voorleeswedstrijd van Stichting Lezen en de KB hebben zij sterke troeven in handen Aanpak VANnU Het bevorderen van lezen en vooral leesplezier kan niet vroeg genoeg in het leven van kinderen beginnen VANnU richt haar activiteiten op de leeftijdsgroep van 0-18 jaar met onderstaande aanpak Boekstart Het leesbevorderingsprogramma Boekstart moedigt ouders aan om hun kinderen zo vroeg mogelijk kennis te laten maken met boekjes met lezen en met de bibliotheek Boekstart richt zich op kinderen van 0 tot 4 jaar Kinderen die op heel jonge leeftijd in aanraking komen met (voor-)lezen en boeken ontwikkelen zich beter zo heeft onderzoek uitgewezen Een vroege ontdekkingstocht vergroot spelenderwijs de woordenschat van het kind en zorgt ervoor dat het kind later meer leesplezier heeft Zo is er minder kans op laaggeletterdheid Leesbevordering richt zich niet alleen op kinderen met een taalachterstand maar op alle kinderen Resultaat Begin 2009 startte Boekstart in vijf vestigingen in Noord-Brabant Begin 2015 deed 99 van alle bibliotheken in Nederland mee (156 van de 157 bibliotheken) Jaarlijks worden in totaal zorsquon 55000 Boekstart-koffertjes meegegeven aan ouders waarmee 323 van de babyrsquos in Nederland werd bereikt In 2016 zijn bij VANnU 324 kinderen ingeschreven als Boekstartlid Ouders Op verzoek van de instellingen in de kinderopvang wordt op bijeenkomsten voor ouders verteld over het plezier en belang van voorlezen

Moerdijk In Moerdijk wordt door de bibliotheek een programma uitgevoerd in het kader van de Voor- en Vroegschoolse Educatie Doel is om de kinderen met een (taal)achterstand te stimuleren zodat ze met een zo klein mogelijke achterstand naar het basisonderwijs gaan Iedere kinderopvangorganisatie doet hier aan mee Hiermee wordt een groot gedeelte van de kinderen in de leeftijd tot 0-4 jaar bereikt Bibliotheek op school PO (Primair Onderwijs) In het programma de Bibliotheek op school werken bibliotheken en scholen structureel samen aan de taalontwikkeling leesbevordering en mediawijsheid van kinderen De bibliotheek maakt afspraken met het onderwijs over de uitvoering van het programma De basis voor samenwerking is het beleid van de school De jaarlijkse doelen bepaalt men samen op basis van gemonitorde resultaten en de jaarlijkse activiteiten worden vastgelegd in een lees- en mediaplan Het volgen van de cursus Open boek door leerkrachten helpt bij het vormgeven van het beleid Met de Bibliotheek op school gaan school en bibliotheek een meerjarige samenwerking aan rondom lezen en mediawijsheid De effecten van de inzet worden jaarlijks door de landelijke monitor gevolgd Deze samenwerking is geborgd in het beleid van zowel school als bibliotheek Een actuele en gevarieerde collectie in de school zorgt voor verrijking van het leesonderwijs Vanuit de bibliotheek ondersteunt een professionele leesconsulent de leescooumlrdinator en het team van de school Daarnaast helpt een digitaal portaal de school bij het zoeken en registreren van boeken het stimuleren van lezen het bijhouden van de leeshistorie en het vinden van betrouwbare informatie Roosendaal De uitrol van lsquode Bibliotheek op schoolrsquo in Roosendaal vordert volgens planning Na de eerste 8 scholen zijn in 2016 de volgende 7 scholen aangesloten de Linde de Klimroos Klaverweide Lavoor de Stappen Baayaert en Talent

34

Basisscholen de Vondel en Wending hebben nu ook een vaste leesconsulent van Bibliotheek VANnU Ruim de helft van de scholen is inmiddels aangesloten In Wouw is samen met scholen de Stappen en Baayaert hard gewerkt om een inspirerende leesomgeving voor de kinderen van de scholen te maken Na sluiting van het servicepunt is de collectie voor de kinderen binnen de school toegankelijk geworden Een voorbeeld van een inspirerende leesomgeving is te vinden op basisschool de Klimroos Deze school heeft ook een Facebookpagina gemaakt om de schoolbieb te promoten httpswwwfacebookcomHieperdeBieb Tijdens de Kinderboekenweek zijn er 41 klassen van de Roosendaals scholen op bezoek geweest Ze namen deel aan het programma lsquoleeselixerrsquo Een speciale drank waarin kinderen hun leesvoorkeur konden mixen en zo genoeg leeshonger en leesvoer zouden hebben tot ze oma en opa waren Moerdijk Alle 22 scholen in de gemeente Moerdijk kunnen gebruik maken van leesbevorderingsprojecten in samenwerking met een leesconsulent van de bibliotheek Dit wordt gedaan in samenhang met de actuele en inspirerende boekencollectie die de scholen jaarlijks van de bibliotheek ontvangen Een voorbeeld van deze samenwerking is het project lsquoTheaterlezenrsquo dat is uitgevoerd op basisschool de Boemerang Basisscholen komen diverse keren per jaar voor groepsbezoeken naar de bibliotheek Halderberge Er is nog geen structurele samenwerking met de scholen Wel hebben een aantal scholen belangstelling voor lsquode Bibliotheek op schoolrsquo Twee leerkrachten van basisschool rsquot Bossche Hart uit Bosschenhoofd hebben de cursus Open Boek gevolgd een bouwsteen van het project Op

basis daarvan worden er jaarlijks een aantal leesbevorderingsprojecten uitgevoerd in deze school Basisschool de Schittering maakt gebruik van de mogelijkheid voor het doen van groepsbezoeken in vestiging Oudenbosch De gesprekken met de wethouder over het aanbod voor de jeugd in de toekomst in de gemeente Halderberge zijn in volle gang Rucphen Met alle 7 scholen in Rucphen zijn gesprekken gevoerd over de invoering van lsquode Bibliotheek op schoolrsquo Op basisschool Vinkenbos was door de leerkrachten de cursus Open Boek al gevolgd en was een up-to-date leesplan aanwezig Hier is gestart met uitvoering van het activiteitenplan en invoering van de Monitor Op basisschool Martinus in Rucphen zijn 3 leerkrachten gestart met de cursus Open Boek deze school heeft de doelen al bepaald De andere scholen zijn in diverse stadia van uitrol van de samenwerking Zundert Met de scholen in Zundert zijn gesprekken gevoerd om te komen tot een basisvoorziening volgens de aanpak lsquode Bibliotheek op schoolrsquo Op basis hiervan is een plan gemaakt wat nog niet helemaal tot overeenstemming heeft geleid Daarom worden de gesprekken in 2017 voorgezet (zie verder 25 Ontwikkelingen per gemeenten) Bibliotheek op school VO (Voortgezet Onderwijs) De succesvolle aanpak van de Bibliotheek op school in het basisonderwijs is aanleiding geweest om het programma uit te breiden naar het voortgezet onderwijs (VO) allereerst naar het vmbo Die uitbreiding biedt de bibliotheken een strategische aanpak voor structureel samenwerken met het voortgezet onderwijs De pijlers zijn collectie lezen en mediawijsheid Iedere pijler heeft een keuzemenu bestaande uit een aantal bouwstenen die oa voortkomen uit bestaande Bibliotheekprojecten oa Biebsearch Leeskr8 en 4You

35

De Bibliotheek op School Het Da Vinci College (Roosendaal) en Bibliotheek VANnU hebben in schooljaar 2015-2016 gebruik gemaakt van de Stimuleringsregeling van Kunst van Lezen tbv de Bibliotheek op School Halverwege het schooljaar 2016 liep deze regeling af Tijdens dit schooljaar hebben school en bibliotheek gewerkt aan het creeumlren van de voorwaarden en er is een leesplan geschreven waarin een stevige basis is gelegd voor een meerjarenplan De onderstaande activiteiten zijn concreet uitgevoerd

Studiemiddag voor docenten Iedere docent taaldocent

Training voor docenten Lezen in het vmbo werkt

Boekencollectie (in de vorm van boekenkisten 303 boeken)

Campagne Nederland Leest Lydia Rood

Vrij lezen in de klas zowel in het vmbo als in het praktijkonderwijs experimenteren docenten met de boekenkisten en vrij lezen

Vakoverstijgend voorlezen oa techniekdocenten en biologiedocenten lezen voor ook in de bovenbouw

VANnU is in gesprek met de school over een vervolg Het Markland college in Zevenbergen maakt al een paar jaar gebruik van Biebsearch Dit is een voorloper van Bibliotheek op School In 2016 hebben in een werkgroep gesprekken plaatsgevonden ter voorbereiding van het programma de Bibliotheek op School In 2017 gaat daadwerkelijk gewerkt worden aan het taal- en leesbeleid en het omzetten van Biebsearch in de Bibliotheek op school Twee docenten van het Markland hebben deelgenomen aan de training Lezen in het vmbo werkt op het Da Vinci college Brugklassers van het Marklandcollege komen regelmatig op groepsbezoek in de bibliotheek

Diverse activiteiten Voor middelbare scholieren worden diverse activiteiten georganiseerd waar VANnU een rol in speelt Een van de activiteiten is het Cultuurfestival Artisjok 2016 voor havo en vwo 4 VO In Roosendaal is de organisatie in handen van de Cultuurcompaan Het thema van dit jaar was Beyond Borders VANNU heeft de samenwerking gezocht met De Witte Roos en boekhandel Het verboden Rijk waardoor de mogelijkheid ontstond om groots uit te pakken en goed aan te sluiten bij het thema In februari hebben 14 schoolfinalisten van 7 scholen (2 per school) deelgenomen aan de voorleeswedstijd Read2me In deze wedstrijd worden leerlingen aangespoord goede jeugdboeken voor te lezen Leerlingen lezen voornamelijk voor uit boeken van de Jonge Jury Een leerling van het Jan Tin Bergen College heeft de Roosendaalse finale gewonnen Tot slot scholen zien de waarde van abonnementen en schoolpassen Ook worden regelmatig projectcollecties afgenomen en vinden er klassenbezoeken en schrijversbezoeken plaats Abonnementen School schoolabonnementen Collectieve

schoolpassen

Da Vinci College

Gertrudis College I 216

Jan Tinbergen College I

Markland College Oudenbosch I

Markland College (Zevenbergen)

II 269

Norbertus College II 211

Munnikenheide college I

Mencia Sandrode I

36

27 Aanpak laaggeletterdheid Laaggeletterdheid is een maatschappelijk probleem waar vaak nog een taboe op rust Ongeveer 13 miljoen inwoners van Nederland tussen de 16 en 65 jaar is laaggeletterd Ze hebben moeite met lezen schrijven en communiceren in het Nederlands En dat terwijl taal steeds belangrijker wordt om zelfstandig te kunnen participeren Denk aan het gebruiken van websites van overheden en bedrijven aan internetbankieren of een sollicitatiebrief schrijven of aan langer zelfstandig kunnen wonen Maar denk ook aan het begrijpen van veiligheidsinstructies op het werk of bijsluiters van medicijnen

Vanuit de Rijksoverheid is daarom gestart met het actieprogramma lsquoTel mee met Taalrsquo[1] In dat programma zetten de ministeries van OCW SZW en VWS samen in op participatie taal als middel om mee te kunnen doen in de maatschappij en op het werk In Tel mee met Taal zijn de preventieve aanpak (het voorkomen van taalachterstand) en de curatieve aanpak (het bestrijden van laaggeletterdheid via scholing) voor het eerst in eacuteeacuten overkoepelend actieprogramma samengebracht Daarbij speelt de regionale netwerkaanpak een belangrijke rol De combinatie van de curatieve en preventieve aanpak van laaggeletterdheid sluit aan bij de opdracht van de bibliotheek bij te dragen aan geletterdheid in brede zin voor jong en oud De bibliotheek heeft al taalaanbod gericht op jonge kinderen (bijvoorbeeld Boekstart) en volwassenen (bijvoorbeeld via taalcoaches lees- en schrijfclubs) Ook opereert de bibliotheek in een lokale maatschappelijke context in contacten met burgers gemeenten onderwijs lokale bedrijven en maatschappelijke organisaties Dit maakt dat de bibliotheek een unieke positie inneemt en in potentie een belangrijke verbindende schakel kan vormen binnen de regionale aanpak van laaggeletterdheid

[1]

httpswwwtaalvoorhetlevennl

In september 2014 is het convenant Taal voor het Leven West- Brabant ondertekend Een samenwerkingsverband tussen ROC Kellebeek VWS ATEA UWV Cubiss St Lezen amp Schrijven en de bibliotheken in West- Brabant om een bijdrage te leveren aan het terugdringen van laaggeletterdheid Inmiddels zijn er zorsquon 30 organisaties aangesloten ook organisaties uit de zorg- en welzijnssector De aanpak van laaggeletterdheid kan niet los worden gezien van maatregelen om taalachterstanden en laaggeletterdheid te voorkomen zoals leesbevordering Daarom is het beleid gericht op leesbevordering en leesplezier een waardevolle aanvulling op het reguliere taalonderwijs en is dit onderdeel van het actieprogramma lsquoTel mee met Taalrsquo Wat doet VANnU VANnU biedt een basisaanbod waarin collectie taalpunten en het taalnetwerk en activiteiten in de Week van de Alfabetisering opgenomen zijn Daarnaast worden bovenop dit basisaanbod trajecten aangeboden in het kader van de uitvoer WEB In 2016 heeft Taal voor het Leven West-Brabant voor het tweede jaar op rij WEB-gelden ontvangen tbv het versterken van werkenden en werkzoekenden In onderstaand overzicht is het basisaanbod opgenomen onder het kopje Activering daarna volgen de trajecten in het kader van WEB Activering basisaanbod

Collectie VANnU heeft een speciale Makkelijk Lezen-collectie voor mensen die moeite hebben met lezen en schrijven Bij de samenstelling van de collectie heeft de bibliotheek gelet op de bruikbaarheid ervan voor de ontwikkeling van taalvaardigheid en maatschappijorieumlntatie De collectie bestaat uit leesboeken op verschillende leesniveaus taalcursussen en informatieve boeken en alle informatie is in eenvoudig Nederlands

37

Taalpunten In 2016 heeft VANnU samen met haar netwerkpartners twee taalpunten opgezet eacuteeacuten loket dat burgers overzicht biedt van het informele formele en non-formele scholingsaanbod op het gebied van taal en digitale vaardigheden in de regio Naast de doorverwijsfunctie bieden de Taalpunten ook laagdrempelige trainingen Aan de hand van een intake wordt de scholingsbehoefte van de deelnemer in kaart gebracht en kan er bijvoorbeeld een training Klik amp Tik worden gedaan Het eerste Taalpunt opende in maart 2016 in de wijk Kalsdonk in Roosendaal en de tweede is op 31 maart in de bibliotheek Zevenbergen feestelijk geopend Na opening van de Taalpunten is er voortdurend aanloop van mensen met taalvragen In 2016 zijn er 34 mensen geholpen enof doorverwezen in Kalsdonk In het taalpunt in Zevenbergen zijn in 2016 totaal 14 mensen geholpen met hun taalvraag

Activering Deelnemers Opmerkingen

Roosendaal 31 Klik amp Tik basis

Taalpunt Kalsdonk (RSD) 34 Intakes

Moerdijk 17 Klik amp Tik basis

Taalpunt Moerdijk 14 Intakes

Halderberge 11 Klik amp Tik basis

Rucphen 9 Klik amp Tik basis

Zundert 7 Klik amp Tik basis

Training herkennen amp doorverwijzen

15 Gezondheidsplein

Kalsdonk

138

Trainingen Op 20 september heeft VANnU aan de partners van het Gezondheidsplein in Kalsdonk een training Herkennen en motiveren laaggeletterden

gegeven

Week van de alfabetisering Samen met haar partners in het West Brabantse Taal voor het Leven organiseerde Bibliotheek VANnU een Lagerhuisdebat tijdens de Week van de Alfabetisering In dit interactieve debat ging men op zoek naar de formule om slim samen te werken eacuteeacuten doel maar met een verschillende motivatie belang of uitgangspunt Wanneer is de samenwerking slim en daarmee effectief Het debat vond plaats in Etten Leur De landelijke week van de alfabetisering viel dit jaar samen met de start van het nieuwe Taaljaar 2016-2017 Samen met de gemeente Moerdijk heeft de bibliotheek een informatieve en interactieve bijeenkomst georganiseerd (5 september 2016) waarin verteld werd over de aanpak van laaggeletterdheid Wethouder Thomas Zwiers gaf het belang van de aandacht voor laaggeletterdheid aan in het bijzonder voor werknemers Daarnaast werd stilgestaan bij het aanbod aan taalactiviteiten in het schooljaar 2016-2017 en het taalnetwerk in de regio Bijzondere aandacht was er voor de rol van vrijwilligers in de taaltrajecten Zonder vrijwilligers is een groot aantal taalactiviteiten niet uit te voeren Taalnetwerk In het Taalnetwerk zijn lokale taalbieders en ndashprojecten vertegenwoordigd zoals Humanitas Vluchtelingenwerk de VoorleesExpress ROC Kellebeek WijZijn Traverse en de STA teams Het netwerk komt onder voorzitterschap van VANnU 2 tot 3 maal per jaar samen om kennis te delen en samen te werken In 2016 heeft dat geleid tot het opstellen van een Taalkaart van Roosendaal (welke aanbieders bieden welke trainingen aan tegen welke voorwaarden) De Taalkaart is inmiddels door de deelnemers in gebruik genomen Verder wordt er veel aandacht besteed aan het werven van taalvrijwilligers VANnU Humanitas Vluchtelingenwerk en WijZijn Traverse bundelden de krachten om via uitingen in de media taalvrijwilligers te werven Dat leidde tot een goed bezochte informatiemiddag op 9 december waar zorsquon 50 geiumlnteresseerden zich meldden

38

Activering WEB trajecten Taaloefengroepen In Rucphen en in Roosendaal organiseert de Bibliotheek VANnU wekelijks taaloefengroepen voor medewerkers van de WVS De werkleiding van de WVS geeft aan dat zij zien dat hun medewerkers echt veranderen sinds zij aan de taaloefengroep zijn begonnen De persoonlijke benadering en begeleiding van de taalvrijwilligers zorgt ervoor dat de cursisten meer zelfvertrouwen krijgen en verrast worden in hun eigen kunnen In totaal hebben in de vijf gemeenten 36 personen deelgenomen Klik amp Tik cursussen Voor alle mensen die moeite hebben om hun weg te vinden op internet biedt de Bibliotheek op de vijf kernvestigingen de cursus Klik amp Tik aan De cursisten worden begeleid door vrijwilligers In 2016 hebben 40 cursisten de cursus met succes afgerond en hiermee hun zelfredzaamheid vergroot Taal amp Arbeidsmarkt Walk amp Talk en Werkmap Walk amp Talk Vanaf oktober organiseert Bibliotheek VANnU maandelijks op elke derde maandag van de maand Walk amp Talk deacute koffiepauze voor werkzoekenden Het is een gratis netwerkbijeenkomst voor en door werkzoekenden In een ongedwongen sfeer maakt men in Bibliotheek VANnU kennis met elkaar krijgt men tips van een professional enof hoort men ervaringen van (ex-)werkzoekenden In 2016 waren de themarsquos Netwerken hoe doe je dat (oktober) Hoe maak je een goed basis CV (november) en Werken in Belgieuml (december) In 2016 hebben 62 belangstellenden deelgenomen aan de bijeenkomsten

Werkmap De dienstverlening van het UWV verloopt digitaal Laagopgeleide en oudere werkzoekenden hebben vaak moeite met het aanvragen van een DigiD en het omgaan met de digitale werkmap van het UWV In 2016 hebben 32 deelnemers een training gevolgd om hun vaardigheden op dit gebied te verbeteren

Monitoring In januari 2017 verscheen de landelijke Monitor Digitale Vaardigheden 2015-2016 uitgevoerd door Next Value in opdracht van de Koninklijke Bibliotheek In deze monitor waar VANnU aan meegewerkt heeft wordt gekeken naar de resultaten van de digitale trajecten en worden deelnemers bevraagd In de algemene conclusies en aanbevelingen worden de volgende zaken aangegeven en door VANnU opgepakt 1 Zoek samenwerking met doorverwijzers VANnU heeft dit geborgd op regionaal niveau door Taal voor het Leven West-Brabant en lokaal via het Taalnetwerk Werk met vrijwilligers VANnU werkt sinds 2014 met taalvrijwilligers zij worden getraind door ROC Kellebeek enof St Lezen en Schrijven 2 Voorkom een te vrijblijvende leeromgeving door actief samen te werken met bijvoorbeeld de WVS worden deelnemers gestimuleerd om actief deel te nemen 3 Probeer maatwerk te bieden en verwijs door naar vervolgtrajecten sinds 2016 worden in de Taalpunten intakes afgenomen door taaldocenten van ROC Kellebeek daarmee wordt de doorverwijzing nog meer maatwerk Ten slotte werd de deelnemers gevraagd naar hun tevredenheid over de trainingen 37 deelnemers hebben meegewerkt aan de monitor Door de samenwerking met ROC Kellebeek in 2016 verder vorm te geven is er meer aandacht gekomen voor deskundigheidsbevordering van de taalvrijwilliger en is de doorstroom van deelnemers toegenomen Daarmee wint de West-Brabantse aanpak aan duurzaamheid

39

28 Werkzaamheden Marktplaats Cultuureducatie 2016 Bibliotheek VANnU is verantwoordelijk voor de Marktplaats Cultuureducatie in de gemeenten Halderberge en Moerdijk De doelstelling van de Marktplaats is Een netwerk en samenwerking tussen aanbieders van cultuur en het onderwijs creeumlren zodat de jeugd meer in aanraking komt met kunst en cultuur en zich daardoor beter kan ontwikkelen De cooumlrdinator Marktplaats Cultuureducatie heeft in 2016 de volgende taken uitgevoerd

inventariseren van de vraag op het gebied van cultuureducatie van het onderwijs (PO en VO)

inventariseren van de vraag op het gebied van cultuureducatie voor en naschoolse opvang inventariseren van de mogelijkheden van de culturele aanbieders

culturele aanbieders meenemen in de lsquotaalrsquo van het onderwijs

het uitbreiden en verstevigen van het lokaal cultuur-educatief netwerk

samenwerken met de intermediairs van regiorsquos West Brabant

afstemmen van vraag en aanbod Het Kunstmenu wordt afgenomen door alle Halderbergse scholen en elf scholen uit de gemeente Moerdijk Het wordt aangeboden in samenwerking met CultuurCompaan (gemeente Roosendaal) en bestaat uit activiteiten van lokale (professionele aanbieders uit de gemeente) regionale (professionele aanbieders uit de provincie) en landelijke culturele instellingen De leerlingen maken op deze manier kennis met de drie domeinen van Cultuureducatie (in huis met de culturele omgeving en uit de grote wereld) Verder nemen de scholen deel aan diverse naschoolse activiteiten (verlengde schooldag) en vinden er diverse losse culturele projecten op de scholen plaats

De cooumlrdinator ondersteunt culturele instellingen kunstenaars en het onderwijs mbt actuele ontwikkelingen op het gebied van cultuureducatie Zij organiseert netwerkbijeenkomsten voor de interne cultuurcooumlrdinatoren (ICCrsquoers) biedt scholing aan en geeft de ICC cursus in West- Brabant Daarnaast worden er cursussen aangeboden voor culturele aanbieders zodat ook zij meegaan in de huidige ontwikkelingen op het gebied van cultuureducatie De cooumlrdinator cultuureducatie is tevens intermediair voor de scholen mbt de rijksregeling Cultuureducatie met Kwaliteit (2013 ndash 2016) een opdracht die middels de Cultuurloper wordt uitgevoerd Hierbij wordt nauw samengewerkt met de Provinciale instelling Kunstbalie Aan de regeling nemen 5 scholen uit de gemeente Halerberge en 7 scholen uit de gemeente Moerdijk deel VANnU werkt regionaal en dat vertaalt zich ook in de Marktplaats Cultuureducatie waar het onderhouden van contacten met andere marktplaatsen en buurgemeenten vanzelfsprekend is De cooumlrdinator neemt deel aan het zogenaamde Regionaal Overleg Marktplaatsen (ROM) en een Provinciaal Overleg Het doel is om gezamenlijke activiteiten voor de regio West- Brabant te organiseren Er wordt samengewerkt met de cooumlrdinator Brede Scholen en cooumlrdinator Sport van beide gemeenten Ook vindt er steeds meer samenwerking plaats met de schoolbesturen Stichting Openbaar Onderwijs West-Brabant is een bovenschools traject gestart op het gebied van cultuureducatie met oa de intermediairs van de gemeente Roosendaal en HalderbergeMoerdijk Tot slot neemt de cooumlrdinator zitting in de werkgroep Cultuurmaand (septemberoktober) van de gemeente Halderberge Zij richt zich vooral op de activiteiten voor het onderwijs

40

29 Personeel en Organisatie

Per 31-12-2016 heeft VANnU 3885 FTE in dienst In totaal gaat het om 74 medewerkers De groei in ftersquos (145) heeft met name te maken met de uitrol dBoS en toename van leesconsulenten waarover eerder in dit verslag is gesproken In de Frontoffice is het aantal uren door oa sluiting van servicepunten in de gemeente Zundert en aanpassingen van het servicepunt in Wouw afgenomen

De leeftijdsopbouw van de medewerkers Van alle medewerkers bij VANnU is 95 jonger dan 40 jaar Het percentage medewerkers tussen de 40 en 50 jaar is 135 54 van de medewerkers is tussen de 50 en 60 jaar en het percentage 60+ is 23 VANnU heeft tov de landelijke leeftijdsopbouw een hoger percentage 50 plussers Dat betekent dat er goed moet worden nagedacht over de instroom van jongere medewerkers om de uitstroom voor de komende jaren op te kunnen vangen Dat is een lastig vraagstuk omdat bij een reorganisatie de jongere medewerkers vaak degenen zijn die door middel van afspiegeling moeten vertrekken Het komend jaar zal dit onderwerp opnieuw op de agenda staan van directie en OR omdat het vraagt om een

visie over hoe het toekomstig personeelsbestand eruit moet komen zien en hoe de organisatie zich daarop kan voorbereiden

Personeelsverloop in- door- en uitstroom In totaal zijn er in 2016 acht medewerkers ingestroomd waarvan

projectmedewerker vernieuwing netwerk

1 cooumlrdinator Frontoffice

1 controller

1 medewerker communicatie

2 leesconsulenten 4-12

2 ondersteuners leesconsulenten

stagiaire19 Daarnaast zijn er zes medewerkers uit dienst getreden waarvan

1 ondersteuner leesconsulenten

3 opruimhulpen

2 informatiemedewerkers

19

De stagiaire is in augustus voor een aantal uur als medewerker communicatie aangesteld

0 10 20 30 40 50

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

totale FTE

totale FTE

0

10

20

30

40

50

60

15-30 30-40 40-50 50-60 60+

pe

rce

nta

ge

Leeftijdsopbouw in percentages

VANnU

st Bibliotheekwerk

landelijk

41

Jubilea In 2016 waren er twee jubilarissen Een medewerker was 40 jaar in dienst en een 25 jaar in dienst bij VANnU

Ziekteverzuim Het gemiddelde verzuimpercentage in 2016 bedroeg 32 De ziekte frequentie is 09 Het ziekteverzuim is ten opzichte van 2015 gedaald (587) Onderstaande grafiek toont het verzuimverloop in 2016 Duidelijk is dat het verzuimcijfer vooral wordt beiumlnvloed door een aantal langdurig zieken Het ziekteverzuim is in lijn met de landelijke trend 20 Ziekteverzuim 2016

20

CBS statline cultuur sport en recreatie geeft over de eerste drie kwartalen van 2016 een gemiddeld percentage aan van 32

Scholing VANnU vindt het belangrijk om haar medewerkers zo goed mogelijk voor te bereiden op het bibliotheekwerk van de toekomst In de strategische koers 2016-2018 staan de kernkwaliteiten collectioneren programmeren en netwerken centraal Om medewerkers de kans te geven deze competenties verder te ontwikkelen heeft VANnU in 2016 verschillende stappen gezet In het fusieproces is afgesproken dat er in de front office toegewerkt zou worden naar minder functies De functie van medewerker klantenservice is komen te vervallen en alle medewerkers die het betrof zijn opgeleid tot informatiemedewerker Een groep van 16 medewerkers heeft een opleidingstraject van 6 maanden doorlopen wat leidde tot een certificaat voor iedereen en een benoeming tot informatiemedewerker Alle front office medewerkers hebben in de zomer een training gevolgd over de digitale diensten van VANnU Hierbij kwam het gebruik van de e-books aan de orde en uitleg en gebruik van de verschillende bibliotheek apps digitale bibliotheek bronnen Daarnaast is er extra toelichting gegeven op het gebruik van Bicat het bibliotheekinformatiesysteem Na afloop van de training waren de medewerkers op de hoogte van het volledige aanbod en beter in staat om gebruikers te informeren en vragen te beantwoorden over het brede aanbod van digitale diensten

In 2016 is door alle medewerkers verder gewerkt in de themagroepen om de kerncompetenties concreet gestalte te geven Een doel in 2016 was ook om de medewerkers uit ZundertRucphen aan te laten sluiten bij deze manier van werken Opgemerkt moet worden dat hier in 2017 nog een aantal stappen in gezet moet worden De themagroepen biedt medewerkers de mogelijkheid om het netwerken het vormen van themacollecties en het bedenken van een bijpassend programma uit te proberen te oefenen en hiervan te leren In de praktijk blijkt dit meer of minder goed te slagen afhankelijk van het thema

0

20

40

60

80

100

120

140

160

180

verzuim kort0-7 dagen

verzuimmiddellang 8-

42 dagen

verzuim lang43-365 dagen

aantal ziektedagen

aantal medewerkers

42

Een aantal themagroepen heeft in 2016 tastbare resultaten weggezet Zo is er een pop-up bieb in winkelcentrum De Roselaar verschenen een pop-up in de basiliek in Oudenbosch zijn er verschillende voorleesactiviteiten geweest door het hele werkgebied zijn er contacten gelegd en presentaties geweest bij een aantal Alzheimer-cafeacutes en vonden andere activiteiten plaats zoals een Boekenproeverij in Zevenbergen Uiteraard werd er door de themagroepen ook aandacht besteed aan de landelijke leesbevorderingscampagnes zoals de (kinder)Boekenweek en Nederland Leest

Inzet vrijwilligers in de branche Stichting BibliotheekWerk is in 2015 door het Centraal Overleg Arbeidsvoorwaarden Openbare Bibliotheken gevraagd een inventarisatie uit te voeren van de inzet van vrijwilligers in de branche Van de 124 ondervraagde bibliotheken geeft 92 procent aan dat zij met vrijwilligers werken In bijna de helft van deze bibliotheken zijn op dit moment meer vrijwilligers werkzaam dan medewerkers met een arbeidsovereenkomst Wel worden zij vaak een beperkt aantal uren per week ingezet Wanneer een bibliotheek niet met vrijwilligers werkt is dit over het algemeen een principieumlle beslissing Over het algemeen voeren vrijwilligers in bibliotheken verschillende taken uit Een belangrijke taak is de bezorging van materialen aan huis Daarnaast worden vrijwilligers ook regelmatig ingezet als gastheer of gastvrouw en ondersteunen ze regelmatig bij de uitvoering van verschillende publieks- en promotieactiviteiten in de bibliotheek Ook zijn er werkzaamheden die minder frequent door vrijwilligers worden opgepakt Dit geldt bijvoorbeeld voor het adviseren over de ontwikkeling van de collectie het plaatsen van de collectie en het presenteren van collectieonderdelen als ondersteuning bij een project of activiteit Ruim driekwart van de bibliotheken met vrijwilligersbeleid heeft beleid vastgesteld over de scholing en begeleiding van vrijwilligers In de praktijk blijkt echter dat er minder vaak concrete initiatieven zijn om vrijwilligers de mogelijkheid te bieden zich verder te ontwikkelen

Als er een initiatief aanwezig is is dit doorgaans gericht op het aanbieden van scholing21 Inzet vrijwilligers VANnU Met het oog op de bezuinigingen en de veranderende rol van bibliotheken vraagt het vrijwilligersbeleid veel tijd en aandacht van directie managers en ondernemingsraad Sinds de fusie in 2015 met de bibliotheek ZundertRucphen heeft VANnU te maken met vrijwilligers in het uitleenproces In Rijsbergen en Rucphen was men gewend te werken met vrijwilligers in de rol van gastvrouw terwijl in het VANnU werkgebied van voacuteoacuter de fusie alleen gebruik werd gemaakt van expert-vrijwilligers (bv voor de speelotheek en voor cursussen zoals Klik en Tik) Met de realisatie van de nieuwe voorziening in Wouw is gekozen voor de inzet van vrijwilligers in de ondersteuning bij het uitlenen De vrijwilligers zorgen voor een opgeruimde ruimte voor een prettige ontvangst en ondersteunen in het gebruik van de zelfservice-apparatuur In 2016 is veel aandacht geweest voor de wijze waarop de vrijwilligers ingezet worden in de organisatie en de gesprekken over dit onderwerp zullen ook in 2017 voortgezet worden Uiteraard speelt de OR hierin een belangrijke en verbindende rol In 2016 werden ook de voorbereidingen getroffen voor een pilot in Rijsbergen die in januari 2017 van start gaat Het doel is om de inzet van vrijwilligers in het uitleenproces verder uit te werken de samenwerking tussen de vrijwilliger en de betaalde kracht helder vorm te geven en te beschrijven wat het vakmanschap voor het bibliotheekwerk lsquonieuwe stijlrsquo inhoudt Om kennis en kunde te delen en ervaringen uit te wisselen maakt de cooumlrdinator vrijwilligers deel uit van een (Brabantse) overlegstructuur met andere cooumlrdinatoren De inzet van vrijwilligers is een onderwerp dat in iedere bibliotheek speelt

21

httpswwwbibliotheekwerknlVrijwilligers_in_de_bibliotheekpdf

43

210 Ontwikkelingen in de openbare bibliotheek Samenwerking Bibliotheek VANnU werkt in alle gemeenten samen met partners op het gebied van zorg en welzijn (CJG) voorschoolse voorzieningen (kinderopvang en peuterspeelzalen) educatie (basis- en voortgezet onderwijs) laaggeletterdheid (bibliotheken West-Brabant ROC UWV en WVS) en cultuur (diverse instellingen zoals musea schouwburg en archief of organisaties zoals Stichting Cultuur Moerdijk) Bovenlokaal wordt er samengewerkt in de Brabantse Netwerkbibliotheek (BNB) Dit is een samenwerkingsverband tussen de 19 Brabantse basisbibliotheken en Cubiss Cubiss is een Provinciale Ondersteuningsinstelling (POI) en heeft een rechtstreekse subsidierelatie met de provincie Noord-Brabant Een essentieel doel van de BNB is het creeumlren van een goed toegankelijk netwerk Een plek waar ideeeumln floreren waar informatie en ervaringen worden uitgewisseld en waar kennis wordt gedeeld zodat de gebruikers en de partners van de Brabantse bibliotheken optimaal worden bediend Niet alleen nu maar ook in de toekomst De hoofddoelstelling van de BNB is het stimuleren van de Brabantse kennisinfrastructuur door vanuit de bibliotheekfunctie bij te dragen aan een goed ingerichte publieke informatievoorziening (httpwwwbnbibliotheeknl) Het samenwerkingsverband heeft een gezamenlijk beleidsplan vastgesteld en voert de provinciale projecten mede onder die vlag uit Branche De branchevereniging van en voor de openbare bibliotheken is de Vereniging van Openbare Bibliotheken (wwwdebibliothekennl) Tot slot is er nog de Stichting Certificering Openbare Bibliotheken Deze stichting ontwikkelt en bewaakt kwaliteitsnormen en toetst de kwaliteit van bibliotheekorganisaties aan deze normen door middel van audits (wwwbibliotheekcertificaatnl)

De overheden De overheid is op drie niveaus betrokken bij de basisbibliotheek op gemeentelijk provinciaal en landelijk niveau Gemeente De gemeente is de primaire opdrachtgever van de basisbibliotheek Zij verleent VANnU subsidie Binnen het gemeentelijk beleidskader dat gebaseerd is op eenduidig en samenhangend beleid worden concrete afspraken gemaakt met Bibliotheek VANnU over de te behalen resultaten en prestaties Tussen de gemeenten en Bibliotheek VANnU wordt een tweezijdig contract afgesloten dat nagekomen en geeumlvalueerd moet worden Bibliotheek VANnU ontvangt subsidie op basis van een uitvoeringsovereenkomst op basis van de Algemene Wet Bestuursrecht (AwB) Uitgangspunt is dat wordt gestuurd op inhoud en dat wederzijds afspraken worden gemaakt tussen de gemeente en Bibliotheek VANnU De basis van deze afspraken is

1 De beleidsdoelen die de gemeente nastreeft 2 De diensten en producten die Bibliotheek VANnU levert om aan

die beleidsdoelen te voldoen of een bijdrage te leveren 3 Duidelijke beoordelingscriteria op basis waarvan de prestaties en

(eventuele) resultaten worden beoordeeld en de subsidierelatie wordt afgerekend

Provincie In opdracht van de provincie Noord-Brabant werkt Cubiss samen met de Brabantse bibliotheken aan programmas voor bibliotheekvernieuwing Het werkplan van Cubiss bestaat de komende jaren uit vier projecten

1 Bieb Lab (voorheen Innovatie van de bibliotheekfuncties) 2 Innovatie van de educatieve functie 3 Versterken taalvaardigheid 4 Vergroten mediawijsheid

44

De eerste twee projecten zijn gerelateerd aan de wettelijke taak zoals die is vastgelegd in de Wsob Cubiss voert deze opdracht uit in zeer nauw overleg met de Brabantse bibliotheken De twee andere projecten zijn de uitwerking van een aanvullende provinciale opdracht aan Cubiss Naast bibliotheken zijn ook organisaties binnen het sociale domein en het onderwijs hierbij betrokken als partner Rijk De rijksoverheid is verantwoordelijk voor het functioneren van de openbare bibliotheken als stelsel met als aandachtspunten een vergroting van de doelmatigheid samenhang kwaliteit en pluriformiteit van het stelsel openbaar bibliotheekwerk De Wet stelsel openbare bibliotheekvoorzieningen (Wsob) kortweg de Bibliotheekwet is vanaf 1 januari 2015 van kracht De bibliotheekwet regelt de digitalisering van de openbare bibliotheek en zorgt voor structurele financiering daarvan door de Rijksoverheid In deze wet is vastgelegd dat iedere Nederlander toegang moet hebben tot een openbare bibliotheek zowel in fysieke als digitale vorm Ook zijn de vijf functies en voorwaarden vastgelegd waaraan een openbare bibliotheek moet voldoen (zie ook inleiding jaarverslag) De Koninklijke Bibliotheek (KB) heeft onder de Wsob een regierol gekregen binnen het netwerk van openbare bibliotheekvoorzieningen en de verantwoordelijkheid voor de landelijke digitale bibliotheek en Aangepast Lezen Het KB-beleidsplan 2015-2018 lsquoDe kracht van het netwerkrsquo formuleert de ambities van de KB in breed verband met twee strategische prioriteiten

1 Realiseren van de nationale digitale bibliotheek 2 Het versterken van de nationale en internationale samenwerking

Met de nationale digitale bibliotheek neemt de KB het voortouw in het uitbouwen van de rol en betekenis van de bibliotheek in het digitale domein De landelijke digitale infrastructuur zorgt voor de componenten waarmee alle openbare bibliotheekvoorzieningen deelnemen en gebruikmaken van de diensten van de digitale bibliotheek

Het versterken van de nationale samenwerking is gericht op het verbreden van de betekenis van de bibliotheek In samenspraak met de bibliotheken zelf de provinciale service organisaties de VOB en andere partners geeft de KB invulling aan de stelseltaken regie en advies faciliterende en cooumlrdinerende taken en de aansturing van grootschalige programmarsquos en projecten voor het hele bibliotheekstelsel Onttrekking Gemeentefonds voor aanschaf e-content Vanaf 2015 is het Rijk verantwoordelijk voor de financiering van de centrale aanschaf van e-content voor de openbare bibliotheken Daarvoor onttrekt het Rijk een bedrag aan het Gemeentefonds Dit bedrag stelt de minister van OCampW ter beschikking aan de KB voor de inkoop van e-content De KB koopt vervolgens in op voordracht van de openbare bibliotheken begrensd door het financieumlle kader van het ter beschikking gestelde bedrag Tot 1-1-2015 dragen bibliotheken een bedrag per inwoner af aan de VOB voor de inkoop van e-content het zogenaamde omslaggeld Voor 2014 was dat euro 035 per inwoner Het groeipad en de hoogte van de uitname worden formeel vastgesteld in een overleg tussen diverse ministeries en de VNG Gekozen is voor een scenario van relatieve groei Onttrekking gemeentefonds e-content en consequenties

jaar Bedrag per inwoner Totale uitname VANNU22

2014 035 euro 65456

2015 047 euro 87898

2016 055 euro 102859

2017 063 euro 117821

2018 073 euro 136522

De vijf gemeenten van VANnU gaan verschillend met de uitname om De gemeente Moerdijk houdt het bedrag in van de subsidie de gemeente Halderberge deels en de andere drie gemeenten niet

22

Aantal inwoners op basis van gegevens 2016 187017

45

Digitaal abonnement Per 1 januari 2016 heeft de Koninklijke Bibliotheek een lidmaatschapsvorm toegevoegd aan de bestaande lidmaatschapsvormen van de openbare bibliotheken namelijk de mogelijkheid om gebruik te maken van enkel de digitale voorziening Voor dit lidmaatschap is een tarief vastgesteld van 42 euro per jaar Het aanbod van deze lidmaatschapsvorm en ndashtarief is een stap in de ontwikkeling van het publieke aanbod die past binnen de verdere ontwikkeling van de toegang tot digitale werken in het algemeen De Koninklijke Bibliotheek blijft in gesprek met zowel de openbare bibliotheken als de aanbieders van digitale content om een optimaal aanbod voor de klant te realiseren dat in lijn is met de publieke waarden van de openbare bibliotheek Primair gaat het om het aanbod e-books waarvoor licenties zijn afgesloten met individuele uitgevers secundair gaat het om andere content types (audio databanken etc) Omdat het gebruik van e-books in Nederland nog in ontwikkeling is zowel in relatie tot openbare bibliotheken als in relatie tot het commercieumlle - en ook het illegale - aanbod is de introductie van een digitaal lidmaatschap van de openbare bibliotheek niet een eindpunt in de positionering van het publieke aanbod in dit domein De KB stelt daarom een gefaseerde ontwikkeling van de tariefstructuur voor die flexibel genoeg is om in te spelen op ontwikkelingen in het netwerk en in de markt De Nationale bibliotheekpas en gastlenen Naast het digitale abonnement loopt ook de ontwikkeling van de nationale bibliotheekpas Het project de Nationale Bibliotheekpas ontwikkelt eacuteeacuten pas die burgers toegang geeft tot alle landelijke en lokale (digitale) diensten Op deze manier krijgen zij makkelijker toegang tot de fysieke collectie van alle bibliotheken in heel Nederland Door de invoering van een nationale bibliotheekpas zijn er in de toekomst voor de klant geen verschillende loketten meer met verschillende voorwaarden en dienstverlening Een ander voordeel is de versterking van het merk en het imago van de bibliotheek bibliotheken treden meer naar buiten als eacuteeacuten

netwerk Tot slot zal er ook sprake zijn van efficiency eacuteeacuten stelsel van voorwaarden en keuzemogelijkheden is veel goedkoper en effectiever Bovendien ontstaat er vanuit de gezamenlijkheid de mogelijkheid om op landelijk niveau te kunnen innoveren In januari is onder het motto - Lezen kun je overal lenen nu ook- gastlenen (landelijk) van start gegaan Met gastlenen kunnen bibliotheekleden ook elders in Nederland lenen Daarvoor is een geldig bibliotheeklidmaatschap nodig met een abonnement dat toegang geeft tot gastlenen Gastlenen is een onderdeel van het VOB-project de nationale bibliotheekpas Gezamenlijke innovatieagenda Op 1 januari 2015 is de Wet stelsel openbare bibliotheekvoorzieningen (Wsob) in werking getreden De Wsob gaat uit van een bibliotheekstelsel waarin de drie overheden nadrukkelijk samen de netwerk- verantwoordelijkheid dragen De minister de provinciebesturen en de gemeentebesturen zijn gezamenlijk verantwoordelijk voor een netwerk van openbare bibliotheekvoorzieningen Dit netwerk van openbare bibliotheekvoorzieningen wordt gevormd door

bull de lokale bibliotheken bull de provinciale ondersteuningsinstellingen (POIrsquos) bull de Koninklijke Bibliotheek (KB) voor wat betreft haar taak tot het

in stand houden van de landelijke digitale bibliotheek De Wsob beschrijft de taken van de deelnemers in het netwerk Bij sommige taken raken de verantwoordelijkheden van de verschillende deelnemers elkaar Dat is bijvoorbeeld het geval bij de innovatietaak23 Omdat de verantwoordelijkheid van de gezamenlijke POIrsquos op het gebied van innovatie enerzijds en de cooumlrdinerende taak van de KB anderzijds sterke raakvlakken hebben is bij het bestuurlijk overleg van OCW IPO en

23

Artikel 16 van de Wsob omschrijft als verantwoordelijkheid voor de gezamenlijke POIrsquos2 lsquode ontwikkeling van innovaties ten behoeve van de lokale bibliotheken in overeenstemming met de Koninklijke Bibliotheek in verband met haar cooumlrdinerende taakrsquo

46

VNG samen met VOB SPN en KB de wens ontstaan te komen tot een Gezamenlijke innovatieagenda De Gezamenlijke innovatieagenda heeft als hoofddoel om de vernieuwingskracht van de bibliotheeksector te versterken om zo toegevoegde waarde te kunnen bieden aan burgers en samenleving in lijn met de vijf functies van de bibliotheek Om dat hoofddoel te kunnen realiseren wordt met deze Gezamenlijke innovatieagenda ingezet op

Het aanbrengen van focus door de innovatiekracht te bundelen op een overzichtelijk aantal prioriteiten die breed worden gedeeld door zowel de netwerkverantwoordelijke overheden als het gelaagde bibliotheeknetwerk

Het op gang brengen van een proces van permanente innovatie op deze prioriteiten

Het geven van helderheid over de concrete rolverdeling tussen partijen ndash passend binnen de kaders van de Wsob ndash zodat optimale samenwerking kan ontstaan bij dit proces van permanente innovatie

Met deze Gezamenlijke innovatieagenda als leidraad kunnen overheden vanuit hun verantwoordelijkheid voor het netwerk van openbare bibliotheekvoorzieningen samen met het bibliotheekveld daadkrachtig invulling geven aan het innovatieproces zowel fysiek als digitaal Digihulp via bibliotheken In februari 2016 startte met de ondertekening van een convenant de samenwerking tussen de Belastingdienst en de Koninklijke bibliotheek Doel is om mensen via de lokale openbare bibliotheek ondersteuning te bieden bij het digitaal zaken doen met de overheid Op termijn kunnen burgers bij de bibliotheek terecht voor inhoudelijke hulp over toeslagen en inkomstenbelasting De komende jaren zullen de meeste bibliotheken belastingspreekuren gaan organiseren Inmiddels is een aantal pilots gestart

211 Een blik vooruit

lsquoDe bieb is een aantrekkelijke ontmoetingsplaats geworden waar jongeren en volwassenen graag komen Ze kunnen boeken lenen maar ook een talencursus volgen met een 3D-printer aan de slag gaan of meedoen aan een debat De bibliotheek heeft zichzelf heruitgevondenrsquo Bovenstaande is een citaat uit een brief naar de Tweede Kamer van minister Jet Bussemaker van Cultuur De aanleiding was de verschijning van de eerste bibliotheekmonitor van de KB Het aantal volwassen leden daalde in 2015 maar het aantal jeugdleden nam toe tot 23 miljoen Zij leenden 38 miljoen boeken blijkt uit de monitor In totaal leenden de 156 bibliotheken 73 miljoen fysieke boeken en 4 miljoen e-books uit De vorige hoofdstukken uit dit jaarverslag geven een goed beeld van wat er allemaal in 2016 is gebeurd Bovenstaande tekst had mijn tekst kunnen zijn Ook bij VANnU stijgen de jeugdleden en daalt het aantal volwassen leden De inspanning om de jeugd te bereiken en lezen en leesplezier te bevorderen loont en daar profiteren kinderen hun leven lang van Op de laatste pagina van dit verslag staat een prachtig overzicht van het aanbod en de dienstverlening van VANnU Afhankelijk van de subsidie en de mogelijkheden om samen te werken en door de inzet van onze medewerkers is door VANnU voor de verschillende gemeenten de afgelopen jaren een aanbod gecreeumlerd Naast de specifieke wensen van de gemeenten is de koers van VANnU daarbij altijd leidend De bezuinigingen in de gemeenten Roosendaal en Zundert kosten veel tijd en energie maar bieden ook kansen voor nieuwe dienstverlening VANnU heeft ook de afgelopen jaren succesvolle of kansrijke programmarsquos of formules van de ene gemeente kunnen implementeren in de andere Op die manier profiteren alle gemeenten van het feit dat men afspraken maakt met dezelfde professionele organisatie

47

Alhoewel deze lokale verschillen kleur geven aan het bibliotheekaanbod is er na jaren van bezuinigingen wel een grens bereikt De gemiddelde bijdrage per inwoner is laag VANnU moet en wil op een goede kwalitatieve manier aan haar 5 kernfuncties invulling geven en voorbereid zijn op de toekomst Dat vraagt om ruimte voor innovatie en om een sterke en stabiele organisatie Daar zijn alle aangesloten gemeenten bij gebaad Het voornemen is om in 2017 met de gemeenten een convenant af te sluiten en daarin een aantal basisafspraken op te nemen over de regionale dienstverlening en de toekomst Een convenant wordt gezien als een manier om in gezamenlijkheid verantwoordelijkheid te nemen voor het bibliotheekwerk van de toekomst De vijf wethouders hebben op het verzoek positief gereageerd Naast deze opdracht is er nog een aantal belangrijke opdrachten voor de komende jaren geformuleerd 24 Een belangrijke die ik in dit hoofdstuk nog kort wil delen is de grote opgave op het gebied van HR Eerder in dit verslag is aangegeven dat de bibliotheek een transitie doormaakt verandert en verbreedt Vragen als Hoe zorgen we dat onze medewerkers voldoende zijn voorbereid en toegerust op de toekomst Hoe zorgen we ervoor dat we talenten binnen de organisatie behouden Hoe realiseren we een goede in- door- en uitstroom en Hoe zien we de rol van de vrijwilligers zijn voor de toekomst van VANnU uiterst relevant VANnU moet haar maatschappelijke meerwaarde tegen een achtergrond van teruglopende subsidies vergroten Dit vraagt om nieuwe focus en keuzes een beweging die momenteel in de hele bibliotheeksector gestalte krijgt Deze ontwikkelingen vragen om een nieuwe inrichting van de organisatie die niet alleen een structuurwijziging is maar die met name ook de kaders biedt voor de rolverdeling en de competenties

24

Zelfevaluatie VANNU voor de certificering

waarop in de organisatie met elkaar en buiten de organisatie met partners wordt samengewerkt Om dit te bereiken is eind 2016 besloten om in 2017 een kwalitatieve reorganisatie door te voeren Een andere opdracht waar VANnU voor staat is hoe VANnU haar ambities kan verwezenlijken en innoveren terwijl de financieumlle middelen (de subsidies daling betalende leden) al jaren afnemen Hoe kunnen extra inkomsten worden gegenereerd en waar liggen kansen

Waar we hard aan hebben gewerkt tov de vorige certificering is dat we meer en beter inzichtelijk maken dat we altijd keuzes maken en stappen zetten in het licht van de stip op de horizon die we hebben geformuleerd in ons meerjarenbeleidsplan We deden dat in het verleden ook maar dat was niet altijd zichtbaar We nemen nu de tijd voor planvorming we leggen meer vast we communiceren beter en zorgvuldiger intern en extern We zijn kritisch op onszelf in de evaluatie leren daarvan voor de toekomst en verbeteren daar waar kan Door het gezamenlijk voorbereiden van de aankomende certificering werden we ons nog meer bewust van waar we vandaan komen en naar op weg zijn Van de successen de uitdagingen en de knelpunten We hebben afstand kunnen nemen van de waan van alledag en de tijd genomen om van een afstand naar de organisatie te kijken Onze ambitie is altijd groot geweest en dat zal zo blijven We zijn ons bewust van het feit dat we zelf de regie moeten houden op de ontwikkeling van de bibliotheek naar de toekomst Dat betekent dat we bedreigingen die op ons afkomen voor zover als kan proberen te keren maar ons vooral willen blijven richten op de kansen En die zijn er genoeg en geven energie VANnU blijft investeren in vernieuwing Dat is voor RvT directeurbestuurder en managers de enige juiste koers Mevrouw FD Assink-Aben directeurbestuurder Bibliotheek VANnU

48

Page 11: Jaarverslag Bibliotheek VANnU 2016 · transparante verantwoording over de wijze waarop het toezicht in 2016 is uitgeoefend. Hier wordt achtereenvolgens verslag gedaan van de samenstelling

11

12

B 2 Jaarverslag 2016 Stichting Bibliotheek VANnU

21 Inleiding In dit jaarverslag wordt naast een algemene informatieve paragraaf met kwantitatieve en kwalitatieve informatie teruggekeken op het jaar 2016 en worden de belangrijkste ontwikkelingen beschreven In de bijgevoegde jaarrekening 2016 zijn de financieumlle effecten van deze ontwikkelingen zichtbaar De kern van het bibliotheekwerk is lezen leren (educatie) en informeren Al jarenlang maakt bibliotheek VANnU zich hard om de burgers in haar gemeenten1 te informeren te betrekken in de samenleving en hen vrije toegang tot (digitale) informatie te geven Daarnaast is VANnU een belangrijke partner voor het onderwijs op het gebied van de doorgaande leeslijn cultuureducatie en het informatievaardig maken van leerlingen Door maatschappelijke ontwikkelingen en digitale innovaties verandert de manier waarop de functies van de bibliotheek worden uitgevoerd Daarnaast staat VANnU voor een voldongen feit minder subsidie Dit vraagt om een herbezinning waarbij niet de kernfuncties ter discussie staan maar de manier waarop deze worden ingevuld In 2015 is de strategische koers voor de komende jaren in alle lagen van de organisatie besproken en opnieuw beschreven en vastgelegd in een strategisch beleidsplan 2016-2018 Deze koers strategie en doelstellingen zijn richtinggevend geweest voor de activiteiten in 2016

22 Algemeen

1 VANnU is verantwoordelijk voor het bibliotheekaanbod in de gemeenten

Roosendaal Moerdijk Halderberge Zundert en Rucphen

en samenleving als fysiek Bibliotheek VANnU is als basisbibliotheek verantwoordelijk voor het bibliotheekaanbod in de gemeenten Roosendaal Moerdijk Halderberge Zundert en Rucphen Het werkgebied omvat 187017 inwoners In totaal 247 inwoners meer dan in 2015 Werkgebied

Gemeente Aantal inwoners per 1-1-20162 Roosendaal 76960 Moerdijk 36762 Halderberge 29531 Rucphen 22276 Zundert 21488 Totaal 187017 VANnU is verantwoordelijk voor de uitvoering van de kernfuncties van het openbaar bibliotheekwerk Deze zijn 1 Lezen en literatuur 2 Ontwikkeling en educatie 3 Kennis en informatie 4 Ontmoeting en debat 5 Kunst en cultuur Het onafhankelijke karakter de laagdrempeligheid en het grote bereik maken dat de gemeente met de bibliotheek een troef in handen heeft om haar beleidsdoelen te realiseren De subsidiering van de bibliotheek is een strategische investering van de gemeente de bibliotheek is een uitvoeringsinstrument van het gemeentelijk beleid Bepaalt de gemeente formeel WAT zij wil bereiken voor haar burgers Bibliotheek VANnU geeft aan HOE dat het beste kan gebeuren

2 Statlinecbsnl

13

De bieb is overal en altijd dichtbij Bibliotheek VANnU is volop in beweging En zo hoort het ook want de digitale ontwikkelingen en de veranderende vraag vanuit de maatschappij (samenleving) vragen om een nieuwe invulling van de bibliotheekfuncties Bezuinigingen dagen ons uit scherpe keuzes te maken De gemeenten in ons werkgebied leggen verschillende accenten maar gemeenschappelijk zijn de kansen voor de jeugd egraven het toerusten van inwoners om mee te doen in de maatschappij VANnU staat midden in de samenleving Op een laagdrempelige manier brengen we mensen informatie educatie en cultuur samen Natuurlijk door de collectie maar ook door het organiseren van activiteiten en door onze ruimte beschikbaar te stellen We zijn vindbaar op andere plekken zoals in scholen En onze rol in maatschappelijke netwerken benutten we om oplossingen te bieden voor lokale vraagstukken op het gebied van lezen leren en informeren De bibliotheek in de fysieke vestigingen en op school VANnU kiest ervoor de educatieve functie ten behoeve van het onderwijs te verstevigen De bibliotheek richt zich op het aanbieden van een doorlopende leeslijn en een programma mediawijsheid Ook de fysieke bibliotheek blijft een belangrijke rol spelen VANnU richt zich met creatieve oplossingen op het behoud van kwalitatief hoogwaardige (kern-)vestigingen in de 5 gemeenten Daarnaast zijn er in alle gemeenten zogenaamde servicepunten die toegang bieden tot laagdrempelige en betrouwbare informatie en een actuele en gevarieerde collectie Het afgelopen jaar heeft VANnU mede door de bezuinigingen in de gemeenten Roosendaal en Zundert alternatieve voorzieningen gerealiseerd 3 De inzet van vrijwilligers is hierbij van cruciaal belang Hier zal verderop in het verslag nog aandacht aan worden besteed

3 De gemeente Roosendaal heeft in 2015 een forse bezuiniging doorgevoerd Het

voorstel om deze bezuiniging op te vangen wordt in 4 jaar uitgerold (activiteitenplan gemeente Roosendaal 2015-2018) De gemeente Zundert heeft besloten om in 2016 2017 en 2018 op het bibliotheekwerk te bezuinigen

De fysieke bibliotheekvoorzieningen (kern)vestigingen servicepunten en uitleenpunten Op dit moment heeft VANnU vier kernvestigingen in Roosendaal Zevenbergen Rucphen en Rijsbergen In Oudenbosch is de kernvestiging per 1 oktober 2013 gehalveerd en gezien de eisen die gesteld worden aan een kernvestiging voldoet deze niet meer aan de criteria4 In onderstaand overzicht wordt Oudenbosch dan ook getypeerd als vestiging Inwoners uit de omliggende dorpen worden aangemoedigd gebruik te maken van deze vijf (kern-)vestigingen omdat hier het meest complete aanbod van producten en diensten te vinden is Servicepunten zorgen voor behoud van de leefbaarheid in de wijken en kleine kernen Bovendien biedt een servicepunt de klant in de meeste gevallen ruimere openingstijden Het afgelopen jaar maar ook de komende jaren staat het openhouden van de huidige servicepunten in een aantal gemeenten onder andere vanwege de bezuinigingen onder druk In de strategische koers wordt beschreven dat veranderingen in de maatschappij vragen om een nieuwe invulling van de bibliotheekfuncties Het gaat in de bibliotheek niet alleen meer om uitlenen en VANnU kiest voor andere strategische themarsquos zoals focus op jeugd en een leven lang leren Minder middelen dwingen VANnU tot het maken van scherpe keuzes De slogan de bibliotheek is overal en altijd dichtbij impliceert niet dat we overal vestigingen open houden maar dat we door middel van onze activiteiten overal zichtbaar zijn Voor de klassieke uitleenfunctie zijn we op zoek naar alternatieve dienstverlening In 2016 is door VANnU in de gemeente Zundert vanwege de verlaging van de subsidie gekozen voor het stoppen met de dienstverlening in de bestaande servicepunten in Achtmaal en Wernhout en op de drie basisscholen Er zijn afhaalpunten en boekspots voor in de plaats gekomen die door vrijwilligers worden bemand In de gemeente Roosendaal is het servicepunt in Wouw verhuisd en aangepast

4 Beleidsnotitie uitgangspunten bibliotheekvoorzieningen Bibliotheek VANnU

14

De Bibliotheek op Schoolschoolservicepunten Van oudsher zijn er in de verschillende gemeenten kleine bibliotheekvoorzieningen gecreeumlerd op de basisscholen Op de scholen staat een kleine collectie en in een aantal situaties is er voor een paar uur per week een medewerker van de bibliotheek aanwezig om de kinderen te helpen zoeken naar het juiste boek en te ondersteunen bij projecten De visie op wat de bibliotheek op de scholen zou kunnen en moeten bijdragen is echter de laatste jaren enorm veranderd De aandacht is verschoven van het uitlenen van boeken naar het stimuleren van leesplezier leesbevordering en aandacht voor mediawijsheid De bibliotheek kan de school helpen om de resultaten voor taal te verbeteren door in samenwerking met de school kinderen te stimuleren om veel te lezen op school en thuis Kinderen die meer lezen behalen betere resultaten op school Het concept lsquode Bibliotheek op Schoolrsquo (dBoS) is een aanpak rondom onder andere een volwaardige schoolbibliotheek die geborgd is in het beleid van zowel de bibliotheek als de basisschool5 Daarover verderop in het verslag meer Alle gemeenten in het werkgebied van VANnU willen de komende jaren nog meer aandacht vestigen op de jeugd In de gemeente Moerdijk is het schoolbibliotheekwerk van oudsher al onderdeel van het bibliotheekaanbod VANnU is vanaf 2015 in de gemeente Roosendaal bezig met de uitrol van de dBoS De bedoeling is dat eind 2017 op alle scholen in deze gemeente (wijken en kernen) dBoS is uitgerold De gemeente Rucphen heeft in 2016 aangegeven nog meer te willen investeren in de jeugd In het laatste kwartaal van 2016 zijn de gesprekken met de scholen opgestart met de bedoeling in 2017 op alle basisscholen met dBoS te starten In de gemeente Halderberge liggen kansen in de twee Brede Scholen die in 2017 worden gerealiseerd De gemeente Zundert denkt nog na over een investering in dBoS

5 httpdebibliotheekopschoolnl

Bibliotheekvoorzieningen en de bibliotheek op School in de gemeenten Roosendaal Moerdijk Halderberge Rucphen en Zundert per 1-1-2017

gemeente Roosendaal Moerdijk Halderberge Zundert Rucphen

voorziening

kernvestiging Roosendaal Zevenbergen - Rijsbergen Rucphen

vestiging - Oudenbosch -

servicepunt

Kortendijk Fijnaart Oud-Gastel Wernhout Zegge

Klundert Hoeven Achtmaal Schijf

Wouw Standdaarbuiten Zundert

Tolberg Willemstad (allen tot

(tot 1-7) 1-5)

uitleenpunt Nispen

Willemstad -

Zundert

afhaalpunt (vanaf 1-7)

verzorgingshuis Zundert

Rucphen Rijsbergen

schoolservice-puntdBoS

15 22 - - 4

Toezicht Stichting Bibliotheek VANnU heeft een besturingsmodel van een Raad van Toezicht en een statutair directeurbestuurder De Raad van Toezicht bestaat uit 6 leden Het managementteam wordt gevormd door de directeurbestuurder en de managers Frontoffice en Backoffice Ondernemingsraad Bibliotheek VANnU heeft een Ondernemingsraad die bestaat uit 5 leden

15

Bibliotheekvoorzieningen landelijk6

In Nederland bestaat een wijdverspreid netwerk van openbare bibliotheekvoorzieningen Die voorzieningen kunnen vele verschijningsvormen hebben Vestigingen die minimaal 15 uur open zijn servicepunten die tussen 4 en 15 uur open zijn en miniservicepunten met 4 of minder openingsuren bijvoorbeeld uitleenpunten in verzorgingshuizen in banken in supermarkten In al die verschillende vormen loopt de dienstverlening uiteen Een goed geoutilleerde vestiging met 15 openingsuren of meer biedt het volgende dienstverleningsniveau digitale toegang tot de gehele collectie en activiteitenaanbod vraagbemiddeling cultureleliteraire activiteiten aanbod voor scholieren en instellingen studiemogelijkheden Met name in dit soort vestigingen is er sprake van een sterke afname van ruim 300 over de laatste 5 jaar dit is 30 Ze worden veelal vervangen door simpele afhaalpunten vaak door vrijwilligers gerund door onbemande uitleenpunten of schoolbibliotheken (DBoS) Vaak bevinden deze punten zich in een woonzorgcentrum wijkcentrum of school en doen zij alleen dienst als uitleenpunt met een beperkte collectie Studiemogelijkheden activiteiten of vraagbemiddeling ontbreken Ook is er een sterke daling

6 Koninklijke Bibliotheek Bibliotheekstatistiek 2015

waarneembaar van het aantal bibliobushaltes met ruim de helft Juist in de veranderende verschijningsvormen van bibliotheken doen zich bezuinigingen heftig voelen Het fijnmazige netwerk staat onder druk met name in gebieden buiten de grote steden Dit sluit aan bij de ontwikkelingen die VANnU doormaakt

Daar staat tegenover dat bibliotheken steeds meer programmatisch samenwerken met andere lokale (culturele) instellingen al dan niet in een multifunctioneel gebouw zoals een erfgoedinstelling archief kunstuitleen volksuniversiteit of kunstencentrum Hierdoor zijn ze nog beter in staat de vijf wettelijke functies uit te voeren Veel instellingen delen dezelfde doelstelling en richten zich ook op ontwikkeling en educatie van lokale burgers Samenwerking leidt tot versterking

Bibliotheekorganisaties (Bron Gds) per 1 januari

2012 2013 2014 2015 2016

Bibliotheekorganisaties 163 162 160 157 154

Provinciale Service Organisaties 11 10 9 9 9

Vestigingen en hoofdvestigingen minimaal 15 uur open per week

1073 843 810 802 770

Servicepunten 4 tot 15 uur open per week

220 225 209 232

Miniservicepunten minder dan 4 uur open per week

106 87 59 56

Afhaalpunten 14 31 56

Zelfbedieningsbibliotheken zonder bemanning

6 4 4 11

Bibliobussen 26 20 16 10

Bibliobushaltes 499 262 212 141

16

23 VANnU in cijfers

Hieronder vindt u een overzicht van het aantal leden (jeugdleden volwassen leden en overige categorieeumln) en uitleningen van 2010-2016 in alle gemeenten Er is bewust gekozen voor een terugblik in de tijd omdat daarmee duidelijker trends waarneembaar zijn enof er betere conclusies getrokken kunnen worden waar VANnU op in kan spelen Bovendien kan met behulp van deze cijfers ook een landelijke vergelijking worden gemaakt Alhoewel cijfers een beeldtrend weergeven wordt de afgelopen jaren in de verantwoording aan de gemeenten steeds meer de nadruk gelegd op maatschappelijke opbrengsten de zogenaamde outcome in plaats van output Daarbij gaat het niet om de vraag hoeveel boeken er worden uitgeleend en hoeveel leden er zijn maar wat het lezen van die boeken bijdraagt aan het maatschappelijk welzijn Met andere woorden boeken zijn een middel om een doel te bereiken Aantal leden 2010-2016

Gemeente 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 Roosendaal 14764 17802 17546 17703 17201 17488 18631 Moerdijk 7517 8502 8249 8390 8495 8937 8965 Halderberge 5417 6468 6221 5907 5525 5495 5440 Rucphen 3166 3245 3053 2826 2662 2853 3025 Zundert 4720 4437 3911 3099 2990 3083 3134 VANnU totaal 35584 40454 38980 37925 36873 37856 39195

In 2016 is er alleen in de gemeente Halderberge sprake van een klein verlies van leden (55) Het totaal aantal leden in de andere gemeenten stijgt Roosendaal +1143 Moerdijk +28 Rucphen +172 en Zundert +51 Geconcludeerd kan worden dat er sprake is van een stijging tov 2015 (+1339 oftewel 35 ) De stijging van het totaal aantal leden komt geheel voor rekening van de jeugdleden Hier wordt verderop in dit verslag ingegaan

Het aantal burgers dat in 2016 lid is van de bibliotheek is in Roosendaal 242 (in 2015 227) in Moerdijk 244 (in 2015 243) in Halderberge 184 (in 2015 186) In Rucphen 136 (in 2015 129) en in Zundert 146 (in 2015 144) Gemiddeld is 21 (in 2015 203) van de burgers in het werkgebied van VANnU lid van de bibliotheek In Nederland was in 2015 gemiddeld 223 van de Nederlanders lid van de bibliotheek7 Het gemiddelde percentage leden van VANnU is gestegen tov 2015

7 Statlinecbsnl

0

5000

10000

15000

20000

25000

30000

35000

40000

45000

2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016

Aantal leden 2010-2016

Roosendaal

Moerdijk

Halderberge

Rucphen

Zundert

VANnU totaal

17

Volwassen leden en jeugdleden 2010-2016 In onderstaand overzicht lijkt de dalende lijn van het aantal volwassen (betalende) leden gekeerd Dat is echter niet terecht In dit jaarverslag is de categorie ldquooverigrdquo waaronder de instellingenpassen en relatiepassen vallen meegeteld Het gaat in totaal om 832 passen In 2015 waren dit 1075 passen en er is toen voor gekozen deze niet mee te tellen Vanaf dit jaar worden de aantallen opgeteld bij de volwassen leden omdat dit recht doet aan het aantal ledenabonnementen Als we de categorie overig niet meerekenen dan is het aantal betalende leden in 2016 7550 In 2015 was er sprake van 8102 betalende volwassen leden Er is dus sprake van een daling van 68 Aantal volwassen leden 2010-2016

Gemeente 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 Roosendaal 6718 6118 4876 4342 3958 3718 3915

Moerdijk 2978 2542 2195 1863 1694 1589 1663

Halderberge 2359 2216 1792 1478 1255 1148 1088

Rucphen 1009 1073 928 843 773 654 736

Zundert 1968 1850 1491 1283 1104 993 980

VANnU totaal 15032 13799 11282 9809 8784 8102 83828

Landelijk is dezelfde dalende trend voor de volwassen leden zichtbaar Waren er in 2014 in Nederland 1527000 volwassen leden in 2015 zijn dit 1478000 leden Een daling van 49000 leden oftewel 32 Het verloop van de volwassen leden is minder groot dan bij VANnU

De daling van het aantal volwassen leden heeft ook impact op de inkomsten van gebruikers In de strategische koers voor de komende jaren is aandacht voor het verhogen van de inkomsten uit andere middelen

8 Aantallen zijn toegenomen door toevoeging categorie overig

Vanaf 2013 is besloten om de leden die kort daarvoor hadden opgezegd of die hun abonnement wilden beeumlindigen niet alleen te vragen naar de reden van opzegging maar vooral naar hoe VANnU dit had kunnen voorkomen Veel oud-leden geven als reden aan dat het aanbod van de vestiging is verminderd dat men is overgestapt op e-books en tot slot dat men geen tijd meer heeft om te lezen Een belangrijke reden om het abonnement te beeumlindigen is de omvorming van vestigingen naar servicepunten Er is een relatie tussen het aantal vierkante meters (en daarmee de omvang van de collectie) en de tevredenheid om lid te blijven van de bibliotheek Klanten willen graag snuffelen en langer in de bibliotheek verblijven Alhoewel servicepunten een goed alternatief zijn voor een vestiging (ruime openingstijden gemak service) ziet niet elke klant dit in eerste instantie als een vooruitgang De overstap van leden naar het lezen van e-books was tot voor kort reden om de bibliotheek te verlaten

0

2000

4000

6000

8000

10000

12000

14000

16000

2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016

Aantal volwassen leden 2010-2016

Roosendaal

Moerdijk

Halderberge

Rucphen

Zundert

VANnU totaal

18

De afgelopen jaren is het aanbod van e-books na een voorzichtige start (mede veroorzaakt door de moeizame onderhandelingen met uitgevers) uitgegroeid tot een aanbod van duizenden titels Leden kunnen vanaf 1-1-2017 ook alleen een digitaal abonnement afsluiten Landelijk is daar via marketingacties de nodige aandacht aan geschonken VANnU brengt deze ontwikkelingen ook lokaal via de website en nieuwsbrieven steeds opnieuw onder de aandacht van de burgers Tot slot het gebrek aan tijd Achter deze reden blijken vaak andere redenen schuil te gaan Door als bibliotheek persoonlijk in gesprek te gaan met de klant kan verheldering worden gevraagd Soms betreft het een aanname over de toekomst van een servicepunt soms is men verkeerd geiumlnformeerd over het aanbod of men heeft een klacht die niet uitgesproken is Abonnementen Het grootste deel (54) van de volwassenen kiest voor het Lekker lezen abonnement (in 2015 60) Het abonnement Voordelig ontdekken wordt door 17 van de leden gekozen (in 2015 19) en 19 van de volwassen leden kiest voor het Eindeloos genieten abonnement (in 2015 21) en daarmee voor de voordelen van gratis reserveren en een dubbele leentermijn van 6 weken Abonnementsvorm Voordelig

ontdekken Lekker lezen

Eindeloos genieten

Overig Totaal

Totaal 1411 4523 1598 850 8382

instellingsabonnementen relatiepassen en overig

Positief is de forse stijging van de jeugdleden 0-18 jaar met 2134 leden oftewel 74 Een mooi resultaat en in lijn met de koers van VANnU Er is het afgelopen jaar veel geiumlnvesteerd in zowel Boekstart als het concept de Bibliotheek op School De gemeenten Roosendaal en Moerdijk hebben vanuit het speerpunt Jeugd bewust gekozen voor een andere inzet van middelen

De gemeente Rucphen heeft ook aangegeven meer te willen investeren in de jeugd Dat werpt zijn vruchten af Een vergelijking in stijging tussen 2015 en 2016 laat het volgende zien in Roosendaal +1414 (106) in Moerdijk + 238 (34) in Halderberge + 63 (15) in Rucphen + 232 (11) en in Zundert + 187 (94) Aantal jeugdleden 2010-2016

Gemeente 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 Roosendaal 7944 11371 11876 12185 12409 13302 14716 Moerdijk 4476 5771 5922 6210 6375 7064 7302 Halderberge 3047 4199 4344 4230 4106 4289 4352 Rucphen 2083 2106 2045 1904 1812 2057 2289 Zundert 2642 2481 2316 1895 1781 1967 2154 VANnU totaal 20192 25928 26503 26424 22890 28679 30813

0

5000

10000

15000

20000

25000

30000

35000

2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016

Aantal jeugdleden 2010-2016

Roosendaal

Moerdijk

Halderberge

Rucphen

Zundert

VANnU totaal

19

Stabilisatie ledenaantallen meer jeugdleden en minder volwassen leden9 De 156 Nederlandse openbare bibliotheekinstellingen telden in 2015 zorsquon 38 miljoen leden Dat is evenveel als het jaar daarvoor Daarmee lijkt de daling van het totaal aantal leden sinds 2011 tot stilstand gekomen Wel blijft de samenstelling van het ledenbestand in verandering terwijl het aantal personen onder de 18 jaar in de bevolking daalde en het aantal volwassenen groeide werden steeds meer jongeren en steeds minder volwassenen lid van de bibliotheek Het aantal volwassen leden daalde ten opzichte van 2014 met 3 procent naar ongeveer 15 miljoen leden en het aantal jeugdleden tot 18 jaar groeide met 2 procent naar 23 miljoen De jeugdleden maken nu 61 procent van het totale ledenbestand van de bibliotheek uit

Bron CBS KB

Als een van de mogelijke redenen waarom het aantal jeugdleden van de bibliotheek blijft groeien stellen de auteurs dat dit samenhangt met het succes van het in 2008 gestarte leesbevorderingsprogramma Kunst van

9 Koninklijke Bibliotheek Bibliotheekstatistiek 2015

Lezen (Boekstart en de Bibliotheek op school) dat nu een belangrijk onderdeel vormt van het actieprogramma Tel mee met Taal Het bereik van de jeugd in de gemeenten Rucphen en Zundert heeft nu en de komende jaren extra aandacht van het management

Bij VANnU is de gemiddelde verhouding volwassen leden en jeugdleden 21 volwassenen en 79 jeugdleden (afgerond) De daling van de volwassen leden heeft geen impact op het totaal aantal leden maar is wel een signaal VANnU zet actief in op het verhogen van het aantal jeugdleden Dat past helemaal bij de strategische koers en is zichtbaar in het resultaat

Uitleningen

De daling van het aantal uitleningen heeft zich door de jaren heen doorgezet in alle gemeenten (voor 2016 48314 materialen oftewel 55 minder uitleningen) Anders dan voorgaande jaren is in dit aantal het aantal uitleningen van boeken die in de scholen worden uitgeleend niet meegenomen Deze boeken blijven op de scholen staan en zijn niet voor algemeen gebruik Over deze uitleningen hoeft geen leenrecht te worden betaald In totaal is binnen de scholen 86513 keer een boek uitgeleend aantal uitleningen (incl verlengingen))

Roosendaal Moerdijk Halderberge Rucphen Zundert Totaal Verloop

2010 519329 252665 212872 131959 223899 1340724

2011 494491 241354 209293 132458 196959 1274555 -490

2012 467771 224086 192139 113376 159082 1156454 -930

2013 456900 208696 153475 113157 137790 1070018 -750

2014 411480 201034 141451 103869 129474 987308 -770

2015 386641 163560 132197 97043 106078 885519 -1030

2016 361682 159583 124366 90250 101324 837205 -550

20

De terugloop van het aantal uitleningen heeft een aantal oorzaken De belangrijkste verklaring heeft te maken met de afname van het aantal volwassen leden Een andere verklaring voor de daling van uitleencijfers heeft te maken met de abonnementskeuze VANnU kent drie abonnementen Voordelig ontdekken (euro 2750 Lekker lezen (euro 3750) en Eindeloos genieten (euro 5750) Het laatste abonnement biedt een dubbele uitleentermijn van 6 weken waardoor de klant minder vaak de bibliotheek hoeft te bezoeken en dus minder vaak leent Een andere verklaring voor de terugloop van het aantal uitleningen is dat er minder informatieve boeken worden geleend Op dit gebied kunnen bibliotheekleden naast boeken ook gebruik maken van andere mogelijkheden om informatie te verzamelen zoals internet en de verschillende databanken die de bibliotheek beschikbaar stelt Ook de toename van het lenen van e-books speelt een rol Tot slot zien we door het omvormen van vestigingen naar servicepunten ook een terugloop van het aantal uitleningen In een servicepunt is de collectie minder uitgebreid en wordt van de klant gevraagd om meer (digitaal) te reserveren

Toename uitleningen jeugd Het aantal uitleningen voor de jeugd op de scholen is gestegen van 14940 in 2015 naar 86513 in 2016 Dat is in lijn met de uitrol dBoS in de verschillende gemeenten Op de scholen staat een collectie waar de jeugd uit kan kiezen Leerkrachten en de leesconsulent van de bibliotheek stimuleren het lezen van boeken op de scholen Dat neemt niet weg dat de jeugd ook de weg naar de bibliotheek nog steeds weet te vinden De uitleningen die via de bibliotheek plaats vinden staan in de tabel Aantal uitleningen Aantal uitleningen papieren boeken daalde niet verder10 In 2015 zijn er landelijk ruim 734 miljoen fysieke boeken uitgeleend 1 procent meer dan in het jaar daarvoor Het aantal uitleningen van jeugdboeken groeide met 6 procent ten opzichte van het jaar ervoor naar 377 miljoen Het aantal uitgeleende boeken voor volwassenen nam met 3 procent af tot 357 miljoen Daarmee werden in 2015 voor het eerst meer jeugdboeken dan boeken voor volwassenen uitgeleend Uitleningen van fysieke boeken 2005-2015

Bron CBS KB

10

Koninklijke Bibliotheek Bibliotheekstatistiek 2015

0

200000

400000

600000

800000

1000000

1200000

1400000

1600000

2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016

Aantal uitleningen incl verlengingen

2010-2016

Roosendaal

Moerdijk

Halderberge

Rucphen

Zundert

Totaal

21

Voor zowel jeugdboeken als boeken voor volwassenen geldt dat verhoudingsgewijs steeds meer fictie en verhalen en minder non-fictie en ontwikkelingsboeken worden uitgeleend Fictie en verhalen waren in 2015 goed voor 82 procent van alle uitleningen van papieren boeken Uitleningen audiovisuele middelen loopt verder terug In 2015 verhuurden de openbare bibliotheken tezamen 53 miljoen audiovisuele materialen zoals cdrsquos en dvdrsquos Dat is 10 procent minder dan het jaar daarvoor Terwijl het aantal uitleningen van cdrsquos zelfs al voor 2005 daalde geldt dat voor dvdrsquos pas sinds 2013 Zeer waarschijnlijk hangt de afname van dvd-uitleningen samen met de opkomst van video on demand-diensten zoals aangeboden door de grote tv- en internetproviders en bedrijven als Netflix Het totaal aantal landelijke uitleningen (boeken cdacutes dvdacutes audiovisueel en andere materialen) is in 2015 tov 2014 gestegen van 784 miljoen naar 788 miljoen11 Dat is bijna de helft van de materialen dan in 1999 toen er ruim 144 miljoen boeken over de balie gingen Uitleningen zijn geen doel op zich maar een middel om een doel te bereiken Lezen helpt om te ontwikkelen de horizon te verbreden andere werelden te openen Boeken helpen kinderen leeservaring op te doen zodat ze beter gaan lezen en beter kunnen leren Leesbevordering en stimulering van de ontwikkeling zijn de kerntaken van de bibliotheek Voor deze kerntaken zijn 788 miljoen uitleningen relevant want ze dragen bij aan een maatschappij die leert en zich ontwikkelt Voor de jeugdleden geldt dat in samenwerking met het onderwijs kinderen worden gestimuleerd om veel te lezen De vraag is wat het effect is op het aantal uitleningen voor de jeugd Dit zullen we de komende jaren blijven volgen (meer informatie over dit onderwerp staat bij Bibliotheek op school verderop in het verslag)

11

CBS statline

De digitale bibliotheek e-books de vakantiebieb cursussen en meer De reguliere collectie van bibliotheken bestaat uit papieren boeken en andere media Deze worden door de lokale bibliotheken zelf gekocht Daardoor verschillen de collecties van de bibliotheken onderling in grootte (aantal titels) en in titelaanbod Leners kunnen ook boeken uit andere bibliotheken aanvragen Het desbetreffende boek wordt dan opgestuurd naar de bibliotheek van de aanvrager Voor e-books ligt dit anders Doordat de collectievorming van e-books landelijk wordt aangepakt kunnen alle individuele bibliotheken ook de kleinere eenzelfde e-bookcollectie aanbieden Alhoewel bibliotheekleden al sinds 1 januari 2014 e-books kunnen lezen via de bibliotheek is het uitlenen van e-books vanaf 2015 pas echt op de kaart gezet De auteursrechtelijke uitgangspositie van bibliotheken in het digitale domein is fundamenteel anders dan die bij gedrukte boeken Bibliotheken zijn afhankelijk van de rechthebbenden (auteurs en uitgevers) Samen met aanbieders en afnemers onderzoekt de Koninklijke Bibliotheek (KB) die sinds 1-1-2015 verantwoordelijk is voor het e-bookplatform hoe en tegen welke vergoeding e-books het beste kunnen worden aangeboden Uitgangspunt is dat rechthebbenden er niet slechter van worden (geen gemiste verkoop) en dat verkopen worden gestimuleerd Zo wordt gezamenlijk het legaal lezen van e-books bevorderd Het afgelopen jaar heeft de KB voor het eerst cijfers over e-books verzameld in het kader van de gegevenslevering Wsob Hieronder wordt kort ingegaan op de ontwikkeling van het aantal gebruikersaccounts (e-bookaccounts) het bezit van de e-bookcollectie en het aantal uitleningen over 2015 (2016 is op dit moment nog niet beschikbaar) In 2015 werden bijna 86 duizend nieuwe e-bookaccounts aangemaakt via de portal bibliotheeknl Daarmee kwam het totaal aantal bibliotheek leden met een e-bookaccount eind 2015 op bijna 240 duizend uit

22

Hiervan kunnen ruim 234 duizend accounts via de lenersgegevens worden toegewezen aan een specifieke bibliotheek Onderstaande figuur toont het aandeel leden van de bibliotheek dat een e-bookaccount heeft voor Nederland als geheel en uitgesplitst naar provincie In 2015 had ruim 6 procent van de bibliotheekleden een e-bookaccount12 De provincie Brabant zit rond de 6 in de middenmoot Aandeel bibliotheekleden met een e-bookaccount 2015

Omvang e-Bookcollectie 115 duizend boeken Eind 2015 had de Bibliotheek ruim 115 duizend e-books in de collectie Bijna 10 duizend hiervan zijn boeken voor volwassenen en nog geen duizend hiervan zijn jeugdtitels Het resterende deel betreft de boeken van onder meer de Vakantiebieb de eBooks eregalerij en de eBookselectie-app (rechtenvrije e-books)

12

Koninklijke Bibliotheek Bibliotheekstatistiek 2015

Ruim 17 miljoen e-bookuitleningen in 2015 door bibliotheekleden13 Op ruim 55 procent van de accounts (in totaal 130 duizend) werd in 2015 tenminste eacuteeacuten boek geleend Dit percentage is ongeveer gelijk per provincie Van alle e-bookaccounts behoort 85 procent toe aan volwassenen De e-books voor volwassenen werden in totaal ruim 15 miljoen keer uitgeleend De jeugdtitels ruim 144 duizend keer Dit betreffen uitleningen aan personen die lid zijn van een openbare bibliotheek en een e-bookaccount hebben Het totale aantal e-bookuitleningen is daarmee verdubbeld ten opzichte van 2014 toen het aantal e-bookuitleningen uitkwam op ruim 800 duizend Gemiddeld werden er bijna 7 e-books per e-bookaccount uitgeleend in 2015 In 2015 is er gedurende de zomermaanden in de landelijke digitale bibliotheek een flink aantal e-books tijdelijk en kosteloos ter beschikking gesteld via de Vakantiebieb-app De boeken van de Vakantiebieb werden het meest gretig gedownload ruim 22 miljoen keer vaak door personen die geen lid waren van een openbare bibliotheek Voor de Vakantiebieb-app geldt net als voor het andere e-bookverkeer dat de populariteit flink groeide op 31 mei 2015 vlak voacuteoacuter de Vakantiebieb actie van 2015 was de app 400 duizend keer gedownload terwijl de teller op 1 september 2015 na de actie op 629 duizend downloads stond

Eind 2016 is er landelijk opnieuw veel geiumlnvesteerd in het digitale aanbod Zo zijn er onder andere nieuwe online cursussen gelanceerd In eacuteeacuten maand tijd hebben daar landelijk meer dan 8000 leden gebruik van gemaakt Daarnaast zijn er nieuwe titels toegevoegd aan de luisterbieb app En het totaal aantal e-books is in 2016 aangevuld tot 13000 titels

13

Landelijk werden er in 2016 2788769 e-books geleend

23

VANnU e-books en digitale ontwikkelingen In 2016 maakten in totaal 2721 leden van VANnU gebruik van een e-book account Dit is een stijging van bijna 1000 leden ten opzichte van 2015 toen er 1789 e-bookaccounts in gebruik waren In totaal werden door de leden van VANnU 23465 titels geleend Het gaat om gemiddeld 9 titels (afgerond) per lid In het eerste kwartaal van 2016 heeft VANnU meegedaan aan de landelijke e-book campagne waarbij er een klantmailing is verstuurd naar alle leden van VANnU Het doel van de campagne was om landelijk 50000 nieuwe e-bookaccounts te genereren In de maanden januari februari en maart zijn in totaal 45673 accounts aangemaakt Uit de evaluatie van de e-book campagne blijkt dat driekwart van de leden weet dat zij e-books via de Bibliotheek kunnen lezen een kwart maakt er inmiddels ook gebruik van Dit is een toename sinds de vorige meting in oktober 2014 Bovendien zegt de helft van de leden de intentie te hebben om het komende halfjaar via de bibliotheek e-books te gaan lenen E-books vooral aanvulling op lezen van papier In een recent onderzoek van SCP over hoeveel tijd men aan de verschillende media besteed blijkt dat tussen 2013 en 2015 de omvang van het digitale lezen nauwelijks veranderde14 In 2015 is lezen van papier nog veruit favoriet Ook al zijn apparaten en schermen gewoner en wijdverspreider de voorkeur ligt bij lezen dus nog duidelijk bij papier Op een doorsnee dag leest 39 van de Nederlanders van papier en 11 van een scherm Stichting Marktonderzoek Boekenvak (2016) bevestigt ook dat het papieren boek nog niet vervangen is door e-books Zorsquon 90 van de digitale lezers leest e-books naast gedrukte boeken de rest leest uitsluitend via digitale apparaten

14

Media Tijd in kaart SCP den Haag December 2016

Digitale media zijn dus niet alleen een concurrent van het lezen ndash tijd die aan gamen of sociale media wordt besteed kan niet ook aan lezen worden besteed ndash maar vormen door hun complementariteit ook een stimulans doordat ook het lezen zelf deels digitaal wordt (Huysmans 2013) Pressreader VANnU heeft zelf aan haar digitale diensten de Pressreader toegevoegd Een digitale dienst voor het online lezen van nationale en internationale tijdschriften en kranten Thuis en in de bibliotheek heeft men via de Pressreader online toegang tot 6000 kranten en tijdschriften uit meer dan 100 landen in 60 verschillende talen In de laatste 4 maanden van 2016 zijn 799 tijdschriften en kranten door leden en bezoekers online gelezen Afspraak met de mediacoach Bij de bezoekers en leden van VANnU ontstaat er een steeds grotere behoefte aan ondersteuning oa in het gebruik van e-readers en tablets VANnU vindt het belangrijk dat burgers digitaal vaardig zijn Dat betekent ook dat de klant met elk gewenst apparaat digitaal moet kunnen lezen Om de leden daarbij te ondersteunen zijn er in 2015 in de kernvestigingen spreekuren gehouden Na evaluatie van de spreekuren is in 2016 besloten om nog beter af te stemmen op de vraag van de gebruiker en kan men voortaan een afspraak maken met de mediacoach Op deze manier wordt de gebruikers nog beter en sneller ondersteund in het gebruik van de digitale producten en diensten Daarnaast worden er veel vragen telefonisch en per mail beantwoord en kan men ook op de website noodzakelijke info vinden Overgang Wise+ In de zomer is VANnU overgegaan naar Wise+ Dit systeem zorgt ervoor dat het zoeken naar materialen op de website direct gekoppeld is aan de Nationale Bibliotheek Catalogus Alle materialen van heel Nederland zijn daardoor in eacuteeacuten zoekopdracht vindbaar

24

Activiteiten en bezoekers Kennis en informatie worden steeds meer overgedragen en beschikbaar gesteld in de vorm van activiteiten De bibliotheek is een neutrale plek in het publieke domein waar mensen elkaar kunnen ontmoeten en kunnen leren In 2014 zijn in alle openbare bibliotheken in totaal 72000 activiteiten geteld15 In 2015 steeg het aantal naar 82000 keer16

De activiteiten lopen uiteen van inloopspreekuren lezingen literaire schrijfcursussen activiteiten in samenwerking met het onderwijs cursussen (digitale) trainingen tentoonstellingen debatten die de bibliotheek zelfstandig of in samenwerking met partners of (lokale) maatschappelijke organisaties aanbiedt

Voor VANnU past het organiseren van diverse activiteiten als aanvulling op de collectie bij het totale programma (aanbod) In de kernvestigingen wordt op allerlei manieren aandacht besteed aan de terugkerende jaarlijkse campagnes en activiteiten zoals de Boekenweek Maand van de filosofie Maand van het spannende boek Kinderboekenweek Week van de mediawijsheid Week van de alfabetisering Nederland leest en de Nationale voorleeswedstrijden Naast deze activiteiten is er altijd ruimte voor lokale initiatieven Op de website van VANnU in de digitale nieuwsbrieven en op social media is gedurende het jaar 2016 uitgebreid aandacht besteed aan alle activiteiten in alle gemeenten Hieronder wordt een beknopte samenvatting gegeven van een aantal grote en kleine activiteiten Activiteiten waar VANnU daar waar kan altijd samenwerkt met andere partners De activiteiten voor de aanpak laaggeletterden komt verderop in het verslag aan bod (Strategische themaacutes en aanpak laaggeletterdheid)

15

CBS Statline Helft activiteiten bibliotheek gericht op educatie den HaagHeerlen november 2015 16

Koninklijke Bibliotheek Bibliotheekstatistiek 2015

Lezen en voorlezen De landelijke campagne Nederland Leest stond in 2016 in het teken van de democratie VANnU heeft ervoor gekozen om het thema democratie te koppelen aan een ander thema dat bij de bibliotheek past namelijk het gebruik van nieuwe media en betrouwbaarheid van informatie Dit heeft geresulteerd in een debat dat VANnU samen met BN de Stem op 29 november in Parrotia heeft georganiseerd rondom het thema lsquode invloed van sociale media op de democratiersquo Op deze avond zijn vertegenwoordigers vanuit verschillende domeinen waaronder onderwijs overheid welzijn en media met elkaar en het publiek in gesprek gegaan aan de hand van een drietal stellingen Speciale gast van de avond was Sanne Kruikemeier Zij doet als docent politieke communicatie aan de Universiteit van Amsterdam onderzoek naar de online activiteiten van kiezers In Roosendaal heeft VANnU ook deelgenomen aan lsquoRoosendaal in dialoogrsquo volgens de dialoogmethodiek zijn deelnemers vanuit de gemeenteraad jongerenraad en bewoners met elkaar in dialoog gegaan rondom het thema democratie Schrijfster Agnes van Overveld (geboren in Nispen woonachtig in Schijf) gaf zowel in Roosendaal als in Rucphen een lezing over haar boek Windkracht 6 Een boek over doorzetten na tegenslagen niet bij de pakken neer gaan zitten en bovenal kansen zien waar een ander alleen de nadelen van een situatie inziet Op 13 november was op uitnodiging van De Witte Roos Sanne van Heijst te gast Zij sprak over haar boek lsquoPhilips-meisje van Kamp Vughtrsquo Op vrijdagavond 18 november is het jaarlijkse Lezersfeest in de kernvestiging in Roosendaal georganiseerd Dit jaar waren de schrijfsters Annejet van der Zijl en Nintildea Weijers te gast Annejet van der Zijl is een van de bekendste en meest gelezen literaire non-fictieschrijvers van ons land

25

Zij schreef Sonny Boy Anna Bernhard en de Amerikaanse prinses Nintildea Weijers schreef korte verhalen en essays en won met haar debuutroman lsquoDe consequentiesrsquo diverse literaire prijzen Het was een gezellige drukte waarbij volop ruimte was om de auteurs te ontmoeten en te bevragen In de kernvestiging in Zevenbergen zijn ook door het jaar heen diverse lezingen georganiseerd Pim Oosterheert hield in januari een drukbezochte lezing over het leven en het werk van Marten Toonder In de avonturen van Heer Bommel en Tom Poes speelt magie en mystiek een belangrijke rol Er gelden normen en waarden die ons vreemd aandoen Pim Oosterheert vertelde hierover en ging ook in op Toonders unieke taalgebruik en de filosofische achtergronden die in zijn verhalen een rol spelen Peter Geleijns gaf in september een prikkelende introductie op een drietal bijeenkomsten over de zogenaamde lsquozwarte schapenrsquo in de samenleving mensen die hun eigen weg zoeken en vinden en er daardoor vaak net niet bij horen Er wordt vaak negatief over ze gesproken terwijl zij zoveel te bieden hebben omdat zij anders denken en handelen dan de kudde makke schapen

En ook voor de jeugd en de jonge kinderen is er altijd iets te doen In oktober zijn er in alle gemeenten diverse klassenbezoeken en schrijversbezoeken ivm Kinderboekenweek In Rijsbergen is de voorronde van de voorleeswedstrijd in de bibliotheek gehouden In alle kernvestigingen vinden maandelijks voorleesactiviteiten plaats De meeste ouders weten de weg naar de bibliotheek te vinden Exposities In november is door Spirit in Roosendaal over een van de markantste geesten uit de kerkgeschiedenis Hildegard van Bingen een expositie gehouden In Zevenbergen presenteert de fotoclub zich regelmatig in de bibliotheek In Rucphen zijn boeken over iconen gepresenteerd tijdens een tentoonstelling van de Heemkundekring

In Oudenbosch was in juni de tentoonstelling van Carry Ham over originele illustraties van het AVI boekje ldquoJesse en de groentedraakjesrdquo in de bibliotheek te zien En in de zomermaanden de tentoonstelling A la Prima door Renate van Dongen en Nathalie Koeken In Rijsbergen zijn wisselende tentoonstellingen gehouden van de schilderijen van Corrie Evers Sweep Workshops en cursussen De succesvolle en veelgelezen schrijver Jose Vriens gaf op vrijdagochtend 27 mei een workshop in Parrotia Hoe schrijf ik een boek Jose Vriens woont en werkt in Roosendaal In Zevenbergen gaf Froukje Smeding in de week van de spiritualiteit in februari een seminar over dit thema Sari van der Spaan gaf in december een seminar over hooggevoeligheid En de Stichting Cultuur Moerdijk gaf in april in de kernvestiging een cursus Kunstkijken

En verder Op maandagavond 12 december heeft Bibliotheek VANnU in het Alzheimer Cafeacute in het Centrum voor Wonen amp Zorg De Brink een presentatie gehouden over wat de bibliotheek kan betekenen en te bieden heeft voor mensen met dementie hun verzorgers en mantelzorgers en de professionals Op 8 juni was het weer Buitenspeeldag in Zevenbergen Op die dag staat in heel Nederland het buitenspelen centraal De vrijwilligsters van de bieb-speelotheek organiseren de Buitenspeeldag op het plein voor de bibliotheek in Zevenbergen In Oudenbosch was tijdens de Cultuurmaand Halderberge 2016 een Pop-up bibliotheek geplaatst met een collectie boeken rondom het thema Iconen en Symbolen in de Basiliek Op 1 oktober gaf Ans Keijzer (Iconenschildergroep Byzantium) in de bibliotheek uitleg over de geschiedenis van Iconen en de techniek om deze te schilderen

26

24 Belangrijke ontwikkelingen in 2016

Hieronder worden de belangrijkste ontwikkelingen geschetst Het is uiteindelijk maar een kleine greep uit wat er allemaal in een jaar bij VANnU gebeurt Certificering In 2014 is in samenspraak met de sector en de branchepartijen (VOB en VNG) het kwaliteitskader 2014-2017 voor openbare bibliotheken vastgesteld Door deel te nemen aan deze certificeringsronde tonen bibliotheken aan dat zij aan de verwachtingen van hun klanten willen voldoen Audits en de daarop volgende certificering helpen bibliotheken om inzicht te krijgen in hun functioneren en toekomstbestendigheid Daarnaast dragen audits en certificering bij aan een samenhangend bibliotheekstelsel op basis van gelijke waarden uitgangspunten bedrijfsvoering en kwaliteit Na een intensieve periode van voorbereiding voor het schrijven van de zogenaamde zelfevaluatie vond begin oktober een tweetal auditdagen plaats De zelfevaluatie is een belangrijk document dat ter voorbereiding van de audit geschreven is door het MT waarin alle onderdelen van de certificering worden behandeld (leiderschap strategie medewerkers processen middelen netwerk dienstverlening collectie en gemeenten) VANnU kreeg bezoek van twee auditoren die door een groot aantal gesprekken met allerlei betrokkenen een beeld moesten vormen van de organisatie Met name de vraag hoe toekomstbestendig de huidige organisatie is stond centraal De auditoren spraken uiteraard met verschillende medewerkers maar ook met een directeur van een basisschool de voorzitter van de Raad van toezicht een tweetal wethouders en een ambtenaar Deze gesprekken gaven samen met de aangeleverde documenten voldoende vertrouwen om gecertificeerd te worden De auditoren hebben daar in hun rapportage het volgende over geschreven

Op basis van de open gesprekken en de vooraf en ter plekke nog ter beschikking gestelde documenten is een goed beeld verkregen van bibliotheek VANnU Hieruit concluderen de auditoren dat de bibliotheek op ruime wijze aan de certificeringsnormen voldoet De gesproken betrokkenen hebben een eenduidig beeld van de koers van de bibliotheek en van de toegevoegde waarde van VANnU naar de toekomst toe De stip op de horizon grote veranderingen niet schuwend een menselijke maat oog voor de financieumlle aspecten en een duidelijke door de organisatie en stakeholders gedeelde visie op het bibliotheekwerk van nu en de nabije toekomst Dit alles geeft ruim voldoende vertrouwen in de toekomstbestendigheid Vernieuwing netwerk In 2016 zijn de voorbereidingen getroffen voor de vernieuwing van het netwerk voor de organisatie Het oude netwerk (hard- en software) is aan vervanging toe en dat biedt de organisatie de kans om te zorgen dat ook voor de komende jaren het netwerk weer past bij de toekomst en daarmee de vraag van de bezoeker Naast het netwerk zullen ook de lijnverbindingen en de telefonie aangepast of vernieuwd worden Reorganisatie De aanpassingen in de dienstverlening in de gemeenten Roosendaal en Zundert hebben in eerste instantie vooral effect op de Frontoffice en daarmee op de werkgelegenheid (voor verdere info zie ontwikkelingen per gemeente) Begin 2016 zijn de voorbereidingen voor een reorganisatie in gang gezet De uitvoering bleek uiteindelijk niet nodig vanwege het vrijwillige vertrek van een aantal medewerkers

27

25 Ontwikkelingen per gemeente In de inleiding van het jaarverslag is het volgende opgemerkt De subsidiering van de bibliotheek is een strategische investering van de gemeente de bibliotheek is een uitvoeringsinstrument van het gemeentelijk beleid Bepaalt de gemeente formeel WAT zij wil bereiken voor haar burgers Bibliotheek VANnU geeft aan HOE dat het beste kan gebeuren Het strategisch beleidsplan van VANnU is richtinggevend om het HOE te bepalen17 Voordat een stand van zaken per gemeente wordt beschreven zullen de vijf strategische themarsquos uit de koers nog kort worden weergegeven omdat keuzes die gemaakt worden per gemeente altijd in het licht van deze themarsquos moeten worden gezien Dat neemt niet weg dat er altijd sprake is van unieke lokale keuzes De onderwerpen leesbevordering jeugd en aanpak laaggeletterdheid komen vanwege het belang verderop in dit verslag aan de orde In dit hoofdstuk zal ook en overzicht subsidieverloop worden getoond De strategische koers 2016-2018 In het jaarverslag van 2015 is geschetst hoe de kaders voor de komende jaren eruit gaan zien en met welke maatschappelijke en economische trends de bibliotheek rekening moet houden Deze zijn uitgangspunt geweest voor de verdere uitwerking van het strategisch meerjarenbeleidsplan voor de komende jaren Dit plan wordt hieronder beknopt weergegeven in de vijf strategische themaacutes Doelstellingen en effecten staan uitgebreid beschreven in het definitieve plan en in de diverse werkplannen staat de aanpak beschreven De missie van VANnU luidt Jong en oud verleiden met plezier te lezen te leren en zich te informeren

17

Strategisch beleidsplan VANnU 2016-2017 van collectie tot connectie

Focus op jeugd mee kunnen doen en de vernieuwde vorm van bibliotheekfuncties staan de komende jaren centraal in onze strategische koers Dat levert de volgende themarsquos op

1 Van collectie tot connectie van uitleenfabriek naar leren en lezen in de wijk

De traditionele bibliotheekvestiging is niet toekomstbestendig De collectie wordt deels digitaal en er is een groeiende behoefte aan leerplekken en cursusruimte De kernvestiging wordt daarom omgevormd naar een lees- en leercentrum met brede openingstijden dat goed bereikbaar is Servicepunten in wijken en dorpen zullen op termijn verdwijnen om plaats te maken voor collecties en programmarsquos op plaatsen waar veel mensen komen De bibliotheek omarmt (burger)initiatieven met betrekking tot lezen leren en informeren Van ruilbibliotheken en een afhaalpunt in een supermarkt tot voorleescursussen in het buurthuis en een collectie in het gezondheidscentrum De bibliotheek biedt ondersteuning Deze initiatieven spelen een belangrijke rol op het gebied van leefbaarheid bestrijding van eenzaamheid en andere maatschappelijke themarsquos

2 Focus op jeugd Het maakt een groot verschil in het leven van kinderen of ze lezen of niet Onderzoek toont aan dat lezers niet alleen hoger scoren op taalvaardigheid maar ook op schoolsucces en intelligentie Leren begint bij lezen Wie kan lezen en teksten begrijpt kan kennis verwerven en zich ontwikkelen Een goede taalbeheersing zorgt er voor dat kinderen betrokken zijn bij wat er om hen heen gebeurt Door een kwartier te lezen per dag groeit de woordenschat van kinderen Vrij lezen stimuleert leesplezier en daarmee groeit de motivatie om te lezen De bibliotheek verwerkt deze uitgangspunten in haar programmarsquos voor scholen de vestigingen en in de collectie Uiteraard worden kinderen uitgenodigd mee te denken en te organiseren

28

3 Een leven lang leren De wereld verandert snel en om steeds bij te blijven moet je blijven leren Om mensen te stimuleren een leven lang te blijven leren pakt Bibliotheek VANnU de rol van inspirator en facilitator Andere partijen nemen het daadwerkelijke lesgeven op zich In de komende jaren zal VANnU het lokale aanbod bundelen en als wegwijzer fungeren We zoeken daarbij naar de optimale mix van online en op locatie leren van individueel en in groepen leren Om mee te kunnen doen is leren lezen en schrijven van groot belang Voor mensen zelf maar ook voor werkgevers dienstverleners en de maatschappij als geheel Van de Nederlandse beroepsbevolking (16-65 jaar) is ongeveer 12 laaggeletterd In West-Brabant alleen al zijn zorsquon 56000 mensen Dit vraagstuk kan VANnU niet alleen op lossen maar dit doet ze samen met andere partijen (zie ook Aanpak laaggeletterdheid) Lokaal worden deze initiatieven vertaald in concreet aanbod waarbij het Taalnetwerk VANnU een cooumlrdinerende rol speelt Cursussen digitale vaardigheden en Taaloefengroepen worden georganiseerd in de bibliotheek en op andere locaties Veel activiteiten worden begeleid door vrijwilligers

4 Passend vakmanschap De veranderingen in onze samenleving vragen andere vaardigheden van onze medewerkers Netwerken verbindingen leggen samenwerken en goede kennis van de collectie staan centraal Er wordt steeds minder gewerkt in het fysieke bibliotheekgebouw en steeds meer op andere plaatsen met andere mensen binnen netwerken Het uitleenproces is geautomatiseerd De toegevoegde waarde van de medewerker zit in het persoonlijke advies en in de gesprekken met klanten bezoekers en (potentieumlle) samenwerkingspartners

5 Financieringsbronnen Zoals veel openbare bibliotheken staat ook Bibliotheek VANnU voor de uitdaging om verder inhoud te geven aan haar maatschappelijke functie

Aan de ene kant heeft VANnU te maken met een terugloop van inkomsten en aan de andere kant wil en moet de organisatie blijven innoveren oa vanwege de digitalisering de ontwikkelingen rondom de Bibliotheek op school en nieuwe maatschappelijke vraagstukken zoals de aanpak van laaggeletterdheid en eenzaamheid De bibliotheek moet toe naar een nieuwe strategie met alternatieve verdienmodellen en daarbij op zoek naar andere inkomstenbronnen zowel op basis van dienstverlening als op basis van private bijdragen Stand van zaken gemeente Roosendaal In 2016 is de structurele bezuiniging van euro 250000 aan VANnU opgelegd Onderstaande afspraken zijn met de wethouder gemaakt 1 Van de huidige naar een kleinere toekomstbestendige kernvestiging 2 Invoering Bibliotheek op school Bibliotheek op school zet in op het ontwikkelen van lees- taal- en mediavaardigheden van kinderen VANnU bereikt 100 van de jeugd 3 Connectie in alle wijken en dorpen en het gefaseerd sluiten van drie servicepunten Wouw (2016) Kortendijk (2017) en Tolberg (2018) VANnU ontwikkelt passende dienstverlening in alle wijken en dorpen met dienstverlening dichter bij en samen met de burgers In 2016 is veel tijd besteed aan de voorbereidingen voor de verbouwing en herinrichting van de kernvestiging Roosendaal (Parrotia) VANnU vormt samen met Allee Wonen een projectgroep om te komen tot een stedelijke huiskamer met een maatschappelijke insteek In 2016 zijn de eerste schetsen gemaakt maar is vooral veel tijd besteed aan de ontwikkeling van het concept en aan het betrekken van partners De inrichting moet in 2017 Europees aanbesteed worden en de verwachting is dat de realisatie in het derde en vierde kwartaal plaats zal vinden In 2016 zijn er voorsorterend op de veranderingen alvast een aantal aanpassingen gedaan Er is een horecavoorziening gekomen (commercieumlle partij) de ingang is verplaatst en een aantal partijen is intern verhuisd

29

In Roosendaal is de keuze gemaakt om de verschillende servicepunten in de jaren 2015-2018 gefaseerd te sluiten en op zoek te gaan naar andere vormen van dienstverlening in alle wijken en dorpen dichterbij de inwoners en minder gericht op het uitleenproces Wouw is in 2016 het eerste servicepunt geweest wat sloot en er is gezocht naar een alternatief In 2016 lag de focus op behoud van de uitleenvoorziening maar in 2017 ligt de nadruk op het programmeren het gezamenlijk initieumlren van activiteiten voor een diverse doelgroep in aansluiting op de kernfuncties van de bibliotheek Het gedeelde maatschappelijk belang is hierin leidend In 2016 is gestart met het zoeken naar alternatieve dienstverlening in Wouw We zijn daar in gesprek gegaan met de burgers met behulp van de methode ldquodesign thinkingrdquo met als doel de behoeftes op te halen Het gaat hier om een participatief traject met inwoners van het dorp met de dorpsraad met gemeenschapshuis De Geerhoek en met verschillende organisaties en instellingen In een aantal sessies is gezocht naar de onderwerpen die voor het dorp erg belangrijk zijn De opbrengst was op hoofdlijnen behoefte aan lezen en een collectie ontmoeting eenzaamheid aandacht 0-4 jaar en toevoegen van programmering Het concrete resultaat In Wouw is de nieuwe bibliotheek welke per 1-10-2016 in de Geerhoek is gestart Het huidige servicepunt is gesloten Naast een kleine collectie en de mogelijkheid te reserveren en in te leveren is er aandacht voor programmering (met nadruk op 0-4 jaar) en ontmoeting (leestafel tegengaan eenzaamheid) Dit alles wordt vooral door vrijwilligers opgepakt Verder zijn contacten gelegd of verstevigd met het onderwijs en professionele instellingen (voor uitrol dBoS zie verderop in het verslag) En in andere dorpen zoals Heerle en Wouwse Plantage zijn ook diverse alternatieven ontwikkeld en activiteiten opgestart of is geholpen met het opstarten van bijvoorbeeld een ruilbieb (Boekspot)

Begin 2017 zal de evaluatie van het project in Wouw worden afgerond Daarin zullen we de methode (design thinking) om de burgers te betrekken bij de alternatieve dienstverlening evalueren alsmede het resultaat De vraag lsquohoe kunnen we schuiven met de middelen (van traditioneel uitlenen naar jeugd laaggeletterdheid vraagstukken in het sociaal domein) en ze op een goede manier inzettenrsquo blijft relevant Dat geldt niet alleen voor de gemeente Roosendaal maar ook voor de andere 4 gemeenten Bibliotheekwerk in de Roosendaalse wijkendorpen In 2016 is er wederom geiumlnvesteerd in bestaande en nieuwe partners in de wijken en dorpen met als doel taal boeken en leesplezier dicht bij de mensen te krijgen Dit heeft geresulteerd in een breed scala aan projecten en activiteiten in samenwerking met andere organisaties en instellingen Op het gebied van leesbevordering voor volwassenen is er in 2016 opnieuw geiumlnvesteerd in het initieumlren en begeleiden van Boekspots ruilbibliotheken op allerlei plekken waar mensen boeken kunnen naartoe kunnen brengen kunnen lenen en ruilen Dit gebeurde oa in Westrand Wouwse Plantage Wouw en de Westrand VANnU adviseert stimuleert en verzorgt de PR Deze Boekspots vormen tevens een aanleiding om hier met behulp van onze collectie activiteiten omheen te programmeren Dit doen we op verschillende plekken via het nieuwe concept lsquoBieb in de Buurtrsquo Dit was in het Tongerlohuys (jeugd) en Wouwse Plantage (vrouwengroep) Ook hebben we samenwerking gezocht op allerlei themarsquos en vanuit onze kennis en collectie zoals in de Westrand (gezonde voeding) St Elisabeth (Dag van de Ouderen iconenproject) en Heerle (uitleen tijdens vakanties voor jeugd en later ook volwassenen In Wouwse Plantage is een wisselcollectie naar het gemeenschapshuis gebracht met name gericht op eenzame ouderen die elkaar op een vast moment in de week ontmoeten Op deze manier zoekt VANnU naar mogelijkheden om de bibliotheek dichterbij de bewoners te brengen

30

Het andere spoor waarop VANnU resultaten heeft geboekt is in het op de agenda zeten van taalvaardigheid leesbevordering en leesplezier bij anderen Dit begint met het bepalen van gezamenlijke doelen voor een bepaalde doelgroep of een specifieke wijk samen met ons netwerk De bibliotheek draagt haar deskundigheid dan uit aan anderen die vervolgens (mede) de activiteiten uitvoeren Zo hebben we zowel ouderen als jongeren getraind in interactief voorlezen en activiteiten ontwikkeld waarbij kinderen van de basisschool door hen werden voorgelezen Tot slot had VANnU een aanjagende rol naar andere partijen in het kader van de Dag van de Dialoog (SDW ROC Huis van de Westrand) Door onze deelname aan het project CREA in de wijk (Westrand) zijn de lijnen met andere partners kort Hierdoor hebben ook zij verschillende dialoogtafels georganiseerd Zorginnovatiepunt Het Huis van Morgen en Bibliotheek VANnU zijn partners binnen de Alliantie gezondheid en geletterdheid Huis van Morgen heeft de opdracht innovatieve hulpmiddelen die bijdragen aan langer zelfstandig thuis wonen onder de aandacht van een groot publiek te brengen VANnU heeft een informatiefunctie die bijdraagt aan zelfstandigheid en participatie voor inwoners in haar werkgebied Ons Marie biedt een breed scala aan activiteiten voor ouderen Dat heeft geleid tot het in de bibliotheek tentoonstellen en actief onder de aandacht brengen van de hulpmiddelen tbv de doelgroep Ook de wijkzuster en BN De Stem zijn betrokken Cultuurnota Roosendaal In 2016 werkte VANnU mee aan de totstandkoming van de nieuwe cultuurnota voor de gemeente Roosendaal Deze opdracht van de raad aan de wethouder werd gestalte gegeven door een cultuurnetwerk te vormen waar VANnU als vanzelfsprekend deel van uitmaakt

Het netwerk bestaat uit ruim 20 personen en fungeert als een spin in het web om mensen en organisaties op cultureel vlak bij elkaar te krijgen Kunst en cultuur zijn niet het doel op zich maar het middel om samenhang in de gemeente te vergroten en aan te zetten tot nieuwe initiatieven om uiteindelijk op cultureel sociaal economische en educatief gebied de vruchten te plukken Stand van zaken gemeente Moerdijk Het servicepunt Willemstad voorheen gevestigd in het Mauritshuis is in de zomer van 2016 verhuisd naar Buurthuis Irene De ruimte die de bibliotheek in gebruik had in het Mauritshuis kon niet langer gehuurd worden In afstemming met de gemeente is besloten om het servicepunt om te vormen naar een afhaal- en inleverlocatie In Buurthuis Irene vond VANnU een plaats om een alternatieve voorziening te maken Het servicepunt is aangepast in een haal- en brengpunt met aandacht voor het jonge kind (0-4) en voor de ontmoeting (leestafel tijdschriften kranten) In het najaar heeft het college VANnU verzocht om het positieve resultaat van 2015 terug te storten Voor VANnU kwam dit onverwacht en gedurende het overleg met de wethouder bleek dat de afspraken in de subsidieverordening over de opbouw van het eigen vermogen niet duidelijk zijn Daardoor loopt VANnU als organisatie een risico De bestuurder heeft het voornemen om in 2017 samen met de 5 gemeenten waar VANnU verantwoordelijk is voor het bibliotheekaanbod goede afspraken te maken voor de toekomst en deze vast te leggen in een convenant Een sterke en gezonde bibliotheekorganisatie is in het belang van alle vijf gemeenten

31

Stand van zaken gemeente Halderberge Voor de zomer kondigde de Raad aan de subsidie van de bibliotheek en nog een aantal professionele organisaties opnieuw te willen verlagen Op 16 juni heeft VANnU tijdens de commissievergadering de consequenties voor het bibliotheekaanbod geschetst Vanwege het effect op de dienstverlening heeft de Raad besloten om de voorgenomen bezuiniging niet op te leggen en zich opnieuw te beraden op de toekomst In 2017 zullen de twee Brede Scholen in Hoeven en Oud-Gastel gerealiseerd zijn De wethouder heeft aangegeven dat hij vanwege het belang van lezen voor de jeugd de wens heeft dat de bibliotheek daarin wordt gehuisvest Dat heeft consequenties voor het bibliotheekaanbod in de servicepunten in beide dorpen De huidige middelen zijn niet toereikend om beide doelgroepen te bedienen Stand van zaken gemeente Rucphen Ook in de gemeente Rucphen is de aandacht voor leesbevordering bij de jeugd steeds meer speerpunt De wethouder heeft aan VANnU gevraagd om een plan te maken voor een breder aanbod aan de jeugd In 2016 zijn de voorbereidingen getroffen om in 2017 de Bibliotheek op school (dBoS) op de scholen uit te rollen (zie verder aanbod jeugd) Ook in deze gemeente is de aanpak laaggeletterdheid een belangrijk speerpunt Rucphen is samen met Roosendaal de enige plek waar naast Klik amp Tik ook taaloefengroepen hebben gedraaid (zie verder 26 aanpak laaggeletterdheid) Stand van zaken gemeente Zundert Ingegeven door de bezuinigingsopgave van de gemeente Zundert zijn in 2016 de voorzieningen in Wernhout Achtmaal en Zundert aangepast enof gesloten In deze kernen is door VANnU ondersteuning geboden in het opzetten van alternatieven zoals een ruilbieb (Boekspot) in alle drie de kleine kernen (Achtmaal Wernhout en Zundert) en het creeumlren van een afhaallocatie gerund door vrijwilligers

In Zundert is een haal- en brengpunt gerealiseerd in het CCZ De bedoeling is om daar ook activiteiten samen met de partners in Zundert te organiseren In Achtmaal helpen vrijwilligers de burgers om de materialen te reserveren of uit Zundert of Rijsbergen te halen De vrijwilligers kunnen altijd voor eventuele vragen bij VANnU terecht De dienstverlening in Rijsbergen wordt aangepast Er zal minder personeel worden ingezet tegelijkertijd is er aandacht voor programmering samen met andere partners Om dit te kunnen realiseren moeten medewerkers tijd en ruimte krijgen om met de programmering bezig te zijn In 2017 zal gestart worden met een pilot voor de inzet van vrijwilligers op De snelheid waarmee VANnU moest reageren op de bezuinigingen voor de komende drie jaar stond op gespannen voet met het realiseren van alternatieven samen met de burgers In goed overleg met de wethouder is besloten om de planning te verruimen De gemeente heeft een financieumlle tegemoetkoming betaald vanwege het langer openhouden van de servicepunten en het langer continueren van het aanbod op de scholen De dienstverlening in de vorm van het uitlenen op de Zundertse basisscholen is gestopt en VANnU heeft de collecties achtergelaten op de scholen zodat de leerlingen deze nog kunnen gebruiken De wethouder heeft VANnU gevraagd om een plan te maken met het onderwijs voor de leesbevordering in de scholen waarmee hij de bezuiniging van 2017 van euro 25000 zou kunnen terugdraaien Dat is niet gelukt De bedoeling is om dit voor 2018 alsnog voor elkaar te krijgen en de opgelegde bezuiniging terug te draaien en in te zetten voor de jeugd

32

Subsidieverloop 2011-2016 In 2016 zijn de budgetsubsidies in de gemeenten Roosendaal en Zundert verlaagd De gemeente Roosendaal had de verlaging in 2014 reeds aangekondigd maar heeft VANnU de tijd gegeven om een koers voor 4 jaar uit te zetten waardoor de bezuiniging met aandacht voor de inhoud kan worden gerealiseerd De gemeente Zundert heeft na de fusie in 2015 aangegeven de bibliotheek drie jaar op rij een bezuiniging op te leggen In 2016 euro 50000 en in 2017 en 2018 elk jaar euro 25000 Alleen de gemeente Rucphen heeft een indexering toegepast In onderstaande tabel is vanaf 2011 het subsidieverloop te zien Subsidieverloop 2011-2016

Gemeente 2011euro 2012euro 2013euro 2014euro 2015euro 2016euro

Roosendaal 1608501 1608501 1608501 1608501 1608501 1368503

Roosendaal div subsidies

404624 65660 96182 27049 6240 3553

Moerdijk 883503 793100 797000 798130 809188 809188

Moerdijk div subsidies

8921 33785 41280 72705

61562

57319

Halderberge 550811 495730 395730 395730

395730 395730

Halderberge div subsidies

- 44826 26459 51444

54750

50000

Rucphen - - - 428013 434433 440949

Zundert - - - 305052 305052 255052

totaal 3456360 3041602 2965152 3686624 3675456 3380294

incl VVE en landelijke subsidie Vschool

incl subsidie onderwijsachterstanden marktplaats cultuureducatie en (tot 2015) landelijke subsidie Vschool subsidie marktplaats cultuureducatie

Het bedrag dat de gemeenten per inwoner bijdragen verschilt sterk Het aanbod per gemeente daarmee ook Omdat huisvestingslasten een groot verschil kunnen maken wordt in onderstaande tabel het bedrag inclusief en exclusief huisvestingslasten getoond Subsidiebedrag per inwoner 2016

Gemeente incl huisvesting excl huisvesting Roosendaal 1780 1441

Moerdijk 2143 1594

Halderberge 1308 1126

Rucphen 1983 1377

Zundert 1194 1002

26 Aanbod jeugd Boekstart en de Bibliotheek op School De bibliotheken in Nederland hebben ongeveer vier miljoen leden waarvan 61 jeugdleden in de leeftijd van 0 tot en met 17 jaar Kinderen en jongeren zijn dus een belangrijke doelgroep voor de bibliotheken De samenleving is de afgelopen decennia door en door gedigitaliseerd en gemedialiseerd en raakt ook nog altijd verder geiumlnformatiseerd en geiumlndividualiseerd Dit heeft niet alleen gevolgen voor het leesgedrag van de jeugd ook de manier van denken en de vaardigheden waarmee deze groep opgroeit veranderen Hierdoor zullen bibliotheken de jeugd in de 21ste eeuw op een andere manier moeten bereiken interesseren en ondersteunen dan eerder het geval was18 Ook al verandert de doelgroep lezen en toegang tot boeken blijven belangrijke voorwaarden voor het succes van individuen en de samenleving als geheel Bibliotheken behouden in dat verband hun onmisbare taak

18

Bibliotheken en de jeugd in de 21-ste eeuw Brochure KB en Stichting Lezen en Schrijven

33

Met leesbevorderingsprogrammarsquos als Boekstart en de Bibliotheek op school en leesbevorderingsprojecten als De Nationale Voorleeswedstrijd van Stichting Lezen en de KB hebben zij sterke troeven in handen Aanpak VANnU Het bevorderen van lezen en vooral leesplezier kan niet vroeg genoeg in het leven van kinderen beginnen VANnU richt haar activiteiten op de leeftijdsgroep van 0-18 jaar met onderstaande aanpak Boekstart Het leesbevorderingsprogramma Boekstart moedigt ouders aan om hun kinderen zo vroeg mogelijk kennis te laten maken met boekjes met lezen en met de bibliotheek Boekstart richt zich op kinderen van 0 tot 4 jaar Kinderen die op heel jonge leeftijd in aanraking komen met (voor-)lezen en boeken ontwikkelen zich beter zo heeft onderzoek uitgewezen Een vroege ontdekkingstocht vergroot spelenderwijs de woordenschat van het kind en zorgt ervoor dat het kind later meer leesplezier heeft Zo is er minder kans op laaggeletterdheid Leesbevordering richt zich niet alleen op kinderen met een taalachterstand maar op alle kinderen Resultaat Begin 2009 startte Boekstart in vijf vestigingen in Noord-Brabant Begin 2015 deed 99 van alle bibliotheken in Nederland mee (156 van de 157 bibliotheken) Jaarlijks worden in totaal zorsquon 55000 Boekstart-koffertjes meegegeven aan ouders waarmee 323 van de babyrsquos in Nederland werd bereikt In 2016 zijn bij VANnU 324 kinderen ingeschreven als Boekstartlid Ouders Op verzoek van de instellingen in de kinderopvang wordt op bijeenkomsten voor ouders verteld over het plezier en belang van voorlezen

Moerdijk In Moerdijk wordt door de bibliotheek een programma uitgevoerd in het kader van de Voor- en Vroegschoolse Educatie Doel is om de kinderen met een (taal)achterstand te stimuleren zodat ze met een zo klein mogelijke achterstand naar het basisonderwijs gaan Iedere kinderopvangorganisatie doet hier aan mee Hiermee wordt een groot gedeelte van de kinderen in de leeftijd tot 0-4 jaar bereikt Bibliotheek op school PO (Primair Onderwijs) In het programma de Bibliotheek op school werken bibliotheken en scholen structureel samen aan de taalontwikkeling leesbevordering en mediawijsheid van kinderen De bibliotheek maakt afspraken met het onderwijs over de uitvoering van het programma De basis voor samenwerking is het beleid van de school De jaarlijkse doelen bepaalt men samen op basis van gemonitorde resultaten en de jaarlijkse activiteiten worden vastgelegd in een lees- en mediaplan Het volgen van de cursus Open boek door leerkrachten helpt bij het vormgeven van het beleid Met de Bibliotheek op school gaan school en bibliotheek een meerjarige samenwerking aan rondom lezen en mediawijsheid De effecten van de inzet worden jaarlijks door de landelijke monitor gevolgd Deze samenwerking is geborgd in het beleid van zowel school als bibliotheek Een actuele en gevarieerde collectie in de school zorgt voor verrijking van het leesonderwijs Vanuit de bibliotheek ondersteunt een professionele leesconsulent de leescooumlrdinator en het team van de school Daarnaast helpt een digitaal portaal de school bij het zoeken en registreren van boeken het stimuleren van lezen het bijhouden van de leeshistorie en het vinden van betrouwbare informatie Roosendaal De uitrol van lsquode Bibliotheek op schoolrsquo in Roosendaal vordert volgens planning Na de eerste 8 scholen zijn in 2016 de volgende 7 scholen aangesloten de Linde de Klimroos Klaverweide Lavoor de Stappen Baayaert en Talent

34

Basisscholen de Vondel en Wending hebben nu ook een vaste leesconsulent van Bibliotheek VANnU Ruim de helft van de scholen is inmiddels aangesloten In Wouw is samen met scholen de Stappen en Baayaert hard gewerkt om een inspirerende leesomgeving voor de kinderen van de scholen te maken Na sluiting van het servicepunt is de collectie voor de kinderen binnen de school toegankelijk geworden Een voorbeeld van een inspirerende leesomgeving is te vinden op basisschool de Klimroos Deze school heeft ook een Facebookpagina gemaakt om de schoolbieb te promoten httpswwwfacebookcomHieperdeBieb Tijdens de Kinderboekenweek zijn er 41 klassen van de Roosendaals scholen op bezoek geweest Ze namen deel aan het programma lsquoleeselixerrsquo Een speciale drank waarin kinderen hun leesvoorkeur konden mixen en zo genoeg leeshonger en leesvoer zouden hebben tot ze oma en opa waren Moerdijk Alle 22 scholen in de gemeente Moerdijk kunnen gebruik maken van leesbevorderingsprojecten in samenwerking met een leesconsulent van de bibliotheek Dit wordt gedaan in samenhang met de actuele en inspirerende boekencollectie die de scholen jaarlijks van de bibliotheek ontvangen Een voorbeeld van deze samenwerking is het project lsquoTheaterlezenrsquo dat is uitgevoerd op basisschool de Boemerang Basisscholen komen diverse keren per jaar voor groepsbezoeken naar de bibliotheek Halderberge Er is nog geen structurele samenwerking met de scholen Wel hebben een aantal scholen belangstelling voor lsquode Bibliotheek op schoolrsquo Twee leerkrachten van basisschool rsquot Bossche Hart uit Bosschenhoofd hebben de cursus Open Boek gevolgd een bouwsteen van het project Op

basis daarvan worden er jaarlijks een aantal leesbevorderingsprojecten uitgevoerd in deze school Basisschool de Schittering maakt gebruik van de mogelijkheid voor het doen van groepsbezoeken in vestiging Oudenbosch De gesprekken met de wethouder over het aanbod voor de jeugd in de toekomst in de gemeente Halderberge zijn in volle gang Rucphen Met alle 7 scholen in Rucphen zijn gesprekken gevoerd over de invoering van lsquode Bibliotheek op schoolrsquo Op basisschool Vinkenbos was door de leerkrachten de cursus Open Boek al gevolgd en was een up-to-date leesplan aanwezig Hier is gestart met uitvoering van het activiteitenplan en invoering van de Monitor Op basisschool Martinus in Rucphen zijn 3 leerkrachten gestart met de cursus Open Boek deze school heeft de doelen al bepaald De andere scholen zijn in diverse stadia van uitrol van de samenwerking Zundert Met de scholen in Zundert zijn gesprekken gevoerd om te komen tot een basisvoorziening volgens de aanpak lsquode Bibliotheek op schoolrsquo Op basis hiervan is een plan gemaakt wat nog niet helemaal tot overeenstemming heeft geleid Daarom worden de gesprekken in 2017 voorgezet (zie verder 25 Ontwikkelingen per gemeenten) Bibliotheek op school VO (Voortgezet Onderwijs) De succesvolle aanpak van de Bibliotheek op school in het basisonderwijs is aanleiding geweest om het programma uit te breiden naar het voortgezet onderwijs (VO) allereerst naar het vmbo Die uitbreiding biedt de bibliotheken een strategische aanpak voor structureel samenwerken met het voortgezet onderwijs De pijlers zijn collectie lezen en mediawijsheid Iedere pijler heeft een keuzemenu bestaande uit een aantal bouwstenen die oa voortkomen uit bestaande Bibliotheekprojecten oa Biebsearch Leeskr8 en 4You

35

De Bibliotheek op School Het Da Vinci College (Roosendaal) en Bibliotheek VANnU hebben in schooljaar 2015-2016 gebruik gemaakt van de Stimuleringsregeling van Kunst van Lezen tbv de Bibliotheek op School Halverwege het schooljaar 2016 liep deze regeling af Tijdens dit schooljaar hebben school en bibliotheek gewerkt aan het creeumlren van de voorwaarden en er is een leesplan geschreven waarin een stevige basis is gelegd voor een meerjarenplan De onderstaande activiteiten zijn concreet uitgevoerd

Studiemiddag voor docenten Iedere docent taaldocent

Training voor docenten Lezen in het vmbo werkt

Boekencollectie (in de vorm van boekenkisten 303 boeken)

Campagne Nederland Leest Lydia Rood

Vrij lezen in de klas zowel in het vmbo als in het praktijkonderwijs experimenteren docenten met de boekenkisten en vrij lezen

Vakoverstijgend voorlezen oa techniekdocenten en biologiedocenten lezen voor ook in de bovenbouw

VANnU is in gesprek met de school over een vervolg Het Markland college in Zevenbergen maakt al een paar jaar gebruik van Biebsearch Dit is een voorloper van Bibliotheek op School In 2016 hebben in een werkgroep gesprekken plaatsgevonden ter voorbereiding van het programma de Bibliotheek op School In 2017 gaat daadwerkelijk gewerkt worden aan het taal- en leesbeleid en het omzetten van Biebsearch in de Bibliotheek op school Twee docenten van het Markland hebben deelgenomen aan de training Lezen in het vmbo werkt op het Da Vinci college Brugklassers van het Marklandcollege komen regelmatig op groepsbezoek in de bibliotheek

Diverse activiteiten Voor middelbare scholieren worden diverse activiteiten georganiseerd waar VANnU een rol in speelt Een van de activiteiten is het Cultuurfestival Artisjok 2016 voor havo en vwo 4 VO In Roosendaal is de organisatie in handen van de Cultuurcompaan Het thema van dit jaar was Beyond Borders VANNU heeft de samenwerking gezocht met De Witte Roos en boekhandel Het verboden Rijk waardoor de mogelijkheid ontstond om groots uit te pakken en goed aan te sluiten bij het thema In februari hebben 14 schoolfinalisten van 7 scholen (2 per school) deelgenomen aan de voorleeswedstijd Read2me In deze wedstrijd worden leerlingen aangespoord goede jeugdboeken voor te lezen Leerlingen lezen voornamelijk voor uit boeken van de Jonge Jury Een leerling van het Jan Tin Bergen College heeft de Roosendaalse finale gewonnen Tot slot scholen zien de waarde van abonnementen en schoolpassen Ook worden regelmatig projectcollecties afgenomen en vinden er klassenbezoeken en schrijversbezoeken plaats Abonnementen School schoolabonnementen Collectieve

schoolpassen

Da Vinci College

Gertrudis College I 216

Jan Tinbergen College I

Markland College Oudenbosch I

Markland College (Zevenbergen)

II 269

Norbertus College II 211

Munnikenheide college I

Mencia Sandrode I

36

27 Aanpak laaggeletterdheid Laaggeletterdheid is een maatschappelijk probleem waar vaak nog een taboe op rust Ongeveer 13 miljoen inwoners van Nederland tussen de 16 en 65 jaar is laaggeletterd Ze hebben moeite met lezen schrijven en communiceren in het Nederlands En dat terwijl taal steeds belangrijker wordt om zelfstandig te kunnen participeren Denk aan het gebruiken van websites van overheden en bedrijven aan internetbankieren of een sollicitatiebrief schrijven of aan langer zelfstandig kunnen wonen Maar denk ook aan het begrijpen van veiligheidsinstructies op het werk of bijsluiters van medicijnen

Vanuit de Rijksoverheid is daarom gestart met het actieprogramma lsquoTel mee met Taalrsquo[1] In dat programma zetten de ministeries van OCW SZW en VWS samen in op participatie taal als middel om mee te kunnen doen in de maatschappij en op het werk In Tel mee met Taal zijn de preventieve aanpak (het voorkomen van taalachterstand) en de curatieve aanpak (het bestrijden van laaggeletterdheid via scholing) voor het eerst in eacuteeacuten overkoepelend actieprogramma samengebracht Daarbij speelt de regionale netwerkaanpak een belangrijke rol De combinatie van de curatieve en preventieve aanpak van laaggeletterdheid sluit aan bij de opdracht van de bibliotheek bij te dragen aan geletterdheid in brede zin voor jong en oud De bibliotheek heeft al taalaanbod gericht op jonge kinderen (bijvoorbeeld Boekstart) en volwassenen (bijvoorbeeld via taalcoaches lees- en schrijfclubs) Ook opereert de bibliotheek in een lokale maatschappelijke context in contacten met burgers gemeenten onderwijs lokale bedrijven en maatschappelijke organisaties Dit maakt dat de bibliotheek een unieke positie inneemt en in potentie een belangrijke verbindende schakel kan vormen binnen de regionale aanpak van laaggeletterdheid

[1]

httpswwwtaalvoorhetlevennl

In september 2014 is het convenant Taal voor het Leven West- Brabant ondertekend Een samenwerkingsverband tussen ROC Kellebeek VWS ATEA UWV Cubiss St Lezen amp Schrijven en de bibliotheken in West- Brabant om een bijdrage te leveren aan het terugdringen van laaggeletterdheid Inmiddels zijn er zorsquon 30 organisaties aangesloten ook organisaties uit de zorg- en welzijnssector De aanpak van laaggeletterdheid kan niet los worden gezien van maatregelen om taalachterstanden en laaggeletterdheid te voorkomen zoals leesbevordering Daarom is het beleid gericht op leesbevordering en leesplezier een waardevolle aanvulling op het reguliere taalonderwijs en is dit onderdeel van het actieprogramma lsquoTel mee met Taalrsquo Wat doet VANnU VANnU biedt een basisaanbod waarin collectie taalpunten en het taalnetwerk en activiteiten in de Week van de Alfabetisering opgenomen zijn Daarnaast worden bovenop dit basisaanbod trajecten aangeboden in het kader van de uitvoer WEB In 2016 heeft Taal voor het Leven West-Brabant voor het tweede jaar op rij WEB-gelden ontvangen tbv het versterken van werkenden en werkzoekenden In onderstaand overzicht is het basisaanbod opgenomen onder het kopje Activering daarna volgen de trajecten in het kader van WEB Activering basisaanbod

Collectie VANnU heeft een speciale Makkelijk Lezen-collectie voor mensen die moeite hebben met lezen en schrijven Bij de samenstelling van de collectie heeft de bibliotheek gelet op de bruikbaarheid ervan voor de ontwikkeling van taalvaardigheid en maatschappijorieumlntatie De collectie bestaat uit leesboeken op verschillende leesniveaus taalcursussen en informatieve boeken en alle informatie is in eenvoudig Nederlands

37

Taalpunten In 2016 heeft VANnU samen met haar netwerkpartners twee taalpunten opgezet eacuteeacuten loket dat burgers overzicht biedt van het informele formele en non-formele scholingsaanbod op het gebied van taal en digitale vaardigheden in de regio Naast de doorverwijsfunctie bieden de Taalpunten ook laagdrempelige trainingen Aan de hand van een intake wordt de scholingsbehoefte van de deelnemer in kaart gebracht en kan er bijvoorbeeld een training Klik amp Tik worden gedaan Het eerste Taalpunt opende in maart 2016 in de wijk Kalsdonk in Roosendaal en de tweede is op 31 maart in de bibliotheek Zevenbergen feestelijk geopend Na opening van de Taalpunten is er voortdurend aanloop van mensen met taalvragen In 2016 zijn er 34 mensen geholpen enof doorverwezen in Kalsdonk In het taalpunt in Zevenbergen zijn in 2016 totaal 14 mensen geholpen met hun taalvraag

Activering Deelnemers Opmerkingen

Roosendaal 31 Klik amp Tik basis

Taalpunt Kalsdonk (RSD) 34 Intakes

Moerdijk 17 Klik amp Tik basis

Taalpunt Moerdijk 14 Intakes

Halderberge 11 Klik amp Tik basis

Rucphen 9 Klik amp Tik basis

Zundert 7 Klik amp Tik basis

Training herkennen amp doorverwijzen

15 Gezondheidsplein

Kalsdonk

138

Trainingen Op 20 september heeft VANnU aan de partners van het Gezondheidsplein in Kalsdonk een training Herkennen en motiveren laaggeletterden

gegeven

Week van de alfabetisering Samen met haar partners in het West Brabantse Taal voor het Leven organiseerde Bibliotheek VANnU een Lagerhuisdebat tijdens de Week van de Alfabetisering In dit interactieve debat ging men op zoek naar de formule om slim samen te werken eacuteeacuten doel maar met een verschillende motivatie belang of uitgangspunt Wanneer is de samenwerking slim en daarmee effectief Het debat vond plaats in Etten Leur De landelijke week van de alfabetisering viel dit jaar samen met de start van het nieuwe Taaljaar 2016-2017 Samen met de gemeente Moerdijk heeft de bibliotheek een informatieve en interactieve bijeenkomst georganiseerd (5 september 2016) waarin verteld werd over de aanpak van laaggeletterdheid Wethouder Thomas Zwiers gaf het belang van de aandacht voor laaggeletterdheid aan in het bijzonder voor werknemers Daarnaast werd stilgestaan bij het aanbod aan taalactiviteiten in het schooljaar 2016-2017 en het taalnetwerk in de regio Bijzondere aandacht was er voor de rol van vrijwilligers in de taaltrajecten Zonder vrijwilligers is een groot aantal taalactiviteiten niet uit te voeren Taalnetwerk In het Taalnetwerk zijn lokale taalbieders en ndashprojecten vertegenwoordigd zoals Humanitas Vluchtelingenwerk de VoorleesExpress ROC Kellebeek WijZijn Traverse en de STA teams Het netwerk komt onder voorzitterschap van VANnU 2 tot 3 maal per jaar samen om kennis te delen en samen te werken In 2016 heeft dat geleid tot het opstellen van een Taalkaart van Roosendaal (welke aanbieders bieden welke trainingen aan tegen welke voorwaarden) De Taalkaart is inmiddels door de deelnemers in gebruik genomen Verder wordt er veel aandacht besteed aan het werven van taalvrijwilligers VANnU Humanitas Vluchtelingenwerk en WijZijn Traverse bundelden de krachten om via uitingen in de media taalvrijwilligers te werven Dat leidde tot een goed bezochte informatiemiddag op 9 december waar zorsquon 50 geiumlnteresseerden zich meldden

38

Activering WEB trajecten Taaloefengroepen In Rucphen en in Roosendaal organiseert de Bibliotheek VANnU wekelijks taaloefengroepen voor medewerkers van de WVS De werkleiding van de WVS geeft aan dat zij zien dat hun medewerkers echt veranderen sinds zij aan de taaloefengroep zijn begonnen De persoonlijke benadering en begeleiding van de taalvrijwilligers zorgt ervoor dat de cursisten meer zelfvertrouwen krijgen en verrast worden in hun eigen kunnen In totaal hebben in de vijf gemeenten 36 personen deelgenomen Klik amp Tik cursussen Voor alle mensen die moeite hebben om hun weg te vinden op internet biedt de Bibliotheek op de vijf kernvestigingen de cursus Klik amp Tik aan De cursisten worden begeleid door vrijwilligers In 2016 hebben 40 cursisten de cursus met succes afgerond en hiermee hun zelfredzaamheid vergroot Taal amp Arbeidsmarkt Walk amp Talk en Werkmap Walk amp Talk Vanaf oktober organiseert Bibliotheek VANnU maandelijks op elke derde maandag van de maand Walk amp Talk deacute koffiepauze voor werkzoekenden Het is een gratis netwerkbijeenkomst voor en door werkzoekenden In een ongedwongen sfeer maakt men in Bibliotheek VANnU kennis met elkaar krijgt men tips van een professional enof hoort men ervaringen van (ex-)werkzoekenden In 2016 waren de themarsquos Netwerken hoe doe je dat (oktober) Hoe maak je een goed basis CV (november) en Werken in Belgieuml (december) In 2016 hebben 62 belangstellenden deelgenomen aan de bijeenkomsten

Werkmap De dienstverlening van het UWV verloopt digitaal Laagopgeleide en oudere werkzoekenden hebben vaak moeite met het aanvragen van een DigiD en het omgaan met de digitale werkmap van het UWV In 2016 hebben 32 deelnemers een training gevolgd om hun vaardigheden op dit gebied te verbeteren

Monitoring In januari 2017 verscheen de landelijke Monitor Digitale Vaardigheden 2015-2016 uitgevoerd door Next Value in opdracht van de Koninklijke Bibliotheek In deze monitor waar VANnU aan meegewerkt heeft wordt gekeken naar de resultaten van de digitale trajecten en worden deelnemers bevraagd In de algemene conclusies en aanbevelingen worden de volgende zaken aangegeven en door VANnU opgepakt 1 Zoek samenwerking met doorverwijzers VANnU heeft dit geborgd op regionaal niveau door Taal voor het Leven West-Brabant en lokaal via het Taalnetwerk Werk met vrijwilligers VANnU werkt sinds 2014 met taalvrijwilligers zij worden getraind door ROC Kellebeek enof St Lezen en Schrijven 2 Voorkom een te vrijblijvende leeromgeving door actief samen te werken met bijvoorbeeld de WVS worden deelnemers gestimuleerd om actief deel te nemen 3 Probeer maatwerk te bieden en verwijs door naar vervolgtrajecten sinds 2016 worden in de Taalpunten intakes afgenomen door taaldocenten van ROC Kellebeek daarmee wordt de doorverwijzing nog meer maatwerk Ten slotte werd de deelnemers gevraagd naar hun tevredenheid over de trainingen 37 deelnemers hebben meegewerkt aan de monitor Door de samenwerking met ROC Kellebeek in 2016 verder vorm te geven is er meer aandacht gekomen voor deskundigheidsbevordering van de taalvrijwilliger en is de doorstroom van deelnemers toegenomen Daarmee wint de West-Brabantse aanpak aan duurzaamheid

39

28 Werkzaamheden Marktplaats Cultuureducatie 2016 Bibliotheek VANnU is verantwoordelijk voor de Marktplaats Cultuureducatie in de gemeenten Halderberge en Moerdijk De doelstelling van de Marktplaats is Een netwerk en samenwerking tussen aanbieders van cultuur en het onderwijs creeumlren zodat de jeugd meer in aanraking komt met kunst en cultuur en zich daardoor beter kan ontwikkelen De cooumlrdinator Marktplaats Cultuureducatie heeft in 2016 de volgende taken uitgevoerd

inventariseren van de vraag op het gebied van cultuureducatie van het onderwijs (PO en VO)

inventariseren van de vraag op het gebied van cultuureducatie voor en naschoolse opvang inventariseren van de mogelijkheden van de culturele aanbieders

culturele aanbieders meenemen in de lsquotaalrsquo van het onderwijs

het uitbreiden en verstevigen van het lokaal cultuur-educatief netwerk

samenwerken met de intermediairs van regiorsquos West Brabant

afstemmen van vraag en aanbod Het Kunstmenu wordt afgenomen door alle Halderbergse scholen en elf scholen uit de gemeente Moerdijk Het wordt aangeboden in samenwerking met CultuurCompaan (gemeente Roosendaal) en bestaat uit activiteiten van lokale (professionele aanbieders uit de gemeente) regionale (professionele aanbieders uit de provincie) en landelijke culturele instellingen De leerlingen maken op deze manier kennis met de drie domeinen van Cultuureducatie (in huis met de culturele omgeving en uit de grote wereld) Verder nemen de scholen deel aan diverse naschoolse activiteiten (verlengde schooldag) en vinden er diverse losse culturele projecten op de scholen plaats

De cooumlrdinator ondersteunt culturele instellingen kunstenaars en het onderwijs mbt actuele ontwikkelingen op het gebied van cultuureducatie Zij organiseert netwerkbijeenkomsten voor de interne cultuurcooumlrdinatoren (ICCrsquoers) biedt scholing aan en geeft de ICC cursus in West- Brabant Daarnaast worden er cursussen aangeboden voor culturele aanbieders zodat ook zij meegaan in de huidige ontwikkelingen op het gebied van cultuureducatie De cooumlrdinator cultuureducatie is tevens intermediair voor de scholen mbt de rijksregeling Cultuureducatie met Kwaliteit (2013 ndash 2016) een opdracht die middels de Cultuurloper wordt uitgevoerd Hierbij wordt nauw samengewerkt met de Provinciale instelling Kunstbalie Aan de regeling nemen 5 scholen uit de gemeente Halerberge en 7 scholen uit de gemeente Moerdijk deel VANnU werkt regionaal en dat vertaalt zich ook in de Marktplaats Cultuureducatie waar het onderhouden van contacten met andere marktplaatsen en buurgemeenten vanzelfsprekend is De cooumlrdinator neemt deel aan het zogenaamde Regionaal Overleg Marktplaatsen (ROM) en een Provinciaal Overleg Het doel is om gezamenlijke activiteiten voor de regio West- Brabant te organiseren Er wordt samengewerkt met de cooumlrdinator Brede Scholen en cooumlrdinator Sport van beide gemeenten Ook vindt er steeds meer samenwerking plaats met de schoolbesturen Stichting Openbaar Onderwijs West-Brabant is een bovenschools traject gestart op het gebied van cultuureducatie met oa de intermediairs van de gemeente Roosendaal en HalderbergeMoerdijk Tot slot neemt de cooumlrdinator zitting in de werkgroep Cultuurmaand (septemberoktober) van de gemeente Halderberge Zij richt zich vooral op de activiteiten voor het onderwijs

40

29 Personeel en Organisatie

Per 31-12-2016 heeft VANnU 3885 FTE in dienst In totaal gaat het om 74 medewerkers De groei in ftersquos (145) heeft met name te maken met de uitrol dBoS en toename van leesconsulenten waarover eerder in dit verslag is gesproken In de Frontoffice is het aantal uren door oa sluiting van servicepunten in de gemeente Zundert en aanpassingen van het servicepunt in Wouw afgenomen

De leeftijdsopbouw van de medewerkers Van alle medewerkers bij VANnU is 95 jonger dan 40 jaar Het percentage medewerkers tussen de 40 en 50 jaar is 135 54 van de medewerkers is tussen de 50 en 60 jaar en het percentage 60+ is 23 VANnU heeft tov de landelijke leeftijdsopbouw een hoger percentage 50 plussers Dat betekent dat er goed moet worden nagedacht over de instroom van jongere medewerkers om de uitstroom voor de komende jaren op te kunnen vangen Dat is een lastig vraagstuk omdat bij een reorganisatie de jongere medewerkers vaak degenen zijn die door middel van afspiegeling moeten vertrekken Het komend jaar zal dit onderwerp opnieuw op de agenda staan van directie en OR omdat het vraagt om een

visie over hoe het toekomstig personeelsbestand eruit moet komen zien en hoe de organisatie zich daarop kan voorbereiden

Personeelsverloop in- door- en uitstroom In totaal zijn er in 2016 acht medewerkers ingestroomd waarvan

projectmedewerker vernieuwing netwerk

1 cooumlrdinator Frontoffice

1 controller

1 medewerker communicatie

2 leesconsulenten 4-12

2 ondersteuners leesconsulenten

stagiaire19 Daarnaast zijn er zes medewerkers uit dienst getreden waarvan

1 ondersteuner leesconsulenten

3 opruimhulpen

2 informatiemedewerkers

19

De stagiaire is in augustus voor een aantal uur als medewerker communicatie aangesteld

0 10 20 30 40 50

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

totale FTE

totale FTE

0

10

20

30

40

50

60

15-30 30-40 40-50 50-60 60+

pe

rce

nta

ge

Leeftijdsopbouw in percentages

VANnU

st Bibliotheekwerk

landelijk

41

Jubilea In 2016 waren er twee jubilarissen Een medewerker was 40 jaar in dienst en een 25 jaar in dienst bij VANnU

Ziekteverzuim Het gemiddelde verzuimpercentage in 2016 bedroeg 32 De ziekte frequentie is 09 Het ziekteverzuim is ten opzichte van 2015 gedaald (587) Onderstaande grafiek toont het verzuimverloop in 2016 Duidelijk is dat het verzuimcijfer vooral wordt beiumlnvloed door een aantal langdurig zieken Het ziekteverzuim is in lijn met de landelijke trend 20 Ziekteverzuim 2016

20

CBS statline cultuur sport en recreatie geeft over de eerste drie kwartalen van 2016 een gemiddeld percentage aan van 32

Scholing VANnU vindt het belangrijk om haar medewerkers zo goed mogelijk voor te bereiden op het bibliotheekwerk van de toekomst In de strategische koers 2016-2018 staan de kernkwaliteiten collectioneren programmeren en netwerken centraal Om medewerkers de kans te geven deze competenties verder te ontwikkelen heeft VANnU in 2016 verschillende stappen gezet In het fusieproces is afgesproken dat er in de front office toegewerkt zou worden naar minder functies De functie van medewerker klantenservice is komen te vervallen en alle medewerkers die het betrof zijn opgeleid tot informatiemedewerker Een groep van 16 medewerkers heeft een opleidingstraject van 6 maanden doorlopen wat leidde tot een certificaat voor iedereen en een benoeming tot informatiemedewerker Alle front office medewerkers hebben in de zomer een training gevolgd over de digitale diensten van VANnU Hierbij kwam het gebruik van de e-books aan de orde en uitleg en gebruik van de verschillende bibliotheek apps digitale bibliotheek bronnen Daarnaast is er extra toelichting gegeven op het gebruik van Bicat het bibliotheekinformatiesysteem Na afloop van de training waren de medewerkers op de hoogte van het volledige aanbod en beter in staat om gebruikers te informeren en vragen te beantwoorden over het brede aanbod van digitale diensten

In 2016 is door alle medewerkers verder gewerkt in de themagroepen om de kerncompetenties concreet gestalte te geven Een doel in 2016 was ook om de medewerkers uit ZundertRucphen aan te laten sluiten bij deze manier van werken Opgemerkt moet worden dat hier in 2017 nog een aantal stappen in gezet moet worden De themagroepen biedt medewerkers de mogelijkheid om het netwerken het vormen van themacollecties en het bedenken van een bijpassend programma uit te proberen te oefenen en hiervan te leren In de praktijk blijkt dit meer of minder goed te slagen afhankelijk van het thema

0

20

40

60

80

100

120

140

160

180

verzuim kort0-7 dagen

verzuimmiddellang 8-

42 dagen

verzuim lang43-365 dagen

aantal ziektedagen

aantal medewerkers

42

Een aantal themagroepen heeft in 2016 tastbare resultaten weggezet Zo is er een pop-up bieb in winkelcentrum De Roselaar verschenen een pop-up in de basiliek in Oudenbosch zijn er verschillende voorleesactiviteiten geweest door het hele werkgebied zijn er contacten gelegd en presentaties geweest bij een aantal Alzheimer-cafeacutes en vonden andere activiteiten plaats zoals een Boekenproeverij in Zevenbergen Uiteraard werd er door de themagroepen ook aandacht besteed aan de landelijke leesbevorderingscampagnes zoals de (kinder)Boekenweek en Nederland Leest

Inzet vrijwilligers in de branche Stichting BibliotheekWerk is in 2015 door het Centraal Overleg Arbeidsvoorwaarden Openbare Bibliotheken gevraagd een inventarisatie uit te voeren van de inzet van vrijwilligers in de branche Van de 124 ondervraagde bibliotheken geeft 92 procent aan dat zij met vrijwilligers werken In bijna de helft van deze bibliotheken zijn op dit moment meer vrijwilligers werkzaam dan medewerkers met een arbeidsovereenkomst Wel worden zij vaak een beperkt aantal uren per week ingezet Wanneer een bibliotheek niet met vrijwilligers werkt is dit over het algemeen een principieumlle beslissing Over het algemeen voeren vrijwilligers in bibliotheken verschillende taken uit Een belangrijke taak is de bezorging van materialen aan huis Daarnaast worden vrijwilligers ook regelmatig ingezet als gastheer of gastvrouw en ondersteunen ze regelmatig bij de uitvoering van verschillende publieks- en promotieactiviteiten in de bibliotheek Ook zijn er werkzaamheden die minder frequent door vrijwilligers worden opgepakt Dit geldt bijvoorbeeld voor het adviseren over de ontwikkeling van de collectie het plaatsen van de collectie en het presenteren van collectieonderdelen als ondersteuning bij een project of activiteit Ruim driekwart van de bibliotheken met vrijwilligersbeleid heeft beleid vastgesteld over de scholing en begeleiding van vrijwilligers In de praktijk blijkt echter dat er minder vaak concrete initiatieven zijn om vrijwilligers de mogelijkheid te bieden zich verder te ontwikkelen

Als er een initiatief aanwezig is is dit doorgaans gericht op het aanbieden van scholing21 Inzet vrijwilligers VANnU Met het oog op de bezuinigingen en de veranderende rol van bibliotheken vraagt het vrijwilligersbeleid veel tijd en aandacht van directie managers en ondernemingsraad Sinds de fusie in 2015 met de bibliotheek ZundertRucphen heeft VANnU te maken met vrijwilligers in het uitleenproces In Rijsbergen en Rucphen was men gewend te werken met vrijwilligers in de rol van gastvrouw terwijl in het VANnU werkgebied van voacuteoacuter de fusie alleen gebruik werd gemaakt van expert-vrijwilligers (bv voor de speelotheek en voor cursussen zoals Klik en Tik) Met de realisatie van de nieuwe voorziening in Wouw is gekozen voor de inzet van vrijwilligers in de ondersteuning bij het uitlenen De vrijwilligers zorgen voor een opgeruimde ruimte voor een prettige ontvangst en ondersteunen in het gebruik van de zelfservice-apparatuur In 2016 is veel aandacht geweest voor de wijze waarop de vrijwilligers ingezet worden in de organisatie en de gesprekken over dit onderwerp zullen ook in 2017 voortgezet worden Uiteraard speelt de OR hierin een belangrijke en verbindende rol In 2016 werden ook de voorbereidingen getroffen voor een pilot in Rijsbergen die in januari 2017 van start gaat Het doel is om de inzet van vrijwilligers in het uitleenproces verder uit te werken de samenwerking tussen de vrijwilliger en de betaalde kracht helder vorm te geven en te beschrijven wat het vakmanschap voor het bibliotheekwerk lsquonieuwe stijlrsquo inhoudt Om kennis en kunde te delen en ervaringen uit te wisselen maakt de cooumlrdinator vrijwilligers deel uit van een (Brabantse) overlegstructuur met andere cooumlrdinatoren De inzet van vrijwilligers is een onderwerp dat in iedere bibliotheek speelt

21

httpswwwbibliotheekwerknlVrijwilligers_in_de_bibliotheekpdf

43

210 Ontwikkelingen in de openbare bibliotheek Samenwerking Bibliotheek VANnU werkt in alle gemeenten samen met partners op het gebied van zorg en welzijn (CJG) voorschoolse voorzieningen (kinderopvang en peuterspeelzalen) educatie (basis- en voortgezet onderwijs) laaggeletterdheid (bibliotheken West-Brabant ROC UWV en WVS) en cultuur (diverse instellingen zoals musea schouwburg en archief of organisaties zoals Stichting Cultuur Moerdijk) Bovenlokaal wordt er samengewerkt in de Brabantse Netwerkbibliotheek (BNB) Dit is een samenwerkingsverband tussen de 19 Brabantse basisbibliotheken en Cubiss Cubiss is een Provinciale Ondersteuningsinstelling (POI) en heeft een rechtstreekse subsidierelatie met de provincie Noord-Brabant Een essentieel doel van de BNB is het creeumlren van een goed toegankelijk netwerk Een plek waar ideeeumln floreren waar informatie en ervaringen worden uitgewisseld en waar kennis wordt gedeeld zodat de gebruikers en de partners van de Brabantse bibliotheken optimaal worden bediend Niet alleen nu maar ook in de toekomst De hoofddoelstelling van de BNB is het stimuleren van de Brabantse kennisinfrastructuur door vanuit de bibliotheekfunctie bij te dragen aan een goed ingerichte publieke informatievoorziening (httpwwwbnbibliotheeknl) Het samenwerkingsverband heeft een gezamenlijk beleidsplan vastgesteld en voert de provinciale projecten mede onder die vlag uit Branche De branchevereniging van en voor de openbare bibliotheken is de Vereniging van Openbare Bibliotheken (wwwdebibliothekennl) Tot slot is er nog de Stichting Certificering Openbare Bibliotheken Deze stichting ontwikkelt en bewaakt kwaliteitsnormen en toetst de kwaliteit van bibliotheekorganisaties aan deze normen door middel van audits (wwwbibliotheekcertificaatnl)

De overheden De overheid is op drie niveaus betrokken bij de basisbibliotheek op gemeentelijk provinciaal en landelijk niveau Gemeente De gemeente is de primaire opdrachtgever van de basisbibliotheek Zij verleent VANnU subsidie Binnen het gemeentelijk beleidskader dat gebaseerd is op eenduidig en samenhangend beleid worden concrete afspraken gemaakt met Bibliotheek VANnU over de te behalen resultaten en prestaties Tussen de gemeenten en Bibliotheek VANnU wordt een tweezijdig contract afgesloten dat nagekomen en geeumlvalueerd moet worden Bibliotheek VANnU ontvangt subsidie op basis van een uitvoeringsovereenkomst op basis van de Algemene Wet Bestuursrecht (AwB) Uitgangspunt is dat wordt gestuurd op inhoud en dat wederzijds afspraken worden gemaakt tussen de gemeente en Bibliotheek VANnU De basis van deze afspraken is

1 De beleidsdoelen die de gemeente nastreeft 2 De diensten en producten die Bibliotheek VANnU levert om aan

die beleidsdoelen te voldoen of een bijdrage te leveren 3 Duidelijke beoordelingscriteria op basis waarvan de prestaties en

(eventuele) resultaten worden beoordeeld en de subsidierelatie wordt afgerekend

Provincie In opdracht van de provincie Noord-Brabant werkt Cubiss samen met de Brabantse bibliotheken aan programmas voor bibliotheekvernieuwing Het werkplan van Cubiss bestaat de komende jaren uit vier projecten

1 Bieb Lab (voorheen Innovatie van de bibliotheekfuncties) 2 Innovatie van de educatieve functie 3 Versterken taalvaardigheid 4 Vergroten mediawijsheid

44

De eerste twee projecten zijn gerelateerd aan de wettelijke taak zoals die is vastgelegd in de Wsob Cubiss voert deze opdracht uit in zeer nauw overleg met de Brabantse bibliotheken De twee andere projecten zijn de uitwerking van een aanvullende provinciale opdracht aan Cubiss Naast bibliotheken zijn ook organisaties binnen het sociale domein en het onderwijs hierbij betrokken als partner Rijk De rijksoverheid is verantwoordelijk voor het functioneren van de openbare bibliotheken als stelsel met als aandachtspunten een vergroting van de doelmatigheid samenhang kwaliteit en pluriformiteit van het stelsel openbaar bibliotheekwerk De Wet stelsel openbare bibliotheekvoorzieningen (Wsob) kortweg de Bibliotheekwet is vanaf 1 januari 2015 van kracht De bibliotheekwet regelt de digitalisering van de openbare bibliotheek en zorgt voor structurele financiering daarvan door de Rijksoverheid In deze wet is vastgelegd dat iedere Nederlander toegang moet hebben tot een openbare bibliotheek zowel in fysieke als digitale vorm Ook zijn de vijf functies en voorwaarden vastgelegd waaraan een openbare bibliotheek moet voldoen (zie ook inleiding jaarverslag) De Koninklijke Bibliotheek (KB) heeft onder de Wsob een regierol gekregen binnen het netwerk van openbare bibliotheekvoorzieningen en de verantwoordelijkheid voor de landelijke digitale bibliotheek en Aangepast Lezen Het KB-beleidsplan 2015-2018 lsquoDe kracht van het netwerkrsquo formuleert de ambities van de KB in breed verband met twee strategische prioriteiten

1 Realiseren van de nationale digitale bibliotheek 2 Het versterken van de nationale en internationale samenwerking

Met de nationale digitale bibliotheek neemt de KB het voortouw in het uitbouwen van de rol en betekenis van de bibliotheek in het digitale domein De landelijke digitale infrastructuur zorgt voor de componenten waarmee alle openbare bibliotheekvoorzieningen deelnemen en gebruikmaken van de diensten van de digitale bibliotheek

Het versterken van de nationale samenwerking is gericht op het verbreden van de betekenis van de bibliotheek In samenspraak met de bibliotheken zelf de provinciale service organisaties de VOB en andere partners geeft de KB invulling aan de stelseltaken regie en advies faciliterende en cooumlrdinerende taken en de aansturing van grootschalige programmarsquos en projecten voor het hele bibliotheekstelsel Onttrekking Gemeentefonds voor aanschaf e-content Vanaf 2015 is het Rijk verantwoordelijk voor de financiering van de centrale aanschaf van e-content voor de openbare bibliotheken Daarvoor onttrekt het Rijk een bedrag aan het Gemeentefonds Dit bedrag stelt de minister van OCampW ter beschikking aan de KB voor de inkoop van e-content De KB koopt vervolgens in op voordracht van de openbare bibliotheken begrensd door het financieumlle kader van het ter beschikking gestelde bedrag Tot 1-1-2015 dragen bibliotheken een bedrag per inwoner af aan de VOB voor de inkoop van e-content het zogenaamde omslaggeld Voor 2014 was dat euro 035 per inwoner Het groeipad en de hoogte van de uitname worden formeel vastgesteld in een overleg tussen diverse ministeries en de VNG Gekozen is voor een scenario van relatieve groei Onttrekking gemeentefonds e-content en consequenties

jaar Bedrag per inwoner Totale uitname VANNU22

2014 035 euro 65456

2015 047 euro 87898

2016 055 euro 102859

2017 063 euro 117821

2018 073 euro 136522

De vijf gemeenten van VANnU gaan verschillend met de uitname om De gemeente Moerdijk houdt het bedrag in van de subsidie de gemeente Halderberge deels en de andere drie gemeenten niet

22

Aantal inwoners op basis van gegevens 2016 187017

45

Digitaal abonnement Per 1 januari 2016 heeft de Koninklijke Bibliotheek een lidmaatschapsvorm toegevoegd aan de bestaande lidmaatschapsvormen van de openbare bibliotheken namelijk de mogelijkheid om gebruik te maken van enkel de digitale voorziening Voor dit lidmaatschap is een tarief vastgesteld van 42 euro per jaar Het aanbod van deze lidmaatschapsvorm en ndashtarief is een stap in de ontwikkeling van het publieke aanbod die past binnen de verdere ontwikkeling van de toegang tot digitale werken in het algemeen De Koninklijke Bibliotheek blijft in gesprek met zowel de openbare bibliotheken als de aanbieders van digitale content om een optimaal aanbod voor de klant te realiseren dat in lijn is met de publieke waarden van de openbare bibliotheek Primair gaat het om het aanbod e-books waarvoor licenties zijn afgesloten met individuele uitgevers secundair gaat het om andere content types (audio databanken etc) Omdat het gebruik van e-books in Nederland nog in ontwikkeling is zowel in relatie tot openbare bibliotheken als in relatie tot het commercieumlle - en ook het illegale - aanbod is de introductie van een digitaal lidmaatschap van de openbare bibliotheek niet een eindpunt in de positionering van het publieke aanbod in dit domein De KB stelt daarom een gefaseerde ontwikkeling van de tariefstructuur voor die flexibel genoeg is om in te spelen op ontwikkelingen in het netwerk en in de markt De Nationale bibliotheekpas en gastlenen Naast het digitale abonnement loopt ook de ontwikkeling van de nationale bibliotheekpas Het project de Nationale Bibliotheekpas ontwikkelt eacuteeacuten pas die burgers toegang geeft tot alle landelijke en lokale (digitale) diensten Op deze manier krijgen zij makkelijker toegang tot de fysieke collectie van alle bibliotheken in heel Nederland Door de invoering van een nationale bibliotheekpas zijn er in de toekomst voor de klant geen verschillende loketten meer met verschillende voorwaarden en dienstverlening Een ander voordeel is de versterking van het merk en het imago van de bibliotheek bibliotheken treden meer naar buiten als eacuteeacuten

netwerk Tot slot zal er ook sprake zijn van efficiency eacuteeacuten stelsel van voorwaarden en keuzemogelijkheden is veel goedkoper en effectiever Bovendien ontstaat er vanuit de gezamenlijkheid de mogelijkheid om op landelijk niveau te kunnen innoveren In januari is onder het motto - Lezen kun je overal lenen nu ook- gastlenen (landelijk) van start gegaan Met gastlenen kunnen bibliotheekleden ook elders in Nederland lenen Daarvoor is een geldig bibliotheeklidmaatschap nodig met een abonnement dat toegang geeft tot gastlenen Gastlenen is een onderdeel van het VOB-project de nationale bibliotheekpas Gezamenlijke innovatieagenda Op 1 januari 2015 is de Wet stelsel openbare bibliotheekvoorzieningen (Wsob) in werking getreden De Wsob gaat uit van een bibliotheekstelsel waarin de drie overheden nadrukkelijk samen de netwerk- verantwoordelijkheid dragen De minister de provinciebesturen en de gemeentebesturen zijn gezamenlijk verantwoordelijk voor een netwerk van openbare bibliotheekvoorzieningen Dit netwerk van openbare bibliotheekvoorzieningen wordt gevormd door

bull de lokale bibliotheken bull de provinciale ondersteuningsinstellingen (POIrsquos) bull de Koninklijke Bibliotheek (KB) voor wat betreft haar taak tot het

in stand houden van de landelijke digitale bibliotheek De Wsob beschrijft de taken van de deelnemers in het netwerk Bij sommige taken raken de verantwoordelijkheden van de verschillende deelnemers elkaar Dat is bijvoorbeeld het geval bij de innovatietaak23 Omdat de verantwoordelijkheid van de gezamenlijke POIrsquos op het gebied van innovatie enerzijds en de cooumlrdinerende taak van de KB anderzijds sterke raakvlakken hebben is bij het bestuurlijk overleg van OCW IPO en

23

Artikel 16 van de Wsob omschrijft als verantwoordelijkheid voor de gezamenlijke POIrsquos2 lsquode ontwikkeling van innovaties ten behoeve van de lokale bibliotheken in overeenstemming met de Koninklijke Bibliotheek in verband met haar cooumlrdinerende taakrsquo

46

VNG samen met VOB SPN en KB de wens ontstaan te komen tot een Gezamenlijke innovatieagenda De Gezamenlijke innovatieagenda heeft als hoofddoel om de vernieuwingskracht van de bibliotheeksector te versterken om zo toegevoegde waarde te kunnen bieden aan burgers en samenleving in lijn met de vijf functies van de bibliotheek Om dat hoofddoel te kunnen realiseren wordt met deze Gezamenlijke innovatieagenda ingezet op

Het aanbrengen van focus door de innovatiekracht te bundelen op een overzichtelijk aantal prioriteiten die breed worden gedeeld door zowel de netwerkverantwoordelijke overheden als het gelaagde bibliotheeknetwerk

Het op gang brengen van een proces van permanente innovatie op deze prioriteiten

Het geven van helderheid over de concrete rolverdeling tussen partijen ndash passend binnen de kaders van de Wsob ndash zodat optimale samenwerking kan ontstaan bij dit proces van permanente innovatie

Met deze Gezamenlijke innovatieagenda als leidraad kunnen overheden vanuit hun verantwoordelijkheid voor het netwerk van openbare bibliotheekvoorzieningen samen met het bibliotheekveld daadkrachtig invulling geven aan het innovatieproces zowel fysiek als digitaal Digihulp via bibliotheken In februari 2016 startte met de ondertekening van een convenant de samenwerking tussen de Belastingdienst en de Koninklijke bibliotheek Doel is om mensen via de lokale openbare bibliotheek ondersteuning te bieden bij het digitaal zaken doen met de overheid Op termijn kunnen burgers bij de bibliotheek terecht voor inhoudelijke hulp over toeslagen en inkomstenbelasting De komende jaren zullen de meeste bibliotheken belastingspreekuren gaan organiseren Inmiddels is een aantal pilots gestart

211 Een blik vooruit

lsquoDe bieb is een aantrekkelijke ontmoetingsplaats geworden waar jongeren en volwassenen graag komen Ze kunnen boeken lenen maar ook een talencursus volgen met een 3D-printer aan de slag gaan of meedoen aan een debat De bibliotheek heeft zichzelf heruitgevondenrsquo Bovenstaande is een citaat uit een brief naar de Tweede Kamer van minister Jet Bussemaker van Cultuur De aanleiding was de verschijning van de eerste bibliotheekmonitor van de KB Het aantal volwassen leden daalde in 2015 maar het aantal jeugdleden nam toe tot 23 miljoen Zij leenden 38 miljoen boeken blijkt uit de monitor In totaal leenden de 156 bibliotheken 73 miljoen fysieke boeken en 4 miljoen e-books uit De vorige hoofdstukken uit dit jaarverslag geven een goed beeld van wat er allemaal in 2016 is gebeurd Bovenstaande tekst had mijn tekst kunnen zijn Ook bij VANnU stijgen de jeugdleden en daalt het aantal volwassen leden De inspanning om de jeugd te bereiken en lezen en leesplezier te bevorderen loont en daar profiteren kinderen hun leven lang van Op de laatste pagina van dit verslag staat een prachtig overzicht van het aanbod en de dienstverlening van VANnU Afhankelijk van de subsidie en de mogelijkheden om samen te werken en door de inzet van onze medewerkers is door VANnU voor de verschillende gemeenten de afgelopen jaren een aanbod gecreeumlerd Naast de specifieke wensen van de gemeenten is de koers van VANnU daarbij altijd leidend De bezuinigingen in de gemeenten Roosendaal en Zundert kosten veel tijd en energie maar bieden ook kansen voor nieuwe dienstverlening VANnU heeft ook de afgelopen jaren succesvolle of kansrijke programmarsquos of formules van de ene gemeente kunnen implementeren in de andere Op die manier profiteren alle gemeenten van het feit dat men afspraken maakt met dezelfde professionele organisatie

47

Alhoewel deze lokale verschillen kleur geven aan het bibliotheekaanbod is er na jaren van bezuinigingen wel een grens bereikt De gemiddelde bijdrage per inwoner is laag VANnU moet en wil op een goede kwalitatieve manier aan haar 5 kernfuncties invulling geven en voorbereid zijn op de toekomst Dat vraagt om ruimte voor innovatie en om een sterke en stabiele organisatie Daar zijn alle aangesloten gemeenten bij gebaad Het voornemen is om in 2017 met de gemeenten een convenant af te sluiten en daarin een aantal basisafspraken op te nemen over de regionale dienstverlening en de toekomst Een convenant wordt gezien als een manier om in gezamenlijkheid verantwoordelijkheid te nemen voor het bibliotheekwerk van de toekomst De vijf wethouders hebben op het verzoek positief gereageerd Naast deze opdracht is er nog een aantal belangrijke opdrachten voor de komende jaren geformuleerd 24 Een belangrijke die ik in dit hoofdstuk nog kort wil delen is de grote opgave op het gebied van HR Eerder in dit verslag is aangegeven dat de bibliotheek een transitie doormaakt verandert en verbreedt Vragen als Hoe zorgen we dat onze medewerkers voldoende zijn voorbereid en toegerust op de toekomst Hoe zorgen we ervoor dat we talenten binnen de organisatie behouden Hoe realiseren we een goede in- door- en uitstroom en Hoe zien we de rol van de vrijwilligers zijn voor de toekomst van VANnU uiterst relevant VANnU moet haar maatschappelijke meerwaarde tegen een achtergrond van teruglopende subsidies vergroten Dit vraagt om nieuwe focus en keuzes een beweging die momenteel in de hele bibliotheeksector gestalte krijgt Deze ontwikkelingen vragen om een nieuwe inrichting van de organisatie die niet alleen een structuurwijziging is maar die met name ook de kaders biedt voor de rolverdeling en de competenties

24

Zelfevaluatie VANNU voor de certificering

waarop in de organisatie met elkaar en buiten de organisatie met partners wordt samengewerkt Om dit te bereiken is eind 2016 besloten om in 2017 een kwalitatieve reorganisatie door te voeren Een andere opdracht waar VANnU voor staat is hoe VANnU haar ambities kan verwezenlijken en innoveren terwijl de financieumlle middelen (de subsidies daling betalende leden) al jaren afnemen Hoe kunnen extra inkomsten worden gegenereerd en waar liggen kansen

Waar we hard aan hebben gewerkt tov de vorige certificering is dat we meer en beter inzichtelijk maken dat we altijd keuzes maken en stappen zetten in het licht van de stip op de horizon die we hebben geformuleerd in ons meerjarenbeleidsplan We deden dat in het verleden ook maar dat was niet altijd zichtbaar We nemen nu de tijd voor planvorming we leggen meer vast we communiceren beter en zorgvuldiger intern en extern We zijn kritisch op onszelf in de evaluatie leren daarvan voor de toekomst en verbeteren daar waar kan Door het gezamenlijk voorbereiden van de aankomende certificering werden we ons nog meer bewust van waar we vandaan komen en naar op weg zijn Van de successen de uitdagingen en de knelpunten We hebben afstand kunnen nemen van de waan van alledag en de tijd genomen om van een afstand naar de organisatie te kijken Onze ambitie is altijd groot geweest en dat zal zo blijven We zijn ons bewust van het feit dat we zelf de regie moeten houden op de ontwikkeling van de bibliotheek naar de toekomst Dat betekent dat we bedreigingen die op ons afkomen voor zover als kan proberen te keren maar ons vooral willen blijven richten op de kansen En die zijn er genoeg en geven energie VANnU blijft investeren in vernieuwing Dat is voor RvT directeurbestuurder en managers de enige juiste koers Mevrouw FD Assink-Aben directeurbestuurder Bibliotheek VANnU

48

Page 12: Jaarverslag Bibliotheek VANnU 2016 · transparante verantwoording over de wijze waarop het toezicht in 2016 is uitgeoefend. Hier wordt achtereenvolgens verslag gedaan van de samenstelling

12

B 2 Jaarverslag 2016 Stichting Bibliotheek VANnU

21 Inleiding In dit jaarverslag wordt naast een algemene informatieve paragraaf met kwantitatieve en kwalitatieve informatie teruggekeken op het jaar 2016 en worden de belangrijkste ontwikkelingen beschreven In de bijgevoegde jaarrekening 2016 zijn de financieumlle effecten van deze ontwikkelingen zichtbaar De kern van het bibliotheekwerk is lezen leren (educatie) en informeren Al jarenlang maakt bibliotheek VANnU zich hard om de burgers in haar gemeenten1 te informeren te betrekken in de samenleving en hen vrije toegang tot (digitale) informatie te geven Daarnaast is VANnU een belangrijke partner voor het onderwijs op het gebied van de doorgaande leeslijn cultuureducatie en het informatievaardig maken van leerlingen Door maatschappelijke ontwikkelingen en digitale innovaties verandert de manier waarop de functies van de bibliotheek worden uitgevoerd Daarnaast staat VANnU voor een voldongen feit minder subsidie Dit vraagt om een herbezinning waarbij niet de kernfuncties ter discussie staan maar de manier waarop deze worden ingevuld In 2015 is de strategische koers voor de komende jaren in alle lagen van de organisatie besproken en opnieuw beschreven en vastgelegd in een strategisch beleidsplan 2016-2018 Deze koers strategie en doelstellingen zijn richtinggevend geweest voor de activiteiten in 2016

22 Algemeen

1 VANnU is verantwoordelijk voor het bibliotheekaanbod in de gemeenten

Roosendaal Moerdijk Halderberge Zundert en Rucphen

en samenleving als fysiek Bibliotheek VANnU is als basisbibliotheek verantwoordelijk voor het bibliotheekaanbod in de gemeenten Roosendaal Moerdijk Halderberge Zundert en Rucphen Het werkgebied omvat 187017 inwoners In totaal 247 inwoners meer dan in 2015 Werkgebied

Gemeente Aantal inwoners per 1-1-20162 Roosendaal 76960 Moerdijk 36762 Halderberge 29531 Rucphen 22276 Zundert 21488 Totaal 187017 VANnU is verantwoordelijk voor de uitvoering van de kernfuncties van het openbaar bibliotheekwerk Deze zijn 1 Lezen en literatuur 2 Ontwikkeling en educatie 3 Kennis en informatie 4 Ontmoeting en debat 5 Kunst en cultuur Het onafhankelijke karakter de laagdrempeligheid en het grote bereik maken dat de gemeente met de bibliotheek een troef in handen heeft om haar beleidsdoelen te realiseren De subsidiering van de bibliotheek is een strategische investering van de gemeente de bibliotheek is een uitvoeringsinstrument van het gemeentelijk beleid Bepaalt de gemeente formeel WAT zij wil bereiken voor haar burgers Bibliotheek VANnU geeft aan HOE dat het beste kan gebeuren

2 Statlinecbsnl

13

De bieb is overal en altijd dichtbij Bibliotheek VANnU is volop in beweging En zo hoort het ook want de digitale ontwikkelingen en de veranderende vraag vanuit de maatschappij (samenleving) vragen om een nieuwe invulling van de bibliotheekfuncties Bezuinigingen dagen ons uit scherpe keuzes te maken De gemeenten in ons werkgebied leggen verschillende accenten maar gemeenschappelijk zijn de kansen voor de jeugd egraven het toerusten van inwoners om mee te doen in de maatschappij VANnU staat midden in de samenleving Op een laagdrempelige manier brengen we mensen informatie educatie en cultuur samen Natuurlijk door de collectie maar ook door het organiseren van activiteiten en door onze ruimte beschikbaar te stellen We zijn vindbaar op andere plekken zoals in scholen En onze rol in maatschappelijke netwerken benutten we om oplossingen te bieden voor lokale vraagstukken op het gebied van lezen leren en informeren De bibliotheek in de fysieke vestigingen en op school VANnU kiest ervoor de educatieve functie ten behoeve van het onderwijs te verstevigen De bibliotheek richt zich op het aanbieden van een doorlopende leeslijn en een programma mediawijsheid Ook de fysieke bibliotheek blijft een belangrijke rol spelen VANnU richt zich met creatieve oplossingen op het behoud van kwalitatief hoogwaardige (kern-)vestigingen in de 5 gemeenten Daarnaast zijn er in alle gemeenten zogenaamde servicepunten die toegang bieden tot laagdrempelige en betrouwbare informatie en een actuele en gevarieerde collectie Het afgelopen jaar heeft VANnU mede door de bezuinigingen in de gemeenten Roosendaal en Zundert alternatieve voorzieningen gerealiseerd 3 De inzet van vrijwilligers is hierbij van cruciaal belang Hier zal verderop in het verslag nog aandacht aan worden besteed

3 De gemeente Roosendaal heeft in 2015 een forse bezuiniging doorgevoerd Het

voorstel om deze bezuiniging op te vangen wordt in 4 jaar uitgerold (activiteitenplan gemeente Roosendaal 2015-2018) De gemeente Zundert heeft besloten om in 2016 2017 en 2018 op het bibliotheekwerk te bezuinigen

De fysieke bibliotheekvoorzieningen (kern)vestigingen servicepunten en uitleenpunten Op dit moment heeft VANnU vier kernvestigingen in Roosendaal Zevenbergen Rucphen en Rijsbergen In Oudenbosch is de kernvestiging per 1 oktober 2013 gehalveerd en gezien de eisen die gesteld worden aan een kernvestiging voldoet deze niet meer aan de criteria4 In onderstaand overzicht wordt Oudenbosch dan ook getypeerd als vestiging Inwoners uit de omliggende dorpen worden aangemoedigd gebruik te maken van deze vijf (kern-)vestigingen omdat hier het meest complete aanbod van producten en diensten te vinden is Servicepunten zorgen voor behoud van de leefbaarheid in de wijken en kleine kernen Bovendien biedt een servicepunt de klant in de meeste gevallen ruimere openingstijden Het afgelopen jaar maar ook de komende jaren staat het openhouden van de huidige servicepunten in een aantal gemeenten onder andere vanwege de bezuinigingen onder druk In de strategische koers wordt beschreven dat veranderingen in de maatschappij vragen om een nieuwe invulling van de bibliotheekfuncties Het gaat in de bibliotheek niet alleen meer om uitlenen en VANnU kiest voor andere strategische themarsquos zoals focus op jeugd en een leven lang leren Minder middelen dwingen VANnU tot het maken van scherpe keuzes De slogan de bibliotheek is overal en altijd dichtbij impliceert niet dat we overal vestigingen open houden maar dat we door middel van onze activiteiten overal zichtbaar zijn Voor de klassieke uitleenfunctie zijn we op zoek naar alternatieve dienstverlening In 2016 is door VANnU in de gemeente Zundert vanwege de verlaging van de subsidie gekozen voor het stoppen met de dienstverlening in de bestaande servicepunten in Achtmaal en Wernhout en op de drie basisscholen Er zijn afhaalpunten en boekspots voor in de plaats gekomen die door vrijwilligers worden bemand In de gemeente Roosendaal is het servicepunt in Wouw verhuisd en aangepast

4 Beleidsnotitie uitgangspunten bibliotheekvoorzieningen Bibliotheek VANnU

14

De Bibliotheek op Schoolschoolservicepunten Van oudsher zijn er in de verschillende gemeenten kleine bibliotheekvoorzieningen gecreeumlerd op de basisscholen Op de scholen staat een kleine collectie en in een aantal situaties is er voor een paar uur per week een medewerker van de bibliotheek aanwezig om de kinderen te helpen zoeken naar het juiste boek en te ondersteunen bij projecten De visie op wat de bibliotheek op de scholen zou kunnen en moeten bijdragen is echter de laatste jaren enorm veranderd De aandacht is verschoven van het uitlenen van boeken naar het stimuleren van leesplezier leesbevordering en aandacht voor mediawijsheid De bibliotheek kan de school helpen om de resultaten voor taal te verbeteren door in samenwerking met de school kinderen te stimuleren om veel te lezen op school en thuis Kinderen die meer lezen behalen betere resultaten op school Het concept lsquode Bibliotheek op Schoolrsquo (dBoS) is een aanpak rondom onder andere een volwaardige schoolbibliotheek die geborgd is in het beleid van zowel de bibliotheek als de basisschool5 Daarover verderop in het verslag meer Alle gemeenten in het werkgebied van VANnU willen de komende jaren nog meer aandacht vestigen op de jeugd In de gemeente Moerdijk is het schoolbibliotheekwerk van oudsher al onderdeel van het bibliotheekaanbod VANnU is vanaf 2015 in de gemeente Roosendaal bezig met de uitrol van de dBoS De bedoeling is dat eind 2017 op alle scholen in deze gemeente (wijken en kernen) dBoS is uitgerold De gemeente Rucphen heeft in 2016 aangegeven nog meer te willen investeren in de jeugd In het laatste kwartaal van 2016 zijn de gesprekken met de scholen opgestart met de bedoeling in 2017 op alle basisscholen met dBoS te starten In de gemeente Halderberge liggen kansen in de twee Brede Scholen die in 2017 worden gerealiseerd De gemeente Zundert denkt nog na over een investering in dBoS

5 httpdebibliotheekopschoolnl

Bibliotheekvoorzieningen en de bibliotheek op School in de gemeenten Roosendaal Moerdijk Halderberge Rucphen en Zundert per 1-1-2017

gemeente Roosendaal Moerdijk Halderberge Zundert Rucphen

voorziening

kernvestiging Roosendaal Zevenbergen - Rijsbergen Rucphen

vestiging - Oudenbosch -

servicepunt

Kortendijk Fijnaart Oud-Gastel Wernhout Zegge

Klundert Hoeven Achtmaal Schijf

Wouw Standdaarbuiten Zundert

Tolberg Willemstad (allen tot

(tot 1-7) 1-5)

uitleenpunt Nispen

Willemstad -

Zundert

afhaalpunt (vanaf 1-7)

verzorgingshuis Zundert

Rucphen Rijsbergen

schoolservice-puntdBoS

15 22 - - 4

Toezicht Stichting Bibliotheek VANnU heeft een besturingsmodel van een Raad van Toezicht en een statutair directeurbestuurder De Raad van Toezicht bestaat uit 6 leden Het managementteam wordt gevormd door de directeurbestuurder en de managers Frontoffice en Backoffice Ondernemingsraad Bibliotheek VANnU heeft een Ondernemingsraad die bestaat uit 5 leden

15

Bibliotheekvoorzieningen landelijk6

In Nederland bestaat een wijdverspreid netwerk van openbare bibliotheekvoorzieningen Die voorzieningen kunnen vele verschijningsvormen hebben Vestigingen die minimaal 15 uur open zijn servicepunten die tussen 4 en 15 uur open zijn en miniservicepunten met 4 of minder openingsuren bijvoorbeeld uitleenpunten in verzorgingshuizen in banken in supermarkten In al die verschillende vormen loopt de dienstverlening uiteen Een goed geoutilleerde vestiging met 15 openingsuren of meer biedt het volgende dienstverleningsniveau digitale toegang tot de gehele collectie en activiteitenaanbod vraagbemiddeling cultureleliteraire activiteiten aanbod voor scholieren en instellingen studiemogelijkheden Met name in dit soort vestigingen is er sprake van een sterke afname van ruim 300 over de laatste 5 jaar dit is 30 Ze worden veelal vervangen door simpele afhaalpunten vaak door vrijwilligers gerund door onbemande uitleenpunten of schoolbibliotheken (DBoS) Vaak bevinden deze punten zich in een woonzorgcentrum wijkcentrum of school en doen zij alleen dienst als uitleenpunt met een beperkte collectie Studiemogelijkheden activiteiten of vraagbemiddeling ontbreken Ook is er een sterke daling

6 Koninklijke Bibliotheek Bibliotheekstatistiek 2015

waarneembaar van het aantal bibliobushaltes met ruim de helft Juist in de veranderende verschijningsvormen van bibliotheken doen zich bezuinigingen heftig voelen Het fijnmazige netwerk staat onder druk met name in gebieden buiten de grote steden Dit sluit aan bij de ontwikkelingen die VANnU doormaakt

Daar staat tegenover dat bibliotheken steeds meer programmatisch samenwerken met andere lokale (culturele) instellingen al dan niet in een multifunctioneel gebouw zoals een erfgoedinstelling archief kunstuitleen volksuniversiteit of kunstencentrum Hierdoor zijn ze nog beter in staat de vijf wettelijke functies uit te voeren Veel instellingen delen dezelfde doelstelling en richten zich ook op ontwikkeling en educatie van lokale burgers Samenwerking leidt tot versterking

Bibliotheekorganisaties (Bron Gds) per 1 januari

2012 2013 2014 2015 2016

Bibliotheekorganisaties 163 162 160 157 154

Provinciale Service Organisaties 11 10 9 9 9

Vestigingen en hoofdvestigingen minimaal 15 uur open per week

1073 843 810 802 770

Servicepunten 4 tot 15 uur open per week

220 225 209 232

Miniservicepunten minder dan 4 uur open per week

106 87 59 56

Afhaalpunten 14 31 56

Zelfbedieningsbibliotheken zonder bemanning

6 4 4 11

Bibliobussen 26 20 16 10

Bibliobushaltes 499 262 212 141

16

23 VANnU in cijfers

Hieronder vindt u een overzicht van het aantal leden (jeugdleden volwassen leden en overige categorieeumln) en uitleningen van 2010-2016 in alle gemeenten Er is bewust gekozen voor een terugblik in de tijd omdat daarmee duidelijker trends waarneembaar zijn enof er betere conclusies getrokken kunnen worden waar VANnU op in kan spelen Bovendien kan met behulp van deze cijfers ook een landelijke vergelijking worden gemaakt Alhoewel cijfers een beeldtrend weergeven wordt de afgelopen jaren in de verantwoording aan de gemeenten steeds meer de nadruk gelegd op maatschappelijke opbrengsten de zogenaamde outcome in plaats van output Daarbij gaat het niet om de vraag hoeveel boeken er worden uitgeleend en hoeveel leden er zijn maar wat het lezen van die boeken bijdraagt aan het maatschappelijk welzijn Met andere woorden boeken zijn een middel om een doel te bereiken Aantal leden 2010-2016

Gemeente 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 Roosendaal 14764 17802 17546 17703 17201 17488 18631 Moerdijk 7517 8502 8249 8390 8495 8937 8965 Halderberge 5417 6468 6221 5907 5525 5495 5440 Rucphen 3166 3245 3053 2826 2662 2853 3025 Zundert 4720 4437 3911 3099 2990 3083 3134 VANnU totaal 35584 40454 38980 37925 36873 37856 39195

In 2016 is er alleen in de gemeente Halderberge sprake van een klein verlies van leden (55) Het totaal aantal leden in de andere gemeenten stijgt Roosendaal +1143 Moerdijk +28 Rucphen +172 en Zundert +51 Geconcludeerd kan worden dat er sprake is van een stijging tov 2015 (+1339 oftewel 35 ) De stijging van het totaal aantal leden komt geheel voor rekening van de jeugdleden Hier wordt verderop in dit verslag ingegaan

Het aantal burgers dat in 2016 lid is van de bibliotheek is in Roosendaal 242 (in 2015 227) in Moerdijk 244 (in 2015 243) in Halderberge 184 (in 2015 186) In Rucphen 136 (in 2015 129) en in Zundert 146 (in 2015 144) Gemiddeld is 21 (in 2015 203) van de burgers in het werkgebied van VANnU lid van de bibliotheek In Nederland was in 2015 gemiddeld 223 van de Nederlanders lid van de bibliotheek7 Het gemiddelde percentage leden van VANnU is gestegen tov 2015

7 Statlinecbsnl

0

5000

10000

15000

20000

25000

30000

35000

40000

45000

2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016

Aantal leden 2010-2016

Roosendaal

Moerdijk

Halderberge

Rucphen

Zundert

VANnU totaal

17

Volwassen leden en jeugdleden 2010-2016 In onderstaand overzicht lijkt de dalende lijn van het aantal volwassen (betalende) leden gekeerd Dat is echter niet terecht In dit jaarverslag is de categorie ldquooverigrdquo waaronder de instellingenpassen en relatiepassen vallen meegeteld Het gaat in totaal om 832 passen In 2015 waren dit 1075 passen en er is toen voor gekozen deze niet mee te tellen Vanaf dit jaar worden de aantallen opgeteld bij de volwassen leden omdat dit recht doet aan het aantal ledenabonnementen Als we de categorie overig niet meerekenen dan is het aantal betalende leden in 2016 7550 In 2015 was er sprake van 8102 betalende volwassen leden Er is dus sprake van een daling van 68 Aantal volwassen leden 2010-2016

Gemeente 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 Roosendaal 6718 6118 4876 4342 3958 3718 3915

Moerdijk 2978 2542 2195 1863 1694 1589 1663

Halderberge 2359 2216 1792 1478 1255 1148 1088

Rucphen 1009 1073 928 843 773 654 736

Zundert 1968 1850 1491 1283 1104 993 980

VANnU totaal 15032 13799 11282 9809 8784 8102 83828

Landelijk is dezelfde dalende trend voor de volwassen leden zichtbaar Waren er in 2014 in Nederland 1527000 volwassen leden in 2015 zijn dit 1478000 leden Een daling van 49000 leden oftewel 32 Het verloop van de volwassen leden is minder groot dan bij VANnU

De daling van het aantal volwassen leden heeft ook impact op de inkomsten van gebruikers In de strategische koers voor de komende jaren is aandacht voor het verhogen van de inkomsten uit andere middelen

8 Aantallen zijn toegenomen door toevoeging categorie overig

Vanaf 2013 is besloten om de leden die kort daarvoor hadden opgezegd of die hun abonnement wilden beeumlindigen niet alleen te vragen naar de reden van opzegging maar vooral naar hoe VANnU dit had kunnen voorkomen Veel oud-leden geven als reden aan dat het aanbod van de vestiging is verminderd dat men is overgestapt op e-books en tot slot dat men geen tijd meer heeft om te lezen Een belangrijke reden om het abonnement te beeumlindigen is de omvorming van vestigingen naar servicepunten Er is een relatie tussen het aantal vierkante meters (en daarmee de omvang van de collectie) en de tevredenheid om lid te blijven van de bibliotheek Klanten willen graag snuffelen en langer in de bibliotheek verblijven Alhoewel servicepunten een goed alternatief zijn voor een vestiging (ruime openingstijden gemak service) ziet niet elke klant dit in eerste instantie als een vooruitgang De overstap van leden naar het lezen van e-books was tot voor kort reden om de bibliotheek te verlaten

0

2000

4000

6000

8000

10000

12000

14000

16000

2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016

Aantal volwassen leden 2010-2016

Roosendaal

Moerdijk

Halderberge

Rucphen

Zundert

VANnU totaal

18

De afgelopen jaren is het aanbod van e-books na een voorzichtige start (mede veroorzaakt door de moeizame onderhandelingen met uitgevers) uitgegroeid tot een aanbod van duizenden titels Leden kunnen vanaf 1-1-2017 ook alleen een digitaal abonnement afsluiten Landelijk is daar via marketingacties de nodige aandacht aan geschonken VANnU brengt deze ontwikkelingen ook lokaal via de website en nieuwsbrieven steeds opnieuw onder de aandacht van de burgers Tot slot het gebrek aan tijd Achter deze reden blijken vaak andere redenen schuil te gaan Door als bibliotheek persoonlijk in gesprek te gaan met de klant kan verheldering worden gevraagd Soms betreft het een aanname over de toekomst van een servicepunt soms is men verkeerd geiumlnformeerd over het aanbod of men heeft een klacht die niet uitgesproken is Abonnementen Het grootste deel (54) van de volwassenen kiest voor het Lekker lezen abonnement (in 2015 60) Het abonnement Voordelig ontdekken wordt door 17 van de leden gekozen (in 2015 19) en 19 van de volwassen leden kiest voor het Eindeloos genieten abonnement (in 2015 21) en daarmee voor de voordelen van gratis reserveren en een dubbele leentermijn van 6 weken Abonnementsvorm Voordelig

ontdekken Lekker lezen

Eindeloos genieten

Overig Totaal

Totaal 1411 4523 1598 850 8382

instellingsabonnementen relatiepassen en overig

Positief is de forse stijging van de jeugdleden 0-18 jaar met 2134 leden oftewel 74 Een mooi resultaat en in lijn met de koers van VANnU Er is het afgelopen jaar veel geiumlnvesteerd in zowel Boekstart als het concept de Bibliotheek op School De gemeenten Roosendaal en Moerdijk hebben vanuit het speerpunt Jeugd bewust gekozen voor een andere inzet van middelen

De gemeente Rucphen heeft ook aangegeven meer te willen investeren in de jeugd Dat werpt zijn vruchten af Een vergelijking in stijging tussen 2015 en 2016 laat het volgende zien in Roosendaal +1414 (106) in Moerdijk + 238 (34) in Halderberge + 63 (15) in Rucphen + 232 (11) en in Zundert + 187 (94) Aantal jeugdleden 2010-2016

Gemeente 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 Roosendaal 7944 11371 11876 12185 12409 13302 14716 Moerdijk 4476 5771 5922 6210 6375 7064 7302 Halderberge 3047 4199 4344 4230 4106 4289 4352 Rucphen 2083 2106 2045 1904 1812 2057 2289 Zundert 2642 2481 2316 1895 1781 1967 2154 VANnU totaal 20192 25928 26503 26424 22890 28679 30813

0

5000

10000

15000

20000

25000

30000

35000

2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016

Aantal jeugdleden 2010-2016

Roosendaal

Moerdijk

Halderberge

Rucphen

Zundert

VANnU totaal

19

Stabilisatie ledenaantallen meer jeugdleden en minder volwassen leden9 De 156 Nederlandse openbare bibliotheekinstellingen telden in 2015 zorsquon 38 miljoen leden Dat is evenveel als het jaar daarvoor Daarmee lijkt de daling van het totaal aantal leden sinds 2011 tot stilstand gekomen Wel blijft de samenstelling van het ledenbestand in verandering terwijl het aantal personen onder de 18 jaar in de bevolking daalde en het aantal volwassenen groeide werden steeds meer jongeren en steeds minder volwassenen lid van de bibliotheek Het aantal volwassen leden daalde ten opzichte van 2014 met 3 procent naar ongeveer 15 miljoen leden en het aantal jeugdleden tot 18 jaar groeide met 2 procent naar 23 miljoen De jeugdleden maken nu 61 procent van het totale ledenbestand van de bibliotheek uit

Bron CBS KB

Als een van de mogelijke redenen waarom het aantal jeugdleden van de bibliotheek blijft groeien stellen de auteurs dat dit samenhangt met het succes van het in 2008 gestarte leesbevorderingsprogramma Kunst van

9 Koninklijke Bibliotheek Bibliotheekstatistiek 2015

Lezen (Boekstart en de Bibliotheek op school) dat nu een belangrijk onderdeel vormt van het actieprogramma Tel mee met Taal Het bereik van de jeugd in de gemeenten Rucphen en Zundert heeft nu en de komende jaren extra aandacht van het management

Bij VANnU is de gemiddelde verhouding volwassen leden en jeugdleden 21 volwassenen en 79 jeugdleden (afgerond) De daling van de volwassen leden heeft geen impact op het totaal aantal leden maar is wel een signaal VANnU zet actief in op het verhogen van het aantal jeugdleden Dat past helemaal bij de strategische koers en is zichtbaar in het resultaat

Uitleningen

De daling van het aantal uitleningen heeft zich door de jaren heen doorgezet in alle gemeenten (voor 2016 48314 materialen oftewel 55 minder uitleningen) Anders dan voorgaande jaren is in dit aantal het aantal uitleningen van boeken die in de scholen worden uitgeleend niet meegenomen Deze boeken blijven op de scholen staan en zijn niet voor algemeen gebruik Over deze uitleningen hoeft geen leenrecht te worden betaald In totaal is binnen de scholen 86513 keer een boek uitgeleend aantal uitleningen (incl verlengingen))

Roosendaal Moerdijk Halderberge Rucphen Zundert Totaal Verloop

2010 519329 252665 212872 131959 223899 1340724

2011 494491 241354 209293 132458 196959 1274555 -490

2012 467771 224086 192139 113376 159082 1156454 -930

2013 456900 208696 153475 113157 137790 1070018 -750

2014 411480 201034 141451 103869 129474 987308 -770

2015 386641 163560 132197 97043 106078 885519 -1030

2016 361682 159583 124366 90250 101324 837205 -550

20

De terugloop van het aantal uitleningen heeft een aantal oorzaken De belangrijkste verklaring heeft te maken met de afname van het aantal volwassen leden Een andere verklaring voor de daling van uitleencijfers heeft te maken met de abonnementskeuze VANnU kent drie abonnementen Voordelig ontdekken (euro 2750 Lekker lezen (euro 3750) en Eindeloos genieten (euro 5750) Het laatste abonnement biedt een dubbele uitleentermijn van 6 weken waardoor de klant minder vaak de bibliotheek hoeft te bezoeken en dus minder vaak leent Een andere verklaring voor de terugloop van het aantal uitleningen is dat er minder informatieve boeken worden geleend Op dit gebied kunnen bibliotheekleden naast boeken ook gebruik maken van andere mogelijkheden om informatie te verzamelen zoals internet en de verschillende databanken die de bibliotheek beschikbaar stelt Ook de toename van het lenen van e-books speelt een rol Tot slot zien we door het omvormen van vestigingen naar servicepunten ook een terugloop van het aantal uitleningen In een servicepunt is de collectie minder uitgebreid en wordt van de klant gevraagd om meer (digitaal) te reserveren

Toename uitleningen jeugd Het aantal uitleningen voor de jeugd op de scholen is gestegen van 14940 in 2015 naar 86513 in 2016 Dat is in lijn met de uitrol dBoS in de verschillende gemeenten Op de scholen staat een collectie waar de jeugd uit kan kiezen Leerkrachten en de leesconsulent van de bibliotheek stimuleren het lezen van boeken op de scholen Dat neemt niet weg dat de jeugd ook de weg naar de bibliotheek nog steeds weet te vinden De uitleningen die via de bibliotheek plaats vinden staan in de tabel Aantal uitleningen Aantal uitleningen papieren boeken daalde niet verder10 In 2015 zijn er landelijk ruim 734 miljoen fysieke boeken uitgeleend 1 procent meer dan in het jaar daarvoor Het aantal uitleningen van jeugdboeken groeide met 6 procent ten opzichte van het jaar ervoor naar 377 miljoen Het aantal uitgeleende boeken voor volwassenen nam met 3 procent af tot 357 miljoen Daarmee werden in 2015 voor het eerst meer jeugdboeken dan boeken voor volwassenen uitgeleend Uitleningen van fysieke boeken 2005-2015

Bron CBS KB

10

Koninklijke Bibliotheek Bibliotheekstatistiek 2015

0

200000

400000

600000

800000

1000000

1200000

1400000

1600000

2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016

Aantal uitleningen incl verlengingen

2010-2016

Roosendaal

Moerdijk

Halderberge

Rucphen

Zundert

Totaal

21

Voor zowel jeugdboeken als boeken voor volwassenen geldt dat verhoudingsgewijs steeds meer fictie en verhalen en minder non-fictie en ontwikkelingsboeken worden uitgeleend Fictie en verhalen waren in 2015 goed voor 82 procent van alle uitleningen van papieren boeken Uitleningen audiovisuele middelen loopt verder terug In 2015 verhuurden de openbare bibliotheken tezamen 53 miljoen audiovisuele materialen zoals cdrsquos en dvdrsquos Dat is 10 procent minder dan het jaar daarvoor Terwijl het aantal uitleningen van cdrsquos zelfs al voor 2005 daalde geldt dat voor dvdrsquos pas sinds 2013 Zeer waarschijnlijk hangt de afname van dvd-uitleningen samen met de opkomst van video on demand-diensten zoals aangeboden door de grote tv- en internetproviders en bedrijven als Netflix Het totaal aantal landelijke uitleningen (boeken cdacutes dvdacutes audiovisueel en andere materialen) is in 2015 tov 2014 gestegen van 784 miljoen naar 788 miljoen11 Dat is bijna de helft van de materialen dan in 1999 toen er ruim 144 miljoen boeken over de balie gingen Uitleningen zijn geen doel op zich maar een middel om een doel te bereiken Lezen helpt om te ontwikkelen de horizon te verbreden andere werelden te openen Boeken helpen kinderen leeservaring op te doen zodat ze beter gaan lezen en beter kunnen leren Leesbevordering en stimulering van de ontwikkeling zijn de kerntaken van de bibliotheek Voor deze kerntaken zijn 788 miljoen uitleningen relevant want ze dragen bij aan een maatschappij die leert en zich ontwikkelt Voor de jeugdleden geldt dat in samenwerking met het onderwijs kinderen worden gestimuleerd om veel te lezen De vraag is wat het effect is op het aantal uitleningen voor de jeugd Dit zullen we de komende jaren blijven volgen (meer informatie over dit onderwerp staat bij Bibliotheek op school verderop in het verslag)

11

CBS statline

De digitale bibliotheek e-books de vakantiebieb cursussen en meer De reguliere collectie van bibliotheken bestaat uit papieren boeken en andere media Deze worden door de lokale bibliotheken zelf gekocht Daardoor verschillen de collecties van de bibliotheken onderling in grootte (aantal titels) en in titelaanbod Leners kunnen ook boeken uit andere bibliotheken aanvragen Het desbetreffende boek wordt dan opgestuurd naar de bibliotheek van de aanvrager Voor e-books ligt dit anders Doordat de collectievorming van e-books landelijk wordt aangepakt kunnen alle individuele bibliotheken ook de kleinere eenzelfde e-bookcollectie aanbieden Alhoewel bibliotheekleden al sinds 1 januari 2014 e-books kunnen lezen via de bibliotheek is het uitlenen van e-books vanaf 2015 pas echt op de kaart gezet De auteursrechtelijke uitgangspositie van bibliotheken in het digitale domein is fundamenteel anders dan die bij gedrukte boeken Bibliotheken zijn afhankelijk van de rechthebbenden (auteurs en uitgevers) Samen met aanbieders en afnemers onderzoekt de Koninklijke Bibliotheek (KB) die sinds 1-1-2015 verantwoordelijk is voor het e-bookplatform hoe en tegen welke vergoeding e-books het beste kunnen worden aangeboden Uitgangspunt is dat rechthebbenden er niet slechter van worden (geen gemiste verkoop) en dat verkopen worden gestimuleerd Zo wordt gezamenlijk het legaal lezen van e-books bevorderd Het afgelopen jaar heeft de KB voor het eerst cijfers over e-books verzameld in het kader van de gegevenslevering Wsob Hieronder wordt kort ingegaan op de ontwikkeling van het aantal gebruikersaccounts (e-bookaccounts) het bezit van de e-bookcollectie en het aantal uitleningen over 2015 (2016 is op dit moment nog niet beschikbaar) In 2015 werden bijna 86 duizend nieuwe e-bookaccounts aangemaakt via de portal bibliotheeknl Daarmee kwam het totaal aantal bibliotheek leden met een e-bookaccount eind 2015 op bijna 240 duizend uit

22

Hiervan kunnen ruim 234 duizend accounts via de lenersgegevens worden toegewezen aan een specifieke bibliotheek Onderstaande figuur toont het aandeel leden van de bibliotheek dat een e-bookaccount heeft voor Nederland als geheel en uitgesplitst naar provincie In 2015 had ruim 6 procent van de bibliotheekleden een e-bookaccount12 De provincie Brabant zit rond de 6 in de middenmoot Aandeel bibliotheekleden met een e-bookaccount 2015

Omvang e-Bookcollectie 115 duizend boeken Eind 2015 had de Bibliotheek ruim 115 duizend e-books in de collectie Bijna 10 duizend hiervan zijn boeken voor volwassenen en nog geen duizend hiervan zijn jeugdtitels Het resterende deel betreft de boeken van onder meer de Vakantiebieb de eBooks eregalerij en de eBookselectie-app (rechtenvrije e-books)

12

Koninklijke Bibliotheek Bibliotheekstatistiek 2015

Ruim 17 miljoen e-bookuitleningen in 2015 door bibliotheekleden13 Op ruim 55 procent van de accounts (in totaal 130 duizend) werd in 2015 tenminste eacuteeacuten boek geleend Dit percentage is ongeveer gelijk per provincie Van alle e-bookaccounts behoort 85 procent toe aan volwassenen De e-books voor volwassenen werden in totaal ruim 15 miljoen keer uitgeleend De jeugdtitels ruim 144 duizend keer Dit betreffen uitleningen aan personen die lid zijn van een openbare bibliotheek en een e-bookaccount hebben Het totale aantal e-bookuitleningen is daarmee verdubbeld ten opzichte van 2014 toen het aantal e-bookuitleningen uitkwam op ruim 800 duizend Gemiddeld werden er bijna 7 e-books per e-bookaccount uitgeleend in 2015 In 2015 is er gedurende de zomermaanden in de landelijke digitale bibliotheek een flink aantal e-books tijdelijk en kosteloos ter beschikking gesteld via de Vakantiebieb-app De boeken van de Vakantiebieb werden het meest gretig gedownload ruim 22 miljoen keer vaak door personen die geen lid waren van een openbare bibliotheek Voor de Vakantiebieb-app geldt net als voor het andere e-bookverkeer dat de populariteit flink groeide op 31 mei 2015 vlak voacuteoacuter de Vakantiebieb actie van 2015 was de app 400 duizend keer gedownload terwijl de teller op 1 september 2015 na de actie op 629 duizend downloads stond

Eind 2016 is er landelijk opnieuw veel geiumlnvesteerd in het digitale aanbod Zo zijn er onder andere nieuwe online cursussen gelanceerd In eacuteeacuten maand tijd hebben daar landelijk meer dan 8000 leden gebruik van gemaakt Daarnaast zijn er nieuwe titels toegevoegd aan de luisterbieb app En het totaal aantal e-books is in 2016 aangevuld tot 13000 titels

13

Landelijk werden er in 2016 2788769 e-books geleend

23

VANnU e-books en digitale ontwikkelingen In 2016 maakten in totaal 2721 leden van VANnU gebruik van een e-book account Dit is een stijging van bijna 1000 leden ten opzichte van 2015 toen er 1789 e-bookaccounts in gebruik waren In totaal werden door de leden van VANnU 23465 titels geleend Het gaat om gemiddeld 9 titels (afgerond) per lid In het eerste kwartaal van 2016 heeft VANnU meegedaan aan de landelijke e-book campagne waarbij er een klantmailing is verstuurd naar alle leden van VANnU Het doel van de campagne was om landelijk 50000 nieuwe e-bookaccounts te genereren In de maanden januari februari en maart zijn in totaal 45673 accounts aangemaakt Uit de evaluatie van de e-book campagne blijkt dat driekwart van de leden weet dat zij e-books via de Bibliotheek kunnen lezen een kwart maakt er inmiddels ook gebruik van Dit is een toename sinds de vorige meting in oktober 2014 Bovendien zegt de helft van de leden de intentie te hebben om het komende halfjaar via de bibliotheek e-books te gaan lenen E-books vooral aanvulling op lezen van papier In een recent onderzoek van SCP over hoeveel tijd men aan de verschillende media besteed blijkt dat tussen 2013 en 2015 de omvang van het digitale lezen nauwelijks veranderde14 In 2015 is lezen van papier nog veruit favoriet Ook al zijn apparaten en schermen gewoner en wijdverspreider de voorkeur ligt bij lezen dus nog duidelijk bij papier Op een doorsnee dag leest 39 van de Nederlanders van papier en 11 van een scherm Stichting Marktonderzoek Boekenvak (2016) bevestigt ook dat het papieren boek nog niet vervangen is door e-books Zorsquon 90 van de digitale lezers leest e-books naast gedrukte boeken de rest leest uitsluitend via digitale apparaten

14

Media Tijd in kaart SCP den Haag December 2016

Digitale media zijn dus niet alleen een concurrent van het lezen ndash tijd die aan gamen of sociale media wordt besteed kan niet ook aan lezen worden besteed ndash maar vormen door hun complementariteit ook een stimulans doordat ook het lezen zelf deels digitaal wordt (Huysmans 2013) Pressreader VANnU heeft zelf aan haar digitale diensten de Pressreader toegevoegd Een digitale dienst voor het online lezen van nationale en internationale tijdschriften en kranten Thuis en in de bibliotheek heeft men via de Pressreader online toegang tot 6000 kranten en tijdschriften uit meer dan 100 landen in 60 verschillende talen In de laatste 4 maanden van 2016 zijn 799 tijdschriften en kranten door leden en bezoekers online gelezen Afspraak met de mediacoach Bij de bezoekers en leden van VANnU ontstaat er een steeds grotere behoefte aan ondersteuning oa in het gebruik van e-readers en tablets VANnU vindt het belangrijk dat burgers digitaal vaardig zijn Dat betekent ook dat de klant met elk gewenst apparaat digitaal moet kunnen lezen Om de leden daarbij te ondersteunen zijn er in 2015 in de kernvestigingen spreekuren gehouden Na evaluatie van de spreekuren is in 2016 besloten om nog beter af te stemmen op de vraag van de gebruiker en kan men voortaan een afspraak maken met de mediacoach Op deze manier wordt de gebruikers nog beter en sneller ondersteund in het gebruik van de digitale producten en diensten Daarnaast worden er veel vragen telefonisch en per mail beantwoord en kan men ook op de website noodzakelijke info vinden Overgang Wise+ In de zomer is VANnU overgegaan naar Wise+ Dit systeem zorgt ervoor dat het zoeken naar materialen op de website direct gekoppeld is aan de Nationale Bibliotheek Catalogus Alle materialen van heel Nederland zijn daardoor in eacuteeacuten zoekopdracht vindbaar

24

Activiteiten en bezoekers Kennis en informatie worden steeds meer overgedragen en beschikbaar gesteld in de vorm van activiteiten De bibliotheek is een neutrale plek in het publieke domein waar mensen elkaar kunnen ontmoeten en kunnen leren In 2014 zijn in alle openbare bibliotheken in totaal 72000 activiteiten geteld15 In 2015 steeg het aantal naar 82000 keer16

De activiteiten lopen uiteen van inloopspreekuren lezingen literaire schrijfcursussen activiteiten in samenwerking met het onderwijs cursussen (digitale) trainingen tentoonstellingen debatten die de bibliotheek zelfstandig of in samenwerking met partners of (lokale) maatschappelijke organisaties aanbiedt

Voor VANnU past het organiseren van diverse activiteiten als aanvulling op de collectie bij het totale programma (aanbod) In de kernvestigingen wordt op allerlei manieren aandacht besteed aan de terugkerende jaarlijkse campagnes en activiteiten zoals de Boekenweek Maand van de filosofie Maand van het spannende boek Kinderboekenweek Week van de mediawijsheid Week van de alfabetisering Nederland leest en de Nationale voorleeswedstrijden Naast deze activiteiten is er altijd ruimte voor lokale initiatieven Op de website van VANnU in de digitale nieuwsbrieven en op social media is gedurende het jaar 2016 uitgebreid aandacht besteed aan alle activiteiten in alle gemeenten Hieronder wordt een beknopte samenvatting gegeven van een aantal grote en kleine activiteiten Activiteiten waar VANnU daar waar kan altijd samenwerkt met andere partners De activiteiten voor de aanpak laaggeletterden komt verderop in het verslag aan bod (Strategische themaacutes en aanpak laaggeletterdheid)

15

CBS Statline Helft activiteiten bibliotheek gericht op educatie den HaagHeerlen november 2015 16

Koninklijke Bibliotheek Bibliotheekstatistiek 2015

Lezen en voorlezen De landelijke campagne Nederland Leest stond in 2016 in het teken van de democratie VANnU heeft ervoor gekozen om het thema democratie te koppelen aan een ander thema dat bij de bibliotheek past namelijk het gebruik van nieuwe media en betrouwbaarheid van informatie Dit heeft geresulteerd in een debat dat VANnU samen met BN de Stem op 29 november in Parrotia heeft georganiseerd rondom het thema lsquode invloed van sociale media op de democratiersquo Op deze avond zijn vertegenwoordigers vanuit verschillende domeinen waaronder onderwijs overheid welzijn en media met elkaar en het publiek in gesprek gegaan aan de hand van een drietal stellingen Speciale gast van de avond was Sanne Kruikemeier Zij doet als docent politieke communicatie aan de Universiteit van Amsterdam onderzoek naar de online activiteiten van kiezers In Roosendaal heeft VANnU ook deelgenomen aan lsquoRoosendaal in dialoogrsquo volgens de dialoogmethodiek zijn deelnemers vanuit de gemeenteraad jongerenraad en bewoners met elkaar in dialoog gegaan rondom het thema democratie Schrijfster Agnes van Overveld (geboren in Nispen woonachtig in Schijf) gaf zowel in Roosendaal als in Rucphen een lezing over haar boek Windkracht 6 Een boek over doorzetten na tegenslagen niet bij de pakken neer gaan zitten en bovenal kansen zien waar een ander alleen de nadelen van een situatie inziet Op 13 november was op uitnodiging van De Witte Roos Sanne van Heijst te gast Zij sprak over haar boek lsquoPhilips-meisje van Kamp Vughtrsquo Op vrijdagavond 18 november is het jaarlijkse Lezersfeest in de kernvestiging in Roosendaal georganiseerd Dit jaar waren de schrijfsters Annejet van der Zijl en Nintildea Weijers te gast Annejet van der Zijl is een van de bekendste en meest gelezen literaire non-fictieschrijvers van ons land

25

Zij schreef Sonny Boy Anna Bernhard en de Amerikaanse prinses Nintildea Weijers schreef korte verhalen en essays en won met haar debuutroman lsquoDe consequentiesrsquo diverse literaire prijzen Het was een gezellige drukte waarbij volop ruimte was om de auteurs te ontmoeten en te bevragen In de kernvestiging in Zevenbergen zijn ook door het jaar heen diverse lezingen georganiseerd Pim Oosterheert hield in januari een drukbezochte lezing over het leven en het werk van Marten Toonder In de avonturen van Heer Bommel en Tom Poes speelt magie en mystiek een belangrijke rol Er gelden normen en waarden die ons vreemd aandoen Pim Oosterheert vertelde hierover en ging ook in op Toonders unieke taalgebruik en de filosofische achtergronden die in zijn verhalen een rol spelen Peter Geleijns gaf in september een prikkelende introductie op een drietal bijeenkomsten over de zogenaamde lsquozwarte schapenrsquo in de samenleving mensen die hun eigen weg zoeken en vinden en er daardoor vaak net niet bij horen Er wordt vaak negatief over ze gesproken terwijl zij zoveel te bieden hebben omdat zij anders denken en handelen dan de kudde makke schapen

En ook voor de jeugd en de jonge kinderen is er altijd iets te doen In oktober zijn er in alle gemeenten diverse klassenbezoeken en schrijversbezoeken ivm Kinderboekenweek In Rijsbergen is de voorronde van de voorleeswedstrijd in de bibliotheek gehouden In alle kernvestigingen vinden maandelijks voorleesactiviteiten plaats De meeste ouders weten de weg naar de bibliotheek te vinden Exposities In november is door Spirit in Roosendaal over een van de markantste geesten uit de kerkgeschiedenis Hildegard van Bingen een expositie gehouden In Zevenbergen presenteert de fotoclub zich regelmatig in de bibliotheek In Rucphen zijn boeken over iconen gepresenteerd tijdens een tentoonstelling van de Heemkundekring

In Oudenbosch was in juni de tentoonstelling van Carry Ham over originele illustraties van het AVI boekje ldquoJesse en de groentedraakjesrdquo in de bibliotheek te zien En in de zomermaanden de tentoonstelling A la Prima door Renate van Dongen en Nathalie Koeken In Rijsbergen zijn wisselende tentoonstellingen gehouden van de schilderijen van Corrie Evers Sweep Workshops en cursussen De succesvolle en veelgelezen schrijver Jose Vriens gaf op vrijdagochtend 27 mei een workshop in Parrotia Hoe schrijf ik een boek Jose Vriens woont en werkt in Roosendaal In Zevenbergen gaf Froukje Smeding in de week van de spiritualiteit in februari een seminar over dit thema Sari van der Spaan gaf in december een seminar over hooggevoeligheid En de Stichting Cultuur Moerdijk gaf in april in de kernvestiging een cursus Kunstkijken

En verder Op maandagavond 12 december heeft Bibliotheek VANnU in het Alzheimer Cafeacute in het Centrum voor Wonen amp Zorg De Brink een presentatie gehouden over wat de bibliotheek kan betekenen en te bieden heeft voor mensen met dementie hun verzorgers en mantelzorgers en de professionals Op 8 juni was het weer Buitenspeeldag in Zevenbergen Op die dag staat in heel Nederland het buitenspelen centraal De vrijwilligsters van de bieb-speelotheek organiseren de Buitenspeeldag op het plein voor de bibliotheek in Zevenbergen In Oudenbosch was tijdens de Cultuurmaand Halderberge 2016 een Pop-up bibliotheek geplaatst met een collectie boeken rondom het thema Iconen en Symbolen in de Basiliek Op 1 oktober gaf Ans Keijzer (Iconenschildergroep Byzantium) in de bibliotheek uitleg over de geschiedenis van Iconen en de techniek om deze te schilderen

26

24 Belangrijke ontwikkelingen in 2016

Hieronder worden de belangrijkste ontwikkelingen geschetst Het is uiteindelijk maar een kleine greep uit wat er allemaal in een jaar bij VANnU gebeurt Certificering In 2014 is in samenspraak met de sector en de branchepartijen (VOB en VNG) het kwaliteitskader 2014-2017 voor openbare bibliotheken vastgesteld Door deel te nemen aan deze certificeringsronde tonen bibliotheken aan dat zij aan de verwachtingen van hun klanten willen voldoen Audits en de daarop volgende certificering helpen bibliotheken om inzicht te krijgen in hun functioneren en toekomstbestendigheid Daarnaast dragen audits en certificering bij aan een samenhangend bibliotheekstelsel op basis van gelijke waarden uitgangspunten bedrijfsvoering en kwaliteit Na een intensieve periode van voorbereiding voor het schrijven van de zogenaamde zelfevaluatie vond begin oktober een tweetal auditdagen plaats De zelfevaluatie is een belangrijk document dat ter voorbereiding van de audit geschreven is door het MT waarin alle onderdelen van de certificering worden behandeld (leiderschap strategie medewerkers processen middelen netwerk dienstverlening collectie en gemeenten) VANnU kreeg bezoek van twee auditoren die door een groot aantal gesprekken met allerlei betrokkenen een beeld moesten vormen van de organisatie Met name de vraag hoe toekomstbestendig de huidige organisatie is stond centraal De auditoren spraken uiteraard met verschillende medewerkers maar ook met een directeur van een basisschool de voorzitter van de Raad van toezicht een tweetal wethouders en een ambtenaar Deze gesprekken gaven samen met de aangeleverde documenten voldoende vertrouwen om gecertificeerd te worden De auditoren hebben daar in hun rapportage het volgende over geschreven

Op basis van de open gesprekken en de vooraf en ter plekke nog ter beschikking gestelde documenten is een goed beeld verkregen van bibliotheek VANnU Hieruit concluderen de auditoren dat de bibliotheek op ruime wijze aan de certificeringsnormen voldoet De gesproken betrokkenen hebben een eenduidig beeld van de koers van de bibliotheek en van de toegevoegde waarde van VANnU naar de toekomst toe De stip op de horizon grote veranderingen niet schuwend een menselijke maat oog voor de financieumlle aspecten en een duidelijke door de organisatie en stakeholders gedeelde visie op het bibliotheekwerk van nu en de nabije toekomst Dit alles geeft ruim voldoende vertrouwen in de toekomstbestendigheid Vernieuwing netwerk In 2016 zijn de voorbereidingen getroffen voor de vernieuwing van het netwerk voor de organisatie Het oude netwerk (hard- en software) is aan vervanging toe en dat biedt de organisatie de kans om te zorgen dat ook voor de komende jaren het netwerk weer past bij de toekomst en daarmee de vraag van de bezoeker Naast het netwerk zullen ook de lijnverbindingen en de telefonie aangepast of vernieuwd worden Reorganisatie De aanpassingen in de dienstverlening in de gemeenten Roosendaal en Zundert hebben in eerste instantie vooral effect op de Frontoffice en daarmee op de werkgelegenheid (voor verdere info zie ontwikkelingen per gemeente) Begin 2016 zijn de voorbereidingen voor een reorganisatie in gang gezet De uitvoering bleek uiteindelijk niet nodig vanwege het vrijwillige vertrek van een aantal medewerkers

27

25 Ontwikkelingen per gemeente In de inleiding van het jaarverslag is het volgende opgemerkt De subsidiering van de bibliotheek is een strategische investering van de gemeente de bibliotheek is een uitvoeringsinstrument van het gemeentelijk beleid Bepaalt de gemeente formeel WAT zij wil bereiken voor haar burgers Bibliotheek VANnU geeft aan HOE dat het beste kan gebeuren Het strategisch beleidsplan van VANnU is richtinggevend om het HOE te bepalen17 Voordat een stand van zaken per gemeente wordt beschreven zullen de vijf strategische themarsquos uit de koers nog kort worden weergegeven omdat keuzes die gemaakt worden per gemeente altijd in het licht van deze themarsquos moeten worden gezien Dat neemt niet weg dat er altijd sprake is van unieke lokale keuzes De onderwerpen leesbevordering jeugd en aanpak laaggeletterdheid komen vanwege het belang verderop in dit verslag aan de orde In dit hoofdstuk zal ook en overzicht subsidieverloop worden getoond De strategische koers 2016-2018 In het jaarverslag van 2015 is geschetst hoe de kaders voor de komende jaren eruit gaan zien en met welke maatschappelijke en economische trends de bibliotheek rekening moet houden Deze zijn uitgangspunt geweest voor de verdere uitwerking van het strategisch meerjarenbeleidsplan voor de komende jaren Dit plan wordt hieronder beknopt weergegeven in de vijf strategische themaacutes Doelstellingen en effecten staan uitgebreid beschreven in het definitieve plan en in de diverse werkplannen staat de aanpak beschreven De missie van VANnU luidt Jong en oud verleiden met plezier te lezen te leren en zich te informeren

17

Strategisch beleidsplan VANnU 2016-2017 van collectie tot connectie

Focus op jeugd mee kunnen doen en de vernieuwde vorm van bibliotheekfuncties staan de komende jaren centraal in onze strategische koers Dat levert de volgende themarsquos op

1 Van collectie tot connectie van uitleenfabriek naar leren en lezen in de wijk

De traditionele bibliotheekvestiging is niet toekomstbestendig De collectie wordt deels digitaal en er is een groeiende behoefte aan leerplekken en cursusruimte De kernvestiging wordt daarom omgevormd naar een lees- en leercentrum met brede openingstijden dat goed bereikbaar is Servicepunten in wijken en dorpen zullen op termijn verdwijnen om plaats te maken voor collecties en programmarsquos op plaatsen waar veel mensen komen De bibliotheek omarmt (burger)initiatieven met betrekking tot lezen leren en informeren Van ruilbibliotheken en een afhaalpunt in een supermarkt tot voorleescursussen in het buurthuis en een collectie in het gezondheidscentrum De bibliotheek biedt ondersteuning Deze initiatieven spelen een belangrijke rol op het gebied van leefbaarheid bestrijding van eenzaamheid en andere maatschappelijke themarsquos

2 Focus op jeugd Het maakt een groot verschil in het leven van kinderen of ze lezen of niet Onderzoek toont aan dat lezers niet alleen hoger scoren op taalvaardigheid maar ook op schoolsucces en intelligentie Leren begint bij lezen Wie kan lezen en teksten begrijpt kan kennis verwerven en zich ontwikkelen Een goede taalbeheersing zorgt er voor dat kinderen betrokken zijn bij wat er om hen heen gebeurt Door een kwartier te lezen per dag groeit de woordenschat van kinderen Vrij lezen stimuleert leesplezier en daarmee groeit de motivatie om te lezen De bibliotheek verwerkt deze uitgangspunten in haar programmarsquos voor scholen de vestigingen en in de collectie Uiteraard worden kinderen uitgenodigd mee te denken en te organiseren

28

3 Een leven lang leren De wereld verandert snel en om steeds bij te blijven moet je blijven leren Om mensen te stimuleren een leven lang te blijven leren pakt Bibliotheek VANnU de rol van inspirator en facilitator Andere partijen nemen het daadwerkelijke lesgeven op zich In de komende jaren zal VANnU het lokale aanbod bundelen en als wegwijzer fungeren We zoeken daarbij naar de optimale mix van online en op locatie leren van individueel en in groepen leren Om mee te kunnen doen is leren lezen en schrijven van groot belang Voor mensen zelf maar ook voor werkgevers dienstverleners en de maatschappij als geheel Van de Nederlandse beroepsbevolking (16-65 jaar) is ongeveer 12 laaggeletterd In West-Brabant alleen al zijn zorsquon 56000 mensen Dit vraagstuk kan VANnU niet alleen op lossen maar dit doet ze samen met andere partijen (zie ook Aanpak laaggeletterdheid) Lokaal worden deze initiatieven vertaald in concreet aanbod waarbij het Taalnetwerk VANnU een cooumlrdinerende rol speelt Cursussen digitale vaardigheden en Taaloefengroepen worden georganiseerd in de bibliotheek en op andere locaties Veel activiteiten worden begeleid door vrijwilligers

4 Passend vakmanschap De veranderingen in onze samenleving vragen andere vaardigheden van onze medewerkers Netwerken verbindingen leggen samenwerken en goede kennis van de collectie staan centraal Er wordt steeds minder gewerkt in het fysieke bibliotheekgebouw en steeds meer op andere plaatsen met andere mensen binnen netwerken Het uitleenproces is geautomatiseerd De toegevoegde waarde van de medewerker zit in het persoonlijke advies en in de gesprekken met klanten bezoekers en (potentieumlle) samenwerkingspartners

5 Financieringsbronnen Zoals veel openbare bibliotheken staat ook Bibliotheek VANnU voor de uitdaging om verder inhoud te geven aan haar maatschappelijke functie

Aan de ene kant heeft VANnU te maken met een terugloop van inkomsten en aan de andere kant wil en moet de organisatie blijven innoveren oa vanwege de digitalisering de ontwikkelingen rondom de Bibliotheek op school en nieuwe maatschappelijke vraagstukken zoals de aanpak van laaggeletterdheid en eenzaamheid De bibliotheek moet toe naar een nieuwe strategie met alternatieve verdienmodellen en daarbij op zoek naar andere inkomstenbronnen zowel op basis van dienstverlening als op basis van private bijdragen Stand van zaken gemeente Roosendaal In 2016 is de structurele bezuiniging van euro 250000 aan VANnU opgelegd Onderstaande afspraken zijn met de wethouder gemaakt 1 Van de huidige naar een kleinere toekomstbestendige kernvestiging 2 Invoering Bibliotheek op school Bibliotheek op school zet in op het ontwikkelen van lees- taal- en mediavaardigheden van kinderen VANnU bereikt 100 van de jeugd 3 Connectie in alle wijken en dorpen en het gefaseerd sluiten van drie servicepunten Wouw (2016) Kortendijk (2017) en Tolberg (2018) VANnU ontwikkelt passende dienstverlening in alle wijken en dorpen met dienstverlening dichter bij en samen met de burgers In 2016 is veel tijd besteed aan de voorbereidingen voor de verbouwing en herinrichting van de kernvestiging Roosendaal (Parrotia) VANnU vormt samen met Allee Wonen een projectgroep om te komen tot een stedelijke huiskamer met een maatschappelijke insteek In 2016 zijn de eerste schetsen gemaakt maar is vooral veel tijd besteed aan de ontwikkeling van het concept en aan het betrekken van partners De inrichting moet in 2017 Europees aanbesteed worden en de verwachting is dat de realisatie in het derde en vierde kwartaal plaats zal vinden In 2016 zijn er voorsorterend op de veranderingen alvast een aantal aanpassingen gedaan Er is een horecavoorziening gekomen (commercieumlle partij) de ingang is verplaatst en een aantal partijen is intern verhuisd

29

In Roosendaal is de keuze gemaakt om de verschillende servicepunten in de jaren 2015-2018 gefaseerd te sluiten en op zoek te gaan naar andere vormen van dienstverlening in alle wijken en dorpen dichterbij de inwoners en minder gericht op het uitleenproces Wouw is in 2016 het eerste servicepunt geweest wat sloot en er is gezocht naar een alternatief In 2016 lag de focus op behoud van de uitleenvoorziening maar in 2017 ligt de nadruk op het programmeren het gezamenlijk initieumlren van activiteiten voor een diverse doelgroep in aansluiting op de kernfuncties van de bibliotheek Het gedeelde maatschappelijk belang is hierin leidend In 2016 is gestart met het zoeken naar alternatieve dienstverlening in Wouw We zijn daar in gesprek gegaan met de burgers met behulp van de methode ldquodesign thinkingrdquo met als doel de behoeftes op te halen Het gaat hier om een participatief traject met inwoners van het dorp met de dorpsraad met gemeenschapshuis De Geerhoek en met verschillende organisaties en instellingen In een aantal sessies is gezocht naar de onderwerpen die voor het dorp erg belangrijk zijn De opbrengst was op hoofdlijnen behoefte aan lezen en een collectie ontmoeting eenzaamheid aandacht 0-4 jaar en toevoegen van programmering Het concrete resultaat In Wouw is de nieuwe bibliotheek welke per 1-10-2016 in de Geerhoek is gestart Het huidige servicepunt is gesloten Naast een kleine collectie en de mogelijkheid te reserveren en in te leveren is er aandacht voor programmering (met nadruk op 0-4 jaar) en ontmoeting (leestafel tegengaan eenzaamheid) Dit alles wordt vooral door vrijwilligers opgepakt Verder zijn contacten gelegd of verstevigd met het onderwijs en professionele instellingen (voor uitrol dBoS zie verderop in het verslag) En in andere dorpen zoals Heerle en Wouwse Plantage zijn ook diverse alternatieven ontwikkeld en activiteiten opgestart of is geholpen met het opstarten van bijvoorbeeld een ruilbieb (Boekspot)

Begin 2017 zal de evaluatie van het project in Wouw worden afgerond Daarin zullen we de methode (design thinking) om de burgers te betrekken bij de alternatieve dienstverlening evalueren alsmede het resultaat De vraag lsquohoe kunnen we schuiven met de middelen (van traditioneel uitlenen naar jeugd laaggeletterdheid vraagstukken in het sociaal domein) en ze op een goede manier inzettenrsquo blijft relevant Dat geldt niet alleen voor de gemeente Roosendaal maar ook voor de andere 4 gemeenten Bibliotheekwerk in de Roosendaalse wijkendorpen In 2016 is er wederom geiumlnvesteerd in bestaande en nieuwe partners in de wijken en dorpen met als doel taal boeken en leesplezier dicht bij de mensen te krijgen Dit heeft geresulteerd in een breed scala aan projecten en activiteiten in samenwerking met andere organisaties en instellingen Op het gebied van leesbevordering voor volwassenen is er in 2016 opnieuw geiumlnvesteerd in het initieumlren en begeleiden van Boekspots ruilbibliotheken op allerlei plekken waar mensen boeken kunnen naartoe kunnen brengen kunnen lenen en ruilen Dit gebeurde oa in Westrand Wouwse Plantage Wouw en de Westrand VANnU adviseert stimuleert en verzorgt de PR Deze Boekspots vormen tevens een aanleiding om hier met behulp van onze collectie activiteiten omheen te programmeren Dit doen we op verschillende plekken via het nieuwe concept lsquoBieb in de Buurtrsquo Dit was in het Tongerlohuys (jeugd) en Wouwse Plantage (vrouwengroep) Ook hebben we samenwerking gezocht op allerlei themarsquos en vanuit onze kennis en collectie zoals in de Westrand (gezonde voeding) St Elisabeth (Dag van de Ouderen iconenproject) en Heerle (uitleen tijdens vakanties voor jeugd en later ook volwassenen In Wouwse Plantage is een wisselcollectie naar het gemeenschapshuis gebracht met name gericht op eenzame ouderen die elkaar op een vast moment in de week ontmoeten Op deze manier zoekt VANnU naar mogelijkheden om de bibliotheek dichterbij de bewoners te brengen

30

Het andere spoor waarop VANnU resultaten heeft geboekt is in het op de agenda zeten van taalvaardigheid leesbevordering en leesplezier bij anderen Dit begint met het bepalen van gezamenlijke doelen voor een bepaalde doelgroep of een specifieke wijk samen met ons netwerk De bibliotheek draagt haar deskundigheid dan uit aan anderen die vervolgens (mede) de activiteiten uitvoeren Zo hebben we zowel ouderen als jongeren getraind in interactief voorlezen en activiteiten ontwikkeld waarbij kinderen van de basisschool door hen werden voorgelezen Tot slot had VANnU een aanjagende rol naar andere partijen in het kader van de Dag van de Dialoog (SDW ROC Huis van de Westrand) Door onze deelname aan het project CREA in de wijk (Westrand) zijn de lijnen met andere partners kort Hierdoor hebben ook zij verschillende dialoogtafels georganiseerd Zorginnovatiepunt Het Huis van Morgen en Bibliotheek VANnU zijn partners binnen de Alliantie gezondheid en geletterdheid Huis van Morgen heeft de opdracht innovatieve hulpmiddelen die bijdragen aan langer zelfstandig thuis wonen onder de aandacht van een groot publiek te brengen VANnU heeft een informatiefunctie die bijdraagt aan zelfstandigheid en participatie voor inwoners in haar werkgebied Ons Marie biedt een breed scala aan activiteiten voor ouderen Dat heeft geleid tot het in de bibliotheek tentoonstellen en actief onder de aandacht brengen van de hulpmiddelen tbv de doelgroep Ook de wijkzuster en BN De Stem zijn betrokken Cultuurnota Roosendaal In 2016 werkte VANnU mee aan de totstandkoming van de nieuwe cultuurnota voor de gemeente Roosendaal Deze opdracht van de raad aan de wethouder werd gestalte gegeven door een cultuurnetwerk te vormen waar VANnU als vanzelfsprekend deel van uitmaakt

Het netwerk bestaat uit ruim 20 personen en fungeert als een spin in het web om mensen en organisaties op cultureel vlak bij elkaar te krijgen Kunst en cultuur zijn niet het doel op zich maar het middel om samenhang in de gemeente te vergroten en aan te zetten tot nieuwe initiatieven om uiteindelijk op cultureel sociaal economische en educatief gebied de vruchten te plukken Stand van zaken gemeente Moerdijk Het servicepunt Willemstad voorheen gevestigd in het Mauritshuis is in de zomer van 2016 verhuisd naar Buurthuis Irene De ruimte die de bibliotheek in gebruik had in het Mauritshuis kon niet langer gehuurd worden In afstemming met de gemeente is besloten om het servicepunt om te vormen naar een afhaal- en inleverlocatie In Buurthuis Irene vond VANnU een plaats om een alternatieve voorziening te maken Het servicepunt is aangepast in een haal- en brengpunt met aandacht voor het jonge kind (0-4) en voor de ontmoeting (leestafel tijdschriften kranten) In het najaar heeft het college VANnU verzocht om het positieve resultaat van 2015 terug te storten Voor VANnU kwam dit onverwacht en gedurende het overleg met de wethouder bleek dat de afspraken in de subsidieverordening over de opbouw van het eigen vermogen niet duidelijk zijn Daardoor loopt VANnU als organisatie een risico De bestuurder heeft het voornemen om in 2017 samen met de 5 gemeenten waar VANnU verantwoordelijk is voor het bibliotheekaanbod goede afspraken te maken voor de toekomst en deze vast te leggen in een convenant Een sterke en gezonde bibliotheekorganisatie is in het belang van alle vijf gemeenten

31

Stand van zaken gemeente Halderberge Voor de zomer kondigde de Raad aan de subsidie van de bibliotheek en nog een aantal professionele organisaties opnieuw te willen verlagen Op 16 juni heeft VANnU tijdens de commissievergadering de consequenties voor het bibliotheekaanbod geschetst Vanwege het effect op de dienstverlening heeft de Raad besloten om de voorgenomen bezuiniging niet op te leggen en zich opnieuw te beraden op de toekomst In 2017 zullen de twee Brede Scholen in Hoeven en Oud-Gastel gerealiseerd zijn De wethouder heeft aangegeven dat hij vanwege het belang van lezen voor de jeugd de wens heeft dat de bibliotheek daarin wordt gehuisvest Dat heeft consequenties voor het bibliotheekaanbod in de servicepunten in beide dorpen De huidige middelen zijn niet toereikend om beide doelgroepen te bedienen Stand van zaken gemeente Rucphen Ook in de gemeente Rucphen is de aandacht voor leesbevordering bij de jeugd steeds meer speerpunt De wethouder heeft aan VANnU gevraagd om een plan te maken voor een breder aanbod aan de jeugd In 2016 zijn de voorbereidingen getroffen om in 2017 de Bibliotheek op school (dBoS) op de scholen uit te rollen (zie verder aanbod jeugd) Ook in deze gemeente is de aanpak laaggeletterdheid een belangrijk speerpunt Rucphen is samen met Roosendaal de enige plek waar naast Klik amp Tik ook taaloefengroepen hebben gedraaid (zie verder 26 aanpak laaggeletterdheid) Stand van zaken gemeente Zundert Ingegeven door de bezuinigingsopgave van de gemeente Zundert zijn in 2016 de voorzieningen in Wernhout Achtmaal en Zundert aangepast enof gesloten In deze kernen is door VANnU ondersteuning geboden in het opzetten van alternatieven zoals een ruilbieb (Boekspot) in alle drie de kleine kernen (Achtmaal Wernhout en Zundert) en het creeumlren van een afhaallocatie gerund door vrijwilligers

In Zundert is een haal- en brengpunt gerealiseerd in het CCZ De bedoeling is om daar ook activiteiten samen met de partners in Zundert te organiseren In Achtmaal helpen vrijwilligers de burgers om de materialen te reserveren of uit Zundert of Rijsbergen te halen De vrijwilligers kunnen altijd voor eventuele vragen bij VANnU terecht De dienstverlening in Rijsbergen wordt aangepast Er zal minder personeel worden ingezet tegelijkertijd is er aandacht voor programmering samen met andere partners Om dit te kunnen realiseren moeten medewerkers tijd en ruimte krijgen om met de programmering bezig te zijn In 2017 zal gestart worden met een pilot voor de inzet van vrijwilligers op De snelheid waarmee VANnU moest reageren op de bezuinigingen voor de komende drie jaar stond op gespannen voet met het realiseren van alternatieven samen met de burgers In goed overleg met de wethouder is besloten om de planning te verruimen De gemeente heeft een financieumlle tegemoetkoming betaald vanwege het langer openhouden van de servicepunten en het langer continueren van het aanbod op de scholen De dienstverlening in de vorm van het uitlenen op de Zundertse basisscholen is gestopt en VANnU heeft de collecties achtergelaten op de scholen zodat de leerlingen deze nog kunnen gebruiken De wethouder heeft VANnU gevraagd om een plan te maken met het onderwijs voor de leesbevordering in de scholen waarmee hij de bezuiniging van 2017 van euro 25000 zou kunnen terugdraaien Dat is niet gelukt De bedoeling is om dit voor 2018 alsnog voor elkaar te krijgen en de opgelegde bezuiniging terug te draaien en in te zetten voor de jeugd

32

Subsidieverloop 2011-2016 In 2016 zijn de budgetsubsidies in de gemeenten Roosendaal en Zundert verlaagd De gemeente Roosendaal had de verlaging in 2014 reeds aangekondigd maar heeft VANnU de tijd gegeven om een koers voor 4 jaar uit te zetten waardoor de bezuiniging met aandacht voor de inhoud kan worden gerealiseerd De gemeente Zundert heeft na de fusie in 2015 aangegeven de bibliotheek drie jaar op rij een bezuiniging op te leggen In 2016 euro 50000 en in 2017 en 2018 elk jaar euro 25000 Alleen de gemeente Rucphen heeft een indexering toegepast In onderstaande tabel is vanaf 2011 het subsidieverloop te zien Subsidieverloop 2011-2016

Gemeente 2011euro 2012euro 2013euro 2014euro 2015euro 2016euro

Roosendaal 1608501 1608501 1608501 1608501 1608501 1368503

Roosendaal div subsidies

404624 65660 96182 27049 6240 3553

Moerdijk 883503 793100 797000 798130 809188 809188

Moerdijk div subsidies

8921 33785 41280 72705

61562

57319

Halderberge 550811 495730 395730 395730

395730 395730

Halderberge div subsidies

- 44826 26459 51444

54750

50000

Rucphen - - - 428013 434433 440949

Zundert - - - 305052 305052 255052

totaal 3456360 3041602 2965152 3686624 3675456 3380294

incl VVE en landelijke subsidie Vschool

incl subsidie onderwijsachterstanden marktplaats cultuureducatie en (tot 2015) landelijke subsidie Vschool subsidie marktplaats cultuureducatie

Het bedrag dat de gemeenten per inwoner bijdragen verschilt sterk Het aanbod per gemeente daarmee ook Omdat huisvestingslasten een groot verschil kunnen maken wordt in onderstaande tabel het bedrag inclusief en exclusief huisvestingslasten getoond Subsidiebedrag per inwoner 2016

Gemeente incl huisvesting excl huisvesting Roosendaal 1780 1441

Moerdijk 2143 1594

Halderberge 1308 1126

Rucphen 1983 1377

Zundert 1194 1002

26 Aanbod jeugd Boekstart en de Bibliotheek op School De bibliotheken in Nederland hebben ongeveer vier miljoen leden waarvan 61 jeugdleden in de leeftijd van 0 tot en met 17 jaar Kinderen en jongeren zijn dus een belangrijke doelgroep voor de bibliotheken De samenleving is de afgelopen decennia door en door gedigitaliseerd en gemedialiseerd en raakt ook nog altijd verder geiumlnformatiseerd en geiumlndividualiseerd Dit heeft niet alleen gevolgen voor het leesgedrag van de jeugd ook de manier van denken en de vaardigheden waarmee deze groep opgroeit veranderen Hierdoor zullen bibliotheken de jeugd in de 21ste eeuw op een andere manier moeten bereiken interesseren en ondersteunen dan eerder het geval was18 Ook al verandert de doelgroep lezen en toegang tot boeken blijven belangrijke voorwaarden voor het succes van individuen en de samenleving als geheel Bibliotheken behouden in dat verband hun onmisbare taak

18

Bibliotheken en de jeugd in de 21-ste eeuw Brochure KB en Stichting Lezen en Schrijven

33

Met leesbevorderingsprogrammarsquos als Boekstart en de Bibliotheek op school en leesbevorderingsprojecten als De Nationale Voorleeswedstrijd van Stichting Lezen en de KB hebben zij sterke troeven in handen Aanpak VANnU Het bevorderen van lezen en vooral leesplezier kan niet vroeg genoeg in het leven van kinderen beginnen VANnU richt haar activiteiten op de leeftijdsgroep van 0-18 jaar met onderstaande aanpak Boekstart Het leesbevorderingsprogramma Boekstart moedigt ouders aan om hun kinderen zo vroeg mogelijk kennis te laten maken met boekjes met lezen en met de bibliotheek Boekstart richt zich op kinderen van 0 tot 4 jaar Kinderen die op heel jonge leeftijd in aanraking komen met (voor-)lezen en boeken ontwikkelen zich beter zo heeft onderzoek uitgewezen Een vroege ontdekkingstocht vergroot spelenderwijs de woordenschat van het kind en zorgt ervoor dat het kind later meer leesplezier heeft Zo is er minder kans op laaggeletterdheid Leesbevordering richt zich niet alleen op kinderen met een taalachterstand maar op alle kinderen Resultaat Begin 2009 startte Boekstart in vijf vestigingen in Noord-Brabant Begin 2015 deed 99 van alle bibliotheken in Nederland mee (156 van de 157 bibliotheken) Jaarlijks worden in totaal zorsquon 55000 Boekstart-koffertjes meegegeven aan ouders waarmee 323 van de babyrsquos in Nederland werd bereikt In 2016 zijn bij VANnU 324 kinderen ingeschreven als Boekstartlid Ouders Op verzoek van de instellingen in de kinderopvang wordt op bijeenkomsten voor ouders verteld over het plezier en belang van voorlezen

Moerdijk In Moerdijk wordt door de bibliotheek een programma uitgevoerd in het kader van de Voor- en Vroegschoolse Educatie Doel is om de kinderen met een (taal)achterstand te stimuleren zodat ze met een zo klein mogelijke achterstand naar het basisonderwijs gaan Iedere kinderopvangorganisatie doet hier aan mee Hiermee wordt een groot gedeelte van de kinderen in de leeftijd tot 0-4 jaar bereikt Bibliotheek op school PO (Primair Onderwijs) In het programma de Bibliotheek op school werken bibliotheken en scholen structureel samen aan de taalontwikkeling leesbevordering en mediawijsheid van kinderen De bibliotheek maakt afspraken met het onderwijs over de uitvoering van het programma De basis voor samenwerking is het beleid van de school De jaarlijkse doelen bepaalt men samen op basis van gemonitorde resultaten en de jaarlijkse activiteiten worden vastgelegd in een lees- en mediaplan Het volgen van de cursus Open boek door leerkrachten helpt bij het vormgeven van het beleid Met de Bibliotheek op school gaan school en bibliotheek een meerjarige samenwerking aan rondom lezen en mediawijsheid De effecten van de inzet worden jaarlijks door de landelijke monitor gevolgd Deze samenwerking is geborgd in het beleid van zowel school als bibliotheek Een actuele en gevarieerde collectie in de school zorgt voor verrijking van het leesonderwijs Vanuit de bibliotheek ondersteunt een professionele leesconsulent de leescooumlrdinator en het team van de school Daarnaast helpt een digitaal portaal de school bij het zoeken en registreren van boeken het stimuleren van lezen het bijhouden van de leeshistorie en het vinden van betrouwbare informatie Roosendaal De uitrol van lsquode Bibliotheek op schoolrsquo in Roosendaal vordert volgens planning Na de eerste 8 scholen zijn in 2016 de volgende 7 scholen aangesloten de Linde de Klimroos Klaverweide Lavoor de Stappen Baayaert en Talent

34

Basisscholen de Vondel en Wending hebben nu ook een vaste leesconsulent van Bibliotheek VANnU Ruim de helft van de scholen is inmiddels aangesloten In Wouw is samen met scholen de Stappen en Baayaert hard gewerkt om een inspirerende leesomgeving voor de kinderen van de scholen te maken Na sluiting van het servicepunt is de collectie voor de kinderen binnen de school toegankelijk geworden Een voorbeeld van een inspirerende leesomgeving is te vinden op basisschool de Klimroos Deze school heeft ook een Facebookpagina gemaakt om de schoolbieb te promoten httpswwwfacebookcomHieperdeBieb Tijdens de Kinderboekenweek zijn er 41 klassen van de Roosendaals scholen op bezoek geweest Ze namen deel aan het programma lsquoleeselixerrsquo Een speciale drank waarin kinderen hun leesvoorkeur konden mixen en zo genoeg leeshonger en leesvoer zouden hebben tot ze oma en opa waren Moerdijk Alle 22 scholen in de gemeente Moerdijk kunnen gebruik maken van leesbevorderingsprojecten in samenwerking met een leesconsulent van de bibliotheek Dit wordt gedaan in samenhang met de actuele en inspirerende boekencollectie die de scholen jaarlijks van de bibliotheek ontvangen Een voorbeeld van deze samenwerking is het project lsquoTheaterlezenrsquo dat is uitgevoerd op basisschool de Boemerang Basisscholen komen diverse keren per jaar voor groepsbezoeken naar de bibliotheek Halderberge Er is nog geen structurele samenwerking met de scholen Wel hebben een aantal scholen belangstelling voor lsquode Bibliotheek op schoolrsquo Twee leerkrachten van basisschool rsquot Bossche Hart uit Bosschenhoofd hebben de cursus Open Boek gevolgd een bouwsteen van het project Op

basis daarvan worden er jaarlijks een aantal leesbevorderingsprojecten uitgevoerd in deze school Basisschool de Schittering maakt gebruik van de mogelijkheid voor het doen van groepsbezoeken in vestiging Oudenbosch De gesprekken met de wethouder over het aanbod voor de jeugd in de toekomst in de gemeente Halderberge zijn in volle gang Rucphen Met alle 7 scholen in Rucphen zijn gesprekken gevoerd over de invoering van lsquode Bibliotheek op schoolrsquo Op basisschool Vinkenbos was door de leerkrachten de cursus Open Boek al gevolgd en was een up-to-date leesplan aanwezig Hier is gestart met uitvoering van het activiteitenplan en invoering van de Monitor Op basisschool Martinus in Rucphen zijn 3 leerkrachten gestart met de cursus Open Boek deze school heeft de doelen al bepaald De andere scholen zijn in diverse stadia van uitrol van de samenwerking Zundert Met de scholen in Zundert zijn gesprekken gevoerd om te komen tot een basisvoorziening volgens de aanpak lsquode Bibliotheek op schoolrsquo Op basis hiervan is een plan gemaakt wat nog niet helemaal tot overeenstemming heeft geleid Daarom worden de gesprekken in 2017 voorgezet (zie verder 25 Ontwikkelingen per gemeenten) Bibliotheek op school VO (Voortgezet Onderwijs) De succesvolle aanpak van de Bibliotheek op school in het basisonderwijs is aanleiding geweest om het programma uit te breiden naar het voortgezet onderwijs (VO) allereerst naar het vmbo Die uitbreiding biedt de bibliotheken een strategische aanpak voor structureel samenwerken met het voortgezet onderwijs De pijlers zijn collectie lezen en mediawijsheid Iedere pijler heeft een keuzemenu bestaande uit een aantal bouwstenen die oa voortkomen uit bestaande Bibliotheekprojecten oa Biebsearch Leeskr8 en 4You

35

De Bibliotheek op School Het Da Vinci College (Roosendaal) en Bibliotheek VANnU hebben in schooljaar 2015-2016 gebruik gemaakt van de Stimuleringsregeling van Kunst van Lezen tbv de Bibliotheek op School Halverwege het schooljaar 2016 liep deze regeling af Tijdens dit schooljaar hebben school en bibliotheek gewerkt aan het creeumlren van de voorwaarden en er is een leesplan geschreven waarin een stevige basis is gelegd voor een meerjarenplan De onderstaande activiteiten zijn concreet uitgevoerd

Studiemiddag voor docenten Iedere docent taaldocent

Training voor docenten Lezen in het vmbo werkt

Boekencollectie (in de vorm van boekenkisten 303 boeken)

Campagne Nederland Leest Lydia Rood

Vrij lezen in de klas zowel in het vmbo als in het praktijkonderwijs experimenteren docenten met de boekenkisten en vrij lezen

Vakoverstijgend voorlezen oa techniekdocenten en biologiedocenten lezen voor ook in de bovenbouw

VANnU is in gesprek met de school over een vervolg Het Markland college in Zevenbergen maakt al een paar jaar gebruik van Biebsearch Dit is een voorloper van Bibliotheek op School In 2016 hebben in een werkgroep gesprekken plaatsgevonden ter voorbereiding van het programma de Bibliotheek op School In 2017 gaat daadwerkelijk gewerkt worden aan het taal- en leesbeleid en het omzetten van Biebsearch in de Bibliotheek op school Twee docenten van het Markland hebben deelgenomen aan de training Lezen in het vmbo werkt op het Da Vinci college Brugklassers van het Marklandcollege komen regelmatig op groepsbezoek in de bibliotheek

Diverse activiteiten Voor middelbare scholieren worden diverse activiteiten georganiseerd waar VANnU een rol in speelt Een van de activiteiten is het Cultuurfestival Artisjok 2016 voor havo en vwo 4 VO In Roosendaal is de organisatie in handen van de Cultuurcompaan Het thema van dit jaar was Beyond Borders VANNU heeft de samenwerking gezocht met De Witte Roos en boekhandel Het verboden Rijk waardoor de mogelijkheid ontstond om groots uit te pakken en goed aan te sluiten bij het thema In februari hebben 14 schoolfinalisten van 7 scholen (2 per school) deelgenomen aan de voorleeswedstijd Read2me In deze wedstrijd worden leerlingen aangespoord goede jeugdboeken voor te lezen Leerlingen lezen voornamelijk voor uit boeken van de Jonge Jury Een leerling van het Jan Tin Bergen College heeft de Roosendaalse finale gewonnen Tot slot scholen zien de waarde van abonnementen en schoolpassen Ook worden regelmatig projectcollecties afgenomen en vinden er klassenbezoeken en schrijversbezoeken plaats Abonnementen School schoolabonnementen Collectieve

schoolpassen

Da Vinci College

Gertrudis College I 216

Jan Tinbergen College I

Markland College Oudenbosch I

Markland College (Zevenbergen)

II 269

Norbertus College II 211

Munnikenheide college I

Mencia Sandrode I

36

27 Aanpak laaggeletterdheid Laaggeletterdheid is een maatschappelijk probleem waar vaak nog een taboe op rust Ongeveer 13 miljoen inwoners van Nederland tussen de 16 en 65 jaar is laaggeletterd Ze hebben moeite met lezen schrijven en communiceren in het Nederlands En dat terwijl taal steeds belangrijker wordt om zelfstandig te kunnen participeren Denk aan het gebruiken van websites van overheden en bedrijven aan internetbankieren of een sollicitatiebrief schrijven of aan langer zelfstandig kunnen wonen Maar denk ook aan het begrijpen van veiligheidsinstructies op het werk of bijsluiters van medicijnen

Vanuit de Rijksoverheid is daarom gestart met het actieprogramma lsquoTel mee met Taalrsquo[1] In dat programma zetten de ministeries van OCW SZW en VWS samen in op participatie taal als middel om mee te kunnen doen in de maatschappij en op het werk In Tel mee met Taal zijn de preventieve aanpak (het voorkomen van taalachterstand) en de curatieve aanpak (het bestrijden van laaggeletterdheid via scholing) voor het eerst in eacuteeacuten overkoepelend actieprogramma samengebracht Daarbij speelt de regionale netwerkaanpak een belangrijke rol De combinatie van de curatieve en preventieve aanpak van laaggeletterdheid sluit aan bij de opdracht van de bibliotheek bij te dragen aan geletterdheid in brede zin voor jong en oud De bibliotheek heeft al taalaanbod gericht op jonge kinderen (bijvoorbeeld Boekstart) en volwassenen (bijvoorbeeld via taalcoaches lees- en schrijfclubs) Ook opereert de bibliotheek in een lokale maatschappelijke context in contacten met burgers gemeenten onderwijs lokale bedrijven en maatschappelijke organisaties Dit maakt dat de bibliotheek een unieke positie inneemt en in potentie een belangrijke verbindende schakel kan vormen binnen de regionale aanpak van laaggeletterdheid

[1]

httpswwwtaalvoorhetlevennl

In september 2014 is het convenant Taal voor het Leven West- Brabant ondertekend Een samenwerkingsverband tussen ROC Kellebeek VWS ATEA UWV Cubiss St Lezen amp Schrijven en de bibliotheken in West- Brabant om een bijdrage te leveren aan het terugdringen van laaggeletterdheid Inmiddels zijn er zorsquon 30 organisaties aangesloten ook organisaties uit de zorg- en welzijnssector De aanpak van laaggeletterdheid kan niet los worden gezien van maatregelen om taalachterstanden en laaggeletterdheid te voorkomen zoals leesbevordering Daarom is het beleid gericht op leesbevordering en leesplezier een waardevolle aanvulling op het reguliere taalonderwijs en is dit onderdeel van het actieprogramma lsquoTel mee met Taalrsquo Wat doet VANnU VANnU biedt een basisaanbod waarin collectie taalpunten en het taalnetwerk en activiteiten in de Week van de Alfabetisering opgenomen zijn Daarnaast worden bovenop dit basisaanbod trajecten aangeboden in het kader van de uitvoer WEB In 2016 heeft Taal voor het Leven West-Brabant voor het tweede jaar op rij WEB-gelden ontvangen tbv het versterken van werkenden en werkzoekenden In onderstaand overzicht is het basisaanbod opgenomen onder het kopje Activering daarna volgen de trajecten in het kader van WEB Activering basisaanbod

Collectie VANnU heeft een speciale Makkelijk Lezen-collectie voor mensen die moeite hebben met lezen en schrijven Bij de samenstelling van de collectie heeft de bibliotheek gelet op de bruikbaarheid ervan voor de ontwikkeling van taalvaardigheid en maatschappijorieumlntatie De collectie bestaat uit leesboeken op verschillende leesniveaus taalcursussen en informatieve boeken en alle informatie is in eenvoudig Nederlands

37

Taalpunten In 2016 heeft VANnU samen met haar netwerkpartners twee taalpunten opgezet eacuteeacuten loket dat burgers overzicht biedt van het informele formele en non-formele scholingsaanbod op het gebied van taal en digitale vaardigheden in de regio Naast de doorverwijsfunctie bieden de Taalpunten ook laagdrempelige trainingen Aan de hand van een intake wordt de scholingsbehoefte van de deelnemer in kaart gebracht en kan er bijvoorbeeld een training Klik amp Tik worden gedaan Het eerste Taalpunt opende in maart 2016 in de wijk Kalsdonk in Roosendaal en de tweede is op 31 maart in de bibliotheek Zevenbergen feestelijk geopend Na opening van de Taalpunten is er voortdurend aanloop van mensen met taalvragen In 2016 zijn er 34 mensen geholpen enof doorverwezen in Kalsdonk In het taalpunt in Zevenbergen zijn in 2016 totaal 14 mensen geholpen met hun taalvraag

Activering Deelnemers Opmerkingen

Roosendaal 31 Klik amp Tik basis

Taalpunt Kalsdonk (RSD) 34 Intakes

Moerdijk 17 Klik amp Tik basis

Taalpunt Moerdijk 14 Intakes

Halderberge 11 Klik amp Tik basis

Rucphen 9 Klik amp Tik basis

Zundert 7 Klik amp Tik basis

Training herkennen amp doorverwijzen

15 Gezondheidsplein

Kalsdonk

138

Trainingen Op 20 september heeft VANnU aan de partners van het Gezondheidsplein in Kalsdonk een training Herkennen en motiveren laaggeletterden

gegeven

Week van de alfabetisering Samen met haar partners in het West Brabantse Taal voor het Leven organiseerde Bibliotheek VANnU een Lagerhuisdebat tijdens de Week van de Alfabetisering In dit interactieve debat ging men op zoek naar de formule om slim samen te werken eacuteeacuten doel maar met een verschillende motivatie belang of uitgangspunt Wanneer is de samenwerking slim en daarmee effectief Het debat vond plaats in Etten Leur De landelijke week van de alfabetisering viel dit jaar samen met de start van het nieuwe Taaljaar 2016-2017 Samen met de gemeente Moerdijk heeft de bibliotheek een informatieve en interactieve bijeenkomst georganiseerd (5 september 2016) waarin verteld werd over de aanpak van laaggeletterdheid Wethouder Thomas Zwiers gaf het belang van de aandacht voor laaggeletterdheid aan in het bijzonder voor werknemers Daarnaast werd stilgestaan bij het aanbod aan taalactiviteiten in het schooljaar 2016-2017 en het taalnetwerk in de regio Bijzondere aandacht was er voor de rol van vrijwilligers in de taaltrajecten Zonder vrijwilligers is een groot aantal taalactiviteiten niet uit te voeren Taalnetwerk In het Taalnetwerk zijn lokale taalbieders en ndashprojecten vertegenwoordigd zoals Humanitas Vluchtelingenwerk de VoorleesExpress ROC Kellebeek WijZijn Traverse en de STA teams Het netwerk komt onder voorzitterschap van VANnU 2 tot 3 maal per jaar samen om kennis te delen en samen te werken In 2016 heeft dat geleid tot het opstellen van een Taalkaart van Roosendaal (welke aanbieders bieden welke trainingen aan tegen welke voorwaarden) De Taalkaart is inmiddels door de deelnemers in gebruik genomen Verder wordt er veel aandacht besteed aan het werven van taalvrijwilligers VANnU Humanitas Vluchtelingenwerk en WijZijn Traverse bundelden de krachten om via uitingen in de media taalvrijwilligers te werven Dat leidde tot een goed bezochte informatiemiddag op 9 december waar zorsquon 50 geiumlnteresseerden zich meldden

38

Activering WEB trajecten Taaloefengroepen In Rucphen en in Roosendaal organiseert de Bibliotheek VANnU wekelijks taaloefengroepen voor medewerkers van de WVS De werkleiding van de WVS geeft aan dat zij zien dat hun medewerkers echt veranderen sinds zij aan de taaloefengroep zijn begonnen De persoonlijke benadering en begeleiding van de taalvrijwilligers zorgt ervoor dat de cursisten meer zelfvertrouwen krijgen en verrast worden in hun eigen kunnen In totaal hebben in de vijf gemeenten 36 personen deelgenomen Klik amp Tik cursussen Voor alle mensen die moeite hebben om hun weg te vinden op internet biedt de Bibliotheek op de vijf kernvestigingen de cursus Klik amp Tik aan De cursisten worden begeleid door vrijwilligers In 2016 hebben 40 cursisten de cursus met succes afgerond en hiermee hun zelfredzaamheid vergroot Taal amp Arbeidsmarkt Walk amp Talk en Werkmap Walk amp Talk Vanaf oktober organiseert Bibliotheek VANnU maandelijks op elke derde maandag van de maand Walk amp Talk deacute koffiepauze voor werkzoekenden Het is een gratis netwerkbijeenkomst voor en door werkzoekenden In een ongedwongen sfeer maakt men in Bibliotheek VANnU kennis met elkaar krijgt men tips van een professional enof hoort men ervaringen van (ex-)werkzoekenden In 2016 waren de themarsquos Netwerken hoe doe je dat (oktober) Hoe maak je een goed basis CV (november) en Werken in Belgieuml (december) In 2016 hebben 62 belangstellenden deelgenomen aan de bijeenkomsten

Werkmap De dienstverlening van het UWV verloopt digitaal Laagopgeleide en oudere werkzoekenden hebben vaak moeite met het aanvragen van een DigiD en het omgaan met de digitale werkmap van het UWV In 2016 hebben 32 deelnemers een training gevolgd om hun vaardigheden op dit gebied te verbeteren

Monitoring In januari 2017 verscheen de landelijke Monitor Digitale Vaardigheden 2015-2016 uitgevoerd door Next Value in opdracht van de Koninklijke Bibliotheek In deze monitor waar VANnU aan meegewerkt heeft wordt gekeken naar de resultaten van de digitale trajecten en worden deelnemers bevraagd In de algemene conclusies en aanbevelingen worden de volgende zaken aangegeven en door VANnU opgepakt 1 Zoek samenwerking met doorverwijzers VANnU heeft dit geborgd op regionaal niveau door Taal voor het Leven West-Brabant en lokaal via het Taalnetwerk Werk met vrijwilligers VANnU werkt sinds 2014 met taalvrijwilligers zij worden getraind door ROC Kellebeek enof St Lezen en Schrijven 2 Voorkom een te vrijblijvende leeromgeving door actief samen te werken met bijvoorbeeld de WVS worden deelnemers gestimuleerd om actief deel te nemen 3 Probeer maatwerk te bieden en verwijs door naar vervolgtrajecten sinds 2016 worden in de Taalpunten intakes afgenomen door taaldocenten van ROC Kellebeek daarmee wordt de doorverwijzing nog meer maatwerk Ten slotte werd de deelnemers gevraagd naar hun tevredenheid over de trainingen 37 deelnemers hebben meegewerkt aan de monitor Door de samenwerking met ROC Kellebeek in 2016 verder vorm te geven is er meer aandacht gekomen voor deskundigheidsbevordering van de taalvrijwilliger en is de doorstroom van deelnemers toegenomen Daarmee wint de West-Brabantse aanpak aan duurzaamheid

39

28 Werkzaamheden Marktplaats Cultuureducatie 2016 Bibliotheek VANnU is verantwoordelijk voor de Marktplaats Cultuureducatie in de gemeenten Halderberge en Moerdijk De doelstelling van de Marktplaats is Een netwerk en samenwerking tussen aanbieders van cultuur en het onderwijs creeumlren zodat de jeugd meer in aanraking komt met kunst en cultuur en zich daardoor beter kan ontwikkelen De cooumlrdinator Marktplaats Cultuureducatie heeft in 2016 de volgende taken uitgevoerd

inventariseren van de vraag op het gebied van cultuureducatie van het onderwijs (PO en VO)

inventariseren van de vraag op het gebied van cultuureducatie voor en naschoolse opvang inventariseren van de mogelijkheden van de culturele aanbieders

culturele aanbieders meenemen in de lsquotaalrsquo van het onderwijs

het uitbreiden en verstevigen van het lokaal cultuur-educatief netwerk

samenwerken met de intermediairs van regiorsquos West Brabant

afstemmen van vraag en aanbod Het Kunstmenu wordt afgenomen door alle Halderbergse scholen en elf scholen uit de gemeente Moerdijk Het wordt aangeboden in samenwerking met CultuurCompaan (gemeente Roosendaal) en bestaat uit activiteiten van lokale (professionele aanbieders uit de gemeente) regionale (professionele aanbieders uit de provincie) en landelijke culturele instellingen De leerlingen maken op deze manier kennis met de drie domeinen van Cultuureducatie (in huis met de culturele omgeving en uit de grote wereld) Verder nemen de scholen deel aan diverse naschoolse activiteiten (verlengde schooldag) en vinden er diverse losse culturele projecten op de scholen plaats

De cooumlrdinator ondersteunt culturele instellingen kunstenaars en het onderwijs mbt actuele ontwikkelingen op het gebied van cultuureducatie Zij organiseert netwerkbijeenkomsten voor de interne cultuurcooumlrdinatoren (ICCrsquoers) biedt scholing aan en geeft de ICC cursus in West- Brabant Daarnaast worden er cursussen aangeboden voor culturele aanbieders zodat ook zij meegaan in de huidige ontwikkelingen op het gebied van cultuureducatie De cooumlrdinator cultuureducatie is tevens intermediair voor de scholen mbt de rijksregeling Cultuureducatie met Kwaliteit (2013 ndash 2016) een opdracht die middels de Cultuurloper wordt uitgevoerd Hierbij wordt nauw samengewerkt met de Provinciale instelling Kunstbalie Aan de regeling nemen 5 scholen uit de gemeente Halerberge en 7 scholen uit de gemeente Moerdijk deel VANnU werkt regionaal en dat vertaalt zich ook in de Marktplaats Cultuureducatie waar het onderhouden van contacten met andere marktplaatsen en buurgemeenten vanzelfsprekend is De cooumlrdinator neemt deel aan het zogenaamde Regionaal Overleg Marktplaatsen (ROM) en een Provinciaal Overleg Het doel is om gezamenlijke activiteiten voor de regio West- Brabant te organiseren Er wordt samengewerkt met de cooumlrdinator Brede Scholen en cooumlrdinator Sport van beide gemeenten Ook vindt er steeds meer samenwerking plaats met de schoolbesturen Stichting Openbaar Onderwijs West-Brabant is een bovenschools traject gestart op het gebied van cultuureducatie met oa de intermediairs van de gemeente Roosendaal en HalderbergeMoerdijk Tot slot neemt de cooumlrdinator zitting in de werkgroep Cultuurmaand (septemberoktober) van de gemeente Halderberge Zij richt zich vooral op de activiteiten voor het onderwijs

40

29 Personeel en Organisatie

Per 31-12-2016 heeft VANnU 3885 FTE in dienst In totaal gaat het om 74 medewerkers De groei in ftersquos (145) heeft met name te maken met de uitrol dBoS en toename van leesconsulenten waarover eerder in dit verslag is gesproken In de Frontoffice is het aantal uren door oa sluiting van servicepunten in de gemeente Zundert en aanpassingen van het servicepunt in Wouw afgenomen

De leeftijdsopbouw van de medewerkers Van alle medewerkers bij VANnU is 95 jonger dan 40 jaar Het percentage medewerkers tussen de 40 en 50 jaar is 135 54 van de medewerkers is tussen de 50 en 60 jaar en het percentage 60+ is 23 VANnU heeft tov de landelijke leeftijdsopbouw een hoger percentage 50 plussers Dat betekent dat er goed moet worden nagedacht over de instroom van jongere medewerkers om de uitstroom voor de komende jaren op te kunnen vangen Dat is een lastig vraagstuk omdat bij een reorganisatie de jongere medewerkers vaak degenen zijn die door middel van afspiegeling moeten vertrekken Het komend jaar zal dit onderwerp opnieuw op de agenda staan van directie en OR omdat het vraagt om een

visie over hoe het toekomstig personeelsbestand eruit moet komen zien en hoe de organisatie zich daarop kan voorbereiden

Personeelsverloop in- door- en uitstroom In totaal zijn er in 2016 acht medewerkers ingestroomd waarvan

projectmedewerker vernieuwing netwerk

1 cooumlrdinator Frontoffice

1 controller

1 medewerker communicatie

2 leesconsulenten 4-12

2 ondersteuners leesconsulenten

stagiaire19 Daarnaast zijn er zes medewerkers uit dienst getreden waarvan

1 ondersteuner leesconsulenten

3 opruimhulpen

2 informatiemedewerkers

19

De stagiaire is in augustus voor een aantal uur als medewerker communicatie aangesteld

0 10 20 30 40 50

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

totale FTE

totale FTE

0

10

20

30

40

50

60

15-30 30-40 40-50 50-60 60+

pe

rce

nta

ge

Leeftijdsopbouw in percentages

VANnU

st Bibliotheekwerk

landelijk

41

Jubilea In 2016 waren er twee jubilarissen Een medewerker was 40 jaar in dienst en een 25 jaar in dienst bij VANnU

Ziekteverzuim Het gemiddelde verzuimpercentage in 2016 bedroeg 32 De ziekte frequentie is 09 Het ziekteverzuim is ten opzichte van 2015 gedaald (587) Onderstaande grafiek toont het verzuimverloop in 2016 Duidelijk is dat het verzuimcijfer vooral wordt beiumlnvloed door een aantal langdurig zieken Het ziekteverzuim is in lijn met de landelijke trend 20 Ziekteverzuim 2016

20

CBS statline cultuur sport en recreatie geeft over de eerste drie kwartalen van 2016 een gemiddeld percentage aan van 32

Scholing VANnU vindt het belangrijk om haar medewerkers zo goed mogelijk voor te bereiden op het bibliotheekwerk van de toekomst In de strategische koers 2016-2018 staan de kernkwaliteiten collectioneren programmeren en netwerken centraal Om medewerkers de kans te geven deze competenties verder te ontwikkelen heeft VANnU in 2016 verschillende stappen gezet In het fusieproces is afgesproken dat er in de front office toegewerkt zou worden naar minder functies De functie van medewerker klantenservice is komen te vervallen en alle medewerkers die het betrof zijn opgeleid tot informatiemedewerker Een groep van 16 medewerkers heeft een opleidingstraject van 6 maanden doorlopen wat leidde tot een certificaat voor iedereen en een benoeming tot informatiemedewerker Alle front office medewerkers hebben in de zomer een training gevolgd over de digitale diensten van VANnU Hierbij kwam het gebruik van de e-books aan de orde en uitleg en gebruik van de verschillende bibliotheek apps digitale bibliotheek bronnen Daarnaast is er extra toelichting gegeven op het gebruik van Bicat het bibliotheekinformatiesysteem Na afloop van de training waren de medewerkers op de hoogte van het volledige aanbod en beter in staat om gebruikers te informeren en vragen te beantwoorden over het brede aanbod van digitale diensten

In 2016 is door alle medewerkers verder gewerkt in de themagroepen om de kerncompetenties concreet gestalte te geven Een doel in 2016 was ook om de medewerkers uit ZundertRucphen aan te laten sluiten bij deze manier van werken Opgemerkt moet worden dat hier in 2017 nog een aantal stappen in gezet moet worden De themagroepen biedt medewerkers de mogelijkheid om het netwerken het vormen van themacollecties en het bedenken van een bijpassend programma uit te proberen te oefenen en hiervan te leren In de praktijk blijkt dit meer of minder goed te slagen afhankelijk van het thema

0

20

40

60

80

100

120

140

160

180

verzuim kort0-7 dagen

verzuimmiddellang 8-

42 dagen

verzuim lang43-365 dagen

aantal ziektedagen

aantal medewerkers

42

Een aantal themagroepen heeft in 2016 tastbare resultaten weggezet Zo is er een pop-up bieb in winkelcentrum De Roselaar verschenen een pop-up in de basiliek in Oudenbosch zijn er verschillende voorleesactiviteiten geweest door het hele werkgebied zijn er contacten gelegd en presentaties geweest bij een aantal Alzheimer-cafeacutes en vonden andere activiteiten plaats zoals een Boekenproeverij in Zevenbergen Uiteraard werd er door de themagroepen ook aandacht besteed aan de landelijke leesbevorderingscampagnes zoals de (kinder)Boekenweek en Nederland Leest

Inzet vrijwilligers in de branche Stichting BibliotheekWerk is in 2015 door het Centraal Overleg Arbeidsvoorwaarden Openbare Bibliotheken gevraagd een inventarisatie uit te voeren van de inzet van vrijwilligers in de branche Van de 124 ondervraagde bibliotheken geeft 92 procent aan dat zij met vrijwilligers werken In bijna de helft van deze bibliotheken zijn op dit moment meer vrijwilligers werkzaam dan medewerkers met een arbeidsovereenkomst Wel worden zij vaak een beperkt aantal uren per week ingezet Wanneer een bibliotheek niet met vrijwilligers werkt is dit over het algemeen een principieumlle beslissing Over het algemeen voeren vrijwilligers in bibliotheken verschillende taken uit Een belangrijke taak is de bezorging van materialen aan huis Daarnaast worden vrijwilligers ook regelmatig ingezet als gastheer of gastvrouw en ondersteunen ze regelmatig bij de uitvoering van verschillende publieks- en promotieactiviteiten in de bibliotheek Ook zijn er werkzaamheden die minder frequent door vrijwilligers worden opgepakt Dit geldt bijvoorbeeld voor het adviseren over de ontwikkeling van de collectie het plaatsen van de collectie en het presenteren van collectieonderdelen als ondersteuning bij een project of activiteit Ruim driekwart van de bibliotheken met vrijwilligersbeleid heeft beleid vastgesteld over de scholing en begeleiding van vrijwilligers In de praktijk blijkt echter dat er minder vaak concrete initiatieven zijn om vrijwilligers de mogelijkheid te bieden zich verder te ontwikkelen

Als er een initiatief aanwezig is is dit doorgaans gericht op het aanbieden van scholing21 Inzet vrijwilligers VANnU Met het oog op de bezuinigingen en de veranderende rol van bibliotheken vraagt het vrijwilligersbeleid veel tijd en aandacht van directie managers en ondernemingsraad Sinds de fusie in 2015 met de bibliotheek ZundertRucphen heeft VANnU te maken met vrijwilligers in het uitleenproces In Rijsbergen en Rucphen was men gewend te werken met vrijwilligers in de rol van gastvrouw terwijl in het VANnU werkgebied van voacuteoacuter de fusie alleen gebruik werd gemaakt van expert-vrijwilligers (bv voor de speelotheek en voor cursussen zoals Klik en Tik) Met de realisatie van de nieuwe voorziening in Wouw is gekozen voor de inzet van vrijwilligers in de ondersteuning bij het uitlenen De vrijwilligers zorgen voor een opgeruimde ruimte voor een prettige ontvangst en ondersteunen in het gebruik van de zelfservice-apparatuur In 2016 is veel aandacht geweest voor de wijze waarop de vrijwilligers ingezet worden in de organisatie en de gesprekken over dit onderwerp zullen ook in 2017 voortgezet worden Uiteraard speelt de OR hierin een belangrijke en verbindende rol In 2016 werden ook de voorbereidingen getroffen voor een pilot in Rijsbergen die in januari 2017 van start gaat Het doel is om de inzet van vrijwilligers in het uitleenproces verder uit te werken de samenwerking tussen de vrijwilliger en de betaalde kracht helder vorm te geven en te beschrijven wat het vakmanschap voor het bibliotheekwerk lsquonieuwe stijlrsquo inhoudt Om kennis en kunde te delen en ervaringen uit te wisselen maakt de cooumlrdinator vrijwilligers deel uit van een (Brabantse) overlegstructuur met andere cooumlrdinatoren De inzet van vrijwilligers is een onderwerp dat in iedere bibliotheek speelt

21

httpswwwbibliotheekwerknlVrijwilligers_in_de_bibliotheekpdf

43

210 Ontwikkelingen in de openbare bibliotheek Samenwerking Bibliotheek VANnU werkt in alle gemeenten samen met partners op het gebied van zorg en welzijn (CJG) voorschoolse voorzieningen (kinderopvang en peuterspeelzalen) educatie (basis- en voortgezet onderwijs) laaggeletterdheid (bibliotheken West-Brabant ROC UWV en WVS) en cultuur (diverse instellingen zoals musea schouwburg en archief of organisaties zoals Stichting Cultuur Moerdijk) Bovenlokaal wordt er samengewerkt in de Brabantse Netwerkbibliotheek (BNB) Dit is een samenwerkingsverband tussen de 19 Brabantse basisbibliotheken en Cubiss Cubiss is een Provinciale Ondersteuningsinstelling (POI) en heeft een rechtstreekse subsidierelatie met de provincie Noord-Brabant Een essentieel doel van de BNB is het creeumlren van een goed toegankelijk netwerk Een plek waar ideeeumln floreren waar informatie en ervaringen worden uitgewisseld en waar kennis wordt gedeeld zodat de gebruikers en de partners van de Brabantse bibliotheken optimaal worden bediend Niet alleen nu maar ook in de toekomst De hoofddoelstelling van de BNB is het stimuleren van de Brabantse kennisinfrastructuur door vanuit de bibliotheekfunctie bij te dragen aan een goed ingerichte publieke informatievoorziening (httpwwwbnbibliotheeknl) Het samenwerkingsverband heeft een gezamenlijk beleidsplan vastgesteld en voert de provinciale projecten mede onder die vlag uit Branche De branchevereniging van en voor de openbare bibliotheken is de Vereniging van Openbare Bibliotheken (wwwdebibliothekennl) Tot slot is er nog de Stichting Certificering Openbare Bibliotheken Deze stichting ontwikkelt en bewaakt kwaliteitsnormen en toetst de kwaliteit van bibliotheekorganisaties aan deze normen door middel van audits (wwwbibliotheekcertificaatnl)

De overheden De overheid is op drie niveaus betrokken bij de basisbibliotheek op gemeentelijk provinciaal en landelijk niveau Gemeente De gemeente is de primaire opdrachtgever van de basisbibliotheek Zij verleent VANnU subsidie Binnen het gemeentelijk beleidskader dat gebaseerd is op eenduidig en samenhangend beleid worden concrete afspraken gemaakt met Bibliotheek VANnU over de te behalen resultaten en prestaties Tussen de gemeenten en Bibliotheek VANnU wordt een tweezijdig contract afgesloten dat nagekomen en geeumlvalueerd moet worden Bibliotheek VANnU ontvangt subsidie op basis van een uitvoeringsovereenkomst op basis van de Algemene Wet Bestuursrecht (AwB) Uitgangspunt is dat wordt gestuurd op inhoud en dat wederzijds afspraken worden gemaakt tussen de gemeente en Bibliotheek VANnU De basis van deze afspraken is

1 De beleidsdoelen die de gemeente nastreeft 2 De diensten en producten die Bibliotheek VANnU levert om aan

die beleidsdoelen te voldoen of een bijdrage te leveren 3 Duidelijke beoordelingscriteria op basis waarvan de prestaties en

(eventuele) resultaten worden beoordeeld en de subsidierelatie wordt afgerekend

Provincie In opdracht van de provincie Noord-Brabant werkt Cubiss samen met de Brabantse bibliotheken aan programmas voor bibliotheekvernieuwing Het werkplan van Cubiss bestaat de komende jaren uit vier projecten

1 Bieb Lab (voorheen Innovatie van de bibliotheekfuncties) 2 Innovatie van de educatieve functie 3 Versterken taalvaardigheid 4 Vergroten mediawijsheid

44

De eerste twee projecten zijn gerelateerd aan de wettelijke taak zoals die is vastgelegd in de Wsob Cubiss voert deze opdracht uit in zeer nauw overleg met de Brabantse bibliotheken De twee andere projecten zijn de uitwerking van een aanvullende provinciale opdracht aan Cubiss Naast bibliotheken zijn ook organisaties binnen het sociale domein en het onderwijs hierbij betrokken als partner Rijk De rijksoverheid is verantwoordelijk voor het functioneren van de openbare bibliotheken als stelsel met als aandachtspunten een vergroting van de doelmatigheid samenhang kwaliteit en pluriformiteit van het stelsel openbaar bibliotheekwerk De Wet stelsel openbare bibliotheekvoorzieningen (Wsob) kortweg de Bibliotheekwet is vanaf 1 januari 2015 van kracht De bibliotheekwet regelt de digitalisering van de openbare bibliotheek en zorgt voor structurele financiering daarvan door de Rijksoverheid In deze wet is vastgelegd dat iedere Nederlander toegang moet hebben tot een openbare bibliotheek zowel in fysieke als digitale vorm Ook zijn de vijf functies en voorwaarden vastgelegd waaraan een openbare bibliotheek moet voldoen (zie ook inleiding jaarverslag) De Koninklijke Bibliotheek (KB) heeft onder de Wsob een regierol gekregen binnen het netwerk van openbare bibliotheekvoorzieningen en de verantwoordelijkheid voor de landelijke digitale bibliotheek en Aangepast Lezen Het KB-beleidsplan 2015-2018 lsquoDe kracht van het netwerkrsquo formuleert de ambities van de KB in breed verband met twee strategische prioriteiten

1 Realiseren van de nationale digitale bibliotheek 2 Het versterken van de nationale en internationale samenwerking

Met de nationale digitale bibliotheek neemt de KB het voortouw in het uitbouwen van de rol en betekenis van de bibliotheek in het digitale domein De landelijke digitale infrastructuur zorgt voor de componenten waarmee alle openbare bibliotheekvoorzieningen deelnemen en gebruikmaken van de diensten van de digitale bibliotheek

Het versterken van de nationale samenwerking is gericht op het verbreden van de betekenis van de bibliotheek In samenspraak met de bibliotheken zelf de provinciale service organisaties de VOB en andere partners geeft de KB invulling aan de stelseltaken regie en advies faciliterende en cooumlrdinerende taken en de aansturing van grootschalige programmarsquos en projecten voor het hele bibliotheekstelsel Onttrekking Gemeentefonds voor aanschaf e-content Vanaf 2015 is het Rijk verantwoordelijk voor de financiering van de centrale aanschaf van e-content voor de openbare bibliotheken Daarvoor onttrekt het Rijk een bedrag aan het Gemeentefonds Dit bedrag stelt de minister van OCampW ter beschikking aan de KB voor de inkoop van e-content De KB koopt vervolgens in op voordracht van de openbare bibliotheken begrensd door het financieumlle kader van het ter beschikking gestelde bedrag Tot 1-1-2015 dragen bibliotheken een bedrag per inwoner af aan de VOB voor de inkoop van e-content het zogenaamde omslaggeld Voor 2014 was dat euro 035 per inwoner Het groeipad en de hoogte van de uitname worden formeel vastgesteld in een overleg tussen diverse ministeries en de VNG Gekozen is voor een scenario van relatieve groei Onttrekking gemeentefonds e-content en consequenties

jaar Bedrag per inwoner Totale uitname VANNU22

2014 035 euro 65456

2015 047 euro 87898

2016 055 euro 102859

2017 063 euro 117821

2018 073 euro 136522

De vijf gemeenten van VANnU gaan verschillend met de uitname om De gemeente Moerdijk houdt het bedrag in van de subsidie de gemeente Halderberge deels en de andere drie gemeenten niet

22

Aantal inwoners op basis van gegevens 2016 187017

45

Digitaal abonnement Per 1 januari 2016 heeft de Koninklijke Bibliotheek een lidmaatschapsvorm toegevoegd aan de bestaande lidmaatschapsvormen van de openbare bibliotheken namelijk de mogelijkheid om gebruik te maken van enkel de digitale voorziening Voor dit lidmaatschap is een tarief vastgesteld van 42 euro per jaar Het aanbod van deze lidmaatschapsvorm en ndashtarief is een stap in de ontwikkeling van het publieke aanbod die past binnen de verdere ontwikkeling van de toegang tot digitale werken in het algemeen De Koninklijke Bibliotheek blijft in gesprek met zowel de openbare bibliotheken als de aanbieders van digitale content om een optimaal aanbod voor de klant te realiseren dat in lijn is met de publieke waarden van de openbare bibliotheek Primair gaat het om het aanbod e-books waarvoor licenties zijn afgesloten met individuele uitgevers secundair gaat het om andere content types (audio databanken etc) Omdat het gebruik van e-books in Nederland nog in ontwikkeling is zowel in relatie tot openbare bibliotheken als in relatie tot het commercieumlle - en ook het illegale - aanbod is de introductie van een digitaal lidmaatschap van de openbare bibliotheek niet een eindpunt in de positionering van het publieke aanbod in dit domein De KB stelt daarom een gefaseerde ontwikkeling van de tariefstructuur voor die flexibel genoeg is om in te spelen op ontwikkelingen in het netwerk en in de markt De Nationale bibliotheekpas en gastlenen Naast het digitale abonnement loopt ook de ontwikkeling van de nationale bibliotheekpas Het project de Nationale Bibliotheekpas ontwikkelt eacuteeacuten pas die burgers toegang geeft tot alle landelijke en lokale (digitale) diensten Op deze manier krijgen zij makkelijker toegang tot de fysieke collectie van alle bibliotheken in heel Nederland Door de invoering van een nationale bibliotheekpas zijn er in de toekomst voor de klant geen verschillende loketten meer met verschillende voorwaarden en dienstverlening Een ander voordeel is de versterking van het merk en het imago van de bibliotheek bibliotheken treden meer naar buiten als eacuteeacuten

netwerk Tot slot zal er ook sprake zijn van efficiency eacuteeacuten stelsel van voorwaarden en keuzemogelijkheden is veel goedkoper en effectiever Bovendien ontstaat er vanuit de gezamenlijkheid de mogelijkheid om op landelijk niveau te kunnen innoveren In januari is onder het motto - Lezen kun je overal lenen nu ook- gastlenen (landelijk) van start gegaan Met gastlenen kunnen bibliotheekleden ook elders in Nederland lenen Daarvoor is een geldig bibliotheeklidmaatschap nodig met een abonnement dat toegang geeft tot gastlenen Gastlenen is een onderdeel van het VOB-project de nationale bibliotheekpas Gezamenlijke innovatieagenda Op 1 januari 2015 is de Wet stelsel openbare bibliotheekvoorzieningen (Wsob) in werking getreden De Wsob gaat uit van een bibliotheekstelsel waarin de drie overheden nadrukkelijk samen de netwerk- verantwoordelijkheid dragen De minister de provinciebesturen en de gemeentebesturen zijn gezamenlijk verantwoordelijk voor een netwerk van openbare bibliotheekvoorzieningen Dit netwerk van openbare bibliotheekvoorzieningen wordt gevormd door

bull de lokale bibliotheken bull de provinciale ondersteuningsinstellingen (POIrsquos) bull de Koninklijke Bibliotheek (KB) voor wat betreft haar taak tot het

in stand houden van de landelijke digitale bibliotheek De Wsob beschrijft de taken van de deelnemers in het netwerk Bij sommige taken raken de verantwoordelijkheden van de verschillende deelnemers elkaar Dat is bijvoorbeeld het geval bij de innovatietaak23 Omdat de verantwoordelijkheid van de gezamenlijke POIrsquos op het gebied van innovatie enerzijds en de cooumlrdinerende taak van de KB anderzijds sterke raakvlakken hebben is bij het bestuurlijk overleg van OCW IPO en

23

Artikel 16 van de Wsob omschrijft als verantwoordelijkheid voor de gezamenlijke POIrsquos2 lsquode ontwikkeling van innovaties ten behoeve van de lokale bibliotheken in overeenstemming met de Koninklijke Bibliotheek in verband met haar cooumlrdinerende taakrsquo

46

VNG samen met VOB SPN en KB de wens ontstaan te komen tot een Gezamenlijke innovatieagenda De Gezamenlijke innovatieagenda heeft als hoofddoel om de vernieuwingskracht van de bibliotheeksector te versterken om zo toegevoegde waarde te kunnen bieden aan burgers en samenleving in lijn met de vijf functies van de bibliotheek Om dat hoofddoel te kunnen realiseren wordt met deze Gezamenlijke innovatieagenda ingezet op

Het aanbrengen van focus door de innovatiekracht te bundelen op een overzichtelijk aantal prioriteiten die breed worden gedeeld door zowel de netwerkverantwoordelijke overheden als het gelaagde bibliotheeknetwerk

Het op gang brengen van een proces van permanente innovatie op deze prioriteiten

Het geven van helderheid over de concrete rolverdeling tussen partijen ndash passend binnen de kaders van de Wsob ndash zodat optimale samenwerking kan ontstaan bij dit proces van permanente innovatie

Met deze Gezamenlijke innovatieagenda als leidraad kunnen overheden vanuit hun verantwoordelijkheid voor het netwerk van openbare bibliotheekvoorzieningen samen met het bibliotheekveld daadkrachtig invulling geven aan het innovatieproces zowel fysiek als digitaal Digihulp via bibliotheken In februari 2016 startte met de ondertekening van een convenant de samenwerking tussen de Belastingdienst en de Koninklijke bibliotheek Doel is om mensen via de lokale openbare bibliotheek ondersteuning te bieden bij het digitaal zaken doen met de overheid Op termijn kunnen burgers bij de bibliotheek terecht voor inhoudelijke hulp over toeslagen en inkomstenbelasting De komende jaren zullen de meeste bibliotheken belastingspreekuren gaan organiseren Inmiddels is een aantal pilots gestart

211 Een blik vooruit

lsquoDe bieb is een aantrekkelijke ontmoetingsplaats geworden waar jongeren en volwassenen graag komen Ze kunnen boeken lenen maar ook een talencursus volgen met een 3D-printer aan de slag gaan of meedoen aan een debat De bibliotheek heeft zichzelf heruitgevondenrsquo Bovenstaande is een citaat uit een brief naar de Tweede Kamer van minister Jet Bussemaker van Cultuur De aanleiding was de verschijning van de eerste bibliotheekmonitor van de KB Het aantal volwassen leden daalde in 2015 maar het aantal jeugdleden nam toe tot 23 miljoen Zij leenden 38 miljoen boeken blijkt uit de monitor In totaal leenden de 156 bibliotheken 73 miljoen fysieke boeken en 4 miljoen e-books uit De vorige hoofdstukken uit dit jaarverslag geven een goed beeld van wat er allemaal in 2016 is gebeurd Bovenstaande tekst had mijn tekst kunnen zijn Ook bij VANnU stijgen de jeugdleden en daalt het aantal volwassen leden De inspanning om de jeugd te bereiken en lezen en leesplezier te bevorderen loont en daar profiteren kinderen hun leven lang van Op de laatste pagina van dit verslag staat een prachtig overzicht van het aanbod en de dienstverlening van VANnU Afhankelijk van de subsidie en de mogelijkheden om samen te werken en door de inzet van onze medewerkers is door VANnU voor de verschillende gemeenten de afgelopen jaren een aanbod gecreeumlerd Naast de specifieke wensen van de gemeenten is de koers van VANnU daarbij altijd leidend De bezuinigingen in de gemeenten Roosendaal en Zundert kosten veel tijd en energie maar bieden ook kansen voor nieuwe dienstverlening VANnU heeft ook de afgelopen jaren succesvolle of kansrijke programmarsquos of formules van de ene gemeente kunnen implementeren in de andere Op die manier profiteren alle gemeenten van het feit dat men afspraken maakt met dezelfde professionele organisatie

47

Alhoewel deze lokale verschillen kleur geven aan het bibliotheekaanbod is er na jaren van bezuinigingen wel een grens bereikt De gemiddelde bijdrage per inwoner is laag VANnU moet en wil op een goede kwalitatieve manier aan haar 5 kernfuncties invulling geven en voorbereid zijn op de toekomst Dat vraagt om ruimte voor innovatie en om een sterke en stabiele organisatie Daar zijn alle aangesloten gemeenten bij gebaad Het voornemen is om in 2017 met de gemeenten een convenant af te sluiten en daarin een aantal basisafspraken op te nemen over de regionale dienstverlening en de toekomst Een convenant wordt gezien als een manier om in gezamenlijkheid verantwoordelijkheid te nemen voor het bibliotheekwerk van de toekomst De vijf wethouders hebben op het verzoek positief gereageerd Naast deze opdracht is er nog een aantal belangrijke opdrachten voor de komende jaren geformuleerd 24 Een belangrijke die ik in dit hoofdstuk nog kort wil delen is de grote opgave op het gebied van HR Eerder in dit verslag is aangegeven dat de bibliotheek een transitie doormaakt verandert en verbreedt Vragen als Hoe zorgen we dat onze medewerkers voldoende zijn voorbereid en toegerust op de toekomst Hoe zorgen we ervoor dat we talenten binnen de organisatie behouden Hoe realiseren we een goede in- door- en uitstroom en Hoe zien we de rol van de vrijwilligers zijn voor de toekomst van VANnU uiterst relevant VANnU moet haar maatschappelijke meerwaarde tegen een achtergrond van teruglopende subsidies vergroten Dit vraagt om nieuwe focus en keuzes een beweging die momenteel in de hele bibliotheeksector gestalte krijgt Deze ontwikkelingen vragen om een nieuwe inrichting van de organisatie die niet alleen een structuurwijziging is maar die met name ook de kaders biedt voor de rolverdeling en de competenties

24

Zelfevaluatie VANNU voor de certificering

waarop in de organisatie met elkaar en buiten de organisatie met partners wordt samengewerkt Om dit te bereiken is eind 2016 besloten om in 2017 een kwalitatieve reorganisatie door te voeren Een andere opdracht waar VANnU voor staat is hoe VANnU haar ambities kan verwezenlijken en innoveren terwijl de financieumlle middelen (de subsidies daling betalende leden) al jaren afnemen Hoe kunnen extra inkomsten worden gegenereerd en waar liggen kansen

Waar we hard aan hebben gewerkt tov de vorige certificering is dat we meer en beter inzichtelijk maken dat we altijd keuzes maken en stappen zetten in het licht van de stip op de horizon die we hebben geformuleerd in ons meerjarenbeleidsplan We deden dat in het verleden ook maar dat was niet altijd zichtbaar We nemen nu de tijd voor planvorming we leggen meer vast we communiceren beter en zorgvuldiger intern en extern We zijn kritisch op onszelf in de evaluatie leren daarvan voor de toekomst en verbeteren daar waar kan Door het gezamenlijk voorbereiden van de aankomende certificering werden we ons nog meer bewust van waar we vandaan komen en naar op weg zijn Van de successen de uitdagingen en de knelpunten We hebben afstand kunnen nemen van de waan van alledag en de tijd genomen om van een afstand naar de organisatie te kijken Onze ambitie is altijd groot geweest en dat zal zo blijven We zijn ons bewust van het feit dat we zelf de regie moeten houden op de ontwikkeling van de bibliotheek naar de toekomst Dat betekent dat we bedreigingen die op ons afkomen voor zover als kan proberen te keren maar ons vooral willen blijven richten op de kansen En die zijn er genoeg en geven energie VANnU blijft investeren in vernieuwing Dat is voor RvT directeurbestuurder en managers de enige juiste koers Mevrouw FD Assink-Aben directeurbestuurder Bibliotheek VANnU

48

Page 13: Jaarverslag Bibliotheek VANnU 2016 · transparante verantwoording over de wijze waarop het toezicht in 2016 is uitgeoefend. Hier wordt achtereenvolgens verslag gedaan van de samenstelling

13

De bieb is overal en altijd dichtbij Bibliotheek VANnU is volop in beweging En zo hoort het ook want de digitale ontwikkelingen en de veranderende vraag vanuit de maatschappij (samenleving) vragen om een nieuwe invulling van de bibliotheekfuncties Bezuinigingen dagen ons uit scherpe keuzes te maken De gemeenten in ons werkgebied leggen verschillende accenten maar gemeenschappelijk zijn de kansen voor de jeugd egraven het toerusten van inwoners om mee te doen in de maatschappij VANnU staat midden in de samenleving Op een laagdrempelige manier brengen we mensen informatie educatie en cultuur samen Natuurlijk door de collectie maar ook door het organiseren van activiteiten en door onze ruimte beschikbaar te stellen We zijn vindbaar op andere plekken zoals in scholen En onze rol in maatschappelijke netwerken benutten we om oplossingen te bieden voor lokale vraagstukken op het gebied van lezen leren en informeren De bibliotheek in de fysieke vestigingen en op school VANnU kiest ervoor de educatieve functie ten behoeve van het onderwijs te verstevigen De bibliotheek richt zich op het aanbieden van een doorlopende leeslijn en een programma mediawijsheid Ook de fysieke bibliotheek blijft een belangrijke rol spelen VANnU richt zich met creatieve oplossingen op het behoud van kwalitatief hoogwaardige (kern-)vestigingen in de 5 gemeenten Daarnaast zijn er in alle gemeenten zogenaamde servicepunten die toegang bieden tot laagdrempelige en betrouwbare informatie en een actuele en gevarieerde collectie Het afgelopen jaar heeft VANnU mede door de bezuinigingen in de gemeenten Roosendaal en Zundert alternatieve voorzieningen gerealiseerd 3 De inzet van vrijwilligers is hierbij van cruciaal belang Hier zal verderop in het verslag nog aandacht aan worden besteed

3 De gemeente Roosendaal heeft in 2015 een forse bezuiniging doorgevoerd Het

voorstel om deze bezuiniging op te vangen wordt in 4 jaar uitgerold (activiteitenplan gemeente Roosendaal 2015-2018) De gemeente Zundert heeft besloten om in 2016 2017 en 2018 op het bibliotheekwerk te bezuinigen

De fysieke bibliotheekvoorzieningen (kern)vestigingen servicepunten en uitleenpunten Op dit moment heeft VANnU vier kernvestigingen in Roosendaal Zevenbergen Rucphen en Rijsbergen In Oudenbosch is de kernvestiging per 1 oktober 2013 gehalveerd en gezien de eisen die gesteld worden aan een kernvestiging voldoet deze niet meer aan de criteria4 In onderstaand overzicht wordt Oudenbosch dan ook getypeerd als vestiging Inwoners uit de omliggende dorpen worden aangemoedigd gebruik te maken van deze vijf (kern-)vestigingen omdat hier het meest complete aanbod van producten en diensten te vinden is Servicepunten zorgen voor behoud van de leefbaarheid in de wijken en kleine kernen Bovendien biedt een servicepunt de klant in de meeste gevallen ruimere openingstijden Het afgelopen jaar maar ook de komende jaren staat het openhouden van de huidige servicepunten in een aantal gemeenten onder andere vanwege de bezuinigingen onder druk In de strategische koers wordt beschreven dat veranderingen in de maatschappij vragen om een nieuwe invulling van de bibliotheekfuncties Het gaat in de bibliotheek niet alleen meer om uitlenen en VANnU kiest voor andere strategische themarsquos zoals focus op jeugd en een leven lang leren Minder middelen dwingen VANnU tot het maken van scherpe keuzes De slogan de bibliotheek is overal en altijd dichtbij impliceert niet dat we overal vestigingen open houden maar dat we door middel van onze activiteiten overal zichtbaar zijn Voor de klassieke uitleenfunctie zijn we op zoek naar alternatieve dienstverlening In 2016 is door VANnU in de gemeente Zundert vanwege de verlaging van de subsidie gekozen voor het stoppen met de dienstverlening in de bestaande servicepunten in Achtmaal en Wernhout en op de drie basisscholen Er zijn afhaalpunten en boekspots voor in de plaats gekomen die door vrijwilligers worden bemand In de gemeente Roosendaal is het servicepunt in Wouw verhuisd en aangepast

4 Beleidsnotitie uitgangspunten bibliotheekvoorzieningen Bibliotheek VANnU

14

De Bibliotheek op Schoolschoolservicepunten Van oudsher zijn er in de verschillende gemeenten kleine bibliotheekvoorzieningen gecreeumlerd op de basisscholen Op de scholen staat een kleine collectie en in een aantal situaties is er voor een paar uur per week een medewerker van de bibliotheek aanwezig om de kinderen te helpen zoeken naar het juiste boek en te ondersteunen bij projecten De visie op wat de bibliotheek op de scholen zou kunnen en moeten bijdragen is echter de laatste jaren enorm veranderd De aandacht is verschoven van het uitlenen van boeken naar het stimuleren van leesplezier leesbevordering en aandacht voor mediawijsheid De bibliotheek kan de school helpen om de resultaten voor taal te verbeteren door in samenwerking met de school kinderen te stimuleren om veel te lezen op school en thuis Kinderen die meer lezen behalen betere resultaten op school Het concept lsquode Bibliotheek op Schoolrsquo (dBoS) is een aanpak rondom onder andere een volwaardige schoolbibliotheek die geborgd is in het beleid van zowel de bibliotheek als de basisschool5 Daarover verderop in het verslag meer Alle gemeenten in het werkgebied van VANnU willen de komende jaren nog meer aandacht vestigen op de jeugd In de gemeente Moerdijk is het schoolbibliotheekwerk van oudsher al onderdeel van het bibliotheekaanbod VANnU is vanaf 2015 in de gemeente Roosendaal bezig met de uitrol van de dBoS De bedoeling is dat eind 2017 op alle scholen in deze gemeente (wijken en kernen) dBoS is uitgerold De gemeente Rucphen heeft in 2016 aangegeven nog meer te willen investeren in de jeugd In het laatste kwartaal van 2016 zijn de gesprekken met de scholen opgestart met de bedoeling in 2017 op alle basisscholen met dBoS te starten In de gemeente Halderberge liggen kansen in de twee Brede Scholen die in 2017 worden gerealiseerd De gemeente Zundert denkt nog na over een investering in dBoS

5 httpdebibliotheekopschoolnl

Bibliotheekvoorzieningen en de bibliotheek op School in de gemeenten Roosendaal Moerdijk Halderberge Rucphen en Zundert per 1-1-2017

gemeente Roosendaal Moerdijk Halderberge Zundert Rucphen

voorziening

kernvestiging Roosendaal Zevenbergen - Rijsbergen Rucphen

vestiging - Oudenbosch -

servicepunt

Kortendijk Fijnaart Oud-Gastel Wernhout Zegge

Klundert Hoeven Achtmaal Schijf

Wouw Standdaarbuiten Zundert

Tolberg Willemstad (allen tot

(tot 1-7) 1-5)

uitleenpunt Nispen

Willemstad -

Zundert

afhaalpunt (vanaf 1-7)

verzorgingshuis Zundert

Rucphen Rijsbergen

schoolservice-puntdBoS

15 22 - - 4

Toezicht Stichting Bibliotheek VANnU heeft een besturingsmodel van een Raad van Toezicht en een statutair directeurbestuurder De Raad van Toezicht bestaat uit 6 leden Het managementteam wordt gevormd door de directeurbestuurder en de managers Frontoffice en Backoffice Ondernemingsraad Bibliotheek VANnU heeft een Ondernemingsraad die bestaat uit 5 leden

15

Bibliotheekvoorzieningen landelijk6

In Nederland bestaat een wijdverspreid netwerk van openbare bibliotheekvoorzieningen Die voorzieningen kunnen vele verschijningsvormen hebben Vestigingen die minimaal 15 uur open zijn servicepunten die tussen 4 en 15 uur open zijn en miniservicepunten met 4 of minder openingsuren bijvoorbeeld uitleenpunten in verzorgingshuizen in banken in supermarkten In al die verschillende vormen loopt de dienstverlening uiteen Een goed geoutilleerde vestiging met 15 openingsuren of meer biedt het volgende dienstverleningsniveau digitale toegang tot de gehele collectie en activiteitenaanbod vraagbemiddeling cultureleliteraire activiteiten aanbod voor scholieren en instellingen studiemogelijkheden Met name in dit soort vestigingen is er sprake van een sterke afname van ruim 300 over de laatste 5 jaar dit is 30 Ze worden veelal vervangen door simpele afhaalpunten vaak door vrijwilligers gerund door onbemande uitleenpunten of schoolbibliotheken (DBoS) Vaak bevinden deze punten zich in een woonzorgcentrum wijkcentrum of school en doen zij alleen dienst als uitleenpunt met een beperkte collectie Studiemogelijkheden activiteiten of vraagbemiddeling ontbreken Ook is er een sterke daling

6 Koninklijke Bibliotheek Bibliotheekstatistiek 2015

waarneembaar van het aantal bibliobushaltes met ruim de helft Juist in de veranderende verschijningsvormen van bibliotheken doen zich bezuinigingen heftig voelen Het fijnmazige netwerk staat onder druk met name in gebieden buiten de grote steden Dit sluit aan bij de ontwikkelingen die VANnU doormaakt

Daar staat tegenover dat bibliotheken steeds meer programmatisch samenwerken met andere lokale (culturele) instellingen al dan niet in een multifunctioneel gebouw zoals een erfgoedinstelling archief kunstuitleen volksuniversiteit of kunstencentrum Hierdoor zijn ze nog beter in staat de vijf wettelijke functies uit te voeren Veel instellingen delen dezelfde doelstelling en richten zich ook op ontwikkeling en educatie van lokale burgers Samenwerking leidt tot versterking

Bibliotheekorganisaties (Bron Gds) per 1 januari

2012 2013 2014 2015 2016

Bibliotheekorganisaties 163 162 160 157 154

Provinciale Service Organisaties 11 10 9 9 9

Vestigingen en hoofdvestigingen minimaal 15 uur open per week

1073 843 810 802 770

Servicepunten 4 tot 15 uur open per week

220 225 209 232

Miniservicepunten minder dan 4 uur open per week

106 87 59 56

Afhaalpunten 14 31 56

Zelfbedieningsbibliotheken zonder bemanning

6 4 4 11

Bibliobussen 26 20 16 10

Bibliobushaltes 499 262 212 141

16

23 VANnU in cijfers

Hieronder vindt u een overzicht van het aantal leden (jeugdleden volwassen leden en overige categorieeumln) en uitleningen van 2010-2016 in alle gemeenten Er is bewust gekozen voor een terugblik in de tijd omdat daarmee duidelijker trends waarneembaar zijn enof er betere conclusies getrokken kunnen worden waar VANnU op in kan spelen Bovendien kan met behulp van deze cijfers ook een landelijke vergelijking worden gemaakt Alhoewel cijfers een beeldtrend weergeven wordt de afgelopen jaren in de verantwoording aan de gemeenten steeds meer de nadruk gelegd op maatschappelijke opbrengsten de zogenaamde outcome in plaats van output Daarbij gaat het niet om de vraag hoeveel boeken er worden uitgeleend en hoeveel leden er zijn maar wat het lezen van die boeken bijdraagt aan het maatschappelijk welzijn Met andere woorden boeken zijn een middel om een doel te bereiken Aantal leden 2010-2016

Gemeente 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 Roosendaal 14764 17802 17546 17703 17201 17488 18631 Moerdijk 7517 8502 8249 8390 8495 8937 8965 Halderberge 5417 6468 6221 5907 5525 5495 5440 Rucphen 3166 3245 3053 2826 2662 2853 3025 Zundert 4720 4437 3911 3099 2990 3083 3134 VANnU totaal 35584 40454 38980 37925 36873 37856 39195

In 2016 is er alleen in de gemeente Halderberge sprake van een klein verlies van leden (55) Het totaal aantal leden in de andere gemeenten stijgt Roosendaal +1143 Moerdijk +28 Rucphen +172 en Zundert +51 Geconcludeerd kan worden dat er sprake is van een stijging tov 2015 (+1339 oftewel 35 ) De stijging van het totaal aantal leden komt geheel voor rekening van de jeugdleden Hier wordt verderop in dit verslag ingegaan

Het aantal burgers dat in 2016 lid is van de bibliotheek is in Roosendaal 242 (in 2015 227) in Moerdijk 244 (in 2015 243) in Halderberge 184 (in 2015 186) In Rucphen 136 (in 2015 129) en in Zundert 146 (in 2015 144) Gemiddeld is 21 (in 2015 203) van de burgers in het werkgebied van VANnU lid van de bibliotheek In Nederland was in 2015 gemiddeld 223 van de Nederlanders lid van de bibliotheek7 Het gemiddelde percentage leden van VANnU is gestegen tov 2015

7 Statlinecbsnl

0

5000

10000

15000

20000

25000

30000

35000

40000

45000

2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016

Aantal leden 2010-2016

Roosendaal

Moerdijk

Halderberge

Rucphen

Zundert

VANnU totaal

17

Volwassen leden en jeugdleden 2010-2016 In onderstaand overzicht lijkt de dalende lijn van het aantal volwassen (betalende) leden gekeerd Dat is echter niet terecht In dit jaarverslag is de categorie ldquooverigrdquo waaronder de instellingenpassen en relatiepassen vallen meegeteld Het gaat in totaal om 832 passen In 2015 waren dit 1075 passen en er is toen voor gekozen deze niet mee te tellen Vanaf dit jaar worden de aantallen opgeteld bij de volwassen leden omdat dit recht doet aan het aantal ledenabonnementen Als we de categorie overig niet meerekenen dan is het aantal betalende leden in 2016 7550 In 2015 was er sprake van 8102 betalende volwassen leden Er is dus sprake van een daling van 68 Aantal volwassen leden 2010-2016

Gemeente 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 Roosendaal 6718 6118 4876 4342 3958 3718 3915

Moerdijk 2978 2542 2195 1863 1694 1589 1663

Halderberge 2359 2216 1792 1478 1255 1148 1088

Rucphen 1009 1073 928 843 773 654 736

Zundert 1968 1850 1491 1283 1104 993 980

VANnU totaal 15032 13799 11282 9809 8784 8102 83828

Landelijk is dezelfde dalende trend voor de volwassen leden zichtbaar Waren er in 2014 in Nederland 1527000 volwassen leden in 2015 zijn dit 1478000 leden Een daling van 49000 leden oftewel 32 Het verloop van de volwassen leden is minder groot dan bij VANnU

De daling van het aantal volwassen leden heeft ook impact op de inkomsten van gebruikers In de strategische koers voor de komende jaren is aandacht voor het verhogen van de inkomsten uit andere middelen

8 Aantallen zijn toegenomen door toevoeging categorie overig

Vanaf 2013 is besloten om de leden die kort daarvoor hadden opgezegd of die hun abonnement wilden beeumlindigen niet alleen te vragen naar de reden van opzegging maar vooral naar hoe VANnU dit had kunnen voorkomen Veel oud-leden geven als reden aan dat het aanbod van de vestiging is verminderd dat men is overgestapt op e-books en tot slot dat men geen tijd meer heeft om te lezen Een belangrijke reden om het abonnement te beeumlindigen is de omvorming van vestigingen naar servicepunten Er is een relatie tussen het aantal vierkante meters (en daarmee de omvang van de collectie) en de tevredenheid om lid te blijven van de bibliotheek Klanten willen graag snuffelen en langer in de bibliotheek verblijven Alhoewel servicepunten een goed alternatief zijn voor een vestiging (ruime openingstijden gemak service) ziet niet elke klant dit in eerste instantie als een vooruitgang De overstap van leden naar het lezen van e-books was tot voor kort reden om de bibliotheek te verlaten

0

2000

4000

6000

8000

10000

12000

14000

16000

2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016

Aantal volwassen leden 2010-2016

Roosendaal

Moerdijk

Halderberge

Rucphen

Zundert

VANnU totaal

18

De afgelopen jaren is het aanbod van e-books na een voorzichtige start (mede veroorzaakt door de moeizame onderhandelingen met uitgevers) uitgegroeid tot een aanbod van duizenden titels Leden kunnen vanaf 1-1-2017 ook alleen een digitaal abonnement afsluiten Landelijk is daar via marketingacties de nodige aandacht aan geschonken VANnU brengt deze ontwikkelingen ook lokaal via de website en nieuwsbrieven steeds opnieuw onder de aandacht van de burgers Tot slot het gebrek aan tijd Achter deze reden blijken vaak andere redenen schuil te gaan Door als bibliotheek persoonlijk in gesprek te gaan met de klant kan verheldering worden gevraagd Soms betreft het een aanname over de toekomst van een servicepunt soms is men verkeerd geiumlnformeerd over het aanbod of men heeft een klacht die niet uitgesproken is Abonnementen Het grootste deel (54) van de volwassenen kiest voor het Lekker lezen abonnement (in 2015 60) Het abonnement Voordelig ontdekken wordt door 17 van de leden gekozen (in 2015 19) en 19 van de volwassen leden kiest voor het Eindeloos genieten abonnement (in 2015 21) en daarmee voor de voordelen van gratis reserveren en een dubbele leentermijn van 6 weken Abonnementsvorm Voordelig

ontdekken Lekker lezen

Eindeloos genieten

Overig Totaal

Totaal 1411 4523 1598 850 8382

instellingsabonnementen relatiepassen en overig

Positief is de forse stijging van de jeugdleden 0-18 jaar met 2134 leden oftewel 74 Een mooi resultaat en in lijn met de koers van VANnU Er is het afgelopen jaar veel geiumlnvesteerd in zowel Boekstart als het concept de Bibliotheek op School De gemeenten Roosendaal en Moerdijk hebben vanuit het speerpunt Jeugd bewust gekozen voor een andere inzet van middelen

De gemeente Rucphen heeft ook aangegeven meer te willen investeren in de jeugd Dat werpt zijn vruchten af Een vergelijking in stijging tussen 2015 en 2016 laat het volgende zien in Roosendaal +1414 (106) in Moerdijk + 238 (34) in Halderberge + 63 (15) in Rucphen + 232 (11) en in Zundert + 187 (94) Aantal jeugdleden 2010-2016

Gemeente 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 Roosendaal 7944 11371 11876 12185 12409 13302 14716 Moerdijk 4476 5771 5922 6210 6375 7064 7302 Halderberge 3047 4199 4344 4230 4106 4289 4352 Rucphen 2083 2106 2045 1904 1812 2057 2289 Zundert 2642 2481 2316 1895 1781 1967 2154 VANnU totaal 20192 25928 26503 26424 22890 28679 30813

0

5000

10000

15000

20000

25000

30000

35000

2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016

Aantal jeugdleden 2010-2016

Roosendaal

Moerdijk

Halderberge

Rucphen

Zundert

VANnU totaal

19

Stabilisatie ledenaantallen meer jeugdleden en minder volwassen leden9 De 156 Nederlandse openbare bibliotheekinstellingen telden in 2015 zorsquon 38 miljoen leden Dat is evenveel als het jaar daarvoor Daarmee lijkt de daling van het totaal aantal leden sinds 2011 tot stilstand gekomen Wel blijft de samenstelling van het ledenbestand in verandering terwijl het aantal personen onder de 18 jaar in de bevolking daalde en het aantal volwassenen groeide werden steeds meer jongeren en steeds minder volwassenen lid van de bibliotheek Het aantal volwassen leden daalde ten opzichte van 2014 met 3 procent naar ongeveer 15 miljoen leden en het aantal jeugdleden tot 18 jaar groeide met 2 procent naar 23 miljoen De jeugdleden maken nu 61 procent van het totale ledenbestand van de bibliotheek uit

Bron CBS KB

Als een van de mogelijke redenen waarom het aantal jeugdleden van de bibliotheek blijft groeien stellen de auteurs dat dit samenhangt met het succes van het in 2008 gestarte leesbevorderingsprogramma Kunst van

9 Koninklijke Bibliotheek Bibliotheekstatistiek 2015

Lezen (Boekstart en de Bibliotheek op school) dat nu een belangrijk onderdeel vormt van het actieprogramma Tel mee met Taal Het bereik van de jeugd in de gemeenten Rucphen en Zundert heeft nu en de komende jaren extra aandacht van het management

Bij VANnU is de gemiddelde verhouding volwassen leden en jeugdleden 21 volwassenen en 79 jeugdleden (afgerond) De daling van de volwassen leden heeft geen impact op het totaal aantal leden maar is wel een signaal VANnU zet actief in op het verhogen van het aantal jeugdleden Dat past helemaal bij de strategische koers en is zichtbaar in het resultaat

Uitleningen

De daling van het aantal uitleningen heeft zich door de jaren heen doorgezet in alle gemeenten (voor 2016 48314 materialen oftewel 55 minder uitleningen) Anders dan voorgaande jaren is in dit aantal het aantal uitleningen van boeken die in de scholen worden uitgeleend niet meegenomen Deze boeken blijven op de scholen staan en zijn niet voor algemeen gebruik Over deze uitleningen hoeft geen leenrecht te worden betaald In totaal is binnen de scholen 86513 keer een boek uitgeleend aantal uitleningen (incl verlengingen))

Roosendaal Moerdijk Halderberge Rucphen Zundert Totaal Verloop

2010 519329 252665 212872 131959 223899 1340724

2011 494491 241354 209293 132458 196959 1274555 -490

2012 467771 224086 192139 113376 159082 1156454 -930

2013 456900 208696 153475 113157 137790 1070018 -750

2014 411480 201034 141451 103869 129474 987308 -770

2015 386641 163560 132197 97043 106078 885519 -1030

2016 361682 159583 124366 90250 101324 837205 -550

20

De terugloop van het aantal uitleningen heeft een aantal oorzaken De belangrijkste verklaring heeft te maken met de afname van het aantal volwassen leden Een andere verklaring voor de daling van uitleencijfers heeft te maken met de abonnementskeuze VANnU kent drie abonnementen Voordelig ontdekken (euro 2750 Lekker lezen (euro 3750) en Eindeloos genieten (euro 5750) Het laatste abonnement biedt een dubbele uitleentermijn van 6 weken waardoor de klant minder vaak de bibliotheek hoeft te bezoeken en dus minder vaak leent Een andere verklaring voor de terugloop van het aantal uitleningen is dat er minder informatieve boeken worden geleend Op dit gebied kunnen bibliotheekleden naast boeken ook gebruik maken van andere mogelijkheden om informatie te verzamelen zoals internet en de verschillende databanken die de bibliotheek beschikbaar stelt Ook de toename van het lenen van e-books speelt een rol Tot slot zien we door het omvormen van vestigingen naar servicepunten ook een terugloop van het aantal uitleningen In een servicepunt is de collectie minder uitgebreid en wordt van de klant gevraagd om meer (digitaal) te reserveren

Toename uitleningen jeugd Het aantal uitleningen voor de jeugd op de scholen is gestegen van 14940 in 2015 naar 86513 in 2016 Dat is in lijn met de uitrol dBoS in de verschillende gemeenten Op de scholen staat een collectie waar de jeugd uit kan kiezen Leerkrachten en de leesconsulent van de bibliotheek stimuleren het lezen van boeken op de scholen Dat neemt niet weg dat de jeugd ook de weg naar de bibliotheek nog steeds weet te vinden De uitleningen die via de bibliotheek plaats vinden staan in de tabel Aantal uitleningen Aantal uitleningen papieren boeken daalde niet verder10 In 2015 zijn er landelijk ruim 734 miljoen fysieke boeken uitgeleend 1 procent meer dan in het jaar daarvoor Het aantal uitleningen van jeugdboeken groeide met 6 procent ten opzichte van het jaar ervoor naar 377 miljoen Het aantal uitgeleende boeken voor volwassenen nam met 3 procent af tot 357 miljoen Daarmee werden in 2015 voor het eerst meer jeugdboeken dan boeken voor volwassenen uitgeleend Uitleningen van fysieke boeken 2005-2015

Bron CBS KB

10

Koninklijke Bibliotheek Bibliotheekstatistiek 2015

0

200000

400000

600000

800000

1000000

1200000

1400000

1600000

2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016

Aantal uitleningen incl verlengingen

2010-2016

Roosendaal

Moerdijk

Halderberge

Rucphen

Zundert

Totaal

21

Voor zowel jeugdboeken als boeken voor volwassenen geldt dat verhoudingsgewijs steeds meer fictie en verhalen en minder non-fictie en ontwikkelingsboeken worden uitgeleend Fictie en verhalen waren in 2015 goed voor 82 procent van alle uitleningen van papieren boeken Uitleningen audiovisuele middelen loopt verder terug In 2015 verhuurden de openbare bibliotheken tezamen 53 miljoen audiovisuele materialen zoals cdrsquos en dvdrsquos Dat is 10 procent minder dan het jaar daarvoor Terwijl het aantal uitleningen van cdrsquos zelfs al voor 2005 daalde geldt dat voor dvdrsquos pas sinds 2013 Zeer waarschijnlijk hangt de afname van dvd-uitleningen samen met de opkomst van video on demand-diensten zoals aangeboden door de grote tv- en internetproviders en bedrijven als Netflix Het totaal aantal landelijke uitleningen (boeken cdacutes dvdacutes audiovisueel en andere materialen) is in 2015 tov 2014 gestegen van 784 miljoen naar 788 miljoen11 Dat is bijna de helft van de materialen dan in 1999 toen er ruim 144 miljoen boeken over de balie gingen Uitleningen zijn geen doel op zich maar een middel om een doel te bereiken Lezen helpt om te ontwikkelen de horizon te verbreden andere werelden te openen Boeken helpen kinderen leeservaring op te doen zodat ze beter gaan lezen en beter kunnen leren Leesbevordering en stimulering van de ontwikkeling zijn de kerntaken van de bibliotheek Voor deze kerntaken zijn 788 miljoen uitleningen relevant want ze dragen bij aan een maatschappij die leert en zich ontwikkelt Voor de jeugdleden geldt dat in samenwerking met het onderwijs kinderen worden gestimuleerd om veel te lezen De vraag is wat het effect is op het aantal uitleningen voor de jeugd Dit zullen we de komende jaren blijven volgen (meer informatie over dit onderwerp staat bij Bibliotheek op school verderop in het verslag)

11

CBS statline

De digitale bibliotheek e-books de vakantiebieb cursussen en meer De reguliere collectie van bibliotheken bestaat uit papieren boeken en andere media Deze worden door de lokale bibliotheken zelf gekocht Daardoor verschillen de collecties van de bibliotheken onderling in grootte (aantal titels) en in titelaanbod Leners kunnen ook boeken uit andere bibliotheken aanvragen Het desbetreffende boek wordt dan opgestuurd naar de bibliotheek van de aanvrager Voor e-books ligt dit anders Doordat de collectievorming van e-books landelijk wordt aangepakt kunnen alle individuele bibliotheken ook de kleinere eenzelfde e-bookcollectie aanbieden Alhoewel bibliotheekleden al sinds 1 januari 2014 e-books kunnen lezen via de bibliotheek is het uitlenen van e-books vanaf 2015 pas echt op de kaart gezet De auteursrechtelijke uitgangspositie van bibliotheken in het digitale domein is fundamenteel anders dan die bij gedrukte boeken Bibliotheken zijn afhankelijk van de rechthebbenden (auteurs en uitgevers) Samen met aanbieders en afnemers onderzoekt de Koninklijke Bibliotheek (KB) die sinds 1-1-2015 verantwoordelijk is voor het e-bookplatform hoe en tegen welke vergoeding e-books het beste kunnen worden aangeboden Uitgangspunt is dat rechthebbenden er niet slechter van worden (geen gemiste verkoop) en dat verkopen worden gestimuleerd Zo wordt gezamenlijk het legaal lezen van e-books bevorderd Het afgelopen jaar heeft de KB voor het eerst cijfers over e-books verzameld in het kader van de gegevenslevering Wsob Hieronder wordt kort ingegaan op de ontwikkeling van het aantal gebruikersaccounts (e-bookaccounts) het bezit van de e-bookcollectie en het aantal uitleningen over 2015 (2016 is op dit moment nog niet beschikbaar) In 2015 werden bijna 86 duizend nieuwe e-bookaccounts aangemaakt via de portal bibliotheeknl Daarmee kwam het totaal aantal bibliotheek leden met een e-bookaccount eind 2015 op bijna 240 duizend uit

22

Hiervan kunnen ruim 234 duizend accounts via de lenersgegevens worden toegewezen aan een specifieke bibliotheek Onderstaande figuur toont het aandeel leden van de bibliotheek dat een e-bookaccount heeft voor Nederland als geheel en uitgesplitst naar provincie In 2015 had ruim 6 procent van de bibliotheekleden een e-bookaccount12 De provincie Brabant zit rond de 6 in de middenmoot Aandeel bibliotheekleden met een e-bookaccount 2015

Omvang e-Bookcollectie 115 duizend boeken Eind 2015 had de Bibliotheek ruim 115 duizend e-books in de collectie Bijna 10 duizend hiervan zijn boeken voor volwassenen en nog geen duizend hiervan zijn jeugdtitels Het resterende deel betreft de boeken van onder meer de Vakantiebieb de eBooks eregalerij en de eBookselectie-app (rechtenvrije e-books)

12

Koninklijke Bibliotheek Bibliotheekstatistiek 2015

Ruim 17 miljoen e-bookuitleningen in 2015 door bibliotheekleden13 Op ruim 55 procent van de accounts (in totaal 130 duizend) werd in 2015 tenminste eacuteeacuten boek geleend Dit percentage is ongeveer gelijk per provincie Van alle e-bookaccounts behoort 85 procent toe aan volwassenen De e-books voor volwassenen werden in totaal ruim 15 miljoen keer uitgeleend De jeugdtitels ruim 144 duizend keer Dit betreffen uitleningen aan personen die lid zijn van een openbare bibliotheek en een e-bookaccount hebben Het totale aantal e-bookuitleningen is daarmee verdubbeld ten opzichte van 2014 toen het aantal e-bookuitleningen uitkwam op ruim 800 duizend Gemiddeld werden er bijna 7 e-books per e-bookaccount uitgeleend in 2015 In 2015 is er gedurende de zomermaanden in de landelijke digitale bibliotheek een flink aantal e-books tijdelijk en kosteloos ter beschikking gesteld via de Vakantiebieb-app De boeken van de Vakantiebieb werden het meest gretig gedownload ruim 22 miljoen keer vaak door personen die geen lid waren van een openbare bibliotheek Voor de Vakantiebieb-app geldt net als voor het andere e-bookverkeer dat de populariteit flink groeide op 31 mei 2015 vlak voacuteoacuter de Vakantiebieb actie van 2015 was de app 400 duizend keer gedownload terwijl de teller op 1 september 2015 na de actie op 629 duizend downloads stond

Eind 2016 is er landelijk opnieuw veel geiumlnvesteerd in het digitale aanbod Zo zijn er onder andere nieuwe online cursussen gelanceerd In eacuteeacuten maand tijd hebben daar landelijk meer dan 8000 leden gebruik van gemaakt Daarnaast zijn er nieuwe titels toegevoegd aan de luisterbieb app En het totaal aantal e-books is in 2016 aangevuld tot 13000 titels

13

Landelijk werden er in 2016 2788769 e-books geleend

23

VANnU e-books en digitale ontwikkelingen In 2016 maakten in totaal 2721 leden van VANnU gebruik van een e-book account Dit is een stijging van bijna 1000 leden ten opzichte van 2015 toen er 1789 e-bookaccounts in gebruik waren In totaal werden door de leden van VANnU 23465 titels geleend Het gaat om gemiddeld 9 titels (afgerond) per lid In het eerste kwartaal van 2016 heeft VANnU meegedaan aan de landelijke e-book campagne waarbij er een klantmailing is verstuurd naar alle leden van VANnU Het doel van de campagne was om landelijk 50000 nieuwe e-bookaccounts te genereren In de maanden januari februari en maart zijn in totaal 45673 accounts aangemaakt Uit de evaluatie van de e-book campagne blijkt dat driekwart van de leden weet dat zij e-books via de Bibliotheek kunnen lezen een kwart maakt er inmiddels ook gebruik van Dit is een toename sinds de vorige meting in oktober 2014 Bovendien zegt de helft van de leden de intentie te hebben om het komende halfjaar via de bibliotheek e-books te gaan lenen E-books vooral aanvulling op lezen van papier In een recent onderzoek van SCP over hoeveel tijd men aan de verschillende media besteed blijkt dat tussen 2013 en 2015 de omvang van het digitale lezen nauwelijks veranderde14 In 2015 is lezen van papier nog veruit favoriet Ook al zijn apparaten en schermen gewoner en wijdverspreider de voorkeur ligt bij lezen dus nog duidelijk bij papier Op een doorsnee dag leest 39 van de Nederlanders van papier en 11 van een scherm Stichting Marktonderzoek Boekenvak (2016) bevestigt ook dat het papieren boek nog niet vervangen is door e-books Zorsquon 90 van de digitale lezers leest e-books naast gedrukte boeken de rest leest uitsluitend via digitale apparaten

14

Media Tijd in kaart SCP den Haag December 2016

Digitale media zijn dus niet alleen een concurrent van het lezen ndash tijd die aan gamen of sociale media wordt besteed kan niet ook aan lezen worden besteed ndash maar vormen door hun complementariteit ook een stimulans doordat ook het lezen zelf deels digitaal wordt (Huysmans 2013) Pressreader VANnU heeft zelf aan haar digitale diensten de Pressreader toegevoegd Een digitale dienst voor het online lezen van nationale en internationale tijdschriften en kranten Thuis en in de bibliotheek heeft men via de Pressreader online toegang tot 6000 kranten en tijdschriften uit meer dan 100 landen in 60 verschillende talen In de laatste 4 maanden van 2016 zijn 799 tijdschriften en kranten door leden en bezoekers online gelezen Afspraak met de mediacoach Bij de bezoekers en leden van VANnU ontstaat er een steeds grotere behoefte aan ondersteuning oa in het gebruik van e-readers en tablets VANnU vindt het belangrijk dat burgers digitaal vaardig zijn Dat betekent ook dat de klant met elk gewenst apparaat digitaal moet kunnen lezen Om de leden daarbij te ondersteunen zijn er in 2015 in de kernvestigingen spreekuren gehouden Na evaluatie van de spreekuren is in 2016 besloten om nog beter af te stemmen op de vraag van de gebruiker en kan men voortaan een afspraak maken met de mediacoach Op deze manier wordt de gebruikers nog beter en sneller ondersteund in het gebruik van de digitale producten en diensten Daarnaast worden er veel vragen telefonisch en per mail beantwoord en kan men ook op de website noodzakelijke info vinden Overgang Wise+ In de zomer is VANnU overgegaan naar Wise+ Dit systeem zorgt ervoor dat het zoeken naar materialen op de website direct gekoppeld is aan de Nationale Bibliotheek Catalogus Alle materialen van heel Nederland zijn daardoor in eacuteeacuten zoekopdracht vindbaar

24

Activiteiten en bezoekers Kennis en informatie worden steeds meer overgedragen en beschikbaar gesteld in de vorm van activiteiten De bibliotheek is een neutrale plek in het publieke domein waar mensen elkaar kunnen ontmoeten en kunnen leren In 2014 zijn in alle openbare bibliotheken in totaal 72000 activiteiten geteld15 In 2015 steeg het aantal naar 82000 keer16

De activiteiten lopen uiteen van inloopspreekuren lezingen literaire schrijfcursussen activiteiten in samenwerking met het onderwijs cursussen (digitale) trainingen tentoonstellingen debatten die de bibliotheek zelfstandig of in samenwerking met partners of (lokale) maatschappelijke organisaties aanbiedt

Voor VANnU past het organiseren van diverse activiteiten als aanvulling op de collectie bij het totale programma (aanbod) In de kernvestigingen wordt op allerlei manieren aandacht besteed aan de terugkerende jaarlijkse campagnes en activiteiten zoals de Boekenweek Maand van de filosofie Maand van het spannende boek Kinderboekenweek Week van de mediawijsheid Week van de alfabetisering Nederland leest en de Nationale voorleeswedstrijden Naast deze activiteiten is er altijd ruimte voor lokale initiatieven Op de website van VANnU in de digitale nieuwsbrieven en op social media is gedurende het jaar 2016 uitgebreid aandacht besteed aan alle activiteiten in alle gemeenten Hieronder wordt een beknopte samenvatting gegeven van een aantal grote en kleine activiteiten Activiteiten waar VANnU daar waar kan altijd samenwerkt met andere partners De activiteiten voor de aanpak laaggeletterden komt verderop in het verslag aan bod (Strategische themaacutes en aanpak laaggeletterdheid)

15

CBS Statline Helft activiteiten bibliotheek gericht op educatie den HaagHeerlen november 2015 16

Koninklijke Bibliotheek Bibliotheekstatistiek 2015

Lezen en voorlezen De landelijke campagne Nederland Leest stond in 2016 in het teken van de democratie VANnU heeft ervoor gekozen om het thema democratie te koppelen aan een ander thema dat bij de bibliotheek past namelijk het gebruik van nieuwe media en betrouwbaarheid van informatie Dit heeft geresulteerd in een debat dat VANnU samen met BN de Stem op 29 november in Parrotia heeft georganiseerd rondom het thema lsquode invloed van sociale media op de democratiersquo Op deze avond zijn vertegenwoordigers vanuit verschillende domeinen waaronder onderwijs overheid welzijn en media met elkaar en het publiek in gesprek gegaan aan de hand van een drietal stellingen Speciale gast van de avond was Sanne Kruikemeier Zij doet als docent politieke communicatie aan de Universiteit van Amsterdam onderzoek naar de online activiteiten van kiezers In Roosendaal heeft VANnU ook deelgenomen aan lsquoRoosendaal in dialoogrsquo volgens de dialoogmethodiek zijn deelnemers vanuit de gemeenteraad jongerenraad en bewoners met elkaar in dialoog gegaan rondom het thema democratie Schrijfster Agnes van Overveld (geboren in Nispen woonachtig in Schijf) gaf zowel in Roosendaal als in Rucphen een lezing over haar boek Windkracht 6 Een boek over doorzetten na tegenslagen niet bij de pakken neer gaan zitten en bovenal kansen zien waar een ander alleen de nadelen van een situatie inziet Op 13 november was op uitnodiging van De Witte Roos Sanne van Heijst te gast Zij sprak over haar boek lsquoPhilips-meisje van Kamp Vughtrsquo Op vrijdagavond 18 november is het jaarlijkse Lezersfeest in de kernvestiging in Roosendaal georganiseerd Dit jaar waren de schrijfsters Annejet van der Zijl en Nintildea Weijers te gast Annejet van der Zijl is een van de bekendste en meest gelezen literaire non-fictieschrijvers van ons land

25

Zij schreef Sonny Boy Anna Bernhard en de Amerikaanse prinses Nintildea Weijers schreef korte verhalen en essays en won met haar debuutroman lsquoDe consequentiesrsquo diverse literaire prijzen Het was een gezellige drukte waarbij volop ruimte was om de auteurs te ontmoeten en te bevragen In de kernvestiging in Zevenbergen zijn ook door het jaar heen diverse lezingen georganiseerd Pim Oosterheert hield in januari een drukbezochte lezing over het leven en het werk van Marten Toonder In de avonturen van Heer Bommel en Tom Poes speelt magie en mystiek een belangrijke rol Er gelden normen en waarden die ons vreemd aandoen Pim Oosterheert vertelde hierover en ging ook in op Toonders unieke taalgebruik en de filosofische achtergronden die in zijn verhalen een rol spelen Peter Geleijns gaf in september een prikkelende introductie op een drietal bijeenkomsten over de zogenaamde lsquozwarte schapenrsquo in de samenleving mensen die hun eigen weg zoeken en vinden en er daardoor vaak net niet bij horen Er wordt vaak negatief over ze gesproken terwijl zij zoveel te bieden hebben omdat zij anders denken en handelen dan de kudde makke schapen

En ook voor de jeugd en de jonge kinderen is er altijd iets te doen In oktober zijn er in alle gemeenten diverse klassenbezoeken en schrijversbezoeken ivm Kinderboekenweek In Rijsbergen is de voorronde van de voorleeswedstrijd in de bibliotheek gehouden In alle kernvestigingen vinden maandelijks voorleesactiviteiten plaats De meeste ouders weten de weg naar de bibliotheek te vinden Exposities In november is door Spirit in Roosendaal over een van de markantste geesten uit de kerkgeschiedenis Hildegard van Bingen een expositie gehouden In Zevenbergen presenteert de fotoclub zich regelmatig in de bibliotheek In Rucphen zijn boeken over iconen gepresenteerd tijdens een tentoonstelling van de Heemkundekring

In Oudenbosch was in juni de tentoonstelling van Carry Ham over originele illustraties van het AVI boekje ldquoJesse en de groentedraakjesrdquo in de bibliotheek te zien En in de zomermaanden de tentoonstelling A la Prima door Renate van Dongen en Nathalie Koeken In Rijsbergen zijn wisselende tentoonstellingen gehouden van de schilderijen van Corrie Evers Sweep Workshops en cursussen De succesvolle en veelgelezen schrijver Jose Vriens gaf op vrijdagochtend 27 mei een workshop in Parrotia Hoe schrijf ik een boek Jose Vriens woont en werkt in Roosendaal In Zevenbergen gaf Froukje Smeding in de week van de spiritualiteit in februari een seminar over dit thema Sari van der Spaan gaf in december een seminar over hooggevoeligheid En de Stichting Cultuur Moerdijk gaf in april in de kernvestiging een cursus Kunstkijken

En verder Op maandagavond 12 december heeft Bibliotheek VANnU in het Alzheimer Cafeacute in het Centrum voor Wonen amp Zorg De Brink een presentatie gehouden over wat de bibliotheek kan betekenen en te bieden heeft voor mensen met dementie hun verzorgers en mantelzorgers en de professionals Op 8 juni was het weer Buitenspeeldag in Zevenbergen Op die dag staat in heel Nederland het buitenspelen centraal De vrijwilligsters van de bieb-speelotheek organiseren de Buitenspeeldag op het plein voor de bibliotheek in Zevenbergen In Oudenbosch was tijdens de Cultuurmaand Halderberge 2016 een Pop-up bibliotheek geplaatst met een collectie boeken rondom het thema Iconen en Symbolen in de Basiliek Op 1 oktober gaf Ans Keijzer (Iconenschildergroep Byzantium) in de bibliotheek uitleg over de geschiedenis van Iconen en de techniek om deze te schilderen

26

24 Belangrijke ontwikkelingen in 2016

Hieronder worden de belangrijkste ontwikkelingen geschetst Het is uiteindelijk maar een kleine greep uit wat er allemaal in een jaar bij VANnU gebeurt Certificering In 2014 is in samenspraak met de sector en de branchepartijen (VOB en VNG) het kwaliteitskader 2014-2017 voor openbare bibliotheken vastgesteld Door deel te nemen aan deze certificeringsronde tonen bibliotheken aan dat zij aan de verwachtingen van hun klanten willen voldoen Audits en de daarop volgende certificering helpen bibliotheken om inzicht te krijgen in hun functioneren en toekomstbestendigheid Daarnaast dragen audits en certificering bij aan een samenhangend bibliotheekstelsel op basis van gelijke waarden uitgangspunten bedrijfsvoering en kwaliteit Na een intensieve periode van voorbereiding voor het schrijven van de zogenaamde zelfevaluatie vond begin oktober een tweetal auditdagen plaats De zelfevaluatie is een belangrijk document dat ter voorbereiding van de audit geschreven is door het MT waarin alle onderdelen van de certificering worden behandeld (leiderschap strategie medewerkers processen middelen netwerk dienstverlening collectie en gemeenten) VANnU kreeg bezoek van twee auditoren die door een groot aantal gesprekken met allerlei betrokkenen een beeld moesten vormen van de organisatie Met name de vraag hoe toekomstbestendig de huidige organisatie is stond centraal De auditoren spraken uiteraard met verschillende medewerkers maar ook met een directeur van een basisschool de voorzitter van de Raad van toezicht een tweetal wethouders en een ambtenaar Deze gesprekken gaven samen met de aangeleverde documenten voldoende vertrouwen om gecertificeerd te worden De auditoren hebben daar in hun rapportage het volgende over geschreven

Op basis van de open gesprekken en de vooraf en ter plekke nog ter beschikking gestelde documenten is een goed beeld verkregen van bibliotheek VANnU Hieruit concluderen de auditoren dat de bibliotheek op ruime wijze aan de certificeringsnormen voldoet De gesproken betrokkenen hebben een eenduidig beeld van de koers van de bibliotheek en van de toegevoegde waarde van VANnU naar de toekomst toe De stip op de horizon grote veranderingen niet schuwend een menselijke maat oog voor de financieumlle aspecten en een duidelijke door de organisatie en stakeholders gedeelde visie op het bibliotheekwerk van nu en de nabije toekomst Dit alles geeft ruim voldoende vertrouwen in de toekomstbestendigheid Vernieuwing netwerk In 2016 zijn de voorbereidingen getroffen voor de vernieuwing van het netwerk voor de organisatie Het oude netwerk (hard- en software) is aan vervanging toe en dat biedt de organisatie de kans om te zorgen dat ook voor de komende jaren het netwerk weer past bij de toekomst en daarmee de vraag van de bezoeker Naast het netwerk zullen ook de lijnverbindingen en de telefonie aangepast of vernieuwd worden Reorganisatie De aanpassingen in de dienstverlening in de gemeenten Roosendaal en Zundert hebben in eerste instantie vooral effect op de Frontoffice en daarmee op de werkgelegenheid (voor verdere info zie ontwikkelingen per gemeente) Begin 2016 zijn de voorbereidingen voor een reorganisatie in gang gezet De uitvoering bleek uiteindelijk niet nodig vanwege het vrijwillige vertrek van een aantal medewerkers

27

25 Ontwikkelingen per gemeente In de inleiding van het jaarverslag is het volgende opgemerkt De subsidiering van de bibliotheek is een strategische investering van de gemeente de bibliotheek is een uitvoeringsinstrument van het gemeentelijk beleid Bepaalt de gemeente formeel WAT zij wil bereiken voor haar burgers Bibliotheek VANnU geeft aan HOE dat het beste kan gebeuren Het strategisch beleidsplan van VANnU is richtinggevend om het HOE te bepalen17 Voordat een stand van zaken per gemeente wordt beschreven zullen de vijf strategische themarsquos uit de koers nog kort worden weergegeven omdat keuzes die gemaakt worden per gemeente altijd in het licht van deze themarsquos moeten worden gezien Dat neemt niet weg dat er altijd sprake is van unieke lokale keuzes De onderwerpen leesbevordering jeugd en aanpak laaggeletterdheid komen vanwege het belang verderop in dit verslag aan de orde In dit hoofdstuk zal ook en overzicht subsidieverloop worden getoond De strategische koers 2016-2018 In het jaarverslag van 2015 is geschetst hoe de kaders voor de komende jaren eruit gaan zien en met welke maatschappelijke en economische trends de bibliotheek rekening moet houden Deze zijn uitgangspunt geweest voor de verdere uitwerking van het strategisch meerjarenbeleidsplan voor de komende jaren Dit plan wordt hieronder beknopt weergegeven in de vijf strategische themaacutes Doelstellingen en effecten staan uitgebreid beschreven in het definitieve plan en in de diverse werkplannen staat de aanpak beschreven De missie van VANnU luidt Jong en oud verleiden met plezier te lezen te leren en zich te informeren

17

Strategisch beleidsplan VANnU 2016-2017 van collectie tot connectie

Focus op jeugd mee kunnen doen en de vernieuwde vorm van bibliotheekfuncties staan de komende jaren centraal in onze strategische koers Dat levert de volgende themarsquos op

1 Van collectie tot connectie van uitleenfabriek naar leren en lezen in de wijk

De traditionele bibliotheekvestiging is niet toekomstbestendig De collectie wordt deels digitaal en er is een groeiende behoefte aan leerplekken en cursusruimte De kernvestiging wordt daarom omgevormd naar een lees- en leercentrum met brede openingstijden dat goed bereikbaar is Servicepunten in wijken en dorpen zullen op termijn verdwijnen om plaats te maken voor collecties en programmarsquos op plaatsen waar veel mensen komen De bibliotheek omarmt (burger)initiatieven met betrekking tot lezen leren en informeren Van ruilbibliotheken en een afhaalpunt in een supermarkt tot voorleescursussen in het buurthuis en een collectie in het gezondheidscentrum De bibliotheek biedt ondersteuning Deze initiatieven spelen een belangrijke rol op het gebied van leefbaarheid bestrijding van eenzaamheid en andere maatschappelijke themarsquos

2 Focus op jeugd Het maakt een groot verschil in het leven van kinderen of ze lezen of niet Onderzoek toont aan dat lezers niet alleen hoger scoren op taalvaardigheid maar ook op schoolsucces en intelligentie Leren begint bij lezen Wie kan lezen en teksten begrijpt kan kennis verwerven en zich ontwikkelen Een goede taalbeheersing zorgt er voor dat kinderen betrokken zijn bij wat er om hen heen gebeurt Door een kwartier te lezen per dag groeit de woordenschat van kinderen Vrij lezen stimuleert leesplezier en daarmee groeit de motivatie om te lezen De bibliotheek verwerkt deze uitgangspunten in haar programmarsquos voor scholen de vestigingen en in de collectie Uiteraard worden kinderen uitgenodigd mee te denken en te organiseren

28

3 Een leven lang leren De wereld verandert snel en om steeds bij te blijven moet je blijven leren Om mensen te stimuleren een leven lang te blijven leren pakt Bibliotheek VANnU de rol van inspirator en facilitator Andere partijen nemen het daadwerkelijke lesgeven op zich In de komende jaren zal VANnU het lokale aanbod bundelen en als wegwijzer fungeren We zoeken daarbij naar de optimale mix van online en op locatie leren van individueel en in groepen leren Om mee te kunnen doen is leren lezen en schrijven van groot belang Voor mensen zelf maar ook voor werkgevers dienstverleners en de maatschappij als geheel Van de Nederlandse beroepsbevolking (16-65 jaar) is ongeveer 12 laaggeletterd In West-Brabant alleen al zijn zorsquon 56000 mensen Dit vraagstuk kan VANnU niet alleen op lossen maar dit doet ze samen met andere partijen (zie ook Aanpak laaggeletterdheid) Lokaal worden deze initiatieven vertaald in concreet aanbod waarbij het Taalnetwerk VANnU een cooumlrdinerende rol speelt Cursussen digitale vaardigheden en Taaloefengroepen worden georganiseerd in de bibliotheek en op andere locaties Veel activiteiten worden begeleid door vrijwilligers

4 Passend vakmanschap De veranderingen in onze samenleving vragen andere vaardigheden van onze medewerkers Netwerken verbindingen leggen samenwerken en goede kennis van de collectie staan centraal Er wordt steeds minder gewerkt in het fysieke bibliotheekgebouw en steeds meer op andere plaatsen met andere mensen binnen netwerken Het uitleenproces is geautomatiseerd De toegevoegde waarde van de medewerker zit in het persoonlijke advies en in de gesprekken met klanten bezoekers en (potentieumlle) samenwerkingspartners

5 Financieringsbronnen Zoals veel openbare bibliotheken staat ook Bibliotheek VANnU voor de uitdaging om verder inhoud te geven aan haar maatschappelijke functie

Aan de ene kant heeft VANnU te maken met een terugloop van inkomsten en aan de andere kant wil en moet de organisatie blijven innoveren oa vanwege de digitalisering de ontwikkelingen rondom de Bibliotheek op school en nieuwe maatschappelijke vraagstukken zoals de aanpak van laaggeletterdheid en eenzaamheid De bibliotheek moet toe naar een nieuwe strategie met alternatieve verdienmodellen en daarbij op zoek naar andere inkomstenbronnen zowel op basis van dienstverlening als op basis van private bijdragen Stand van zaken gemeente Roosendaal In 2016 is de structurele bezuiniging van euro 250000 aan VANnU opgelegd Onderstaande afspraken zijn met de wethouder gemaakt 1 Van de huidige naar een kleinere toekomstbestendige kernvestiging 2 Invoering Bibliotheek op school Bibliotheek op school zet in op het ontwikkelen van lees- taal- en mediavaardigheden van kinderen VANnU bereikt 100 van de jeugd 3 Connectie in alle wijken en dorpen en het gefaseerd sluiten van drie servicepunten Wouw (2016) Kortendijk (2017) en Tolberg (2018) VANnU ontwikkelt passende dienstverlening in alle wijken en dorpen met dienstverlening dichter bij en samen met de burgers In 2016 is veel tijd besteed aan de voorbereidingen voor de verbouwing en herinrichting van de kernvestiging Roosendaal (Parrotia) VANnU vormt samen met Allee Wonen een projectgroep om te komen tot een stedelijke huiskamer met een maatschappelijke insteek In 2016 zijn de eerste schetsen gemaakt maar is vooral veel tijd besteed aan de ontwikkeling van het concept en aan het betrekken van partners De inrichting moet in 2017 Europees aanbesteed worden en de verwachting is dat de realisatie in het derde en vierde kwartaal plaats zal vinden In 2016 zijn er voorsorterend op de veranderingen alvast een aantal aanpassingen gedaan Er is een horecavoorziening gekomen (commercieumlle partij) de ingang is verplaatst en een aantal partijen is intern verhuisd

29

In Roosendaal is de keuze gemaakt om de verschillende servicepunten in de jaren 2015-2018 gefaseerd te sluiten en op zoek te gaan naar andere vormen van dienstverlening in alle wijken en dorpen dichterbij de inwoners en minder gericht op het uitleenproces Wouw is in 2016 het eerste servicepunt geweest wat sloot en er is gezocht naar een alternatief In 2016 lag de focus op behoud van de uitleenvoorziening maar in 2017 ligt de nadruk op het programmeren het gezamenlijk initieumlren van activiteiten voor een diverse doelgroep in aansluiting op de kernfuncties van de bibliotheek Het gedeelde maatschappelijk belang is hierin leidend In 2016 is gestart met het zoeken naar alternatieve dienstverlening in Wouw We zijn daar in gesprek gegaan met de burgers met behulp van de methode ldquodesign thinkingrdquo met als doel de behoeftes op te halen Het gaat hier om een participatief traject met inwoners van het dorp met de dorpsraad met gemeenschapshuis De Geerhoek en met verschillende organisaties en instellingen In een aantal sessies is gezocht naar de onderwerpen die voor het dorp erg belangrijk zijn De opbrengst was op hoofdlijnen behoefte aan lezen en een collectie ontmoeting eenzaamheid aandacht 0-4 jaar en toevoegen van programmering Het concrete resultaat In Wouw is de nieuwe bibliotheek welke per 1-10-2016 in de Geerhoek is gestart Het huidige servicepunt is gesloten Naast een kleine collectie en de mogelijkheid te reserveren en in te leveren is er aandacht voor programmering (met nadruk op 0-4 jaar) en ontmoeting (leestafel tegengaan eenzaamheid) Dit alles wordt vooral door vrijwilligers opgepakt Verder zijn contacten gelegd of verstevigd met het onderwijs en professionele instellingen (voor uitrol dBoS zie verderop in het verslag) En in andere dorpen zoals Heerle en Wouwse Plantage zijn ook diverse alternatieven ontwikkeld en activiteiten opgestart of is geholpen met het opstarten van bijvoorbeeld een ruilbieb (Boekspot)

Begin 2017 zal de evaluatie van het project in Wouw worden afgerond Daarin zullen we de methode (design thinking) om de burgers te betrekken bij de alternatieve dienstverlening evalueren alsmede het resultaat De vraag lsquohoe kunnen we schuiven met de middelen (van traditioneel uitlenen naar jeugd laaggeletterdheid vraagstukken in het sociaal domein) en ze op een goede manier inzettenrsquo blijft relevant Dat geldt niet alleen voor de gemeente Roosendaal maar ook voor de andere 4 gemeenten Bibliotheekwerk in de Roosendaalse wijkendorpen In 2016 is er wederom geiumlnvesteerd in bestaande en nieuwe partners in de wijken en dorpen met als doel taal boeken en leesplezier dicht bij de mensen te krijgen Dit heeft geresulteerd in een breed scala aan projecten en activiteiten in samenwerking met andere organisaties en instellingen Op het gebied van leesbevordering voor volwassenen is er in 2016 opnieuw geiumlnvesteerd in het initieumlren en begeleiden van Boekspots ruilbibliotheken op allerlei plekken waar mensen boeken kunnen naartoe kunnen brengen kunnen lenen en ruilen Dit gebeurde oa in Westrand Wouwse Plantage Wouw en de Westrand VANnU adviseert stimuleert en verzorgt de PR Deze Boekspots vormen tevens een aanleiding om hier met behulp van onze collectie activiteiten omheen te programmeren Dit doen we op verschillende plekken via het nieuwe concept lsquoBieb in de Buurtrsquo Dit was in het Tongerlohuys (jeugd) en Wouwse Plantage (vrouwengroep) Ook hebben we samenwerking gezocht op allerlei themarsquos en vanuit onze kennis en collectie zoals in de Westrand (gezonde voeding) St Elisabeth (Dag van de Ouderen iconenproject) en Heerle (uitleen tijdens vakanties voor jeugd en later ook volwassenen In Wouwse Plantage is een wisselcollectie naar het gemeenschapshuis gebracht met name gericht op eenzame ouderen die elkaar op een vast moment in de week ontmoeten Op deze manier zoekt VANnU naar mogelijkheden om de bibliotheek dichterbij de bewoners te brengen

30

Het andere spoor waarop VANnU resultaten heeft geboekt is in het op de agenda zeten van taalvaardigheid leesbevordering en leesplezier bij anderen Dit begint met het bepalen van gezamenlijke doelen voor een bepaalde doelgroep of een specifieke wijk samen met ons netwerk De bibliotheek draagt haar deskundigheid dan uit aan anderen die vervolgens (mede) de activiteiten uitvoeren Zo hebben we zowel ouderen als jongeren getraind in interactief voorlezen en activiteiten ontwikkeld waarbij kinderen van de basisschool door hen werden voorgelezen Tot slot had VANnU een aanjagende rol naar andere partijen in het kader van de Dag van de Dialoog (SDW ROC Huis van de Westrand) Door onze deelname aan het project CREA in de wijk (Westrand) zijn de lijnen met andere partners kort Hierdoor hebben ook zij verschillende dialoogtafels georganiseerd Zorginnovatiepunt Het Huis van Morgen en Bibliotheek VANnU zijn partners binnen de Alliantie gezondheid en geletterdheid Huis van Morgen heeft de opdracht innovatieve hulpmiddelen die bijdragen aan langer zelfstandig thuis wonen onder de aandacht van een groot publiek te brengen VANnU heeft een informatiefunctie die bijdraagt aan zelfstandigheid en participatie voor inwoners in haar werkgebied Ons Marie biedt een breed scala aan activiteiten voor ouderen Dat heeft geleid tot het in de bibliotheek tentoonstellen en actief onder de aandacht brengen van de hulpmiddelen tbv de doelgroep Ook de wijkzuster en BN De Stem zijn betrokken Cultuurnota Roosendaal In 2016 werkte VANnU mee aan de totstandkoming van de nieuwe cultuurnota voor de gemeente Roosendaal Deze opdracht van de raad aan de wethouder werd gestalte gegeven door een cultuurnetwerk te vormen waar VANnU als vanzelfsprekend deel van uitmaakt

Het netwerk bestaat uit ruim 20 personen en fungeert als een spin in het web om mensen en organisaties op cultureel vlak bij elkaar te krijgen Kunst en cultuur zijn niet het doel op zich maar het middel om samenhang in de gemeente te vergroten en aan te zetten tot nieuwe initiatieven om uiteindelijk op cultureel sociaal economische en educatief gebied de vruchten te plukken Stand van zaken gemeente Moerdijk Het servicepunt Willemstad voorheen gevestigd in het Mauritshuis is in de zomer van 2016 verhuisd naar Buurthuis Irene De ruimte die de bibliotheek in gebruik had in het Mauritshuis kon niet langer gehuurd worden In afstemming met de gemeente is besloten om het servicepunt om te vormen naar een afhaal- en inleverlocatie In Buurthuis Irene vond VANnU een plaats om een alternatieve voorziening te maken Het servicepunt is aangepast in een haal- en brengpunt met aandacht voor het jonge kind (0-4) en voor de ontmoeting (leestafel tijdschriften kranten) In het najaar heeft het college VANnU verzocht om het positieve resultaat van 2015 terug te storten Voor VANnU kwam dit onverwacht en gedurende het overleg met de wethouder bleek dat de afspraken in de subsidieverordening over de opbouw van het eigen vermogen niet duidelijk zijn Daardoor loopt VANnU als organisatie een risico De bestuurder heeft het voornemen om in 2017 samen met de 5 gemeenten waar VANnU verantwoordelijk is voor het bibliotheekaanbod goede afspraken te maken voor de toekomst en deze vast te leggen in een convenant Een sterke en gezonde bibliotheekorganisatie is in het belang van alle vijf gemeenten

31

Stand van zaken gemeente Halderberge Voor de zomer kondigde de Raad aan de subsidie van de bibliotheek en nog een aantal professionele organisaties opnieuw te willen verlagen Op 16 juni heeft VANnU tijdens de commissievergadering de consequenties voor het bibliotheekaanbod geschetst Vanwege het effect op de dienstverlening heeft de Raad besloten om de voorgenomen bezuiniging niet op te leggen en zich opnieuw te beraden op de toekomst In 2017 zullen de twee Brede Scholen in Hoeven en Oud-Gastel gerealiseerd zijn De wethouder heeft aangegeven dat hij vanwege het belang van lezen voor de jeugd de wens heeft dat de bibliotheek daarin wordt gehuisvest Dat heeft consequenties voor het bibliotheekaanbod in de servicepunten in beide dorpen De huidige middelen zijn niet toereikend om beide doelgroepen te bedienen Stand van zaken gemeente Rucphen Ook in de gemeente Rucphen is de aandacht voor leesbevordering bij de jeugd steeds meer speerpunt De wethouder heeft aan VANnU gevraagd om een plan te maken voor een breder aanbod aan de jeugd In 2016 zijn de voorbereidingen getroffen om in 2017 de Bibliotheek op school (dBoS) op de scholen uit te rollen (zie verder aanbod jeugd) Ook in deze gemeente is de aanpak laaggeletterdheid een belangrijk speerpunt Rucphen is samen met Roosendaal de enige plek waar naast Klik amp Tik ook taaloefengroepen hebben gedraaid (zie verder 26 aanpak laaggeletterdheid) Stand van zaken gemeente Zundert Ingegeven door de bezuinigingsopgave van de gemeente Zundert zijn in 2016 de voorzieningen in Wernhout Achtmaal en Zundert aangepast enof gesloten In deze kernen is door VANnU ondersteuning geboden in het opzetten van alternatieven zoals een ruilbieb (Boekspot) in alle drie de kleine kernen (Achtmaal Wernhout en Zundert) en het creeumlren van een afhaallocatie gerund door vrijwilligers

In Zundert is een haal- en brengpunt gerealiseerd in het CCZ De bedoeling is om daar ook activiteiten samen met de partners in Zundert te organiseren In Achtmaal helpen vrijwilligers de burgers om de materialen te reserveren of uit Zundert of Rijsbergen te halen De vrijwilligers kunnen altijd voor eventuele vragen bij VANnU terecht De dienstverlening in Rijsbergen wordt aangepast Er zal minder personeel worden ingezet tegelijkertijd is er aandacht voor programmering samen met andere partners Om dit te kunnen realiseren moeten medewerkers tijd en ruimte krijgen om met de programmering bezig te zijn In 2017 zal gestart worden met een pilot voor de inzet van vrijwilligers op De snelheid waarmee VANnU moest reageren op de bezuinigingen voor de komende drie jaar stond op gespannen voet met het realiseren van alternatieven samen met de burgers In goed overleg met de wethouder is besloten om de planning te verruimen De gemeente heeft een financieumlle tegemoetkoming betaald vanwege het langer openhouden van de servicepunten en het langer continueren van het aanbod op de scholen De dienstverlening in de vorm van het uitlenen op de Zundertse basisscholen is gestopt en VANnU heeft de collecties achtergelaten op de scholen zodat de leerlingen deze nog kunnen gebruiken De wethouder heeft VANnU gevraagd om een plan te maken met het onderwijs voor de leesbevordering in de scholen waarmee hij de bezuiniging van 2017 van euro 25000 zou kunnen terugdraaien Dat is niet gelukt De bedoeling is om dit voor 2018 alsnog voor elkaar te krijgen en de opgelegde bezuiniging terug te draaien en in te zetten voor de jeugd

32

Subsidieverloop 2011-2016 In 2016 zijn de budgetsubsidies in de gemeenten Roosendaal en Zundert verlaagd De gemeente Roosendaal had de verlaging in 2014 reeds aangekondigd maar heeft VANnU de tijd gegeven om een koers voor 4 jaar uit te zetten waardoor de bezuiniging met aandacht voor de inhoud kan worden gerealiseerd De gemeente Zundert heeft na de fusie in 2015 aangegeven de bibliotheek drie jaar op rij een bezuiniging op te leggen In 2016 euro 50000 en in 2017 en 2018 elk jaar euro 25000 Alleen de gemeente Rucphen heeft een indexering toegepast In onderstaande tabel is vanaf 2011 het subsidieverloop te zien Subsidieverloop 2011-2016

Gemeente 2011euro 2012euro 2013euro 2014euro 2015euro 2016euro

Roosendaal 1608501 1608501 1608501 1608501 1608501 1368503

Roosendaal div subsidies

404624 65660 96182 27049 6240 3553

Moerdijk 883503 793100 797000 798130 809188 809188

Moerdijk div subsidies

8921 33785 41280 72705

61562

57319

Halderberge 550811 495730 395730 395730

395730 395730

Halderberge div subsidies

- 44826 26459 51444

54750

50000

Rucphen - - - 428013 434433 440949

Zundert - - - 305052 305052 255052

totaal 3456360 3041602 2965152 3686624 3675456 3380294

incl VVE en landelijke subsidie Vschool

incl subsidie onderwijsachterstanden marktplaats cultuureducatie en (tot 2015) landelijke subsidie Vschool subsidie marktplaats cultuureducatie

Het bedrag dat de gemeenten per inwoner bijdragen verschilt sterk Het aanbod per gemeente daarmee ook Omdat huisvestingslasten een groot verschil kunnen maken wordt in onderstaande tabel het bedrag inclusief en exclusief huisvestingslasten getoond Subsidiebedrag per inwoner 2016

Gemeente incl huisvesting excl huisvesting Roosendaal 1780 1441

Moerdijk 2143 1594

Halderberge 1308 1126

Rucphen 1983 1377

Zundert 1194 1002

26 Aanbod jeugd Boekstart en de Bibliotheek op School De bibliotheken in Nederland hebben ongeveer vier miljoen leden waarvan 61 jeugdleden in de leeftijd van 0 tot en met 17 jaar Kinderen en jongeren zijn dus een belangrijke doelgroep voor de bibliotheken De samenleving is de afgelopen decennia door en door gedigitaliseerd en gemedialiseerd en raakt ook nog altijd verder geiumlnformatiseerd en geiumlndividualiseerd Dit heeft niet alleen gevolgen voor het leesgedrag van de jeugd ook de manier van denken en de vaardigheden waarmee deze groep opgroeit veranderen Hierdoor zullen bibliotheken de jeugd in de 21ste eeuw op een andere manier moeten bereiken interesseren en ondersteunen dan eerder het geval was18 Ook al verandert de doelgroep lezen en toegang tot boeken blijven belangrijke voorwaarden voor het succes van individuen en de samenleving als geheel Bibliotheken behouden in dat verband hun onmisbare taak

18

Bibliotheken en de jeugd in de 21-ste eeuw Brochure KB en Stichting Lezen en Schrijven

33

Met leesbevorderingsprogrammarsquos als Boekstart en de Bibliotheek op school en leesbevorderingsprojecten als De Nationale Voorleeswedstrijd van Stichting Lezen en de KB hebben zij sterke troeven in handen Aanpak VANnU Het bevorderen van lezen en vooral leesplezier kan niet vroeg genoeg in het leven van kinderen beginnen VANnU richt haar activiteiten op de leeftijdsgroep van 0-18 jaar met onderstaande aanpak Boekstart Het leesbevorderingsprogramma Boekstart moedigt ouders aan om hun kinderen zo vroeg mogelijk kennis te laten maken met boekjes met lezen en met de bibliotheek Boekstart richt zich op kinderen van 0 tot 4 jaar Kinderen die op heel jonge leeftijd in aanraking komen met (voor-)lezen en boeken ontwikkelen zich beter zo heeft onderzoek uitgewezen Een vroege ontdekkingstocht vergroot spelenderwijs de woordenschat van het kind en zorgt ervoor dat het kind later meer leesplezier heeft Zo is er minder kans op laaggeletterdheid Leesbevordering richt zich niet alleen op kinderen met een taalachterstand maar op alle kinderen Resultaat Begin 2009 startte Boekstart in vijf vestigingen in Noord-Brabant Begin 2015 deed 99 van alle bibliotheken in Nederland mee (156 van de 157 bibliotheken) Jaarlijks worden in totaal zorsquon 55000 Boekstart-koffertjes meegegeven aan ouders waarmee 323 van de babyrsquos in Nederland werd bereikt In 2016 zijn bij VANnU 324 kinderen ingeschreven als Boekstartlid Ouders Op verzoek van de instellingen in de kinderopvang wordt op bijeenkomsten voor ouders verteld over het plezier en belang van voorlezen

Moerdijk In Moerdijk wordt door de bibliotheek een programma uitgevoerd in het kader van de Voor- en Vroegschoolse Educatie Doel is om de kinderen met een (taal)achterstand te stimuleren zodat ze met een zo klein mogelijke achterstand naar het basisonderwijs gaan Iedere kinderopvangorganisatie doet hier aan mee Hiermee wordt een groot gedeelte van de kinderen in de leeftijd tot 0-4 jaar bereikt Bibliotheek op school PO (Primair Onderwijs) In het programma de Bibliotheek op school werken bibliotheken en scholen structureel samen aan de taalontwikkeling leesbevordering en mediawijsheid van kinderen De bibliotheek maakt afspraken met het onderwijs over de uitvoering van het programma De basis voor samenwerking is het beleid van de school De jaarlijkse doelen bepaalt men samen op basis van gemonitorde resultaten en de jaarlijkse activiteiten worden vastgelegd in een lees- en mediaplan Het volgen van de cursus Open boek door leerkrachten helpt bij het vormgeven van het beleid Met de Bibliotheek op school gaan school en bibliotheek een meerjarige samenwerking aan rondom lezen en mediawijsheid De effecten van de inzet worden jaarlijks door de landelijke monitor gevolgd Deze samenwerking is geborgd in het beleid van zowel school als bibliotheek Een actuele en gevarieerde collectie in de school zorgt voor verrijking van het leesonderwijs Vanuit de bibliotheek ondersteunt een professionele leesconsulent de leescooumlrdinator en het team van de school Daarnaast helpt een digitaal portaal de school bij het zoeken en registreren van boeken het stimuleren van lezen het bijhouden van de leeshistorie en het vinden van betrouwbare informatie Roosendaal De uitrol van lsquode Bibliotheek op schoolrsquo in Roosendaal vordert volgens planning Na de eerste 8 scholen zijn in 2016 de volgende 7 scholen aangesloten de Linde de Klimroos Klaverweide Lavoor de Stappen Baayaert en Talent

34

Basisscholen de Vondel en Wending hebben nu ook een vaste leesconsulent van Bibliotheek VANnU Ruim de helft van de scholen is inmiddels aangesloten In Wouw is samen met scholen de Stappen en Baayaert hard gewerkt om een inspirerende leesomgeving voor de kinderen van de scholen te maken Na sluiting van het servicepunt is de collectie voor de kinderen binnen de school toegankelijk geworden Een voorbeeld van een inspirerende leesomgeving is te vinden op basisschool de Klimroos Deze school heeft ook een Facebookpagina gemaakt om de schoolbieb te promoten httpswwwfacebookcomHieperdeBieb Tijdens de Kinderboekenweek zijn er 41 klassen van de Roosendaals scholen op bezoek geweest Ze namen deel aan het programma lsquoleeselixerrsquo Een speciale drank waarin kinderen hun leesvoorkeur konden mixen en zo genoeg leeshonger en leesvoer zouden hebben tot ze oma en opa waren Moerdijk Alle 22 scholen in de gemeente Moerdijk kunnen gebruik maken van leesbevorderingsprojecten in samenwerking met een leesconsulent van de bibliotheek Dit wordt gedaan in samenhang met de actuele en inspirerende boekencollectie die de scholen jaarlijks van de bibliotheek ontvangen Een voorbeeld van deze samenwerking is het project lsquoTheaterlezenrsquo dat is uitgevoerd op basisschool de Boemerang Basisscholen komen diverse keren per jaar voor groepsbezoeken naar de bibliotheek Halderberge Er is nog geen structurele samenwerking met de scholen Wel hebben een aantal scholen belangstelling voor lsquode Bibliotheek op schoolrsquo Twee leerkrachten van basisschool rsquot Bossche Hart uit Bosschenhoofd hebben de cursus Open Boek gevolgd een bouwsteen van het project Op

basis daarvan worden er jaarlijks een aantal leesbevorderingsprojecten uitgevoerd in deze school Basisschool de Schittering maakt gebruik van de mogelijkheid voor het doen van groepsbezoeken in vestiging Oudenbosch De gesprekken met de wethouder over het aanbod voor de jeugd in de toekomst in de gemeente Halderberge zijn in volle gang Rucphen Met alle 7 scholen in Rucphen zijn gesprekken gevoerd over de invoering van lsquode Bibliotheek op schoolrsquo Op basisschool Vinkenbos was door de leerkrachten de cursus Open Boek al gevolgd en was een up-to-date leesplan aanwezig Hier is gestart met uitvoering van het activiteitenplan en invoering van de Monitor Op basisschool Martinus in Rucphen zijn 3 leerkrachten gestart met de cursus Open Boek deze school heeft de doelen al bepaald De andere scholen zijn in diverse stadia van uitrol van de samenwerking Zundert Met de scholen in Zundert zijn gesprekken gevoerd om te komen tot een basisvoorziening volgens de aanpak lsquode Bibliotheek op schoolrsquo Op basis hiervan is een plan gemaakt wat nog niet helemaal tot overeenstemming heeft geleid Daarom worden de gesprekken in 2017 voorgezet (zie verder 25 Ontwikkelingen per gemeenten) Bibliotheek op school VO (Voortgezet Onderwijs) De succesvolle aanpak van de Bibliotheek op school in het basisonderwijs is aanleiding geweest om het programma uit te breiden naar het voortgezet onderwijs (VO) allereerst naar het vmbo Die uitbreiding biedt de bibliotheken een strategische aanpak voor structureel samenwerken met het voortgezet onderwijs De pijlers zijn collectie lezen en mediawijsheid Iedere pijler heeft een keuzemenu bestaande uit een aantal bouwstenen die oa voortkomen uit bestaande Bibliotheekprojecten oa Biebsearch Leeskr8 en 4You

35

De Bibliotheek op School Het Da Vinci College (Roosendaal) en Bibliotheek VANnU hebben in schooljaar 2015-2016 gebruik gemaakt van de Stimuleringsregeling van Kunst van Lezen tbv de Bibliotheek op School Halverwege het schooljaar 2016 liep deze regeling af Tijdens dit schooljaar hebben school en bibliotheek gewerkt aan het creeumlren van de voorwaarden en er is een leesplan geschreven waarin een stevige basis is gelegd voor een meerjarenplan De onderstaande activiteiten zijn concreet uitgevoerd

Studiemiddag voor docenten Iedere docent taaldocent

Training voor docenten Lezen in het vmbo werkt

Boekencollectie (in de vorm van boekenkisten 303 boeken)

Campagne Nederland Leest Lydia Rood

Vrij lezen in de klas zowel in het vmbo als in het praktijkonderwijs experimenteren docenten met de boekenkisten en vrij lezen

Vakoverstijgend voorlezen oa techniekdocenten en biologiedocenten lezen voor ook in de bovenbouw

VANnU is in gesprek met de school over een vervolg Het Markland college in Zevenbergen maakt al een paar jaar gebruik van Biebsearch Dit is een voorloper van Bibliotheek op School In 2016 hebben in een werkgroep gesprekken plaatsgevonden ter voorbereiding van het programma de Bibliotheek op School In 2017 gaat daadwerkelijk gewerkt worden aan het taal- en leesbeleid en het omzetten van Biebsearch in de Bibliotheek op school Twee docenten van het Markland hebben deelgenomen aan de training Lezen in het vmbo werkt op het Da Vinci college Brugklassers van het Marklandcollege komen regelmatig op groepsbezoek in de bibliotheek

Diverse activiteiten Voor middelbare scholieren worden diverse activiteiten georganiseerd waar VANnU een rol in speelt Een van de activiteiten is het Cultuurfestival Artisjok 2016 voor havo en vwo 4 VO In Roosendaal is de organisatie in handen van de Cultuurcompaan Het thema van dit jaar was Beyond Borders VANNU heeft de samenwerking gezocht met De Witte Roos en boekhandel Het verboden Rijk waardoor de mogelijkheid ontstond om groots uit te pakken en goed aan te sluiten bij het thema In februari hebben 14 schoolfinalisten van 7 scholen (2 per school) deelgenomen aan de voorleeswedstijd Read2me In deze wedstrijd worden leerlingen aangespoord goede jeugdboeken voor te lezen Leerlingen lezen voornamelijk voor uit boeken van de Jonge Jury Een leerling van het Jan Tin Bergen College heeft de Roosendaalse finale gewonnen Tot slot scholen zien de waarde van abonnementen en schoolpassen Ook worden regelmatig projectcollecties afgenomen en vinden er klassenbezoeken en schrijversbezoeken plaats Abonnementen School schoolabonnementen Collectieve

schoolpassen

Da Vinci College

Gertrudis College I 216

Jan Tinbergen College I

Markland College Oudenbosch I

Markland College (Zevenbergen)

II 269

Norbertus College II 211

Munnikenheide college I

Mencia Sandrode I

36

27 Aanpak laaggeletterdheid Laaggeletterdheid is een maatschappelijk probleem waar vaak nog een taboe op rust Ongeveer 13 miljoen inwoners van Nederland tussen de 16 en 65 jaar is laaggeletterd Ze hebben moeite met lezen schrijven en communiceren in het Nederlands En dat terwijl taal steeds belangrijker wordt om zelfstandig te kunnen participeren Denk aan het gebruiken van websites van overheden en bedrijven aan internetbankieren of een sollicitatiebrief schrijven of aan langer zelfstandig kunnen wonen Maar denk ook aan het begrijpen van veiligheidsinstructies op het werk of bijsluiters van medicijnen

Vanuit de Rijksoverheid is daarom gestart met het actieprogramma lsquoTel mee met Taalrsquo[1] In dat programma zetten de ministeries van OCW SZW en VWS samen in op participatie taal als middel om mee te kunnen doen in de maatschappij en op het werk In Tel mee met Taal zijn de preventieve aanpak (het voorkomen van taalachterstand) en de curatieve aanpak (het bestrijden van laaggeletterdheid via scholing) voor het eerst in eacuteeacuten overkoepelend actieprogramma samengebracht Daarbij speelt de regionale netwerkaanpak een belangrijke rol De combinatie van de curatieve en preventieve aanpak van laaggeletterdheid sluit aan bij de opdracht van de bibliotheek bij te dragen aan geletterdheid in brede zin voor jong en oud De bibliotheek heeft al taalaanbod gericht op jonge kinderen (bijvoorbeeld Boekstart) en volwassenen (bijvoorbeeld via taalcoaches lees- en schrijfclubs) Ook opereert de bibliotheek in een lokale maatschappelijke context in contacten met burgers gemeenten onderwijs lokale bedrijven en maatschappelijke organisaties Dit maakt dat de bibliotheek een unieke positie inneemt en in potentie een belangrijke verbindende schakel kan vormen binnen de regionale aanpak van laaggeletterdheid

[1]

httpswwwtaalvoorhetlevennl

In september 2014 is het convenant Taal voor het Leven West- Brabant ondertekend Een samenwerkingsverband tussen ROC Kellebeek VWS ATEA UWV Cubiss St Lezen amp Schrijven en de bibliotheken in West- Brabant om een bijdrage te leveren aan het terugdringen van laaggeletterdheid Inmiddels zijn er zorsquon 30 organisaties aangesloten ook organisaties uit de zorg- en welzijnssector De aanpak van laaggeletterdheid kan niet los worden gezien van maatregelen om taalachterstanden en laaggeletterdheid te voorkomen zoals leesbevordering Daarom is het beleid gericht op leesbevordering en leesplezier een waardevolle aanvulling op het reguliere taalonderwijs en is dit onderdeel van het actieprogramma lsquoTel mee met Taalrsquo Wat doet VANnU VANnU biedt een basisaanbod waarin collectie taalpunten en het taalnetwerk en activiteiten in de Week van de Alfabetisering opgenomen zijn Daarnaast worden bovenop dit basisaanbod trajecten aangeboden in het kader van de uitvoer WEB In 2016 heeft Taal voor het Leven West-Brabant voor het tweede jaar op rij WEB-gelden ontvangen tbv het versterken van werkenden en werkzoekenden In onderstaand overzicht is het basisaanbod opgenomen onder het kopje Activering daarna volgen de trajecten in het kader van WEB Activering basisaanbod

Collectie VANnU heeft een speciale Makkelijk Lezen-collectie voor mensen die moeite hebben met lezen en schrijven Bij de samenstelling van de collectie heeft de bibliotheek gelet op de bruikbaarheid ervan voor de ontwikkeling van taalvaardigheid en maatschappijorieumlntatie De collectie bestaat uit leesboeken op verschillende leesniveaus taalcursussen en informatieve boeken en alle informatie is in eenvoudig Nederlands

37

Taalpunten In 2016 heeft VANnU samen met haar netwerkpartners twee taalpunten opgezet eacuteeacuten loket dat burgers overzicht biedt van het informele formele en non-formele scholingsaanbod op het gebied van taal en digitale vaardigheden in de regio Naast de doorverwijsfunctie bieden de Taalpunten ook laagdrempelige trainingen Aan de hand van een intake wordt de scholingsbehoefte van de deelnemer in kaart gebracht en kan er bijvoorbeeld een training Klik amp Tik worden gedaan Het eerste Taalpunt opende in maart 2016 in de wijk Kalsdonk in Roosendaal en de tweede is op 31 maart in de bibliotheek Zevenbergen feestelijk geopend Na opening van de Taalpunten is er voortdurend aanloop van mensen met taalvragen In 2016 zijn er 34 mensen geholpen enof doorverwezen in Kalsdonk In het taalpunt in Zevenbergen zijn in 2016 totaal 14 mensen geholpen met hun taalvraag

Activering Deelnemers Opmerkingen

Roosendaal 31 Klik amp Tik basis

Taalpunt Kalsdonk (RSD) 34 Intakes

Moerdijk 17 Klik amp Tik basis

Taalpunt Moerdijk 14 Intakes

Halderberge 11 Klik amp Tik basis

Rucphen 9 Klik amp Tik basis

Zundert 7 Klik amp Tik basis

Training herkennen amp doorverwijzen

15 Gezondheidsplein

Kalsdonk

138

Trainingen Op 20 september heeft VANnU aan de partners van het Gezondheidsplein in Kalsdonk een training Herkennen en motiveren laaggeletterden

gegeven

Week van de alfabetisering Samen met haar partners in het West Brabantse Taal voor het Leven organiseerde Bibliotheek VANnU een Lagerhuisdebat tijdens de Week van de Alfabetisering In dit interactieve debat ging men op zoek naar de formule om slim samen te werken eacuteeacuten doel maar met een verschillende motivatie belang of uitgangspunt Wanneer is de samenwerking slim en daarmee effectief Het debat vond plaats in Etten Leur De landelijke week van de alfabetisering viel dit jaar samen met de start van het nieuwe Taaljaar 2016-2017 Samen met de gemeente Moerdijk heeft de bibliotheek een informatieve en interactieve bijeenkomst georganiseerd (5 september 2016) waarin verteld werd over de aanpak van laaggeletterdheid Wethouder Thomas Zwiers gaf het belang van de aandacht voor laaggeletterdheid aan in het bijzonder voor werknemers Daarnaast werd stilgestaan bij het aanbod aan taalactiviteiten in het schooljaar 2016-2017 en het taalnetwerk in de regio Bijzondere aandacht was er voor de rol van vrijwilligers in de taaltrajecten Zonder vrijwilligers is een groot aantal taalactiviteiten niet uit te voeren Taalnetwerk In het Taalnetwerk zijn lokale taalbieders en ndashprojecten vertegenwoordigd zoals Humanitas Vluchtelingenwerk de VoorleesExpress ROC Kellebeek WijZijn Traverse en de STA teams Het netwerk komt onder voorzitterschap van VANnU 2 tot 3 maal per jaar samen om kennis te delen en samen te werken In 2016 heeft dat geleid tot het opstellen van een Taalkaart van Roosendaal (welke aanbieders bieden welke trainingen aan tegen welke voorwaarden) De Taalkaart is inmiddels door de deelnemers in gebruik genomen Verder wordt er veel aandacht besteed aan het werven van taalvrijwilligers VANnU Humanitas Vluchtelingenwerk en WijZijn Traverse bundelden de krachten om via uitingen in de media taalvrijwilligers te werven Dat leidde tot een goed bezochte informatiemiddag op 9 december waar zorsquon 50 geiumlnteresseerden zich meldden

38

Activering WEB trajecten Taaloefengroepen In Rucphen en in Roosendaal organiseert de Bibliotheek VANnU wekelijks taaloefengroepen voor medewerkers van de WVS De werkleiding van de WVS geeft aan dat zij zien dat hun medewerkers echt veranderen sinds zij aan de taaloefengroep zijn begonnen De persoonlijke benadering en begeleiding van de taalvrijwilligers zorgt ervoor dat de cursisten meer zelfvertrouwen krijgen en verrast worden in hun eigen kunnen In totaal hebben in de vijf gemeenten 36 personen deelgenomen Klik amp Tik cursussen Voor alle mensen die moeite hebben om hun weg te vinden op internet biedt de Bibliotheek op de vijf kernvestigingen de cursus Klik amp Tik aan De cursisten worden begeleid door vrijwilligers In 2016 hebben 40 cursisten de cursus met succes afgerond en hiermee hun zelfredzaamheid vergroot Taal amp Arbeidsmarkt Walk amp Talk en Werkmap Walk amp Talk Vanaf oktober organiseert Bibliotheek VANnU maandelijks op elke derde maandag van de maand Walk amp Talk deacute koffiepauze voor werkzoekenden Het is een gratis netwerkbijeenkomst voor en door werkzoekenden In een ongedwongen sfeer maakt men in Bibliotheek VANnU kennis met elkaar krijgt men tips van een professional enof hoort men ervaringen van (ex-)werkzoekenden In 2016 waren de themarsquos Netwerken hoe doe je dat (oktober) Hoe maak je een goed basis CV (november) en Werken in Belgieuml (december) In 2016 hebben 62 belangstellenden deelgenomen aan de bijeenkomsten

Werkmap De dienstverlening van het UWV verloopt digitaal Laagopgeleide en oudere werkzoekenden hebben vaak moeite met het aanvragen van een DigiD en het omgaan met de digitale werkmap van het UWV In 2016 hebben 32 deelnemers een training gevolgd om hun vaardigheden op dit gebied te verbeteren

Monitoring In januari 2017 verscheen de landelijke Monitor Digitale Vaardigheden 2015-2016 uitgevoerd door Next Value in opdracht van de Koninklijke Bibliotheek In deze monitor waar VANnU aan meegewerkt heeft wordt gekeken naar de resultaten van de digitale trajecten en worden deelnemers bevraagd In de algemene conclusies en aanbevelingen worden de volgende zaken aangegeven en door VANnU opgepakt 1 Zoek samenwerking met doorverwijzers VANnU heeft dit geborgd op regionaal niveau door Taal voor het Leven West-Brabant en lokaal via het Taalnetwerk Werk met vrijwilligers VANnU werkt sinds 2014 met taalvrijwilligers zij worden getraind door ROC Kellebeek enof St Lezen en Schrijven 2 Voorkom een te vrijblijvende leeromgeving door actief samen te werken met bijvoorbeeld de WVS worden deelnemers gestimuleerd om actief deel te nemen 3 Probeer maatwerk te bieden en verwijs door naar vervolgtrajecten sinds 2016 worden in de Taalpunten intakes afgenomen door taaldocenten van ROC Kellebeek daarmee wordt de doorverwijzing nog meer maatwerk Ten slotte werd de deelnemers gevraagd naar hun tevredenheid over de trainingen 37 deelnemers hebben meegewerkt aan de monitor Door de samenwerking met ROC Kellebeek in 2016 verder vorm te geven is er meer aandacht gekomen voor deskundigheidsbevordering van de taalvrijwilliger en is de doorstroom van deelnemers toegenomen Daarmee wint de West-Brabantse aanpak aan duurzaamheid

39

28 Werkzaamheden Marktplaats Cultuureducatie 2016 Bibliotheek VANnU is verantwoordelijk voor de Marktplaats Cultuureducatie in de gemeenten Halderberge en Moerdijk De doelstelling van de Marktplaats is Een netwerk en samenwerking tussen aanbieders van cultuur en het onderwijs creeumlren zodat de jeugd meer in aanraking komt met kunst en cultuur en zich daardoor beter kan ontwikkelen De cooumlrdinator Marktplaats Cultuureducatie heeft in 2016 de volgende taken uitgevoerd

inventariseren van de vraag op het gebied van cultuureducatie van het onderwijs (PO en VO)

inventariseren van de vraag op het gebied van cultuureducatie voor en naschoolse opvang inventariseren van de mogelijkheden van de culturele aanbieders

culturele aanbieders meenemen in de lsquotaalrsquo van het onderwijs

het uitbreiden en verstevigen van het lokaal cultuur-educatief netwerk

samenwerken met de intermediairs van regiorsquos West Brabant

afstemmen van vraag en aanbod Het Kunstmenu wordt afgenomen door alle Halderbergse scholen en elf scholen uit de gemeente Moerdijk Het wordt aangeboden in samenwerking met CultuurCompaan (gemeente Roosendaal) en bestaat uit activiteiten van lokale (professionele aanbieders uit de gemeente) regionale (professionele aanbieders uit de provincie) en landelijke culturele instellingen De leerlingen maken op deze manier kennis met de drie domeinen van Cultuureducatie (in huis met de culturele omgeving en uit de grote wereld) Verder nemen de scholen deel aan diverse naschoolse activiteiten (verlengde schooldag) en vinden er diverse losse culturele projecten op de scholen plaats

De cooumlrdinator ondersteunt culturele instellingen kunstenaars en het onderwijs mbt actuele ontwikkelingen op het gebied van cultuureducatie Zij organiseert netwerkbijeenkomsten voor de interne cultuurcooumlrdinatoren (ICCrsquoers) biedt scholing aan en geeft de ICC cursus in West- Brabant Daarnaast worden er cursussen aangeboden voor culturele aanbieders zodat ook zij meegaan in de huidige ontwikkelingen op het gebied van cultuureducatie De cooumlrdinator cultuureducatie is tevens intermediair voor de scholen mbt de rijksregeling Cultuureducatie met Kwaliteit (2013 ndash 2016) een opdracht die middels de Cultuurloper wordt uitgevoerd Hierbij wordt nauw samengewerkt met de Provinciale instelling Kunstbalie Aan de regeling nemen 5 scholen uit de gemeente Halerberge en 7 scholen uit de gemeente Moerdijk deel VANnU werkt regionaal en dat vertaalt zich ook in de Marktplaats Cultuureducatie waar het onderhouden van contacten met andere marktplaatsen en buurgemeenten vanzelfsprekend is De cooumlrdinator neemt deel aan het zogenaamde Regionaal Overleg Marktplaatsen (ROM) en een Provinciaal Overleg Het doel is om gezamenlijke activiteiten voor de regio West- Brabant te organiseren Er wordt samengewerkt met de cooumlrdinator Brede Scholen en cooumlrdinator Sport van beide gemeenten Ook vindt er steeds meer samenwerking plaats met de schoolbesturen Stichting Openbaar Onderwijs West-Brabant is een bovenschools traject gestart op het gebied van cultuureducatie met oa de intermediairs van de gemeente Roosendaal en HalderbergeMoerdijk Tot slot neemt de cooumlrdinator zitting in de werkgroep Cultuurmaand (septemberoktober) van de gemeente Halderberge Zij richt zich vooral op de activiteiten voor het onderwijs

40

29 Personeel en Organisatie

Per 31-12-2016 heeft VANnU 3885 FTE in dienst In totaal gaat het om 74 medewerkers De groei in ftersquos (145) heeft met name te maken met de uitrol dBoS en toename van leesconsulenten waarover eerder in dit verslag is gesproken In de Frontoffice is het aantal uren door oa sluiting van servicepunten in de gemeente Zundert en aanpassingen van het servicepunt in Wouw afgenomen

De leeftijdsopbouw van de medewerkers Van alle medewerkers bij VANnU is 95 jonger dan 40 jaar Het percentage medewerkers tussen de 40 en 50 jaar is 135 54 van de medewerkers is tussen de 50 en 60 jaar en het percentage 60+ is 23 VANnU heeft tov de landelijke leeftijdsopbouw een hoger percentage 50 plussers Dat betekent dat er goed moet worden nagedacht over de instroom van jongere medewerkers om de uitstroom voor de komende jaren op te kunnen vangen Dat is een lastig vraagstuk omdat bij een reorganisatie de jongere medewerkers vaak degenen zijn die door middel van afspiegeling moeten vertrekken Het komend jaar zal dit onderwerp opnieuw op de agenda staan van directie en OR omdat het vraagt om een

visie over hoe het toekomstig personeelsbestand eruit moet komen zien en hoe de organisatie zich daarop kan voorbereiden

Personeelsverloop in- door- en uitstroom In totaal zijn er in 2016 acht medewerkers ingestroomd waarvan

projectmedewerker vernieuwing netwerk

1 cooumlrdinator Frontoffice

1 controller

1 medewerker communicatie

2 leesconsulenten 4-12

2 ondersteuners leesconsulenten

stagiaire19 Daarnaast zijn er zes medewerkers uit dienst getreden waarvan

1 ondersteuner leesconsulenten

3 opruimhulpen

2 informatiemedewerkers

19

De stagiaire is in augustus voor een aantal uur als medewerker communicatie aangesteld

0 10 20 30 40 50

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

totale FTE

totale FTE

0

10

20

30

40

50

60

15-30 30-40 40-50 50-60 60+

pe

rce

nta

ge

Leeftijdsopbouw in percentages

VANnU

st Bibliotheekwerk

landelijk

41

Jubilea In 2016 waren er twee jubilarissen Een medewerker was 40 jaar in dienst en een 25 jaar in dienst bij VANnU

Ziekteverzuim Het gemiddelde verzuimpercentage in 2016 bedroeg 32 De ziekte frequentie is 09 Het ziekteverzuim is ten opzichte van 2015 gedaald (587) Onderstaande grafiek toont het verzuimverloop in 2016 Duidelijk is dat het verzuimcijfer vooral wordt beiumlnvloed door een aantal langdurig zieken Het ziekteverzuim is in lijn met de landelijke trend 20 Ziekteverzuim 2016

20

CBS statline cultuur sport en recreatie geeft over de eerste drie kwartalen van 2016 een gemiddeld percentage aan van 32

Scholing VANnU vindt het belangrijk om haar medewerkers zo goed mogelijk voor te bereiden op het bibliotheekwerk van de toekomst In de strategische koers 2016-2018 staan de kernkwaliteiten collectioneren programmeren en netwerken centraal Om medewerkers de kans te geven deze competenties verder te ontwikkelen heeft VANnU in 2016 verschillende stappen gezet In het fusieproces is afgesproken dat er in de front office toegewerkt zou worden naar minder functies De functie van medewerker klantenservice is komen te vervallen en alle medewerkers die het betrof zijn opgeleid tot informatiemedewerker Een groep van 16 medewerkers heeft een opleidingstraject van 6 maanden doorlopen wat leidde tot een certificaat voor iedereen en een benoeming tot informatiemedewerker Alle front office medewerkers hebben in de zomer een training gevolgd over de digitale diensten van VANnU Hierbij kwam het gebruik van de e-books aan de orde en uitleg en gebruik van de verschillende bibliotheek apps digitale bibliotheek bronnen Daarnaast is er extra toelichting gegeven op het gebruik van Bicat het bibliotheekinformatiesysteem Na afloop van de training waren de medewerkers op de hoogte van het volledige aanbod en beter in staat om gebruikers te informeren en vragen te beantwoorden over het brede aanbod van digitale diensten

In 2016 is door alle medewerkers verder gewerkt in de themagroepen om de kerncompetenties concreet gestalte te geven Een doel in 2016 was ook om de medewerkers uit ZundertRucphen aan te laten sluiten bij deze manier van werken Opgemerkt moet worden dat hier in 2017 nog een aantal stappen in gezet moet worden De themagroepen biedt medewerkers de mogelijkheid om het netwerken het vormen van themacollecties en het bedenken van een bijpassend programma uit te proberen te oefenen en hiervan te leren In de praktijk blijkt dit meer of minder goed te slagen afhankelijk van het thema

0

20

40

60

80

100

120

140

160

180

verzuim kort0-7 dagen

verzuimmiddellang 8-

42 dagen

verzuim lang43-365 dagen

aantal ziektedagen

aantal medewerkers

42

Een aantal themagroepen heeft in 2016 tastbare resultaten weggezet Zo is er een pop-up bieb in winkelcentrum De Roselaar verschenen een pop-up in de basiliek in Oudenbosch zijn er verschillende voorleesactiviteiten geweest door het hele werkgebied zijn er contacten gelegd en presentaties geweest bij een aantal Alzheimer-cafeacutes en vonden andere activiteiten plaats zoals een Boekenproeverij in Zevenbergen Uiteraard werd er door de themagroepen ook aandacht besteed aan de landelijke leesbevorderingscampagnes zoals de (kinder)Boekenweek en Nederland Leest

Inzet vrijwilligers in de branche Stichting BibliotheekWerk is in 2015 door het Centraal Overleg Arbeidsvoorwaarden Openbare Bibliotheken gevraagd een inventarisatie uit te voeren van de inzet van vrijwilligers in de branche Van de 124 ondervraagde bibliotheken geeft 92 procent aan dat zij met vrijwilligers werken In bijna de helft van deze bibliotheken zijn op dit moment meer vrijwilligers werkzaam dan medewerkers met een arbeidsovereenkomst Wel worden zij vaak een beperkt aantal uren per week ingezet Wanneer een bibliotheek niet met vrijwilligers werkt is dit over het algemeen een principieumlle beslissing Over het algemeen voeren vrijwilligers in bibliotheken verschillende taken uit Een belangrijke taak is de bezorging van materialen aan huis Daarnaast worden vrijwilligers ook regelmatig ingezet als gastheer of gastvrouw en ondersteunen ze regelmatig bij de uitvoering van verschillende publieks- en promotieactiviteiten in de bibliotheek Ook zijn er werkzaamheden die minder frequent door vrijwilligers worden opgepakt Dit geldt bijvoorbeeld voor het adviseren over de ontwikkeling van de collectie het plaatsen van de collectie en het presenteren van collectieonderdelen als ondersteuning bij een project of activiteit Ruim driekwart van de bibliotheken met vrijwilligersbeleid heeft beleid vastgesteld over de scholing en begeleiding van vrijwilligers In de praktijk blijkt echter dat er minder vaak concrete initiatieven zijn om vrijwilligers de mogelijkheid te bieden zich verder te ontwikkelen

Als er een initiatief aanwezig is is dit doorgaans gericht op het aanbieden van scholing21 Inzet vrijwilligers VANnU Met het oog op de bezuinigingen en de veranderende rol van bibliotheken vraagt het vrijwilligersbeleid veel tijd en aandacht van directie managers en ondernemingsraad Sinds de fusie in 2015 met de bibliotheek ZundertRucphen heeft VANnU te maken met vrijwilligers in het uitleenproces In Rijsbergen en Rucphen was men gewend te werken met vrijwilligers in de rol van gastvrouw terwijl in het VANnU werkgebied van voacuteoacuter de fusie alleen gebruik werd gemaakt van expert-vrijwilligers (bv voor de speelotheek en voor cursussen zoals Klik en Tik) Met de realisatie van de nieuwe voorziening in Wouw is gekozen voor de inzet van vrijwilligers in de ondersteuning bij het uitlenen De vrijwilligers zorgen voor een opgeruimde ruimte voor een prettige ontvangst en ondersteunen in het gebruik van de zelfservice-apparatuur In 2016 is veel aandacht geweest voor de wijze waarop de vrijwilligers ingezet worden in de organisatie en de gesprekken over dit onderwerp zullen ook in 2017 voortgezet worden Uiteraard speelt de OR hierin een belangrijke en verbindende rol In 2016 werden ook de voorbereidingen getroffen voor een pilot in Rijsbergen die in januari 2017 van start gaat Het doel is om de inzet van vrijwilligers in het uitleenproces verder uit te werken de samenwerking tussen de vrijwilliger en de betaalde kracht helder vorm te geven en te beschrijven wat het vakmanschap voor het bibliotheekwerk lsquonieuwe stijlrsquo inhoudt Om kennis en kunde te delen en ervaringen uit te wisselen maakt de cooumlrdinator vrijwilligers deel uit van een (Brabantse) overlegstructuur met andere cooumlrdinatoren De inzet van vrijwilligers is een onderwerp dat in iedere bibliotheek speelt

21

httpswwwbibliotheekwerknlVrijwilligers_in_de_bibliotheekpdf

43

210 Ontwikkelingen in de openbare bibliotheek Samenwerking Bibliotheek VANnU werkt in alle gemeenten samen met partners op het gebied van zorg en welzijn (CJG) voorschoolse voorzieningen (kinderopvang en peuterspeelzalen) educatie (basis- en voortgezet onderwijs) laaggeletterdheid (bibliotheken West-Brabant ROC UWV en WVS) en cultuur (diverse instellingen zoals musea schouwburg en archief of organisaties zoals Stichting Cultuur Moerdijk) Bovenlokaal wordt er samengewerkt in de Brabantse Netwerkbibliotheek (BNB) Dit is een samenwerkingsverband tussen de 19 Brabantse basisbibliotheken en Cubiss Cubiss is een Provinciale Ondersteuningsinstelling (POI) en heeft een rechtstreekse subsidierelatie met de provincie Noord-Brabant Een essentieel doel van de BNB is het creeumlren van een goed toegankelijk netwerk Een plek waar ideeeumln floreren waar informatie en ervaringen worden uitgewisseld en waar kennis wordt gedeeld zodat de gebruikers en de partners van de Brabantse bibliotheken optimaal worden bediend Niet alleen nu maar ook in de toekomst De hoofddoelstelling van de BNB is het stimuleren van de Brabantse kennisinfrastructuur door vanuit de bibliotheekfunctie bij te dragen aan een goed ingerichte publieke informatievoorziening (httpwwwbnbibliotheeknl) Het samenwerkingsverband heeft een gezamenlijk beleidsplan vastgesteld en voert de provinciale projecten mede onder die vlag uit Branche De branchevereniging van en voor de openbare bibliotheken is de Vereniging van Openbare Bibliotheken (wwwdebibliothekennl) Tot slot is er nog de Stichting Certificering Openbare Bibliotheken Deze stichting ontwikkelt en bewaakt kwaliteitsnormen en toetst de kwaliteit van bibliotheekorganisaties aan deze normen door middel van audits (wwwbibliotheekcertificaatnl)

De overheden De overheid is op drie niveaus betrokken bij de basisbibliotheek op gemeentelijk provinciaal en landelijk niveau Gemeente De gemeente is de primaire opdrachtgever van de basisbibliotheek Zij verleent VANnU subsidie Binnen het gemeentelijk beleidskader dat gebaseerd is op eenduidig en samenhangend beleid worden concrete afspraken gemaakt met Bibliotheek VANnU over de te behalen resultaten en prestaties Tussen de gemeenten en Bibliotheek VANnU wordt een tweezijdig contract afgesloten dat nagekomen en geeumlvalueerd moet worden Bibliotheek VANnU ontvangt subsidie op basis van een uitvoeringsovereenkomst op basis van de Algemene Wet Bestuursrecht (AwB) Uitgangspunt is dat wordt gestuurd op inhoud en dat wederzijds afspraken worden gemaakt tussen de gemeente en Bibliotheek VANnU De basis van deze afspraken is

1 De beleidsdoelen die de gemeente nastreeft 2 De diensten en producten die Bibliotheek VANnU levert om aan

die beleidsdoelen te voldoen of een bijdrage te leveren 3 Duidelijke beoordelingscriteria op basis waarvan de prestaties en

(eventuele) resultaten worden beoordeeld en de subsidierelatie wordt afgerekend

Provincie In opdracht van de provincie Noord-Brabant werkt Cubiss samen met de Brabantse bibliotheken aan programmas voor bibliotheekvernieuwing Het werkplan van Cubiss bestaat de komende jaren uit vier projecten

1 Bieb Lab (voorheen Innovatie van de bibliotheekfuncties) 2 Innovatie van de educatieve functie 3 Versterken taalvaardigheid 4 Vergroten mediawijsheid

44

De eerste twee projecten zijn gerelateerd aan de wettelijke taak zoals die is vastgelegd in de Wsob Cubiss voert deze opdracht uit in zeer nauw overleg met de Brabantse bibliotheken De twee andere projecten zijn de uitwerking van een aanvullende provinciale opdracht aan Cubiss Naast bibliotheken zijn ook organisaties binnen het sociale domein en het onderwijs hierbij betrokken als partner Rijk De rijksoverheid is verantwoordelijk voor het functioneren van de openbare bibliotheken als stelsel met als aandachtspunten een vergroting van de doelmatigheid samenhang kwaliteit en pluriformiteit van het stelsel openbaar bibliotheekwerk De Wet stelsel openbare bibliotheekvoorzieningen (Wsob) kortweg de Bibliotheekwet is vanaf 1 januari 2015 van kracht De bibliotheekwet regelt de digitalisering van de openbare bibliotheek en zorgt voor structurele financiering daarvan door de Rijksoverheid In deze wet is vastgelegd dat iedere Nederlander toegang moet hebben tot een openbare bibliotheek zowel in fysieke als digitale vorm Ook zijn de vijf functies en voorwaarden vastgelegd waaraan een openbare bibliotheek moet voldoen (zie ook inleiding jaarverslag) De Koninklijke Bibliotheek (KB) heeft onder de Wsob een regierol gekregen binnen het netwerk van openbare bibliotheekvoorzieningen en de verantwoordelijkheid voor de landelijke digitale bibliotheek en Aangepast Lezen Het KB-beleidsplan 2015-2018 lsquoDe kracht van het netwerkrsquo formuleert de ambities van de KB in breed verband met twee strategische prioriteiten

1 Realiseren van de nationale digitale bibliotheek 2 Het versterken van de nationale en internationale samenwerking

Met de nationale digitale bibliotheek neemt de KB het voortouw in het uitbouwen van de rol en betekenis van de bibliotheek in het digitale domein De landelijke digitale infrastructuur zorgt voor de componenten waarmee alle openbare bibliotheekvoorzieningen deelnemen en gebruikmaken van de diensten van de digitale bibliotheek

Het versterken van de nationale samenwerking is gericht op het verbreden van de betekenis van de bibliotheek In samenspraak met de bibliotheken zelf de provinciale service organisaties de VOB en andere partners geeft de KB invulling aan de stelseltaken regie en advies faciliterende en cooumlrdinerende taken en de aansturing van grootschalige programmarsquos en projecten voor het hele bibliotheekstelsel Onttrekking Gemeentefonds voor aanschaf e-content Vanaf 2015 is het Rijk verantwoordelijk voor de financiering van de centrale aanschaf van e-content voor de openbare bibliotheken Daarvoor onttrekt het Rijk een bedrag aan het Gemeentefonds Dit bedrag stelt de minister van OCampW ter beschikking aan de KB voor de inkoop van e-content De KB koopt vervolgens in op voordracht van de openbare bibliotheken begrensd door het financieumlle kader van het ter beschikking gestelde bedrag Tot 1-1-2015 dragen bibliotheken een bedrag per inwoner af aan de VOB voor de inkoop van e-content het zogenaamde omslaggeld Voor 2014 was dat euro 035 per inwoner Het groeipad en de hoogte van de uitname worden formeel vastgesteld in een overleg tussen diverse ministeries en de VNG Gekozen is voor een scenario van relatieve groei Onttrekking gemeentefonds e-content en consequenties

jaar Bedrag per inwoner Totale uitname VANNU22

2014 035 euro 65456

2015 047 euro 87898

2016 055 euro 102859

2017 063 euro 117821

2018 073 euro 136522

De vijf gemeenten van VANnU gaan verschillend met de uitname om De gemeente Moerdijk houdt het bedrag in van de subsidie de gemeente Halderberge deels en de andere drie gemeenten niet

22

Aantal inwoners op basis van gegevens 2016 187017

45

Digitaal abonnement Per 1 januari 2016 heeft de Koninklijke Bibliotheek een lidmaatschapsvorm toegevoegd aan de bestaande lidmaatschapsvormen van de openbare bibliotheken namelijk de mogelijkheid om gebruik te maken van enkel de digitale voorziening Voor dit lidmaatschap is een tarief vastgesteld van 42 euro per jaar Het aanbod van deze lidmaatschapsvorm en ndashtarief is een stap in de ontwikkeling van het publieke aanbod die past binnen de verdere ontwikkeling van de toegang tot digitale werken in het algemeen De Koninklijke Bibliotheek blijft in gesprek met zowel de openbare bibliotheken als de aanbieders van digitale content om een optimaal aanbod voor de klant te realiseren dat in lijn is met de publieke waarden van de openbare bibliotheek Primair gaat het om het aanbod e-books waarvoor licenties zijn afgesloten met individuele uitgevers secundair gaat het om andere content types (audio databanken etc) Omdat het gebruik van e-books in Nederland nog in ontwikkeling is zowel in relatie tot openbare bibliotheken als in relatie tot het commercieumlle - en ook het illegale - aanbod is de introductie van een digitaal lidmaatschap van de openbare bibliotheek niet een eindpunt in de positionering van het publieke aanbod in dit domein De KB stelt daarom een gefaseerde ontwikkeling van de tariefstructuur voor die flexibel genoeg is om in te spelen op ontwikkelingen in het netwerk en in de markt De Nationale bibliotheekpas en gastlenen Naast het digitale abonnement loopt ook de ontwikkeling van de nationale bibliotheekpas Het project de Nationale Bibliotheekpas ontwikkelt eacuteeacuten pas die burgers toegang geeft tot alle landelijke en lokale (digitale) diensten Op deze manier krijgen zij makkelijker toegang tot de fysieke collectie van alle bibliotheken in heel Nederland Door de invoering van een nationale bibliotheekpas zijn er in de toekomst voor de klant geen verschillende loketten meer met verschillende voorwaarden en dienstverlening Een ander voordeel is de versterking van het merk en het imago van de bibliotheek bibliotheken treden meer naar buiten als eacuteeacuten

netwerk Tot slot zal er ook sprake zijn van efficiency eacuteeacuten stelsel van voorwaarden en keuzemogelijkheden is veel goedkoper en effectiever Bovendien ontstaat er vanuit de gezamenlijkheid de mogelijkheid om op landelijk niveau te kunnen innoveren In januari is onder het motto - Lezen kun je overal lenen nu ook- gastlenen (landelijk) van start gegaan Met gastlenen kunnen bibliotheekleden ook elders in Nederland lenen Daarvoor is een geldig bibliotheeklidmaatschap nodig met een abonnement dat toegang geeft tot gastlenen Gastlenen is een onderdeel van het VOB-project de nationale bibliotheekpas Gezamenlijke innovatieagenda Op 1 januari 2015 is de Wet stelsel openbare bibliotheekvoorzieningen (Wsob) in werking getreden De Wsob gaat uit van een bibliotheekstelsel waarin de drie overheden nadrukkelijk samen de netwerk- verantwoordelijkheid dragen De minister de provinciebesturen en de gemeentebesturen zijn gezamenlijk verantwoordelijk voor een netwerk van openbare bibliotheekvoorzieningen Dit netwerk van openbare bibliotheekvoorzieningen wordt gevormd door

bull de lokale bibliotheken bull de provinciale ondersteuningsinstellingen (POIrsquos) bull de Koninklijke Bibliotheek (KB) voor wat betreft haar taak tot het

in stand houden van de landelijke digitale bibliotheek De Wsob beschrijft de taken van de deelnemers in het netwerk Bij sommige taken raken de verantwoordelijkheden van de verschillende deelnemers elkaar Dat is bijvoorbeeld het geval bij de innovatietaak23 Omdat de verantwoordelijkheid van de gezamenlijke POIrsquos op het gebied van innovatie enerzijds en de cooumlrdinerende taak van de KB anderzijds sterke raakvlakken hebben is bij het bestuurlijk overleg van OCW IPO en

23

Artikel 16 van de Wsob omschrijft als verantwoordelijkheid voor de gezamenlijke POIrsquos2 lsquode ontwikkeling van innovaties ten behoeve van de lokale bibliotheken in overeenstemming met de Koninklijke Bibliotheek in verband met haar cooumlrdinerende taakrsquo

46

VNG samen met VOB SPN en KB de wens ontstaan te komen tot een Gezamenlijke innovatieagenda De Gezamenlijke innovatieagenda heeft als hoofddoel om de vernieuwingskracht van de bibliotheeksector te versterken om zo toegevoegde waarde te kunnen bieden aan burgers en samenleving in lijn met de vijf functies van de bibliotheek Om dat hoofddoel te kunnen realiseren wordt met deze Gezamenlijke innovatieagenda ingezet op

Het aanbrengen van focus door de innovatiekracht te bundelen op een overzichtelijk aantal prioriteiten die breed worden gedeeld door zowel de netwerkverantwoordelijke overheden als het gelaagde bibliotheeknetwerk

Het op gang brengen van een proces van permanente innovatie op deze prioriteiten

Het geven van helderheid over de concrete rolverdeling tussen partijen ndash passend binnen de kaders van de Wsob ndash zodat optimale samenwerking kan ontstaan bij dit proces van permanente innovatie

Met deze Gezamenlijke innovatieagenda als leidraad kunnen overheden vanuit hun verantwoordelijkheid voor het netwerk van openbare bibliotheekvoorzieningen samen met het bibliotheekveld daadkrachtig invulling geven aan het innovatieproces zowel fysiek als digitaal Digihulp via bibliotheken In februari 2016 startte met de ondertekening van een convenant de samenwerking tussen de Belastingdienst en de Koninklijke bibliotheek Doel is om mensen via de lokale openbare bibliotheek ondersteuning te bieden bij het digitaal zaken doen met de overheid Op termijn kunnen burgers bij de bibliotheek terecht voor inhoudelijke hulp over toeslagen en inkomstenbelasting De komende jaren zullen de meeste bibliotheken belastingspreekuren gaan organiseren Inmiddels is een aantal pilots gestart

211 Een blik vooruit

lsquoDe bieb is een aantrekkelijke ontmoetingsplaats geworden waar jongeren en volwassenen graag komen Ze kunnen boeken lenen maar ook een talencursus volgen met een 3D-printer aan de slag gaan of meedoen aan een debat De bibliotheek heeft zichzelf heruitgevondenrsquo Bovenstaande is een citaat uit een brief naar de Tweede Kamer van minister Jet Bussemaker van Cultuur De aanleiding was de verschijning van de eerste bibliotheekmonitor van de KB Het aantal volwassen leden daalde in 2015 maar het aantal jeugdleden nam toe tot 23 miljoen Zij leenden 38 miljoen boeken blijkt uit de monitor In totaal leenden de 156 bibliotheken 73 miljoen fysieke boeken en 4 miljoen e-books uit De vorige hoofdstukken uit dit jaarverslag geven een goed beeld van wat er allemaal in 2016 is gebeurd Bovenstaande tekst had mijn tekst kunnen zijn Ook bij VANnU stijgen de jeugdleden en daalt het aantal volwassen leden De inspanning om de jeugd te bereiken en lezen en leesplezier te bevorderen loont en daar profiteren kinderen hun leven lang van Op de laatste pagina van dit verslag staat een prachtig overzicht van het aanbod en de dienstverlening van VANnU Afhankelijk van de subsidie en de mogelijkheden om samen te werken en door de inzet van onze medewerkers is door VANnU voor de verschillende gemeenten de afgelopen jaren een aanbod gecreeumlerd Naast de specifieke wensen van de gemeenten is de koers van VANnU daarbij altijd leidend De bezuinigingen in de gemeenten Roosendaal en Zundert kosten veel tijd en energie maar bieden ook kansen voor nieuwe dienstverlening VANnU heeft ook de afgelopen jaren succesvolle of kansrijke programmarsquos of formules van de ene gemeente kunnen implementeren in de andere Op die manier profiteren alle gemeenten van het feit dat men afspraken maakt met dezelfde professionele organisatie

47

Alhoewel deze lokale verschillen kleur geven aan het bibliotheekaanbod is er na jaren van bezuinigingen wel een grens bereikt De gemiddelde bijdrage per inwoner is laag VANnU moet en wil op een goede kwalitatieve manier aan haar 5 kernfuncties invulling geven en voorbereid zijn op de toekomst Dat vraagt om ruimte voor innovatie en om een sterke en stabiele organisatie Daar zijn alle aangesloten gemeenten bij gebaad Het voornemen is om in 2017 met de gemeenten een convenant af te sluiten en daarin een aantal basisafspraken op te nemen over de regionale dienstverlening en de toekomst Een convenant wordt gezien als een manier om in gezamenlijkheid verantwoordelijkheid te nemen voor het bibliotheekwerk van de toekomst De vijf wethouders hebben op het verzoek positief gereageerd Naast deze opdracht is er nog een aantal belangrijke opdrachten voor de komende jaren geformuleerd 24 Een belangrijke die ik in dit hoofdstuk nog kort wil delen is de grote opgave op het gebied van HR Eerder in dit verslag is aangegeven dat de bibliotheek een transitie doormaakt verandert en verbreedt Vragen als Hoe zorgen we dat onze medewerkers voldoende zijn voorbereid en toegerust op de toekomst Hoe zorgen we ervoor dat we talenten binnen de organisatie behouden Hoe realiseren we een goede in- door- en uitstroom en Hoe zien we de rol van de vrijwilligers zijn voor de toekomst van VANnU uiterst relevant VANnU moet haar maatschappelijke meerwaarde tegen een achtergrond van teruglopende subsidies vergroten Dit vraagt om nieuwe focus en keuzes een beweging die momenteel in de hele bibliotheeksector gestalte krijgt Deze ontwikkelingen vragen om een nieuwe inrichting van de organisatie die niet alleen een structuurwijziging is maar die met name ook de kaders biedt voor de rolverdeling en de competenties

24

Zelfevaluatie VANNU voor de certificering

waarop in de organisatie met elkaar en buiten de organisatie met partners wordt samengewerkt Om dit te bereiken is eind 2016 besloten om in 2017 een kwalitatieve reorganisatie door te voeren Een andere opdracht waar VANnU voor staat is hoe VANnU haar ambities kan verwezenlijken en innoveren terwijl de financieumlle middelen (de subsidies daling betalende leden) al jaren afnemen Hoe kunnen extra inkomsten worden gegenereerd en waar liggen kansen

Waar we hard aan hebben gewerkt tov de vorige certificering is dat we meer en beter inzichtelijk maken dat we altijd keuzes maken en stappen zetten in het licht van de stip op de horizon die we hebben geformuleerd in ons meerjarenbeleidsplan We deden dat in het verleden ook maar dat was niet altijd zichtbaar We nemen nu de tijd voor planvorming we leggen meer vast we communiceren beter en zorgvuldiger intern en extern We zijn kritisch op onszelf in de evaluatie leren daarvan voor de toekomst en verbeteren daar waar kan Door het gezamenlijk voorbereiden van de aankomende certificering werden we ons nog meer bewust van waar we vandaan komen en naar op weg zijn Van de successen de uitdagingen en de knelpunten We hebben afstand kunnen nemen van de waan van alledag en de tijd genomen om van een afstand naar de organisatie te kijken Onze ambitie is altijd groot geweest en dat zal zo blijven We zijn ons bewust van het feit dat we zelf de regie moeten houden op de ontwikkeling van de bibliotheek naar de toekomst Dat betekent dat we bedreigingen die op ons afkomen voor zover als kan proberen te keren maar ons vooral willen blijven richten op de kansen En die zijn er genoeg en geven energie VANnU blijft investeren in vernieuwing Dat is voor RvT directeurbestuurder en managers de enige juiste koers Mevrouw FD Assink-Aben directeurbestuurder Bibliotheek VANnU

48

Page 14: Jaarverslag Bibliotheek VANnU 2016 · transparante verantwoording over de wijze waarop het toezicht in 2016 is uitgeoefend. Hier wordt achtereenvolgens verslag gedaan van de samenstelling

14

De Bibliotheek op Schoolschoolservicepunten Van oudsher zijn er in de verschillende gemeenten kleine bibliotheekvoorzieningen gecreeumlerd op de basisscholen Op de scholen staat een kleine collectie en in een aantal situaties is er voor een paar uur per week een medewerker van de bibliotheek aanwezig om de kinderen te helpen zoeken naar het juiste boek en te ondersteunen bij projecten De visie op wat de bibliotheek op de scholen zou kunnen en moeten bijdragen is echter de laatste jaren enorm veranderd De aandacht is verschoven van het uitlenen van boeken naar het stimuleren van leesplezier leesbevordering en aandacht voor mediawijsheid De bibliotheek kan de school helpen om de resultaten voor taal te verbeteren door in samenwerking met de school kinderen te stimuleren om veel te lezen op school en thuis Kinderen die meer lezen behalen betere resultaten op school Het concept lsquode Bibliotheek op Schoolrsquo (dBoS) is een aanpak rondom onder andere een volwaardige schoolbibliotheek die geborgd is in het beleid van zowel de bibliotheek als de basisschool5 Daarover verderop in het verslag meer Alle gemeenten in het werkgebied van VANnU willen de komende jaren nog meer aandacht vestigen op de jeugd In de gemeente Moerdijk is het schoolbibliotheekwerk van oudsher al onderdeel van het bibliotheekaanbod VANnU is vanaf 2015 in de gemeente Roosendaal bezig met de uitrol van de dBoS De bedoeling is dat eind 2017 op alle scholen in deze gemeente (wijken en kernen) dBoS is uitgerold De gemeente Rucphen heeft in 2016 aangegeven nog meer te willen investeren in de jeugd In het laatste kwartaal van 2016 zijn de gesprekken met de scholen opgestart met de bedoeling in 2017 op alle basisscholen met dBoS te starten In de gemeente Halderberge liggen kansen in de twee Brede Scholen die in 2017 worden gerealiseerd De gemeente Zundert denkt nog na over een investering in dBoS

5 httpdebibliotheekopschoolnl

Bibliotheekvoorzieningen en de bibliotheek op School in de gemeenten Roosendaal Moerdijk Halderberge Rucphen en Zundert per 1-1-2017

gemeente Roosendaal Moerdijk Halderberge Zundert Rucphen

voorziening

kernvestiging Roosendaal Zevenbergen - Rijsbergen Rucphen

vestiging - Oudenbosch -

servicepunt

Kortendijk Fijnaart Oud-Gastel Wernhout Zegge

Klundert Hoeven Achtmaal Schijf

Wouw Standdaarbuiten Zundert

Tolberg Willemstad (allen tot

(tot 1-7) 1-5)

uitleenpunt Nispen

Willemstad -

Zundert

afhaalpunt (vanaf 1-7)

verzorgingshuis Zundert

Rucphen Rijsbergen

schoolservice-puntdBoS

15 22 - - 4

Toezicht Stichting Bibliotheek VANnU heeft een besturingsmodel van een Raad van Toezicht en een statutair directeurbestuurder De Raad van Toezicht bestaat uit 6 leden Het managementteam wordt gevormd door de directeurbestuurder en de managers Frontoffice en Backoffice Ondernemingsraad Bibliotheek VANnU heeft een Ondernemingsraad die bestaat uit 5 leden

15

Bibliotheekvoorzieningen landelijk6

In Nederland bestaat een wijdverspreid netwerk van openbare bibliotheekvoorzieningen Die voorzieningen kunnen vele verschijningsvormen hebben Vestigingen die minimaal 15 uur open zijn servicepunten die tussen 4 en 15 uur open zijn en miniservicepunten met 4 of minder openingsuren bijvoorbeeld uitleenpunten in verzorgingshuizen in banken in supermarkten In al die verschillende vormen loopt de dienstverlening uiteen Een goed geoutilleerde vestiging met 15 openingsuren of meer biedt het volgende dienstverleningsniveau digitale toegang tot de gehele collectie en activiteitenaanbod vraagbemiddeling cultureleliteraire activiteiten aanbod voor scholieren en instellingen studiemogelijkheden Met name in dit soort vestigingen is er sprake van een sterke afname van ruim 300 over de laatste 5 jaar dit is 30 Ze worden veelal vervangen door simpele afhaalpunten vaak door vrijwilligers gerund door onbemande uitleenpunten of schoolbibliotheken (DBoS) Vaak bevinden deze punten zich in een woonzorgcentrum wijkcentrum of school en doen zij alleen dienst als uitleenpunt met een beperkte collectie Studiemogelijkheden activiteiten of vraagbemiddeling ontbreken Ook is er een sterke daling

6 Koninklijke Bibliotheek Bibliotheekstatistiek 2015

waarneembaar van het aantal bibliobushaltes met ruim de helft Juist in de veranderende verschijningsvormen van bibliotheken doen zich bezuinigingen heftig voelen Het fijnmazige netwerk staat onder druk met name in gebieden buiten de grote steden Dit sluit aan bij de ontwikkelingen die VANnU doormaakt

Daar staat tegenover dat bibliotheken steeds meer programmatisch samenwerken met andere lokale (culturele) instellingen al dan niet in een multifunctioneel gebouw zoals een erfgoedinstelling archief kunstuitleen volksuniversiteit of kunstencentrum Hierdoor zijn ze nog beter in staat de vijf wettelijke functies uit te voeren Veel instellingen delen dezelfde doelstelling en richten zich ook op ontwikkeling en educatie van lokale burgers Samenwerking leidt tot versterking

Bibliotheekorganisaties (Bron Gds) per 1 januari

2012 2013 2014 2015 2016

Bibliotheekorganisaties 163 162 160 157 154

Provinciale Service Organisaties 11 10 9 9 9

Vestigingen en hoofdvestigingen minimaal 15 uur open per week

1073 843 810 802 770

Servicepunten 4 tot 15 uur open per week

220 225 209 232

Miniservicepunten minder dan 4 uur open per week

106 87 59 56

Afhaalpunten 14 31 56

Zelfbedieningsbibliotheken zonder bemanning

6 4 4 11

Bibliobussen 26 20 16 10

Bibliobushaltes 499 262 212 141

16

23 VANnU in cijfers

Hieronder vindt u een overzicht van het aantal leden (jeugdleden volwassen leden en overige categorieeumln) en uitleningen van 2010-2016 in alle gemeenten Er is bewust gekozen voor een terugblik in de tijd omdat daarmee duidelijker trends waarneembaar zijn enof er betere conclusies getrokken kunnen worden waar VANnU op in kan spelen Bovendien kan met behulp van deze cijfers ook een landelijke vergelijking worden gemaakt Alhoewel cijfers een beeldtrend weergeven wordt de afgelopen jaren in de verantwoording aan de gemeenten steeds meer de nadruk gelegd op maatschappelijke opbrengsten de zogenaamde outcome in plaats van output Daarbij gaat het niet om de vraag hoeveel boeken er worden uitgeleend en hoeveel leden er zijn maar wat het lezen van die boeken bijdraagt aan het maatschappelijk welzijn Met andere woorden boeken zijn een middel om een doel te bereiken Aantal leden 2010-2016

Gemeente 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 Roosendaal 14764 17802 17546 17703 17201 17488 18631 Moerdijk 7517 8502 8249 8390 8495 8937 8965 Halderberge 5417 6468 6221 5907 5525 5495 5440 Rucphen 3166 3245 3053 2826 2662 2853 3025 Zundert 4720 4437 3911 3099 2990 3083 3134 VANnU totaal 35584 40454 38980 37925 36873 37856 39195

In 2016 is er alleen in de gemeente Halderberge sprake van een klein verlies van leden (55) Het totaal aantal leden in de andere gemeenten stijgt Roosendaal +1143 Moerdijk +28 Rucphen +172 en Zundert +51 Geconcludeerd kan worden dat er sprake is van een stijging tov 2015 (+1339 oftewel 35 ) De stijging van het totaal aantal leden komt geheel voor rekening van de jeugdleden Hier wordt verderop in dit verslag ingegaan

Het aantal burgers dat in 2016 lid is van de bibliotheek is in Roosendaal 242 (in 2015 227) in Moerdijk 244 (in 2015 243) in Halderberge 184 (in 2015 186) In Rucphen 136 (in 2015 129) en in Zundert 146 (in 2015 144) Gemiddeld is 21 (in 2015 203) van de burgers in het werkgebied van VANnU lid van de bibliotheek In Nederland was in 2015 gemiddeld 223 van de Nederlanders lid van de bibliotheek7 Het gemiddelde percentage leden van VANnU is gestegen tov 2015

7 Statlinecbsnl

0

5000

10000

15000

20000

25000

30000

35000

40000

45000

2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016

Aantal leden 2010-2016

Roosendaal

Moerdijk

Halderberge

Rucphen

Zundert

VANnU totaal

17

Volwassen leden en jeugdleden 2010-2016 In onderstaand overzicht lijkt de dalende lijn van het aantal volwassen (betalende) leden gekeerd Dat is echter niet terecht In dit jaarverslag is de categorie ldquooverigrdquo waaronder de instellingenpassen en relatiepassen vallen meegeteld Het gaat in totaal om 832 passen In 2015 waren dit 1075 passen en er is toen voor gekozen deze niet mee te tellen Vanaf dit jaar worden de aantallen opgeteld bij de volwassen leden omdat dit recht doet aan het aantal ledenabonnementen Als we de categorie overig niet meerekenen dan is het aantal betalende leden in 2016 7550 In 2015 was er sprake van 8102 betalende volwassen leden Er is dus sprake van een daling van 68 Aantal volwassen leden 2010-2016

Gemeente 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 Roosendaal 6718 6118 4876 4342 3958 3718 3915

Moerdijk 2978 2542 2195 1863 1694 1589 1663

Halderberge 2359 2216 1792 1478 1255 1148 1088

Rucphen 1009 1073 928 843 773 654 736

Zundert 1968 1850 1491 1283 1104 993 980

VANnU totaal 15032 13799 11282 9809 8784 8102 83828

Landelijk is dezelfde dalende trend voor de volwassen leden zichtbaar Waren er in 2014 in Nederland 1527000 volwassen leden in 2015 zijn dit 1478000 leden Een daling van 49000 leden oftewel 32 Het verloop van de volwassen leden is minder groot dan bij VANnU

De daling van het aantal volwassen leden heeft ook impact op de inkomsten van gebruikers In de strategische koers voor de komende jaren is aandacht voor het verhogen van de inkomsten uit andere middelen

8 Aantallen zijn toegenomen door toevoeging categorie overig

Vanaf 2013 is besloten om de leden die kort daarvoor hadden opgezegd of die hun abonnement wilden beeumlindigen niet alleen te vragen naar de reden van opzegging maar vooral naar hoe VANnU dit had kunnen voorkomen Veel oud-leden geven als reden aan dat het aanbod van de vestiging is verminderd dat men is overgestapt op e-books en tot slot dat men geen tijd meer heeft om te lezen Een belangrijke reden om het abonnement te beeumlindigen is de omvorming van vestigingen naar servicepunten Er is een relatie tussen het aantal vierkante meters (en daarmee de omvang van de collectie) en de tevredenheid om lid te blijven van de bibliotheek Klanten willen graag snuffelen en langer in de bibliotheek verblijven Alhoewel servicepunten een goed alternatief zijn voor een vestiging (ruime openingstijden gemak service) ziet niet elke klant dit in eerste instantie als een vooruitgang De overstap van leden naar het lezen van e-books was tot voor kort reden om de bibliotheek te verlaten

0

2000

4000

6000

8000

10000

12000

14000

16000

2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016

Aantal volwassen leden 2010-2016

Roosendaal

Moerdijk

Halderberge

Rucphen

Zundert

VANnU totaal

18

De afgelopen jaren is het aanbod van e-books na een voorzichtige start (mede veroorzaakt door de moeizame onderhandelingen met uitgevers) uitgegroeid tot een aanbod van duizenden titels Leden kunnen vanaf 1-1-2017 ook alleen een digitaal abonnement afsluiten Landelijk is daar via marketingacties de nodige aandacht aan geschonken VANnU brengt deze ontwikkelingen ook lokaal via de website en nieuwsbrieven steeds opnieuw onder de aandacht van de burgers Tot slot het gebrek aan tijd Achter deze reden blijken vaak andere redenen schuil te gaan Door als bibliotheek persoonlijk in gesprek te gaan met de klant kan verheldering worden gevraagd Soms betreft het een aanname over de toekomst van een servicepunt soms is men verkeerd geiumlnformeerd over het aanbod of men heeft een klacht die niet uitgesproken is Abonnementen Het grootste deel (54) van de volwassenen kiest voor het Lekker lezen abonnement (in 2015 60) Het abonnement Voordelig ontdekken wordt door 17 van de leden gekozen (in 2015 19) en 19 van de volwassen leden kiest voor het Eindeloos genieten abonnement (in 2015 21) en daarmee voor de voordelen van gratis reserveren en een dubbele leentermijn van 6 weken Abonnementsvorm Voordelig

ontdekken Lekker lezen

Eindeloos genieten

Overig Totaal

Totaal 1411 4523 1598 850 8382

instellingsabonnementen relatiepassen en overig

Positief is de forse stijging van de jeugdleden 0-18 jaar met 2134 leden oftewel 74 Een mooi resultaat en in lijn met de koers van VANnU Er is het afgelopen jaar veel geiumlnvesteerd in zowel Boekstart als het concept de Bibliotheek op School De gemeenten Roosendaal en Moerdijk hebben vanuit het speerpunt Jeugd bewust gekozen voor een andere inzet van middelen

De gemeente Rucphen heeft ook aangegeven meer te willen investeren in de jeugd Dat werpt zijn vruchten af Een vergelijking in stijging tussen 2015 en 2016 laat het volgende zien in Roosendaal +1414 (106) in Moerdijk + 238 (34) in Halderberge + 63 (15) in Rucphen + 232 (11) en in Zundert + 187 (94) Aantal jeugdleden 2010-2016

Gemeente 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 Roosendaal 7944 11371 11876 12185 12409 13302 14716 Moerdijk 4476 5771 5922 6210 6375 7064 7302 Halderberge 3047 4199 4344 4230 4106 4289 4352 Rucphen 2083 2106 2045 1904 1812 2057 2289 Zundert 2642 2481 2316 1895 1781 1967 2154 VANnU totaal 20192 25928 26503 26424 22890 28679 30813

0

5000

10000

15000

20000

25000

30000

35000

2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016

Aantal jeugdleden 2010-2016

Roosendaal

Moerdijk

Halderberge

Rucphen

Zundert

VANnU totaal

19

Stabilisatie ledenaantallen meer jeugdleden en minder volwassen leden9 De 156 Nederlandse openbare bibliotheekinstellingen telden in 2015 zorsquon 38 miljoen leden Dat is evenveel als het jaar daarvoor Daarmee lijkt de daling van het totaal aantal leden sinds 2011 tot stilstand gekomen Wel blijft de samenstelling van het ledenbestand in verandering terwijl het aantal personen onder de 18 jaar in de bevolking daalde en het aantal volwassenen groeide werden steeds meer jongeren en steeds minder volwassenen lid van de bibliotheek Het aantal volwassen leden daalde ten opzichte van 2014 met 3 procent naar ongeveer 15 miljoen leden en het aantal jeugdleden tot 18 jaar groeide met 2 procent naar 23 miljoen De jeugdleden maken nu 61 procent van het totale ledenbestand van de bibliotheek uit

Bron CBS KB

Als een van de mogelijke redenen waarom het aantal jeugdleden van de bibliotheek blijft groeien stellen de auteurs dat dit samenhangt met het succes van het in 2008 gestarte leesbevorderingsprogramma Kunst van

9 Koninklijke Bibliotheek Bibliotheekstatistiek 2015

Lezen (Boekstart en de Bibliotheek op school) dat nu een belangrijk onderdeel vormt van het actieprogramma Tel mee met Taal Het bereik van de jeugd in de gemeenten Rucphen en Zundert heeft nu en de komende jaren extra aandacht van het management

Bij VANnU is de gemiddelde verhouding volwassen leden en jeugdleden 21 volwassenen en 79 jeugdleden (afgerond) De daling van de volwassen leden heeft geen impact op het totaal aantal leden maar is wel een signaal VANnU zet actief in op het verhogen van het aantal jeugdleden Dat past helemaal bij de strategische koers en is zichtbaar in het resultaat

Uitleningen

De daling van het aantal uitleningen heeft zich door de jaren heen doorgezet in alle gemeenten (voor 2016 48314 materialen oftewel 55 minder uitleningen) Anders dan voorgaande jaren is in dit aantal het aantal uitleningen van boeken die in de scholen worden uitgeleend niet meegenomen Deze boeken blijven op de scholen staan en zijn niet voor algemeen gebruik Over deze uitleningen hoeft geen leenrecht te worden betaald In totaal is binnen de scholen 86513 keer een boek uitgeleend aantal uitleningen (incl verlengingen))

Roosendaal Moerdijk Halderberge Rucphen Zundert Totaal Verloop

2010 519329 252665 212872 131959 223899 1340724

2011 494491 241354 209293 132458 196959 1274555 -490

2012 467771 224086 192139 113376 159082 1156454 -930

2013 456900 208696 153475 113157 137790 1070018 -750

2014 411480 201034 141451 103869 129474 987308 -770

2015 386641 163560 132197 97043 106078 885519 -1030

2016 361682 159583 124366 90250 101324 837205 -550

20

De terugloop van het aantal uitleningen heeft een aantal oorzaken De belangrijkste verklaring heeft te maken met de afname van het aantal volwassen leden Een andere verklaring voor de daling van uitleencijfers heeft te maken met de abonnementskeuze VANnU kent drie abonnementen Voordelig ontdekken (euro 2750 Lekker lezen (euro 3750) en Eindeloos genieten (euro 5750) Het laatste abonnement biedt een dubbele uitleentermijn van 6 weken waardoor de klant minder vaak de bibliotheek hoeft te bezoeken en dus minder vaak leent Een andere verklaring voor de terugloop van het aantal uitleningen is dat er minder informatieve boeken worden geleend Op dit gebied kunnen bibliotheekleden naast boeken ook gebruik maken van andere mogelijkheden om informatie te verzamelen zoals internet en de verschillende databanken die de bibliotheek beschikbaar stelt Ook de toename van het lenen van e-books speelt een rol Tot slot zien we door het omvormen van vestigingen naar servicepunten ook een terugloop van het aantal uitleningen In een servicepunt is de collectie minder uitgebreid en wordt van de klant gevraagd om meer (digitaal) te reserveren

Toename uitleningen jeugd Het aantal uitleningen voor de jeugd op de scholen is gestegen van 14940 in 2015 naar 86513 in 2016 Dat is in lijn met de uitrol dBoS in de verschillende gemeenten Op de scholen staat een collectie waar de jeugd uit kan kiezen Leerkrachten en de leesconsulent van de bibliotheek stimuleren het lezen van boeken op de scholen Dat neemt niet weg dat de jeugd ook de weg naar de bibliotheek nog steeds weet te vinden De uitleningen die via de bibliotheek plaats vinden staan in de tabel Aantal uitleningen Aantal uitleningen papieren boeken daalde niet verder10 In 2015 zijn er landelijk ruim 734 miljoen fysieke boeken uitgeleend 1 procent meer dan in het jaar daarvoor Het aantal uitleningen van jeugdboeken groeide met 6 procent ten opzichte van het jaar ervoor naar 377 miljoen Het aantal uitgeleende boeken voor volwassenen nam met 3 procent af tot 357 miljoen Daarmee werden in 2015 voor het eerst meer jeugdboeken dan boeken voor volwassenen uitgeleend Uitleningen van fysieke boeken 2005-2015

Bron CBS KB

10

Koninklijke Bibliotheek Bibliotheekstatistiek 2015

0

200000

400000

600000

800000

1000000

1200000

1400000

1600000

2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016

Aantal uitleningen incl verlengingen

2010-2016

Roosendaal

Moerdijk

Halderberge

Rucphen

Zundert

Totaal

21

Voor zowel jeugdboeken als boeken voor volwassenen geldt dat verhoudingsgewijs steeds meer fictie en verhalen en minder non-fictie en ontwikkelingsboeken worden uitgeleend Fictie en verhalen waren in 2015 goed voor 82 procent van alle uitleningen van papieren boeken Uitleningen audiovisuele middelen loopt verder terug In 2015 verhuurden de openbare bibliotheken tezamen 53 miljoen audiovisuele materialen zoals cdrsquos en dvdrsquos Dat is 10 procent minder dan het jaar daarvoor Terwijl het aantal uitleningen van cdrsquos zelfs al voor 2005 daalde geldt dat voor dvdrsquos pas sinds 2013 Zeer waarschijnlijk hangt de afname van dvd-uitleningen samen met de opkomst van video on demand-diensten zoals aangeboden door de grote tv- en internetproviders en bedrijven als Netflix Het totaal aantal landelijke uitleningen (boeken cdacutes dvdacutes audiovisueel en andere materialen) is in 2015 tov 2014 gestegen van 784 miljoen naar 788 miljoen11 Dat is bijna de helft van de materialen dan in 1999 toen er ruim 144 miljoen boeken over de balie gingen Uitleningen zijn geen doel op zich maar een middel om een doel te bereiken Lezen helpt om te ontwikkelen de horizon te verbreden andere werelden te openen Boeken helpen kinderen leeservaring op te doen zodat ze beter gaan lezen en beter kunnen leren Leesbevordering en stimulering van de ontwikkeling zijn de kerntaken van de bibliotheek Voor deze kerntaken zijn 788 miljoen uitleningen relevant want ze dragen bij aan een maatschappij die leert en zich ontwikkelt Voor de jeugdleden geldt dat in samenwerking met het onderwijs kinderen worden gestimuleerd om veel te lezen De vraag is wat het effect is op het aantal uitleningen voor de jeugd Dit zullen we de komende jaren blijven volgen (meer informatie over dit onderwerp staat bij Bibliotheek op school verderop in het verslag)

11

CBS statline

De digitale bibliotheek e-books de vakantiebieb cursussen en meer De reguliere collectie van bibliotheken bestaat uit papieren boeken en andere media Deze worden door de lokale bibliotheken zelf gekocht Daardoor verschillen de collecties van de bibliotheken onderling in grootte (aantal titels) en in titelaanbod Leners kunnen ook boeken uit andere bibliotheken aanvragen Het desbetreffende boek wordt dan opgestuurd naar de bibliotheek van de aanvrager Voor e-books ligt dit anders Doordat de collectievorming van e-books landelijk wordt aangepakt kunnen alle individuele bibliotheken ook de kleinere eenzelfde e-bookcollectie aanbieden Alhoewel bibliotheekleden al sinds 1 januari 2014 e-books kunnen lezen via de bibliotheek is het uitlenen van e-books vanaf 2015 pas echt op de kaart gezet De auteursrechtelijke uitgangspositie van bibliotheken in het digitale domein is fundamenteel anders dan die bij gedrukte boeken Bibliotheken zijn afhankelijk van de rechthebbenden (auteurs en uitgevers) Samen met aanbieders en afnemers onderzoekt de Koninklijke Bibliotheek (KB) die sinds 1-1-2015 verantwoordelijk is voor het e-bookplatform hoe en tegen welke vergoeding e-books het beste kunnen worden aangeboden Uitgangspunt is dat rechthebbenden er niet slechter van worden (geen gemiste verkoop) en dat verkopen worden gestimuleerd Zo wordt gezamenlijk het legaal lezen van e-books bevorderd Het afgelopen jaar heeft de KB voor het eerst cijfers over e-books verzameld in het kader van de gegevenslevering Wsob Hieronder wordt kort ingegaan op de ontwikkeling van het aantal gebruikersaccounts (e-bookaccounts) het bezit van de e-bookcollectie en het aantal uitleningen over 2015 (2016 is op dit moment nog niet beschikbaar) In 2015 werden bijna 86 duizend nieuwe e-bookaccounts aangemaakt via de portal bibliotheeknl Daarmee kwam het totaal aantal bibliotheek leden met een e-bookaccount eind 2015 op bijna 240 duizend uit

22

Hiervan kunnen ruim 234 duizend accounts via de lenersgegevens worden toegewezen aan een specifieke bibliotheek Onderstaande figuur toont het aandeel leden van de bibliotheek dat een e-bookaccount heeft voor Nederland als geheel en uitgesplitst naar provincie In 2015 had ruim 6 procent van de bibliotheekleden een e-bookaccount12 De provincie Brabant zit rond de 6 in de middenmoot Aandeel bibliotheekleden met een e-bookaccount 2015

Omvang e-Bookcollectie 115 duizend boeken Eind 2015 had de Bibliotheek ruim 115 duizend e-books in de collectie Bijna 10 duizend hiervan zijn boeken voor volwassenen en nog geen duizend hiervan zijn jeugdtitels Het resterende deel betreft de boeken van onder meer de Vakantiebieb de eBooks eregalerij en de eBookselectie-app (rechtenvrije e-books)

12

Koninklijke Bibliotheek Bibliotheekstatistiek 2015

Ruim 17 miljoen e-bookuitleningen in 2015 door bibliotheekleden13 Op ruim 55 procent van de accounts (in totaal 130 duizend) werd in 2015 tenminste eacuteeacuten boek geleend Dit percentage is ongeveer gelijk per provincie Van alle e-bookaccounts behoort 85 procent toe aan volwassenen De e-books voor volwassenen werden in totaal ruim 15 miljoen keer uitgeleend De jeugdtitels ruim 144 duizend keer Dit betreffen uitleningen aan personen die lid zijn van een openbare bibliotheek en een e-bookaccount hebben Het totale aantal e-bookuitleningen is daarmee verdubbeld ten opzichte van 2014 toen het aantal e-bookuitleningen uitkwam op ruim 800 duizend Gemiddeld werden er bijna 7 e-books per e-bookaccount uitgeleend in 2015 In 2015 is er gedurende de zomermaanden in de landelijke digitale bibliotheek een flink aantal e-books tijdelijk en kosteloos ter beschikking gesteld via de Vakantiebieb-app De boeken van de Vakantiebieb werden het meest gretig gedownload ruim 22 miljoen keer vaak door personen die geen lid waren van een openbare bibliotheek Voor de Vakantiebieb-app geldt net als voor het andere e-bookverkeer dat de populariteit flink groeide op 31 mei 2015 vlak voacuteoacuter de Vakantiebieb actie van 2015 was de app 400 duizend keer gedownload terwijl de teller op 1 september 2015 na de actie op 629 duizend downloads stond

Eind 2016 is er landelijk opnieuw veel geiumlnvesteerd in het digitale aanbod Zo zijn er onder andere nieuwe online cursussen gelanceerd In eacuteeacuten maand tijd hebben daar landelijk meer dan 8000 leden gebruik van gemaakt Daarnaast zijn er nieuwe titels toegevoegd aan de luisterbieb app En het totaal aantal e-books is in 2016 aangevuld tot 13000 titels

13

Landelijk werden er in 2016 2788769 e-books geleend

23

VANnU e-books en digitale ontwikkelingen In 2016 maakten in totaal 2721 leden van VANnU gebruik van een e-book account Dit is een stijging van bijna 1000 leden ten opzichte van 2015 toen er 1789 e-bookaccounts in gebruik waren In totaal werden door de leden van VANnU 23465 titels geleend Het gaat om gemiddeld 9 titels (afgerond) per lid In het eerste kwartaal van 2016 heeft VANnU meegedaan aan de landelijke e-book campagne waarbij er een klantmailing is verstuurd naar alle leden van VANnU Het doel van de campagne was om landelijk 50000 nieuwe e-bookaccounts te genereren In de maanden januari februari en maart zijn in totaal 45673 accounts aangemaakt Uit de evaluatie van de e-book campagne blijkt dat driekwart van de leden weet dat zij e-books via de Bibliotheek kunnen lezen een kwart maakt er inmiddels ook gebruik van Dit is een toename sinds de vorige meting in oktober 2014 Bovendien zegt de helft van de leden de intentie te hebben om het komende halfjaar via de bibliotheek e-books te gaan lenen E-books vooral aanvulling op lezen van papier In een recent onderzoek van SCP over hoeveel tijd men aan de verschillende media besteed blijkt dat tussen 2013 en 2015 de omvang van het digitale lezen nauwelijks veranderde14 In 2015 is lezen van papier nog veruit favoriet Ook al zijn apparaten en schermen gewoner en wijdverspreider de voorkeur ligt bij lezen dus nog duidelijk bij papier Op een doorsnee dag leest 39 van de Nederlanders van papier en 11 van een scherm Stichting Marktonderzoek Boekenvak (2016) bevestigt ook dat het papieren boek nog niet vervangen is door e-books Zorsquon 90 van de digitale lezers leest e-books naast gedrukte boeken de rest leest uitsluitend via digitale apparaten

14

Media Tijd in kaart SCP den Haag December 2016

Digitale media zijn dus niet alleen een concurrent van het lezen ndash tijd die aan gamen of sociale media wordt besteed kan niet ook aan lezen worden besteed ndash maar vormen door hun complementariteit ook een stimulans doordat ook het lezen zelf deels digitaal wordt (Huysmans 2013) Pressreader VANnU heeft zelf aan haar digitale diensten de Pressreader toegevoegd Een digitale dienst voor het online lezen van nationale en internationale tijdschriften en kranten Thuis en in de bibliotheek heeft men via de Pressreader online toegang tot 6000 kranten en tijdschriften uit meer dan 100 landen in 60 verschillende talen In de laatste 4 maanden van 2016 zijn 799 tijdschriften en kranten door leden en bezoekers online gelezen Afspraak met de mediacoach Bij de bezoekers en leden van VANnU ontstaat er een steeds grotere behoefte aan ondersteuning oa in het gebruik van e-readers en tablets VANnU vindt het belangrijk dat burgers digitaal vaardig zijn Dat betekent ook dat de klant met elk gewenst apparaat digitaal moet kunnen lezen Om de leden daarbij te ondersteunen zijn er in 2015 in de kernvestigingen spreekuren gehouden Na evaluatie van de spreekuren is in 2016 besloten om nog beter af te stemmen op de vraag van de gebruiker en kan men voortaan een afspraak maken met de mediacoach Op deze manier wordt de gebruikers nog beter en sneller ondersteund in het gebruik van de digitale producten en diensten Daarnaast worden er veel vragen telefonisch en per mail beantwoord en kan men ook op de website noodzakelijke info vinden Overgang Wise+ In de zomer is VANnU overgegaan naar Wise+ Dit systeem zorgt ervoor dat het zoeken naar materialen op de website direct gekoppeld is aan de Nationale Bibliotheek Catalogus Alle materialen van heel Nederland zijn daardoor in eacuteeacuten zoekopdracht vindbaar

24

Activiteiten en bezoekers Kennis en informatie worden steeds meer overgedragen en beschikbaar gesteld in de vorm van activiteiten De bibliotheek is een neutrale plek in het publieke domein waar mensen elkaar kunnen ontmoeten en kunnen leren In 2014 zijn in alle openbare bibliotheken in totaal 72000 activiteiten geteld15 In 2015 steeg het aantal naar 82000 keer16

De activiteiten lopen uiteen van inloopspreekuren lezingen literaire schrijfcursussen activiteiten in samenwerking met het onderwijs cursussen (digitale) trainingen tentoonstellingen debatten die de bibliotheek zelfstandig of in samenwerking met partners of (lokale) maatschappelijke organisaties aanbiedt

Voor VANnU past het organiseren van diverse activiteiten als aanvulling op de collectie bij het totale programma (aanbod) In de kernvestigingen wordt op allerlei manieren aandacht besteed aan de terugkerende jaarlijkse campagnes en activiteiten zoals de Boekenweek Maand van de filosofie Maand van het spannende boek Kinderboekenweek Week van de mediawijsheid Week van de alfabetisering Nederland leest en de Nationale voorleeswedstrijden Naast deze activiteiten is er altijd ruimte voor lokale initiatieven Op de website van VANnU in de digitale nieuwsbrieven en op social media is gedurende het jaar 2016 uitgebreid aandacht besteed aan alle activiteiten in alle gemeenten Hieronder wordt een beknopte samenvatting gegeven van een aantal grote en kleine activiteiten Activiteiten waar VANnU daar waar kan altijd samenwerkt met andere partners De activiteiten voor de aanpak laaggeletterden komt verderop in het verslag aan bod (Strategische themaacutes en aanpak laaggeletterdheid)

15

CBS Statline Helft activiteiten bibliotheek gericht op educatie den HaagHeerlen november 2015 16

Koninklijke Bibliotheek Bibliotheekstatistiek 2015

Lezen en voorlezen De landelijke campagne Nederland Leest stond in 2016 in het teken van de democratie VANnU heeft ervoor gekozen om het thema democratie te koppelen aan een ander thema dat bij de bibliotheek past namelijk het gebruik van nieuwe media en betrouwbaarheid van informatie Dit heeft geresulteerd in een debat dat VANnU samen met BN de Stem op 29 november in Parrotia heeft georganiseerd rondom het thema lsquode invloed van sociale media op de democratiersquo Op deze avond zijn vertegenwoordigers vanuit verschillende domeinen waaronder onderwijs overheid welzijn en media met elkaar en het publiek in gesprek gegaan aan de hand van een drietal stellingen Speciale gast van de avond was Sanne Kruikemeier Zij doet als docent politieke communicatie aan de Universiteit van Amsterdam onderzoek naar de online activiteiten van kiezers In Roosendaal heeft VANnU ook deelgenomen aan lsquoRoosendaal in dialoogrsquo volgens de dialoogmethodiek zijn deelnemers vanuit de gemeenteraad jongerenraad en bewoners met elkaar in dialoog gegaan rondom het thema democratie Schrijfster Agnes van Overveld (geboren in Nispen woonachtig in Schijf) gaf zowel in Roosendaal als in Rucphen een lezing over haar boek Windkracht 6 Een boek over doorzetten na tegenslagen niet bij de pakken neer gaan zitten en bovenal kansen zien waar een ander alleen de nadelen van een situatie inziet Op 13 november was op uitnodiging van De Witte Roos Sanne van Heijst te gast Zij sprak over haar boek lsquoPhilips-meisje van Kamp Vughtrsquo Op vrijdagavond 18 november is het jaarlijkse Lezersfeest in de kernvestiging in Roosendaal georganiseerd Dit jaar waren de schrijfsters Annejet van der Zijl en Nintildea Weijers te gast Annejet van der Zijl is een van de bekendste en meest gelezen literaire non-fictieschrijvers van ons land

25

Zij schreef Sonny Boy Anna Bernhard en de Amerikaanse prinses Nintildea Weijers schreef korte verhalen en essays en won met haar debuutroman lsquoDe consequentiesrsquo diverse literaire prijzen Het was een gezellige drukte waarbij volop ruimte was om de auteurs te ontmoeten en te bevragen In de kernvestiging in Zevenbergen zijn ook door het jaar heen diverse lezingen georganiseerd Pim Oosterheert hield in januari een drukbezochte lezing over het leven en het werk van Marten Toonder In de avonturen van Heer Bommel en Tom Poes speelt magie en mystiek een belangrijke rol Er gelden normen en waarden die ons vreemd aandoen Pim Oosterheert vertelde hierover en ging ook in op Toonders unieke taalgebruik en de filosofische achtergronden die in zijn verhalen een rol spelen Peter Geleijns gaf in september een prikkelende introductie op een drietal bijeenkomsten over de zogenaamde lsquozwarte schapenrsquo in de samenleving mensen die hun eigen weg zoeken en vinden en er daardoor vaak net niet bij horen Er wordt vaak negatief over ze gesproken terwijl zij zoveel te bieden hebben omdat zij anders denken en handelen dan de kudde makke schapen

En ook voor de jeugd en de jonge kinderen is er altijd iets te doen In oktober zijn er in alle gemeenten diverse klassenbezoeken en schrijversbezoeken ivm Kinderboekenweek In Rijsbergen is de voorronde van de voorleeswedstrijd in de bibliotheek gehouden In alle kernvestigingen vinden maandelijks voorleesactiviteiten plaats De meeste ouders weten de weg naar de bibliotheek te vinden Exposities In november is door Spirit in Roosendaal over een van de markantste geesten uit de kerkgeschiedenis Hildegard van Bingen een expositie gehouden In Zevenbergen presenteert de fotoclub zich regelmatig in de bibliotheek In Rucphen zijn boeken over iconen gepresenteerd tijdens een tentoonstelling van de Heemkundekring

In Oudenbosch was in juni de tentoonstelling van Carry Ham over originele illustraties van het AVI boekje ldquoJesse en de groentedraakjesrdquo in de bibliotheek te zien En in de zomermaanden de tentoonstelling A la Prima door Renate van Dongen en Nathalie Koeken In Rijsbergen zijn wisselende tentoonstellingen gehouden van de schilderijen van Corrie Evers Sweep Workshops en cursussen De succesvolle en veelgelezen schrijver Jose Vriens gaf op vrijdagochtend 27 mei een workshop in Parrotia Hoe schrijf ik een boek Jose Vriens woont en werkt in Roosendaal In Zevenbergen gaf Froukje Smeding in de week van de spiritualiteit in februari een seminar over dit thema Sari van der Spaan gaf in december een seminar over hooggevoeligheid En de Stichting Cultuur Moerdijk gaf in april in de kernvestiging een cursus Kunstkijken

En verder Op maandagavond 12 december heeft Bibliotheek VANnU in het Alzheimer Cafeacute in het Centrum voor Wonen amp Zorg De Brink een presentatie gehouden over wat de bibliotheek kan betekenen en te bieden heeft voor mensen met dementie hun verzorgers en mantelzorgers en de professionals Op 8 juni was het weer Buitenspeeldag in Zevenbergen Op die dag staat in heel Nederland het buitenspelen centraal De vrijwilligsters van de bieb-speelotheek organiseren de Buitenspeeldag op het plein voor de bibliotheek in Zevenbergen In Oudenbosch was tijdens de Cultuurmaand Halderberge 2016 een Pop-up bibliotheek geplaatst met een collectie boeken rondom het thema Iconen en Symbolen in de Basiliek Op 1 oktober gaf Ans Keijzer (Iconenschildergroep Byzantium) in de bibliotheek uitleg over de geschiedenis van Iconen en de techniek om deze te schilderen

26

24 Belangrijke ontwikkelingen in 2016

Hieronder worden de belangrijkste ontwikkelingen geschetst Het is uiteindelijk maar een kleine greep uit wat er allemaal in een jaar bij VANnU gebeurt Certificering In 2014 is in samenspraak met de sector en de branchepartijen (VOB en VNG) het kwaliteitskader 2014-2017 voor openbare bibliotheken vastgesteld Door deel te nemen aan deze certificeringsronde tonen bibliotheken aan dat zij aan de verwachtingen van hun klanten willen voldoen Audits en de daarop volgende certificering helpen bibliotheken om inzicht te krijgen in hun functioneren en toekomstbestendigheid Daarnaast dragen audits en certificering bij aan een samenhangend bibliotheekstelsel op basis van gelijke waarden uitgangspunten bedrijfsvoering en kwaliteit Na een intensieve periode van voorbereiding voor het schrijven van de zogenaamde zelfevaluatie vond begin oktober een tweetal auditdagen plaats De zelfevaluatie is een belangrijk document dat ter voorbereiding van de audit geschreven is door het MT waarin alle onderdelen van de certificering worden behandeld (leiderschap strategie medewerkers processen middelen netwerk dienstverlening collectie en gemeenten) VANnU kreeg bezoek van twee auditoren die door een groot aantal gesprekken met allerlei betrokkenen een beeld moesten vormen van de organisatie Met name de vraag hoe toekomstbestendig de huidige organisatie is stond centraal De auditoren spraken uiteraard met verschillende medewerkers maar ook met een directeur van een basisschool de voorzitter van de Raad van toezicht een tweetal wethouders en een ambtenaar Deze gesprekken gaven samen met de aangeleverde documenten voldoende vertrouwen om gecertificeerd te worden De auditoren hebben daar in hun rapportage het volgende over geschreven

Op basis van de open gesprekken en de vooraf en ter plekke nog ter beschikking gestelde documenten is een goed beeld verkregen van bibliotheek VANnU Hieruit concluderen de auditoren dat de bibliotheek op ruime wijze aan de certificeringsnormen voldoet De gesproken betrokkenen hebben een eenduidig beeld van de koers van de bibliotheek en van de toegevoegde waarde van VANnU naar de toekomst toe De stip op de horizon grote veranderingen niet schuwend een menselijke maat oog voor de financieumlle aspecten en een duidelijke door de organisatie en stakeholders gedeelde visie op het bibliotheekwerk van nu en de nabije toekomst Dit alles geeft ruim voldoende vertrouwen in de toekomstbestendigheid Vernieuwing netwerk In 2016 zijn de voorbereidingen getroffen voor de vernieuwing van het netwerk voor de organisatie Het oude netwerk (hard- en software) is aan vervanging toe en dat biedt de organisatie de kans om te zorgen dat ook voor de komende jaren het netwerk weer past bij de toekomst en daarmee de vraag van de bezoeker Naast het netwerk zullen ook de lijnverbindingen en de telefonie aangepast of vernieuwd worden Reorganisatie De aanpassingen in de dienstverlening in de gemeenten Roosendaal en Zundert hebben in eerste instantie vooral effect op de Frontoffice en daarmee op de werkgelegenheid (voor verdere info zie ontwikkelingen per gemeente) Begin 2016 zijn de voorbereidingen voor een reorganisatie in gang gezet De uitvoering bleek uiteindelijk niet nodig vanwege het vrijwillige vertrek van een aantal medewerkers

27

25 Ontwikkelingen per gemeente In de inleiding van het jaarverslag is het volgende opgemerkt De subsidiering van de bibliotheek is een strategische investering van de gemeente de bibliotheek is een uitvoeringsinstrument van het gemeentelijk beleid Bepaalt de gemeente formeel WAT zij wil bereiken voor haar burgers Bibliotheek VANnU geeft aan HOE dat het beste kan gebeuren Het strategisch beleidsplan van VANnU is richtinggevend om het HOE te bepalen17 Voordat een stand van zaken per gemeente wordt beschreven zullen de vijf strategische themarsquos uit de koers nog kort worden weergegeven omdat keuzes die gemaakt worden per gemeente altijd in het licht van deze themarsquos moeten worden gezien Dat neemt niet weg dat er altijd sprake is van unieke lokale keuzes De onderwerpen leesbevordering jeugd en aanpak laaggeletterdheid komen vanwege het belang verderop in dit verslag aan de orde In dit hoofdstuk zal ook en overzicht subsidieverloop worden getoond De strategische koers 2016-2018 In het jaarverslag van 2015 is geschetst hoe de kaders voor de komende jaren eruit gaan zien en met welke maatschappelijke en economische trends de bibliotheek rekening moet houden Deze zijn uitgangspunt geweest voor de verdere uitwerking van het strategisch meerjarenbeleidsplan voor de komende jaren Dit plan wordt hieronder beknopt weergegeven in de vijf strategische themaacutes Doelstellingen en effecten staan uitgebreid beschreven in het definitieve plan en in de diverse werkplannen staat de aanpak beschreven De missie van VANnU luidt Jong en oud verleiden met plezier te lezen te leren en zich te informeren

17

Strategisch beleidsplan VANnU 2016-2017 van collectie tot connectie

Focus op jeugd mee kunnen doen en de vernieuwde vorm van bibliotheekfuncties staan de komende jaren centraal in onze strategische koers Dat levert de volgende themarsquos op

1 Van collectie tot connectie van uitleenfabriek naar leren en lezen in de wijk

De traditionele bibliotheekvestiging is niet toekomstbestendig De collectie wordt deels digitaal en er is een groeiende behoefte aan leerplekken en cursusruimte De kernvestiging wordt daarom omgevormd naar een lees- en leercentrum met brede openingstijden dat goed bereikbaar is Servicepunten in wijken en dorpen zullen op termijn verdwijnen om plaats te maken voor collecties en programmarsquos op plaatsen waar veel mensen komen De bibliotheek omarmt (burger)initiatieven met betrekking tot lezen leren en informeren Van ruilbibliotheken en een afhaalpunt in een supermarkt tot voorleescursussen in het buurthuis en een collectie in het gezondheidscentrum De bibliotheek biedt ondersteuning Deze initiatieven spelen een belangrijke rol op het gebied van leefbaarheid bestrijding van eenzaamheid en andere maatschappelijke themarsquos

2 Focus op jeugd Het maakt een groot verschil in het leven van kinderen of ze lezen of niet Onderzoek toont aan dat lezers niet alleen hoger scoren op taalvaardigheid maar ook op schoolsucces en intelligentie Leren begint bij lezen Wie kan lezen en teksten begrijpt kan kennis verwerven en zich ontwikkelen Een goede taalbeheersing zorgt er voor dat kinderen betrokken zijn bij wat er om hen heen gebeurt Door een kwartier te lezen per dag groeit de woordenschat van kinderen Vrij lezen stimuleert leesplezier en daarmee groeit de motivatie om te lezen De bibliotheek verwerkt deze uitgangspunten in haar programmarsquos voor scholen de vestigingen en in de collectie Uiteraard worden kinderen uitgenodigd mee te denken en te organiseren

28

3 Een leven lang leren De wereld verandert snel en om steeds bij te blijven moet je blijven leren Om mensen te stimuleren een leven lang te blijven leren pakt Bibliotheek VANnU de rol van inspirator en facilitator Andere partijen nemen het daadwerkelijke lesgeven op zich In de komende jaren zal VANnU het lokale aanbod bundelen en als wegwijzer fungeren We zoeken daarbij naar de optimale mix van online en op locatie leren van individueel en in groepen leren Om mee te kunnen doen is leren lezen en schrijven van groot belang Voor mensen zelf maar ook voor werkgevers dienstverleners en de maatschappij als geheel Van de Nederlandse beroepsbevolking (16-65 jaar) is ongeveer 12 laaggeletterd In West-Brabant alleen al zijn zorsquon 56000 mensen Dit vraagstuk kan VANnU niet alleen op lossen maar dit doet ze samen met andere partijen (zie ook Aanpak laaggeletterdheid) Lokaal worden deze initiatieven vertaald in concreet aanbod waarbij het Taalnetwerk VANnU een cooumlrdinerende rol speelt Cursussen digitale vaardigheden en Taaloefengroepen worden georganiseerd in de bibliotheek en op andere locaties Veel activiteiten worden begeleid door vrijwilligers

4 Passend vakmanschap De veranderingen in onze samenleving vragen andere vaardigheden van onze medewerkers Netwerken verbindingen leggen samenwerken en goede kennis van de collectie staan centraal Er wordt steeds minder gewerkt in het fysieke bibliotheekgebouw en steeds meer op andere plaatsen met andere mensen binnen netwerken Het uitleenproces is geautomatiseerd De toegevoegde waarde van de medewerker zit in het persoonlijke advies en in de gesprekken met klanten bezoekers en (potentieumlle) samenwerkingspartners

5 Financieringsbronnen Zoals veel openbare bibliotheken staat ook Bibliotheek VANnU voor de uitdaging om verder inhoud te geven aan haar maatschappelijke functie

Aan de ene kant heeft VANnU te maken met een terugloop van inkomsten en aan de andere kant wil en moet de organisatie blijven innoveren oa vanwege de digitalisering de ontwikkelingen rondom de Bibliotheek op school en nieuwe maatschappelijke vraagstukken zoals de aanpak van laaggeletterdheid en eenzaamheid De bibliotheek moet toe naar een nieuwe strategie met alternatieve verdienmodellen en daarbij op zoek naar andere inkomstenbronnen zowel op basis van dienstverlening als op basis van private bijdragen Stand van zaken gemeente Roosendaal In 2016 is de structurele bezuiniging van euro 250000 aan VANnU opgelegd Onderstaande afspraken zijn met de wethouder gemaakt 1 Van de huidige naar een kleinere toekomstbestendige kernvestiging 2 Invoering Bibliotheek op school Bibliotheek op school zet in op het ontwikkelen van lees- taal- en mediavaardigheden van kinderen VANnU bereikt 100 van de jeugd 3 Connectie in alle wijken en dorpen en het gefaseerd sluiten van drie servicepunten Wouw (2016) Kortendijk (2017) en Tolberg (2018) VANnU ontwikkelt passende dienstverlening in alle wijken en dorpen met dienstverlening dichter bij en samen met de burgers In 2016 is veel tijd besteed aan de voorbereidingen voor de verbouwing en herinrichting van de kernvestiging Roosendaal (Parrotia) VANnU vormt samen met Allee Wonen een projectgroep om te komen tot een stedelijke huiskamer met een maatschappelijke insteek In 2016 zijn de eerste schetsen gemaakt maar is vooral veel tijd besteed aan de ontwikkeling van het concept en aan het betrekken van partners De inrichting moet in 2017 Europees aanbesteed worden en de verwachting is dat de realisatie in het derde en vierde kwartaal plaats zal vinden In 2016 zijn er voorsorterend op de veranderingen alvast een aantal aanpassingen gedaan Er is een horecavoorziening gekomen (commercieumlle partij) de ingang is verplaatst en een aantal partijen is intern verhuisd

29

In Roosendaal is de keuze gemaakt om de verschillende servicepunten in de jaren 2015-2018 gefaseerd te sluiten en op zoek te gaan naar andere vormen van dienstverlening in alle wijken en dorpen dichterbij de inwoners en minder gericht op het uitleenproces Wouw is in 2016 het eerste servicepunt geweest wat sloot en er is gezocht naar een alternatief In 2016 lag de focus op behoud van de uitleenvoorziening maar in 2017 ligt de nadruk op het programmeren het gezamenlijk initieumlren van activiteiten voor een diverse doelgroep in aansluiting op de kernfuncties van de bibliotheek Het gedeelde maatschappelijk belang is hierin leidend In 2016 is gestart met het zoeken naar alternatieve dienstverlening in Wouw We zijn daar in gesprek gegaan met de burgers met behulp van de methode ldquodesign thinkingrdquo met als doel de behoeftes op te halen Het gaat hier om een participatief traject met inwoners van het dorp met de dorpsraad met gemeenschapshuis De Geerhoek en met verschillende organisaties en instellingen In een aantal sessies is gezocht naar de onderwerpen die voor het dorp erg belangrijk zijn De opbrengst was op hoofdlijnen behoefte aan lezen en een collectie ontmoeting eenzaamheid aandacht 0-4 jaar en toevoegen van programmering Het concrete resultaat In Wouw is de nieuwe bibliotheek welke per 1-10-2016 in de Geerhoek is gestart Het huidige servicepunt is gesloten Naast een kleine collectie en de mogelijkheid te reserveren en in te leveren is er aandacht voor programmering (met nadruk op 0-4 jaar) en ontmoeting (leestafel tegengaan eenzaamheid) Dit alles wordt vooral door vrijwilligers opgepakt Verder zijn contacten gelegd of verstevigd met het onderwijs en professionele instellingen (voor uitrol dBoS zie verderop in het verslag) En in andere dorpen zoals Heerle en Wouwse Plantage zijn ook diverse alternatieven ontwikkeld en activiteiten opgestart of is geholpen met het opstarten van bijvoorbeeld een ruilbieb (Boekspot)

Begin 2017 zal de evaluatie van het project in Wouw worden afgerond Daarin zullen we de methode (design thinking) om de burgers te betrekken bij de alternatieve dienstverlening evalueren alsmede het resultaat De vraag lsquohoe kunnen we schuiven met de middelen (van traditioneel uitlenen naar jeugd laaggeletterdheid vraagstukken in het sociaal domein) en ze op een goede manier inzettenrsquo blijft relevant Dat geldt niet alleen voor de gemeente Roosendaal maar ook voor de andere 4 gemeenten Bibliotheekwerk in de Roosendaalse wijkendorpen In 2016 is er wederom geiumlnvesteerd in bestaande en nieuwe partners in de wijken en dorpen met als doel taal boeken en leesplezier dicht bij de mensen te krijgen Dit heeft geresulteerd in een breed scala aan projecten en activiteiten in samenwerking met andere organisaties en instellingen Op het gebied van leesbevordering voor volwassenen is er in 2016 opnieuw geiumlnvesteerd in het initieumlren en begeleiden van Boekspots ruilbibliotheken op allerlei plekken waar mensen boeken kunnen naartoe kunnen brengen kunnen lenen en ruilen Dit gebeurde oa in Westrand Wouwse Plantage Wouw en de Westrand VANnU adviseert stimuleert en verzorgt de PR Deze Boekspots vormen tevens een aanleiding om hier met behulp van onze collectie activiteiten omheen te programmeren Dit doen we op verschillende plekken via het nieuwe concept lsquoBieb in de Buurtrsquo Dit was in het Tongerlohuys (jeugd) en Wouwse Plantage (vrouwengroep) Ook hebben we samenwerking gezocht op allerlei themarsquos en vanuit onze kennis en collectie zoals in de Westrand (gezonde voeding) St Elisabeth (Dag van de Ouderen iconenproject) en Heerle (uitleen tijdens vakanties voor jeugd en later ook volwassenen In Wouwse Plantage is een wisselcollectie naar het gemeenschapshuis gebracht met name gericht op eenzame ouderen die elkaar op een vast moment in de week ontmoeten Op deze manier zoekt VANnU naar mogelijkheden om de bibliotheek dichterbij de bewoners te brengen

30

Het andere spoor waarop VANnU resultaten heeft geboekt is in het op de agenda zeten van taalvaardigheid leesbevordering en leesplezier bij anderen Dit begint met het bepalen van gezamenlijke doelen voor een bepaalde doelgroep of een specifieke wijk samen met ons netwerk De bibliotheek draagt haar deskundigheid dan uit aan anderen die vervolgens (mede) de activiteiten uitvoeren Zo hebben we zowel ouderen als jongeren getraind in interactief voorlezen en activiteiten ontwikkeld waarbij kinderen van de basisschool door hen werden voorgelezen Tot slot had VANnU een aanjagende rol naar andere partijen in het kader van de Dag van de Dialoog (SDW ROC Huis van de Westrand) Door onze deelname aan het project CREA in de wijk (Westrand) zijn de lijnen met andere partners kort Hierdoor hebben ook zij verschillende dialoogtafels georganiseerd Zorginnovatiepunt Het Huis van Morgen en Bibliotheek VANnU zijn partners binnen de Alliantie gezondheid en geletterdheid Huis van Morgen heeft de opdracht innovatieve hulpmiddelen die bijdragen aan langer zelfstandig thuis wonen onder de aandacht van een groot publiek te brengen VANnU heeft een informatiefunctie die bijdraagt aan zelfstandigheid en participatie voor inwoners in haar werkgebied Ons Marie biedt een breed scala aan activiteiten voor ouderen Dat heeft geleid tot het in de bibliotheek tentoonstellen en actief onder de aandacht brengen van de hulpmiddelen tbv de doelgroep Ook de wijkzuster en BN De Stem zijn betrokken Cultuurnota Roosendaal In 2016 werkte VANnU mee aan de totstandkoming van de nieuwe cultuurnota voor de gemeente Roosendaal Deze opdracht van de raad aan de wethouder werd gestalte gegeven door een cultuurnetwerk te vormen waar VANnU als vanzelfsprekend deel van uitmaakt

Het netwerk bestaat uit ruim 20 personen en fungeert als een spin in het web om mensen en organisaties op cultureel vlak bij elkaar te krijgen Kunst en cultuur zijn niet het doel op zich maar het middel om samenhang in de gemeente te vergroten en aan te zetten tot nieuwe initiatieven om uiteindelijk op cultureel sociaal economische en educatief gebied de vruchten te plukken Stand van zaken gemeente Moerdijk Het servicepunt Willemstad voorheen gevestigd in het Mauritshuis is in de zomer van 2016 verhuisd naar Buurthuis Irene De ruimte die de bibliotheek in gebruik had in het Mauritshuis kon niet langer gehuurd worden In afstemming met de gemeente is besloten om het servicepunt om te vormen naar een afhaal- en inleverlocatie In Buurthuis Irene vond VANnU een plaats om een alternatieve voorziening te maken Het servicepunt is aangepast in een haal- en brengpunt met aandacht voor het jonge kind (0-4) en voor de ontmoeting (leestafel tijdschriften kranten) In het najaar heeft het college VANnU verzocht om het positieve resultaat van 2015 terug te storten Voor VANnU kwam dit onverwacht en gedurende het overleg met de wethouder bleek dat de afspraken in de subsidieverordening over de opbouw van het eigen vermogen niet duidelijk zijn Daardoor loopt VANnU als organisatie een risico De bestuurder heeft het voornemen om in 2017 samen met de 5 gemeenten waar VANnU verantwoordelijk is voor het bibliotheekaanbod goede afspraken te maken voor de toekomst en deze vast te leggen in een convenant Een sterke en gezonde bibliotheekorganisatie is in het belang van alle vijf gemeenten

31

Stand van zaken gemeente Halderberge Voor de zomer kondigde de Raad aan de subsidie van de bibliotheek en nog een aantal professionele organisaties opnieuw te willen verlagen Op 16 juni heeft VANnU tijdens de commissievergadering de consequenties voor het bibliotheekaanbod geschetst Vanwege het effect op de dienstverlening heeft de Raad besloten om de voorgenomen bezuiniging niet op te leggen en zich opnieuw te beraden op de toekomst In 2017 zullen de twee Brede Scholen in Hoeven en Oud-Gastel gerealiseerd zijn De wethouder heeft aangegeven dat hij vanwege het belang van lezen voor de jeugd de wens heeft dat de bibliotheek daarin wordt gehuisvest Dat heeft consequenties voor het bibliotheekaanbod in de servicepunten in beide dorpen De huidige middelen zijn niet toereikend om beide doelgroepen te bedienen Stand van zaken gemeente Rucphen Ook in de gemeente Rucphen is de aandacht voor leesbevordering bij de jeugd steeds meer speerpunt De wethouder heeft aan VANnU gevraagd om een plan te maken voor een breder aanbod aan de jeugd In 2016 zijn de voorbereidingen getroffen om in 2017 de Bibliotheek op school (dBoS) op de scholen uit te rollen (zie verder aanbod jeugd) Ook in deze gemeente is de aanpak laaggeletterdheid een belangrijk speerpunt Rucphen is samen met Roosendaal de enige plek waar naast Klik amp Tik ook taaloefengroepen hebben gedraaid (zie verder 26 aanpak laaggeletterdheid) Stand van zaken gemeente Zundert Ingegeven door de bezuinigingsopgave van de gemeente Zundert zijn in 2016 de voorzieningen in Wernhout Achtmaal en Zundert aangepast enof gesloten In deze kernen is door VANnU ondersteuning geboden in het opzetten van alternatieven zoals een ruilbieb (Boekspot) in alle drie de kleine kernen (Achtmaal Wernhout en Zundert) en het creeumlren van een afhaallocatie gerund door vrijwilligers

In Zundert is een haal- en brengpunt gerealiseerd in het CCZ De bedoeling is om daar ook activiteiten samen met de partners in Zundert te organiseren In Achtmaal helpen vrijwilligers de burgers om de materialen te reserveren of uit Zundert of Rijsbergen te halen De vrijwilligers kunnen altijd voor eventuele vragen bij VANnU terecht De dienstverlening in Rijsbergen wordt aangepast Er zal minder personeel worden ingezet tegelijkertijd is er aandacht voor programmering samen met andere partners Om dit te kunnen realiseren moeten medewerkers tijd en ruimte krijgen om met de programmering bezig te zijn In 2017 zal gestart worden met een pilot voor de inzet van vrijwilligers op De snelheid waarmee VANnU moest reageren op de bezuinigingen voor de komende drie jaar stond op gespannen voet met het realiseren van alternatieven samen met de burgers In goed overleg met de wethouder is besloten om de planning te verruimen De gemeente heeft een financieumlle tegemoetkoming betaald vanwege het langer openhouden van de servicepunten en het langer continueren van het aanbod op de scholen De dienstverlening in de vorm van het uitlenen op de Zundertse basisscholen is gestopt en VANnU heeft de collecties achtergelaten op de scholen zodat de leerlingen deze nog kunnen gebruiken De wethouder heeft VANnU gevraagd om een plan te maken met het onderwijs voor de leesbevordering in de scholen waarmee hij de bezuiniging van 2017 van euro 25000 zou kunnen terugdraaien Dat is niet gelukt De bedoeling is om dit voor 2018 alsnog voor elkaar te krijgen en de opgelegde bezuiniging terug te draaien en in te zetten voor de jeugd

32

Subsidieverloop 2011-2016 In 2016 zijn de budgetsubsidies in de gemeenten Roosendaal en Zundert verlaagd De gemeente Roosendaal had de verlaging in 2014 reeds aangekondigd maar heeft VANnU de tijd gegeven om een koers voor 4 jaar uit te zetten waardoor de bezuiniging met aandacht voor de inhoud kan worden gerealiseerd De gemeente Zundert heeft na de fusie in 2015 aangegeven de bibliotheek drie jaar op rij een bezuiniging op te leggen In 2016 euro 50000 en in 2017 en 2018 elk jaar euro 25000 Alleen de gemeente Rucphen heeft een indexering toegepast In onderstaande tabel is vanaf 2011 het subsidieverloop te zien Subsidieverloop 2011-2016

Gemeente 2011euro 2012euro 2013euro 2014euro 2015euro 2016euro

Roosendaal 1608501 1608501 1608501 1608501 1608501 1368503

Roosendaal div subsidies

404624 65660 96182 27049 6240 3553

Moerdijk 883503 793100 797000 798130 809188 809188

Moerdijk div subsidies

8921 33785 41280 72705

61562

57319

Halderberge 550811 495730 395730 395730

395730 395730

Halderberge div subsidies

- 44826 26459 51444

54750

50000

Rucphen - - - 428013 434433 440949

Zundert - - - 305052 305052 255052

totaal 3456360 3041602 2965152 3686624 3675456 3380294

incl VVE en landelijke subsidie Vschool

incl subsidie onderwijsachterstanden marktplaats cultuureducatie en (tot 2015) landelijke subsidie Vschool subsidie marktplaats cultuureducatie

Het bedrag dat de gemeenten per inwoner bijdragen verschilt sterk Het aanbod per gemeente daarmee ook Omdat huisvestingslasten een groot verschil kunnen maken wordt in onderstaande tabel het bedrag inclusief en exclusief huisvestingslasten getoond Subsidiebedrag per inwoner 2016

Gemeente incl huisvesting excl huisvesting Roosendaal 1780 1441

Moerdijk 2143 1594

Halderberge 1308 1126

Rucphen 1983 1377

Zundert 1194 1002

26 Aanbod jeugd Boekstart en de Bibliotheek op School De bibliotheken in Nederland hebben ongeveer vier miljoen leden waarvan 61 jeugdleden in de leeftijd van 0 tot en met 17 jaar Kinderen en jongeren zijn dus een belangrijke doelgroep voor de bibliotheken De samenleving is de afgelopen decennia door en door gedigitaliseerd en gemedialiseerd en raakt ook nog altijd verder geiumlnformatiseerd en geiumlndividualiseerd Dit heeft niet alleen gevolgen voor het leesgedrag van de jeugd ook de manier van denken en de vaardigheden waarmee deze groep opgroeit veranderen Hierdoor zullen bibliotheken de jeugd in de 21ste eeuw op een andere manier moeten bereiken interesseren en ondersteunen dan eerder het geval was18 Ook al verandert de doelgroep lezen en toegang tot boeken blijven belangrijke voorwaarden voor het succes van individuen en de samenleving als geheel Bibliotheken behouden in dat verband hun onmisbare taak

18

Bibliotheken en de jeugd in de 21-ste eeuw Brochure KB en Stichting Lezen en Schrijven

33

Met leesbevorderingsprogrammarsquos als Boekstart en de Bibliotheek op school en leesbevorderingsprojecten als De Nationale Voorleeswedstrijd van Stichting Lezen en de KB hebben zij sterke troeven in handen Aanpak VANnU Het bevorderen van lezen en vooral leesplezier kan niet vroeg genoeg in het leven van kinderen beginnen VANnU richt haar activiteiten op de leeftijdsgroep van 0-18 jaar met onderstaande aanpak Boekstart Het leesbevorderingsprogramma Boekstart moedigt ouders aan om hun kinderen zo vroeg mogelijk kennis te laten maken met boekjes met lezen en met de bibliotheek Boekstart richt zich op kinderen van 0 tot 4 jaar Kinderen die op heel jonge leeftijd in aanraking komen met (voor-)lezen en boeken ontwikkelen zich beter zo heeft onderzoek uitgewezen Een vroege ontdekkingstocht vergroot spelenderwijs de woordenschat van het kind en zorgt ervoor dat het kind later meer leesplezier heeft Zo is er minder kans op laaggeletterdheid Leesbevordering richt zich niet alleen op kinderen met een taalachterstand maar op alle kinderen Resultaat Begin 2009 startte Boekstart in vijf vestigingen in Noord-Brabant Begin 2015 deed 99 van alle bibliotheken in Nederland mee (156 van de 157 bibliotheken) Jaarlijks worden in totaal zorsquon 55000 Boekstart-koffertjes meegegeven aan ouders waarmee 323 van de babyrsquos in Nederland werd bereikt In 2016 zijn bij VANnU 324 kinderen ingeschreven als Boekstartlid Ouders Op verzoek van de instellingen in de kinderopvang wordt op bijeenkomsten voor ouders verteld over het plezier en belang van voorlezen

Moerdijk In Moerdijk wordt door de bibliotheek een programma uitgevoerd in het kader van de Voor- en Vroegschoolse Educatie Doel is om de kinderen met een (taal)achterstand te stimuleren zodat ze met een zo klein mogelijke achterstand naar het basisonderwijs gaan Iedere kinderopvangorganisatie doet hier aan mee Hiermee wordt een groot gedeelte van de kinderen in de leeftijd tot 0-4 jaar bereikt Bibliotheek op school PO (Primair Onderwijs) In het programma de Bibliotheek op school werken bibliotheken en scholen structureel samen aan de taalontwikkeling leesbevordering en mediawijsheid van kinderen De bibliotheek maakt afspraken met het onderwijs over de uitvoering van het programma De basis voor samenwerking is het beleid van de school De jaarlijkse doelen bepaalt men samen op basis van gemonitorde resultaten en de jaarlijkse activiteiten worden vastgelegd in een lees- en mediaplan Het volgen van de cursus Open boek door leerkrachten helpt bij het vormgeven van het beleid Met de Bibliotheek op school gaan school en bibliotheek een meerjarige samenwerking aan rondom lezen en mediawijsheid De effecten van de inzet worden jaarlijks door de landelijke monitor gevolgd Deze samenwerking is geborgd in het beleid van zowel school als bibliotheek Een actuele en gevarieerde collectie in de school zorgt voor verrijking van het leesonderwijs Vanuit de bibliotheek ondersteunt een professionele leesconsulent de leescooumlrdinator en het team van de school Daarnaast helpt een digitaal portaal de school bij het zoeken en registreren van boeken het stimuleren van lezen het bijhouden van de leeshistorie en het vinden van betrouwbare informatie Roosendaal De uitrol van lsquode Bibliotheek op schoolrsquo in Roosendaal vordert volgens planning Na de eerste 8 scholen zijn in 2016 de volgende 7 scholen aangesloten de Linde de Klimroos Klaverweide Lavoor de Stappen Baayaert en Talent

34

Basisscholen de Vondel en Wending hebben nu ook een vaste leesconsulent van Bibliotheek VANnU Ruim de helft van de scholen is inmiddels aangesloten In Wouw is samen met scholen de Stappen en Baayaert hard gewerkt om een inspirerende leesomgeving voor de kinderen van de scholen te maken Na sluiting van het servicepunt is de collectie voor de kinderen binnen de school toegankelijk geworden Een voorbeeld van een inspirerende leesomgeving is te vinden op basisschool de Klimroos Deze school heeft ook een Facebookpagina gemaakt om de schoolbieb te promoten httpswwwfacebookcomHieperdeBieb Tijdens de Kinderboekenweek zijn er 41 klassen van de Roosendaals scholen op bezoek geweest Ze namen deel aan het programma lsquoleeselixerrsquo Een speciale drank waarin kinderen hun leesvoorkeur konden mixen en zo genoeg leeshonger en leesvoer zouden hebben tot ze oma en opa waren Moerdijk Alle 22 scholen in de gemeente Moerdijk kunnen gebruik maken van leesbevorderingsprojecten in samenwerking met een leesconsulent van de bibliotheek Dit wordt gedaan in samenhang met de actuele en inspirerende boekencollectie die de scholen jaarlijks van de bibliotheek ontvangen Een voorbeeld van deze samenwerking is het project lsquoTheaterlezenrsquo dat is uitgevoerd op basisschool de Boemerang Basisscholen komen diverse keren per jaar voor groepsbezoeken naar de bibliotheek Halderberge Er is nog geen structurele samenwerking met de scholen Wel hebben een aantal scholen belangstelling voor lsquode Bibliotheek op schoolrsquo Twee leerkrachten van basisschool rsquot Bossche Hart uit Bosschenhoofd hebben de cursus Open Boek gevolgd een bouwsteen van het project Op

basis daarvan worden er jaarlijks een aantal leesbevorderingsprojecten uitgevoerd in deze school Basisschool de Schittering maakt gebruik van de mogelijkheid voor het doen van groepsbezoeken in vestiging Oudenbosch De gesprekken met de wethouder over het aanbod voor de jeugd in de toekomst in de gemeente Halderberge zijn in volle gang Rucphen Met alle 7 scholen in Rucphen zijn gesprekken gevoerd over de invoering van lsquode Bibliotheek op schoolrsquo Op basisschool Vinkenbos was door de leerkrachten de cursus Open Boek al gevolgd en was een up-to-date leesplan aanwezig Hier is gestart met uitvoering van het activiteitenplan en invoering van de Monitor Op basisschool Martinus in Rucphen zijn 3 leerkrachten gestart met de cursus Open Boek deze school heeft de doelen al bepaald De andere scholen zijn in diverse stadia van uitrol van de samenwerking Zundert Met de scholen in Zundert zijn gesprekken gevoerd om te komen tot een basisvoorziening volgens de aanpak lsquode Bibliotheek op schoolrsquo Op basis hiervan is een plan gemaakt wat nog niet helemaal tot overeenstemming heeft geleid Daarom worden de gesprekken in 2017 voorgezet (zie verder 25 Ontwikkelingen per gemeenten) Bibliotheek op school VO (Voortgezet Onderwijs) De succesvolle aanpak van de Bibliotheek op school in het basisonderwijs is aanleiding geweest om het programma uit te breiden naar het voortgezet onderwijs (VO) allereerst naar het vmbo Die uitbreiding biedt de bibliotheken een strategische aanpak voor structureel samenwerken met het voortgezet onderwijs De pijlers zijn collectie lezen en mediawijsheid Iedere pijler heeft een keuzemenu bestaande uit een aantal bouwstenen die oa voortkomen uit bestaande Bibliotheekprojecten oa Biebsearch Leeskr8 en 4You

35

De Bibliotheek op School Het Da Vinci College (Roosendaal) en Bibliotheek VANnU hebben in schooljaar 2015-2016 gebruik gemaakt van de Stimuleringsregeling van Kunst van Lezen tbv de Bibliotheek op School Halverwege het schooljaar 2016 liep deze regeling af Tijdens dit schooljaar hebben school en bibliotheek gewerkt aan het creeumlren van de voorwaarden en er is een leesplan geschreven waarin een stevige basis is gelegd voor een meerjarenplan De onderstaande activiteiten zijn concreet uitgevoerd

Studiemiddag voor docenten Iedere docent taaldocent

Training voor docenten Lezen in het vmbo werkt

Boekencollectie (in de vorm van boekenkisten 303 boeken)

Campagne Nederland Leest Lydia Rood

Vrij lezen in de klas zowel in het vmbo als in het praktijkonderwijs experimenteren docenten met de boekenkisten en vrij lezen

Vakoverstijgend voorlezen oa techniekdocenten en biologiedocenten lezen voor ook in de bovenbouw

VANnU is in gesprek met de school over een vervolg Het Markland college in Zevenbergen maakt al een paar jaar gebruik van Biebsearch Dit is een voorloper van Bibliotheek op School In 2016 hebben in een werkgroep gesprekken plaatsgevonden ter voorbereiding van het programma de Bibliotheek op School In 2017 gaat daadwerkelijk gewerkt worden aan het taal- en leesbeleid en het omzetten van Biebsearch in de Bibliotheek op school Twee docenten van het Markland hebben deelgenomen aan de training Lezen in het vmbo werkt op het Da Vinci college Brugklassers van het Marklandcollege komen regelmatig op groepsbezoek in de bibliotheek

Diverse activiteiten Voor middelbare scholieren worden diverse activiteiten georganiseerd waar VANnU een rol in speelt Een van de activiteiten is het Cultuurfestival Artisjok 2016 voor havo en vwo 4 VO In Roosendaal is de organisatie in handen van de Cultuurcompaan Het thema van dit jaar was Beyond Borders VANNU heeft de samenwerking gezocht met De Witte Roos en boekhandel Het verboden Rijk waardoor de mogelijkheid ontstond om groots uit te pakken en goed aan te sluiten bij het thema In februari hebben 14 schoolfinalisten van 7 scholen (2 per school) deelgenomen aan de voorleeswedstijd Read2me In deze wedstrijd worden leerlingen aangespoord goede jeugdboeken voor te lezen Leerlingen lezen voornamelijk voor uit boeken van de Jonge Jury Een leerling van het Jan Tin Bergen College heeft de Roosendaalse finale gewonnen Tot slot scholen zien de waarde van abonnementen en schoolpassen Ook worden regelmatig projectcollecties afgenomen en vinden er klassenbezoeken en schrijversbezoeken plaats Abonnementen School schoolabonnementen Collectieve

schoolpassen

Da Vinci College

Gertrudis College I 216

Jan Tinbergen College I

Markland College Oudenbosch I

Markland College (Zevenbergen)

II 269

Norbertus College II 211

Munnikenheide college I

Mencia Sandrode I

36

27 Aanpak laaggeletterdheid Laaggeletterdheid is een maatschappelijk probleem waar vaak nog een taboe op rust Ongeveer 13 miljoen inwoners van Nederland tussen de 16 en 65 jaar is laaggeletterd Ze hebben moeite met lezen schrijven en communiceren in het Nederlands En dat terwijl taal steeds belangrijker wordt om zelfstandig te kunnen participeren Denk aan het gebruiken van websites van overheden en bedrijven aan internetbankieren of een sollicitatiebrief schrijven of aan langer zelfstandig kunnen wonen Maar denk ook aan het begrijpen van veiligheidsinstructies op het werk of bijsluiters van medicijnen

Vanuit de Rijksoverheid is daarom gestart met het actieprogramma lsquoTel mee met Taalrsquo[1] In dat programma zetten de ministeries van OCW SZW en VWS samen in op participatie taal als middel om mee te kunnen doen in de maatschappij en op het werk In Tel mee met Taal zijn de preventieve aanpak (het voorkomen van taalachterstand) en de curatieve aanpak (het bestrijden van laaggeletterdheid via scholing) voor het eerst in eacuteeacuten overkoepelend actieprogramma samengebracht Daarbij speelt de regionale netwerkaanpak een belangrijke rol De combinatie van de curatieve en preventieve aanpak van laaggeletterdheid sluit aan bij de opdracht van de bibliotheek bij te dragen aan geletterdheid in brede zin voor jong en oud De bibliotheek heeft al taalaanbod gericht op jonge kinderen (bijvoorbeeld Boekstart) en volwassenen (bijvoorbeeld via taalcoaches lees- en schrijfclubs) Ook opereert de bibliotheek in een lokale maatschappelijke context in contacten met burgers gemeenten onderwijs lokale bedrijven en maatschappelijke organisaties Dit maakt dat de bibliotheek een unieke positie inneemt en in potentie een belangrijke verbindende schakel kan vormen binnen de regionale aanpak van laaggeletterdheid

[1]

httpswwwtaalvoorhetlevennl

In september 2014 is het convenant Taal voor het Leven West- Brabant ondertekend Een samenwerkingsverband tussen ROC Kellebeek VWS ATEA UWV Cubiss St Lezen amp Schrijven en de bibliotheken in West- Brabant om een bijdrage te leveren aan het terugdringen van laaggeletterdheid Inmiddels zijn er zorsquon 30 organisaties aangesloten ook organisaties uit de zorg- en welzijnssector De aanpak van laaggeletterdheid kan niet los worden gezien van maatregelen om taalachterstanden en laaggeletterdheid te voorkomen zoals leesbevordering Daarom is het beleid gericht op leesbevordering en leesplezier een waardevolle aanvulling op het reguliere taalonderwijs en is dit onderdeel van het actieprogramma lsquoTel mee met Taalrsquo Wat doet VANnU VANnU biedt een basisaanbod waarin collectie taalpunten en het taalnetwerk en activiteiten in de Week van de Alfabetisering opgenomen zijn Daarnaast worden bovenop dit basisaanbod trajecten aangeboden in het kader van de uitvoer WEB In 2016 heeft Taal voor het Leven West-Brabant voor het tweede jaar op rij WEB-gelden ontvangen tbv het versterken van werkenden en werkzoekenden In onderstaand overzicht is het basisaanbod opgenomen onder het kopje Activering daarna volgen de trajecten in het kader van WEB Activering basisaanbod

Collectie VANnU heeft een speciale Makkelijk Lezen-collectie voor mensen die moeite hebben met lezen en schrijven Bij de samenstelling van de collectie heeft de bibliotheek gelet op de bruikbaarheid ervan voor de ontwikkeling van taalvaardigheid en maatschappijorieumlntatie De collectie bestaat uit leesboeken op verschillende leesniveaus taalcursussen en informatieve boeken en alle informatie is in eenvoudig Nederlands

37

Taalpunten In 2016 heeft VANnU samen met haar netwerkpartners twee taalpunten opgezet eacuteeacuten loket dat burgers overzicht biedt van het informele formele en non-formele scholingsaanbod op het gebied van taal en digitale vaardigheden in de regio Naast de doorverwijsfunctie bieden de Taalpunten ook laagdrempelige trainingen Aan de hand van een intake wordt de scholingsbehoefte van de deelnemer in kaart gebracht en kan er bijvoorbeeld een training Klik amp Tik worden gedaan Het eerste Taalpunt opende in maart 2016 in de wijk Kalsdonk in Roosendaal en de tweede is op 31 maart in de bibliotheek Zevenbergen feestelijk geopend Na opening van de Taalpunten is er voortdurend aanloop van mensen met taalvragen In 2016 zijn er 34 mensen geholpen enof doorverwezen in Kalsdonk In het taalpunt in Zevenbergen zijn in 2016 totaal 14 mensen geholpen met hun taalvraag

Activering Deelnemers Opmerkingen

Roosendaal 31 Klik amp Tik basis

Taalpunt Kalsdonk (RSD) 34 Intakes

Moerdijk 17 Klik amp Tik basis

Taalpunt Moerdijk 14 Intakes

Halderberge 11 Klik amp Tik basis

Rucphen 9 Klik amp Tik basis

Zundert 7 Klik amp Tik basis

Training herkennen amp doorverwijzen

15 Gezondheidsplein

Kalsdonk

138

Trainingen Op 20 september heeft VANnU aan de partners van het Gezondheidsplein in Kalsdonk een training Herkennen en motiveren laaggeletterden

gegeven

Week van de alfabetisering Samen met haar partners in het West Brabantse Taal voor het Leven organiseerde Bibliotheek VANnU een Lagerhuisdebat tijdens de Week van de Alfabetisering In dit interactieve debat ging men op zoek naar de formule om slim samen te werken eacuteeacuten doel maar met een verschillende motivatie belang of uitgangspunt Wanneer is de samenwerking slim en daarmee effectief Het debat vond plaats in Etten Leur De landelijke week van de alfabetisering viel dit jaar samen met de start van het nieuwe Taaljaar 2016-2017 Samen met de gemeente Moerdijk heeft de bibliotheek een informatieve en interactieve bijeenkomst georganiseerd (5 september 2016) waarin verteld werd over de aanpak van laaggeletterdheid Wethouder Thomas Zwiers gaf het belang van de aandacht voor laaggeletterdheid aan in het bijzonder voor werknemers Daarnaast werd stilgestaan bij het aanbod aan taalactiviteiten in het schooljaar 2016-2017 en het taalnetwerk in de regio Bijzondere aandacht was er voor de rol van vrijwilligers in de taaltrajecten Zonder vrijwilligers is een groot aantal taalactiviteiten niet uit te voeren Taalnetwerk In het Taalnetwerk zijn lokale taalbieders en ndashprojecten vertegenwoordigd zoals Humanitas Vluchtelingenwerk de VoorleesExpress ROC Kellebeek WijZijn Traverse en de STA teams Het netwerk komt onder voorzitterschap van VANnU 2 tot 3 maal per jaar samen om kennis te delen en samen te werken In 2016 heeft dat geleid tot het opstellen van een Taalkaart van Roosendaal (welke aanbieders bieden welke trainingen aan tegen welke voorwaarden) De Taalkaart is inmiddels door de deelnemers in gebruik genomen Verder wordt er veel aandacht besteed aan het werven van taalvrijwilligers VANnU Humanitas Vluchtelingenwerk en WijZijn Traverse bundelden de krachten om via uitingen in de media taalvrijwilligers te werven Dat leidde tot een goed bezochte informatiemiddag op 9 december waar zorsquon 50 geiumlnteresseerden zich meldden

38

Activering WEB trajecten Taaloefengroepen In Rucphen en in Roosendaal organiseert de Bibliotheek VANnU wekelijks taaloefengroepen voor medewerkers van de WVS De werkleiding van de WVS geeft aan dat zij zien dat hun medewerkers echt veranderen sinds zij aan de taaloefengroep zijn begonnen De persoonlijke benadering en begeleiding van de taalvrijwilligers zorgt ervoor dat de cursisten meer zelfvertrouwen krijgen en verrast worden in hun eigen kunnen In totaal hebben in de vijf gemeenten 36 personen deelgenomen Klik amp Tik cursussen Voor alle mensen die moeite hebben om hun weg te vinden op internet biedt de Bibliotheek op de vijf kernvestigingen de cursus Klik amp Tik aan De cursisten worden begeleid door vrijwilligers In 2016 hebben 40 cursisten de cursus met succes afgerond en hiermee hun zelfredzaamheid vergroot Taal amp Arbeidsmarkt Walk amp Talk en Werkmap Walk amp Talk Vanaf oktober organiseert Bibliotheek VANnU maandelijks op elke derde maandag van de maand Walk amp Talk deacute koffiepauze voor werkzoekenden Het is een gratis netwerkbijeenkomst voor en door werkzoekenden In een ongedwongen sfeer maakt men in Bibliotheek VANnU kennis met elkaar krijgt men tips van een professional enof hoort men ervaringen van (ex-)werkzoekenden In 2016 waren de themarsquos Netwerken hoe doe je dat (oktober) Hoe maak je een goed basis CV (november) en Werken in Belgieuml (december) In 2016 hebben 62 belangstellenden deelgenomen aan de bijeenkomsten

Werkmap De dienstverlening van het UWV verloopt digitaal Laagopgeleide en oudere werkzoekenden hebben vaak moeite met het aanvragen van een DigiD en het omgaan met de digitale werkmap van het UWV In 2016 hebben 32 deelnemers een training gevolgd om hun vaardigheden op dit gebied te verbeteren

Monitoring In januari 2017 verscheen de landelijke Monitor Digitale Vaardigheden 2015-2016 uitgevoerd door Next Value in opdracht van de Koninklijke Bibliotheek In deze monitor waar VANnU aan meegewerkt heeft wordt gekeken naar de resultaten van de digitale trajecten en worden deelnemers bevraagd In de algemene conclusies en aanbevelingen worden de volgende zaken aangegeven en door VANnU opgepakt 1 Zoek samenwerking met doorverwijzers VANnU heeft dit geborgd op regionaal niveau door Taal voor het Leven West-Brabant en lokaal via het Taalnetwerk Werk met vrijwilligers VANnU werkt sinds 2014 met taalvrijwilligers zij worden getraind door ROC Kellebeek enof St Lezen en Schrijven 2 Voorkom een te vrijblijvende leeromgeving door actief samen te werken met bijvoorbeeld de WVS worden deelnemers gestimuleerd om actief deel te nemen 3 Probeer maatwerk te bieden en verwijs door naar vervolgtrajecten sinds 2016 worden in de Taalpunten intakes afgenomen door taaldocenten van ROC Kellebeek daarmee wordt de doorverwijzing nog meer maatwerk Ten slotte werd de deelnemers gevraagd naar hun tevredenheid over de trainingen 37 deelnemers hebben meegewerkt aan de monitor Door de samenwerking met ROC Kellebeek in 2016 verder vorm te geven is er meer aandacht gekomen voor deskundigheidsbevordering van de taalvrijwilliger en is de doorstroom van deelnemers toegenomen Daarmee wint de West-Brabantse aanpak aan duurzaamheid

39

28 Werkzaamheden Marktplaats Cultuureducatie 2016 Bibliotheek VANnU is verantwoordelijk voor de Marktplaats Cultuureducatie in de gemeenten Halderberge en Moerdijk De doelstelling van de Marktplaats is Een netwerk en samenwerking tussen aanbieders van cultuur en het onderwijs creeumlren zodat de jeugd meer in aanraking komt met kunst en cultuur en zich daardoor beter kan ontwikkelen De cooumlrdinator Marktplaats Cultuureducatie heeft in 2016 de volgende taken uitgevoerd

inventariseren van de vraag op het gebied van cultuureducatie van het onderwijs (PO en VO)

inventariseren van de vraag op het gebied van cultuureducatie voor en naschoolse opvang inventariseren van de mogelijkheden van de culturele aanbieders

culturele aanbieders meenemen in de lsquotaalrsquo van het onderwijs

het uitbreiden en verstevigen van het lokaal cultuur-educatief netwerk

samenwerken met de intermediairs van regiorsquos West Brabant

afstemmen van vraag en aanbod Het Kunstmenu wordt afgenomen door alle Halderbergse scholen en elf scholen uit de gemeente Moerdijk Het wordt aangeboden in samenwerking met CultuurCompaan (gemeente Roosendaal) en bestaat uit activiteiten van lokale (professionele aanbieders uit de gemeente) regionale (professionele aanbieders uit de provincie) en landelijke culturele instellingen De leerlingen maken op deze manier kennis met de drie domeinen van Cultuureducatie (in huis met de culturele omgeving en uit de grote wereld) Verder nemen de scholen deel aan diverse naschoolse activiteiten (verlengde schooldag) en vinden er diverse losse culturele projecten op de scholen plaats

De cooumlrdinator ondersteunt culturele instellingen kunstenaars en het onderwijs mbt actuele ontwikkelingen op het gebied van cultuureducatie Zij organiseert netwerkbijeenkomsten voor de interne cultuurcooumlrdinatoren (ICCrsquoers) biedt scholing aan en geeft de ICC cursus in West- Brabant Daarnaast worden er cursussen aangeboden voor culturele aanbieders zodat ook zij meegaan in de huidige ontwikkelingen op het gebied van cultuureducatie De cooumlrdinator cultuureducatie is tevens intermediair voor de scholen mbt de rijksregeling Cultuureducatie met Kwaliteit (2013 ndash 2016) een opdracht die middels de Cultuurloper wordt uitgevoerd Hierbij wordt nauw samengewerkt met de Provinciale instelling Kunstbalie Aan de regeling nemen 5 scholen uit de gemeente Halerberge en 7 scholen uit de gemeente Moerdijk deel VANnU werkt regionaal en dat vertaalt zich ook in de Marktplaats Cultuureducatie waar het onderhouden van contacten met andere marktplaatsen en buurgemeenten vanzelfsprekend is De cooumlrdinator neemt deel aan het zogenaamde Regionaal Overleg Marktplaatsen (ROM) en een Provinciaal Overleg Het doel is om gezamenlijke activiteiten voor de regio West- Brabant te organiseren Er wordt samengewerkt met de cooumlrdinator Brede Scholen en cooumlrdinator Sport van beide gemeenten Ook vindt er steeds meer samenwerking plaats met de schoolbesturen Stichting Openbaar Onderwijs West-Brabant is een bovenschools traject gestart op het gebied van cultuureducatie met oa de intermediairs van de gemeente Roosendaal en HalderbergeMoerdijk Tot slot neemt de cooumlrdinator zitting in de werkgroep Cultuurmaand (septemberoktober) van de gemeente Halderberge Zij richt zich vooral op de activiteiten voor het onderwijs

40

29 Personeel en Organisatie

Per 31-12-2016 heeft VANnU 3885 FTE in dienst In totaal gaat het om 74 medewerkers De groei in ftersquos (145) heeft met name te maken met de uitrol dBoS en toename van leesconsulenten waarover eerder in dit verslag is gesproken In de Frontoffice is het aantal uren door oa sluiting van servicepunten in de gemeente Zundert en aanpassingen van het servicepunt in Wouw afgenomen

De leeftijdsopbouw van de medewerkers Van alle medewerkers bij VANnU is 95 jonger dan 40 jaar Het percentage medewerkers tussen de 40 en 50 jaar is 135 54 van de medewerkers is tussen de 50 en 60 jaar en het percentage 60+ is 23 VANnU heeft tov de landelijke leeftijdsopbouw een hoger percentage 50 plussers Dat betekent dat er goed moet worden nagedacht over de instroom van jongere medewerkers om de uitstroom voor de komende jaren op te kunnen vangen Dat is een lastig vraagstuk omdat bij een reorganisatie de jongere medewerkers vaak degenen zijn die door middel van afspiegeling moeten vertrekken Het komend jaar zal dit onderwerp opnieuw op de agenda staan van directie en OR omdat het vraagt om een

visie over hoe het toekomstig personeelsbestand eruit moet komen zien en hoe de organisatie zich daarop kan voorbereiden

Personeelsverloop in- door- en uitstroom In totaal zijn er in 2016 acht medewerkers ingestroomd waarvan

projectmedewerker vernieuwing netwerk

1 cooumlrdinator Frontoffice

1 controller

1 medewerker communicatie

2 leesconsulenten 4-12

2 ondersteuners leesconsulenten

stagiaire19 Daarnaast zijn er zes medewerkers uit dienst getreden waarvan

1 ondersteuner leesconsulenten

3 opruimhulpen

2 informatiemedewerkers

19

De stagiaire is in augustus voor een aantal uur als medewerker communicatie aangesteld

0 10 20 30 40 50

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

totale FTE

totale FTE

0

10

20

30

40

50

60

15-30 30-40 40-50 50-60 60+

pe

rce

nta

ge

Leeftijdsopbouw in percentages

VANnU

st Bibliotheekwerk

landelijk

41

Jubilea In 2016 waren er twee jubilarissen Een medewerker was 40 jaar in dienst en een 25 jaar in dienst bij VANnU

Ziekteverzuim Het gemiddelde verzuimpercentage in 2016 bedroeg 32 De ziekte frequentie is 09 Het ziekteverzuim is ten opzichte van 2015 gedaald (587) Onderstaande grafiek toont het verzuimverloop in 2016 Duidelijk is dat het verzuimcijfer vooral wordt beiumlnvloed door een aantal langdurig zieken Het ziekteverzuim is in lijn met de landelijke trend 20 Ziekteverzuim 2016

20

CBS statline cultuur sport en recreatie geeft over de eerste drie kwartalen van 2016 een gemiddeld percentage aan van 32

Scholing VANnU vindt het belangrijk om haar medewerkers zo goed mogelijk voor te bereiden op het bibliotheekwerk van de toekomst In de strategische koers 2016-2018 staan de kernkwaliteiten collectioneren programmeren en netwerken centraal Om medewerkers de kans te geven deze competenties verder te ontwikkelen heeft VANnU in 2016 verschillende stappen gezet In het fusieproces is afgesproken dat er in de front office toegewerkt zou worden naar minder functies De functie van medewerker klantenservice is komen te vervallen en alle medewerkers die het betrof zijn opgeleid tot informatiemedewerker Een groep van 16 medewerkers heeft een opleidingstraject van 6 maanden doorlopen wat leidde tot een certificaat voor iedereen en een benoeming tot informatiemedewerker Alle front office medewerkers hebben in de zomer een training gevolgd over de digitale diensten van VANnU Hierbij kwam het gebruik van de e-books aan de orde en uitleg en gebruik van de verschillende bibliotheek apps digitale bibliotheek bronnen Daarnaast is er extra toelichting gegeven op het gebruik van Bicat het bibliotheekinformatiesysteem Na afloop van de training waren de medewerkers op de hoogte van het volledige aanbod en beter in staat om gebruikers te informeren en vragen te beantwoorden over het brede aanbod van digitale diensten

In 2016 is door alle medewerkers verder gewerkt in de themagroepen om de kerncompetenties concreet gestalte te geven Een doel in 2016 was ook om de medewerkers uit ZundertRucphen aan te laten sluiten bij deze manier van werken Opgemerkt moet worden dat hier in 2017 nog een aantal stappen in gezet moet worden De themagroepen biedt medewerkers de mogelijkheid om het netwerken het vormen van themacollecties en het bedenken van een bijpassend programma uit te proberen te oefenen en hiervan te leren In de praktijk blijkt dit meer of minder goed te slagen afhankelijk van het thema

0

20

40

60

80

100

120

140

160

180

verzuim kort0-7 dagen

verzuimmiddellang 8-

42 dagen

verzuim lang43-365 dagen

aantal ziektedagen

aantal medewerkers

42

Een aantal themagroepen heeft in 2016 tastbare resultaten weggezet Zo is er een pop-up bieb in winkelcentrum De Roselaar verschenen een pop-up in de basiliek in Oudenbosch zijn er verschillende voorleesactiviteiten geweest door het hele werkgebied zijn er contacten gelegd en presentaties geweest bij een aantal Alzheimer-cafeacutes en vonden andere activiteiten plaats zoals een Boekenproeverij in Zevenbergen Uiteraard werd er door de themagroepen ook aandacht besteed aan de landelijke leesbevorderingscampagnes zoals de (kinder)Boekenweek en Nederland Leest

Inzet vrijwilligers in de branche Stichting BibliotheekWerk is in 2015 door het Centraal Overleg Arbeidsvoorwaarden Openbare Bibliotheken gevraagd een inventarisatie uit te voeren van de inzet van vrijwilligers in de branche Van de 124 ondervraagde bibliotheken geeft 92 procent aan dat zij met vrijwilligers werken In bijna de helft van deze bibliotheken zijn op dit moment meer vrijwilligers werkzaam dan medewerkers met een arbeidsovereenkomst Wel worden zij vaak een beperkt aantal uren per week ingezet Wanneer een bibliotheek niet met vrijwilligers werkt is dit over het algemeen een principieumlle beslissing Over het algemeen voeren vrijwilligers in bibliotheken verschillende taken uit Een belangrijke taak is de bezorging van materialen aan huis Daarnaast worden vrijwilligers ook regelmatig ingezet als gastheer of gastvrouw en ondersteunen ze regelmatig bij de uitvoering van verschillende publieks- en promotieactiviteiten in de bibliotheek Ook zijn er werkzaamheden die minder frequent door vrijwilligers worden opgepakt Dit geldt bijvoorbeeld voor het adviseren over de ontwikkeling van de collectie het plaatsen van de collectie en het presenteren van collectieonderdelen als ondersteuning bij een project of activiteit Ruim driekwart van de bibliotheken met vrijwilligersbeleid heeft beleid vastgesteld over de scholing en begeleiding van vrijwilligers In de praktijk blijkt echter dat er minder vaak concrete initiatieven zijn om vrijwilligers de mogelijkheid te bieden zich verder te ontwikkelen

Als er een initiatief aanwezig is is dit doorgaans gericht op het aanbieden van scholing21 Inzet vrijwilligers VANnU Met het oog op de bezuinigingen en de veranderende rol van bibliotheken vraagt het vrijwilligersbeleid veel tijd en aandacht van directie managers en ondernemingsraad Sinds de fusie in 2015 met de bibliotheek ZundertRucphen heeft VANnU te maken met vrijwilligers in het uitleenproces In Rijsbergen en Rucphen was men gewend te werken met vrijwilligers in de rol van gastvrouw terwijl in het VANnU werkgebied van voacuteoacuter de fusie alleen gebruik werd gemaakt van expert-vrijwilligers (bv voor de speelotheek en voor cursussen zoals Klik en Tik) Met de realisatie van de nieuwe voorziening in Wouw is gekozen voor de inzet van vrijwilligers in de ondersteuning bij het uitlenen De vrijwilligers zorgen voor een opgeruimde ruimte voor een prettige ontvangst en ondersteunen in het gebruik van de zelfservice-apparatuur In 2016 is veel aandacht geweest voor de wijze waarop de vrijwilligers ingezet worden in de organisatie en de gesprekken over dit onderwerp zullen ook in 2017 voortgezet worden Uiteraard speelt de OR hierin een belangrijke en verbindende rol In 2016 werden ook de voorbereidingen getroffen voor een pilot in Rijsbergen die in januari 2017 van start gaat Het doel is om de inzet van vrijwilligers in het uitleenproces verder uit te werken de samenwerking tussen de vrijwilliger en de betaalde kracht helder vorm te geven en te beschrijven wat het vakmanschap voor het bibliotheekwerk lsquonieuwe stijlrsquo inhoudt Om kennis en kunde te delen en ervaringen uit te wisselen maakt de cooumlrdinator vrijwilligers deel uit van een (Brabantse) overlegstructuur met andere cooumlrdinatoren De inzet van vrijwilligers is een onderwerp dat in iedere bibliotheek speelt

21

httpswwwbibliotheekwerknlVrijwilligers_in_de_bibliotheekpdf

43

210 Ontwikkelingen in de openbare bibliotheek Samenwerking Bibliotheek VANnU werkt in alle gemeenten samen met partners op het gebied van zorg en welzijn (CJG) voorschoolse voorzieningen (kinderopvang en peuterspeelzalen) educatie (basis- en voortgezet onderwijs) laaggeletterdheid (bibliotheken West-Brabant ROC UWV en WVS) en cultuur (diverse instellingen zoals musea schouwburg en archief of organisaties zoals Stichting Cultuur Moerdijk) Bovenlokaal wordt er samengewerkt in de Brabantse Netwerkbibliotheek (BNB) Dit is een samenwerkingsverband tussen de 19 Brabantse basisbibliotheken en Cubiss Cubiss is een Provinciale Ondersteuningsinstelling (POI) en heeft een rechtstreekse subsidierelatie met de provincie Noord-Brabant Een essentieel doel van de BNB is het creeumlren van een goed toegankelijk netwerk Een plek waar ideeeumln floreren waar informatie en ervaringen worden uitgewisseld en waar kennis wordt gedeeld zodat de gebruikers en de partners van de Brabantse bibliotheken optimaal worden bediend Niet alleen nu maar ook in de toekomst De hoofddoelstelling van de BNB is het stimuleren van de Brabantse kennisinfrastructuur door vanuit de bibliotheekfunctie bij te dragen aan een goed ingerichte publieke informatievoorziening (httpwwwbnbibliotheeknl) Het samenwerkingsverband heeft een gezamenlijk beleidsplan vastgesteld en voert de provinciale projecten mede onder die vlag uit Branche De branchevereniging van en voor de openbare bibliotheken is de Vereniging van Openbare Bibliotheken (wwwdebibliothekennl) Tot slot is er nog de Stichting Certificering Openbare Bibliotheken Deze stichting ontwikkelt en bewaakt kwaliteitsnormen en toetst de kwaliteit van bibliotheekorganisaties aan deze normen door middel van audits (wwwbibliotheekcertificaatnl)

De overheden De overheid is op drie niveaus betrokken bij de basisbibliotheek op gemeentelijk provinciaal en landelijk niveau Gemeente De gemeente is de primaire opdrachtgever van de basisbibliotheek Zij verleent VANnU subsidie Binnen het gemeentelijk beleidskader dat gebaseerd is op eenduidig en samenhangend beleid worden concrete afspraken gemaakt met Bibliotheek VANnU over de te behalen resultaten en prestaties Tussen de gemeenten en Bibliotheek VANnU wordt een tweezijdig contract afgesloten dat nagekomen en geeumlvalueerd moet worden Bibliotheek VANnU ontvangt subsidie op basis van een uitvoeringsovereenkomst op basis van de Algemene Wet Bestuursrecht (AwB) Uitgangspunt is dat wordt gestuurd op inhoud en dat wederzijds afspraken worden gemaakt tussen de gemeente en Bibliotheek VANnU De basis van deze afspraken is

1 De beleidsdoelen die de gemeente nastreeft 2 De diensten en producten die Bibliotheek VANnU levert om aan

die beleidsdoelen te voldoen of een bijdrage te leveren 3 Duidelijke beoordelingscriteria op basis waarvan de prestaties en

(eventuele) resultaten worden beoordeeld en de subsidierelatie wordt afgerekend

Provincie In opdracht van de provincie Noord-Brabant werkt Cubiss samen met de Brabantse bibliotheken aan programmas voor bibliotheekvernieuwing Het werkplan van Cubiss bestaat de komende jaren uit vier projecten

1 Bieb Lab (voorheen Innovatie van de bibliotheekfuncties) 2 Innovatie van de educatieve functie 3 Versterken taalvaardigheid 4 Vergroten mediawijsheid

44

De eerste twee projecten zijn gerelateerd aan de wettelijke taak zoals die is vastgelegd in de Wsob Cubiss voert deze opdracht uit in zeer nauw overleg met de Brabantse bibliotheken De twee andere projecten zijn de uitwerking van een aanvullende provinciale opdracht aan Cubiss Naast bibliotheken zijn ook organisaties binnen het sociale domein en het onderwijs hierbij betrokken als partner Rijk De rijksoverheid is verantwoordelijk voor het functioneren van de openbare bibliotheken als stelsel met als aandachtspunten een vergroting van de doelmatigheid samenhang kwaliteit en pluriformiteit van het stelsel openbaar bibliotheekwerk De Wet stelsel openbare bibliotheekvoorzieningen (Wsob) kortweg de Bibliotheekwet is vanaf 1 januari 2015 van kracht De bibliotheekwet regelt de digitalisering van de openbare bibliotheek en zorgt voor structurele financiering daarvan door de Rijksoverheid In deze wet is vastgelegd dat iedere Nederlander toegang moet hebben tot een openbare bibliotheek zowel in fysieke als digitale vorm Ook zijn de vijf functies en voorwaarden vastgelegd waaraan een openbare bibliotheek moet voldoen (zie ook inleiding jaarverslag) De Koninklijke Bibliotheek (KB) heeft onder de Wsob een regierol gekregen binnen het netwerk van openbare bibliotheekvoorzieningen en de verantwoordelijkheid voor de landelijke digitale bibliotheek en Aangepast Lezen Het KB-beleidsplan 2015-2018 lsquoDe kracht van het netwerkrsquo formuleert de ambities van de KB in breed verband met twee strategische prioriteiten

1 Realiseren van de nationale digitale bibliotheek 2 Het versterken van de nationale en internationale samenwerking

Met de nationale digitale bibliotheek neemt de KB het voortouw in het uitbouwen van de rol en betekenis van de bibliotheek in het digitale domein De landelijke digitale infrastructuur zorgt voor de componenten waarmee alle openbare bibliotheekvoorzieningen deelnemen en gebruikmaken van de diensten van de digitale bibliotheek

Het versterken van de nationale samenwerking is gericht op het verbreden van de betekenis van de bibliotheek In samenspraak met de bibliotheken zelf de provinciale service organisaties de VOB en andere partners geeft de KB invulling aan de stelseltaken regie en advies faciliterende en cooumlrdinerende taken en de aansturing van grootschalige programmarsquos en projecten voor het hele bibliotheekstelsel Onttrekking Gemeentefonds voor aanschaf e-content Vanaf 2015 is het Rijk verantwoordelijk voor de financiering van de centrale aanschaf van e-content voor de openbare bibliotheken Daarvoor onttrekt het Rijk een bedrag aan het Gemeentefonds Dit bedrag stelt de minister van OCampW ter beschikking aan de KB voor de inkoop van e-content De KB koopt vervolgens in op voordracht van de openbare bibliotheken begrensd door het financieumlle kader van het ter beschikking gestelde bedrag Tot 1-1-2015 dragen bibliotheken een bedrag per inwoner af aan de VOB voor de inkoop van e-content het zogenaamde omslaggeld Voor 2014 was dat euro 035 per inwoner Het groeipad en de hoogte van de uitname worden formeel vastgesteld in een overleg tussen diverse ministeries en de VNG Gekozen is voor een scenario van relatieve groei Onttrekking gemeentefonds e-content en consequenties

jaar Bedrag per inwoner Totale uitname VANNU22

2014 035 euro 65456

2015 047 euro 87898

2016 055 euro 102859

2017 063 euro 117821

2018 073 euro 136522

De vijf gemeenten van VANnU gaan verschillend met de uitname om De gemeente Moerdijk houdt het bedrag in van de subsidie de gemeente Halderberge deels en de andere drie gemeenten niet

22

Aantal inwoners op basis van gegevens 2016 187017

45

Digitaal abonnement Per 1 januari 2016 heeft de Koninklijke Bibliotheek een lidmaatschapsvorm toegevoegd aan de bestaande lidmaatschapsvormen van de openbare bibliotheken namelijk de mogelijkheid om gebruik te maken van enkel de digitale voorziening Voor dit lidmaatschap is een tarief vastgesteld van 42 euro per jaar Het aanbod van deze lidmaatschapsvorm en ndashtarief is een stap in de ontwikkeling van het publieke aanbod die past binnen de verdere ontwikkeling van de toegang tot digitale werken in het algemeen De Koninklijke Bibliotheek blijft in gesprek met zowel de openbare bibliotheken als de aanbieders van digitale content om een optimaal aanbod voor de klant te realiseren dat in lijn is met de publieke waarden van de openbare bibliotheek Primair gaat het om het aanbod e-books waarvoor licenties zijn afgesloten met individuele uitgevers secundair gaat het om andere content types (audio databanken etc) Omdat het gebruik van e-books in Nederland nog in ontwikkeling is zowel in relatie tot openbare bibliotheken als in relatie tot het commercieumlle - en ook het illegale - aanbod is de introductie van een digitaal lidmaatschap van de openbare bibliotheek niet een eindpunt in de positionering van het publieke aanbod in dit domein De KB stelt daarom een gefaseerde ontwikkeling van de tariefstructuur voor die flexibel genoeg is om in te spelen op ontwikkelingen in het netwerk en in de markt De Nationale bibliotheekpas en gastlenen Naast het digitale abonnement loopt ook de ontwikkeling van de nationale bibliotheekpas Het project de Nationale Bibliotheekpas ontwikkelt eacuteeacuten pas die burgers toegang geeft tot alle landelijke en lokale (digitale) diensten Op deze manier krijgen zij makkelijker toegang tot de fysieke collectie van alle bibliotheken in heel Nederland Door de invoering van een nationale bibliotheekpas zijn er in de toekomst voor de klant geen verschillende loketten meer met verschillende voorwaarden en dienstverlening Een ander voordeel is de versterking van het merk en het imago van de bibliotheek bibliotheken treden meer naar buiten als eacuteeacuten

netwerk Tot slot zal er ook sprake zijn van efficiency eacuteeacuten stelsel van voorwaarden en keuzemogelijkheden is veel goedkoper en effectiever Bovendien ontstaat er vanuit de gezamenlijkheid de mogelijkheid om op landelijk niveau te kunnen innoveren In januari is onder het motto - Lezen kun je overal lenen nu ook- gastlenen (landelijk) van start gegaan Met gastlenen kunnen bibliotheekleden ook elders in Nederland lenen Daarvoor is een geldig bibliotheeklidmaatschap nodig met een abonnement dat toegang geeft tot gastlenen Gastlenen is een onderdeel van het VOB-project de nationale bibliotheekpas Gezamenlijke innovatieagenda Op 1 januari 2015 is de Wet stelsel openbare bibliotheekvoorzieningen (Wsob) in werking getreden De Wsob gaat uit van een bibliotheekstelsel waarin de drie overheden nadrukkelijk samen de netwerk- verantwoordelijkheid dragen De minister de provinciebesturen en de gemeentebesturen zijn gezamenlijk verantwoordelijk voor een netwerk van openbare bibliotheekvoorzieningen Dit netwerk van openbare bibliotheekvoorzieningen wordt gevormd door

bull de lokale bibliotheken bull de provinciale ondersteuningsinstellingen (POIrsquos) bull de Koninklijke Bibliotheek (KB) voor wat betreft haar taak tot het

in stand houden van de landelijke digitale bibliotheek De Wsob beschrijft de taken van de deelnemers in het netwerk Bij sommige taken raken de verantwoordelijkheden van de verschillende deelnemers elkaar Dat is bijvoorbeeld het geval bij de innovatietaak23 Omdat de verantwoordelijkheid van de gezamenlijke POIrsquos op het gebied van innovatie enerzijds en de cooumlrdinerende taak van de KB anderzijds sterke raakvlakken hebben is bij het bestuurlijk overleg van OCW IPO en

23

Artikel 16 van de Wsob omschrijft als verantwoordelijkheid voor de gezamenlijke POIrsquos2 lsquode ontwikkeling van innovaties ten behoeve van de lokale bibliotheken in overeenstemming met de Koninklijke Bibliotheek in verband met haar cooumlrdinerende taakrsquo

46

VNG samen met VOB SPN en KB de wens ontstaan te komen tot een Gezamenlijke innovatieagenda De Gezamenlijke innovatieagenda heeft als hoofddoel om de vernieuwingskracht van de bibliotheeksector te versterken om zo toegevoegde waarde te kunnen bieden aan burgers en samenleving in lijn met de vijf functies van de bibliotheek Om dat hoofddoel te kunnen realiseren wordt met deze Gezamenlijke innovatieagenda ingezet op

Het aanbrengen van focus door de innovatiekracht te bundelen op een overzichtelijk aantal prioriteiten die breed worden gedeeld door zowel de netwerkverantwoordelijke overheden als het gelaagde bibliotheeknetwerk

Het op gang brengen van een proces van permanente innovatie op deze prioriteiten

Het geven van helderheid over de concrete rolverdeling tussen partijen ndash passend binnen de kaders van de Wsob ndash zodat optimale samenwerking kan ontstaan bij dit proces van permanente innovatie

Met deze Gezamenlijke innovatieagenda als leidraad kunnen overheden vanuit hun verantwoordelijkheid voor het netwerk van openbare bibliotheekvoorzieningen samen met het bibliotheekveld daadkrachtig invulling geven aan het innovatieproces zowel fysiek als digitaal Digihulp via bibliotheken In februari 2016 startte met de ondertekening van een convenant de samenwerking tussen de Belastingdienst en de Koninklijke bibliotheek Doel is om mensen via de lokale openbare bibliotheek ondersteuning te bieden bij het digitaal zaken doen met de overheid Op termijn kunnen burgers bij de bibliotheek terecht voor inhoudelijke hulp over toeslagen en inkomstenbelasting De komende jaren zullen de meeste bibliotheken belastingspreekuren gaan organiseren Inmiddels is een aantal pilots gestart

211 Een blik vooruit

lsquoDe bieb is een aantrekkelijke ontmoetingsplaats geworden waar jongeren en volwassenen graag komen Ze kunnen boeken lenen maar ook een talencursus volgen met een 3D-printer aan de slag gaan of meedoen aan een debat De bibliotheek heeft zichzelf heruitgevondenrsquo Bovenstaande is een citaat uit een brief naar de Tweede Kamer van minister Jet Bussemaker van Cultuur De aanleiding was de verschijning van de eerste bibliotheekmonitor van de KB Het aantal volwassen leden daalde in 2015 maar het aantal jeugdleden nam toe tot 23 miljoen Zij leenden 38 miljoen boeken blijkt uit de monitor In totaal leenden de 156 bibliotheken 73 miljoen fysieke boeken en 4 miljoen e-books uit De vorige hoofdstukken uit dit jaarverslag geven een goed beeld van wat er allemaal in 2016 is gebeurd Bovenstaande tekst had mijn tekst kunnen zijn Ook bij VANnU stijgen de jeugdleden en daalt het aantal volwassen leden De inspanning om de jeugd te bereiken en lezen en leesplezier te bevorderen loont en daar profiteren kinderen hun leven lang van Op de laatste pagina van dit verslag staat een prachtig overzicht van het aanbod en de dienstverlening van VANnU Afhankelijk van de subsidie en de mogelijkheden om samen te werken en door de inzet van onze medewerkers is door VANnU voor de verschillende gemeenten de afgelopen jaren een aanbod gecreeumlerd Naast de specifieke wensen van de gemeenten is de koers van VANnU daarbij altijd leidend De bezuinigingen in de gemeenten Roosendaal en Zundert kosten veel tijd en energie maar bieden ook kansen voor nieuwe dienstverlening VANnU heeft ook de afgelopen jaren succesvolle of kansrijke programmarsquos of formules van de ene gemeente kunnen implementeren in de andere Op die manier profiteren alle gemeenten van het feit dat men afspraken maakt met dezelfde professionele organisatie

47

Alhoewel deze lokale verschillen kleur geven aan het bibliotheekaanbod is er na jaren van bezuinigingen wel een grens bereikt De gemiddelde bijdrage per inwoner is laag VANnU moet en wil op een goede kwalitatieve manier aan haar 5 kernfuncties invulling geven en voorbereid zijn op de toekomst Dat vraagt om ruimte voor innovatie en om een sterke en stabiele organisatie Daar zijn alle aangesloten gemeenten bij gebaad Het voornemen is om in 2017 met de gemeenten een convenant af te sluiten en daarin een aantal basisafspraken op te nemen over de regionale dienstverlening en de toekomst Een convenant wordt gezien als een manier om in gezamenlijkheid verantwoordelijkheid te nemen voor het bibliotheekwerk van de toekomst De vijf wethouders hebben op het verzoek positief gereageerd Naast deze opdracht is er nog een aantal belangrijke opdrachten voor de komende jaren geformuleerd 24 Een belangrijke die ik in dit hoofdstuk nog kort wil delen is de grote opgave op het gebied van HR Eerder in dit verslag is aangegeven dat de bibliotheek een transitie doormaakt verandert en verbreedt Vragen als Hoe zorgen we dat onze medewerkers voldoende zijn voorbereid en toegerust op de toekomst Hoe zorgen we ervoor dat we talenten binnen de organisatie behouden Hoe realiseren we een goede in- door- en uitstroom en Hoe zien we de rol van de vrijwilligers zijn voor de toekomst van VANnU uiterst relevant VANnU moet haar maatschappelijke meerwaarde tegen een achtergrond van teruglopende subsidies vergroten Dit vraagt om nieuwe focus en keuzes een beweging die momenteel in de hele bibliotheeksector gestalte krijgt Deze ontwikkelingen vragen om een nieuwe inrichting van de organisatie die niet alleen een structuurwijziging is maar die met name ook de kaders biedt voor de rolverdeling en de competenties

24

Zelfevaluatie VANNU voor de certificering

waarop in de organisatie met elkaar en buiten de organisatie met partners wordt samengewerkt Om dit te bereiken is eind 2016 besloten om in 2017 een kwalitatieve reorganisatie door te voeren Een andere opdracht waar VANnU voor staat is hoe VANnU haar ambities kan verwezenlijken en innoveren terwijl de financieumlle middelen (de subsidies daling betalende leden) al jaren afnemen Hoe kunnen extra inkomsten worden gegenereerd en waar liggen kansen

Waar we hard aan hebben gewerkt tov de vorige certificering is dat we meer en beter inzichtelijk maken dat we altijd keuzes maken en stappen zetten in het licht van de stip op de horizon die we hebben geformuleerd in ons meerjarenbeleidsplan We deden dat in het verleden ook maar dat was niet altijd zichtbaar We nemen nu de tijd voor planvorming we leggen meer vast we communiceren beter en zorgvuldiger intern en extern We zijn kritisch op onszelf in de evaluatie leren daarvan voor de toekomst en verbeteren daar waar kan Door het gezamenlijk voorbereiden van de aankomende certificering werden we ons nog meer bewust van waar we vandaan komen en naar op weg zijn Van de successen de uitdagingen en de knelpunten We hebben afstand kunnen nemen van de waan van alledag en de tijd genomen om van een afstand naar de organisatie te kijken Onze ambitie is altijd groot geweest en dat zal zo blijven We zijn ons bewust van het feit dat we zelf de regie moeten houden op de ontwikkeling van de bibliotheek naar de toekomst Dat betekent dat we bedreigingen die op ons afkomen voor zover als kan proberen te keren maar ons vooral willen blijven richten op de kansen En die zijn er genoeg en geven energie VANnU blijft investeren in vernieuwing Dat is voor RvT directeurbestuurder en managers de enige juiste koers Mevrouw FD Assink-Aben directeurbestuurder Bibliotheek VANnU

48

Page 15: Jaarverslag Bibliotheek VANnU 2016 · transparante verantwoording over de wijze waarop het toezicht in 2016 is uitgeoefend. Hier wordt achtereenvolgens verslag gedaan van de samenstelling

15

Bibliotheekvoorzieningen landelijk6

In Nederland bestaat een wijdverspreid netwerk van openbare bibliotheekvoorzieningen Die voorzieningen kunnen vele verschijningsvormen hebben Vestigingen die minimaal 15 uur open zijn servicepunten die tussen 4 en 15 uur open zijn en miniservicepunten met 4 of minder openingsuren bijvoorbeeld uitleenpunten in verzorgingshuizen in banken in supermarkten In al die verschillende vormen loopt de dienstverlening uiteen Een goed geoutilleerde vestiging met 15 openingsuren of meer biedt het volgende dienstverleningsniveau digitale toegang tot de gehele collectie en activiteitenaanbod vraagbemiddeling cultureleliteraire activiteiten aanbod voor scholieren en instellingen studiemogelijkheden Met name in dit soort vestigingen is er sprake van een sterke afname van ruim 300 over de laatste 5 jaar dit is 30 Ze worden veelal vervangen door simpele afhaalpunten vaak door vrijwilligers gerund door onbemande uitleenpunten of schoolbibliotheken (DBoS) Vaak bevinden deze punten zich in een woonzorgcentrum wijkcentrum of school en doen zij alleen dienst als uitleenpunt met een beperkte collectie Studiemogelijkheden activiteiten of vraagbemiddeling ontbreken Ook is er een sterke daling

6 Koninklijke Bibliotheek Bibliotheekstatistiek 2015

waarneembaar van het aantal bibliobushaltes met ruim de helft Juist in de veranderende verschijningsvormen van bibliotheken doen zich bezuinigingen heftig voelen Het fijnmazige netwerk staat onder druk met name in gebieden buiten de grote steden Dit sluit aan bij de ontwikkelingen die VANnU doormaakt

Daar staat tegenover dat bibliotheken steeds meer programmatisch samenwerken met andere lokale (culturele) instellingen al dan niet in een multifunctioneel gebouw zoals een erfgoedinstelling archief kunstuitleen volksuniversiteit of kunstencentrum Hierdoor zijn ze nog beter in staat de vijf wettelijke functies uit te voeren Veel instellingen delen dezelfde doelstelling en richten zich ook op ontwikkeling en educatie van lokale burgers Samenwerking leidt tot versterking

Bibliotheekorganisaties (Bron Gds) per 1 januari

2012 2013 2014 2015 2016

Bibliotheekorganisaties 163 162 160 157 154

Provinciale Service Organisaties 11 10 9 9 9

Vestigingen en hoofdvestigingen minimaal 15 uur open per week

1073 843 810 802 770

Servicepunten 4 tot 15 uur open per week

220 225 209 232

Miniservicepunten minder dan 4 uur open per week

106 87 59 56

Afhaalpunten 14 31 56

Zelfbedieningsbibliotheken zonder bemanning

6 4 4 11

Bibliobussen 26 20 16 10

Bibliobushaltes 499 262 212 141

16

23 VANnU in cijfers

Hieronder vindt u een overzicht van het aantal leden (jeugdleden volwassen leden en overige categorieeumln) en uitleningen van 2010-2016 in alle gemeenten Er is bewust gekozen voor een terugblik in de tijd omdat daarmee duidelijker trends waarneembaar zijn enof er betere conclusies getrokken kunnen worden waar VANnU op in kan spelen Bovendien kan met behulp van deze cijfers ook een landelijke vergelijking worden gemaakt Alhoewel cijfers een beeldtrend weergeven wordt de afgelopen jaren in de verantwoording aan de gemeenten steeds meer de nadruk gelegd op maatschappelijke opbrengsten de zogenaamde outcome in plaats van output Daarbij gaat het niet om de vraag hoeveel boeken er worden uitgeleend en hoeveel leden er zijn maar wat het lezen van die boeken bijdraagt aan het maatschappelijk welzijn Met andere woorden boeken zijn een middel om een doel te bereiken Aantal leden 2010-2016

Gemeente 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 Roosendaal 14764 17802 17546 17703 17201 17488 18631 Moerdijk 7517 8502 8249 8390 8495 8937 8965 Halderberge 5417 6468 6221 5907 5525 5495 5440 Rucphen 3166 3245 3053 2826 2662 2853 3025 Zundert 4720 4437 3911 3099 2990 3083 3134 VANnU totaal 35584 40454 38980 37925 36873 37856 39195

In 2016 is er alleen in de gemeente Halderberge sprake van een klein verlies van leden (55) Het totaal aantal leden in de andere gemeenten stijgt Roosendaal +1143 Moerdijk +28 Rucphen +172 en Zundert +51 Geconcludeerd kan worden dat er sprake is van een stijging tov 2015 (+1339 oftewel 35 ) De stijging van het totaal aantal leden komt geheel voor rekening van de jeugdleden Hier wordt verderop in dit verslag ingegaan

Het aantal burgers dat in 2016 lid is van de bibliotheek is in Roosendaal 242 (in 2015 227) in Moerdijk 244 (in 2015 243) in Halderberge 184 (in 2015 186) In Rucphen 136 (in 2015 129) en in Zundert 146 (in 2015 144) Gemiddeld is 21 (in 2015 203) van de burgers in het werkgebied van VANnU lid van de bibliotheek In Nederland was in 2015 gemiddeld 223 van de Nederlanders lid van de bibliotheek7 Het gemiddelde percentage leden van VANnU is gestegen tov 2015

7 Statlinecbsnl

0

5000

10000

15000

20000

25000

30000

35000

40000

45000

2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016

Aantal leden 2010-2016

Roosendaal

Moerdijk

Halderberge

Rucphen

Zundert

VANnU totaal

17

Volwassen leden en jeugdleden 2010-2016 In onderstaand overzicht lijkt de dalende lijn van het aantal volwassen (betalende) leden gekeerd Dat is echter niet terecht In dit jaarverslag is de categorie ldquooverigrdquo waaronder de instellingenpassen en relatiepassen vallen meegeteld Het gaat in totaal om 832 passen In 2015 waren dit 1075 passen en er is toen voor gekozen deze niet mee te tellen Vanaf dit jaar worden de aantallen opgeteld bij de volwassen leden omdat dit recht doet aan het aantal ledenabonnementen Als we de categorie overig niet meerekenen dan is het aantal betalende leden in 2016 7550 In 2015 was er sprake van 8102 betalende volwassen leden Er is dus sprake van een daling van 68 Aantal volwassen leden 2010-2016

Gemeente 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 Roosendaal 6718 6118 4876 4342 3958 3718 3915

Moerdijk 2978 2542 2195 1863 1694 1589 1663

Halderberge 2359 2216 1792 1478 1255 1148 1088

Rucphen 1009 1073 928 843 773 654 736

Zundert 1968 1850 1491 1283 1104 993 980

VANnU totaal 15032 13799 11282 9809 8784 8102 83828

Landelijk is dezelfde dalende trend voor de volwassen leden zichtbaar Waren er in 2014 in Nederland 1527000 volwassen leden in 2015 zijn dit 1478000 leden Een daling van 49000 leden oftewel 32 Het verloop van de volwassen leden is minder groot dan bij VANnU

De daling van het aantal volwassen leden heeft ook impact op de inkomsten van gebruikers In de strategische koers voor de komende jaren is aandacht voor het verhogen van de inkomsten uit andere middelen

8 Aantallen zijn toegenomen door toevoeging categorie overig

Vanaf 2013 is besloten om de leden die kort daarvoor hadden opgezegd of die hun abonnement wilden beeumlindigen niet alleen te vragen naar de reden van opzegging maar vooral naar hoe VANnU dit had kunnen voorkomen Veel oud-leden geven als reden aan dat het aanbod van de vestiging is verminderd dat men is overgestapt op e-books en tot slot dat men geen tijd meer heeft om te lezen Een belangrijke reden om het abonnement te beeumlindigen is de omvorming van vestigingen naar servicepunten Er is een relatie tussen het aantal vierkante meters (en daarmee de omvang van de collectie) en de tevredenheid om lid te blijven van de bibliotheek Klanten willen graag snuffelen en langer in de bibliotheek verblijven Alhoewel servicepunten een goed alternatief zijn voor een vestiging (ruime openingstijden gemak service) ziet niet elke klant dit in eerste instantie als een vooruitgang De overstap van leden naar het lezen van e-books was tot voor kort reden om de bibliotheek te verlaten

0

2000

4000

6000

8000

10000

12000

14000

16000

2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016

Aantal volwassen leden 2010-2016

Roosendaal

Moerdijk

Halderberge

Rucphen

Zundert

VANnU totaal

18

De afgelopen jaren is het aanbod van e-books na een voorzichtige start (mede veroorzaakt door de moeizame onderhandelingen met uitgevers) uitgegroeid tot een aanbod van duizenden titels Leden kunnen vanaf 1-1-2017 ook alleen een digitaal abonnement afsluiten Landelijk is daar via marketingacties de nodige aandacht aan geschonken VANnU brengt deze ontwikkelingen ook lokaal via de website en nieuwsbrieven steeds opnieuw onder de aandacht van de burgers Tot slot het gebrek aan tijd Achter deze reden blijken vaak andere redenen schuil te gaan Door als bibliotheek persoonlijk in gesprek te gaan met de klant kan verheldering worden gevraagd Soms betreft het een aanname over de toekomst van een servicepunt soms is men verkeerd geiumlnformeerd over het aanbod of men heeft een klacht die niet uitgesproken is Abonnementen Het grootste deel (54) van de volwassenen kiest voor het Lekker lezen abonnement (in 2015 60) Het abonnement Voordelig ontdekken wordt door 17 van de leden gekozen (in 2015 19) en 19 van de volwassen leden kiest voor het Eindeloos genieten abonnement (in 2015 21) en daarmee voor de voordelen van gratis reserveren en een dubbele leentermijn van 6 weken Abonnementsvorm Voordelig

ontdekken Lekker lezen

Eindeloos genieten

Overig Totaal

Totaal 1411 4523 1598 850 8382

instellingsabonnementen relatiepassen en overig

Positief is de forse stijging van de jeugdleden 0-18 jaar met 2134 leden oftewel 74 Een mooi resultaat en in lijn met de koers van VANnU Er is het afgelopen jaar veel geiumlnvesteerd in zowel Boekstart als het concept de Bibliotheek op School De gemeenten Roosendaal en Moerdijk hebben vanuit het speerpunt Jeugd bewust gekozen voor een andere inzet van middelen

De gemeente Rucphen heeft ook aangegeven meer te willen investeren in de jeugd Dat werpt zijn vruchten af Een vergelijking in stijging tussen 2015 en 2016 laat het volgende zien in Roosendaal +1414 (106) in Moerdijk + 238 (34) in Halderberge + 63 (15) in Rucphen + 232 (11) en in Zundert + 187 (94) Aantal jeugdleden 2010-2016

Gemeente 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 Roosendaal 7944 11371 11876 12185 12409 13302 14716 Moerdijk 4476 5771 5922 6210 6375 7064 7302 Halderberge 3047 4199 4344 4230 4106 4289 4352 Rucphen 2083 2106 2045 1904 1812 2057 2289 Zundert 2642 2481 2316 1895 1781 1967 2154 VANnU totaal 20192 25928 26503 26424 22890 28679 30813

0

5000

10000

15000

20000

25000

30000

35000

2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016

Aantal jeugdleden 2010-2016

Roosendaal

Moerdijk

Halderberge

Rucphen

Zundert

VANnU totaal

19

Stabilisatie ledenaantallen meer jeugdleden en minder volwassen leden9 De 156 Nederlandse openbare bibliotheekinstellingen telden in 2015 zorsquon 38 miljoen leden Dat is evenveel als het jaar daarvoor Daarmee lijkt de daling van het totaal aantal leden sinds 2011 tot stilstand gekomen Wel blijft de samenstelling van het ledenbestand in verandering terwijl het aantal personen onder de 18 jaar in de bevolking daalde en het aantal volwassenen groeide werden steeds meer jongeren en steeds minder volwassenen lid van de bibliotheek Het aantal volwassen leden daalde ten opzichte van 2014 met 3 procent naar ongeveer 15 miljoen leden en het aantal jeugdleden tot 18 jaar groeide met 2 procent naar 23 miljoen De jeugdleden maken nu 61 procent van het totale ledenbestand van de bibliotheek uit

Bron CBS KB

Als een van de mogelijke redenen waarom het aantal jeugdleden van de bibliotheek blijft groeien stellen de auteurs dat dit samenhangt met het succes van het in 2008 gestarte leesbevorderingsprogramma Kunst van

9 Koninklijke Bibliotheek Bibliotheekstatistiek 2015

Lezen (Boekstart en de Bibliotheek op school) dat nu een belangrijk onderdeel vormt van het actieprogramma Tel mee met Taal Het bereik van de jeugd in de gemeenten Rucphen en Zundert heeft nu en de komende jaren extra aandacht van het management

Bij VANnU is de gemiddelde verhouding volwassen leden en jeugdleden 21 volwassenen en 79 jeugdleden (afgerond) De daling van de volwassen leden heeft geen impact op het totaal aantal leden maar is wel een signaal VANnU zet actief in op het verhogen van het aantal jeugdleden Dat past helemaal bij de strategische koers en is zichtbaar in het resultaat

Uitleningen

De daling van het aantal uitleningen heeft zich door de jaren heen doorgezet in alle gemeenten (voor 2016 48314 materialen oftewel 55 minder uitleningen) Anders dan voorgaande jaren is in dit aantal het aantal uitleningen van boeken die in de scholen worden uitgeleend niet meegenomen Deze boeken blijven op de scholen staan en zijn niet voor algemeen gebruik Over deze uitleningen hoeft geen leenrecht te worden betaald In totaal is binnen de scholen 86513 keer een boek uitgeleend aantal uitleningen (incl verlengingen))

Roosendaal Moerdijk Halderberge Rucphen Zundert Totaal Verloop

2010 519329 252665 212872 131959 223899 1340724

2011 494491 241354 209293 132458 196959 1274555 -490

2012 467771 224086 192139 113376 159082 1156454 -930

2013 456900 208696 153475 113157 137790 1070018 -750

2014 411480 201034 141451 103869 129474 987308 -770

2015 386641 163560 132197 97043 106078 885519 -1030

2016 361682 159583 124366 90250 101324 837205 -550

20

De terugloop van het aantal uitleningen heeft een aantal oorzaken De belangrijkste verklaring heeft te maken met de afname van het aantal volwassen leden Een andere verklaring voor de daling van uitleencijfers heeft te maken met de abonnementskeuze VANnU kent drie abonnementen Voordelig ontdekken (euro 2750 Lekker lezen (euro 3750) en Eindeloos genieten (euro 5750) Het laatste abonnement biedt een dubbele uitleentermijn van 6 weken waardoor de klant minder vaak de bibliotheek hoeft te bezoeken en dus minder vaak leent Een andere verklaring voor de terugloop van het aantal uitleningen is dat er minder informatieve boeken worden geleend Op dit gebied kunnen bibliotheekleden naast boeken ook gebruik maken van andere mogelijkheden om informatie te verzamelen zoals internet en de verschillende databanken die de bibliotheek beschikbaar stelt Ook de toename van het lenen van e-books speelt een rol Tot slot zien we door het omvormen van vestigingen naar servicepunten ook een terugloop van het aantal uitleningen In een servicepunt is de collectie minder uitgebreid en wordt van de klant gevraagd om meer (digitaal) te reserveren

Toename uitleningen jeugd Het aantal uitleningen voor de jeugd op de scholen is gestegen van 14940 in 2015 naar 86513 in 2016 Dat is in lijn met de uitrol dBoS in de verschillende gemeenten Op de scholen staat een collectie waar de jeugd uit kan kiezen Leerkrachten en de leesconsulent van de bibliotheek stimuleren het lezen van boeken op de scholen Dat neemt niet weg dat de jeugd ook de weg naar de bibliotheek nog steeds weet te vinden De uitleningen die via de bibliotheek plaats vinden staan in de tabel Aantal uitleningen Aantal uitleningen papieren boeken daalde niet verder10 In 2015 zijn er landelijk ruim 734 miljoen fysieke boeken uitgeleend 1 procent meer dan in het jaar daarvoor Het aantal uitleningen van jeugdboeken groeide met 6 procent ten opzichte van het jaar ervoor naar 377 miljoen Het aantal uitgeleende boeken voor volwassenen nam met 3 procent af tot 357 miljoen Daarmee werden in 2015 voor het eerst meer jeugdboeken dan boeken voor volwassenen uitgeleend Uitleningen van fysieke boeken 2005-2015

Bron CBS KB

10

Koninklijke Bibliotheek Bibliotheekstatistiek 2015

0

200000

400000

600000

800000

1000000

1200000

1400000

1600000

2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016

Aantal uitleningen incl verlengingen

2010-2016

Roosendaal

Moerdijk

Halderberge

Rucphen

Zundert

Totaal

21

Voor zowel jeugdboeken als boeken voor volwassenen geldt dat verhoudingsgewijs steeds meer fictie en verhalen en minder non-fictie en ontwikkelingsboeken worden uitgeleend Fictie en verhalen waren in 2015 goed voor 82 procent van alle uitleningen van papieren boeken Uitleningen audiovisuele middelen loopt verder terug In 2015 verhuurden de openbare bibliotheken tezamen 53 miljoen audiovisuele materialen zoals cdrsquos en dvdrsquos Dat is 10 procent minder dan het jaar daarvoor Terwijl het aantal uitleningen van cdrsquos zelfs al voor 2005 daalde geldt dat voor dvdrsquos pas sinds 2013 Zeer waarschijnlijk hangt de afname van dvd-uitleningen samen met de opkomst van video on demand-diensten zoals aangeboden door de grote tv- en internetproviders en bedrijven als Netflix Het totaal aantal landelijke uitleningen (boeken cdacutes dvdacutes audiovisueel en andere materialen) is in 2015 tov 2014 gestegen van 784 miljoen naar 788 miljoen11 Dat is bijna de helft van de materialen dan in 1999 toen er ruim 144 miljoen boeken over de balie gingen Uitleningen zijn geen doel op zich maar een middel om een doel te bereiken Lezen helpt om te ontwikkelen de horizon te verbreden andere werelden te openen Boeken helpen kinderen leeservaring op te doen zodat ze beter gaan lezen en beter kunnen leren Leesbevordering en stimulering van de ontwikkeling zijn de kerntaken van de bibliotheek Voor deze kerntaken zijn 788 miljoen uitleningen relevant want ze dragen bij aan een maatschappij die leert en zich ontwikkelt Voor de jeugdleden geldt dat in samenwerking met het onderwijs kinderen worden gestimuleerd om veel te lezen De vraag is wat het effect is op het aantal uitleningen voor de jeugd Dit zullen we de komende jaren blijven volgen (meer informatie over dit onderwerp staat bij Bibliotheek op school verderop in het verslag)

11

CBS statline

De digitale bibliotheek e-books de vakantiebieb cursussen en meer De reguliere collectie van bibliotheken bestaat uit papieren boeken en andere media Deze worden door de lokale bibliotheken zelf gekocht Daardoor verschillen de collecties van de bibliotheken onderling in grootte (aantal titels) en in titelaanbod Leners kunnen ook boeken uit andere bibliotheken aanvragen Het desbetreffende boek wordt dan opgestuurd naar de bibliotheek van de aanvrager Voor e-books ligt dit anders Doordat de collectievorming van e-books landelijk wordt aangepakt kunnen alle individuele bibliotheken ook de kleinere eenzelfde e-bookcollectie aanbieden Alhoewel bibliotheekleden al sinds 1 januari 2014 e-books kunnen lezen via de bibliotheek is het uitlenen van e-books vanaf 2015 pas echt op de kaart gezet De auteursrechtelijke uitgangspositie van bibliotheken in het digitale domein is fundamenteel anders dan die bij gedrukte boeken Bibliotheken zijn afhankelijk van de rechthebbenden (auteurs en uitgevers) Samen met aanbieders en afnemers onderzoekt de Koninklijke Bibliotheek (KB) die sinds 1-1-2015 verantwoordelijk is voor het e-bookplatform hoe en tegen welke vergoeding e-books het beste kunnen worden aangeboden Uitgangspunt is dat rechthebbenden er niet slechter van worden (geen gemiste verkoop) en dat verkopen worden gestimuleerd Zo wordt gezamenlijk het legaal lezen van e-books bevorderd Het afgelopen jaar heeft de KB voor het eerst cijfers over e-books verzameld in het kader van de gegevenslevering Wsob Hieronder wordt kort ingegaan op de ontwikkeling van het aantal gebruikersaccounts (e-bookaccounts) het bezit van de e-bookcollectie en het aantal uitleningen over 2015 (2016 is op dit moment nog niet beschikbaar) In 2015 werden bijna 86 duizend nieuwe e-bookaccounts aangemaakt via de portal bibliotheeknl Daarmee kwam het totaal aantal bibliotheek leden met een e-bookaccount eind 2015 op bijna 240 duizend uit

22

Hiervan kunnen ruim 234 duizend accounts via de lenersgegevens worden toegewezen aan een specifieke bibliotheek Onderstaande figuur toont het aandeel leden van de bibliotheek dat een e-bookaccount heeft voor Nederland als geheel en uitgesplitst naar provincie In 2015 had ruim 6 procent van de bibliotheekleden een e-bookaccount12 De provincie Brabant zit rond de 6 in de middenmoot Aandeel bibliotheekleden met een e-bookaccount 2015

Omvang e-Bookcollectie 115 duizend boeken Eind 2015 had de Bibliotheek ruim 115 duizend e-books in de collectie Bijna 10 duizend hiervan zijn boeken voor volwassenen en nog geen duizend hiervan zijn jeugdtitels Het resterende deel betreft de boeken van onder meer de Vakantiebieb de eBooks eregalerij en de eBookselectie-app (rechtenvrije e-books)

12

Koninklijke Bibliotheek Bibliotheekstatistiek 2015

Ruim 17 miljoen e-bookuitleningen in 2015 door bibliotheekleden13 Op ruim 55 procent van de accounts (in totaal 130 duizend) werd in 2015 tenminste eacuteeacuten boek geleend Dit percentage is ongeveer gelijk per provincie Van alle e-bookaccounts behoort 85 procent toe aan volwassenen De e-books voor volwassenen werden in totaal ruim 15 miljoen keer uitgeleend De jeugdtitels ruim 144 duizend keer Dit betreffen uitleningen aan personen die lid zijn van een openbare bibliotheek en een e-bookaccount hebben Het totale aantal e-bookuitleningen is daarmee verdubbeld ten opzichte van 2014 toen het aantal e-bookuitleningen uitkwam op ruim 800 duizend Gemiddeld werden er bijna 7 e-books per e-bookaccount uitgeleend in 2015 In 2015 is er gedurende de zomermaanden in de landelijke digitale bibliotheek een flink aantal e-books tijdelijk en kosteloos ter beschikking gesteld via de Vakantiebieb-app De boeken van de Vakantiebieb werden het meest gretig gedownload ruim 22 miljoen keer vaak door personen die geen lid waren van een openbare bibliotheek Voor de Vakantiebieb-app geldt net als voor het andere e-bookverkeer dat de populariteit flink groeide op 31 mei 2015 vlak voacuteoacuter de Vakantiebieb actie van 2015 was de app 400 duizend keer gedownload terwijl de teller op 1 september 2015 na de actie op 629 duizend downloads stond

Eind 2016 is er landelijk opnieuw veel geiumlnvesteerd in het digitale aanbod Zo zijn er onder andere nieuwe online cursussen gelanceerd In eacuteeacuten maand tijd hebben daar landelijk meer dan 8000 leden gebruik van gemaakt Daarnaast zijn er nieuwe titels toegevoegd aan de luisterbieb app En het totaal aantal e-books is in 2016 aangevuld tot 13000 titels

13

Landelijk werden er in 2016 2788769 e-books geleend

23

VANnU e-books en digitale ontwikkelingen In 2016 maakten in totaal 2721 leden van VANnU gebruik van een e-book account Dit is een stijging van bijna 1000 leden ten opzichte van 2015 toen er 1789 e-bookaccounts in gebruik waren In totaal werden door de leden van VANnU 23465 titels geleend Het gaat om gemiddeld 9 titels (afgerond) per lid In het eerste kwartaal van 2016 heeft VANnU meegedaan aan de landelijke e-book campagne waarbij er een klantmailing is verstuurd naar alle leden van VANnU Het doel van de campagne was om landelijk 50000 nieuwe e-bookaccounts te genereren In de maanden januari februari en maart zijn in totaal 45673 accounts aangemaakt Uit de evaluatie van de e-book campagne blijkt dat driekwart van de leden weet dat zij e-books via de Bibliotheek kunnen lezen een kwart maakt er inmiddels ook gebruik van Dit is een toename sinds de vorige meting in oktober 2014 Bovendien zegt de helft van de leden de intentie te hebben om het komende halfjaar via de bibliotheek e-books te gaan lenen E-books vooral aanvulling op lezen van papier In een recent onderzoek van SCP over hoeveel tijd men aan de verschillende media besteed blijkt dat tussen 2013 en 2015 de omvang van het digitale lezen nauwelijks veranderde14 In 2015 is lezen van papier nog veruit favoriet Ook al zijn apparaten en schermen gewoner en wijdverspreider de voorkeur ligt bij lezen dus nog duidelijk bij papier Op een doorsnee dag leest 39 van de Nederlanders van papier en 11 van een scherm Stichting Marktonderzoek Boekenvak (2016) bevestigt ook dat het papieren boek nog niet vervangen is door e-books Zorsquon 90 van de digitale lezers leest e-books naast gedrukte boeken de rest leest uitsluitend via digitale apparaten

14

Media Tijd in kaart SCP den Haag December 2016

Digitale media zijn dus niet alleen een concurrent van het lezen ndash tijd die aan gamen of sociale media wordt besteed kan niet ook aan lezen worden besteed ndash maar vormen door hun complementariteit ook een stimulans doordat ook het lezen zelf deels digitaal wordt (Huysmans 2013) Pressreader VANnU heeft zelf aan haar digitale diensten de Pressreader toegevoegd Een digitale dienst voor het online lezen van nationale en internationale tijdschriften en kranten Thuis en in de bibliotheek heeft men via de Pressreader online toegang tot 6000 kranten en tijdschriften uit meer dan 100 landen in 60 verschillende talen In de laatste 4 maanden van 2016 zijn 799 tijdschriften en kranten door leden en bezoekers online gelezen Afspraak met de mediacoach Bij de bezoekers en leden van VANnU ontstaat er een steeds grotere behoefte aan ondersteuning oa in het gebruik van e-readers en tablets VANnU vindt het belangrijk dat burgers digitaal vaardig zijn Dat betekent ook dat de klant met elk gewenst apparaat digitaal moet kunnen lezen Om de leden daarbij te ondersteunen zijn er in 2015 in de kernvestigingen spreekuren gehouden Na evaluatie van de spreekuren is in 2016 besloten om nog beter af te stemmen op de vraag van de gebruiker en kan men voortaan een afspraak maken met de mediacoach Op deze manier wordt de gebruikers nog beter en sneller ondersteund in het gebruik van de digitale producten en diensten Daarnaast worden er veel vragen telefonisch en per mail beantwoord en kan men ook op de website noodzakelijke info vinden Overgang Wise+ In de zomer is VANnU overgegaan naar Wise+ Dit systeem zorgt ervoor dat het zoeken naar materialen op de website direct gekoppeld is aan de Nationale Bibliotheek Catalogus Alle materialen van heel Nederland zijn daardoor in eacuteeacuten zoekopdracht vindbaar

24

Activiteiten en bezoekers Kennis en informatie worden steeds meer overgedragen en beschikbaar gesteld in de vorm van activiteiten De bibliotheek is een neutrale plek in het publieke domein waar mensen elkaar kunnen ontmoeten en kunnen leren In 2014 zijn in alle openbare bibliotheken in totaal 72000 activiteiten geteld15 In 2015 steeg het aantal naar 82000 keer16

De activiteiten lopen uiteen van inloopspreekuren lezingen literaire schrijfcursussen activiteiten in samenwerking met het onderwijs cursussen (digitale) trainingen tentoonstellingen debatten die de bibliotheek zelfstandig of in samenwerking met partners of (lokale) maatschappelijke organisaties aanbiedt

Voor VANnU past het organiseren van diverse activiteiten als aanvulling op de collectie bij het totale programma (aanbod) In de kernvestigingen wordt op allerlei manieren aandacht besteed aan de terugkerende jaarlijkse campagnes en activiteiten zoals de Boekenweek Maand van de filosofie Maand van het spannende boek Kinderboekenweek Week van de mediawijsheid Week van de alfabetisering Nederland leest en de Nationale voorleeswedstrijden Naast deze activiteiten is er altijd ruimte voor lokale initiatieven Op de website van VANnU in de digitale nieuwsbrieven en op social media is gedurende het jaar 2016 uitgebreid aandacht besteed aan alle activiteiten in alle gemeenten Hieronder wordt een beknopte samenvatting gegeven van een aantal grote en kleine activiteiten Activiteiten waar VANnU daar waar kan altijd samenwerkt met andere partners De activiteiten voor de aanpak laaggeletterden komt verderop in het verslag aan bod (Strategische themaacutes en aanpak laaggeletterdheid)

15

CBS Statline Helft activiteiten bibliotheek gericht op educatie den HaagHeerlen november 2015 16

Koninklijke Bibliotheek Bibliotheekstatistiek 2015

Lezen en voorlezen De landelijke campagne Nederland Leest stond in 2016 in het teken van de democratie VANnU heeft ervoor gekozen om het thema democratie te koppelen aan een ander thema dat bij de bibliotheek past namelijk het gebruik van nieuwe media en betrouwbaarheid van informatie Dit heeft geresulteerd in een debat dat VANnU samen met BN de Stem op 29 november in Parrotia heeft georganiseerd rondom het thema lsquode invloed van sociale media op de democratiersquo Op deze avond zijn vertegenwoordigers vanuit verschillende domeinen waaronder onderwijs overheid welzijn en media met elkaar en het publiek in gesprek gegaan aan de hand van een drietal stellingen Speciale gast van de avond was Sanne Kruikemeier Zij doet als docent politieke communicatie aan de Universiteit van Amsterdam onderzoek naar de online activiteiten van kiezers In Roosendaal heeft VANnU ook deelgenomen aan lsquoRoosendaal in dialoogrsquo volgens de dialoogmethodiek zijn deelnemers vanuit de gemeenteraad jongerenraad en bewoners met elkaar in dialoog gegaan rondom het thema democratie Schrijfster Agnes van Overveld (geboren in Nispen woonachtig in Schijf) gaf zowel in Roosendaal als in Rucphen een lezing over haar boek Windkracht 6 Een boek over doorzetten na tegenslagen niet bij de pakken neer gaan zitten en bovenal kansen zien waar een ander alleen de nadelen van een situatie inziet Op 13 november was op uitnodiging van De Witte Roos Sanne van Heijst te gast Zij sprak over haar boek lsquoPhilips-meisje van Kamp Vughtrsquo Op vrijdagavond 18 november is het jaarlijkse Lezersfeest in de kernvestiging in Roosendaal georganiseerd Dit jaar waren de schrijfsters Annejet van der Zijl en Nintildea Weijers te gast Annejet van der Zijl is een van de bekendste en meest gelezen literaire non-fictieschrijvers van ons land

25

Zij schreef Sonny Boy Anna Bernhard en de Amerikaanse prinses Nintildea Weijers schreef korte verhalen en essays en won met haar debuutroman lsquoDe consequentiesrsquo diverse literaire prijzen Het was een gezellige drukte waarbij volop ruimte was om de auteurs te ontmoeten en te bevragen In de kernvestiging in Zevenbergen zijn ook door het jaar heen diverse lezingen georganiseerd Pim Oosterheert hield in januari een drukbezochte lezing over het leven en het werk van Marten Toonder In de avonturen van Heer Bommel en Tom Poes speelt magie en mystiek een belangrijke rol Er gelden normen en waarden die ons vreemd aandoen Pim Oosterheert vertelde hierover en ging ook in op Toonders unieke taalgebruik en de filosofische achtergronden die in zijn verhalen een rol spelen Peter Geleijns gaf in september een prikkelende introductie op een drietal bijeenkomsten over de zogenaamde lsquozwarte schapenrsquo in de samenleving mensen die hun eigen weg zoeken en vinden en er daardoor vaak net niet bij horen Er wordt vaak negatief over ze gesproken terwijl zij zoveel te bieden hebben omdat zij anders denken en handelen dan de kudde makke schapen

En ook voor de jeugd en de jonge kinderen is er altijd iets te doen In oktober zijn er in alle gemeenten diverse klassenbezoeken en schrijversbezoeken ivm Kinderboekenweek In Rijsbergen is de voorronde van de voorleeswedstrijd in de bibliotheek gehouden In alle kernvestigingen vinden maandelijks voorleesactiviteiten plaats De meeste ouders weten de weg naar de bibliotheek te vinden Exposities In november is door Spirit in Roosendaal over een van de markantste geesten uit de kerkgeschiedenis Hildegard van Bingen een expositie gehouden In Zevenbergen presenteert de fotoclub zich regelmatig in de bibliotheek In Rucphen zijn boeken over iconen gepresenteerd tijdens een tentoonstelling van de Heemkundekring

In Oudenbosch was in juni de tentoonstelling van Carry Ham over originele illustraties van het AVI boekje ldquoJesse en de groentedraakjesrdquo in de bibliotheek te zien En in de zomermaanden de tentoonstelling A la Prima door Renate van Dongen en Nathalie Koeken In Rijsbergen zijn wisselende tentoonstellingen gehouden van de schilderijen van Corrie Evers Sweep Workshops en cursussen De succesvolle en veelgelezen schrijver Jose Vriens gaf op vrijdagochtend 27 mei een workshop in Parrotia Hoe schrijf ik een boek Jose Vriens woont en werkt in Roosendaal In Zevenbergen gaf Froukje Smeding in de week van de spiritualiteit in februari een seminar over dit thema Sari van der Spaan gaf in december een seminar over hooggevoeligheid En de Stichting Cultuur Moerdijk gaf in april in de kernvestiging een cursus Kunstkijken

En verder Op maandagavond 12 december heeft Bibliotheek VANnU in het Alzheimer Cafeacute in het Centrum voor Wonen amp Zorg De Brink een presentatie gehouden over wat de bibliotheek kan betekenen en te bieden heeft voor mensen met dementie hun verzorgers en mantelzorgers en de professionals Op 8 juni was het weer Buitenspeeldag in Zevenbergen Op die dag staat in heel Nederland het buitenspelen centraal De vrijwilligsters van de bieb-speelotheek organiseren de Buitenspeeldag op het plein voor de bibliotheek in Zevenbergen In Oudenbosch was tijdens de Cultuurmaand Halderberge 2016 een Pop-up bibliotheek geplaatst met een collectie boeken rondom het thema Iconen en Symbolen in de Basiliek Op 1 oktober gaf Ans Keijzer (Iconenschildergroep Byzantium) in de bibliotheek uitleg over de geschiedenis van Iconen en de techniek om deze te schilderen

26

24 Belangrijke ontwikkelingen in 2016

Hieronder worden de belangrijkste ontwikkelingen geschetst Het is uiteindelijk maar een kleine greep uit wat er allemaal in een jaar bij VANnU gebeurt Certificering In 2014 is in samenspraak met de sector en de branchepartijen (VOB en VNG) het kwaliteitskader 2014-2017 voor openbare bibliotheken vastgesteld Door deel te nemen aan deze certificeringsronde tonen bibliotheken aan dat zij aan de verwachtingen van hun klanten willen voldoen Audits en de daarop volgende certificering helpen bibliotheken om inzicht te krijgen in hun functioneren en toekomstbestendigheid Daarnaast dragen audits en certificering bij aan een samenhangend bibliotheekstelsel op basis van gelijke waarden uitgangspunten bedrijfsvoering en kwaliteit Na een intensieve periode van voorbereiding voor het schrijven van de zogenaamde zelfevaluatie vond begin oktober een tweetal auditdagen plaats De zelfevaluatie is een belangrijk document dat ter voorbereiding van de audit geschreven is door het MT waarin alle onderdelen van de certificering worden behandeld (leiderschap strategie medewerkers processen middelen netwerk dienstverlening collectie en gemeenten) VANnU kreeg bezoek van twee auditoren die door een groot aantal gesprekken met allerlei betrokkenen een beeld moesten vormen van de organisatie Met name de vraag hoe toekomstbestendig de huidige organisatie is stond centraal De auditoren spraken uiteraard met verschillende medewerkers maar ook met een directeur van een basisschool de voorzitter van de Raad van toezicht een tweetal wethouders en een ambtenaar Deze gesprekken gaven samen met de aangeleverde documenten voldoende vertrouwen om gecertificeerd te worden De auditoren hebben daar in hun rapportage het volgende over geschreven

Op basis van de open gesprekken en de vooraf en ter plekke nog ter beschikking gestelde documenten is een goed beeld verkregen van bibliotheek VANnU Hieruit concluderen de auditoren dat de bibliotheek op ruime wijze aan de certificeringsnormen voldoet De gesproken betrokkenen hebben een eenduidig beeld van de koers van de bibliotheek en van de toegevoegde waarde van VANnU naar de toekomst toe De stip op de horizon grote veranderingen niet schuwend een menselijke maat oog voor de financieumlle aspecten en een duidelijke door de organisatie en stakeholders gedeelde visie op het bibliotheekwerk van nu en de nabije toekomst Dit alles geeft ruim voldoende vertrouwen in de toekomstbestendigheid Vernieuwing netwerk In 2016 zijn de voorbereidingen getroffen voor de vernieuwing van het netwerk voor de organisatie Het oude netwerk (hard- en software) is aan vervanging toe en dat biedt de organisatie de kans om te zorgen dat ook voor de komende jaren het netwerk weer past bij de toekomst en daarmee de vraag van de bezoeker Naast het netwerk zullen ook de lijnverbindingen en de telefonie aangepast of vernieuwd worden Reorganisatie De aanpassingen in de dienstverlening in de gemeenten Roosendaal en Zundert hebben in eerste instantie vooral effect op de Frontoffice en daarmee op de werkgelegenheid (voor verdere info zie ontwikkelingen per gemeente) Begin 2016 zijn de voorbereidingen voor een reorganisatie in gang gezet De uitvoering bleek uiteindelijk niet nodig vanwege het vrijwillige vertrek van een aantal medewerkers

27

25 Ontwikkelingen per gemeente In de inleiding van het jaarverslag is het volgende opgemerkt De subsidiering van de bibliotheek is een strategische investering van de gemeente de bibliotheek is een uitvoeringsinstrument van het gemeentelijk beleid Bepaalt de gemeente formeel WAT zij wil bereiken voor haar burgers Bibliotheek VANnU geeft aan HOE dat het beste kan gebeuren Het strategisch beleidsplan van VANnU is richtinggevend om het HOE te bepalen17 Voordat een stand van zaken per gemeente wordt beschreven zullen de vijf strategische themarsquos uit de koers nog kort worden weergegeven omdat keuzes die gemaakt worden per gemeente altijd in het licht van deze themarsquos moeten worden gezien Dat neemt niet weg dat er altijd sprake is van unieke lokale keuzes De onderwerpen leesbevordering jeugd en aanpak laaggeletterdheid komen vanwege het belang verderop in dit verslag aan de orde In dit hoofdstuk zal ook en overzicht subsidieverloop worden getoond De strategische koers 2016-2018 In het jaarverslag van 2015 is geschetst hoe de kaders voor de komende jaren eruit gaan zien en met welke maatschappelijke en economische trends de bibliotheek rekening moet houden Deze zijn uitgangspunt geweest voor de verdere uitwerking van het strategisch meerjarenbeleidsplan voor de komende jaren Dit plan wordt hieronder beknopt weergegeven in de vijf strategische themaacutes Doelstellingen en effecten staan uitgebreid beschreven in het definitieve plan en in de diverse werkplannen staat de aanpak beschreven De missie van VANnU luidt Jong en oud verleiden met plezier te lezen te leren en zich te informeren

17

Strategisch beleidsplan VANnU 2016-2017 van collectie tot connectie

Focus op jeugd mee kunnen doen en de vernieuwde vorm van bibliotheekfuncties staan de komende jaren centraal in onze strategische koers Dat levert de volgende themarsquos op

1 Van collectie tot connectie van uitleenfabriek naar leren en lezen in de wijk

De traditionele bibliotheekvestiging is niet toekomstbestendig De collectie wordt deels digitaal en er is een groeiende behoefte aan leerplekken en cursusruimte De kernvestiging wordt daarom omgevormd naar een lees- en leercentrum met brede openingstijden dat goed bereikbaar is Servicepunten in wijken en dorpen zullen op termijn verdwijnen om plaats te maken voor collecties en programmarsquos op plaatsen waar veel mensen komen De bibliotheek omarmt (burger)initiatieven met betrekking tot lezen leren en informeren Van ruilbibliotheken en een afhaalpunt in een supermarkt tot voorleescursussen in het buurthuis en een collectie in het gezondheidscentrum De bibliotheek biedt ondersteuning Deze initiatieven spelen een belangrijke rol op het gebied van leefbaarheid bestrijding van eenzaamheid en andere maatschappelijke themarsquos

2 Focus op jeugd Het maakt een groot verschil in het leven van kinderen of ze lezen of niet Onderzoek toont aan dat lezers niet alleen hoger scoren op taalvaardigheid maar ook op schoolsucces en intelligentie Leren begint bij lezen Wie kan lezen en teksten begrijpt kan kennis verwerven en zich ontwikkelen Een goede taalbeheersing zorgt er voor dat kinderen betrokken zijn bij wat er om hen heen gebeurt Door een kwartier te lezen per dag groeit de woordenschat van kinderen Vrij lezen stimuleert leesplezier en daarmee groeit de motivatie om te lezen De bibliotheek verwerkt deze uitgangspunten in haar programmarsquos voor scholen de vestigingen en in de collectie Uiteraard worden kinderen uitgenodigd mee te denken en te organiseren

28

3 Een leven lang leren De wereld verandert snel en om steeds bij te blijven moet je blijven leren Om mensen te stimuleren een leven lang te blijven leren pakt Bibliotheek VANnU de rol van inspirator en facilitator Andere partijen nemen het daadwerkelijke lesgeven op zich In de komende jaren zal VANnU het lokale aanbod bundelen en als wegwijzer fungeren We zoeken daarbij naar de optimale mix van online en op locatie leren van individueel en in groepen leren Om mee te kunnen doen is leren lezen en schrijven van groot belang Voor mensen zelf maar ook voor werkgevers dienstverleners en de maatschappij als geheel Van de Nederlandse beroepsbevolking (16-65 jaar) is ongeveer 12 laaggeletterd In West-Brabant alleen al zijn zorsquon 56000 mensen Dit vraagstuk kan VANnU niet alleen op lossen maar dit doet ze samen met andere partijen (zie ook Aanpak laaggeletterdheid) Lokaal worden deze initiatieven vertaald in concreet aanbod waarbij het Taalnetwerk VANnU een cooumlrdinerende rol speelt Cursussen digitale vaardigheden en Taaloefengroepen worden georganiseerd in de bibliotheek en op andere locaties Veel activiteiten worden begeleid door vrijwilligers

4 Passend vakmanschap De veranderingen in onze samenleving vragen andere vaardigheden van onze medewerkers Netwerken verbindingen leggen samenwerken en goede kennis van de collectie staan centraal Er wordt steeds minder gewerkt in het fysieke bibliotheekgebouw en steeds meer op andere plaatsen met andere mensen binnen netwerken Het uitleenproces is geautomatiseerd De toegevoegde waarde van de medewerker zit in het persoonlijke advies en in de gesprekken met klanten bezoekers en (potentieumlle) samenwerkingspartners

5 Financieringsbronnen Zoals veel openbare bibliotheken staat ook Bibliotheek VANnU voor de uitdaging om verder inhoud te geven aan haar maatschappelijke functie

Aan de ene kant heeft VANnU te maken met een terugloop van inkomsten en aan de andere kant wil en moet de organisatie blijven innoveren oa vanwege de digitalisering de ontwikkelingen rondom de Bibliotheek op school en nieuwe maatschappelijke vraagstukken zoals de aanpak van laaggeletterdheid en eenzaamheid De bibliotheek moet toe naar een nieuwe strategie met alternatieve verdienmodellen en daarbij op zoek naar andere inkomstenbronnen zowel op basis van dienstverlening als op basis van private bijdragen Stand van zaken gemeente Roosendaal In 2016 is de structurele bezuiniging van euro 250000 aan VANnU opgelegd Onderstaande afspraken zijn met de wethouder gemaakt 1 Van de huidige naar een kleinere toekomstbestendige kernvestiging 2 Invoering Bibliotheek op school Bibliotheek op school zet in op het ontwikkelen van lees- taal- en mediavaardigheden van kinderen VANnU bereikt 100 van de jeugd 3 Connectie in alle wijken en dorpen en het gefaseerd sluiten van drie servicepunten Wouw (2016) Kortendijk (2017) en Tolberg (2018) VANnU ontwikkelt passende dienstverlening in alle wijken en dorpen met dienstverlening dichter bij en samen met de burgers In 2016 is veel tijd besteed aan de voorbereidingen voor de verbouwing en herinrichting van de kernvestiging Roosendaal (Parrotia) VANnU vormt samen met Allee Wonen een projectgroep om te komen tot een stedelijke huiskamer met een maatschappelijke insteek In 2016 zijn de eerste schetsen gemaakt maar is vooral veel tijd besteed aan de ontwikkeling van het concept en aan het betrekken van partners De inrichting moet in 2017 Europees aanbesteed worden en de verwachting is dat de realisatie in het derde en vierde kwartaal plaats zal vinden In 2016 zijn er voorsorterend op de veranderingen alvast een aantal aanpassingen gedaan Er is een horecavoorziening gekomen (commercieumlle partij) de ingang is verplaatst en een aantal partijen is intern verhuisd

29

In Roosendaal is de keuze gemaakt om de verschillende servicepunten in de jaren 2015-2018 gefaseerd te sluiten en op zoek te gaan naar andere vormen van dienstverlening in alle wijken en dorpen dichterbij de inwoners en minder gericht op het uitleenproces Wouw is in 2016 het eerste servicepunt geweest wat sloot en er is gezocht naar een alternatief In 2016 lag de focus op behoud van de uitleenvoorziening maar in 2017 ligt de nadruk op het programmeren het gezamenlijk initieumlren van activiteiten voor een diverse doelgroep in aansluiting op de kernfuncties van de bibliotheek Het gedeelde maatschappelijk belang is hierin leidend In 2016 is gestart met het zoeken naar alternatieve dienstverlening in Wouw We zijn daar in gesprek gegaan met de burgers met behulp van de methode ldquodesign thinkingrdquo met als doel de behoeftes op te halen Het gaat hier om een participatief traject met inwoners van het dorp met de dorpsraad met gemeenschapshuis De Geerhoek en met verschillende organisaties en instellingen In een aantal sessies is gezocht naar de onderwerpen die voor het dorp erg belangrijk zijn De opbrengst was op hoofdlijnen behoefte aan lezen en een collectie ontmoeting eenzaamheid aandacht 0-4 jaar en toevoegen van programmering Het concrete resultaat In Wouw is de nieuwe bibliotheek welke per 1-10-2016 in de Geerhoek is gestart Het huidige servicepunt is gesloten Naast een kleine collectie en de mogelijkheid te reserveren en in te leveren is er aandacht voor programmering (met nadruk op 0-4 jaar) en ontmoeting (leestafel tegengaan eenzaamheid) Dit alles wordt vooral door vrijwilligers opgepakt Verder zijn contacten gelegd of verstevigd met het onderwijs en professionele instellingen (voor uitrol dBoS zie verderop in het verslag) En in andere dorpen zoals Heerle en Wouwse Plantage zijn ook diverse alternatieven ontwikkeld en activiteiten opgestart of is geholpen met het opstarten van bijvoorbeeld een ruilbieb (Boekspot)

Begin 2017 zal de evaluatie van het project in Wouw worden afgerond Daarin zullen we de methode (design thinking) om de burgers te betrekken bij de alternatieve dienstverlening evalueren alsmede het resultaat De vraag lsquohoe kunnen we schuiven met de middelen (van traditioneel uitlenen naar jeugd laaggeletterdheid vraagstukken in het sociaal domein) en ze op een goede manier inzettenrsquo blijft relevant Dat geldt niet alleen voor de gemeente Roosendaal maar ook voor de andere 4 gemeenten Bibliotheekwerk in de Roosendaalse wijkendorpen In 2016 is er wederom geiumlnvesteerd in bestaande en nieuwe partners in de wijken en dorpen met als doel taal boeken en leesplezier dicht bij de mensen te krijgen Dit heeft geresulteerd in een breed scala aan projecten en activiteiten in samenwerking met andere organisaties en instellingen Op het gebied van leesbevordering voor volwassenen is er in 2016 opnieuw geiumlnvesteerd in het initieumlren en begeleiden van Boekspots ruilbibliotheken op allerlei plekken waar mensen boeken kunnen naartoe kunnen brengen kunnen lenen en ruilen Dit gebeurde oa in Westrand Wouwse Plantage Wouw en de Westrand VANnU adviseert stimuleert en verzorgt de PR Deze Boekspots vormen tevens een aanleiding om hier met behulp van onze collectie activiteiten omheen te programmeren Dit doen we op verschillende plekken via het nieuwe concept lsquoBieb in de Buurtrsquo Dit was in het Tongerlohuys (jeugd) en Wouwse Plantage (vrouwengroep) Ook hebben we samenwerking gezocht op allerlei themarsquos en vanuit onze kennis en collectie zoals in de Westrand (gezonde voeding) St Elisabeth (Dag van de Ouderen iconenproject) en Heerle (uitleen tijdens vakanties voor jeugd en later ook volwassenen In Wouwse Plantage is een wisselcollectie naar het gemeenschapshuis gebracht met name gericht op eenzame ouderen die elkaar op een vast moment in de week ontmoeten Op deze manier zoekt VANnU naar mogelijkheden om de bibliotheek dichterbij de bewoners te brengen

30

Het andere spoor waarop VANnU resultaten heeft geboekt is in het op de agenda zeten van taalvaardigheid leesbevordering en leesplezier bij anderen Dit begint met het bepalen van gezamenlijke doelen voor een bepaalde doelgroep of een specifieke wijk samen met ons netwerk De bibliotheek draagt haar deskundigheid dan uit aan anderen die vervolgens (mede) de activiteiten uitvoeren Zo hebben we zowel ouderen als jongeren getraind in interactief voorlezen en activiteiten ontwikkeld waarbij kinderen van de basisschool door hen werden voorgelezen Tot slot had VANnU een aanjagende rol naar andere partijen in het kader van de Dag van de Dialoog (SDW ROC Huis van de Westrand) Door onze deelname aan het project CREA in de wijk (Westrand) zijn de lijnen met andere partners kort Hierdoor hebben ook zij verschillende dialoogtafels georganiseerd Zorginnovatiepunt Het Huis van Morgen en Bibliotheek VANnU zijn partners binnen de Alliantie gezondheid en geletterdheid Huis van Morgen heeft de opdracht innovatieve hulpmiddelen die bijdragen aan langer zelfstandig thuis wonen onder de aandacht van een groot publiek te brengen VANnU heeft een informatiefunctie die bijdraagt aan zelfstandigheid en participatie voor inwoners in haar werkgebied Ons Marie biedt een breed scala aan activiteiten voor ouderen Dat heeft geleid tot het in de bibliotheek tentoonstellen en actief onder de aandacht brengen van de hulpmiddelen tbv de doelgroep Ook de wijkzuster en BN De Stem zijn betrokken Cultuurnota Roosendaal In 2016 werkte VANnU mee aan de totstandkoming van de nieuwe cultuurnota voor de gemeente Roosendaal Deze opdracht van de raad aan de wethouder werd gestalte gegeven door een cultuurnetwerk te vormen waar VANnU als vanzelfsprekend deel van uitmaakt

Het netwerk bestaat uit ruim 20 personen en fungeert als een spin in het web om mensen en organisaties op cultureel vlak bij elkaar te krijgen Kunst en cultuur zijn niet het doel op zich maar het middel om samenhang in de gemeente te vergroten en aan te zetten tot nieuwe initiatieven om uiteindelijk op cultureel sociaal economische en educatief gebied de vruchten te plukken Stand van zaken gemeente Moerdijk Het servicepunt Willemstad voorheen gevestigd in het Mauritshuis is in de zomer van 2016 verhuisd naar Buurthuis Irene De ruimte die de bibliotheek in gebruik had in het Mauritshuis kon niet langer gehuurd worden In afstemming met de gemeente is besloten om het servicepunt om te vormen naar een afhaal- en inleverlocatie In Buurthuis Irene vond VANnU een plaats om een alternatieve voorziening te maken Het servicepunt is aangepast in een haal- en brengpunt met aandacht voor het jonge kind (0-4) en voor de ontmoeting (leestafel tijdschriften kranten) In het najaar heeft het college VANnU verzocht om het positieve resultaat van 2015 terug te storten Voor VANnU kwam dit onverwacht en gedurende het overleg met de wethouder bleek dat de afspraken in de subsidieverordening over de opbouw van het eigen vermogen niet duidelijk zijn Daardoor loopt VANnU als organisatie een risico De bestuurder heeft het voornemen om in 2017 samen met de 5 gemeenten waar VANnU verantwoordelijk is voor het bibliotheekaanbod goede afspraken te maken voor de toekomst en deze vast te leggen in een convenant Een sterke en gezonde bibliotheekorganisatie is in het belang van alle vijf gemeenten

31

Stand van zaken gemeente Halderberge Voor de zomer kondigde de Raad aan de subsidie van de bibliotheek en nog een aantal professionele organisaties opnieuw te willen verlagen Op 16 juni heeft VANnU tijdens de commissievergadering de consequenties voor het bibliotheekaanbod geschetst Vanwege het effect op de dienstverlening heeft de Raad besloten om de voorgenomen bezuiniging niet op te leggen en zich opnieuw te beraden op de toekomst In 2017 zullen de twee Brede Scholen in Hoeven en Oud-Gastel gerealiseerd zijn De wethouder heeft aangegeven dat hij vanwege het belang van lezen voor de jeugd de wens heeft dat de bibliotheek daarin wordt gehuisvest Dat heeft consequenties voor het bibliotheekaanbod in de servicepunten in beide dorpen De huidige middelen zijn niet toereikend om beide doelgroepen te bedienen Stand van zaken gemeente Rucphen Ook in de gemeente Rucphen is de aandacht voor leesbevordering bij de jeugd steeds meer speerpunt De wethouder heeft aan VANnU gevraagd om een plan te maken voor een breder aanbod aan de jeugd In 2016 zijn de voorbereidingen getroffen om in 2017 de Bibliotheek op school (dBoS) op de scholen uit te rollen (zie verder aanbod jeugd) Ook in deze gemeente is de aanpak laaggeletterdheid een belangrijk speerpunt Rucphen is samen met Roosendaal de enige plek waar naast Klik amp Tik ook taaloefengroepen hebben gedraaid (zie verder 26 aanpak laaggeletterdheid) Stand van zaken gemeente Zundert Ingegeven door de bezuinigingsopgave van de gemeente Zundert zijn in 2016 de voorzieningen in Wernhout Achtmaal en Zundert aangepast enof gesloten In deze kernen is door VANnU ondersteuning geboden in het opzetten van alternatieven zoals een ruilbieb (Boekspot) in alle drie de kleine kernen (Achtmaal Wernhout en Zundert) en het creeumlren van een afhaallocatie gerund door vrijwilligers

In Zundert is een haal- en brengpunt gerealiseerd in het CCZ De bedoeling is om daar ook activiteiten samen met de partners in Zundert te organiseren In Achtmaal helpen vrijwilligers de burgers om de materialen te reserveren of uit Zundert of Rijsbergen te halen De vrijwilligers kunnen altijd voor eventuele vragen bij VANnU terecht De dienstverlening in Rijsbergen wordt aangepast Er zal minder personeel worden ingezet tegelijkertijd is er aandacht voor programmering samen met andere partners Om dit te kunnen realiseren moeten medewerkers tijd en ruimte krijgen om met de programmering bezig te zijn In 2017 zal gestart worden met een pilot voor de inzet van vrijwilligers op De snelheid waarmee VANnU moest reageren op de bezuinigingen voor de komende drie jaar stond op gespannen voet met het realiseren van alternatieven samen met de burgers In goed overleg met de wethouder is besloten om de planning te verruimen De gemeente heeft een financieumlle tegemoetkoming betaald vanwege het langer openhouden van de servicepunten en het langer continueren van het aanbod op de scholen De dienstverlening in de vorm van het uitlenen op de Zundertse basisscholen is gestopt en VANnU heeft de collecties achtergelaten op de scholen zodat de leerlingen deze nog kunnen gebruiken De wethouder heeft VANnU gevraagd om een plan te maken met het onderwijs voor de leesbevordering in de scholen waarmee hij de bezuiniging van 2017 van euro 25000 zou kunnen terugdraaien Dat is niet gelukt De bedoeling is om dit voor 2018 alsnog voor elkaar te krijgen en de opgelegde bezuiniging terug te draaien en in te zetten voor de jeugd

32

Subsidieverloop 2011-2016 In 2016 zijn de budgetsubsidies in de gemeenten Roosendaal en Zundert verlaagd De gemeente Roosendaal had de verlaging in 2014 reeds aangekondigd maar heeft VANnU de tijd gegeven om een koers voor 4 jaar uit te zetten waardoor de bezuiniging met aandacht voor de inhoud kan worden gerealiseerd De gemeente Zundert heeft na de fusie in 2015 aangegeven de bibliotheek drie jaar op rij een bezuiniging op te leggen In 2016 euro 50000 en in 2017 en 2018 elk jaar euro 25000 Alleen de gemeente Rucphen heeft een indexering toegepast In onderstaande tabel is vanaf 2011 het subsidieverloop te zien Subsidieverloop 2011-2016

Gemeente 2011euro 2012euro 2013euro 2014euro 2015euro 2016euro

Roosendaal 1608501 1608501 1608501 1608501 1608501 1368503

Roosendaal div subsidies

404624 65660 96182 27049 6240 3553

Moerdijk 883503 793100 797000 798130 809188 809188

Moerdijk div subsidies

8921 33785 41280 72705

61562

57319

Halderberge 550811 495730 395730 395730

395730 395730

Halderberge div subsidies

- 44826 26459 51444

54750

50000

Rucphen - - - 428013 434433 440949

Zundert - - - 305052 305052 255052

totaal 3456360 3041602 2965152 3686624 3675456 3380294

incl VVE en landelijke subsidie Vschool

incl subsidie onderwijsachterstanden marktplaats cultuureducatie en (tot 2015) landelijke subsidie Vschool subsidie marktplaats cultuureducatie

Het bedrag dat de gemeenten per inwoner bijdragen verschilt sterk Het aanbod per gemeente daarmee ook Omdat huisvestingslasten een groot verschil kunnen maken wordt in onderstaande tabel het bedrag inclusief en exclusief huisvestingslasten getoond Subsidiebedrag per inwoner 2016

Gemeente incl huisvesting excl huisvesting Roosendaal 1780 1441

Moerdijk 2143 1594

Halderberge 1308 1126

Rucphen 1983 1377

Zundert 1194 1002

26 Aanbod jeugd Boekstart en de Bibliotheek op School De bibliotheken in Nederland hebben ongeveer vier miljoen leden waarvan 61 jeugdleden in de leeftijd van 0 tot en met 17 jaar Kinderen en jongeren zijn dus een belangrijke doelgroep voor de bibliotheken De samenleving is de afgelopen decennia door en door gedigitaliseerd en gemedialiseerd en raakt ook nog altijd verder geiumlnformatiseerd en geiumlndividualiseerd Dit heeft niet alleen gevolgen voor het leesgedrag van de jeugd ook de manier van denken en de vaardigheden waarmee deze groep opgroeit veranderen Hierdoor zullen bibliotheken de jeugd in de 21ste eeuw op een andere manier moeten bereiken interesseren en ondersteunen dan eerder het geval was18 Ook al verandert de doelgroep lezen en toegang tot boeken blijven belangrijke voorwaarden voor het succes van individuen en de samenleving als geheel Bibliotheken behouden in dat verband hun onmisbare taak

18

Bibliotheken en de jeugd in de 21-ste eeuw Brochure KB en Stichting Lezen en Schrijven

33

Met leesbevorderingsprogrammarsquos als Boekstart en de Bibliotheek op school en leesbevorderingsprojecten als De Nationale Voorleeswedstrijd van Stichting Lezen en de KB hebben zij sterke troeven in handen Aanpak VANnU Het bevorderen van lezen en vooral leesplezier kan niet vroeg genoeg in het leven van kinderen beginnen VANnU richt haar activiteiten op de leeftijdsgroep van 0-18 jaar met onderstaande aanpak Boekstart Het leesbevorderingsprogramma Boekstart moedigt ouders aan om hun kinderen zo vroeg mogelijk kennis te laten maken met boekjes met lezen en met de bibliotheek Boekstart richt zich op kinderen van 0 tot 4 jaar Kinderen die op heel jonge leeftijd in aanraking komen met (voor-)lezen en boeken ontwikkelen zich beter zo heeft onderzoek uitgewezen Een vroege ontdekkingstocht vergroot spelenderwijs de woordenschat van het kind en zorgt ervoor dat het kind later meer leesplezier heeft Zo is er minder kans op laaggeletterdheid Leesbevordering richt zich niet alleen op kinderen met een taalachterstand maar op alle kinderen Resultaat Begin 2009 startte Boekstart in vijf vestigingen in Noord-Brabant Begin 2015 deed 99 van alle bibliotheken in Nederland mee (156 van de 157 bibliotheken) Jaarlijks worden in totaal zorsquon 55000 Boekstart-koffertjes meegegeven aan ouders waarmee 323 van de babyrsquos in Nederland werd bereikt In 2016 zijn bij VANnU 324 kinderen ingeschreven als Boekstartlid Ouders Op verzoek van de instellingen in de kinderopvang wordt op bijeenkomsten voor ouders verteld over het plezier en belang van voorlezen

Moerdijk In Moerdijk wordt door de bibliotheek een programma uitgevoerd in het kader van de Voor- en Vroegschoolse Educatie Doel is om de kinderen met een (taal)achterstand te stimuleren zodat ze met een zo klein mogelijke achterstand naar het basisonderwijs gaan Iedere kinderopvangorganisatie doet hier aan mee Hiermee wordt een groot gedeelte van de kinderen in de leeftijd tot 0-4 jaar bereikt Bibliotheek op school PO (Primair Onderwijs) In het programma de Bibliotheek op school werken bibliotheken en scholen structureel samen aan de taalontwikkeling leesbevordering en mediawijsheid van kinderen De bibliotheek maakt afspraken met het onderwijs over de uitvoering van het programma De basis voor samenwerking is het beleid van de school De jaarlijkse doelen bepaalt men samen op basis van gemonitorde resultaten en de jaarlijkse activiteiten worden vastgelegd in een lees- en mediaplan Het volgen van de cursus Open boek door leerkrachten helpt bij het vormgeven van het beleid Met de Bibliotheek op school gaan school en bibliotheek een meerjarige samenwerking aan rondom lezen en mediawijsheid De effecten van de inzet worden jaarlijks door de landelijke monitor gevolgd Deze samenwerking is geborgd in het beleid van zowel school als bibliotheek Een actuele en gevarieerde collectie in de school zorgt voor verrijking van het leesonderwijs Vanuit de bibliotheek ondersteunt een professionele leesconsulent de leescooumlrdinator en het team van de school Daarnaast helpt een digitaal portaal de school bij het zoeken en registreren van boeken het stimuleren van lezen het bijhouden van de leeshistorie en het vinden van betrouwbare informatie Roosendaal De uitrol van lsquode Bibliotheek op schoolrsquo in Roosendaal vordert volgens planning Na de eerste 8 scholen zijn in 2016 de volgende 7 scholen aangesloten de Linde de Klimroos Klaverweide Lavoor de Stappen Baayaert en Talent

34

Basisscholen de Vondel en Wending hebben nu ook een vaste leesconsulent van Bibliotheek VANnU Ruim de helft van de scholen is inmiddels aangesloten In Wouw is samen met scholen de Stappen en Baayaert hard gewerkt om een inspirerende leesomgeving voor de kinderen van de scholen te maken Na sluiting van het servicepunt is de collectie voor de kinderen binnen de school toegankelijk geworden Een voorbeeld van een inspirerende leesomgeving is te vinden op basisschool de Klimroos Deze school heeft ook een Facebookpagina gemaakt om de schoolbieb te promoten httpswwwfacebookcomHieperdeBieb Tijdens de Kinderboekenweek zijn er 41 klassen van de Roosendaals scholen op bezoek geweest Ze namen deel aan het programma lsquoleeselixerrsquo Een speciale drank waarin kinderen hun leesvoorkeur konden mixen en zo genoeg leeshonger en leesvoer zouden hebben tot ze oma en opa waren Moerdijk Alle 22 scholen in de gemeente Moerdijk kunnen gebruik maken van leesbevorderingsprojecten in samenwerking met een leesconsulent van de bibliotheek Dit wordt gedaan in samenhang met de actuele en inspirerende boekencollectie die de scholen jaarlijks van de bibliotheek ontvangen Een voorbeeld van deze samenwerking is het project lsquoTheaterlezenrsquo dat is uitgevoerd op basisschool de Boemerang Basisscholen komen diverse keren per jaar voor groepsbezoeken naar de bibliotheek Halderberge Er is nog geen structurele samenwerking met de scholen Wel hebben een aantal scholen belangstelling voor lsquode Bibliotheek op schoolrsquo Twee leerkrachten van basisschool rsquot Bossche Hart uit Bosschenhoofd hebben de cursus Open Boek gevolgd een bouwsteen van het project Op

basis daarvan worden er jaarlijks een aantal leesbevorderingsprojecten uitgevoerd in deze school Basisschool de Schittering maakt gebruik van de mogelijkheid voor het doen van groepsbezoeken in vestiging Oudenbosch De gesprekken met de wethouder over het aanbod voor de jeugd in de toekomst in de gemeente Halderberge zijn in volle gang Rucphen Met alle 7 scholen in Rucphen zijn gesprekken gevoerd over de invoering van lsquode Bibliotheek op schoolrsquo Op basisschool Vinkenbos was door de leerkrachten de cursus Open Boek al gevolgd en was een up-to-date leesplan aanwezig Hier is gestart met uitvoering van het activiteitenplan en invoering van de Monitor Op basisschool Martinus in Rucphen zijn 3 leerkrachten gestart met de cursus Open Boek deze school heeft de doelen al bepaald De andere scholen zijn in diverse stadia van uitrol van de samenwerking Zundert Met de scholen in Zundert zijn gesprekken gevoerd om te komen tot een basisvoorziening volgens de aanpak lsquode Bibliotheek op schoolrsquo Op basis hiervan is een plan gemaakt wat nog niet helemaal tot overeenstemming heeft geleid Daarom worden de gesprekken in 2017 voorgezet (zie verder 25 Ontwikkelingen per gemeenten) Bibliotheek op school VO (Voortgezet Onderwijs) De succesvolle aanpak van de Bibliotheek op school in het basisonderwijs is aanleiding geweest om het programma uit te breiden naar het voortgezet onderwijs (VO) allereerst naar het vmbo Die uitbreiding biedt de bibliotheken een strategische aanpak voor structureel samenwerken met het voortgezet onderwijs De pijlers zijn collectie lezen en mediawijsheid Iedere pijler heeft een keuzemenu bestaande uit een aantal bouwstenen die oa voortkomen uit bestaande Bibliotheekprojecten oa Biebsearch Leeskr8 en 4You

35

De Bibliotheek op School Het Da Vinci College (Roosendaal) en Bibliotheek VANnU hebben in schooljaar 2015-2016 gebruik gemaakt van de Stimuleringsregeling van Kunst van Lezen tbv de Bibliotheek op School Halverwege het schooljaar 2016 liep deze regeling af Tijdens dit schooljaar hebben school en bibliotheek gewerkt aan het creeumlren van de voorwaarden en er is een leesplan geschreven waarin een stevige basis is gelegd voor een meerjarenplan De onderstaande activiteiten zijn concreet uitgevoerd

Studiemiddag voor docenten Iedere docent taaldocent

Training voor docenten Lezen in het vmbo werkt

Boekencollectie (in de vorm van boekenkisten 303 boeken)

Campagne Nederland Leest Lydia Rood

Vrij lezen in de klas zowel in het vmbo als in het praktijkonderwijs experimenteren docenten met de boekenkisten en vrij lezen

Vakoverstijgend voorlezen oa techniekdocenten en biologiedocenten lezen voor ook in de bovenbouw

VANnU is in gesprek met de school over een vervolg Het Markland college in Zevenbergen maakt al een paar jaar gebruik van Biebsearch Dit is een voorloper van Bibliotheek op School In 2016 hebben in een werkgroep gesprekken plaatsgevonden ter voorbereiding van het programma de Bibliotheek op School In 2017 gaat daadwerkelijk gewerkt worden aan het taal- en leesbeleid en het omzetten van Biebsearch in de Bibliotheek op school Twee docenten van het Markland hebben deelgenomen aan de training Lezen in het vmbo werkt op het Da Vinci college Brugklassers van het Marklandcollege komen regelmatig op groepsbezoek in de bibliotheek

Diverse activiteiten Voor middelbare scholieren worden diverse activiteiten georganiseerd waar VANnU een rol in speelt Een van de activiteiten is het Cultuurfestival Artisjok 2016 voor havo en vwo 4 VO In Roosendaal is de organisatie in handen van de Cultuurcompaan Het thema van dit jaar was Beyond Borders VANNU heeft de samenwerking gezocht met De Witte Roos en boekhandel Het verboden Rijk waardoor de mogelijkheid ontstond om groots uit te pakken en goed aan te sluiten bij het thema In februari hebben 14 schoolfinalisten van 7 scholen (2 per school) deelgenomen aan de voorleeswedstijd Read2me In deze wedstrijd worden leerlingen aangespoord goede jeugdboeken voor te lezen Leerlingen lezen voornamelijk voor uit boeken van de Jonge Jury Een leerling van het Jan Tin Bergen College heeft de Roosendaalse finale gewonnen Tot slot scholen zien de waarde van abonnementen en schoolpassen Ook worden regelmatig projectcollecties afgenomen en vinden er klassenbezoeken en schrijversbezoeken plaats Abonnementen School schoolabonnementen Collectieve

schoolpassen

Da Vinci College

Gertrudis College I 216

Jan Tinbergen College I

Markland College Oudenbosch I

Markland College (Zevenbergen)

II 269

Norbertus College II 211

Munnikenheide college I

Mencia Sandrode I

36

27 Aanpak laaggeletterdheid Laaggeletterdheid is een maatschappelijk probleem waar vaak nog een taboe op rust Ongeveer 13 miljoen inwoners van Nederland tussen de 16 en 65 jaar is laaggeletterd Ze hebben moeite met lezen schrijven en communiceren in het Nederlands En dat terwijl taal steeds belangrijker wordt om zelfstandig te kunnen participeren Denk aan het gebruiken van websites van overheden en bedrijven aan internetbankieren of een sollicitatiebrief schrijven of aan langer zelfstandig kunnen wonen Maar denk ook aan het begrijpen van veiligheidsinstructies op het werk of bijsluiters van medicijnen

Vanuit de Rijksoverheid is daarom gestart met het actieprogramma lsquoTel mee met Taalrsquo[1] In dat programma zetten de ministeries van OCW SZW en VWS samen in op participatie taal als middel om mee te kunnen doen in de maatschappij en op het werk In Tel mee met Taal zijn de preventieve aanpak (het voorkomen van taalachterstand) en de curatieve aanpak (het bestrijden van laaggeletterdheid via scholing) voor het eerst in eacuteeacuten overkoepelend actieprogramma samengebracht Daarbij speelt de regionale netwerkaanpak een belangrijke rol De combinatie van de curatieve en preventieve aanpak van laaggeletterdheid sluit aan bij de opdracht van de bibliotheek bij te dragen aan geletterdheid in brede zin voor jong en oud De bibliotheek heeft al taalaanbod gericht op jonge kinderen (bijvoorbeeld Boekstart) en volwassenen (bijvoorbeeld via taalcoaches lees- en schrijfclubs) Ook opereert de bibliotheek in een lokale maatschappelijke context in contacten met burgers gemeenten onderwijs lokale bedrijven en maatschappelijke organisaties Dit maakt dat de bibliotheek een unieke positie inneemt en in potentie een belangrijke verbindende schakel kan vormen binnen de regionale aanpak van laaggeletterdheid

[1]

httpswwwtaalvoorhetlevennl

In september 2014 is het convenant Taal voor het Leven West- Brabant ondertekend Een samenwerkingsverband tussen ROC Kellebeek VWS ATEA UWV Cubiss St Lezen amp Schrijven en de bibliotheken in West- Brabant om een bijdrage te leveren aan het terugdringen van laaggeletterdheid Inmiddels zijn er zorsquon 30 organisaties aangesloten ook organisaties uit de zorg- en welzijnssector De aanpak van laaggeletterdheid kan niet los worden gezien van maatregelen om taalachterstanden en laaggeletterdheid te voorkomen zoals leesbevordering Daarom is het beleid gericht op leesbevordering en leesplezier een waardevolle aanvulling op het reguliere taalonderwijs en is dit onderdeel van het actieprogramma lsquoTel mee met Taalrsquo Wat doet VANnU VANnU biedt een basisaanbod waarin collectie taalpunten en het taalnetwerk en activiteiten in de Week van de Alfabetisering opgenomen zijn Daarnaast worden bovenop dit basisaanbod trajecten aangeboden in het kader van de uitvoer WEB In 2016 heeft Taal voor het Leven West-Brabant voor het tweede jaar op rij WEB-gelden ontvangen tbv het versterken van werkenden en werkzoekenden In onderstaand overzicht is het basisaanbod opgenomen onder het kopje Activering daarna volgen de trajecten in het kader van WEB Activering basisaanbod

Collectie VANnU heeft een speciale Makkelijk Lezen-collectie voor mensen die moeite hebben met lezen en schrijven Bij de samenstelling van de collectie heeft de bibliotheek gelet op de bruikbaarheid ervan voor de ontwikkeling van taalvaardigheid en maatschappijorieumlntatie De collectie bestaat uit leesboeken op verschillende leesniveaus taalcursussen en informatieve boeken en alle informatie is in eenvoudig Nederlands

37

Taalpunten In 2016 heeft VANnU samen met haar netwerkpartners twee taalpunten opgezet eacuteeacuten loket dat burgers overzicht biedt van het informele formele en non-formele scholingsaanbod op het gebied van taal en digitale vaardigheden in de regio Naast de doorverwijsfunctie bieden de Taalpunten ook laagdrempelige trainingen Aan de hand van een intake wordt de scholingsbehoefte van de deelnemer in kaart gebracht en kan er bijvoorbeeld een training Klik amp Tik worden gedaan Het eerste Taalpunt opende in maart 2016 in de wijk Kalsdonk in Roosendaal en de tweede is op 31 maart in de bibliotheek Zevenbergen feestelijk geopend Na opening van de Taalpunten is er voortdurend aanloop van mensen met taalvragen In 2016 zijn er 34 mensen geholpen enof doorverwezen in Kalsdonk In het taalpunt in Zevenbergen zijn in 2016 totaal 14 mensen geholpen met hun taalvraag

Activering Deelnemers Opmerkingen

Roosendaal 31 Klik amp Tik basis

Taalpunt Kalsdonk (RSD) 34 Intakes

Moerdijk 17 Klik amp Tik basis

Taalpunt Moerdijk 14 Intakes

Halderberge 11 Klik amp Tik basis

Rucphen 9 Klik amp Tik basis

Zundert 7 Klik amp Tik basis

Training herkennen amp doorverwijzen

15 Gezondheidsplein

Kalsdonk

138

Trainingen Op 20 september heeft VANnU aan de partners van het Gezondheidsplein in Kalsdonk een training Herkennen en motiveren laaggeletterden

gegeven

Week van de alfabetisering Samen met haar partners in het West Brabantse Taal voor het Leven organiseerde Bibliotheek VANnU een Lagerhuisdebat tijdens de Week van de Alfabetisering In dit interactieve debat ging men op zoek naar de formule om slim samen te werken eacuteeacuten doel maar met een verschillende motivatie belang of uitgangspunt Wanneer is de samenwerking slim en daarmee effectief Het debat vond plaats in Etten Leur De landelijke week van de alfabetisering viel dit jaar samen met de start van het nieuwe Taaljaar 2016-2017 Samen met de gemeente Moerdijk heeft de bibliotheek een informatieve en interactieve bijeenkomst georganiseerd (5 september 2016) waarin verteld werd over de aanpak van laaggeletterdheid Wethouder Thomas Zwiers gaf het belang van de aandacht voor laaggeletterdheid aan in het bijzonder voor werknemers Daarnaast werd stilgestaan bij het aanbod aan taalactiviteiten in het schooljaar 2016-2017 en het taalnetwerk in de regio Bijzondere aandacht was er voor de rol van vrijwilligers in de taaltrajecten Zonder vrijwilligers is een groot aantal taalactiviteiten niet uit te voeren Taalnetwerk In het Taalnetwerk zijn lokale taalbieders en ndashprojecten vertegenwoordigd zoals Humanitas Vluchtelingenwerk de VoorleesExpress ROC Kellebeek WijZijn Traverse en de STA teams Het netwerk komt onder voorzitterschap van VANnU 2 tot 3 maal per jaar samen om kennis te delen en samen te werken In 2016 heeft dat geleid tot het opstellen van een Taalkaart van Roosendaal (welke aanbieders bieden welke trainingen aan tegen welke voorwaarden) De Taalkaart is inmiddels door de deelnemers in gebruik genomen Verder wordt er veel aandacht besteed aan het werven van taalvrijwilligers VANnU Humanitas Vluchtelingenwerk en WijZijn Traverse bundelden de krachten om via uitingen in de media taalvrijwilligers te werven Dat leidde tot een goed bezochte informatiemiddag op 9 december waar zorsquon 50 geiumlnteresseerden zich meldden

38

Activering WEB trajecten Taaloefengroepen In Rucphen en in Roosendaal organiseert de Bibliotheek VANnU wekelijks taaloefengroepen voor medewerkers van de WVS De werkleiding van de WVS geeft aan dat zij zien dat hun medewerkers echt veranderen sinds zij aan de taaloefengroep zijn begonnen De persoonlijke benadering en begeleiding van de taalvrijwilligers zorgt ervoor dat de cursisten meer zelfvertrouwen krijgen en verrast worden in hun eigen kunnen In totaal hebben in de vijf gemeenten 36 personen deelgenomen Klik amp Tik cursussen Voor alle mensen die moeite hebben om hun weg te vinden op internet biedt de Bibliotheek op de vijf kernvestigingen de cursus Klik amp Tik aan De cursisten worden begeleid door vrijwilligers In 2016 hebben 40 cursisten de cursus met succes afgerond en hiermee hun zelfredzaamheid vergroot Taal amp Arbeidsmarkt Walk amp Talk en Werkmap Walk amp Talk Vanaf oktober organiseert Bibliotheek VANnU maandelijks op elke derde maandag van de maand Walk amp Talk deacute koffiepauze voor werkzoekenden Het is een gratis netwerkbijeenkomst voor en door werkzoekenden In een ongedwongen sfeer maakt men in Bibliotheek VANnU kennis met elkaar krijgt men tips van een professional enof hoort men ervaringen van (ex-)werkzoekenden In 2016 waren de themarsquos Netwerken hoe doe je dat (oktober) Hoe maak je een goed basis CV (november) en Werken in Belgieuml (december) In 2016 hebben 62 belangstellenden deelgenomen aan de bijeenkomsten

Werkmap De dienstverlening van het UWV verloopt digitaal Laagopgeleide en oudere werkzoekenden hebben vaak moeite met het aanvragen van een DigiD en het omgaan met de digitale werkmap van het UWV In 2016 hebben 32 deelnemers een training gevolgd om hun vaardigheden op dit gebied te verbeteren

Monitoring In januari 2017 verscheen de landelijke Monitor Digitale Vaardigheden 2015-2016 uitgevoerd door Next Value in opdracht van de Koninklijke Bibliotheek In deze monitor waar VANnU aan meegewerkt heeft wordt gekeken naar de resultaten van de digitale trajecten en worden deelnemers bevraagd In de algemene conclusies en aanbevelingen worden de volgende zaken aangegeven en door VANnU opgepakt 1 Zoek samenwerking met doorverwijzers VANnU heeft dit geborgd op regionaal niveau door Taal voor het Leven West-Brabant en lokaal via het Taalnetwerk Werk met vrijwilligers VANnU werkt sinds 2014 met taalvrijwilligers zij worden getraind door ROC Kellebeek enof St Lezen en Schrijven 2 Voorkom een te vrijblijvende leeromgeving door actief samen te werken met bijvoorbeeld de WVS worden deelnemers gestimuleerd om actief deel te nemen 3 Probeer maatwerk te bieden en verwijs door naar vervolgtrajecten sinds 2016 worden in de Taalpunten intakes afgenomen door taaldocenten van ROC Kellebeek daarmee wordt de doorverwijzing nog meer maatwerk Ten slotte werd de deelnemers gevraagd naar hun tevredenheid over de trainingen 37 deelnemers hebben meegewerkt aan de monitor Door de samenwerking met ROC Kellebeek in 2016 verder vorm te geven is er meer aandacht gekomen voor deskundigheidsbevordering van de taalvrijwilliger en is de doorstroom van deelnemers toegenomen Daarmee wint de West-Brabantse aanpak aan duurzaamheid

39

28 Werkzaamheden Marktplaats Cultuureducatie 2016 Bibliotheek VANnU is verantwoordelijk voor de Marktplaats Cultuureducatie in de gemeenten Halderberge en Moerdijk De doelstelling van de Marktplaats is Een netwerk en samenwerking tussen aanbieders van cultuur en het onderwijs creeumlren zodat de jeugd meer in aanraking komt met kunst en cultuur en zich daardoor beter kan ontwikkelen De cooumlrdinator Marktplaats Cultuureducatie heeft in 2016 de volgende taken uitgevoerd

inventariseren van de vraag op het gebied van cultuureducatie van het onderwijs (PO en VO)

inventariseren van de vraag op het gebied van cultuureducatie voor en naschoolse opvang inventariseren van de mogelijkheden van de culturele aanbieders

culturele aanbieders meenemen in de lsquotaalrsquo van het onderwijs

het uitbreiden en verstevigen van het lokaal cultuur-educatief netwerk

samenwerken met de intermediairs van regiorsquos West Brabant

afstemmen van vraag en aanbod Het Kunstmenu wordt afgenomen door alle Halderbergse scholen en elf scholen uit de gemeente Moerdijk Het wordt aangeboden in samenwerking met CultuurCompaan (gemeente Roosendaal) en bestaat uit activiteiten van lokale (professionele aanbieders uit de gemeente) regionale (professionele aanbieders uit de provincie) en landelijke culturele instellingen De leerlingen maken op deze manier kennis met de drie domeinen van Cultuureducatie (in huis met de culturele omgeving en uit de grote wereld) Verder nemen de scholen deel aan diverse naschoolse activiteiten (verlengde schooldag) en vinden er diverse losse culturele projecten op de scholen plaats

De cooumlrdinator ondersteunt culturele instellingen kunstenaars en het onderwijs mbt actuele ontwikkelingen op het gebied van cultuureducatie Zij organiseert netwerkbijeenkomsten voor de interne cultuurcooumlrdinatoren (ICCrsquoers) biedt scholing aan en geeft de ICC cursus in West- Brabant Daarnaast worden er cursussen aangeboden voor culturele aanbieders zodat ook zij meegaan in de huidige ontwikkelingen op het gebied van cultuureducatie De cooumlrdinator cultuureducatie is tevens intermediair voor de scholen mbt de rijksregeling Cultuureducatie met Kwaliteit (2013 ndash 2016) een opdracht die middels de Cultuurloper wordt uitgevoerd Hierbij wordt nauw samengewerkt met de Provinciale instelling Kunstbalie Aan de regeling nemen 5 scholen uit de gemeente Halerberge en 7 scholen uit de gemeente Moerdijk deel VANnU werkt regionaal en dat vertaalt zich ook in de Marktplaats Cultuureducatie waar het onderhouden van contacten met andere marktplaatsen en buurgemeenten vanzelfsprekend is De cooumlrdinator neemt deel aan het zogenaamde Regionaal Overleg Marktplaatsen (ROM) en een Provinciaal Overleg Het doel is om gezamenlijke activiteiten voor de regio West- Brabant te organiseren Er wordt samengewerkt met de cooumlrdinator Brede Scholen en cooumlrdinator Sport van beide gemeenten Ook vindt er steeds meer samenwerking plaats met de schoolbesturen Stichting Openbaar Onderwijs West-Brabant is een bovenschools traject gestart op het gebied van cultuureducatie met oa de intermediairs van de gemeente Roosendaal en HalderbergeMoerdijk Tot slot neemt de cooumlrdinator zitting in de werkgroep Cultuurmaand (septemberoktober) van de gemeente Halderberge Zij richt zich vooral op de activiteiten voor het onderwijs

40

29 Personeel en Organisatie

Per 31-12-2016 heeft VANnU 3885 FTE in dienst In totaal gaat het om 74 medewerkers De groei in ftersquos (145) heeft met name te maken met de uitrol dBoS en toename van leesconsulenten waarover eerder in dit verslag is gesproken In de Frontoffice is het aantal uren door oa sluiting van servicepunten in de gemeente Zundert en aanpassingen van het servicepunt in Wouw afgenomen

De leeftijdsopbouw van de medewerkers Van alle medewerkers bij VANnU is 95 jonger dan 40 jaar Het percentage medewerkers tussen de 40 en 50 jaar is 135 54 van de medewerkers is tussen de 50 en 60 jaar en het percentage 60+ is 23 VANnU heeft tov de landelijke leeftijdsopbouw een hoger percentage 50 plussers Dat betekent dat er goed moet worden nagedacht over de instroom van jongere medewerkers om de uitstroom voor de komende jaren op te kunnen vangen Dat is een lastig vraagstuk omdat bij een reorganisatie de jongere medewerkers vaak degenen zijn die door middel van afspiegeling moeten vertrekken Het komend jaar zal dit onderwerp opnieuw op de agenda staan van directie en OR omdat het vraagt om een

visie over hoe het toekomstig personeelsbestand eruit moet komen zien en hoe de organisatie zich daarop kan voorbereiden

Personeelsverloop in- door- en uitstroom In totaal zijn er in 2016 acht medewerkers ingestroomd waarvan

projectmedewerker vernieuwing netwerk

1 cooumlrdinator Frontoffice

1 controller

1 medewerker communicatie

2 leesconsulenten 4-12

2 ondersteuners leesconsulenten

stagiaire19 Daarnaast zijn er zes medewerkers uit dienst getreden waarvan

1 ondersteuner leesconsulenten

3 opruimhulpen

2 informatiemedewerkers

19

De stagiaire is in augustus voor een aantal uur als medewerker communicatie aangesteld

0 10 20 30 40 50

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

totale FTE

totale FTE

0

10

20

30

40

50

60

15-30 30-40 40-50 50-60 60+

pe

rce

nta

ge

Leeftijdsopbouw in percentages

VANnU

st Bibliotheekwerk

landelijk

41

Jubilea In 2016 waren er twee jubilarissen Een medewerker was 40 jaar in dienst en een 25 jaar in dienst bij VANnU

Ziekteverzuim Het gemiddelde verzuimpercentage in 2016 bedroeg 32 De ziekte frequentie is 09 Het ziekteverzuim is ten opzichte van 2015 gedaald (587) Onderstaande grafiek toont het verzuimverloop in 2016 Duidelijk is dat het verzuimcijfer vooral wordt beiumlnvloed door een aantal langdurig zieken Het ziekteverzuim is in lijn met de landelijke trend 20 Ziekteverzuim 2016

20

CBS statline cultuur sport en recreatie geeft over de eerste drie kwartalen van 2016 een gemiddeld percentage aan van 32

Scholing VANnU vindt het belangrijk om haar medewerkers zo goed mogelijk voor te bereiden op het bibliotheekwerk van de toekomst In de strategische koers 2016-2018 staan de kernkwaliteiten collectioneren programmeren en netwerken centraal Om medewerkers de kans te geven deze competenties verder te ontwikkelen heeft VANnU in 2016 verschillende stappen gezet In het fusieproces is afgesproken dat er in de front office toegewerkt zou worden naar minder functies De functie van medewerker klantenservice is komen te vervallen en alle medewerkers die het betrof zijn opgeleid tot informatiemedewerker Een groep van 16 medewerkers heeft een opleidingstraject van 6 maanden doorlopen wat leidde tot een certificaat voor iedereen en een benoeming tot informatiemedewerker Alle front office medewerkers hebben in de zomer een training gevolgd over de digitale diensten van VANnU Hierbij kwam het gebruik van de e-books aan de orde en uitleg en gebruik van de verschillende bibliotheek apps digitale bibliotheek bronnen Daarnaast is er extra toelichting gegeven op het gebruik van Bicat het bibliotheekinformatiesysteem Na afloop van de training waren de medewerkers op de hoogte van het volledige aanbod en beter in staat om gebruikers te informeren en vragen te beantwoorden over het brede aanbod van digitale diensten

In 2016 is door alle medewerkers verder gewerkt in de themagroepen om de kerncompetenties concreet gestalte te geven Een doel in 2016 was ook om de medewerkers uit ZundertRucphen aan te laten sluiten bij deze manier van werken Opgemerkt moet worden dat hier in 2017 nog een aantal stappen in gezet moet worden De themagroepen biedt medewerkers de mogelijkheid om het netwerken het vormen van themacollecties en het bedenken van een bijpassend programma uit te proberen te oefenen en hiervan te leren In de praktijk blijkt dit meer of minder goed te slagen afhankelijk van het thema

0

20

40

60

80

100

120

140

160

180

verzuim kort0-7 dagen

verzuimmiddellang 8-

42 dagen

verzuim lang43-365 dagen

aantal ziektedagen

aantal medewerkers

42

Een aantal themagroepen heeft in 2016 tastbare resultaten weggezet Zo is er een pop-up bieb in winkelcentrum De Roselaar verschenen een pop-up in de basiliek in Oudenbosch zijn er verschillende voorleesactiviteiten geweest door het hele werkgebied zijn er contacten gelegd en presentaties geweest bij een aantal Alzheimer-cafeacutes en vonden andere activiteiten plaats zoals een Boekenproeverij in Zevenbergen Uiteraard werd er door de themagroepen ook aandacht besteed aan de landelijke leesbevorderingscampagnes zoals de (kinder)Boekenweek en Nederland Leest

Inzet vrijwilligers in de branche Stichting BibliotheekWerk is in 2015 door het Centraal Overleg Arbeidsvoorwaarden Openbare Bibliotheken gevraagd een inventarisatie uit te voeren van de inzet van vrijwilligers in de branche Van de 124 ondervraagde bibliotheken geeft 92 procent aan dat zij met vrijwilligers werken In bijna de helft van deze bibliotheken zijn op dit moment meer vrijwilligers werkzaam dan medewerkers met een arbeidsovereenkomst Wel worden zij vaak een beperkt aantal uren per week ingezet Wanneer een bibliotheek niet met vrijwilligers werkt is dit over het algemeen een principieumlle beslissing Over het algemeen voeren vrijwilligers in bibliotheken verschillende taken uit Een belangrijke taak is de bezorging van materialen aan huis Daarnaast worden vrijwilligers ook regelmatig ingezet als gastheer of gastvrouw en ondersteunen ze regelmatig bij de uitvoering van verschillende publieks- en promotieactiviteiten in de bibliotheek Ook zijn er werkzaamheden die minder frequent door vrijwilligers worden opgepakt Dit geldt bijvoorbeeld voor het adviseren over de ontwikkeling van de collectie het plaatsen van de collectie en het presenteren van collectieonderdelen als ondersteuning bij een project of activiteit Ruim driekwart van de bibliotheken met vrijwilligersbeleid heeft beleid vastgesteld over de scholing en begeleiding van vrijwilligers In de praktijk blijkt echter dat er minder vaak concrete initiatieven zijn om vrijwilligers de mogelijkheid te bieden zich verder te ontwikkelen

Als er een initiatief aanwezig is is dit doorgaans gericht op het aanbieden van scholing21 Inzet vrijwilligers VANnU Met het oog op de bezuinigingen en de veranderende rol van bibliotheken vraagt het vrijwilligersbeleid veel tijd en aandacht van directie managers en ondernemingsraad Sinds de fusie in 2015 met de bibliotheek ZundertRucphen heeft VANnU te maken met vrijwilligers in het uitleenproces In Rijsbergen en Rucphen was men gewend te werken met vrijwilligers in de rol van gastvrouw terwijl in het VANnU werkgebied van voacuteoacuter de fusie alleen gebruik werd gemaakt van expert-vrijwilligers (bv voor de speelotheek en voor cursussen zoals Klik en Tik) Met de realisatie van de nieuwe voorziening in Wouw is gekozen voor de inzet van vrijwilligers in de ondersteuning bij het uitlenen De vrijwilligers zorgen voor een opgeruimde ruimte voor een prettige ontvangst en ondersteunen in het gebruik van de zelfservice-apparatuur In 2016 is veel aandacht geweest voor de wijze waarop de vrijwilligers ingezet worden in de organisatie en de gesprekken over dit onderwerp zullen ook in 2017 voortgezet worden Uiteraard speelt de OR hierin een belangrijke en verbindende rol In 2016 werden ook de voorbereidingen getroffen voor een pilot in Rijsbergen die in januari 2017 van start gaat Het doel is om de inzet van vrijwilligers in het uitleenproces verder uit te werken de samenwerking tussen de vrijwilliger en de betaalde kracht helder vorm te geven en te beschrijven wat het vakmanschap voor het bibliotheekwerk lsquonieuwe stijlrsquo inhoudt Om kennis en kunde te delen en ervaringen uit te wisselen maakt de cooumlrdinator vrijwilligers deel uit van een (Brabantse) overlegstructuur met andere cooumlrdinatoren De inzet van vrijwilligers is een onderwerp dat in iedere bibliotheek speelt

21

httpswwwbibliotheekwerknlVrijwilligers_in_de_bibliotheekpdf

43

210 Ontwikkelingen in de openbare bibliotheek Samenwerking Bibliotheek VANnU werkt in alle gemeenten samen met partners op het gebied van zorg en welzijn (CJG) voorschoolse voorzieningen (kinderopvang en peuterspeelzalen) educatie (basis- en voortgezet onderwijs) laaggeletterdheid (bibliotheken West-Brabant ROC UWV en WVS) en cultuur (diverse instellingen zoals musea schouwburg en archief of organisaties zoals Stichting Cultuur Moerdijk) Bovenlokaal wordt er samengewerkt in de Brabantse Netwerkbibliotheek (BNB) Dit is een samenwerkingsverband tussen de 19 Brabantse basisbibliotheken en Cubiss Cubiss is een Provinciale Ondersteuningsinstelling (POI) en heeft een rechtstreekse subsidierelatie met de provincie Noord-Brabant Een essentieel doel van de BNB is het creeumlren van een goed toegankelijk netwerk Een plek waar ideeeumln floreren waar informatie en ervaringen worden uitgewisseld en waar kennis wordt gedeeld zodat de gebruikers en de partners van de Brabantse bibliotheken optimaal worden bediend Niet alleen nu maar ook in de toekomst De hoofddoelstelling van de BNB is het stimuleren van de Brabantse kennisinfrastructuur door vanuit de bibliotheekfunctie bij te dragen aan een goed ingerichte publieke informatievoorziening (httpwwwbnbibliotheeknl) Het samenwerkingsverband heeft een gezamenlijk beleidsplan vastgesteld en voert de provinciale projecten mede onder die vlag uit Branche De branchevereniging van en voor de openbare bibliotheken is de Vereniging van Openbare Bibliotheken (wwwdebibliothekennl) Tot slot is er nog de Stichting Certificering Openbare Bibliotheken Deze stichting ontwikkelt en bewaakt kwaliteitsnormen en toetst de kwaliteit van bibliotheekorganisaties aan deze normen door middel van audits (wwwbibliotheekcertificaatnl)

De overheden De overheid is op drie niveaus betrokken bij de basisbibliotheek op gemeentelijk provinciaal en landelijk niveau Gemeente De gemeente is de primaire opdrachtgever van de basisbibliotheek Zij verleent VANnU subsidie Binnen het gemeentelijk beleidskader dat gebaseerd is op eenduidig en samenhangend beleid worden concrete afspraken gemaakt met Bibliotheek VANnU over de te behalen resultaten en prestaties Tussen de gemeenten en Bibliotheek VANnU wordt een tweezijdig contract afgesloten dat nagekomen en geeumlvalueerd moet worden Bibliotheek VANnU ontvangt subsidie op basis van een uitvoeringsovereenkomst op basis van de Algemene Wet Bestuursrecht (AwB) Uitgangspunt is dat wordt gestuurd op inhoud en dat wederzijds afspraken worden gemaakt tussen de gemeente en Bibliotheek VANnU De basis van deze afspraken is

1 De beleidsdoelen die de gemeente nastreeft 2 De diensten en producten die Bibliotheek VANnU levert om aan

die beleidsdoelen te voldoen of een bijdrage te leveren 3 Duidelijke beoordelingscriteria op basis waarvan de prestaties en

(eventuele) resultaten worden beoordeeld en de subsidierelatie wordt afgerekend

Provincie In opdracht van de provincie Noord-Brabant werkt Cubiss samen met de Brabantse bibliotheken aan programmas voor bibliotheekvernieuwing Het werkplan van Cubiss bestaat de komende jaren uit vier projecten

1 Bieb Lab (voorheen Innovatie van de bibliotheekfuncties) 2 Innovatie van de educatieve functie 3 Versterken taalvaardigheid 4 Vergroten mediawijsheid

44

De eerste twee projecten zijn gerelateerd aan de wettelijke taak zoals die is vastgelegd in de Wsob Cubiss voert deze opdracht uit in zeer nauw overleg met de Brabantse bibliotheken De twee andere projecten zijn de uitwerking van een aanvullende provinciale opdracht aan Cubiss Naast bibliotheken zijn ook organisaties binnen het sociale domein en het onderwijs hierbij betrokken als partner Rijk De rijksoverheid is verantwoordelijk voor het functioneren van de openbare bibliotheken als stelsel met als aandachtspunten een vergroting van de doelmatigheid samenhang kwaliteit en pluriformiteit van het stelsel openbaar bibliotheekwerk De Wet stelsel openbare bibliotheekvoorzieningen (Wsob) kortweg de Bibliotheekwet is vanaf 1 januari 2015 van kracht De bibliotheekwet regelt de digitalisering van de openbare bibliotheek en zorgt voor structurele financiering daarvan door de Rijksoverheid In deze wet is vastgelegd dat iedere Nederlander toegang moet hebben tot een openbare bibliotheek zowel in fysieke als digitale vorm Ook zijn de vijf functies en voorwaarden vastgelegd waaraan een openbare bibliotheek moet voldoen (zie ook inleiding jaarverslag) De Koninklijke Bibliotheek (KB) heeft onder de Wsob een regierol gekregen binnen het netwerk van openbare bibliotheekvoorzieningen en de verantwoordelijkheid voor de landelijke digitale bibliotheek en Aangepast Lezen Het KB-beleidsplan 2015-2018 lsquoDe kracht van het netwerkrsquo formuleert de ambities van de KB in breed verband met twee strategische prioriteiten

1 Realiseren van de nationale digitale bibliotheek 2 Het versterken van de nationale en internationale samenwerking

Met de nationale digitale bibliotheek neemt de KB het voortouw in het uitbouwen van de rol en betekenis van de bibliotheek in het digitale domein De landelijke digitale infrastructuur zorgt voor de componenten waarmee alle openbare bibliotheekvoorzieningen deelnemen en gebruikmaken van de diensten van de digitale bibliotheek

Het versterken van de nationale samenwerking is gericht op het verbreden van de betekenis van de bibliotheek In samenspraak met de bibliotheken zelf de provinciale service organisaties de VOB en andere partners geeft de KB invulling aan de stelseltaken regie en advies faciliterende en cooumlrdinerende taken en de aansturing van grootschalige programmarsquos en projecten voor het hele bibliotheekstelsel Onttrekking Gemeentefonds voor aanschaf e-content Vanaf 2015 is het Rijk verantwoordelijk voor de financiering van de centrale aanschaf van e-content voor de openbare bibliotheken Daarvoor onttrekt het Rijk een bedrag aan het Gemeentefonds Dit bedrag stelt de minister van OCampW ter beschikking aan de KB voor de inkoop van e-content De KB koopt vervolgens in op voordracht van de openbare bibliotheken begrensd door het financieumlle kader van het ter beschikking gestelde bedrag Tot 1-1-2015 dragen bibliotheken een bedrag per inwoner af aan de VOB voor de inkoop van e-content het zogenaamde omslaggeld Voor 2014 was dat euro 035 per inwoner Het groeipad en de hoogte van de uitname worden formeel vastgesteld in een overleg tussen diverse ministeries en de VNG Gekozen is voor een scenario van relatieve groei Onttrekking gemeentefonds e-content en consequenties

jaar Bedrag per inwoner Totale uitname VANNU22

2014 035 euro 65456

2015 047 euro 87898

2016 055 euro 102859

2017 063 euro 117821

2018 073 euro 136522

De vijf gemeenten van VANnU gaan verschillend met de uitname om De gemeente Moerdijk houdt het bedrag in van de subsidie de gemeente Halderberge deels en de andere drie gemeenten niet

22

Aantal inwoners op basis van gegevens 2016 187017

45

Digitaal abonnement Per 1 januari 2016 heeft de Koninklijke Bibliotheek een lidmaatschapsvorm toegevoegd aan de bestaande lidmaatschapsvormen van de openbare bibliotheken namelijk de mogelijkheid om gebruik te maken van enkel de digitale voorziening Voor dit lidmaatschap is een tarief vastgesteld van 42 euro per jaar Het aanbod van deze lidmaatschapsvorm en ndashtarief is een stap in de ontwikkeling van het publieke aanbod die past binnen de verdere ontwikkeling van de toegang tot digitale werken in het algemeen De Koninklijke Bibliotheek blijft in gesprek met zowel de openbare bibliotheken als de aanbieders van digitale content om een optimaal aanbod voor de klant te realiseren dat in lijn is met de publieke waarden van de openbare bibliotheek Primair gaat het om het aanbod e-books waarvoor licenties zijn afgesloten met individuele uitgevers secundair gaat het om andere content types (audio databanken etc) Omdat het gebruik van e-books in Nederland nog in ontwikkeling is zowel in relatie tot openbare bibliotheken als in relatie tot het commercieumlle - en ook het illegale - aanbod is de introductie van een digitaal lidmaatschap van de openbare bibliotheek niet een eindpunt in de positionering van het publieke aanbod in dit domein De KB stelt daarom een gefaseerde ontwikkeling van de tariefstructuur voor die flexibel genoeg is om in te spelen op ontwikkelingen in het netwerk en in de markt De Nationale bibliotheekpas en gastlenen Naast het digitale abonnement loopt ook de ontwikkeling van de nationale bibliotheekpas Het project de Nationale Bibliotheekpas ontwikkelt eacuteeacuten pas die burgers toegang geeft tot alle landelijke en lokale (digitale) diensten Op deze manier krijgen zij makkelijker toegang tot de fysieke collectie van alle bibliotheken in heel Nederland Door de invoering van een nationale bibliotheekpas zijn er in de toekomst voor de klant geen verschillende loketten meer met verschillende voorwaarden en dienstverlening Een ander voordeel is de versterking van het merk en het imago van de bibliotheek bibliotheken treden meer naar buiten als eacuteeacuten

netwerk Tot slot zal er ook sprake zijn van efficiency eacuteeacuten stelsel van voorwaarden en keuzemogelijkheden is veel goedkoper en effectiever Bovendien ontstaat er vanuit de gezamenlijkheid de mogelijkheid om op landelijk niveau te kunnen innoveren In januari is onder het motto - Lezen kun je overal lenen nu ook- gastlenen (landelijk) van start gegaan Met gastlenen kunnen bibliotheekleden ook elders in Nederland lenen Daarvoor is een geldig bibliotheeklidmaatschap nodig met een abonnement dat toegang geeft tot gastlenen Gastlenen is een onderdeel van het VOB-project de nationale bibliotheekpas Gezamenlijke innovatieagenda Op 1 januari 2015 is de Wet stelsel openbare bibliotheekvoorzieningen (Wsob) in werking getreden De Wsob gaat uit van een bibliotheekstelsel waarin de drie overheden nadrukkelijk samen de netwerk- verantwoordelijkheid dragen De minister de provinciebesturen en de gemeentebesturen zijn gezamenlijk verantwoordelijk voor een netwerk van openbare bibliotheekvoorzieningen Dit netwerk van openbare bibliotheekvoorzieningen wordt gevormd door

bull de lokale bibliotheken bull de provinciale ondersteuningsinstellingen (POIrsquos) bull de Koninklijke Bibliotheek (KB) voor wat betreft haar taak tot het

in stand houden van de landelijke digitale bibliotheek De Wsob beschrijft de taken van de deelnemers in het netwerk Bij sommige taken raken de verantwoordelijkheden van de verschillende deelnemers elkaar Dat is bijvoorbeeld het geval bij de innovatietaak23 Omdat de verantwoordelijkheid van de gezamenlijke POIrsquos op het gebied van innovatie enerzijds en de cooumlrdinerende taak van de KB anderzijds sterke raakvlakken hebben is bij het bestuurlijk overleg van OCW IPO en

23

Artikel 16 van de Wsob omschrijft als verantwoordelijkheid voor de gezamenlijke POIrsquos2 lsquode ontwikkeling van innovaties ten behoeve van de lokale bibliotheken in overeenstemming met de Koninklijke Bibliotheek in verband met haar cooumlrdinerende taakrsquo

46

VNG samen met VOB SPN en KB de wens ontstaan te komen tot een Gezamenlijke innovatieagenda De Gezamenlijke innovatieagenda heeft als hoofddoel om de vernieuwingskracht van de bibliotheeksector te versterken om zo toegevoegde waarde te kunnen bieden aan burgers en samenleving in lijn met de vijf functies van de bibliotheek Om dat hoofddoel te kunnen realiseren wordt met deze Gezamenlijke innovatieagenda ingezet op

Het aanbrengen van focus door de innovatiekracht te bundelen op een overzichtelijk aantal prioriteiten die breed worden gedeeld door zowel de netwerkverantwoordelijke overheden als het gelaagde bibliotheeknetwerk

Het op gang brengen van een proces van permanente innovatie op deze prioriteiten

Het geven van helderheid over de concrete rolverdeling tussen partijen ndash passend binnen de kaders van de Wsob ndash zodat optimale samenwerking kan ontstaan bij dit proces van permanente innovatie

Met deze Gezamenlijke innovatieagenda als leidraad kunnen overheden vanuit hun verantwoordelijkheid voor het netwerk van openbare bibliotheekvoorzieningen samen met het bibliotheekveld daadkrachtig invulling geven aan het innovatieproces zowel fysiek als digitaal Digihulp via bibliotheken In februari 2016 startte met de ondertekening van een convenant de samenwerking tussen de Belastingdienst en de Koninklijke bibliotheek Doel is om mensen via de lokale openbare bibliotheek ondersteuning te bieden bij het digitaal zaken doen met de overheid Op termijn kunnen burgers bij de bibliotheek terecht voor inhoudelijke hulp over toeslagen en inkomstenbelasting De komende jaren zullen de meeste bibliotheken belastingspreekuren gaan organiseren Inmiddels is een aantal pilots gestart

211 Een blik vooruit

lsquoDe bieb is een aantrekkelijke ontmoetingsplaats geworden waar jongeren en volwassenen graag komen Ze kunnen boeken lenen maar ook een talencursus volgen met een 3D-printer aan de slag gaan of meedoen aan een debat De bibliotheek heeft zichzelf heruitgevondenrsquo Bovenstaande is een citaat uit een brief naar de Tweede Kamer van minister Jet Bussemaker van Cultuur De aanleiding was de verschijning van de eerste bibliotheekmonitor van de KB Het aantal volwassen leden daalde in 2015 maar het aantal jeugdleden nam toe tot 23 miljoen Zij leenden 38 miljoen boeken blijkt uit de monitor In totaal leenden de 156 bibliotheken 73 miljoen fysieke boeken en 4 miljoen e-books uit De vorige hoofdstukken uit dit jaarverslag geven een goed beeld van wat er allemaal in 2016 is gebeurd Bovenstaande tekst had mijn tekst kunnen zijn Ook bij VANnU stijgen de jeugdleden en daalt het aantal volwassen leden De inspanning om de jeugd te bereiken en lezen en leesplezier te bevorderen loont en daar profiteren kinderen hun leven lang van Op de laatste pagina van dit verslag staat een prachtig overzicht van het aanbod en de dienstverlening van VANnU Afhankelijk van de subsidie en de mogelijkheden om samen te werken en door de inzet van onze medewerkers is door VANnU voor de verschillende gemeenten de afgelopen jaren een aanbod gecreeumlerd Naast de specifieke wensen van de gemeenten is de koers van VANnU daarbij altijd leidend De bezuinigingen in de gemeenten Roosendaal en Zundert kosten veel tijd en energie maar bieden ook kansen voor nieuwe dienstverlening VANnU heeft ook de afgelopen jaren succesvolle of kansrijke programmarsquos of formules van de ene gemeente kunnen implementeren in de andere Op die manier profiteren alle gemeenten van het feit dat men afspraken maakt met dezelfde professionele organisatie

47

Alhoewel deze lokale verschillen kleur geven aan het bibliotheekaanbod is er na jaren van bezuinigingen wel een grens bereikt De gemiddelde bijdrage per inwoner is laag VANnU moet en wil op een goede kwalitatieve manier aan haar 5 kernfuncties invulling geven en voorbereid zijn op de toekomst Dat vraagt om ruimte voor innovatie en om een sterke en stabiele organisatie Daar zijn alle aangesloten gemeenten bij gebaad Het voornemen is om in 2017 met de gemeenten een convenant af te sluiten en daarin een aantal basisafspraken op te nemen over de regionale dienstverlening en de toekomst Een convenant wordt gezien als een manier om in gezamenlijkheid verantwoordelijkheid te nemen voor het bibliotheekwerk van de toekomst De vijf wethouders hebben op het verzoek positief gereageerd Naast deze opdracht is er nog een aantal belangrijke opdrachten voor de komende jaren geformuleerd 24 Een belangrijke die ik in dit hoofdstuk nog kort wil delen is de grote opgave op het gebied van HR Eerder in dit verslag is aangegeven dat de bibliotheek een transitie doormaakt verandert en verbreedt Vragen als Hoe zorgen we dat onze medewerkers voldoende zijn voorbereid en toegerust op de toekomst Hoe zorgen we ervoor dat we talenten binnen de organisatie behouden Hoe realiseren we een goede in- door- en uitstroom en Hoe zien we de rol van de vrijwilligers zijn voor de toekomst van VANnU uiterst relevant VANnU moet haar maatschappelijke meerwaarde tegen een achtergrond van teruglopende subsidies vergroten Dit vraagt om nieuwe focus en keuzes een beweging die momenteel in de hele bibliotheeksector gestalte krijgt Deze ontwikkelingen vragen om een nieuwe inrichting van de organisatie die niet alleen een structuurwijziging is maar die met name ook de kaders biedt voor de rolverdeling en de competenties

24

Zelfevaluatie VANNU voor de certificering

waarop in de organisatie met elkaar en buiten de organisatie met partners wordt samengewerkt Om dit te bereiken is eind 2016 besloten om in 2017 een kwalitatieve reorganisatie door te voeren Een andere opdracht waar VANnU voor staat is hoe VANnU haar ambities kan verwezenlijken en innoveren terwijl de financieumlle middelen (de subsidies daling betalende leden) al jaren afnemen Hoe kunnen extra inkomsten worden gegenereerd en waar liggen kansen

Waar we hard aan hebben gewerkt tov de vorige certificering is dat we meer en beter inzichtelijk maken dat we altijd keuzes maken en stappen zetten in het licht van de stip op de horizon die we hebben geformuleerd in ons meerjarenbeleidsplan We deden dat in het verleden ook maar dat was niet altijd zichtbaar We nemen nu de tijd voor planvorming we leggen meer vast we communiceren beter en zorgvuldiger intern en extern We zijn kritisch op onszelf in de evaluatie leren daarvan voor de toekomst en verbeteren daar waar kan Door het gezamenlijk voorbereiden van de aankomende certificering werden we ons nog meer bewust van waar we vandaan komen en naar op weg zijn Van de successen de uitdagingen en de knelpunten We hebben afstand kunnen nemen van de waan van alledag en de tijd genomen om van een afstand naar de organisatie te kijken Onze ambitie is altijd groot geweest en dat zal zo blijven We zijn ons bewust van het feit dat we zelf de regie moeten houden op de ontwikkeling van de bibliotheek naar de toekomst Dat betekent dat we bedreigingen die op ons afkomen voor zover als kan proberen te keren maar ons vooral willen blijven richten op de kansen En die zijn er genoeg en geven energie VANnU blijft investeren in vernieuwing Dat is voor RvT directeurbestuurder en managers de enige juiste koers Mevrouw FD Assink-Aben directeurbestuurder Bibliotheek VANnU

48

Page 16: Jaarverslag Bibliotheek VANnU 2016 · transparante verantwoording over de wijze waarop het toezicht in 2016 is uitgeoefend. Hier wordt achtereenvolgens verslag gedaan van de samenstelling

16

23 VANnU in cijfers

Hieronder vindt u een overzicht van het aantal leden (jeugdleden volwassen leden en overige categorieeumln) en uitleningen van 2010-2016 in alle gemeenten Er is bewust gekozen voor een terugblik in de tijd omdat daarmee duidelijker trends waarneembaar zijn enof er betere conclusies getrokken kunnen worden waar VANnU op in kan spelen Bovendien kan met behulp van deze cijfers ook een landelijke vergelijking worden gemaakt Alhoewel cijfers een beeldtrend weergeven wordt de afgelopen jaren in de verantwoording aan de gemeenten steeds meer de nadruk gelegd op maatschappelijke opbrengsten de zogenaamde outcome in plaats van output Daarbij gaat het niet om de vraag hoeveel boeken er worden uitgeleend en hoeveel leden er zijn maar wat het lezen van die boeken bijdraagt aan het maatschappelijk welzijn Met andere woorden boeken zijn een middel om een doel te bereiken Aantal leden 2010-2016

Gemeente 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 Roosendaal 14764 17802 17546 17703 17201 17488 18631 Moerdijk 7517 8502 8249 8390 8495 8937 8965 Halderberge 5417 6468 6221 5907 5525 5495 5440 Rucphen 3166 3245 3053 2826 2662 2853 3025 Zundert 4720 4437 3911 3099 2990 3083 3134 VANnU totaal 35584 40454 38980 37925 36873 37856 39195

In 2016 is er alleen in de gemeente Halderberge sprake van een klein verlies van leden (55) Het totaal aantal leden in de andere gemeenten stijgt Roosendaal +1143 Moerdijk +28 Rucphen +172 en Zundert +51 Geconcludeerd kan worden dat er sprake is van een stijging tov 2015 (+1339 oftewel 35 ) De stijging van het totaal aantal leden komt geheel voor rekening van de jeugdleden Hier wordt verderop in dit verslag ingegaan

Het aantal burgers dat in 2016 lid is van de bibliotheek is in Roosendaal 242 (in 2015 227) in Moerdijk 244 (in 2015 243) in Halderberge 184 (in 2015 186) In Rucphen 136 (in 2015 129) en in Zundert 146 (in 2015 144) Gemiddeld is 21 (in 2015 203) van de burgers in het werkgebied van VANnU lid van de bibliotheek In Nederland was in 2015 gemiddeld 223 van de Nederlanders lid van de bibliotheek7 Het gemiddelde percentage leden van VANnU is gestegen tov 2015

7 Statlinecbsnl

0

5000

10000

15000

20000

25000

30000

35000

40000

45000

2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016

Aantal leden 2010-2016

Roosendaal

Moerdijk

Halderberge

Rucphen

Zundert

VANnU totaal

17

Volwassen leden en jeugdleden 2010-2016 In onderstaand overzicht lijkt de dalende lijn van het aantal volwassen (betalende) leden gekeerd Dat is echter niet terecht In dit jaarverslag is de categorie ldquooverigrdquo waaronder de instellingenpassen en relatiepassen vallen meegeteld Het gaat in totaal om 832 passen In 2015 waren dit 1075 passen en er is toen voor gekozen deze niet mee te tellen Vanaf dit jaar worden de aantallen opgeteld bij de volwassen leden omdat dit recht doet aan het aantal ledenabonnementen Als we de categorie overig niet meerekenen dan is het aantal betalende leden in 2016 7550 In 2015 was er sprake van 8102 betalende volwassen leden Er is dus sprake van een daling van 68 Aantal volwassen leden 2010-2016

Gemeente 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 Roosendaal 6718 6118 4876 4342 3958 3718 3915

Moerdijk 2978 2542 2195 1863 1694 1589 1663

Halderberge 2359 2216 1792 1478 1255 1148 1088

Rucphen 1009 1073 928 843 773 654 736

Zundert 1968 1850 1491 1283 1104 993 980

VANnU totaal 15032 13799 11282 9809 8784 8102 83828

Landelijk is dezelfde dalende trend voor de volwassen leden zichtbaar Waren er in 2014 in Nederland 1527000 volwassen leden in 2015 zijn dit 1478000 leden Een daling van 49000 leden oftewel 32 Het verloop van de volwassen leden is minder groot dan bij VANnU

De daling van het aantal volwassen leden heeft ook impact op de inkomsten van gebruikers In de strategische koers voor de komende jaren is aandacht voor het verhogen van de inkomsten uit andere middelen

8 Aantallen zijn toegenomen door toevoeging categorie overig

Vanaf 2013 is besloten om de leden die kort daarvoor hadden opgezegd of die hun abonnement wilden beeumlindigen niet alleen te vragen naar de reden van opzegging maar vooral naar hoe VANnU dit had kunnen voorkomen Veel oud-leden geven als reden aan dat het aanbod van de vestiging is verminderd dat men is overgestapt op e-books en tot slot dat men geen tijd meer heeft om te lezen Een belangrijke reden om het abonnement te beeumlindigen is de omvorming van vestigingen naar servicepunten Er is een relatie tussen het aantal vierkante meters (en daarmee de omvang van de collectie) en de tevredenheid om lid te blijven van de bibliotheek Klanten willen graag snuffelen en langer in de bibliotheek verblijven Alhoewel servicepunten een goed alternatief zijn voor een vestiging (ruime openingstijden gemak service) ziet niet elke klant dit in eerste instantie als een vooruitgang De overstap van leden naar het lezen van e-books was tot voor kort reden om de bibliotheek te verlaten

0

2000

4000

6000

8000

10000

12000

14000

16000

2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016

Aantal volwassen leden 2010-2016

Roosendaal

Moerdijk

Halderberge

Rucphen

Zundert

VANnU totaal

18

De afgelopen jaren is het aanbod van e-books na een voorzichtige start (mede veroorzaakt door de moeizame onderhandelingen met uitgevers) uitgegroeid tot een aanbod van duizenden titels Leden kunnen vanaf 1-1-2017 ook alleen een digitaal abonnement afsluiten Landelijk is daar via marketingacties de nodige aandacht aan geschonken VANnU brengt deze ontwikkelingen ook lokaal via de website en nieuwsbrieven steeds opnieuw onder de aandacht van de burgers Tot slot het gebrek aan tijd Achter deze reden blijken vaak andere redenen schuil te gaan Door als bibliotheek persoonlijk in gesprek te gaan met de klant kan verheldering worden gevraagd Soms betreft het een aanname over de toekomst van een servicepunt soms is men verkeerd geiumlnformeerd over het aanbod of men heeft een klacht die niet uitgesproken is Abonnementen Het grootste deel (54) van de volwassenen kiest voor het Lekker lezen abonnement (in 2015 60) Het abonnement Voordelig ontdekken wordt door 17 van de leden gekozen (in 2015 19) en 19 van de volwassen leden kiest voor het Eindeloos genieten abonnement (in 2015 21) en daarmee voor de voordelen van gratis reserveren en een dubbele leentermijn van 6 weken Abonnementsvorm Voordelig

ontdekken Lekker lezen

Eindeloos genieten

Overig Totaal

Totaal 1411 4523 1598 850 8382

instellingsabonnementen relatiepassen en overig

Positief is de forse stijging van de jeugdleden 0-18 jaar met 2134 leden oftewel 74 Een mooi resultaat en in lijn met de koers van VANnU Er is het afgelopen jaar veel geiumlnvesteerd in zowel Boekstart als het concept de Bibliotheek op School De gemeenten Roosendaal en Moerdijk hebben vanuit het speerpunt Jeugd bewust gekozen voor een andere inzet van middelen

De gemeente Rucphen heeft ook aangegeven meer te willen investeren in de jeugd Dat werpt zijn vruchten af Een vergelijking in stijging tussen 2015 en 2016 laat het volgende zien in Roosendaal +1414 (106) in Moerdijk + 238 (34) in Halderberge + 63 (15) in Rucphen + 232 (11) en in Zundert + 187 (94) Aantal jeugdleden 2010-2016

Gemeente 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 Roosendaal 7944 11371 11876 12185 12409 13302 14716 Moerdijk 4476 5771 5922 6210 6375 7064 7302 Halderberge 3047 4199 4344 4230 4106 4289 4352 Rucphen 2083 2106 2045 1904 1812 2057 2289 Zundert 2642 2481 2316 1895 1781 1967 2154 VANnU totaal 20192 25928 26503 26424 22890 28679 30813

0

5000

10000

15000

20000

25000

30000

35000

2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016

Aantal jeugdleden 2010-2016

Roosendaal

Moerdijk

Halderberge

Rucphen

Zundert

VANnU totaal

19

Stabilisatie ledenaantallen meer jeugdleden en minder volwassen leden9 De 156 Nederlandse openbare bibliotheekinstellingen telden in 2015 zorsquon 38 miljoen leden Dat is evenveel als het jaar daarvoor Daarmee lijkt de daling van het totaal aantal leden sinds 2011 tot stilstand gekomen Wel blijft de samenstelling van het ledenbestand in verandering terwijl het aantal personen onder de 18 jaar in de bevolking daalde en het aantal volwassenen groeide werden steeds meer jongeren en steeds minder volwassenen lid van de bibliotheek Het aantal volwassen leden daalde ten opzichte van 2014 met 3 procent naar ongeveer 15 miljoen leden en het aantal jeugdleden tot 18 jaar groeide met 2 procent naar 23 miljoen De jeugdleden maken nu 61 procent van het totale ledenbestand van de bibliotheek uit

Bron CBS KB

Als een van de mogelijke redenen waarom het aantal jeugdleden van de bibliotheek blijft groeien stellen de auteurs dat dit samenhangt met het succes van het in 2008 gestarte leesbevorderingsprogramma Kunst van

9 Koninklijke Bibliotheek Bibliotheekstatistiek 2015

Lezen (Boekstart en de Bibliotheek op school) dat nu een belangrijk onderdeel vormt van het actieprogramma Tel mee met Taal Het bereik van de jeugd in de gemeenten Rucphen en Zundert heeft nu en de komende jaren extra aandacht van het management

Bij VANnU is de gemiddelde verhouding volwassen leden en jeugdleden 21 volwassenen en 79 jeugdleden (afgerond) De daling van de volwassen leden heeft geen impact op het totaal aantal leden maar is wel een signaal VANnU zet actief in op het verhogen van het aantal jeugdleden Dat past helemaal bij de strategische koers en is zichtbaar in het resultaat

Uitleningen

De daling van het aantal uitleningen heeft zich door de jaren heen doorgezet in alle gemeenten (voor 2016 48314 materialen oftewel 55 minder uitleningen) Anders dan voorgaande jaren is in dit aantal het aantal uitleningen van boeken die in de scholen worden uitgeleend niet meegenomen Deze boeken blijven op de scholen staan en zijn niet voor algemeen gebruik Over deze uitleningen hoeft geen leenrecht te worden betaald In totaal is binnen de scholen 86513 keer een boek uitgeleend aantal uitleningen (incl verlengingen))

Roosendaal Moerdijk Halderberge Rucphen Zundert Totaal Verloop

2010 519329 252665 212872 131959 223899 1340724

2011 494491 241354 209293 132458 196959 1274555 -490

2012 467771 224086 192139 113376 159082 1156454 -930

2013 456900 208696 153475 113157 137790 1070018 -750

2014 411480 201034 141451 103869 129474 987308 -770

2015 386641 163560 132197 97043 106078 885519 -1030

2016 361682 159583 124366 90250 101324 837205 -550

20

De terugloop van het aantal uitleningen heeft een aantal oorzaken De belangrijkste verklaring heeft te maken met de afname van het aantal volwassen leden Een andere verklaring voor de daling van uitleencijfers heeft te maken met de abonnementskeuze VANnU kent drie abonnementen Voordelig ontdekken (euro 2750 Lekker lezen (euro 3750) en Eindeloos genieten (euro 5750) Het laatste abonnement biedt een dubbele uitleentermijn van 6 weken waardoor de klant minder vaak de bibliotheek hoeft te bezoeken en dus minder vaak leent Een andere verklaring voor de terugloop van het aantal uitleningen is dat er minder informatieve boeken worden geleend Op dit gebied kunnen bibliotheekleden naast boeken ook gebruik maken van andere mogelijkheden om informatie te verzamelen zoals internet en de verschillende databanken die de bibliotheek beschikbaar stelt Ook de toename van het lenen van e-books speelt een rol Tot slot zien we door het omvormen van vestigingen naar servicepunten ook een terugloop van het aantal uitleningen In een servicepunt is de collectie minder uitgebreid en wordt van de klant gevraagd om meer (digitaal) te reserveren

Toename uitleningen jeugd Het aantal uitleningen voor de jeugd op de scholen is gestegen van 14940 in 2015 naar 86513 in 2016 Dat is in lijn met de uitrol dBoS in de verschillende gemeenten Op de scholen staat een collectie waar de jeugd uit kan kiezen Leerkrachten en de leesconsulent van de bibliotheek stimuleren het lezen van boeken op de scholen Dat neemt niet weg dat de jeugd ook de weg naar de bibliotheek nog steeds weet te vinden De uitleningen die via de bibliotheek plaats vinden staan in de tabel Aantal uitleningen Aantal uitleningen papieren boeken daalde niet verder10 In 2015 zijn er landelijk ruim 734 miljoen fysieke boeken uitgeleend 1 procent meer dan in het jaar daarvoor Het aantal uitleningen van jeugdboeken groeide met 6 procent ten opzichte van het jaar ervoor naar 377 miljoen Het aantal uitgeleende boeken voor volwassenen nam met 3 procent af tot 357 miljoen Daarmee werden in 2015 voor het eerst meer jeugdboeken dan boeken voor volwassenen uitgeleend Uitleningen van fysieke boeken 2005-2015

Bron CBS KB

10

Koninklijke Bibliotheek Bibliotheekstatistiek 2015

0

200000

400000

600000

800000

1000000

1200000

1400000

1600000

2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016

Aantal uitleningen incl verlengingen

2010-2016

Roosendaal

Moerdijk

Halderberge

Rucphen

Zundert

Totaal

21

Voor zowel jeugdboeken als boeken voor volwassenen geldt dat verhoudingsgewijs steeds meer fictie en verhalen en minder non-fictie en ontwikkelingsboeken worden uitgeleend Fictie en verhalen waren in 2015 goed voor 82 procent van alle uitleningen van papieren boeken Uitleningen audiovisuele middelen loopt verder terug In 2015 verhuurden de openbare bibliotheken tezamen 53 miljoen audiovisuele materialen zoals cdrsquos en dvdrsquos Dat is 10 procent minder dan het jaar daarvoor Terwijl het aantal uitleningen van cdrsquos zelfs al voor 2005 daalde geldt dat voor dvdrsquos pas sinds 2013 Zeer waarschijnlijk hangt de afname van dvd-uitleningen samen met de opkomst van video on demand-diensten zoals aangeboden door de grote tv- en internetproviders en bedrijven als Netflix Het totaal aantal landelijke uitleningen (boeken cdacutes dvdacutes audiovisueel en andere materialen) is in 2015 tov 2014 gestegen van 784 miljoen naar 788 miljoen11 Dat is bijna de helft van de materialen dan in 1999 toen er ruim 144 miljoen boeken over de balie gingen Uitleningen zijn geen doel op zich maar een middel om een doel te bereiken Lezen helpt om te ontwikkelen de horizon te verbreden andere werelden te openen Boeken helpen kinderen leeservaring op te doen zodat ze beter gaan lezen en beter kunnen leren Leesbevordering en stimulering van de ontwikkeling zijn de kerntaken van de bibliotheek Voor deze kerntaken zijn 788 miljoen uitleningen relevant want ze dragen bij aan een maatschappij die leert en zich ontwikkelt Voor de jeugdleden geldt dat in samenwerking met het onderwijs kinderen worden gestimuleerd om veel te lezen De vraag is wat het effect is op het aantal uitleningen voor de jeugd Dit zullen we de komende jaren blijven volgen (meer informatie over dit onderwerp staat bij Bibliotheek op school verderop in het verslag)

11

CBS statline

De digitale bibliotheek e-books de vakantiebieb cursussen en meer De reguliere collectie van bibliotheken bestaat uit papieren boeken en andere media Deze worden door de lokale bibliotheken zelf gekocht Daardoor verschillen de collecties van de bibliotheken onderling in grootte (aantal titels) en in titelaanbod Leners kunnen ook boeken uit andere bibliotheken aanvragen Het desbetreffende boek wordt dan opgestuurd naar de bibliotheek van de aanvrager Voor e-books ligt dit anders Doordat de collectievorming van e-books landelijk wordt aangepakt kunnen alle individuele bibliotheken ook de kleinere eenzelfde e-bookcollectie aanbieden Alhoewel bibliotheekleden al sinds 1 januari 2014 e-books kunnen lezen via de bibliotheek is het uitlenen van e-books vanaf 2015 pas echt op de kaart gezet De auteursrechtelijke uitgangspositie van bibliotheken in het digitale domein is fundamenteel anders dan die bij gedrukte boeken Bibliotheken zijn afhankelijk van de rechthebbenden (auteurs en uitgevers) Samen met aanbieders en afnemers onderzoekt de Koninklijke Bibliotheek (KB) die sinds 1-1-2015 verantwoordelijk is voor het e-bookplatform hoe en tegen welke vergoeding e-books het beste kunnen worden aangeboden Uitgangspunt is dat rechthebbenden er niet slechter van worden (geen gemiste verkoop) en dat verkopen worden gestimuleerd Zo wordt gezamenlijk het legaal lezen van e-books bevorderd Het afgelopen jaar heeft de KB voor het eerst cijfers over e-books verzameld in het kader van de gegevenslevering Wsob Hieronder wordt kort ingegaan op de ontwikkeling van het aantal gebruikersaccounts (e-bookaccounts) het bezit van de e-bookcollectie en het aantal uitleningen over 2015 (2016 is op dit moment nog niet beschikbaar) In 2015 werden bijna 86 duizend nieuwe e-bookaccounts aangemaakt via de portal bibliotheeknl Daarmee kwam het totaal aantal bibliotheek leden met een e-bookaccount eind 2015 op bijna 240 duizend uit

22

Hiervan kunnen ruim 234 duizend accounts via de lenersgegevens worden toegewezen aan een specifieke bibliotheek Onderstaande figuur toont het aandeel leden van de bibliotheek dat een e-bookaccount heeft voor Nederland als geheel en uitgesplitst naar provincie In 2015 had ruim 6 procent van de bibliotheekleden een e-bookaccount12 De provincie Brabant zit rond de 6 in de middenmoot Aandeel bibliotheekleden met een e-bookaccount 2015

Omvang e-Bookcollectie 115 duizend boeken Eind 2015 had de Bibliotheek ruim 115 duizend e-books in de collectie Bijna 10 duizend hiervan zijn boeken voor volwassenen en nog geen duizend hiervan zijn jeugdtitels Het resterende deel betreft de boeken van onder meer de Vakantiebieb de eBooks eregalerij en de eBookselectie-app (rechtenvrije e-books)

12

Koninklijke Bibliotheek Bibliotheekstatistiek 2015

Ruim 17 miljoen e-bookuitleningen in 2015 door bibliotheekleden13 Op ruim 55 procent van de accounts (in totaal 130 duizend) werd in 2015 tenminste eacuteeacuten boek geleend Dit percentage is ongeveer gelijk per provincie Van alle e-bookaccounts behoort 85 procent toe aan volwassenen De e-books voor volwassenen werden in totaal ruim 15 miljoen keer uitgeleend De jeugdtitels ruim 144 duizend keer Dit betreffen uitleningen aan personen die lid zijn van een openbare bibliotheek en een e-bookaccount hebben Het totale aantal e-bookuitleningen is daarmee verdubbeld ten opzichte van 2014 toen het aantal e-bookuitleningen uitkwam op ruim 800 duizend Gemiddeld werden er bijna 7 e-books per e-bookaccount uitgeleend in 2015 In 2015 is er gedurende de zomermaanden in de landelijke digitale bibliotheek een flink aantal e-books tijdelijk en kosteloos ter beschikking gesteld via de Vakantiebieb-app De boeken van de Vakantiebieb werden het meest gretig gedownload ruim 22 miljoen keer vaak door personen die geen lid waren van een openbare bibliotheek Voor de Vakantiebieb-app geldt net als voor het andere e-bookverkeer dat de populariteit flink groeide op 31 mei 2015 vlak voacuteoacuter de Vakantiebieb actie van 2015 was de app 400 duizend keer gedownload terwijl de teller op 1 september 2015 na de actie op 629 duizend downloads stond

Eind 2016 is er landelijk opnieuw veel geiumlnvesteerd in het digitale aanbod Zo zijn er onder andere nieuwe online cursussen gelanceerd In eacuteeacuten maand tijd hebben daar landelijk meer dan 8000 leden gebruik van gemaakt Daarnaast zijn er nieuwe titels toegevoegd aan de luisterbieb app En het totaal aantal e-books is in 2016 aangevuld tot 13000 titels

13

Landelijk werden er in 2016 2788769 e-books geleend

23

VANnU e-books en digitale ontwikkelingen In 2016 maakten in totaal 2721 leden van VANnU gebruik van een e-book account Dit is een stijging van bijna 1000 leden ten opzichte van 2015 toen er 1789 e-bookaccounts in gebruik waren In totaal werden door de leden van VANnU 23465 titels geleend Het gaat om gemiddeld 9 titels (afgerond) per lid In het eerste kwartaal van 2016 heeft VANnU meegedaan aan de landelijke e-book campagne waarbij er een klantmailing is verstuurd naar alle leden van VANnU Het doel van de campagne was om landelijk 50000 nieuwe e-bookaccounts te genereren In de maanden januari februari en maart zijn in totaal 45673 accounts aangemaakt Uit de evaluatie van de e-book campagne blijkt dat driekwart van de leden weet dat zij e-books via de Bibliotheek kunnen lezen een kwart maakt er inmiddels ook gebruik van Dit is een toename sinds de vorige meting in oktober 2014 Bovendien zegt de helft van de leden de intentie te hebben om het komende halfjaar via de bibliotheek e-books te gaan lenen E-books vooral aanvulling op lezen van papier In een recent onderzoek van SCP over hoeveel tijd men aan de verschillende media besteed blijkt dat tussen 2013 en 2015 de omvang van het digitale lezen nauwelijks veranderde14 In 2015 is lezen van papier nog veruit favoriet Ook al zijn apparaten en schermen gewoner en wijdverspreider de voorkeur ligt bij lezen dus nog duidelijk bij papier Op een doorsnee dag leest 39 van de Nederlanders van papier en 11 van een scherm Stichting Marktonderzoek Boekenvak (2016) bevestigt ook dat het papieren boek nog niet vervangen is door e-books Zorsquon 90 van de digitale lezers leest e-books naast gedrukte boeken de rest leest uitsluitend via digitale apparaten

14

Media Tijd in kaart SCP den Haag December 2016

Digitale media zijn dus niet alleen een concurrent van het lezen ndash tijd die aan gamen of sociale media wordt besteed kan niet ook aan lezen worden besteed ndash maar vormen door hun complementariteit ook een stimulans doordat ook het lezen zelf deels digitaal wordt (Huysmans 2013) Pressreader VANnU heeft zelf aan haar digitale diensten de Pressreader toegevoegd Een digitale dienst voor het online lezen van nationale en internationale tijdschriften en kranten Thuis en in de bibliotheek heeft men via de Pressreader online toegang tot 6000 kranten en tijdschriften uit meer dan 100 landen in 60 verschillende talen In de laatste 4 maanden van 2016 zijn 799 tijdschriften en kranten door leden en bezoekers online gelezen Afspraak met de mediacoach Bij de bezoekers en leden van VANnU ontstaat er een steeds grotere behoefte aan ondersteuning oa in het gebruik van e-readers en tablets VANnU vindt het belangrijk dat burgers digitaal vaardig zijn Dat betekent ook dat de klant met elk gewenst apparaat digitaal moet kunnen lezen Om de leden daarbij te ondersteunen zijn er in 2015 in de kernvestigingen spreekuren gehouden Na evaluatie van de spreekuren is in 2016 besloten om nog beter af te stemmen op de vraag van de gebruiker en kan men voortaan een afspraak maken met de mediacoach Op deze manier wordt de gebruikers nog beter en sneller ondersteund in het gebruik van de digitale producten en diensten Daarnaast worden er veel vragen telefonisch en per mail beantwoord en kan men ook op de website noodzakelijke info vinden Overgang Wise+ In de zomer is VANnU overgegaan naar Wise+ Dit systeem zorgt ervoor dat het zoeken naar materialen op de website direct gekoppeld is aan de Nationale Bibliotheek Catalogus Alle materialen van heel Nederland zijn daardoor in eacuteeacuten zoekopdracht vindbaar

24

Activiteiten en bezoekers Kennis en informatie worden steeds meer overgedragen en beschikbaar gesteld in de vorm van activiteiten De bibliotheek is een neutrale plek in het publieke domein waar mensen elkaar kunnen ontmoeten en kunnen leren In 2014 zijn in alle openbare bibliotheken in totaal 72000 activiteiten geteld15 In 2015 steeg het aantal naar 82000 keer16

De activiteiten lopen uiteen van inloopspreekuren lezingen literaire schrijfcursussen activiteiten in samenwerking met het onderwijs cursussen (digitale) trainingen tentoonstellingen debatten die de bibliotheek zelfstandig of in samenwerking met partners of (lokale) maatschappelijke organisaties aanbiedt

Voor VANnU past het organiseren van diverse activiteiten als aanvulling op de collectie bij het totale programma (aanbod) In de kernvestigingen wordt op allerlei manieren aandacht besteed aan de terugkerende jaarlijkse campagnes en activiteiten zoals de Boekenweek Maand van de filosofie Maand van het spannende boek Kinderboekenweek Week van de mediawijsheid Week van de alfabetisering Nederland leest en de Nationale voorleeswedstrijden Naast deze activiteiten is er altijd ruimte voor lokale initiatieven Op de website van VANnU in de digitale nieuwsbrieven en op social media is gedurende het jaar 2016 uitgebreid aandacht besteed aan alle activiteiten in alle gemeenten Hieronder wordt een beknopte samenvatting gegeven van een aantal grote en kleine activiteiten Activiteiten waar VANnU daar waar kan altijd samenwerkt met andere partners De activiteiten voor de aanpak laaggeletterden komt verderop in het verslag aan bod (Strategische themaacutes en aanpak laaggeletterdheid)

15

CBS Statline Helft activiteiten bibliotheek gericht op educatie den HaagHeerlen november 2015 16

Koninklijke Bibliotheek Bibliotheekstatistiek 2015

Lezen en voorlezen De landelijke campagne Nederland Leest stond in 2016 in het teken van de democratie VANnU heeft ervoor gekozen om het thema democratie te koppelen aan een ander thema dat bij de bibliotheek past namelijk het gebruik van nieuwe media en betrouwbaarheid van informatie Dit heeft geresulteerd in een debat dat VANnU samen met BN de Stem op 29 november in Parrotia heeft georganiseerd rondom het thema lsquode invloed van sociale media op de democratiersquo Op deze avond zijn vertegenwoordigers vanuit verschillende domeinen waaronder onderwijs overheid welzijn en media met elkaar en het publiek in gesprek gegaan aan de hand van een drietal stellingen Speciale gast van de avond was Sanne Kruikemeier Zij doet als docent politieke communicatie aan de Universiteit van Amsterdam onderzoek naar de online activiteiten van kiezers In Roosendaal heeft VANnU ook deelgenomen aan lsquoRoosendaal in dialoogrsquo volgens de dialoogmethodiek zijn deelnemers vanuit de gemeenteraad jongerenraad en bewoners met elkaar in dialoog gegaan rondom het thema democratie Schrijfster Agnes van Overveld (geboren in Nispen woonachtig in Schijf) gaf zowel in Roosendaal als in Rucphen een lezing over haar boek Windkracht 6 Een boek over doorzetten na tegenslagen niet bij de pakken neer gaan zitten en bovenal kansen zien waar een ander alleen de nadelen van een situatie inziet Op 13 november was op uitnodiging van De Witte Roos Sanne van Heijst te gast Zij sprak over haar boek lsquoPhilips-meisje van Kamp Vughtrsquo Op vrijdagavond 18 november is het jaarlijkse Lezersfeest in de kernvestiging in Roosendaal georganiseerd Dit jaar waren de schrijfsters Annejet van der Zijl en Nintildea Weijers te gast Annejet van der Zijl is een van de bekendste en meest gelezen literaire non-fictieschrijvers van ons land

25

Zij schreef Sonny Boy Anna Bernhard en de Amerikaanse prinses Nintildea Weijers schreef korte verhalen en essays en won met haar debuutroman lsquoDe consequentiesrsquo diverse literaire prijzen Het was een gezellige drukte waarbij volop ruimte was om de auteurs te ontmoeten en te bevragen In de kernvestiging in Zevenbergen zijn ook door het jaar heen diverse lezingen georganiseerd Pim Oosterheert hield in januari een drukbezochte lezing over het leven en het werk van Marten Toonder In de avonturen van Heer Bommel en Tom Poes speelt magie en mystiek een belangrijke rol Er gelden normen en waarden die ons vreemd aandoen Pim Oosterheert vertelde hierover en ging ook in op Toonders unieke taalgebruik en de filosofische achtergronden die in zijn verhalen een rol spelen Peter Geleijns gaf in september een prikkelende introductie op een drietal bijeenkomsten over de zogenaamde lsquozwarte schapenrsquo in de samenleving mensen die hun eigen weg zoeken en vinden en er daardoor vaak net niet bij horen Er wordt vaak negatief over ze gesproken terwijl zij zoveel te bieden hebben omdat zij anders denken en handelen dan de kudde makke schapen

En ook voor de jeugd en de jonge kinderen is er altijd iets te doen In oktober zijn er in alle gemeenten diverse klassenbezoeken en schrijversbezoeken ivm Kinderboekenweek In Rijsbergen is de voorronde van de voorleeswedstrijd in de bibliotheek gehouden In alle kernvestigingen vinden maandelijks voorleesactiviteiten plaats De meeste ouders weten de weg naar de bibliotheek te vinden Exposities In november is door Spirit in Roosendaal over een van de markantste geesten uit de kerkgeschiedenis Hildegard van Bingen een expositie gehouden In Zevenbergen presenteert de fotoclub zich regelmatig in de bibliotheek In Rucphen zijn boeken over iconen gepresenteerd tijdens een tentoonstelling van de Heemkundekring

In Oudenbosch was in juni de tentoonstelling van Carry Ham over originele illustraties van het AVI boekje ldquoJesse en de groentedraakjesrdquo in de bibliotheek te zien En in de zomermaanden de tentoonstelling A la Prima door Renate van Dongen en Nathalie Koeken In Rijsbergen zijn wisselende tentoonstellingen gehouden van de schilderijen van Corrie Evers Sweep Workshops en cursussen De succesvolle en veelgelezen schrijver Jose Vriens gaf op vrijdagochtend 27 mei een workshop in Parrotia Hoe schrijf ik een boek Jose Vriens woont en werkt in Roosendaal In Zevenbergen gaf Froukje Smeding in de week van de spiritualiteit in februari een seminar over dit thema Sari van der Spaan gaf in december een seminar over hooggevoeligheid En de Stichting Cultuur Moerdijk gaf in april in de kernvestiging een cursus Kunstkijken

En verder Op maandagavond 12 december heeft Bibliotheek VANnU in het Alzheimer Cafeacute in het Centrum voor Wonen amp Zorg De Brink een presentatie gehouden over wat de bibliotheek kan betekenen en te bieden heeft voor mensen met dementie hun verzorgers en mantelzorgers en de professionals Op 8 juni was het weer Buitenspeeldag in Zevenbergen Op die dag staat in heel Nederland het buitenspelen centraal De vrijwilligsters van de bieb-speelotheek organiseren de Buitenspeeldag op het plein voor de bibliotheek in Zevenbergen In Oudenbosch was tijdens de Cultuurmaand Halderberge 2016 een Pop-up bibliotheek geplaatst met een collectie boeken rondom het thema Iconen en Symbolen in de Basiliek Op 1 oktober gaf Ans Keijzer (Iconenschildergroep Byzantium) in de bibliotheek uitleg over de geschiedenis van Iconen en de techniek om deze te schilderen

26

24 Belangrijke ontwikkelingen in 2016

Hieronder worden de belangrijkste ontwikkelingen geschetst Het is uiteindelijk maar een kleine greep uit wat er allemaal in een jaar bij VANnU gebeurt Certificering In 2014 is in samenspraak met de sector en de branchepartijen (VOB en VNG) het kwaliteitskader 2014-2017 voor openbare bibliotheken vastgesteld Door deel te nemen aan deze certificeringsronde tonen bibliotheken aan dat zij aan de verwachtingen van hun klanten willen voldoen Audits en de daarop volgende certificering helpen bibliotheken om inzicht te krijgen in hun functioneren en toekomstbestendigheid Daarnaast dragen audits en certificering bij aan een samenhangend bibliotheekstelsel op basis van gelijke waarden uitgangspunten bedrijfsvoering en kwaliteit Na een intensieve periode van voorbereiding voor het schrijven van de zogenaamde zelfevaluatie vond begin oktober een tweetal auditdagen plaats De zelfevaluatie is een belangrijk document dat ter voorbereiding van de audit geschreven is door het MT waarin alle onderdelen van de certificering worden behandeld (leiderschap strategie medewerkers processen middelen netwerk dienstverlening collectie en gemeenten) VANnU kreeg bezoek van twee auditoren die door een groot aantal gesprekken met allerlei betrokkenen een beeld moesten vormen van de organisatie Met name de vraag hoe toekomstbestendig de huidige organisatie is stond centraal De auditoren spraken uiteraard met verschillende medewerkers maar ook met een directeur van een basisschool de voorzitter van de Raad van toezicht een tweetal wethouders en een ambtenaar Deze gesprekken gaven samen met de aangeleverde documenten voldoende vertrouwen om gecertificeerd te worden De auditoren hebben daar in hun rapportage het volgende over geschreven

Op basis van de open gesprekken en de vooraf en ter plekke nog ter beschikking gestelde documenten is een goed beeld verkregen van bibliotheek VANnU Hieruit concluderen de auditoren dat de bibliotheek op ruime wijze aan de certificeringsnormen voldoet De gesproken betrokkenen hebben een eenduidig beeld van de koers van de bibliotheek en van de toegevoegde waarde van VANnU naar de toekomst toe De stip op de horizon grote veranderingen niet schuwend een menselijke maat oog voor de financieumlle aspecten en een duidelijke door de organisatie en stakeholders gedeelde visie op het bibliotheekwerk van nu en de nabije toekomst Dit alles geeft ruim voldoende vertrouwen in de toekomstbestendigheid Vernieuwing netwerk In 2016 zijn de voorbereidingen getroffen voor de vernieuwing van het netwerk voor de organisatie Het oude netwerk (hard- en software) is aan vervanging toe en dat biedt de organisatie de kans om te zorgen dat ook voor de komende jaren het netwerk weer past bij de toekomst en daarmee de vraag van de bezoeker Naast het netwerk zullen ook de lijnverbindingen en de telefonie aangepast of vernieuwd worden Reorganisatie De aanpassingen in de dienstverlening in de gemeenten Roosendaal en Zundert hebben in eerste instantie vooral effect op de Frontoffice en daarmee op de werkgelegenheid (voor verdere info zie ontwikkelingen per gemeente) Begin 2016 zijn de voorbereidingen voor een reorganisatie in gang gezet De uitvoering bleek uiteindelijk niet nodig vanwege het vrijwillige vertrek van een aantal medewerkers

27

25 Ontwikkelingen per gemeente In de inleiding van het jaarverslag is het volgende opgemerkt De subsidiering van de bibliotheek is een strategische investering van de gemeente de bibliotheek is een uitvoeringsinstrument van het gemeentelijk beleid Bepaalt de gemeente formeel WAT zij wil bereiken voor haar burgers Bibliotheek VANnU geeft aan HOE dat het beste kan gebeuren Het strategisch beleidsplan van VANnU is richtinggevend om het HOE te bepalen17 Voordat een stand van zaken per gemeente wordt beschreven zullen de vijf strategische themarsquos uit de koers nog kort worden weergegeven omdat keuzes die gemaakt worden per gemeente altijd in het licht van deze themarsquos moeten worden gezien Dat neemt niet weg dat er altijd sprake is van unieke lokale keuzes De onderwerpen leesbevordering jeugd en aanpak laaggeletterdheid komen vanwege het belang verderop in dit verslag aan de orde In dit hoofdstuk zal ook en overzicht subsidieverloop worden getoond De strategische koers 2016-2018 In het jaarverslag van 2015 is geschetst hoe de kaders voor de komende jaren eruit gaan zien en met welke maatschappelijke en economische trends de bibliotheek rekening moet houden Deze zijn uitgangspunt geweest voor de verdere uitwerking van het strategisch meerjarenbeleidsplan voor de komende jaren Dit plan wordt hieronder beknopt weergegeven in de vijf strategische themaacutes Doelstellingen en effecten staan uitgebreid beschreven in het definitieve plan en in de diverse werkplannen staat de aanpak beschreven De missie van VANnU luidt Jong en oud verleiden met plezier te lezen te leren en zich te informeren

17

Strategisch beleidsplan VANnU 2016-2017 van collectie tot connectie

Focus op jeugd mee kunnen doen en de vernieuwde vorm van bibliotheekfuncties staan de komende jaren centraal in onze strategische koers Dat levert de volgende themarsquos op

1 Van collectie tot connectie van uitleenfabriek naar leren en lezen in de wijk

De traditionele bibliotheekvestiging is niet toekomstbestendig De collectie wordt deels digitaal en er is een groeiende behoefte aan leerplekken en cursusruimte De kernvestiging wordt daarom omgevormd naar een lees- en leercentrum met brede openingstijden dat goed bereikbaar is Servicepunten in wijken en dorpen zullen op termijn verdwijnen om plaats te maken voor collecties en programmarsquos op plaatsen waar veel mensen komen De bibliotheek omarmt (burger)initiatieven met betrekking tot lezen leren en informeren Van ruilbibliotheken en een afhaalpunt in een supermarkt tot voorleescursussen in het buurthuis en een collectie in het gezondheidscentrum De bibliotheek biedt ondersteuning Deze initiatieven spelen een belangrijke rol op het gebied van leefbaarheid bestrijding van eenzaamheid en andere maatschappelijke themarsquos

2 Focus op jeugd Het maakt een groot verschil in het leven van kinderen of ze lezen of niet Onderzoek toont aan dat lezers niet alleen hoger scoren op taalvaardigheid maar ook op schoolsucces en intelligentie Leren begint bij lezen Wie kan lezen en teksten begrijpt kan kennis verwerven en zich ontwikkelen Een goede taalbeheersing zorgt er voor dat kinderen betrokken zijn bij wat er om hen heen gebeurt Door een kwartier te lezen per dag groeit de woordenschat van kinderen Vrij lezen stimuleert leesplezier en daarmee groeit de motivatie om te lezen De bibliotheek verwerkt deze uitgangspunten in haar programmarsquos voor scholen de vestigingen en in de collectie Uiteraard worden kinderen uitgenodigd mee te denken en te organiseren

28

3 Een leven lang leren De wereld verandert snel en om steeds bij te blijven moet je blijven leren Om mensen te stimuleren een leven lang te blijven leren pakt Bibliotheek VANnU de rol van inspirator en facilitator Andere partijen nemen het daadwerkelijke lesgeven op zich In de komende jaren zal VANnU het lokale aanbod bundelen en als wegwijzer fungeren We zoeken daarbij naar de optimale mix van online en op locatie leren van individueel en in groepen leren Om mee te kunnen doen is leren lezen en schrijven van groot belang Voor mensen zelf maar ook voor werkgevers dienstverleners en de maatschappij als geheel Van de Nederlandse beroepsbevolking (16-65 jaar) is ongeveer 12 laaggeletterd In West-Brabant alleen al zijn zorsquon 56000 mensen Dit vraagstuk kan VANnU niet alleen op lossen maar dit doet ze samen met andere partijen (zie ook Aanpak laaggeletterdheid) Lokaal worden deze initiatieven vertaald in concreet aanbod waarbij het Taalnetwerk VANnU een cooumlrdinerende rol speelt Cursussen digitale vaardigheden en Taaloefengroepen worden georganiseerd in de bibliotheek en op andere locaties Veel activiteiten worden begeleid door vrijwilligers

4 Passend vakmanschap De veranderingen in onze samenleving vragen andere vaardigheden van onze medewerkers Netwerken verbindingen leggen samenwerken en goede kennis van de collectie staan centraal Er wordt steeds minder gewerkt in het fysieke bibliotheekgebouw en steeds meer op andere plaatsen met andere mensen binnen netwerken Het uitleenproces is geautomatiseerd De toegevoegde waarde van de medewerker zit in het persoonlijke advies en in de gesprekken met klanten bezoekers en (potentieumlle) samenwerkingspartners

5 Financieringsbronnen Zoals veel openbare bibliotheken staat ook Bibliotheek VANnU voor de uitdaging om verder inhoud te geven aan haar maatschappelijke functie

Aan de ene kant heeft VANnU te maken met een terugloop van inkomsten en aan de andere kant wil en moet de organisatie blijven innoveren oa vanwege de digitalisering de ontwikkelingen rondom de Bibliotheek op school en nieuwe maatschappelijke vraagstukken zoals de aanpak van laaggeletterdheid en eenzaamheid De bibliotheek moet toe naar een nieuwe strategie met alternatieve verdienmodellen en daarbij op zoek naar andere inkomstenbronnen zowel op basis van dienstverlening als op basis van private bijdragen Stand van zaken gemeente Roosendaal In 2016 is de structurele bezuiniging van euro 250000 aan VANnU opgelegd Onderstaande afspraken zijn met de wethouder gemaakt 1 Van de huidige naar een kleinere toekomstbestendige kernvestiging 2 Invoering Bibliotheek op school Bibliotheek op school zet in op het ontwikkelen van lees- taal- en mediavaardigheden van kinderen VANnU bereikt 100 van de jeugd 3 Connectie in alle wijken en dorpen en het gefaseerd sluiten van drie servicepunten Wouw (2016) Kortendijk (2017) en Tolberg (2018) VANnU ontwikkelt passende dienstverlening in alle wijken en dorpen met dienstverlening dichter bij en samen met de burgers In 2016 is veel tijd besteed aan de voorbereidingen voor de verbouwing en herinrichting van de kernvestiging Roosendaal (Parrotia) VANnU vormt samen met Allee Wonen een projectgroep om te komen tot een stedelijke huiskamer met een maatschappelijke insteek In 2016 zijn de eerste schetsen gemaakt maar is vooral veel tijd besteed aan de ontwikkeling van het concept en aan het betrekken van partners De inrichting moet in 2017 Europees aanbesteed worden en de verwachting is dat de realisatie in het derde en vierde kwartaal plaats zal vinden In 2016 zijn er voorsorterend op de veranderingen alvast een aantal aanpassingen gedaan Er is een horecavoorziening gekomen (commercieumlle partij) de ingang is verplaatst en een aantal partijen is intern verhuisd

29

In Roosendaal is de keuze gemaakt om de verschillende servicepunten in de jaren 2015-2018 gefaseerd te sluiten en op zoek te gaan naar andere vormen van dienstverlening in alle wijken en dorpen dichterbij de inwoners en minder gericht op het uitleenproces Wouw is in 2016 het eerste servicepunt geweest wat sloot en er is gezocht naar een alternatief In 2016 lag de focus op behoud van de uitleenvoorziening maar in 2017 ligt de nadruk op het programmeren het gezamenlijk initieumlren van activiteiten voor een diverse doelgroep in aansluiting op de kernfuncties van de bibliotheek Het gedeelde maatschappelijk belang is hierin leidend In 2016 is gestart met het zoeken naar alternatieve dienstverlening in Wouw We zijn daar in gesprek gegaan met de burgers met behulp van de methode ldquodesign thinkingrdquo met als doel de behoeftes op te halen Het gaat hier om een participatief traject met inwoners van het dorp met de dorpsraad met gemeenschapshuis De Geerhoek en met verschillende organisaties en instellingen In een aantal sessies is gezocht naar de onderwerpen die voor het dorp erg belangrijk zijn De opbrengst was op hoofdlijnen behoefte aan lezen en een collectie ontmoeting eenzaamheid aandacht 0-4 jaar en toevoegen van programmering Het concrete resultaat In Wouw is de nieuwe bibliotheek welke per 1-10-2016 in de Geerhoek is gestart Het huidige servicepunt is gesloten Naast een kleine collectie en de mogelijkheid te reserveren en in te leveren is er aandacht voor programmering (met nadruk op 0-4 jaar) en ontmoeting (leestafel tegengaan eenzaamheid) Dit alles wordt vooral door vrijwilligers opgepakt Verder zijn contacten gelegd of verstevigd met het onderwijs en professionele instellingen (voor uitrol dBoS zie verderop in het verslag) En in andere dorpen zoals Heerle en Wouwse Plantage zijn ook diverse alternatieven ontwikkeld en activiteiten opgestart of is geholpen met het opstarten van bijvoorbeeld een ruilbieb (Boekspot)

Begin 2017 zal de evaluatie van het project in Wouw worden afgerond Daarin zullen we de methode (design thinking) om de burgers te betrekken bij de alternatieve dienstverlening evalueren alsmede het resultaat De vraag lsquohoe kunnen we schuiven met de middelen (van traditioneel uitlenen naar jeugd laaggeletterdheid vraagstukken in het sociaal domein) en ze op een goede manier inzettenrsquo blijft relevant Dat geldt niet alleen voor de gemeente Roosendaal maar ook voor de andere 4 gemeenten Bibliotheekwerk in de Roosendaalse wijkendorpen In 2016 is er wederom geiumlnvesteerd in bestaande en nieuwe partners in de wijken en dorpen met als doel taal boeken en leesplezier dicht bij de mensen te krijgen Dit heeft geresulteerd in een breed scala aan projecten en activiteiten in samenwerking met andere organisaties en instellingen Op het gebied van leesbevordering voor volwassenen is er in 2016 opnieuw geiumlnvesteerd in het initieumlren en begeleiden van Boekspots ruilbibliotheken op allerlei plekken waar mensen boeken kunnen naartoe kunnen brengen kunnen lenen en ruilen Dit gebeurde oa in Westrand Wouwse Plantage Wouw en de Westrand VANnU adviseert stimuleert en verzorgt de PR Deze Boekspots vormen tevens een aanleiding om hier met behulp van onze collectie activiteiten omheen te programmeren Dit doen we op verschillende plekken via het nieuwe concept lsquoBieb in de Buurtrsquo Dit was in het Tongerlohuys (jeugd) en Wouwse Plantage (vrouwengroep) Ook hebben we samenwerking gezocht op allerlei themarsquos en vanuit onze kennis en collectie zoals in de Westrand (gezonde voeding) St Elisabeth (Dag van de Ouderen iconenproject) en Heerle (uitleen tijdens vakanties voor jeugd en later ook volwassenen In Wouwse Plantage is een wisselcollectie naar het gemeenschapshuis gebracht met name gericht op eenzame ouderen die elkaar op een vast moment in de week ontmoeten Op deze manier zoekt VANnU naar mogelijkheden om de bibliotheek dichterbij de bewoners te brengen

30

Het andere spoor waarop VANnU resultaten heeft geboekt is in het op de agenda zeten van taalvaardigheid leesbevordering en leesplezier bij anderen Dit begint met het bepalen van gezamenlijke doelen voor een bepaalde doelgroep of een specifieke wijk samen met ons netwerk De bibliotheek draagt haar deskundigheid dan uit aan anderen die vervolgens (mede) de activiteiten uitvoeren Zo hebben we zowel ouderen als jongeren getraind in interactief voorlezen en activiteiten ontwikkeld waarbij kinderen van de basisschool door hen werden voorgelezen Tot slot had VANnU een aanjagende rol naar andere partijen in het kader van de Dag van de Dialoog (SDW ROC Huis van de Westrand) Door onze deelname aan het project CREA in de wijk (Westrand) zijn de lijnen met andere partners kort Hierdoor hebben ook zij verschillende dialoogtafels georganiseerd Zorginnovatiepunt Het Huis van Morgen en Bibliotheek VANnU zijn partners binnen de Alliantie gezondheid en geletterdheid Huis van Morgen heeft de opdracht innovatieve hulpmiddelen die bijdragen aan langer zelfstandig thuis wonen onder de aandacht van een groot publiek te brengen VANnU heeft een informatiefunctie die bijdraagt aan zelfstandigheid en participatie voor inwoners in haar werkgebied Ons Marie biedt een breed scala aan activiteiten voor ouderen Dat heeft geleid tot het in de bibliotheek tentoonstellen en actief onder de aandacht brengen van de hulpmiddelen tbv de doelgroep Ook de wijkzuster en BN De Stem zijn betrokken Cultuurnota Roosendaal In 2016 werkte VANnU mee aan de totstandkoming van de nieuwe cultuurnota voor de gemeente Roosendaal Deze opdracht van de raad aan de wethouder werd gestalte gegeven door een cultuurnetwerk te vormen waar VANnU als vanzelfsprekend deel van uitmaakt

Het netwerk bestaat uit ruim 20 personen en fungeert als een spin in het web om mensen en organisaties op cultureel vlak bij elkaar te krijgen Kunst en cultuur zijn niet het doel op zich maar het middel om samenhang in de gemeente te vergroten en aan te zetten tot nieuwe initiatieven om uiteindelijk op cultureel sociaal economische en educatief gebied de vruchten te plukken Stand van zaken gemeente Moerdijk Het servicepunt Willemstad voorheen gevestigd in het Mauritshuis is in de zomer van 2016 verhuisd naar Buurthuis Irene De ruimte die de bibliotheek in gebruik had in het Mauritshuis kon niet langer gehuurd worden In afstemming met de gemeente is besloten om het servicepunt om te vormen naar een afhaal- en inleverlocatie In Buurthuis Irene vond VANnU een plaats om een alternatieve voorziening te maken Het servicepunt is aangepast in een haal- en brengpunt met aandacht voor het jonge kind (0-4) en voor de ontmoeting (leestafel tijdschriften kranten) In het najaar heeft het college VANnU verzocht om het positieve resultaat van 2015 terug te storten Voor VANnU kwam dit onverwacht en gedurende het overleg met de wethouder bleek dat de afspraken in de subsidieverordening over de opbouw van het eigen vermogen niet duidelijk zijn Daardoor loopt VANnU als organisatie een risico De bestuurder heeft het voornemen om in 2017 samen met de 5 gemeenten waar VANnU verantwoordelijk is voor het bibliotheekaanbod goede afspraken te maken voor de toekomst en deze vast te leggen in een convenant Een sterke en gezonde bibliotheekorganisatie is in het belang van alle vijf gemeenten

31

Stand van zaken gemeente Halderberge Voor de zomer kondigde de Raad aan de subsidie van de bibliotheek en nog een aantal professionele organisaties opnieuw te willen verlagen Op 16 juni heeft VANnU tijdens de commissievergadering de consequenties voor het bibliotheekaanbod geschetst Vanwege het effect op de dienstverlening heeft de Raad besloten om de voorgenomen bezuiniging niet op te leggen en zich opnieuw te beraden op de toekomst In 2017 zullen de twee Brede Scholen in Hoeven en Oud-Gastel gerealiseerd zijn De wethouder heeft aangegeven dat hij vanwege het belang van lezen voor de jeugd de wens heeft dat de bibliotheek daarin wordt gehuisvest Dat heeft consequenties voor het bibliotheekaanbod in de servicepunten in beide dorpen De huidige middelen zijn niet toereikend om beide doelgroepen te bedienen Stand van zaken gemeente Rucphen Ook in de gemeente Rucphen is de aandacht voor leesbevordering bij de jeugd steeds meer speerpunt De wethouder heeft aan VANnU gevraagd om een plan te maken voor een breder aanbod aan de jeugd In 2016 zijn de voorbereidingen getroffen om in 2017 de Bibliotheek op school (dBoS) op de scholen uit te rollen (zie verder aanbod jeugd) Ook in deze gemeente is de aanpak laaggeletterdheid een belangrijk speerpunt Rucphen is samen met Roosendaal de enige plek waar naast Klik amp Tik ook taaloefengroepen hebben gedraaid (zie verder 26 aanpak laaggeletterdheid) Stand van zaken gemeente Zundert Ingegeven door de bezuinigingsopgave van de gemeente Zundert zijn in 2016 de voorzieningen in Wernhout Achtmaal en Zundert aangepast enof gesloten In deze kernen is door VANnU ondersteuning geboden in het opzetten van alternatieven zoals een ruilbieb (Boekspot) in alle drie de kleine kernen (Achtmaal Wernhout en Zundert) en het creeumlren van een afhaallocatie gerund door vrijwilligers

In Zundert is een haal- en brengpunt gerealiseerd in het CCZ De bedoeling is om daar ook activiteiten samen met de partners in Zundert te organiseren In Achtmaal helpen vrijwilligers de burgers om de materialen te reserveren of uit Zundert of Rijsbergen te halen De vrijwilligers kunnen altijd voor eventuele vragen bij VANnU terecht De dienstverlening in Rijsbergen wordt aangepast Er zal minder personeel worden ingezet tegelijkertijd is er aandacht voor programmering samen met andere partners Om dit te kunnen realiseren moeten medewerkers tijd en ruimte krijgen om met de programmering bezig te zijn In 2017 zal gestart worden met een pilot voor de inzet van vrijwilligers op De snelheid waarmee VANnU moest reageren op de bezuinigingen voor de komende drie jaar stond op gespannen voet met het realiseren van alternatieven samen met de burgers In goed overleg met de wethouder is besloten om de planning te verruimen De gemeente heeft een financieumlle tegemoetkoming betaald vanwege het langer openhouden van de servicepunten en het langer continueren van het aanbod op de scholen De dienstverlening in de vorm van het uitlenen op de Zundertse basisscholen is gestopt en VANnU heeft de collecties achtergelaten op de scholen zodat de leerlingen deze nog kunnen gebruiken De wethouder heeft VANnU gevraagd om een plan te maken met het onderwijs voor de leesbevordering in de scholen waarmee hij de bezuiniging van 2017 van euro 25000 zou kunnen terugdraaien Dat is niet gelukt De bedoeling is om dit voor 2018 alsnog voor elkaar te krijgen en de opgelegde bezuiniging terug te draaien en in te zetten voor de jeugd

32

Subsidieverloop 2011-2016 In 2016 zijn de budgetsubsidies in de gemeenten Roosendaal en Zundert verlaagd De gemeente Roosendaal had de verlaging in 2014 reeds aangekondigd maar heeft VANnU de tijd gegeven om een koers voor 4 jaar uit te zetten waardoor de bezuiniging met aandacht voor de inhoud kan worden gerealiseerd De gemeente Zundert heeft na de fusie in 2015 aangegeven de bibliotheek drie jaar op rij een bezuiniging op te leggen In 2016 euro 50000 en in 2017 en 2018 elk jaar euro 25000 Alleen de gemeente Rucphen heeft een indexering toegepast In onderstaande tabel is vanaf 2011 het subsidieverloop te zien Subsidieverloop 2011-2016

Gemeente 2011euro 2012euro 2013euro 2014euro 2015euro 2016euro

Roosendaal 1608501 1608501 1608501 1608501 1608501 1368503

Roosendaal div subsidies

404624 65660 96182 27049 6240 3553

Moerdijk 883503 793100 797000 798130 809188 809188

Moerdijk div subsidies

8921 33785 41280 72705

61562

57319

Halderberge 550811 495730 395730 395730

395730 395730

Halderberge div subsidies

- 44826 26459 51444

54750

50000

Rucphen - - - 428013 434433 440949

Zundert - - - 305052 305052 255052

totaal 3456360 3041602 2965152 3686624 3675456 3380294

incl VVE en landelijke subsidie Vschool

incl subsidie onderwijsachterstanden marktplaats cultuureducatie en (tot 2015) landelijke subsidie Vschool subsidie marktplaats cultuureducatie

Het bedrag dat de gemeenten per inwoner bijdragen verschilt sterk Het aanbod per gemeente daarmee ook Omdat huisvestingslasten een groot verschil kunnen maken wordt in onderstaande tabel het bedrag inclusief en exclusief huisvestingslasten getoond Subsidiebedrag per inwoner 2016

Gemeente incl huisvesting excl huisvesting Roosendaal 1780 1441

Moerdijk 2143 1594

Halderberge 1308 1126

Rucphen 1983 1377

Zundert 1194 1002

26 Aanbod jeugd Boekstart en de Bibliotheek op School De bibliotheken in Nederland hebben ongeveer vier miljoen leden waarvan 61 jeugdleden in de leeftijd van 0 tot en met 17 jaar Kinderen en jongeren zijn dus een belangrijke doelgroep voor de bibliotheken De samenleving is de afgelopen decennia door en door gedigitaliseerd en gemedialiseerd en raakt ook nog altijd verder geiumlnformatiseerd en geiumlndividualiseerd Dit heeft niet alleen gevolgen voor het leesgedrag van de jeugd ook de manier van denken en de vaardigheden waarmee deze groep opgroeit veranderen Hierdoor zullen bibliotheken de jeugd in de 21ste eeuw op een andere manier moeten bereiken interesseren en ondersteunen dan eerder het geval was18 Ook al verandert de doelgroep lezen en toegang tot boeken blijven belangrijke voorwaarden voor het succes van individuen en de samenleving als geheel Bibliotheken behouden in dat verband hun onmisbare taak

18

Bibliotheken en de jeugd in de 21-ste eeuw Brochure KB en Stichting Lezen en Schrijven

33

Met leesbevorderingsprogrammarsquos als Boekstart en de Bibliotheek op school en leesbevorderingsprojecten als De Nationale Voorleeswedstrijd van Stichting Lezen en de KB hebben zij sterke troeven in handen Aanpak VANnU Het bevorderen van lezen en vooral leesplezier kan niet vroeg genoeg in het leven van kinderen beginnen VANnU richt haar activiteiten op de leeftijdsgroep van 0-18 jaar met onderstaande aanpak Boekstart Het leesbevorderingsprogramma Boekstart moedigt ouders aan om hun kinderen zo vroeg mogelijk kennis te laten maken met boekjes met lezen en met de bibliotheek Boekstart richt zich op kinderen van 0 tot 4 jaar Kinderen die op heel jonge leeftijd in aanraking komen met (voor-)lezen en boeken ontwikkelen zich beter zo heeft onderzoek uitgewezen Een vroege ontdekkingstocht vergroot spelenderwijs de woordenschat van het kind en zorgt ervoor dat het kind later meer leesplezier heeft Zo is er minder kans op laaggeletterdheid Leesbevordering richt zich niet alleen op kinderen met een taalachterstand maar op alle kinderen Resultaat Begin 2009 startte Boekstart in vijf vestigingen in Noord-Brabant Begin 2015 deed 99 van alle bibliotheken in Nederland mee (156 van de 157 bibliotheken) Jaarlijks worden in totaal zorsquon 55000 Boekstart-koffertjes meegegeven aan ouders waarmee 323 van de babyrsquos in Nederland werd bereikt In 2016 zijn bij VANnU 324 kinderen ingeschreven als Boekstartlid Ouders Op verzoek van de instellingen in de kinderopvang wordt op bijeenkomsten voor ouders verteld over het plezier en belang van voorlezen

Moerdijk In Moerdijk wordt door de bibliotheek een programma uitgevoerd in het kader van de Voor- en Vroegschoolse Educatie Doel is om de kinderen met een (taal)achterstand te stimuleren zodat ze met een zo klein mogelijke achterstand naar het basisonderwijs gaan Iedere kinderopvangorganisatie doet hier aan mee Hiermee wordt een groot gedeelte van de kinderen in de leeftijd tot 0-4 jaar bereikt Bibliotheek op school PO (Primair Onderwijs) In het programma de Bibliotheek op school werken bibliotheken en scholen structureel samen aan de taalontwikkeling leesbevordering en mediawijsheid van kinderen De bibliotheek maakt afspraken met het onderwijs over de uitvoering van het programma De basis voor samenwerking is het beleid van de school De jaarlijkse doelen bepaalt men samen op basis van gemonitorde resultaten en de jaarlijkse activiteiten worden vastgelegd in een lees- en mediaplan Het volgen van de cursus Open boek door leerkrachten helpt bij het vormgeven van het beleid Met de Bibliotheek op school gaan school en bibliotheek een meerjarige samenwerking aan rondom lezen en mediawijsheid De effecten van de inzet worden jaarlijks door de landelijke monitor gevolgd Deze samenwerking is geborgd in het beleid van zowel school als bibliotheek Een actuele en gevarieerde collectie in de school zorgt voor verrijking van het leesonderwijs Vanuit de bibliotheek ondersteunt een professionele leesconsulent de leescooumlrdinator en het team van de school Daarnaast helpt een digitaal portaal de school bij het zoeken en registreren van boeken het stimuleren van lezen het bijhouden van de leeshistorie en het vinden van betrouwbare informatie Roosendaal De uitrol van lsquode Bibliotheek op schoolrsquo in Roosendaal vordert volgens planning Na de eerste 8 scholen zijn in 2016 de volgende 7 scholen aangesloten de Linde de Klimroos Klaverweide Lavoor de Stappen Baayaert en Talent

34

Basisscholen de Vondel en Wending hebben nu ook een vaste leesconsulent van Bibliotheek VANnU Ruim de helft van de scholen is inmiddels aangesloten In Wouw is samen met scholen de Stappen en Baayaert hard gewerkt om een inspirerende leesomgeving voor de kinderen van de scholen te maken Na sluiting van het servicepunt is de collectie voor de kinderen binnen de school toegankelijk geworden Een voorbeeld van een inspirerende leesomgeving is te vinden op basisschool de Klimroos Deze school heeft ook een Facebookpagina gemaakt om de schoolbieb te promoten httpswwwfacebookcomHieperdeBieb Tijdens de Kinderboekenweek zijn er 41 klassen van de Roosendaals scholen op bezoek geweest Ze namen deel aan het programma lsquoleeselixerrsquo Een speciale drank waarin kinderen hun leesvoorkeur konden mixen en zo genoeg leeshonger en leesvoer zouden hebben tot ze oma en opa waren Moerdijk Alle 22 scholen in de gemeente Moerdijk kunnen gebruik maken van leesbevorderingsprojecten in samenwerking met een leesconsulent van de bibliotheek Dit wordt gedaan in samenhang met de actuele en inspirerende boekencollectie die de scholen jaarlijks van de bibliotheek ontvangen Een voorbeeld van deze samenwerking is het project lsquoTheaterlezenrsquo dat is uitgevoerd op basisschool de Boemerang Basisscholen komen diverse keren per jaar voor groepsbezoeken naar de bibliotheek Halderberge Er is nog geen structurele samenwerking met de scholen Wel hebben een aantal scholen belangstelling voor lsquode Bibliotheek op schoolrsquo Twee leerkrachten van basisschool rsquot Bossche Hart uit Bosschenhoofd hebben de cursus Open Boek gevolgd een bouwsteen van het project Op

basis daarvan worden er jaarlijks een aantal leesbevorderingsprojecten uitgevoerd in deze school Basisschool de Schittering maakt gebruik van de mogelijkheid voor het doen van groepsbezoeken in vestiging Oudenbosch De gesprekken met de wethouder over het aanbod voor de jeugd in de toekomst in de gemeente Halderberge zijn in volle gang Rucphen Met alle 7 scholen in Rucphen zijn gesprekken gevoerd over de invoering van lsquode Bibliotheek op schoolrsquo Op basisschool Vinkenbos was door de leerkrachten de cursus Open Boek al gevolgd en was een up-to-date leesplan aanwezig Hier is gestart met uitvoering van het activiteitenplan en invoering van de Monitor Op basisschool Martinus in Rucphen zijn 3 leerkrachten gestart met de cursus Open Boek deze school heeft de doelen al bepaald De andere scholen zijn in diverse stadia van uitrol van de samenwerking Zundert Met de scholen in Zundert zijn gesprekken gevoerd om te komen tot een basisvoorziening volgens de aanpak lsquode Bibliotheek op schoolrsquo Op basis hiervan is een plan gemaakt wat nog niet helemaal tot overeenstemming heeft geleid Daarom worden de gesprekken in 2017 voorgezet (zie verder 25 Ontwikkelingen per gemeenten) Bibliotheek op school VO (Voortgezet Onderwijs) De succesvolle aanpak van de Bibliotheek op school in het basisonderwijs is aanleiding geweest om het programma uit te breiden naar het voortgezet onderwijs (VO) allereerst naar het vmbo Die uitbreiding biedt de bibliotheken een strategische aanpak voor structureel samenwerken met het voortgezet onderwijs De pijlers zijn collectie lezen en mediawijsheid Iedere pijler heeft een keuzemenu bestaande uit een aantal bouwstenen die oa voortkomen uit bestaande Bibliotheekprojecten oa Biebsearch Leeskr8 en 4You

35

De Bibliotheek op School Het Da Vinci College (Roosendaal) en Bibliotheek VANnU hebben in schooljaar 2015-2016 gebruik gemaakt van de Stimuleringsregeling van Kunst van Lezen tbv de Bibliotheek op School Halverwege het schooljaar 2016 liep deze regeling af Tijdens dit schooljaar hebben school en bibliotheek gewerkt aan het creeumlren van de voorwaarden en er is een leesplan geschreven waarin een stevige basis is gelegd voor een meerjarenplan De onderstaande activiteiten zijn concreet uitgevoerd

Studiemiddag voor docenten Iedere docent taaldocent

Training voor docenten Lezen in het vmbo werkt

Boekencollectie (in de vorm van boekenkisten 303 boeken)

Campagne Nederland Leest Lydia Rood

Vrij lezen in de klas zowel in het vmbo als in het praktijkonderwijs experimenteren docenten met de boekenkisten en vrij lezen

Vakoverstijgend voorlezen oa techniekdocenten en biologiedocenten lezen voor ook in de bovenbouw

VANnU is in gesprek met de school over een vervolg Het Markland college in Zevenbergen maakt al een paar jaar gebruik van Biebsearch Dit is een voorloper van Bibliotheek op School In 2016 hebben in een werkgroep gesprekken plaatsgevonden ter voorbereiding van het programma de Bibliotheek op School In 2017 gaat daadwerkelijk gewerkt worden aan het taal- en leesbeleid en het omzetten van Biebsearch in de Bibliotheek op school Twee docenten van het Markland hebben deelgenomen aan de training Lezen in het vmbo werkt op het Da Vinci college Brugklassers van het Marklandcollege komen regelmatig op groepsbezoek in de bibliotheek

Diverse activiteiten Voor middelbare scholieren worden diverse activiteiten georganiseerd waar VANnU een rol in speelt Een van de activiteiten is het Cultuurfestival Artisjok 2016 voor havo en vwo 4 VO In Roosendaal is de organisatie in handen van de Cultuurcompaan Het thema van dit jaar was Beyond Borders VANNU heeft de samenwerking gezocht met De Witte Roos en boekhandel Het verboden Rijk waardoor de mogelijkheid ontstond om groots uit te pakken en goed aan te sluiten bij het thema In februari hebben 14 schoolfinalisten van 7 scholen (2 per school) deelgenomen aan de voorleeswedstijd Read2me In deze wedstrijd worden leerlingen aangespoord goede jeugdboeken voor te lezen Leerlingen lezen voornamelijk voor uit boeken van de Jonge Jury Een leerling van het Jan Tin Bergen College heeft de Roosendaalse finale gewonnen Tot slot scholen zien de waarde van abonnementen en schoolpassen Ook worden regelmatig projectcollecties afgenomen en vinden er klassenbezoeken en schrijversbezoeken plaats Abonnementen School schoolabonnementen Collectieve

schoolpassen

Da Vinci College

Gertrudis College I 216

Jan Tinbergen College I

Markland College Oudenbosch I

Markland College (Zevenbergen)

II 269

Norbertus College II 211

Munnikenheide college I

Mencia Sandrode I

36

27 Aanpak laaggeletterdheid Laaggeletterdheid is een maatschappelijk probleem waar vaak nog een taboe op rust Ongeveer 13 miljoen inwoners van Nederland tussen de 16 en 65 jaar is laaggeletterd Ze hebben moeite met lezen schrijven en communiceren in het Nederlands En dat terwijl taal steeds belangrijker wordt om zelfstandig te kunnen participeren Denk aan het gebruiken van websites van overheden en bedrijven aan internetbankieren of een sollicitatiebrief schrijven of aan langer zelfstandig kunnen wonen Maar denk ook aan het begrijpen van veiligheidsinstructies op het werk of bijsluiters van medicijnen

Vanuit de Rijksoverheid is daarom gestart met het actieprogramma lsquoTel mee met Taalrsquo[1] In dat programma zetten de ministeries van OCW SZW en VWS samen in op participatie taal als middel om mee te kunnen doen in de maatschappij en op het werk In Tel mee met Taal zijn de preventieve aanpak (het voorkomen van taalachterstand) en de curatieve aanpak (het bestrijden van laaggeletterdheid via scholing) voor het eerst in eacuteeacuten overkoepelend actieprogramma samengebracht Daarbij speelt de regionale netwerkaanpak een belangrijke rol De combinatie van de curatieve en preventieve aanpak van laaggeletterdheid sluit aan bij de opdracht van de bibliotheek bij te dragen aan geletterdheid in brede zin voor jong en oud De bibliotheek heeft al taalaanbod gericht op jonge kinderen (bijvoorbeeld Boekstart) en volwassenen (bijvoorbeeld via taalcoaches lees- en schrijfclubs) Ook opereert de bibliotheek in een lokale maatschappelijke context in contacten met burgers gemeenten onderwijs lokale bedrijven en maatschappelijke organisaties Dit maakt dat de bibliotheek een unieke positie inneemt en in potentie een belangrijke verbindende schakel kan vormen binnen de regionale aanpak van laaggeletterdheid

[1]

httpswwwtaalvoorhetlevennl

In september 2014 is het convenant Taal voor het Leven West- Brabant ondertekend Een samenwerkingsverband tussen ROC Kellebeek VWS ATEA UWV Cubiss St Lezen amp Schrijven en de bibliotheken in West- Brabant om een bijdrage te leveren aan het terugdringen van laaggeletterdheid Inmiddels zijn er zorsquon 30 organisaties aangesloten ook organisaties uit de zorg- en welzijnssector De aanpak van laaggeletterdheid kan niet los worden gezien van maatregelen om taalachterstanden en laaggeletterdheid te voorkomen zoals leesbevordering Daarom is het beleid gericht op leesbevordering en leesplezier een waardevolle aanvulling op het reguliere taalonderwijs en is dit onderdeel van het actieprogramma lsquoTel mee met Taalrsquo Wat doet VANnU VANnU biedt een basisaanbod waarin collectie taalpunten en het taalnetwerk en activiteiten in de Week van de Alfabetisering opgenomen zijn Daarnaast worden bovenop dit basisaanbod trajecten aangeboden in het kader van de uitvoer WEB In 2016 heeft Taal voor het Leven West-Brabant voor het tweede jaar op rij WEB-gelden ontvangen tbv het versterken van werkenden en werkzoekenden In onderstaand overzicht is het basisaanbod opgenomen onder het kopje Activering daarna volgen de trajecten in het kader van WEB Activering basisaanbod

Collectie VANnU heeft een speciale Makkelijk Lezen-collectie voor mensen die moeite hebben met lezen en schrijven Bij de samenstelling van de collectie heeft de bibliotheek gelet op de bruikbaarheid ervan voor de ontwikkeling van taalvaardigheid en maatschappijorieumlntatie De collectie bestaat uit leesboeken op verschillende leesniveaus taalcursussen en informatieve boeken en alle informatie is in eenvoudig Nederlands

37

Taalpunten In 2016 heeft VANnU samen met haar netwerkpartners twee taalpunten opgezet eacuteeacuten loket dat burgers overzicht biedt van het informele formele en non-formele scholingsaanbod op het gebied van taal en digitale vaardigheden in de regio Naast de doorverwijsfunctie bieden de Taalpunten ook laagdrempelige trainingen Aan de hand van een intake wordt de scholingsbehoefte van de deelnemer in kaart gebracht en kan er bijvoorbeeld een training Klik amp Tik worden gedaan Het eerste Taalpunt opende in maart 2016 in de wijk Kalsdonk in Roosendaal en de tweede is op 31 maart in de bibliotheek Zevenbergen feestelijk geopend Na opening van de Taalpunten is er voortdurend aanloop van mensen met taalvragen In 2016 zijn er 34 mensen geholpen enof doorverwezen in Kalsdonk In het taalpunt in Zevenbergen zijn in 2016 totaal 14 mensen geholpen met hun taalvraag

Activering Deelnemers Opmerkingen

Roosendaal 31 Klik amp Tik basis

Taalpunt Kalsdonk (RSD) 34 Intakes

Moerdijk 17 Klik amp Tik basis

Taalpunt Moerdijk 14 Intakes

Halderberge 11 Klik amp Tik basis

Rucphen 9 Klik amp Tik basis

Zundert 7 Klik amp Tik basis

Training herkennen amp doorverwijzen

15 Gezondheidsplein

Kalsdonk

138

Trainingen Op 20 september heeft VANnU aan de partners van het Gezondheidsplein in Kalsdonk een training Herkennen en motiveren laaggeletterden

gegeven

Week van de alfabetisering Samen met haar partners in het West Brabantse Taal voor het Leven organiseerde Bibliotheek VANnU een Lagerhuisdebat tijdens de Week van de Alfabetisering In dit interactieve debat ging men op zoek naar de formule om slim samen te werken eacuteeacuten doel maar met een verschillende motivatie belang of uitgangspunt Wanneer is de samenwerking slim en daarmee effectief Het debat vond plaats in Etten Leur De landelijke week van de alfabetisering viel dit jaar samen met de start van het nieuwe Taaljaar 2016-2017 Samen met de gemeente Moerdijk heeft de bibliotheek een informatieve en interactieve bijeenkomst georganiseerd (5 september 2016) waarin verteld werd over de aanpak van laaggeletterdheid Wethouder Thomas Zwiers gaf het belang van de aandacht voor laaggeletterdheid aan in het bijzonder voor werknemers Daarnaast werd stilgestaan bij het aanbod aan taalactiviteiten in het schooljaar 2016-2017 en het taalnetwerk in de regio Bijzondere aandacht was er voor de rol van vrijwilligers in de taaltrajecten Zonder vrijwilligers is een groot aantal taalactiviteiten niet uit te voeren Taalnetwerk In het Taalnetwerk zijn lokale taalbieders en ndashprojecten vertegenwoordigd zoals Humanitas Vluchtelingenwerk de VoorleesExpress ROC Kellebeek WijZijn Traverse en de STA teams Het netwerk komt onder voorzitterschap van VANnU 2 tot 3 maal per jaar samen om kennis te delen en samen te werken In 2016 heeft dat geleid tot het opstellen van een Taalkaart van Roosendaal (welke aanbieders bieden welke trainingen aan tegen welke voorwaarden) De Taalkaart is inmiddels door de deelnemers in gebruik genomen Verder wordt er veel aandacht besteed aan het werven van taalvrijwilligers VANnU Humanitas Vluchtelingenwerk en WijZijn Traverse bundelden de krachten om via uitingen in de media taalvrijwilligers te werven Dat leidde tot een goed bezochte informatiemiddag op 9 december waar zorsquon 50 geiumlnteresseerden zich meldden

38

Activering WEB trajecten Taaloefengroepen In Rucphen en in Roosendaal organiseert de Bibliotheek VANnU wekelijks taaloefengroepen voor medewerkers van de WVS De werkleiding van de WVS geeft aan dat zij zien dat hun medewerkers echt veranderen sinds zij aan de taaloefengroep zijn begonnen De persoonlijke benadering en begeleiding van de taalvrijwilligers zorgt ervoor dat de cursisten meer zelfvertrouwen krijgen en verrast worden in hun eigen kunnen In totaal hebben in de vijf gemeenten 36 personen deelgenomen Klik amp Tik cursussen Voor alle mensen die moeite hebben om hun weg te vinden op internet biedt de Bibliotheek op de vijf kernvestigingen de cursus Klik amp Tik aan De cursisten worden begeleid door vrijwilligers In 2016 hebben 40 cursisten de cursus met succes afgerond en hiermee hun zelfredzaamheid vergroot Taal amp Arbeidsmarkt Walk amp Talk en Werkmap Walk amp Talk Vanaf oktober organiseert Bibliotheek VANnU maandelijks op elke derde maandag van de maand Walk amp Talk deacute koffiepauze voor werkzoekenden Het is een gratis netwerkbijeenkomst voor en door werkzoekenden In een ongedwongen sfeer maakt men in Bibliotheek VANnU kennis met elkaar krijgt men tips van een professional enof hoort men ervaringen van (ex-)werkzoekenden In 2016 waren de themarsquos Netwerken hoe doe je dat (oktober) Hoe maak je een goed basis CV (november) en Werken in Belgieuml (december) In 2016 hebben 62 belangstellenden deelgenomen aan de bijeenkomsten

Werkmap De dienstverlening van het UWV verloopt digitaal Laagopgeleide en oudere werkzoekenden hebben vaak moeite met het aanvragen van een DigiD en het omgaan met de digitale werkmap van het UWV In 2016 hebben 32 deelnemers een training gevolgd om hun vaardigheden op dit gebied te verbeteren

Monitoring In januari 2017 verscheen de landelijke Monitor Digitale Vaardigheden 2015-2016 uitgevoerd door Next Value in opdracht van de Koninklijke Bibliotheek In deze monitor waar VANnU aan meegewerkt heeft wordt gekeken naar de resultaten van de digitale trajecten en worden deelnemers bevraagd In de algemene conclusies en aanbevelingen worden de volgende zaken aangegeven en door VANnU opgepakt 1 Zoek samenwerking met doorverwijzers VANnU heeft dit geborgd op regionaal niveau door Taal voor het Leven West-Brabant en lokaal via het Taalnetwerk Werk met vrijwilligers VANnU werkt sinds 2014 met taalvrijwilligers zij worden getraind door ROC Kellebeek enof St Lezen en Schrijven 2 Voorkom een te vrijblijvende leeromgeving door actief samen te werken met bijvoorbeeld de WVS worden deelnemers gestimuleerd om actief deel te nemen 3 Probeer maatwerk te bieden en verwijs door naar vervolgtrajecten sinds 2016 worden in de Taalpunten intakes afgenomen door taaldocenten van ROC Kellebeek daarmee wordt de doorverwijzing nog meer maatwerk Ten slotte werd de deelnemers gevraagd naar hun tevredenheid over de trainingen 37 deelnemers hebben meegewerkt aan de monitor Door de samenwerking met ROC Kellebeek in 2016 verder vorm te geven is er meer aandacht gekomen voor deskundigheidsbevordering van de taalvrijwilliger en is de doorstroom van deelnemers toegenomen Daarmee wint de West-Brabantse aanpak aan duurzaamheid

39

28 Werkzaamheden Marktplaats Cultuureducatie 2016 Bibliotheek VANnU is verantwoordelijk voor de Marktplaats Cultuureducatie in de gemeenten Halderberge en Moerdijk De doelstelling van de Marktplaats is Een netwerk en samenwerking tussen aanbieders van cultuur en het onderwijs creeumlren zodat de jeugd meer in aanraking komt met kunst en cultuur en zich daardoor beter kan ontwikkelen De cooumlrdinator Marktplaats Cultuureducatie heeft in 2016 de volgende taken uitgevoerd

inventariseren van de vraag op het gebied van cultuureducatie van het onderwijs (PO en VO)

inventariseren van de vraag op het gebied van cultuureducatie voor en naschoolse opvang inventariseren van de mogelijkheden van de culturele aanbieders

culturele aanbieders meenemen in de lsquotaalrsquo van het onderwijs

het uitbreiden en verstevigen van het lokaal cultuur-educatief netwerk

samenwerken met de intermediairs van regiorsquos West Brabant

afstemmen van vraag en aanbod Het Kunstmenu wordt afgenomen door alle Halderbergse scholen en elf scholen uit de gemeente Moerdijk Het wordt aangeboden in samenwerking met CultuurCompaan (gemeente Roosendaal) en bestaat uit activiteiten van lokale (professionele aanbieders uit de gemeente) regionale (professionele aanbieders uit de provincie) en landelijke culturele instellingen De leerlingen maken op deze manier kennis met de drie domeinen van Cultuureducatie (in huis met de culturele omgeving en uit de grote wereld) Verder nemen de scholen deel aan diverse naschoolse activiteiten (verlengde schooldag) en vinden er diverse losse culturele projecten op de scholen plaats

De cooumlrdinator ondersteunt culturele instellingen kunstenaars en het onderwijs mbt actuele ontwikkelingen op het gebied van cultuureducatie Zij organiseert netwerkbijeenkomsten voor de interne cultuurcooumlrdinatoren (ICCrsquoers) biedt scholing aan en geeft de ICC cursus in West- Brabant Daarnaast worden er cursussen aangeboden voor culturele aanbieders zodat ook zij meegaan in de huidige ontwikkelingen op het gebied van cultuureducatie De cooumlrdinator cultuureducatie is tevens intermediair voor de scholen mbt de rijksregeling Cultuureducatie met Kwaliteit (2013 ndash 2016) een opdracht die middels de Cultuurloper wordt uitgevoerd Hierbij wordt nauw samengewerkt met de Provinciale instelling Kunstbalie Aan de regeling nemen 5 scholen uit de gemeente Halerberge en 7 scholen uit de gemeente Moerdijk deel VANnU werkt regionaal en dat vertaalt zich ook in de Marktplaats Cultuureducatie waar het onderhouden van contacten met andere marktplaatsen en buurgemeenten vanzelfsprekend is De cooumlrdinator neemt deel aan het zogenaamde Regionaal Overleg Marktplaatsen (ROM) en een Provinciaal Overleg Het doel is om gezamenlijke activiteiten voor de regio West- Brabant te organiseren Er wordt samengewerkt met de cooumlrdinator Brede Scholen en cooumlrdinator Sport van beide gemeenten Ook vindt er steeds meer samenwerking plaats met de schoolbesturen Stichting Openbaar Onderwijs West-Brabant is een bovenschools traject gestart op het gebied van cultuureducatie met oa de intermediairs van de gemeente Roosendaal en HalderbergeMoerdijk Tot slot neemt de cooumlrdinator zitting in de werkgroep Cultuurmaand (septemberoktober) van de gemeente Halderberge Zij richt zich vooral op de activiteiten voor het onderwijs

40

29 Personeel en Organisatie

Per 31-12-2016 heeft VANnU 3885 FTE in dienst In totaal gaat het om 74 medewerkers De groei in ftersquos (145) heeft met name te maken met de uitrol dBoS en toename van leesconsulenten waarover eerder in dit verslag is gesproken In de Frontoffice is het aantal uren door oa sluiting van servicepunten in de gemeente Zundert en aanpassingen van het servicepunt in Wouw afgenomen

De leeftijdsopbouw van de medewerkers Van alle medewerkers bij VANnU is 95 jonger dan 40 jaar Het percentage medewerkers tussen de 40 en 50 jaar is 135 54 van de medewerkers is tussen de 50 en 60 jaar en het percentage 60+ is 23 VANnU heeft tov de landelijke leeftijdsopbouw een hoger percentage 50 plussers Dat betekent dat er goed moet worden nagedacht over de instroom van jongere medewerkers om de uitstroom voor de komende jaren op te kunnen vangen Dat is een lastig vraagstuk omdat bij een reorganisatie de jongere medewerkers vaak degenen zijn die door middel van afspiegeling moeten vertrekken Het komend jaar zal dit onderwerp opnieuw op de agenda staan van directie en OR omdat het vraagt om een

visie over hoe het toekomstig personeelsbestand eruit moet komen zien en hoe de organisatie zich daarop kan voorbereiden

Personeelsverloop in- door- en uitstroom In totaal zijn er in 2016 acht medewerkers ingestroomd waarvan

projectmedewerker vernieuwing netwerk

1 cooumlrdinator Frontoffice

1 controller

1 medewerker communicatie

2 leesconsulenten 4-12

2 ondersteuners leesconsulenten

stagiaire19 Daarnaast zijn er zes medewerkers uit dienst getreden waarvan

1 ondersteuner leesconsulenten

3 opruimhulpen

2 informatiemedewerkers

19

De stagiaire is in augustus voor een aantal uur als medewerker communicatie aangesteld

0 10 20 30 40 50

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

totale FTE

totale FTE

0

10

20

30

40

50

60

15-30 30-40 40-50 50-60 60+

pe

rce

nta

ge

Leeftijdsopbouw in percentages

VANnU

st Bibliotheekwerk

landelijk

41

Jubilea In 2016 waren er twee jubilarissen Een medewerker was 40 jaar in dienst en een 25 jaar in dienst bij VANnU

Ziekteverzuim Het gemiddelde verzuimpercentage in 2016 bedroeg 32 De ziekte frequentie is 09 Het ziekteverzuim is ten opzichte van 2015 gedaald (587) Onderstaande grafiek toont het verzuimverloop in 2016 Duidelijk is dat het verzuimcijfer vooral wordt beiumlnvloed door een aantal langdurig zieken Het ziekteverzuim is in lijn met de landelijke trend 20 Ziekteverzuim 2016

20

CBS statline cultuur sport en recreatie geeft over de eerste drie kwartalen van 2016 een gemiddeld percentage aan van 32

Scholing VANnU vindt het belangrijk om haar medewerkers zo goed mogelijk voor te bereiden op het bibliotheekwerk van de toekomst In de strategische koers 2016-2018 staan de kernkwaliteiten collectioneren programmeren en netwerken centraal Om medewerkers de kans te geven deze competenties verder te ontwikkelen heeft VANnU in 2016 verschillende stappen gezet In het fusieproces is afgesproken dat er in de front office toegewerkt zou worden naar minder functies De functie van medewerker klantenservice is komen te vervallen en alle medewerkers die het betrof zijn opgeleid tot informatiemedewerker Een groep van 16 medewerkers heeft een opleidingstraject van 6 maanden doorlopen wat leidde tot een certificaat voor iedereen en een benoeming tot informatiemedewerker Alle front office medewerkers hebben in de zomer een training gevolgd over de digitale diensten van VANnU Hierbij kwam het gebruik van de e-books aan de orde en uitleg en gebruik van de verschillende bibliotheek apps digitale bibliotheek bronnen Daarnaast is er extra toelichting gegeven op het gebruik van Bicat het bibliotheekinformatiesysteem Na afloop van de training waren de medewerkers op de hoogte van het volledige aanbod en beter in staat om gebruikers te informeren en vragen te beantwoorden over het brede aanbod van digitale diensten

In 2016 is door alle medewerkers verder gewerkt in de themagroepen om de kerncompetenties concreet gestalte te geven Een doel in 2016 was ook om de medewerkers uit ZundertRucphen aan te laten sluiten bij deze manier van werken Opgemerkt moet worden dat hier in 2017 nog een aantal stappen in gezet moet worden De themagroepen biedt medewerkers de mogelijkheid om het netwerken het vormen van themacollecties en het bedenken van een bijpassend programma uit te proberen te oefenen en hiervan te leren In de praktijk blijkt dit meer of minder goed te slagen afhankelijk van het thema

0

20

40

60

80

100

120

140

160

180

verzuim kort0-7 dagen

verzuimmiddellang 8-

42 dagen

verzuim lang43-365 dagen

aantal ziektedagen

aantal medewerkers

42

Een aantal themagroepen heeft in 2016 tastbare resultaten weggezet Zo is er een pop-up bieb in winkelcentrum De Roselaar verschenen een pop-up in de basiliek in Oudenbosch zijn er verschillende voorleesactiviteiten geweest door het hele werkgebied zijn er contacten gelegd en presentaties geweest bij een aantal Alzheimer-cafeacutes en vonden andere activiteiten plaats zoals een Boekenproeverij in Zevenbergen Uiteraard werd er door de themagroepen ook aandacht besteed aan de landelijke leesbevorderingscampagnes zoals de (kinder)Boekenweek en Nederland Leest

Inzet vrijwilligers in de branche Stichting BibliotheekWerk is in 2015 door het Centraal Overleg Arbeidsvoorwaarden Openbare Bibliotheken gevraagd een inventarisatie uit te voeren van de inzet van vrijwilligers in de branche Van de 124 ondervraagde bibliotheken geeft 92 procent aan dat zij met vrijwilligers werken In bijna de helft van deze bibliotheken zijn op dit moment meer vrijwilligers werkzaam dan medewerkers met een arbeidsovereenkomst Wel worden zij vaak een beperkt aantal uren per week ingezet Wanneer een bibliotheek niet met vrijwilligers werkt is dit over het algemeen een principieumlle beslissing Over het algemeen voeren vrijwilligers in bibliotheken verschillende taken uit Een belangrijke taak is de bezorging van materialen aan huis Daarnaast worden vrijwilligers ook regelmatig ingezet als gastheer of gastvrouw en ondersteunen ze regelmatig bij de uitvoering van verschillende publieks- en promotieactiviteiten in de bibliotheek Ook zijn er werkzaamheden die minder frequent door vrijwilligers worden opgepakt Dit geldt bijvoorbeeld voor het adviseren over de ontwikkeling van de collectie het plaatsen van de collectie en het presenteren van collectieonderdelen als ondersteuning bij een project of activiteit Ruim driekwart van de bibliotheken met vrijwilligersbeleid heeft beleid vastgesteld over de scholing en begeleiding van vrijwilligers In de praktijk blijkt echter dat er minder vaak concrete initiatieven zijn om vrijwilligers de mogelijkheid te bieden zich verder te ontwikkelen

Als er een initiatief aanwezig is is dit doorgaans gericht op het aanbieden van scholing21 Inzet vrijwilligers VANnU Met het oog op de bezuinigingen en de veranderende rol van bibliotheken vraagt het vrijwilligersbeleid veel tijd en aandacht van directie managers en ondernemingsraad Sinds de fusie in 2015 met de bibliotheek ZundertRucphen heeft VANnU te maken met vrijwilligers in het uitleenproces In Rijsbergen en Rucphen was men gewend te werken met vrijwilligers in de rol van gastvrouw terwijl in het VANnU werkgebied van voacuteoacuter de fusie alleen gebruik werd gemaakt van expert-vrijwilligers (bv voor de speelotheek en voor cursussen zoals Klik en Tik) Met de realisatie van de nieuwe voorziening in Wouw is gekozen voor de inzet van vrijwilligers in de ondersteuning bij het uitlenen De vrijwilligers zorgen voor een opgeruimde ruimte voor een prettige ontvangst en ondersteunen in het gebruik van de zelfservice-apparatuur In 2016 is veel aandacht geweest voor de wijze waarop de vrijwilligers ingezet worden in de organisatie en de gesprekken over dit onderwerp zullen ook in 2017 voortgezet worden Uiteraard speelt de OR hierin een belangrijke en verbindende rol In 2016 werden ook de voorbereidingen getroffen voor een pilot in Rijsbergen die in januari 2017 van start gaat Het doel is om de inzet van vrijwilligers in het uitleenproces verder uit te werken de samenwerking tussen de vrijwilliger en de betaalde kracht helder vorm te geven en te beschrijven wat het vakmanschap voor het bibliotheekwerk lsquonieuwe stijlrsquo inhoudt Om kennis en kunde te delen en ervaringen uit te wisselen maakt de cooumlrdinator vrijwilligers deel uit van een (Brabantse) overlegstructuur met andere cooumlrdinatoren De inzet van vrijwilligers is een onderwerp dat in iedere bibliotheek speelt

21

httpswwwbibliotheekwerknlVrijwilligers_in_de_bibliotheekpdf

43

210 Ontwikkelingen in de openbare bibliotheek Samenwerking Bibliotheek VANnU werkt in alle gemeenten samen met partners op het gebied van zorg en welzijn (CJG) voorschoolse voorzieningen (kinderopvang en peuterspeelzalen) educatie (basis- en voortgezet onderwijs) laaggeletterdheid (bibliotheken West-Brabant ROC UWV en WVS) en cultuur (diverse instellingen zoals musea schouwburg en archief of organisaties zoals Stichting Cultuur Moerdijk) Bovenlokaal wordt er samengewerkt in de Brabantse Netwerkbibliotheek (BNB) Dit is een samenwerkingsverband tussen de 19 Brabantse basisbibliotheken en Cubiss Cubiss is een Provinciale Ondersteuningsinstelling (POI) en heeft een rechtstreekse subsidierelatie met de provincie Noord-Brabant Een essentieel doel van de BNB is het creeumlren van een goed toegankelijk netwerk Een plek waar ideeeumln floreren waar informatie en ervaringen worden uitgewisseld en waar kennis wordt gedeeld zodat de gebruikers en de partners van de Brabantse bibliotheken optimaal worden bediend Niet alleen nu maar ook in de toekomst De hoofddoelstelling van de BNB is het stimuleren van de Brabantse kennisinfrastructuur door vanuit de bibliotheekfunctie bij te dragen aan een goed ingerichte publieke informatievoorziening (httpwwwbnbibliotheeknl) Het samenwerkingsverband heeft een gezamenlijk beleidsplan vastgesteld en voert de provinciale projecten mede onder die vlag uit Branche De branchevereniging van en voor de openbare bibliotheken is de Vereniging van Openbare Bibliotheken (wwwdebibliothekennl) Tot slot is er nog de Stichting Certificering Openbare Bibliotheken Deze stichting ontwikkelt en bewaakt kwaliteitsnormen en toetst de kwaliteit van bibliotheekorganisaties aan deze normen door middel van audits (wwwbibliotheekcertificaatnl)

De overheden De overheid is op drie niveaus betrokken bij de basisbibliotheek op gemeentelijk provinciaal en landelijk niveau Gemeente De gemeente is de primaire opdrachtgever van de basisbibliotheek Zij verleent VANnU subsidie Binnen het gemeentelijk beleidskader dat gebaseerd is op eenduidig en samenhangend beleid worden concrete afspraken gemaakt met Bibliotheek VANnU over de te behalen resultaten en prestaties Tussen de gemeenten en Bibliotheek VANnU wordt een tweezijdig contract afgesloten dat nagekomen en geeumlvalueerd moet worden Bibliotheek VANnU ontvangt subsidie op basis van een uitvoeringsovereenkomst op basis van de Algemene Wet Bestuursrecht (AwB) Uitgangspunt is dat wordt gestuurd op inhoud en dat wederzijds afspraken worden gemaakt tussen de gemeente en Bibliotheek VANnU De basis van deze afspraken is

1 De beleidsdoelen die de gemeente nastreeft 2 De diensten en producten die Bibliotheek VANnU levert om aan

die beleidsdoelen te voldoen of een bijdrage te leveren 3 Duidelijke beoordelingscriteria op basis waarvan de prestaties en

(eventuele) resultaten worden beoordeeld en de subsidierelatie wordt afgerekend

Provincie In opdracht van de provincie Noord-Brabant werkt Cubiss samen met de Brabantse bibliotheken aan programmas voor bibliotheekvernieuwing Het werkplan van Cubiss bestaat de komende jaren uit vier projecten

1 Bieb Lab (voorheen Innovatie van de bibliotheekfuncties) 2 Innovatie van de educatieve functie 3 Versterken taalvaardigheid 4 Vergroten mediawijsheid

44

De eerste twee projecten zijn gerelateerd aan de wettelijke taak zoals die is vastgelegd in de Wsob Cubiss voert deze opdracht uit in zeer nauw overleg met de Brabantse bibliotheken De twee andere projecten zijn de uitwerking van een aanvullende provinciale opdracht aan Cubiss Naast bibliotheken zijn ook organisaties binnen het sociale domein en het onderwijs hierbij betrokken als partner Rijk De rijksoverheid is verantwoordelijk voor het functioneren van de openbare bibliotheken als stelsel met als aandachtspunten een vergroting van de doelmatigheid samenhang kwaliteit en pluriformiteit van het stelsel openbaar bibliotheekwerk De Wet stelsel openbare bibliotheekvoorzieningen (Wsob) kortweg de Bibliotheekwet is vanaf 1 januari 2015 van kracht De bibliotheekwet regelt de digitalisering van de openbare bibliotheek en zorgt voor structurele financiering daarvan door de Rijksoverheid In deze wet is vastgelegd dat iedere Nederlander toegang moet hebben tot een openbare bibliotheek zowel in fysieke als digitale vorm Ook zijn de vijf functies en voorwaarden vastgelegd waaraan een openbare bibliotheek moet voldoen (zie ook inleiding jaarverslag) De Koninklijke Bibliotheek (KB) heeft onder de Wsob een regierol gekregen binnen het netwerk van openbare bibliotheekvoorzieningen en de verantwoordelijkheid voor de landelijke digitale bibliotheek en Aangepast Lezen Het KB-beleidsplan 2015-2018 lsquoDe kracht van het netwerkrsquo formuleert de ambities van de KB in breed verband met twee strategische prioriteiten

1 Realiseren van de nationale digitale bibliotheek 2 Het versterken van de nationale en internationale samenwerking

Met de nationale digitale bibliotheek neemt de KB het voortouw in het uitbouwen van de rol en betekenis van de bibliotheek in het digitale domein De landelijke digitale infrastructuur zorgt voor de componenten waarmee alle openbare bibliotheekvoorzieningen deelnemen en gebruikmaken van de diensten van de digitale bibliotheek

Het versterken van de nationale samenwerking is gericht op het verbreden van de betekenis van de bibliotheek In samenspraak met de bibliotheken zelf de provinciale service organisaties de VOB en andere partners geeft de KB invulling aan de stelseltaken regie en advies faciliterende en cooumlrdinerende taken en de aansturing van grootschalige programmarsquos en projecten voor het hele bibliotheekstelsel Onttrekking Gemeentefonds voor aanschaf e-content Vanaf 2015 is het Rijk verantwoordelijk voor de financiering van de centrale aanschaf van e-content voor de openbare bibliotheken Daarvoor onttrekt het Rijk een bedrag aan het Gemeentefonds Dit bedrag stelt de minister van OCampW ter beschikking aan de KB voor de inkoop van e-content De KB koopt vervolgens in op voordracht van de openbare bibliotheken begrensd door het financieumlle kader van het ter beschikking gestelde bedrag Tot 1-1-2015 dragen bibliotheken een bedrag per inwoner af aan de VOB voor de inkoop van e-content het zogenaamde omslaggeld Voor 2014 was dat euro 035 per inwoner Het groeipad en de hoogte van de uitname worden formeel vastgesteld in een overleg tussen diverse ministeries en de VNG Gekozen is voor een scenario van relatieve groei Onttrekking gemeentefonds e-content en consequenties

jaar Bedrag per inwoner Totale uitname VANNU22

2014 035 euro 65456

2015 047 euro 87898

2016 055 euro 102859

2017 063 euro 117821

2018 073 euro 136522

De vijf gemeenten van VANnU gaan verschillend met de uitname om De gemeente Moerdijk houdt het bedrag in van de subsidie de gemeente Halderberge deels en de andere drie gemeenten niet

22

Aantal inwoners op basis van gegevens 2016 187017

45

Digitaal abonnement Per 1 januari 2016 heeft de Koninklijke Bibliotheek een lidmaatschapsvorm toegevoegd aan de bestaande lidmaatschapsvormen van de openbare bibliotheken namelijk de mogelijkheid om gebruik te maken van enkel de digitale voorziening Voor dit lidmaatschap is een tarief vastgesteld van 42 euro per jaar Het aanbod van deze lidmaatschapsvorm en ndashtarief is een stap in de ontwikkeling van het publieke aanbod die past binnen de verdere ontwikkeling van de toegang tot digitale werken in het algemeen De Koninklijke Bibliotheek blijft in gesprek met zowel de openbare bibliotheken als de aanbieders van digitale content om een optimaal aanbod voor de klant te realiseren dat in lijn is met de publieke waarden van de openbare bibliotheek Primair gaat het om het aanbod e-books waarvoor licenties zijn afgesloten met individuele uitgevers secundair gaat het om andere content types (audio databanken etc) Omdat het gebruik van e-books in Nederland nog in ontwikkeling is zowel in relatie tot openbare bibliotheken als in relatie tot het commercieumlle - en ook het illegale - aanbod is de introductie van een digitaal lidmaatschap van de openbare bibliotheek niet een eindpunt in de positionering van het publieke aanbod in dit domein De KB stelt daarom een gefaseerde ontwikkeling van de tariefstructuur voor die flexibel genoeg is om in te spelen op ontwikkelingen in het netwerk en in de markt De Nationale bibliotheekpas en gastlenen Naast het digitale abonnement loopt ook de ontwikkeling van de nationale bibliotheekpas Het project de Nationale Bibliotheekpas ontwikkelt eacuteeacuten pas die burgers toegang geeft tot alle landelijke en lokale (digitale) diensten Op deze manier krijgen zij makkelijker toegang tot de fysieke collectie van alle bibliotheken in heel Nederland Door de invoering van een nationale bibliotheekpas zijn er in de toekomst voor de klant geen verschillende loketten meer met verschillende voorwaarden en dienstverlening Een ander voordeel is de versterking van het merk en het imago van de bibliotheek bibliotheken treden meer naar buiten als eacuteeacuten

netwerk Tot slot zal er ook sprake zijn van efficiency eacuteeacuten stelsel van voorwaarden en keuzemogelijkheden is veel goedkoper en effectiever Bovendien ontstaat er vanuit de gezamenlijkheid de mogelijkheid om op landelijk niveau te kunnen innoveren In januari is onder het motto - Lezen kun je overal lenen nu ook- gastlenen (landelijk) van start gegaan Met gastlenen kunnen bibliotheekleden ook elders in Nederland lenen Daarvoor is een geldig bibliotheeklidmaatschap nodig met een abonnement dat toegang geeft tot gastlenen Gastlenen is een onderdeel van het VOB-project de nationale bibliotheekpas Gezamenlijke innovatieagenda Op 1 januari 2015 is de Wet stelsel openbare bibliotheekvoorzieningen (Wsob) in werking getreden De Wsob gaat uit van een bibliotheekstelsel waarin de drie overheden nadrukkelijk samen de netwerk- verantwoordelijkheid dragen De minister de provinciebesturen en de gemeentebesturen zijn gezamenlijk verantwoordelijk voor een netwerk van openbare bibliotheekvoorzieningen Dit netwerk van openbare bibliotheekvoorzieningen wordt gevormd door

bull de lokale bibliotheken bull de provinciale ondersteuningsinstellingen (POIrsquos) bull de Koninklijke Bibliotheek (KB) voor wat betreft haar taak tot het

in stand houden van de landelijke digitale bibliotheek De Wsob beschrijft de taken van de deelnemers in het netwerk Bij sommige taken raken de verantwoordelijkheden van de verschillende deelnemers elkaar Dat is bijvoorbeeld het geval bij de innovatietaak23 Omdat de verantwoordelijkheid van de gezamenlijke POIrsquos op het gebied van innovatie enerzijds en de cooumlrdinerende taak van de KB anderzijds sterke raakvlakken hebben is bij het bestuurlijk overleg van OCW IPO en

23

Artikel 16 van de Wsob omschrijft als verantwoordelijkheid voor de gezamenlijke POIrsquos2 lsquode ontwikkeling van innovaties ten behoeve van de lokale bibliotheken in overeenstemming met de Koninklijke Bibliotheek in verband met haar cooumlrdinerende taakrsquo

46

VNG samen met VOB SPN en KB de wens ontstaan te komen tot een Gezamenlijke innovatieagenda De Gezamenlijke innovatieagenda heeft als hoofddoel om de vernieuwingskracht van de bibliotheeksector te versterken om zo toegevoegde waarde te kunnen bieden aan burgers en samenleving in lijn met de vijf functies van de bibliotheek Om dat hoofddoel te kunnen realiseren wordt met deze Gezamenlijke innovatieagenda ingezet op

Het aanbrengen van focus door de innovatiekracht te bundelen op een overzichtelijk aantal prioriteiten die breed worden gedeeld door zowel de netwerkverantwoordelijke overheden als het gelaagde bibliotheeknetwerk

Het op gang brengen van een proces van permanente innovatie op deze prioriteiten

Het geven van helderheid over de concrete rolverdeling tussen partijen ndash passend binnen de kaders van de Wsob ndash zodat optimale samenwerking kan ontstaan bij dit proces van permanente innovatie

Met deze Gezamenlijke innovatieagenda als leidraad kunnen overheden vanuit hun verantwoordelijkheid voor het netwerk van openbare bibliotheekvoorzieningen samen met het bibliotheekveld daadkrachtig invulling geven aan het innovatieproces zowel fysiek als digitaal Digihulp via bibliotheken In februari 2016 startte met de ondertekening van een convenant de samenwerking tussen de Belastingdienst en de Koninklijke bibliotheek Doel is om mensen via de lokale openbare bibliotheek ondersteuning te bieden bij het digitaal zaken doen met de overheid Op termijn kunnen burgers bij de bibliotheek terecht voor inhoudelijke hulp over toeslagen en inkomstenbelasting De komende jaren zullen de meeste bibliotheken belastingspreekuren gaan organiseren Inmiddels is een aantal pilots gestart

211 Een blik vooruit

lsquoDe bieb is een aantrekkelijke ontmoetingsplaats geworden waar jongeren en volwassenen graag komen Ze kunnen boeken lenen maar ook een talencursus volgen met een 3D-printer aan de slag gaan of meedoen aan een debat De bibliotheek heeft zichzelf heruitgevondenrsquo Bovenstaande is een citaat uit een brief naar de Tweede Kamer van minister Jet Bussemaker van Cultuur De aanleiding was de verschijning van de eerste bibliotheekmonitor van de KB Het aantal volwassen leden daalde in 2015 maar het aantal jeugdleden nam toe tot 23 miljoen Zij leenden 38 miljoen boeken blijkt uit de monitor In totaal leenden de 156 bibliotheken 73 miljoen fysieke boeken en 4 miljoen e-books uit De vorige hoofdstukken uit dit jaarverslag geven een goed beeld van wat er allemaal in 2016 is gebeurd Bovenstaande tekst had mijn tekst kunnen zijn Ook bij VANnU stijgen de jeugdleden en daalt het aantal volwassen leden De inspanning om de jeugd te bereiken en lezen en leesplezier te bevorderen loont en daar profiteren kinderen hun leven lang van Op de laatste pagina van dit verslag staat een prachtig overzicht van het aanbod en de dienstverlening van VANnU Afhankelijk van de subsidie en de mogelijkheden om samen te werken en door de inzet van onze medewerkers is door VANnU voor de verschillende gemeenten de afgelopen jaren een aanbod gecreeumlerd Naast de specifieke wensen van de gemeenten is de koers van VANnU daarbij altijd leidend De bezuinigingen in de gemeenten Roosendaal en Zundert kosten veel tijd en energie maar bieden ook kansen voor nieuwe dienstverlening VANnU heeft ook de afgelopen jaren succesvolle of kansrijke programmarsquos of formules van de ene gemeente kunnen implementeren in de andere Op die manier profiteren alle gemeenten van het feit dat men afspraken maakt met dezelfde professionele organisatie

47

Alhoewel deze lokale verschillen kleur geven aan het bibliotheekaanbod is er na jaren van bezuinigingen wel een grens bereikt De gemiddelde bijdrage per inwoner is laag VANnU moet en wil op een goede kwalitatieve manier aan haar 5 kernfuncties invulling geven en voorbereid zijn op de toekomst Dat vraagt om ruimte voor innovatie en om een sterke en stabiele organisatie Daar zijn alle aangesloten gemeenten bij gebaad Het voornemen is om in 2017 met de gemeenten een convenant af te sluiten en daarin een aantal basisafspraken op te nemen over de regionale dienstverlening en de toekomst Een convenant wordt gezien als een manier om in gezamenlijkheid verantwoordelijkheid te nemen voor het bibliotheekwerk van de toekomst De vijf wethouders hebben op het verzoek positief gereageerd Naast deze opdracht is er nog een aantal belangrijke opdrachten voor de komende jaren geformuleerd 24 Een belangrijke die ik in dit hoofdstuk nog kort wil delen is de grote opgave op het gebied van HR Eerder in dit verslag is aangegeven dat de bibliotheek een transitie doormaakt verandert en verbreedt Vragen als Hoe zorgen we dat onze medewerkers voldoende zijn voorbereid en toegerust op de toekomst Hoe zorgen we ervoor dat we talenten binnen de organisatie behouden Hoe realiseren we een goede in- door- en uitstroom en Hoe zien we de rol van de vrijwilligers zijn voor de toekomst van VANnU uiterst relevant VANnU moet haar maatschappelijke meerwaarde tegen een achtergrond van teruglopende subsidies vergroten Dit vraagt om nieuwe focus en keuzes een beweging die momenteel in de hele bibliotheeksector gestalte krijgt Deze ontwikkelingen vragen om een nieuwe inrichting van de organisatie die niet alleen een structuurwijziging is maar die met name ook de kaders biedt voor de rolverdeling en de competenties

24

Zelfevaluatie VANNU voor de certificering

waarop in de organisatie met elkaar en buiten de organisatie met partners wordt samengewerkt Om dit te bereiken is eind 2016 besloten om in 2017 een kwalitatieve reorganisatie door te voeren Een andere opdracht waar VANnU voor staat is hoe VANnU haar ambities kan verwezenlijken en innoveren terwijl de financieumlle middelen (de subsidies daling betalende leden) al jaren afnemen Hoe kunnen extra inkomsten worden gegenereerd en waar liggen kansen

Waar we hard aan hebben gewerkt tov de vorige certificering is dat we meer en beter inzichtelijk maken dat we altijd keuzes maken en stappen zetten in het licht van de stip op de horizon die we hebben geformuleerd in ons meerjarenbeleidsplan We deden dat in het verleden ook maar dat was niet altijd zichtbaar We nemen nu de tijd voor planvorming we leggen meer vast we communiceren beter en zorgvuldiger intern en extern We zijn kritisch op onszelf in de evaluatie leren daarvan voor de toekomst en verbeteren daar waar kan Door het gezamenlijk voorbereiden van de aankomende certificering werden we ons nog meer bewust van waar we vandaan komen en naar op weg zijn Van de successen de uitdagingen en de knelpunten We hebben afstand kunnen nemen van de waan van alledag en de tijd genomen om van een afstand naar de organisatie te kijken Onze ambitie is altijd groot geweest en dat zal zo blijven We zijn ons bewust van het feit dat we zelf de regie moeten houden op de ontwikkeling van de bibliotheek naar de toekomst Dat betekent dat we bedreigingen die op ons afkomen voor zover als kan proberen te keren maar ons vooral willen blijven richten op de kansen En die zijn er genoeg en geven energie VANnU blijft investeren in vernieuwing Dat is voor RvT directeurbestuurder en managers de enige juiste koers Mevrouw FD Assink-Aben directeurbestuurder Bibliotheek VANnU

48

Page 17: Jaarverslag Bibliotheek VANnU 2016 · transparante verantwoording over de wijze waarop het toezicht in 2016 is uitgeoefend. Hier wordt achtereenvolgens verslag gedaan van de samenstelling

17

Volwassen leden en jeugdleden 2010-2016 In onderstaand overzicht lijkt de dalende lijn van het aantal volwassen (betalende) leden gekeerd Dat is echter niet terecht In dit jaarverslag is de categorie ldquooverigrdquo waaronder de instellingenpassen en relatiepassen vallen meegeteld Het gaat in totaal om 832 passen In 2015 waren dit 1075 passen en er is toen voor gekozen deze niet mee te tellen Vanaf dit jaar worden de aantallen opgeteld bij de volwassen leden omdat dit recht doet aan het aantal ledenabonnementen Als we de categorie overig niet meerekenen dan is het aantal betalende leden in 2016 7550 In 2015 was er sprake van 8102 betalende volwassen leden Er is dus sprake van een daling van 68 Aantal volwassen leden 2010-2016

Gemeente 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 Roosendaal 6718 6118 4876 4342 3958 3718 3915

Moerdijk 2978 2542 2195 1863 1694 1589 1663

Halderberge 2359 2216 1792 1478 1255 1148 1088

Rucphen 1009 1073 928 843 773 654 736

Zundert 1968 1850 1491 1283 1104 993 980

VANnU totaal 15032 13799 11282 9809 8784 8102 83828

Landelijk is dezelfde dalende trend voor de volwassen leden zichtbaar Waren er in 2014 in Nederland 1527000 volwassen leden in 2015 zijn dit 1478000 leden Een daling van 49000 leden oftewel 32 Het verloop van de volwassen leden is minder groot dan bij VANnU

De daling van het aantal volwassen leden heeft ook impact op de inkomsten van gebruikers In de strategische koers voor de komende jaren is aandacht voor het verhogen van de inkomsten uit andere middelen

8 Aantallen zijn toegenomen door toevoeging categorie overig

Vanaf 2013 is besloten om de leden die kort daarvoor hadden opgezegd of die hun abonnement wilden beeumlindigen niet alleen te vragen naar de reden van opzegging maar vooral naar hoe VANnU dit had kunnen voorkomen Veel oud-leden geven als reden aan dat het aanbod van de vestiging is verminderd dat men is overgestapt op e-books en tot slot dat men geen tijd meer heeft om te lezen Een belangrijke reden om het abonnement te beeumlindigen is de omvorming van vestigingen naar servicepunten Er is een relatie tussen het aantal vierkante meters (en daarmee de omvang van de collectie) en de tevredenheid om lid te blijven van de bibliotheek Klanten willen graag snuffelen en langer in de bibliotheek verblijven Alhoewel servicepunten een goed alternatief zijn voor een vestiging (ruime openingstijden gemak service) ziet niet elke klant dit in eerste instantie als een vooruitgang De overstap van leden naar het lezen van e-books was tot voor kort reden om de bibliotheek te verlaten

0

2000

4000

6000

8000

10000

12000

14000

16000

2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016

Aantal volwassen leden 2010-2016

Roosendaal

Moerdijk

Halderberge

Rucphen

Zundert

VANnU totaal

18

De afgelopen jaren is het aanbod van e-books na een voorzichtige start (mede veroorzaakt door de moeizame onderhandelingen met uitgevers) uitgegroeid tot een aanbod van duizenden titels Leden kunnen vanaf 1-1-2017 ook alleen een digitaal abonnement afsluiten Landelijk is daar via marketingacties de nodige aandacht aan geschonken VANnU brengt deze ontwikkelingen ook lokaal via de website en nieuwsbrieven steeds opnieuw onder de aandacht van de burgers Tot slot het gebrek aan tijd Achter deze reden blijken vaak andere redenen schuil te gaan Door als bibliotheek persoonlijk in gesprek te gaan met de klant kan verheldering worden gevraagd Soms betreft het een aanname over de toekomst van een servicepunt soms is men verkeerd geiumlnformeerd over het aanbod of men heeft een klacht die niet uitgesproken is Abonnementen Het grootste deel (54) van de volwassenen kiest voor het Lekker lezen abonnement (in 2015 60) Het abonnement Voordelig ontdekken wordt door 17 van de leden gekozen (in 2015 19) en 19 van de volwassen leden kiest voor het Eindeloos genieten abonnement (in 2015 21) en daarmee voor de voordelen van gratis reserveren en een dubbele leentermijn van 6 weken Abonnementsvorm Voordelig

ontdekken Lekker lezen

Eindeloos genieten

Overig Totaal

Totaal 1411 4523 1598 850 8382

instellingsabonnementen relatiepassen en overig

Positief is de forse stijging van de jeugdleden 0-18 jaar met 2134 leden oftewel 74 Een mooi resultaat en in lijn met de koers van VANnU Er is het afgelopen jaar veel geiumlnvesteerd in zowel Boekstart als het concept de Bibliotheek op School De gemeenten Roosendaal en Moerdijk hebben vanuit het speerpunt Jeugd bewust gekozen voor een andere inzet van middelen

De gemeente Rucphen heeft ook aangegeven meer te willen investeren in de jeugd Dat werpt zijn vruchten af Een vergelijking in stijging tussen 2015 en 2016 laat het volgende zien in Roosendaal +1414 (106) in Moerdijk + 238 (34) in Halderberge + 63 (15) in Rucphen + 232 (11) en in Zundert + 187 (94) Aantal jeugdleden 2010-2016

Gemeente 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 Roosendaal 7944 11371 11876 12185 12409 13302 14716 Moerdijk 4476 5771 5922 6210 6375 7064 7302 Halderberge 3047 4199 4344 4230 4106 4289 4352 Rucphen 2083 2106 2045 1904 1812 2057 2289 Zundert 2642 2481 2316 1895 1781 1967 2154 VANnU totaal 20192 25928 26503 26424 22890 28679 30813

0

5000

10000

15000

20000

25000

30000

35000

2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016

Aantal jeugdleden 2010-2016

Roosendaal

Moerdijk

Halderberge

Rucphen

Zundert

VANnU totaal

19

Stabilisatie ledenaantallen meer jeugdleden en minder volwassen leden9 De 156 Nederlandse openbare bibliotheekinstellingen telden in 2015 zorsquon 38 miljoen leden Dat is evenveel als het jaar daarvoor Daarmee lijkt de daling van het totaal aantal leden sinds 2011 tot stilstand gekomen Wel blijft de samenstelling van het ledenbestand in verandering terwijl het aantal personen onder de 18 jaar in de bevolking daalde en het aantal volwassenen groeide werden steeds meer jongeren en steeds minder volwassenen lid van de bibliotheek Het aantal volwassen leden daalde ten opzichte van 2014 met 3 procent naar ongeveer 15 miljoen leden en het aantal jeugdleden tot 18 jaar groeide met 2 procent naar 23 miljoen De jeugdleden maken nu 61 procent van het totale ledenbestand van de bibliotheek uit

Bron CBS KB

Als een van de mogelijke redenen waarom het aantal jeugdleden van de bibliotheek blijft groeien stellen de auteurs dat dit samenhangt met het succes van het in 2008 gestarte leesbevorderingsprogramma Kunst van

9 Koninklijke Bibliotheek Bibliotheekstatistiek 2015

Lezen (Boekstart en de Bibliotheek op school) dat nu een belangrijk onderdeel vormt van het actieprogramma Tel mee met Taal Het bereik van de jeugd in de gemeenten Rucphen en Zundert heeft nu en de komende jaren extra aandacht van het management

Bij VANnU is de gemiddelde verhouding volwassen leden en jeugdleden 21 volwassenen en 79 jeugdleden (afgerond) De daling van de volwassen leden heeft geen impact op het totaal aantal leden maar is wel een signaal VANnU zet actief in op het verhogen van het aantal jeugdleden Dat past helemaal bij de strategische koers en is zichtbaar in het resultaat

Uitleningen

De daling van het aantal uitleningen heeft zich door de jaren heen doorgezet in alle gemeenten (voor 2016 48314 materialen oftewel 55 minder uitleningen) Anders dan voorgaande jaren is in dit aantal het aantal uitleningen van boeken die in de scholen worden uitgeleend niet meegenomen Deze boeken blijven op de scholen staan en zijn niet voor algemeen gebruik Over deze uitleningen hoeft geen leenrecht te worden betaald In totaal is binnen de scholen 86513 keer een boek uitgeleend aantal uitleningen (incl verlengingen))

Roosendaal Moerdijk Halderberge Rucphen Zundert Totaal Verloop

2010 519329 252665 212872 131959 223899 1340724

2011 494491 241354 209293 132458 196959 1274555 -490

2012 467771 224086 192139 113376 159082 1156454 -930

2013 456900 208696 153475 113157 137790 1070018 -750

2014 411480 201034 141451 103869 129474 987308 -770

2015 386641 163560 132197 97043 106078 885519 -1030

2016 361682 159583 124366 90250 101324 837205 -550

20

De terugloop van het aantal uitleningen heeft een aantal oorzaken De belangrijkste verklaring heeft te maken met de afname van het aantal volwassen leden Een andere verklaring voor de daling van uitleencijfers heeft te maken met de abonnementskeuze VANnU kent drie abonnementen Voordelig ontdekken (euro 2750 Lekker lezen (euro 3750) en Eindeloos genieten (euro 5750) Het laatste abonnement biedt een dubbele uitleentermijn van 6 weken waardoor de klant minder vaak de bibliotheek hoeft te bezoeken en dus minder vaak leent Een andere verklaring voor de terugloop van het aantal uitleningen is dat er minder informatieve boeken worden geleend Op dit gebied kunnen bibliotheekleden naast boeken ook gebruik maken van andere mogelijkheden om informatie te verzamelen zoals internet en de verschillende databanken die de bibliotheek beschikbaar stelt Ook de toename van het lenen van e-books speelt een rol Tot slot zien we door het omvormen van vestigingen naar servicepunten ook een terugloop van het aantal uitleningen In een servicepunt is de collectie minder uitgebreid en wordt van de klant gevraagd om meer (digitaal) te reserveren

Toename uitleningen jeugd Het aantal uitleningen voor de jeugd op de scholen is gestegen van 14940 in 2015 naar 86513 in 2016 Dat is in lijn met de uitrol dBoS in de verschillende gemeenten Op de scholen staat een collectie waar de jeugd uit kan kiezen Leerkrachten en de leesconsulent van de bibliotheek stimuleren het lezen van boeken op de scholen Dat neemt niet weg dat de jeugd ook de weg naar de bibliotheek nog steeds weet te vinden De uitleningen die via de bibliotheek plaats vinden staan in de tabel Aantal uitleningen Aantal uitleningen papieren boeken daalde niet verder10 In 2015 zijn er landelijk ruim 734 miljoen fysieke boeken uitgeleend 1 procent meer dan in het jaar daarvoor Het aantal uitleningen van jeugdboeken groeide met 6 procent ten opzichte van het jaar ervoor naar 377 miljoen Het aantal uitgeleende boeken voor volwassenen nam met 3 procent af tot 357 miljoen Daarmee werden in 2015 voor het eerst meer jeugdboeken dan boeken voor volwassenen uitgeleend Uitleningen van fysieke boeken 2005-2015

Bron CBS KB

10

Koninklijke Bibliotheek Bibliotheekstatistiek 2015

0

200000

400000

600000

800000

1000000

1200000

1400000

1600000

2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016

Aantal uitleningen incl verlengingen

2010-2016

Roosendaal

Moerdijk

Halderberge

Rucphen

Zundert

Totaal

21

Voor zowel jeugdboeken als boeken voor volwassenen geldt dat verhoudingsgewijs steeds meer fictie en verhalen en minder non-fictie en ontwikkelingsboeken worden uitgeleend Fictie en verhalen waren in 2015 goed voor 82 procent van alle uitleningen van papieren boeken Uitleningen audiovisuele middelen loopt verder terug In 2015 verhuurden de openbare bibliotheken tezamen 53 miljoen audiovisuele materialen zoals cdrsquos en dvdrsquos Dat is 10 procent minder dan het jaar daarvoor Terwijl het aantal uitleningen van cdrsquos zelfs al voor 2005 daalde geldt dat voor dvdrsquos pas sinds 2013 Zeer waarschijnlijk hangt de afname van dvd-uitleningen samen met de opkomst van video on demand-diensten zoals aangeboden door de grote tv- en internetproviders en bedrijven als Netflix Het totaal aantal landelijke uitleningen (boeken cdacutes dvdacutes audiovisueel en andere materialen) is in 2015 tov 2014 gestegen van 784 miljoen naar 788 miljoen11 Dat is bijna de helft van de materialen dan in 1999 toen er ruim 144 miljoen boeken over de balie gingen Uitleningen zijn geen doel op zich maar een middel om een doel te bereiken Lezen helpt om te ontwikkelen de horizon te verbreden andere werelden te openen Boeken helpen kinderen leeservaring op te doen zodat ze beter gaan lezen en beter kunnen leren Leesbevordering en stimulering van de ontwikkeling zijn de kerntaken van de bibliotheek Voor deze kerntaken zijn 788 miljoen uitleningen relevant want ze dragen bij aan een maatschappij die leert en zich ontwikkelt Voor de jeugdleden geldt dat in samenwerking met het onderwijs kinderen worden gestimuleerd om veel te lezen De vraag is wat het effect is op het aantal uitleningen voor de jeugd Dit zullen we de komende jaren blijven volgen (meer informatie over dit onderwerp staat bij Bibliotheek op school verderop in het verslag)

11

CBS statline

De digitale bibliotheek e-books de vakantiebieb cursussen en meer De reguliere collectie van bibliotheken bestaat uit papieren boeken en andere media Deze worden door de lokale bibliotheken zelf gekocht Daardoor verschillen de collecties van de bibliotheken onderling in grootte (aantal titels) en in titelaanbod Leners kunnen ook boeken uit andere bibliotheken aanvragen Het desbetreffende boek wordt dan opgestuurd naar de bibliotheek van de aanvrager Voor e-books ligt dit anders Doordat de collectievorming van e-books landelijk wordt aangepakt kunnen alle individuele bibliotheken ook de kleinere eenzelfde e-bookcollectie aanbieden Alhoewel bibliotheekleden al sinds 1 januari 2014 e-books kunnen lezen via de bibliotheek is het uitlenen van e-books vanaf 2015 pas echt op de kaart gezet De auteursrechtelijke uitgangspositie van bibliotheken in het digitale domein is fundamenteel anders dan die bij gedrukte boeken Bibliotheken zijn afhankelijk van de rechthebbenden (auteurs en uitgevers) Samen met aanbieders en afnemers onderzoekt de Koninklijke Bibliotheek (KB) die sinds 1-1-2015 verantwoordelijk is voor het e-bookplatform hoe en tegen welke vergoeding e-books het beste kunnen worden aangeboden Uitgangspunt is dat rechthebbenden er niet slechter van worden (geen gemiste verkoop) en dat verkopen worden gestimuleerd Zo wordt gezamenlijk het legaal lezen van e-books bevorderd Het afgelopen jaar heeft de KB voor het eerst cijfers over e-books verzameld in het kader van de gegevenslevering Wsob Hieronder wordt kort ingegaan op de ontwikkeling van het aantal gebruikersaccounts (e-bookaccounts) het bezit van de e-bookcollectie en het aantal uitleningen over 2015 (2016 is op dit moment nog niet beschikbaar) In 2015 werden bijna 86 duizend nieuwe e-bookaccounts aangemaakt via de portal bibliotheeknl Daarmee kwam het totaal aantal bibliotheek leden met een e-bookaccount eind 2015 op bijna 240 duizend uit

22

Hiervan kunnen ruim 234 duizend accounts via de lenersgegevens worden toegewezen aan een specifieke bibliotheek Onderstaande figuur toont het aandeel leden van de bibliotheek dat een e-bookaccount heeft voor Nederland als geheel en uitgesplitst naar provincie In 2015 had ruim 6 procent van de bibliotheekleden een e-bookaccount12 De provincie Brabant zit rond de 6 in de middenmoot Aandeel bibliotheekleden met een e-bookaccount 2015

Omvang e-Bookcollectie 115 duizend boeken Eind 2015 had de Bibliotheek ruim 115 duizend e-books in de collectie Bijna 10 duizend hiervan zijn boeken voor volwassenen en nog geen duizend hiervan zijn jeugdtitels Het resterende deel betreft de boeken van onder meer de Vakantiebieb de eBooks eregalerij en de eBookselectie-app (rechtenvrije e-books)

12

Koninklijke Bibliotheek Bibliotheekstatistiek 2015

Ruim 17 miljoen e-bookuitleningen in 2015 door bibliotheekleden13 Op ruim 55 procent van de accounts (in totaal 130 duizend) werd in 2015 tenminste eacuteeacuten boek geleend Dit percentage is ongeveer gelijk per provincie Van alle e-bookaccounts behoort 85 procent toe aan volwassenen De e-books voor volwassenen werden in totaal ruim 15 miljoen keer uitgeleend De jeugdtitels ruim 144 duizend keer Dit betreffen uitleningen aan personen die lid zijn van een openbare bibliotheek en een e-bookaccount hebben Het totale aantal e-bookuitleningen is daarmee verdubbeld ten opzichte van 2014 toen het aantal e-bookuitleningen uitkwam op ruim 800 duizend Gemiddeld werden er bijna 7 e-books per e-bookaccount uitgeleend in 2015 In 2015 is er gedurende de zomermaanden in de landelijke digitale bibliotheek een flink aantal e-books tijdelijk en kosteloos ter beschikking gesteld via de Vakantiebieb-app De boeken van de Vakantiebieb werden het meest gretig gedownload ruim 22 miljoen keer vaak door personen die geen lid waren van een openbare bibliotheek Voor de Vakantiebieb-app geldt net als voor het andere e-bookverkeer dat de populariteit flink groeide op 31 mei 2015 vlak voacuteoacuter de Vakantiebieb actie van 2015 was de app 400 duizend keer gedownload terwijl de teller op 1 september 2015 na de actie op 629 duizend downloads stond

Eind 2016 is er landelijk opnieuw veel geiumlnvesteerd in het digitale aanbod Zo zijn er onder andere nieuwe online cursussen gelanceerd In eacuteeacuten maand tijd hebben daar landelijk meer dan 8000 leden gebruik van gemaakt Daarnaast zijn er nieuwe titels toegevoegd aan de luisterbieb app En het totaal aantal e-books is in 2016 aangevuld tot 13000 titels

13

Landelijk werden er in 2016 2788769 e-books geleend

23

VANnU e-books en digitale ontwikkelingen In 2016 maakten in totaal 2721 leden van VANnU gebruik van een e-book account Dit is een stijging van bijna 1000 leden ten opzichte van 2015 toen er 1789 e-bookaccounts in gebruik waren In totaal werden door de leden van VANnU 23465 titels geleend Het gaat om gemiddeld 9 titels (afgerond) per lid In het eerste kwartaal van 2016 heeft VANnU meegedaan aan de landelijke e-book campagne waarbij er een klantmailing is verstuurd naar alle leden van VANnU Het doel van de campagne was om landelijk 50000 nieuwe e-bookaccounts te genereren In de maanden januari februari en maart zijn in totaal 45673 accounts aangemaakt Uit de evaluatie van de e-book campagne blijkt dat driekwart van de leden weet dat zij e-books via de Bibliotheek kunnen lezen een kwart maakt er inmiddels ook gebruik van Dit is een toename sinds de vorige meting in oktober 2014 Bovendien zegt de helft van de leden de intentie te hebben om het komende halfjaar via de bibliotheek e-books te gaan lenen E-books vooral aanvulling op lezen van papier In een recent onderzoek van SCP over hoeveel tijd men aan de verschillende media besteed blijkt dat tussen 2013 en 2015 de omvang van het digitale lezen nauwelijks veranderde14 In 2015 is lezen van papier nog veruit favoriet Ook al zijn apparaten en schermen gewoner en wijdverspreider de voorkeur ligt bij lezen dus nog duidelijk bij papier Op een doorsnee dag leest 39 van de Nederlanders van papier en 11 van een scherm Stichting Marktonderzoek Boekenvak (2016) bevestigt ook dat het papieren boek nog niet vervangen is door e-books Zorsquon 90 van de digitale lezers leest e-books naast gedrukte boeken de rest leest uitsluitend via digitale apparaten

14

Media Tijd in kaart SCP den Haag December 2016

Digitale media zijn dus niet alleen een concurrent van het lezen ndash tijd die aan gamen of sociale media wordt besteed kan niet ook aan lezen worden besteed ndash maar vormen door hun complementariteit ook een stimulans doordat ook het lezen zelf deels digitaal wordt (Huysmans 2013) Pressreader VANnU heeft zelf aan haar digitale diensten de Pressreader toegevoegd Een digitale dienst voor het online lezen van nationale en internationale tijdschriften en kranten Thuis en in de bibliotheek heeft men via de Pressreader online toegang tot 6000 kranten en tijdschriften uit meer dan 100 landen in 60 verschillende talen In de laatste 4 maanden van 2016 zijn 799 tijdschriften en kranten door leden en bezoekers online gelezen Afspraak met de mediacoach Bij de bezoekers en leden van VANnU ontstaat er een steeds grotere behoefte aan ondersteuning oa in het gebruik van e-readers en tablets VANnU vindt het belangrijk dat burgers digitaal vaardig zijn Dat betekent ook dat de klant met elk gewenst apparaat digitaal moet kunnen lezen Om de leden daarbij te ondersteunen zijn er in 2015 in de kernvestigingen spreekuren gehouden Na evaluatie van de spreekuren is in 2016 besloten om nog beter af te stemmen op de vraag van de gebruiker en kan men voortaan een afspraak maken met de mediacoach Op deze manier wordt de gebruikers nog beter en sneller ondersteund in het gebruik van de digitale producten en diensten Daarnaast worden er veel vragen telefonisch en per mail beantwoord en kan men ook op de website noodzakelijke info vinden Overgang Wise+ In de zomer is VANnU overgegaan naar Wise+ Dit systeem zorgt ervoor dat het zoeken naar materialen op de website direct gekoppeld is aan de Nationale Bibliotheek Catalogus Alle materialen van heel Nederland zijn daardoor in eacuteeacuten zoekopdracht vindbaar

24

Activiteiten en bezoekers Kennis en informatie worden steeds meer overgedragen en beschikbaar gesteld in de vorm van activiteiten De bibliotheek is een neutrale plek in het publieke domein waar mensen elkaar kunnen ontmoeten en kunnen leren In 2014 zijn in alle openbare bibliotheken in totaal 72000 activiteiten geteld15 In 2015 steeg het aantal naar 82000 keer16

De activiteiten lopen uiteen van inloopspreekuren lezingen literaire schrijfcursussen activiteiten in samenwerking met het onderwijs cursussen (digitale) trainingen tentoonstellingen debatten die de bibliotheek zelfstandig of in samenwerking met partners of (lokale) maatschappelijke organisaties aanbiedt

Voor VANnU past het organiseren van diverse activiteiten als aanvulling op de collectie bij het totale programma (aanbod) In de kernvestigingen wordt op allerlei manieren aandacht besteed aan de terugkerende jaarlijkse campagnes en activiteiten zoals de Boekenweek Maand van de filosofie Maand van het spannende boek Kinderboekenweek Week van de mediawijsheid Week van de alfabetisering Nederland leest en de Nationale voorleeswedstrijden Naast deze activiteiten is er altijd ruimte voor lokale initiatieven Op de website van VANnU in de digitale nieuwsbrieven en op social media is gedurende het jaar 2016 uitgebreid aandacht besteed aan alle activiteiten in alle gemeenten Hieronder wordt een beknopte samenvatting gegeven van een aantal grote en kleine activiteiten Activiteiten waar VANnU daar waar kan altijd samenwerkt met andere partners De activiteiten voor de aanpak laaggeletterden komt verderop in het verslag aan bod (Strategische themaacutes en aanpak laaggeletterdheid)

15

CBS Statline Helft activiteiten bibliotheek gericht op educatie den HaagHeerlen november 2015 16

Koninklijke Bibliotheek Bibliotheekstatistiek 2015

Lezen en voorlezen De landelijke campagne Nederland Leest stond in 2016 in het teken van de democratie VANnU heeft ervoor gekozen om het thema democratie te koppelen aan een ander thema dat bij de bibliotheek past namelijk het gebruik van nieuwe media en betrouwbaarheid van informatie Dit heeft geresulteerd in een debat dat VANnU samen met BN de Stem op 29 november in Parrotia heeft georganiseerd rondom het thema lsquode invloed van sociale media op de democratiersquo Op deze avond zijn vertegenwoordigers vanuit verschillende domeinen waaronder onderwijs overheid welzijn en media met elkaar en het publiek in gesprek gegaan aan de hand van een drietal stellingen Speciale gast van de avond was Sanne Kruikemeier Zij doet als docent politieke communicatie aan de Universiteit van Amsterdam onderzoek naar de online activiteiten van kiezers In Roosendaal heeft VANnU ook deelgenomen aan lsquoRoosendaal in dialoogrsquo volgens de dialoogmethodiek zijn deelnemers vanuit de gemeenteraad jongerenraad en bewoners met elkaar in dialoog gegaan rondom het thema democratie Schrijfster Agnes van Overveld (geboren in Nispen woonachtig in Schijf) gaf zowel in Roosendaal als in Rucphen een lezing over haar boek Windkracht 6 Een boek over doorzetten na tegenslagen niet bij de pakken neer gaan zitten en bovenal kansen zien waar een ander alleen de nadelen van een situatie inziet Op 13 november was op uitnodiging van De Witte Roos Sanne van Heijst te gast Zij sprak over haar boek lsquoPhilips-meisje van Kamp Vughtrsquo Op vrijdagavond 18 november is het jaarlijkse Lezersfeest in de kernvestiging in Roosendaal georganiseerd Dit jaar waren de schrijfsters Annejet van der Zijl en Nintildea Weijers te gast Annejet van der Zijl is een van de bekendste en meest gelezen literaire non-fictieschrijvers van ons land

25

Zij schreef Sonny Boy Anna Bernhard en de Amerikaanse prinses Nintildea Weijers schreef korte verhalen en essays en won met haar debuutroman lsquoDe consequentiesrsquo diverse literaire prijzen Het was een gezellige drukte waarbij volop ruimte was om de auteurs te ontmoeten en te bevragen In de kernvestiging in Zevenbergen zijn ook door het jaar heen diverse lezingen georganiseerd Pim Oosterheert hield in januari een drukbezochte lezing over het leven en het werk van Marten Toonder In de avonturen van Heer Bommel en Tom Poes speelt magie en mystiek een belangrijke rol Er gelden normen en waarden die ons vreemd aandoen Pim Oosterheert vertelde hierover en ging ook in op Toonders unieke taalgebruik en de filosofische achtergronden die in zijn verhalen een rol spelen Peter Geleijns gaf in september een prikkelende introductie op een drietal bijeenkomsten over de zogenaamde lsquozwarte schapenrsquo in de samenleving mensen die hun eigen weg zoeken en vinden en er daardoor vaak net niet bij horen Er wordt vaak negatief over ze gesproken terwijl zij zoveel te bieden hebben omdat zij anders denken en handelen dan de kudde makke schapen

En ook voor de jeugd en de jonge kinderen is er altijd iets te doen In oktober zijn er in alle gemeenten diverse klassenbezoeken en schrijversbezoeken ivm Kinderboekenweek In Rijsbergen is de voorronde van de voorleeswedstrijd in de bibliotheek gehouden In alle kernvestigingen vinden maandelijks voorleesactiviteiten plaats De meeste ouders weten de weg naar de bibliotheek te vinden Exposities In november is door Spirit in Roosendaal over een van de markantste geesten uit de kerkgeschiedenis Hildegard van Bingen een expositie gehouden In Zevenbergen presenteert de fotoclub zich regelmatig in de bibliotheek In Rucphen zijn boeken over iconen gepresenteerd tijdens een tentoonstelling van de Heemkundekring

In Oudenbosch was in juni de tentoonstelling van Carry Ham over originele illustraties van het AVI boekje ldquoJesse en de groentedraakjesrdquo in de bibliotheek te zien En in de zomermaanden de tentoonstelling A la Prima door Renate van Dongen en Nathalie Koeken In Rijsbergen zijn wisselende tentoonstellingen gehouden van de schilderijen van Corrie Evers Sweep Workshops en cursussen De succesvolle en veelgelezen schrijver Jose Vriens gaf op vrijdagochtend 27 mei een workshop in Parrotia Hoe schrijf ik een boek Jose Vriens woont en werkt in Roosendaal In Zevenbergen gaf Froukje Smeding in de week van de spiritualiteit in februari een seminar over dit thema Sari van der Spaan gaf in december een seminar over hooggevoeligheid En de Stichting Cultuur Moerdijk gaf in april in de kernvestiging een cursus Kunstkijken

En verder Op maandagavond 12 december heeft Bibliotheek VANnU in het Alzheimer Cafeacute in het Centrum voor Wonen amp Zorg De Brink een presentatie gehouden over wat de bibliotheek kan betekenen en te bieden heeft voor mensen met dementie hun verzorgers en mantelzorgers en de professionals Op 8 juni was het weer Buitenspeeldag in Zevenbergen Op die dag staat in heel Nederland het buitenspelen centraal De vrijwilligsters van de bieb-speelotheek organiseren de Buitenspeeldag op het plein voor de bibliotheek in Zevenbergen In Oudenbosch was tijdens de Cultuurmaand Halderberge 2016 een Pop-up bibliotheek geplaatst met een collectie boeken rondom het thema Iconen en Symbolen in de Basiliek Op 1 oktober gaf Ans Keijzer (Iconenschildergroep Byzantium) in de bibliotheek uitleg over de geschiedenis van Iconen en de techniek om deze te schilderen

26

24 Belangrijke ontwikkelingen in 2016

Hieronder worden de belangrijkste ontwikkelingen geschetst Het is uiteindelijk maar een kleine greep uit wat er allemaal in een jaar bij VANnU gebeurt Certificering In 2014 is in samenspraak met de sector en de branchepartijen (VOB en VNG) het kwaliteitskader 2014-2017 voor openbare bibliotheken vastgesteld Door deel te nemen aan deze certificeringsronde tonen bibliotheken aan dat zij aan de verwachtingen van hun klanten willen voldoen Audits en de daarop volgende certificering helpen bibliotheken om inzicht te krijgen in hun functioneren en toekomstbestendigheid Daarnaast dragen audits en certificering bij aan een samenhangend bibliotheekstelsel op basis van gelijke waarden uitgangspunten bedrijfsvoering en kwaliteit Na een intensieve periode van voorbereiding voor het schrijven van de zogenaamde zelfevaluatie vond begin oktober een tweetal auditdagen plaats De zelfevaluatie is een belangrijk document dat ter voorbereiding van de audit geschreven is door het MT waarin alle onderdelen van de certificering worden behandeld (leiderschap strategie medewerkers processen middelen netwerk dienstverlening collectie en gemeenten) VANnU kreeg bezoek van twee auditoren die door een groot aantal gesprekken met allerlei betrokkenen een beeld moesten vormen van de organisatie Met name de vraag hoe toekomstbestendig de huidige organisatie is stond centraal De auditoren spraken uiteraard met verschillende medewerkers maar ook met een directeur van een basisschool de voorzitter van de Raad van toezicht een tweetal wethouders en een ambtenaar Deze gesprekken gaven samen met de aangeleverde documenten voldoende vertrouwen om gecertificeerd te worden De auditoren hebben daar in hun rapportage het volgende over geschreven

Op basis van de open gesprekken en de vooraf en ter plekke nog ter beschikking gestelde documenten is een goed beeld verkregen van bibliotheek VANnU Hieruit concluderen de auditoren dat de bibliotheek op ruime wijze aan de certificeringsnormen voldoet De gesproken betrokkenen hebben een eenduidig beeld van de koers van de bibliotheek en van de toegevoegde waarde van VANnU naar de toekomst toe De stip op de horizon grote veranderingen niet schuwend een menselijke maat oog voor de financieumlle aspecten en een duidelijke door de organisatie en stakeholders gedeelde visie op het bibliotheekwerk van nu en de nabije toekomst Dit alles geeft ruim voldoende vertrouwen in de toekomstbestendigheid Vernieuwing netwerk In 2016 zijn de voorbereidingen getroffen voor de vernieuwing van het netwerk voor de organisatie Het oude netwerk (hard- en software) is aan vervanging toe en dat biedt de organisatie de kans om te zorgen dat ook voor de komende jaren het netwerk weer past bij de toekomst en daarmee de vraag van de bezoeker Naast het netwerk zullen ook de lijnverbindingen en de telefonie aangepast of vernieuwd worden Reorganisatie De aanpassingen in de dienstverlening in de gemeenten Roosendaal en Zundert hebben in eerste instantie vooral effect op de Frontoffice en daarmee op de werkgelegenheid (voor verdere info zie ontwikkelingen per gemeente) Begin 2016 zijn de voorbereidingen voor een reorganisatie in gang gezet De uitvoering bleek uiteindelijk niet nodig vanwege het vrijwillige vertrek van een aantal medewerkers

27

25 Ontwikkelingen per gemeente In de inleiding van het jaarverslag is het volgende opgemerkt De subsidiering van de bibliotheek is een strategische investering van de gemeente de bibliotheek is een uitvoeringsinstrument van het gemeentelijk beleid Bepaalt de gemeente formeel WAT zij wil bereiken voor haar burgers Bibliotheek VANnU geeft aan HOE dat het beste kan gebeuren Het strategisch beleidsplan van VANnU is richtinggevend om het HOE te bepalen17 Voordat een stand van zaken per gemeente wordt beschreven zullen de vijf strategische themarsquos uit de koers nog kort worden weergegeven omdat keuzes die gemaakt worden per gemeente altijd in het licht van deze themarsquos moeten worden gezien Dat neemt niet weg dat er altijd sprake is van unieke lokale keuzes De onderwerpen leesbevordering jeugd en aanpak laaggeletterdheid komen vanwege het belang verderop in dit verslag aan de orde In dit hoofdstuk zal ook en overzicht subsidieverloop worden getoond De strategische koers 2016-2018 In het jaarverslag van 2015 is geschetst hoe de kaders voor de komende jaren eruit gaan zien en met welke maatschappelijke en economische trends de bibliotheek rekening moet houden Deze zijn uitgangspunt geweest voor de verdere uitwerking van het strategisch meerjarenbeleidsplan voor de komende jaren Dit plan wordt hieronder beknopt weergegeven in de vijf strategische themaacutes Doelstellingen en effecten staan uitgebreid beschreven in het definitieve plan en in de diverse werkplannen staat de aanpak beschreven De missie van VANnU luidt Jong en oud verleiden met plezier te lezen te leren en zich te informeren

17

Strategisch beleidsplan VANnU 2016-2017 van collectie tot connectie

Focus op jeugd mee kunnen doen en de vernieuwde vorm van bibliotheekfuncties staan de komende jaren centraal in onze strategische koers Dat levert de volgende themarsquos op

1 Van collectie tot connectie van uitleenfabriek naar leren en lezen in de wijk

De traditionele bibliotheekvestiging is niet toekomstbestendig De collectie wordt deels digitaal en er is een groeiende behoefte aan leerplekken en cursusruimte De kernvestiging wordt daarom omgevormd naar een lees- en leercentrum met brede openingstijden dat goed bereikbaar is Servicepunten in wijken en dorpen zullen op termijn verdwijnen om plaats te maken voor collecties en programmarsquos op plaatsen waar veel mensen komen De bibliotheek omarmt (burger)initiatieven met betrekking tot lezen leren en informeren Van ruilbibliotheken en een afhaalpunt in een supermarkt tot voorleescursussen in het buurthuis en een collectie in het gezondheidscentrum De bibliotheek biedt ondersteuning Deze initiatieven spelen een belangrijke rol op het gebied van leefbaarheid bestrijding van eenzaamheid en andere maatschappelijke themarsquos

2 Focus op jeugd Het maakt een groot verschil in het leven van kinderen of ze lezen of niet Onderzoek toont aan dat lezers niet alleen hoger scoren op taalvaardigheid maar ook op schoolsucces en intelligentie Leren begint bij lezen Wie kan lezen en teksten begrijpt kan kennis verwerven en zich ontwikkelen Een goede taalbeheersing zorgt er voor dat kinderen betrokken zijn bij wat er om hen heen gebeurt Door een kwartier te lezen per dag groeit de woordenschat van kinderen Vrij lezen stimuleert leesplezier en daarmee groeit de motivatie om te lezen De bibliotheek verwerkt deze uitgangspunten in haar programmarsquos voor scholen de vestigingen en in de collectie Uiteraard worden kinderen uitgenodigd mee te denken en te organiseren

28

3 Een leven lang leren De wereld verandert snel en om steeds bij te blijven moet je blijven leren Om mensen te stimuleren een leven lang te blijven leren pakt Bibliotheek VANnU de rol van inspirator en facilitator Andere partijen nemen het daadwerkelijke lesgeven op zich In de komende jaren zal VANnU het lokale aanbod bundelen en als wegwijzer fungeren We zoeken daarbij naar de optimale mix van online en op locatie leren van individueel en in groepen leren Om mee te kunnen doen is leren lezen en schrijven van groot belang Voor mensen zelf maar ook voor werkgevers dienstverleners en de maatschappij als geheel Van de Nederlandse beroepsbevolking (16-65 jaar) is ongeveer 12 laaggeletterd In West-Brabant alleen al zijn zorsquon 56000 mensen Dit vraagstuk kan VANnU niet alleen op lossen maar dit doet ze samen met andere partijen (zie ook Aanpak laaggeletterdheid) Lokaal worden deze initiatieven vertaald in concreet aanbod waarbij het Taalnetwerk VANnU een cooumlrdinerende rol speelt Cursussen digitale vaardigheden en Taaloefengroepen worden georganiseerd in de bibliotheek en op andere locaties Veel activiteiten worden begeleid door vrijwilligers

4 Passend vakmanschap De veranderingen in onze samenleving vragen andere vaardigheden van onze medewerkers Netwerken verbindingen leggen samenwerken en goede kennis van de collectie staan centraal Er wordt steeds minder gewerkt in het fysieke bibliotheekgebouw en steeds meer op andere plaatsen met andere mensen binnen netwerken Het uitleenproces is geautomatiseerd De toegevoegde waarde van de medewerker zit in het persoonlijke advies en in de gesprekken met klanten bezoekers en (potentieumlle) samenwerkingspartners

5 Financieringsbronnen Zoals veel openbare bibliotheken staat ook Bibliotheek VANnU voor de uitdaging om verder inhoud te geven aan haar maatschappelijke functie

Aan de ene kant heeft VANnU te maken met een terugloop van inkomsten en aan de andere kant wil en moet de organisatie blijven innoveren oa vanwege de digitalisering de ontwikkelingen rondom de Bibliotheek op school en nieuwe maatschappelijke vraagstukken zoals de aanpak van laaggeletterdheid en eenzaamheid De bibliotheek moet toe naar een nieuwe strategie met alternatieve verdienmodellen en daarbij op zoek naar andere inkomstenbronnen zowel op basis van dienstverlening als op basis van private bijdragen Stand van zaken gemeente Roosendaal In 2016 is de structurele bezuiniging van euro 250000 aan VANnU opgelegd Onderstaande afspraken zijn met de wethouder gemaakt 1 Van de huidige naar een kleinere toekomstbestendige kernvestiging 2 Invoering Bibliotheek op school Bibliotheek op school zet in op het ontwikkelen van lees- taal- en mediavaardigheden van kinderen VANnU bereikt 100 van de jeugd 3 Connectie in alle wijken en dorpen en het gefaseerd sluiten van drie servicepunten Wouw (2016) Kortendijk (2017) en Tolberg (2018) VANnU ontwikkelt passende dienstverlening in alle wijken en dorpen met dienstverlening dichter bij en samen met de burgers In 2016 is veel tijd besteed aan de voorbereidingen voor de verbouwing en herinrichting van de kernvestiging Roosendaal (Parrotia) VANnU vormt samen met Allee Wonen een projectgroep om te komen tot een stedelijke huiskamer met een maatschappelijke insteek In 2016 zijn de eerste schetsen gemaakt maar is vooral veel tijd besteed aan de ontwikkeling van het concept en aan het betrekken van partners De inrichting moet in 2017 Europees aanbesteed worden en de verwachting is dat de realisatie in het derde en vierde kwartaal plaats zal vinden In 2016 zijn er voorsorterend op de veranderingen alvast een aantal aanpassingen gedaan Er is een horecavoorziening gekomen (commercieumlle partij) de ingang is verplaatst en een aantal partijen is intern verhuisd

29

In Roosendaal is de keuze gemaakt om de verschillende servicepunten in de jaren 2015-2018 gefaseerd te sluiten en op zoek te gaan naar andere vormen van dienstverlening in alle wijken en dorpen dichterbij de inwoners en minder gericht op het uitleenproces Wouw is in 2016 het eerste servicepunt geweest wat sloot en er is gezocht naar een alternatief In 2016 lag de focus op behoud van de uitleenvoorziening maar in 2017 ligt de nadruk op het programmeren het gezamenlijk initieumlren van activiteiten voor een diverse doelgroep in aansluiting op de kernfuncties van de bibliotheek Het gedeelde maatschappelijk belang is hierin leidend In 2016 is gestart met het zoeken naar alternatieve dienstverlening in Wouw We zijn daar in gesprek gegaan met de burgers met behulp van de methode ldquodesign thinkingrdquo met als doel de behoeftes op te halen Het gaat hier om een participatief traject met inwoners van het dorp met de dorpsraad met gemeenschapshuis De Geerhoek en met verschillende organisaties en instellingen In een aantal sessies is gezocht naar de onderwerpen die voor het dorp erg belangrijk zijn De opbrengst was op hoofdlijnen behoefte aan lezen en een collectie ontmoeting eenzaamheid aandacht 0-4 jaar en toevoegen van programmering Het concrete resultaat In Wouw is de nieuwe bibliotheek welke per 1-10-2016 in de Geerhoek is gestart Het huidige servicepunt is gesloten Naast een kleine collectie en de mogelijkheid te reserveren en in te leveren is er aandacht voor programmering (met nadruk op 0-4 jaar) en ontmoeting (leestafel tegengaan eenzaamheid) Dit alles wordt vooral door vrijwilligers opgepakt Verder zijn contacten gelegd of verstevigd met het onderwijs en professionele instellingen (voor uitrol dBoS zie verderop in het verslag) En in andere dorpen zoals Heerle en Wouwse Plantage zijn ook diverse alternatieven ontwikkeld en activiteiten opgestart of is geholpen met het opstarten van bijvoorbeeld een ruilbieb (Boekspot)

Begin 2017 zal de evaluatie van het project in Wouw worden afgerond Daarin zullen we de methode (design thinking) om de burgers te betrekken bij de alternatieve dienstverlening evalueren alsmede het resultaat De vraag lsquohoe kunnen we schuiven met de middelen (van traditioneel uitlenen naar jeugd laaggeletterdheid vraagstukken in het sociaal domein) en ze op een goede manier inzettenrsquo blijft relevant Dat geldt niet alleen voor de gemeente Roosendaal maar ook voor de andere 4 gemeenten Bibliotheekwerk in de Roosendaalse wijkendorpen In 2016 is er wederom geiumlnvesteerd in bestaande en nieuwe partners in de wijken en dorpen met als doel taal boeken en leesplezier dicht bij de mensen te krijgen Dit heeft geresulteerd in een breed scala aan projecten en activiteiten in samenwerking met andere organisaties en instellingen Op het gebied van leesbevordering voor volwassenen is er in 2016 opnieuw geiumlnvesteerd in het initieumlren en begeleiden van Boekspots ruilbibliotheken op allerlei plekken waar mensen boeken kunnen naartoe kunnen brengen kunnen lenen en ruilen Dit gebeurde oa in Westrand Wouwse Plantage Wouw en de Westrand VANnU adviseert stimuleert en verzorgt de PR Deze Boekspots vormen tevens een aanleiding om hier met behulp van onze collectie activiteiten omheen te programmeren Dit doen we op verschillende plekken via het nieuwe concept lsquoBieb in de Buurtrsquo Dit was in het Tongerlohuys (jeugd) en Wouwse Plantage (vrouwengroep) Ook hebben we samenwerking gezocht op allerlei themarsquos en vanuit onze kennis en collectie zoals in de Westrand (gezonde voeding) St Elisabeth (Dag van de Ouderen iconenproject) en Heerle (uitleen tijdens vakanties voor jeugd en later ook volwassenen In Wouwse Plantage is een wisselcollectie naar het gemeenschapshuis gebracht met name gericht op eenzame ouderen die elkaar op een vast moment in de week ontmoeten Op deze manier zoekt VANnU naar mogelijkheden om de bibliotheek dichterbij de bewoners te brengen

30

Het andere spoor waarop VANnU resultaten heeft geboekt is in het op de agenda zeten van taalvaardigheid leesbevordering en leesplezier bij anderen Dit begint met het bepalen van gezamenlijke doelen voor een bepaalde doelgroep of een specifieke wijk samen met ons netwerk De bibliotheek draagt haar deskundigheid dan uit aan anderen die vervolgens (mede) de activiteiten uitvoeren Zo hebben we zowel ouderen als jongeren getraind in interactief voorlezen en activiteiten ontwikkeld waarbij kinderen van de basisschool door hen werden voorgelezen Tot slot had VANnU een aanjagende rol naar andere partijen in het kader van de Dag van de Dialoog (SDW ROC Huis van de Westrand) Door onze deelname aan het project CREA in de wijk (Westrand) zijn de lijnen met andere partners kort Hierdoor hebben ook zij verschillende dialoogtafels georganiseerd Zorginnovatiepunt Het Huis van Morgen en Bibliotheek VANnU zijn partners binnen de Alliantie gezondheid en geletterdheid Huis van Morgen heeft de opdracht innovatieve hulpmiddelen die bijdragen aan langer zelfstandig thuis wonen onder de aandacht van een groot publiek te brengen VANnU heeft een informatiefunctie die bijdraagt aan zelfstandigheid en participatie voor inwoners in haar werkgebied Ons Marie biedt een breed scala aan activiteiten voor ouderen Dat heeft geleid tot het in de bibliotheek tentoonstellen en actief onder de aandacht brengen van de hulpmiddelen tbv de doelgroep Ook de wijkzuster en BN De Stem zijn betrokken Cultuurnota Roosendaal In 2016 werkte VANnU mee aan de totstandkoming van de nieuwe cultuurnota voor de gemeente Roosendaal Deze opdracht van de raad aan de wethouder werd gestalte gegeven door een cultuurnetwerk te vormen waar VANnU als vanzelfsprekend deel van uitmaakt

Het netwerk bestaat uit ruim 20 personen en fungeert als een spin in het web om mensen en organisaties op cultureel vlak bij elkaar te krijgen Kunst en cultuur zijn niet het doel op zich maar het middel om samenhang in de gemeente te vergroten en aan te zetten tot nieuwe initiatieven om uiteindelijk op cultureel sociaal economische en educatief gebied de vruchten te plukken Stand van zaken gemeente Moerdijk Het servicepunt Willemstad voorheen gevestigd in het Mauritshuis is in de zomer van 2016 verhuisd naar Buurthuis Irene De ruimte die de bibliotheek in gebruik had in het Mauritshuis kon niet langer gehuurd worden In afstemming met de gemeente is besloten om het servicepunt om te vormen naar een afhaal- en inleverlocatie In Buurthuis Irene vond VANnU een plaats om een alternatieve voorziening te maken Het servicepunt is aangepast in een haal- en brengpunt met aandacht voor het jonge kind (0-4) en voor de ontmoeting (leestafel tijdschriften kranten) In het najaar heeft het college VANnU verzocht om het positieve resultaat van 2015 terug te storten Voor VANnU kwam dit onverwacht en gedurende het overleg met de wethouder bleek dat de afspraken in de subsidieverordening over de opbouw van het eigen vermogen niet duidelijk zijn Daardoor loopt VANnU als organisatie een risico De bestuurder heeft het voornemen om in 2017 samen met de 5 gemeenten waar VANnU verantwoordelijk is voor het bibliotheekaanbod goede afspraken te maken voor de toekomst en deze vast te leggen in een convenant Een sterke en gezonde bibliotheekorganisatie is in het belang van alle vijf gemeenten

31

Stand van zaken gemeente Halderberge Voor de zomer kondigde de Raad aan de subsidie van de bibliotheek en nog een aantal professionele organisaties opnieuw te willen verlagen Op 16 juni heeft VANnU tijdens de commissievergadering de consequenties voor het bibliotheekaanbod geschetst Vanwege het effect op de dienstverlening heeft de Raad besloten om de voorgenomen bezuiniging niet op te leggen en zich opnieuw te beraden op de toekomst In 2017 zullen de twee Brede Scholen in Hoeven en Oud-Gastel gerealiseerd zijn De wethouder heeft aangegeven dat hij vanwege het belang van lezen voor de jeugd de wens heeft dat de bibliotheek daarin wordt gehuisvest Dat heeft consequenties voor het bibliotheekaanbod in de servicepunten in beide dorpen De huidige middelen zijn niet toereikend om beide doelgroepen te bedienen Stand van zaken gemeente Rucphen Ook in de gemeente Rucphen is de aandacht voor leesbevordering bij de jeugd steeds meer speerpunt De wethouder heeft aan VANnU gevraagd om een plan te maken voor een breder aanbod aan de jeugd In 2016 zijn de voorbereidingen getroffen om in 2017 de Bibliotheek op school (dBoS) op de scholen uit te rollen (zie verder aanbod jeugd) Ook in deze gemeente is de aanpak laaggeletterdheid een belangrijk speerpunt Rucphen is samen met Roosendaal de enige plek waar naast Klik amp Tik ook taaloefengroepen hebben gedraaid (zie verder 26 aanpak laaggeletterdheid) Stand van zaken gemeente Zundert Ingegeven door de bezuinigingsopgave van de gemeente Zundert zijn in 2016 de voorzieningen in Wernhout Achtmaal en Zundert aangepast enof gesloten In deze kernen is door VANnU ondersteuning geboden in het opzetten van alternatieven zoals een ruilbieb (Boekspot) in alle drie de kleine kernen (Achtmaal Wernhout en Zundert) en het creeumlren van een afhaallocatie gerund door vrijwilligers

In Zundert is een haal- en brengpunt gerealiseerd in het CCZ De bedoeling is om daar ook activiteiten samen met de partners in Zundert te organiseren In Achtmaal helpen vrijwilligers de burgers om de materialen te reserveren of uit Zundert of Rijsbergen te halen De vrijwilligers kunnen altijd voor eventuele vragen bij VANnU terecht De dienstverlening in Rijsbergen wordt aangepast Er zal minder personeel worden ingezet tegelijkertijd is er aandacht voor programmering samen met andere partners Om dit te kunnen realiseren moeten medewerkers tijd en ruimte krijgen om met de programmering bezig te zijn In 2017 zal gestart worden met een pilot voor de inzet van vrijwilligers op De snelheid waarmee VANnU moest reageren op de bezuinigingen voor de komende drie jaar stond op gespannen voet met het realiseren van alternatieven samen met de burgers In goed overleg met de wethouder is besloten om de planning te verruimen De gemeente heeft een financieumlle tegemoetkoming betaald vanwege het langer openhouden van de servicepunten en het langer continueren van het aanbod op de scholen De dienstverlening in de vorm van het uitlenen op de Zundertse basisscholen is gestopt en VANnU heeft de collecties achtergelaten op de scholen zodat de leerlingen deze nog kunnen gebruiken De wethouder heeft VANnU gevraagd om een plan te maken met het onderwijs voor de leesbevordering in de scholen waarmee hij de bezuiniging van 2017 van euro 25000 zou kunnen terugdraaien Dat is niet gelukt De bedoeling is om dit voor 2018 alsnog voor elkaar te krijgen en de opgelegde bezuiniging terug te draaien en in te zetten voor de jeugd

32

Subsidieverloop 2011-2016 In 2016 zijn de budgetsubsidies in de gemeenten Roosendaal en Zundert verlaagd De gemeente Roosendaal had de verlaging in 2014 reeds aangekondigd maar heeft VANnU de tijd gegeven om een koers voor 4 jaar uit te zetten waardoor de bezuiniging met aandacht voor de inhoud kan worden gerealiseerd De gemeente Zundert heeft na de fusie in 2015 aangegeven de bibliotheek drie jaar op rij een bezuiniging op te leggen In 2016 euro 50000 en in 2017 en 2018 elk jaar euro 25000 Alleen de gemeente Rucphen heeft een indexering toegepast In onderstaande tabel is vanaf 2011 het subsidieverloop te zien Subsidieverloop 2011-2016

Gemeente 2011euro 2012euro 2013euro 2014euro 2015euro 2016euro

Roosendaal 1608501 1608501 1608501 1608501 1608501 1368503

Roosendaal div subsidies

404624 65660 96182 27049 6240 3553

Moerdijk 883503 793100 797000 798130 809188 809188

Moerdijk div subsidies

8921 33785 41280 72705

61562

57319

Halderberge 550811 495730 395730 395730

395730 395730

Halderberge div subsidies

- 44826 26459 51444

54750

50000

Rucphen - - - 428013 434433 440949

Zundert - - - 305052 305052 255052

totaal 3456360 3041602 2965152 3686624 3675456 3380294

incl VVE en landelijke subsidie Vschool

incl subsidie onderwijsachterstanden marktplaats cultuureducatie en (tot 2015) landelijke subsidie Vschool subsidie marktplaats cultuureducatie

Het bedrag dat de gemeenten per inwoner bijdragen verschilt sterk Het aanbod per gemeente daarmee ook Omdat huisvestingslasten een groot verschil kunnen maken wordt in onderstaande tabel het bedrag inclusief en exclusief huisvestingslasten getoond Subsidiebedrag per inwoner 2016

Gemeente incl huisvesting excl huisvesting Roosendaal 1780 1441

Moerdijk 2143 1594

Halderberge 1308 1126

Rucphen 1983 1377

Zundert 1194 1002

26 Aanbod jeugd Boekstart en de Bibliotheek op School De bibliotheken in Nederland hebben ongeveer vier miljoen leden waarvan 61 jeugdleden in de leeftijd van 0 tot en met 17 jaar Kinderen en jongeren zijn dus een belangrijke doelgroep voor de bibliotheken De samenleving is de afgelopen decennia door en door gedigitaliseerd en gemedialiseerd en raakt ook nog altijd verder geiumlnformatiseerd en geiumlndividualiseerd Dit heeft niet alleen gevolgen voor het leesgedrag van de jeugd ook de manier van denken en de vaardigheden waarmee deze groep opgroeit veranderen Hierdoor zullen bibliotheken de jeugd in de 21ste eeuw op een andere manier moeten bereiken interesseren en ondersteunen dan eerder het geval was18 Ook al verandert de doelgroep lezen en toegang tot boeken blijven belangrijke voorwaarden voor het succes van individuen en de samenleving als geheel Bibliotheken behouden in dat verband hun onmisbare taak

18

Bibliotheken en de jeugd in de 21-ste eeuw Brochure KB en Stichting Lezen en Schrijven

33

Met leesbevorderingsprogrammarsquos als Boekstart en de Bibliotheek op school en leesbevorderingsprojecten als De Nationale Voorleeswedstrijd van Stichting Lezen en de KB hebben zij sterke troeven in handen Aanpak VANnU Het bevorderen van lezen en vooral leesplezier kan niet vroeg genoeg in het leven van kinderen beginnen VANnU richt haar activiteiten op de leeftijdsgroep van 0-18 jaar met onderstaande aanpak Boekstart Het leesbevorderingsprogramma Boekstart moedigt ouders aan om hun kinderen zo vroeg mogelijk kennis te laten maken met boekjes met lezen en met de bibliotheek Boekstart richt zich op kinderen van 0 tot 4 jaar Kinderen die op heel jonge leeftijd in aanraking komen met (voor-)lezen en boeken ontwikkelen zich beter zo heeft onderzoek uitgewezen Een vroege ontdekkingstocht vergroot spelenderwijs de woordenschat van het kind en zorgt ervoor dat het kind later meer leesplezier heeft Zo is er minder kans op laaggeletterdheid Leesbevordering richt zich niet alleen op kinderen met een taalachterstand maar op alle kinderen Resultaat Begin 2009 startte Boekstart in vijf vestigingen in Noord-Brabant Begin 2015 deed 99 van alle bibliotheken in Nederland mee (156 van de 157 bibliotheken) Jaarlijks worden in totaal zorsquon 55000 Boekstart-koffertjes meegegeven aan ouders waarmee 323 van de babyrsquos in Nederland werd bereikt In 2016 zijn bij VANnU 324 kinderen ingeschreven als Boekstartlid Ouders Op verzoek van de instellingen in de kinderopvang wordt op bijeenkomsten voor ouders verteld over het plezier en belang van voorlezen

Moerdijk In Moerdijk wordt door de bibliotheek een programma uitgevoerd in het kader van de Voor- en Vroegschoolse Educatie Doel is om de kinderen met een (taal)achterstand te stimuleren zodat ze met een zo klein mogelijke achterstand naar het basisonderwijs gaan Iedere kinderopvangorganisatie doet hier aan mee Hiermee wordt een groot gedeelte van de kinderen in de leeftijd tot 0-4 jaar bereikt Bibliotheek op school PO (Primair Onderwijs) In het programma de Bibliotheek op school werken bibliotheken en scholen structureel samen aan de taalontwikkeling leesbevordering en mediawijsheid van kinderen De bibliotheek maakt afspraken met het onderwijs over de uitvoering van het programma De basis voor samenwerking is het beleid van de school De jaarlijkse doelen bepaalt men samen op basis van gemonitorde resultaten en de jaarlijkse activiteiten worden vastgelegd in een lees- en mediaplan Het volgen van de cursus Open boek door leerkrachten helpt bij het vormgeven van het beleid Met de Bibliotheek op school gaan school en bibliotheek een meerjarige samenwerking aan rondom lezen en mediawijsheid De effecten van de inzet worden jaarlijks door de landelijke monitor gevolgd Deze samenwerking is geborgd in het beleid van zowel school als bibliotheek Een actuele en gevarieerde collectie in de school zorgt voor verrijking van het leesonderwijs Vanuit de bibliotheek ondersteunt een professionele leesconsulent de leescooumlrdinator en het team van de school Daarnaast helpt een digitaal portaal de school bij het zoeken en registreren van boeken het stimuleren van lezen het bijhouden van de leeshistorie en het vinden van betrouwbare informatie Roosendaal De uitrol van lsquode Bibliotheek op schoolrsquo in Roosendaal vordert volgens planning Na de eerste 8 scholen zijn in 2016 de volgende 7 scholen aangesloten de Linde de Klimroos Klaverweide Lavoor de Stappen Baayaert en Talent

34

Basisscholen de Vondel en Wending hebben nu ook een vaste leesconsulent van Bibliotheek VANnU Ruim de helft van de scholen is inmiddels aangesloten In Wouw is samen met scholen de Stappen en Baayaert hard gewerkt om een inspirerende leesomgeving voor de kinderen van de scholen te maken Na sluiting van het servicepunt is de collectie voor de kinderen binnen de school toegankelijk geworden Een voorbeeld van een inspirerende leesomgeving is te vinden op basisschool de Klimroos Deze school heeft ook een Facebookpagina gemaakt om de schoolbieb te promoten httpswwwfacebookcomHieperdeBieb Tijdens de Kinderboekenweek zijn er 41 klassen van de Roosendaals scholen op bezoek geweest Ze namen deel aan het programma lsquoleeselixerrsquo Een speciale drank waarin kinderen hun leesvoorkeur konden mixen en zo genoeg leeshonger en leesvoer zouden hebben tot ze oma en opa waren Moerdijk Alle 22 scholen in de gemeente Moerdijk kunnen gebruik maken van leesbevorderingsprojecten in samenwerking met een leesconsulent van de bibliotheek Dit wordt gedaan in samenhang met de actuele en inspirerende boekencollectie die de scholen jaarlijks van de bibliotheek ontvangen Een voorbeeld van deze samenwerking is het project lsquoTheaterlezenrsquo dat is uitgevoerd op basisschool de Boemerang Basisscholen komen diverse keren per jaar voor groepsbezoeken naar de bibliotheek Halderberge Er is nog geen structurele samenwerking met de scholen Wel hebben een aantal scholen belangstelling voor lsquode Bibliotheek op schoolrsquo Twee leerkrachten van basisschool rsquot Bossche Hart uit Bosschenhoofd hebben de cursus Open Boek gevolgd een bouwsteen van het project Op

basis daarvan worden er jaarlijks een aantal leesbevorderingsprojecten uitgevoerd in deze school Basisschool de Schittering maakt gebruik van de mogelijkheid voor het doen van groepsbezoeken in vestiging Oudenbosch De gesprekken met de wethouder over het aanbod voor de jeugd in de toekomst in de gemeente Halderberge zijn in volle gang Rucphen Met alle 7 scholen in Rucphen zijn gesprekken gevoerd over de invoering van lsquode Bibliotheek op schoolrsquo Op basisschool Vinkenbos was door de leerkrachten de cursus Open Boek al gevolgd en was een up-to-date leesplan aanwezig Hier is gestart met uitvoering van het activiteitenplan en invoering van de Monitor Op basisschool Martinus in Rucphen zijn 3 leerkrachten gestart met de cursus Open Boek deze school heeft de doelen al bepaald De andere scholen zijn in diverse stadia van uitrol van de samenwerking Zundert Met de scholen in Zundert zijn gesprekken gevoerd om te komen tot een basisvoorziening volgens de aanpak lsquode Bibliotheek op schoolrsquo Op basis hiervan is een plan gemaakt wat nog niet helemaal tot overeenstemming heeft geleid Daarom worden de gesprekken in 2017 voorgezet (zie verder 25 Ontwikkelingen per gemeenten) Bibliotheek op school VO (Voortgezet Onderwijs) De succesvolle aanpak van de Bibliotheek op school in het basisonderwijs is aanleiding geweest om het programma uit te breiden naar het voortgezet onderwijs (VO) allereerst naar het vmbo Die uitbreiding biedt de bibliotheken een strategische aanpak voor structureel samenwerken met het voortgezet onderwijs De pijlers zijn collectie lezen en mediawijsheid Iedere pijler heeft een keuzemenu bestaande uit een aantal bouwstenen die oa voortkomen uit bestaande Bibliotheekprojecten oa Biebsearch Leeskr8 en 4You

35

De Bibliotheek op School Het Da Vinci College (Roosendaal) en Bibliotheek VANnU hebben in schooljaar 2015-2016 gebruik gemaakt van de Stimuleringsregeling van Kunst van Lezen tbv de Bibliotheek op School Halverwege het schooljaar 2016 liep deze regeling af Tijdens dit schooljaar hebben school en bibliotheek gewerkt aan het creeumlren van de voorwaarden en er is een leesplan geschreven waarin een stevige basis is gelegd voor een meerjarenplan De onderstaande activiteiten zijn concreet uitgevoerd

Studiemiddag voor docenten Iedere docent taaldocent

Training voor docenten Lezen in het vmbo werkt

Boekencollectie (in de vorm van boekenkisten 303 boeken)

Campagne Nederland Leest Lydia Rood

Vrij lezen in de klas zowel in het vmbo als in het praktijkonderwijs experimenteren docenten met de boekenkisten en vrij lezen

Vakoverstijgend voorlezen oa techniekdocenten en biologiedocenten lezen voor ook in de bovenbouw

VANnU is in gesprek met de school over een vervolg Het Markland college in Zevenbergen maakt al een paar jaar gebruik van Biebsearch Dit is een voorloper van Bibliotheek op School In 2016 hebben in een werkgroep gesprekken plaatsgevonden ter voorbereiding van het programma de Bibliotheek op School In 2017 gaat daadwerkelijk gewerkt worden aan het taal- en leesbeleid en het omzetten van Biebsearch in de Bibliotheek op school Twee docenten van het Markland hebben deelgenomen aan de training Lezen in het vmbo werkt op het Da Vinci college Brugklassers van het Marklandcollege komen regelmatig op groepsbezoek in de bibliotheek

Diverse activiteiten Voor middelbare scholieren worden diverse activiteiten georganiseerd waar VANnU een rol in speelt Een van de activiteiten is het Cultuurfestival Artisjok 2016 voor havo en vwo 4 VO In Roosendaal is de organisatie in handen van de Cultuurcompaan Het thema van dit jaar was Beyond Borders VANNU heeft de samenwerking gezocht met De Witte Roos en boekhandel Het verboden Rijk waardoor de mogelijkheid ontstond om groots uit te pakken en goed aan te sluiten bij het thema In februari hebben 14 schoolfinalisten van 7 scholen (2 per school) deelgenomen aan de voorleeswedstijd Read2me In deze wedstrijd worden leerlingen aangespoord goede jeugdboeken voor te lezen Leerlingen lezen voornamelijk voor uit boeken van de Jonge Jury Een leerling van het Jan Tin Bergen College heeft de Roosendaalse finale gewonnen Tot slot scholen zien de waarde van abonnementen en schoolpassen Ook worden regelmatig projectcollecties afgenomen en vinden er klassenbezoeken en schrijversbezoeken plaats Abonnementen School schoolabonnementen Collectieve

schoolpassen

Da Vinci College

Gertrudis College I 216

Jan Tinbergen College I

Markland College Oudenbosch I

Markland College (Zevenbergen)

II 269

Norbertus College II 211

Munnikenheide college I

Mencia Sandrode I

36

27 Aanpak laaggeletterdheid Laaggeletterdheid is een maatschappelijk probleem waar vaak nog een taboe op rust Ongeveer 13 miljoen inwoners van Nederland tussen de 16 en 65 jaar is laaggeletterd Ze hebben moeite met lezen schrijven en communiceren in het Nederlands En dat terwijl taal steeds belangrijker wordt om zelfstandig te kunnen participeren Denk aan het gebruiken van websites van overheden en bedrijven aan internetbankieren of een sollicitatiebrief schrijven of aan langer zelfstandig kunnen wonen Maar denk ook aan het begrijpen van veiligheidsinstructies op het werk of bijsluiters van medicijnen

Vanuit de Rijksoverheid is daarom gestart met het actieprogramma lsquoTel mee met Taalrsquo[1] In dat programma zetten de ministeries van OCW SZW en VWS samen in op participatie taal als middel om mee te kunnen doen in de maatschappij en op het werk In Tel mee met Taal zijn de preventieve aanpak (het voorkomen van taalachterstand) en de curatieve aanpak (het bestrijden van laaggeletterdheid via scholing) voor het eerst in eacuteeacuten overkoepelend actieprogramma samengebracht Daarbij speelt de regionale netwerkaanpak een belangrijke rol De combinatie van de curatieve en preventieve aanpak van laaggeletterdheid sluit aan bij de opdracht van de bibliotheek bij te dragen aan geletterdheid in brede zin voor jong en oud De bibliotheek heeft al taalaanbod gericht op jonge kinderen (bijvoorbeeld Boekstart) en volwassenen (bijvoorbeeld via taalcoaches lees- en schrijfclubs) Ook opereert de bibliotheek in een lokale maatschappelijke context in contacten met burgers gemeenten onderwijs lokale bedrijven en maatschappelijke organisaties Dit maakt dat de bibliotheek een unieke positie inneemt en in potentie een belangrijke verbindende schakel kan vormen binnen de regionale aanpak van laaggeletterdheid

[1]

httpswwwtaalvoorhetlevennl

In september 2014 is het convenant Taal voor het Leven West- Brabant ondertekend Een samenwerkingsverband tussen ROC Kellebeek VWS ATEA UWV Cubiss St Lezen amp Schrijven en de bibliotheken in West- Brabant om een bijdrage te leveren aan het terugdringen van laaggeletterdheid Inmiddels zijn er zorsquon 30 organisaties aangesloten ook organisaties uit de zorg- en welzijnssector De aanpak van laaggeletterdheid kan niet los worden gezien van maatregelen om taalachterstanden en laaggeletterdheid te voorkomen zoals leesbevordering Daarom is het beleid gericht op leesbevordering en leesplezier een waardevolle aanvulling op het reguliere taalonderwijs en is dit onderdeel van het actieprogramma lsquoTel mee met Taalrsquo Wat doet VANnU VANnU biedt een basisaanbod waarin collectie taalpunten en het taalnetwerk en activiteiten in de Week van de Alfabetisering opgenomen zijn Daarnaast worden bovenop dit basisaanbod trajecten aangeboden in het kader van de uitvoer WEB In 2016 heeft Taal voor het Leven West-Brabant voor het tweede jaar op rij WEB-gelden ontvangen tbv het versterken van werkenden en werkzoekenden In onderstaand overzicht is het basisaanbod opgenomen onder het kopje Activering daarna volgen de trajecten in het kader van WEB Activering basisaanbod

Collectie VANnU heeft een speciale Makkelijk Lezen-collectie voor mensen die moeite hebben met lezen en schrijven Bij de samenstelling van de collectie heeft de bibliotheek gelet op de bruikbaarheid ervan voor de ontwikkeling van taalvaardigheid en maatschappijorieumlntatie De collectie bestaat uit leesboeken op verschillende leesniveaus taalcursussen en informatieve boeken en alle informatie is in eenvoudig Nederlands

37

Taalpunten In 2016 heeft VANnU samen met haar netwerkpartners twee taalpunten opgezet eacuteeacuten loket dat burgers overzicht biedt van het informele formele en non-formele scholingsaanbod op het gebied van taal en digitale vaardigheden in de regio Naast de doorverwijsfunctie bieden de Taalpunten ook laagdrempelige trainingen Aan de hand van een intake wordt de scholingsbehoefte van de deelnemer in kaart gebracht en kan er bijvoorbeeld een training Klik amp Tik worden gedaan Het eerste Taalpunt opende in maart 2016 in de wijk Kalsdonk in Roosendaal en de tweede is op 31 maart in de bibliotheek Zevenbergen feestelijk geopend Na opening van de Taalpunten is er voortdurend aanloop van mensen met taalvragen In 2016 zijn er 34 mensen geholpen enof doorverwezen in Kalsdonk In het taalpunt in Zevenbergen zijn in 2016 totaal 14 mensen geholpen met hun taalvraag

Activering Deelnemers Opmerkingen

Roosendaal 31 Klik amp Tik basis

Taalpunt Kalsdonk (RSD) 34 Intakes

Moerdijk 17 Klik amp Tik basis

Taalpunt Moerdijk 14 Intakes

Halderberge 11 Klik amp Tik basis

Rucphen 9 Klik amp Tik basis

Zundert 7 Klik amp Tik basis

Training herkennen amp doorverwijzen

15 Gezondheidsplein

Kalsdonk

138

Trainingen Op 20 september heeft VANnU aan de partners van het Gezondheidsplein in Kalsdonk een training Herkennen en motiveren laaggeletterden

gegeven

Week van de alfabetisering Samen met haar partners in het West Brabantse Taal voor het Leven organiseerde Bibliotheek VANnU een Lagerhuisdebat tijdens de Week van de Alfabetisering In dit interactieve debat ging men op zoek naar de formule om slim samen te werken eacuteeacuten doel maar met een verschillende motivatie belang of uitgangspunt Wanneer is de samenwerking slim en daarmee effectief Het debat vond plaats in Etten Leur De landelijke week van de alfabetisering viel dit jaar samen met de start van het nieuwe Taaljaar 2016-2017 Samen met de gemeente Moerdijk heeft de bibliotheek een informatieve en interactieve bijeenkomst georganiseerd (5 september 2016) waarin verteld werd over de aanpak van laaggeletterdheid Wethouder Thomas Zwiers gaf het belang van de aandacht voor laaggeletterdheid aan in het bijzonder voor werknemers Daarnaast werd stilgestaan bij het aanbod aan taalactiviteiten in het schooljaar 2016-2017 en het taalnetwerk in de regio Bijzondere aandacht was er voor de rol van vrijwilligers in de taaltrajecten Zonder vrijwilligers is een groot aantal taalactiviteiten niet uit te voeren Taalnetwerk In het Taalnetwerk zijn lokale taalbieders en ndashprojecten vertegenwoordigd zoals Humanitas Vluchtelingenwerk de VoorleesExpress ROC Kellebeek WijZijn Traverse en de STA teams Het netwerk komt onder voorzitterschap van VANnU 2 tot 3 maal per jaar samen om kennis te delen en samen te werken In 2016 heeft dat geleid tot het opstellen van een Taalkaart van Roosendaal (welke aanbieders bieden welke trainingen aan tegen welke voorwaarden) De Taalkaart is inmiddels door de deelnemers in gebruik genomen Verder wordt er veel aandacht besteed aan het werven van taalvrijwilligers VANnU Humanitas Vluchtelingenwerk en WijZijn Traverse bundelden de krachten om via uitingen in de media taalvrijwilligers te werven Dat leidde tot een goed bezochte informatiemiddag op 9 december waar zorsquon 50 geiumlnteresseerden zich meldden

38

Activering WEB trajecten Taaloefengroepen In Rucphen en in Roosendaal organiseert de Bibliotheek VANnU wekelijks taaloefengroepen voor medewerkers van de WVS De werkleiding van de WVS geeft aan dat zij zien dat hun medewerkers echt veranderen sinds zij aan de taaloefengroep zijn begonnen De persoonlijke benadering en begeleiding van de taalvrijwilligers zorgt ervoor dat de cursisten meer zelfvertrouwen krijgen en verrast worden in hun eigen kunnen In totaal hebben in de vijf gemeenten 36 personen deelgenomen Klik amp Tik cursussen Voor alle mensen die moeite hebben om hun weg te vinden op internet biedt de Bibliotheek op de vijf kernvestigingen de cursus Klik amp Tik aan De cursisten worden begeleid door vrijwilligers In 2016 hebben 40 cursisten de cursus met succes afgerond en hiermee hun zelfredzaamheid vergroot Taal amp Arbeidsmarkt Walk amp Talk en Werkmap Walk amp Talk Vanaf oktober organiseert Bibliotheek VANnU maandelijks op elke derde maandag van de maand Walk amp Talk deacute koffiepauze voor werkzoekenden Het is een gratis netwerkbijeenkomst voor en door werkzoekenden In een ongedwongen sfeer maakt men in Bibliotheek VANnU kennis met elkaar krijgt men tips van een professional enof hoort men ervaringen van (ex-)werkzoekenden In 2016 waren de themarsquos Netwerken hoe doe je dat (oktober) Hoe maak je een goed basis CV (november) en Werken in Belgieuml (december) In 2016 hebben 62 belangstellenden deelgenomen aan de bijeenkomsten

Werkmap De dienstverlening van het UWV verloopt digitaal Laagopgeleide en oudere werkzoekenden hebben vaak moeite met het aanvragen van een DigiD en het omgaan met de digitale werkmap van het UWV In 2016 hebben 32 deelnemers een training gevolgd om hun vaardigheden op dit gebied te verbeteren

Monitoring In januari 2017 verscheen de landelijke Monitor Digitale Vaardigheden 2015-2016 uitgevoerd door Next Value in opdracht van de Koninklijke Bibliotheek In deze monitor waar VANnU aan meegewerkt heeft wordt gekeken naar de resultaten van de digitale trajecten en worden deelnemers bevraagd In de algemene conclusies en aanbevelingen worden de volgende zaken aangegeven en door VANnU opgepakt 1 Zoek samenwerking met doorverwijzers VANnU heeft dit geborgd op regionaal niveau door Taal voor het Leven West-Brabant en lokaal via het Taalnetwerk Werk met vrijwilligers VANnU werkt sinds 2014 met taalvrijwilligers zij worden getraind door ROC Kellebeek enof St Lezen en Schrijven 2 Voorkom een te vrijblijvende leeromgeving door actief samen te werken met bijvoorbeeld de WVS worden deelnemers gestimuleerd om actief deel te nemen 3 Probeer maatwerk te bieden en verwijs door naar vervolgtrajecten sinds 2016 worden in de Taalpunten intakes afgenomen door taaldocenten van ROC Kellebeek daarmee wordt de doorverwijzing nog meer maatwerk Ten slotte werd de deelnemers gevraagd naar hun tevredenheid over de trainingen 37 deelnemers hebben meegewerkt aan de monitor Door de samenwerking met ROC Kellebeek in 2016 verder vorm te geven is er meer aandacht gekomen voor deskundigheidsbevordering van de taalvrijwilliger en is de doorstroom van deelnemers toegenomen Daarmee wint de West-Brabantse aanpak aan duurzaamheid

39

28 Werkzaamheden Marktplaats Cultuureducatie 2016 Bibliotheek VANnU is verantwoordelijk voor de Marktplaats Cultuureducatie in de gemeenten Halderberge en Moerdijk De doelstelling van de Marktplaats is Een netwerk en samenwerking tussen aanbieders van cultuur en het onderwijs creeumlren zodat de jeugd meer in aanraking komt met kunst en cultuur en zich daardoor beter kan ontwikkelen De cooumlrdinator Marktplaats Cultuureducatie heeft in 2016 de volgende taken uitgevoerd

inventariseren van de vraag op het gebied van cultuureducatie van het onderwijs (PO en VO)

inventariseren van de vraag op het gebied van cultuureducatie voor en naschoolse opvang inventariseren van de mogelijkheden van de culturele aanbieders

culturele aanbieders meenemen in de lsquotaalrsquo van het onderwijs

het uitbreiden en verstevigen van het lokaal cultuur-educatief netwerk

samenwerken met de intermediairs van regiorsquos West Brabant

afstemmen van vraag en aanbod Het Kunstmenu wordt afgenomen door alle Halderbergse scholen en elf scholen uit de gemeente Moerdijk Het wordt aangeboden in samenwerking met CultuurCompaan (gemeente Roosendaal) en bestaat uit activiteiten van lokale (professionele aanbieders uit de gemeente) regionale (professionele aanbieders uit de provincie) en landelijke culturele instellingen De leerlingen maken op deze manier kennis met de drie domeinen van Cultuureducatie (in huis met de culturele omgeving en uit de grote wereld) Verder nemen de scholen deel aan diverse naschoolse activiteiten (verlengde schooldag) en vinden er diverse losse culturele projecten op de scholen plaats

De cooumlrdinator ondersteunt culturele instellingen kunstenaars en het onderwijs mbt actuele ontwikkelingen op het gebied van cultuureducatie Zij organiseert netwerkbijeenkomsten voor de interne cultuurcooumlrdinatoren (ICCrsquoers) biedt scholing aan en geeft de ICC cursus in West- Brabant Daarnaast worden er cursussen aangeboden voor culturele aanbieders zodat ook zij meegaan in de huidige ontwikkelingen op het gebied van cultuureducatie De cooumlrdinator cultuureducatie is tevens intermediair voor de scholen mbt de rijksregeling Cultuureducatie met Kwaliteit (2013 ndash 2016) een opdracht die middels de Cultuurloper wordt uitgevoerd Hierbij wordt nauw samengewerkt met de Provinciale instelling Kunstbalie Aan de regeling nemen 5 scholen uit de gemeente Halerberge en 7 scholen uit de gemeente Moerdijk deel VANnU werkt regionaal en dat vertaalt zich ook in de Marktplaats Cultuureducatie waar het onderhouden van contacten met andere marktplaatsen en buurgemeenten vanzelfsprekend is De cooumlrdinator neemt deel aan het zogenaamde Regionaal Overleg Marktplaatsen (ROM) en een Provinciaal Overleg Het doel is om gezamenlijke activiteiten voor de regio West- Brabant te organiseren Er wordt samengewerkt met de cooumlrdinator Brede Scholen en cooumlrdinator Sport van beide gemeenten Ook vindt er steeds meer samenwerking plaats met de schoolbesturen Stichting Openbaar Onderwijs West-Brabant is een bovenschools traject gestart op het gebied van cultuureducatie met oa de intermediairs van de gemeente Roosendaal en HalderbergeMoerdijk Tot slot neemt de cooumlrdinator zitting in de werkgroep Cultuurmaand (septemberoktober) van de gemeente Halderberge Zij richt zich vooral op de activiteiten voor het onderwijs

40

29 Personeel en Organisatie

Per 31-12-2016 heeft VANnU 3885 FTE in dienst In totaal gaat het om 74 medewerkers De groei in ftersquos (145) heeft met name te maken met de uitrol dBoS en toename van leesconsulenten waarover eerder in dit verslag is gesproken In de Frontoffice is het aantal uren door oa sluiting van servicepunten in de gemeente Zundert en aanpassingen van het servicepunt in Wouw afgenomen

De leeftijdsopbouw van de medewerkers Van alle medewerkers bij VANnU is 95 jonger dan 40 jaar Het percentage medewerkers tussen de 40 en 50 jaar is 135 54 van de medewerkers is tussen de 50 en 60 jaar en het percentage 60+ is 23 VANnU heeft tov de landelijke leeftijdsopbouw een hoger percentage 50 plussers Dat betekent dat er goed moet worden nagedacht over de instroom van jongere medewerkers om de uitstroom voor de komende jaren op te kunnen vangen Dat is een lastig vraagstuk omdat bij een reorganisatie de jongere medewerkers vaak degenen zijn die door middel van afspiegeling moeten vertrekken Het komend jaar zal dit onderwerp opnieuw op de agenda staan van directie en OR omdat het vraagt om een

visie over hoe het toekomstig personeelsbestand eruit moet komen zien en hoe de organisatie zich daarop kan voorbereiden

Personeelsverloop in- door- en uitstroom In totaal zijn er in 2016 acht medewerkers ingestroomd waarvan

projectmedewerker vernieuwing netwerk

1 cooumlrdinator Frontoffice

1 controller

1 medewerker communicatie

2 leesconsulenten 4-12

2 ondersteuners leesconsulenten

stagiaire19 Daarnaast zijn er zes medewerkers uit dienst getreden waarvan

1 ondersteuner leesconsulenten

3 opruimhulpen

2 informatiemedewerkers

19

De stagiaire is in augustus voor een aantal uur als medewerker communicatie aangesteld

0 10 20 30 40 50

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

totale FTE

totale FTE

0

10

20

30

40

50

60

15-30 30-40 40-50 50-60 60+

pe

rce

nta

ge

Leeftijdsopbouw in percentages

VANnU

st Bibliotheekwerk

landelijk

41

Jubilea In 2016 waren er twee jubilarissen Een medewerker was 40 jaar in dienst en een 25 jaar in dienst bij VANnU

Ziekteverzuim Het gemiddelde verzuimpercentage in 2016 bedroeg 32 De ziekte frequentie is 09 Het ziekteverzuim is ten opzichte van 2015 gedaald (587) Onderstaande grafiek toont het verzuimverloop in 2016 Duidelijk is dat het verzuimcijfer vooral wordt beiumlnvloed door een aantal langdurig zieken Het ziekteverzuim is in lijn met de landelijke trend 20 Ziekteverzuim 2016

20

CBS statline cultuur sport en recreatie geeft over de eerste drie kwartalen van 2016 een gemiddeld percentage aan van 32

Scholing VANnU vindt het belangrijk om haar medewerkers zo goed mogelijk voor te bereiden op het bibliotheekwerk van de toekomst In de strategische koers 2016-2018 staan de kernkwaliteiten collectioneren programmeren en netwerken centraal Om medewerkers de kans te geven deze competenties verder te ontwikkelen heeft VANnU in 2016 verschillende stappen gezet In het fusieproces is afgesproken dat er in de front office toegewerkt zou worden naar minder functies De functie van medewerker klantenservice is komen te vervallen en alle medewerkers die het betrof zijn opgeleid tot informatiemedewerker Een groep van 16 medewerkers heeft een opleidingstraject van 6 maanden doorlopen wat leidde tot een certificaat voor iedereen en een benoeming tot informatiemedewerker Alle front office medewerkers hebben in de zomer een training gevolgd over de digitale diensten van VANnU Hierbij kwam het gebruik van de e-books aan de orde en uitleg en gebruik van de verschillende bibliotheek apps digitale bibliotheek bronnen Daarnaast is er extra toelichting gegeven op het gebruik van Bicat het bibliotheekinformatiesysteem Na afloop van de training waren de medewerkers op de hoogte van het volledige aanbod en beter in staat om gebruikers te informeren en vragen te beantwoorden over het brede aanbod van digitale diensten

In 2016 is door alle medewerkers verder gewerkt in de themagroepen om de kerncompetenties concreet gestalte te geven Een doel in 2016 was ook om de medewerkers uit ZundertRucphen aan te laten sluiten bij deze manier van werken Opgemerkt moet worden dat hier in 2017 nog een aantal stappen in gezet moet worden De themagroepen biedt medewerkers de mogelijkheid om het netwerken het vormen van themacollecties en het bedenken van een bijpassend programma uit te proberen te oefenen en hiervan te leren In de praktijk blijkt dit meer of minder goed te slagen afhankelijk van het thema

0

20

40

60

80

100

120

140

160

180

verzuim kort0-7 dagen

verzuimmiddellang 8-

42 dagen

verzuim lang43-365 dagen

aantal ziektedagen

aantal medewerkers

42

Een aantal themagroepen heeft in 2016 tastbare resultaten weggezet Zo is er een pop-up bieb in winkelcentrum De Roselaar verschenen een pop-up in de basiliek in Oudenbosch zijn er verschillende voorleesactiviteiten geweest door het hele werkgebied zijn er contacten gelegd en presentaties geweest bij een aantal Alzheimer-cafeacutes en vonden andere activiteiten plaats zoals een Boekenproeverij in Zevenbergen Uiteraard werd er door de themagroepen ook aandacht besteed aan de landelijke leesbevorderingscampagnes zoals de (kinder)Boekenweek en Nederland Leest

Inzet vrijwilligers in de branche Stichting BibliotheekWerk is in 2015 door het Centraal Overleg Arbeidsvoorwaarden Openbare Bibliotheken gevraagd een inventarisatie uit te voeren van de inzet van vrijwilligers in de branche Van de 124 ondervraagde bibliotheken geeft 92 procent aan dat zij met vrijwilligers werken In bijna de helft van deze bibliotheken zijn op dit moment meer vrijwilligers werkzaam dan medewerkers met een arbeidsovereenkomst Wel worden zij vaak een beperkt aantal uren per week ingezet Wanneer een bibliotheek niet met vrijwilligers werkt is dit over het algemeen een principieumlle beslissing Over het algemeen voeren vrijwilligers in bibliotheken verschillende taken uit Een belangrijke taak is de bezorging van materialen aan huis Daarnaast worden vrijwilligers ook regelmatig ingezet als gastheer of gastvrouw en ondersteunen ze regelmatig bij de uitvoering van verschillende publieks- en promotieactiviteiten in de bibliotheek Ook zijn er werkzaamheden die minder frequent door vrijwilligers worden opgepakt Dit geldt bijvoorbeeld voor het adviseren over de ontwikkeling van de collectie het plaatsen van de collectie en het presenteren van collectieonderdelen als ondersteuning bij een project of activiteit Ruim driekwart van de bibliotheken met vrijwilligersbeleid heeft beleid vastgesteld over de scholing en begeleiding van vrijwilligers In de praktijk blijkt echter dat er minder vaak concrete initiatieven zijn om vrijwilligers de mogelijkheid te bieden zich verder te ontwikkelen

Als er een initiatief aanwezig is is dit doorgaans gericht op het aanbieden van scholing21 Inzet vrijwilligers VANnU Met het oog op de bezuinigingen en de veranderende rol van bibliotheken vraagt het vrijwilligersbeleid veel tijd en aandacht van directie managers en ondernemingsraad Sinds de fusie in 2015 met de bibliotheek ZundertRucphen heeft VANnU te maken met vrijwilligers in het uitleenproces In Rijsbergen en Rucphen was men gewend te werken met vrijwilligers in de rol van gastvrouw terwijl in het VANnU werkgebied van voacuteoacuter de fusie alleen gebruik werd gemaakt van expert-vrijwilligers (bv voor de speelotheek en voor cursussen zoals Klik en Tik) Met de realisatie van de nieuwe voorziening in Wouw is gekozen voor de inzet van vrijwilligers in de ondersteuning bij het uitlenen De vrijwilligers zorgen voor een opgeruimde ruimte voor een prettige ontvangst en ondersteunen in het gebruik van de zelfservice-apparatuur In 2016 is veel aandacht geweest voor de wijze waarop de vrijwilligers ingezet worden in de organisatie en de gesprekken over dit onderwerp zullen ook in 2017 voortgezet worden Uiteraard speelt de OR hierin een belangrijke en verbindende rol In 2016 werden ook de voorbereidingen getroffen voor een pilot in Rijsbergen die in januari 2017 van start gaat Het doel is om de inzet van vrijwilligers in het uitleenproces verder uit te werken de samenwerking tussen de vrijwilliger en de betaalde kracht helder vorm te geven en te beschrijven wat het vakmanschap voor het bibliotheekwerk lsquonieuwe stijlrsquo inhoudt Om kennis en kunde te delen en ervaringen uit te wisselen maakt de cooumlrdinator vrijwilligers deel uit van een (Brabantse) overlegstructuur met andere cooumlrdinatoren De inzet van vrijwilligers is een onderwerp dat in iedere bibliotheek speelt

21

httpswwwbibliotheekwerknlVrijwilligers_in_de_bibliotheekpdf

43

210 Ontwikkelingen in de openbare bibliotheek Samenwerking Bibliotheek VANnU werkt in alle gemeenten samen met partners op het gebied van zorg en welzijn (CJG) voorschoolse voorzieningen (kinderopvang en peuterspeelzalen) educatie (basis- en voortgezet onderwijs) laaggeletterdheid (bibliotheken West-Brabant ROC UWV en WVS) en cultuur (diverse instellingen zoals musea schouwburg en archief of organisaties zoals Stichting Cultuur Moerdijk) Bovenlokaal wordt er samengewerkt in de Brabantse Netwerkbibliotheek (BNB) Dit is een samenwerkingsverband tussen de 19 Brabantse basisbibliotheken en Cubiss Cubiss is een Provinciale Ondersteuningsinstelling (POI) en heeft een rechtstreekse subsidierelatie met de provincie Noord-Brabant Een essentieel doel van de BNB is het creeumlren van een goed toegankelijk netwerk Een plek waar ideeeumln floreren waar informatie en ervaringen worden uitgewisseld en waar kennis wordt gedeeld zodat de gebruikers en de partners van de Brabantse bibliotheken optimaal worden bediend Niet alleen nu maar ook in de toekomst De hoofddoelstelling van de BNB is het stimuleren van de Brabantse kennisinfrastructuur door vanuit de bibliotheekfunctie bij te dragen aan een goed ingerichte publieke informatievoorziening (httpwwwbnbibliotheeknl) Het samenwerkingsverband heeft een gezamenlijk beleidsplan vastgesteld en voert de provinciale projecten mede onder die vlag uit Branche De branchevereniging van en voor de openbare bibliotheken is de Vereniging van Openbare Bibliotheken (wwwdebibliothekennl) Tot slot is er nog de Stichting Certificering Openbare Bibliotheken Deze stichting ontwikkelt en bewaakt kwaliteitsnormen en toetst de kwaliteit van bibliotheekorganisaties aan deze normen door middel van audits (wwwbibliotheekcertificaatnl)

De overheden De overheid is op drie niveaus betrokken bij de basisbibliotheek op gemeentelijk provinciaal en landelijk niveau Gemeente De gemeente is de primaire opdrachtgever van de basisbibliotheek Zij verleent VANnU subsidie Binnen het gemeentelijk beleidskader dat gebaseerd is op eenduidig en samenhangend beleid worden concrete afspraken gemaakt met Bibliotheek VANnU over de te behalen resultaten en prestaties Tussen de gemeenten en Bibliotheek VANnU wordt een tweezijdig contract afgesloten dat nagekomen en geeumlvalueerd moet worden Bibliotheek VANnU ontvangt subsidie op basis van een uitvoeringsovereenkomst op basis van de Algemene Wet Bestuursrecht (AwB) Uitgangspunt is dat wordt gestuurd op inhoud en dat wederzijds afspraken worden gemaakt tussen de gemeente en Bibliotheek VANnU De basis van deze afspraken is

1 De beleidsdoelen die de gemeente nastreeft 2 De diensten en producten die Bibliotheek VANnU levert om aan

die beleidsdoelen te voldoen of een bijdrage te leveren 3 Duidelijke beoordelingscriteria op basis waarvan de prestaties en

(eventuele) resultaten worden beoordeeld en de subsidierelatie wordt afgerekend

Provincie In opdracht van de provincie Noord-Brabant werkt Cubiss samen met de Brabantse bibliotheken aan programmas voor bibliotheekvernieuwing Het werkplan van Cubiss bestaat de komende jaren uit vier projecten

1 Bieb Lab (voorheen Innovatie van de bibliotheekfuncties) 2 Innovatie van de educatieve functie 3 Versterken taalvaardigheid 4 Vergroten mediawijsheid

44

De eerste twee projecten zijn gerelateerd aan de wettelijke taak zoals die is vastgelegd in de Wsob Cubiss voert deze opdracht uit in zeer nauw overleg met de Brabantse bibliotheken De twee andere projecten zijn de uitwerking van een aanvullende provinciale opdracht aan Cubiss Naast bibliotheken zijn ook organisaties binnen het sociale domein en het onderwijs hierbij betrokken als partner Rijk De rijksoverheid is verantwoordelijk voor het functioneren van de openbare bibliotheken als stelsel met als aandachtspunten een vergroting van de doelmatigheid samenhang kwaliteit en pluriformiteit van het stelsel openbaar bibliotheekwerk De Wet stelsel openbare bibliotheekvoorzieningen (Wsob) kortweg de Bibliotheekwet is vanaf 1 januari 2015 van kracht De bibliotheekwet regelt de digitalisering van de openbare bibliotheek en zorgt voor structurele financiering daarvan door de Rijksoverheid In deze wet is vastgelegd dat iedere Nederlander toegang moet hebben tot een openbare bibliotheek zowel in fysieke als digitale vorm Ook zijn de vijf functies en voorwaarden vastgelegd waaraan een openbare bibliotheek moet voldoen (zie ook inleiding jaarverslag) De Koninklijke Bibliotheek (KB) heeft onder de Wsob een regierol gekregen binnen het netwerk van openbare bibliotheekvoorzieningen en de verantwoordelijkheid voor de landelijke digitale bibliotheek en Aangepast Lezen Het KB-beleidsplan 2015-2018 lsquoDe kracht van het netwerkrsquo formuleert de ambities van de KB in breed verband met twee strategische prioriteiten

1 Realiseren van de nationale digitale bibliotheek 2 Het versterken van de nationale en internationale samenwerking

Met de nationale digitale bibliotheek neemt de KB het voortouw in het uitbouwen van de rol en betekenis van de bibliotheek in het digitale domein De landelijke digitale infrastructuur zorgt voor de componenten waarmee alle openbare bibliotheekvoorzieningen deelnemen en gebruikmaken van de diensten van de digitale bibliotheek

Het versterken van de nationale samenwerking is gericht op het verbreden van de betekenis van de bibliotheek In samenspraak met de bibliotheken zelf de provinciale service organisaties de VOB en andere partners geeft de KB invulling aan de stelseltaken regie en advies faciliterende en cooumlrdinerende taken en de aansturing van grootschalige programmarsquos en projecten voor het hele bibliotheekstelsel Onttrekking Gemeentefonds voor aanschaf e-content Vanaf 2015 is het Rijk verantwoordelijk voor de financiering van de centrale aanschaf van e-content voor de openbare bibliotheken Daarvoor onttrekt het Rijk een bedrag aan het Gemeentefonds Dit bedrag stelt de minister van OCampW ter beschikking aan de KB voor de inkoop van e-content De KB koopt vervolgens in op voordracht van de openbare bibliotheken begrensd door het financieumlle kader van het ter beschikking gestelde bedrag Tot 1-1-2015 dragen bibliotheken een bedrag per inwoner af aan de VOB voor de inkoop van e-content het zogenaamde omslaggeld Voor 2014 was dat euro 035 per inwoner Het groeipad en de hoogte van de uitname worden formeel vastgesteld in een overleg tussen diverse ministeries en de VNG Gekozen is voor een scenario van relatieve groei Onttrekking gemeentefonds e-content en consequenties

jaar Bedrag per inwoner Totale uitname VANNU22

2014 035 euro 65456

2015 047 euro 87898

2016 055 euro 102859

2017 063 euro 117821

2018 073 euro 136522

De vijf gemeenten van VANnU gaan verschillend met de uitname om De gemeente Moerdijk houdt het bedrag in van de subsidie de gemeente Halderberge deels en de andere drie gemeenten niet

22

Aantal inwoners op basis van gegevens 2016 187017

45

Digitaal abonnement Per 1 januari 2016 heeft de Koninklijke Bibliotheek een lidmaatschapsvorm toegevoegd aan de bestaande lidmaatschapsvormen van de openbare bibliotheken namelijk de mogelijkheid om gebruik te maken van enkel de digitale voorziening Voor dit lidmaatschap is een tarief vastgesteld van 42 euro per jaar Het aanbod van deze lidmaatschapsvorm en ndashtarief is een stap in de ontwikkeling van het publieke aanbod die past binnen de verdere ontwikkeling van de toegang tot digitale werken in het algemeen De Koninklijke Bibliotheek blijft in gesprek met zowel de openbare bibliotheken als de aanbieders van digitale content om een optimaal aanbod voor de klant te realiseren dat in lijn is met de publieke waarden van de openbare bibliotheek Primair gaat het om het aanbod e-books waarvoor licenties zijn afgesloten met individuele uitgevers secundair gaat het om andere content types (audio databanken etc) Omdat het gebruik van e-books in Nederland nog in ontwikkeling is zowel in relatie tot openbare bibliotheken als in relatie tot het commercieumlle - en ook het illegale - aanbod is de introductie van een digitaal lidmaatschap van de openbare bibliotheek niet een eindpunt in de positionering van het publieke aanbod in dit domein De KB stelt daarom een gefaseerde ontwikkeling van de tariefstructuur voor die flexibel genoeg is om in te spelen op ontwikkelingen in het netwerk en in de markt De Nationale bibliotheekpas en gastlenen Naast het digitale abonnement loopt ook de ontwikkeling van de nationale bibliotheekpas Het project de Nationale Bibliotheekpas ontwikkelt eacuteeacuten pas die burgers toegang geeft tot alle landelijke en lokale (digitale) diensten Op deze manier krijgen zij makkelijker toegang tot de fysieke collectie van alle bibliotheken in heel Nederland Door de invoering van een nationale bibliotheekpas zijn er in de toekomst voor de klant geen verschillende loketten meer met verschillende voorwaarden en dienstverlening Een ander voordeel is de versterking van het merk en het imago van de bibliotheek bibliotheken treden meer naar buiten als eacuteeacuten

netwerk Tot slot zal er ook sprake zijn van efficiency eacuteeacuten stelsel van voorwaarden en keuzemogelijkheden is veel goedkoper en effectiever Bovendien ontstaat er vanuit de gezamenlijkheid de mogelijkheid om op landelijk niveau te kunnen innoveren In januari is onder het motto - Lezen kun je overal lenen nu ook- gastlenen (landelijk) van start gegaan Met gastlenen kunnen bibliotheekleden ook elders in Nederland lenen Daarvoor is een geldig bibliotheeklidmaatschap nodig met een abonnement dat toegang geeft tot gastlenen Gastlenen is een onderdeel van het VOB-project de nationale bibliotheekpas Gezamenlijke innovatieagenda Op 1 januari 2015 is de Wet stelsel openbare bibliotheekvoorzieningen (Wsob) in werking getreden De Wsob gaat uit van een bibliotheekstelsel waarin de drie overheden nadrukkelijk samen de netwerk- verantwoordelijkheid dragen De minister de provinciebesturen en de gemeentebesturen zijn gezamenlijk verantwoordelijk voor een netwerk van openbare bibliotheekvoorzieningen Dit netwerk van openbare bibliotheekvoorzieningen wordt gevormd door

bull de lokale bibliotheken bull de provinciale ondersteuningsinstellingen (POIrsquos) bull de Koninklijke Bibliotheek (KB) voor wat betreft haar taak tot het

in stand houden van de landelijke digitale bibliotheek De Wsob beschrijft de taken van de deelnemers in het netwerk Bij sommige taken raken de verantwoordelijkheden van de verschillende deelnemers elkaar Dat is bijvoorbeeld het geval bij de innovatietaak23 Omdat de verantwoordelijkheid van de gezamenlijke POIrsquos op het gebied van innovatie enerzijds en de cooumlrdinerende taak van de KB anderzijds sterke raakvlakken hebben is bij het bestuurlijk overleg van OCW IPO en

23

Artikel 16 van de Wsob omschrijft als verantwoordelijkheid voor de gezamenlijke POIrsquos2 lsquode ontwikkeling van innovaties ten behoeve van de lokale bibliotheken in overeenstemming met de Koninklijke Bibliotheek in verband met haar cooumlrdinerende taakrsquo

46

VNG samen met VOB SPN en KB de wens ontstaan te komen tot een Gezamenlijke innovatieagenda De Gezamenlijke innovatieagenda heeft als hoofddoel om de vernieuwingskracht van de bibliotheeksector te versterken om zo toegevoegde waarde te kunnen bieden aan burgers en samenleving in lijn met de vijf functies van de bibliotheek Om dat hoofddoel te kunnen realiseren wordt met deze Gezamenlijke innovatieagenda ingezet op

Het aanbrengen van focus door de innovatiekracht te bundelen op een overzichtelijk aantal prioriteiten die breed worden gedeeld door zowel de netwerkverantwoordelijke overheden als het gelaagde bibliotheeknetwerk

Het op gang brengen van een proces van permanente innovatie op deze prioriteiten

Het geven van helderheid over de concrete rolverdeling tussen partijen ndash passend binnen de kaders van de Wsob ndash zodat optimale samenwerking kan ontstaan bij dit proces van permanente innovatie

Met deze Gezamenlijke innovatieagenda als leidraad kunnen overheden vanuit hun verantwoordelijkheid voor het netwerk van openbare bibliotheekvoorzieningen samen met het bibliotheekveld daadkrachtig invulling geven aan het innovatieproces zowel fysiek als digitaal Digihulp via bibliotheken In februari 2016 startte met de ondertekening van een convenant de samenwerking tussen de Belastingdienst en de Koninklijke bibliotheek Doel is om mensen via de lokale openbare bibliotheek ondersteuning te bieden bij het digitaal zaken doen met de overheid Op termijn kunnen burgers bij de bibliotheek terecht voor inhoudelijke hulp over toeslagen en inkomstenbelasting De komende jaren zullen de meeste bibliotheken belastingspreekuren gaan organiseren Inmiddels is een aantal pilots gestart

211 Een blik vooruit

lsquoDe bieb is een aantrekkelijke ontmoetingsplaats geworden waar jongeren en volwassenen graag komen Ze kunnen boeken lenen maar ook een talencursus volgen met een 3D-printer aan de slag gaan of meedoen aan een debat De bibliotheek heeft zichzelf heruitgevondenrsquo Bovenstaande is een citaat uit een brief naar de Tweede Kamer van minister Jet Bussemaker van Cultuur De aanleiding was de verschijning van de eerste bibliotheekmonitor van de KB Het aantal volwassen leden daalde in 2015 maar het aantal jeugdleden nam toe tot 23 miljoen Zij leenden 38 miljoen boeken blijkt uit de monitor In totaal leenden de 156 bibliotheken 73 miljoen fysieke boeken en 4 miljoen e-books uit De vorige hoofdstukken uit dit jaarverslag geven een goed beeld van wat er allemaal in 2016 is gebeurd Bovenstaande tekst had mijn tekst kunnen zijn Ook bij VANnU stijgen de jeugdleden en daalt het aantal volwassen leden De inspanning om de jeugd te bereiken en lezen en leesplezier te bevorderen loont en daar profiteren kinderen hun leven lang van Op de laatste pagina van dit verslag staat een prachtig overzicht van het aanbod en de dienstverlening van VANnU Afhankelijk van de subsidie en de mogelijkheden om samen te werken en door de inzet van onze medewerkers is door VANnU voor de verschillende gemeenten de afgelopen jaren een aanbod gecreeumlerd Naast de specifieke wensen van de gemeenten is de koers van VANnU daarbij altijd leidend De bezuinigingen in de gemeenten Roosendaal en Zundert kosten veel tijd en energie maar bieden ook kansen voor nieuwe dienstverlening VANnU heeft ook de afgelopen jaren succesvolle of kansrijke programmarsquos of formules van de ene gemeente kunnen implementeren in de andere Op die manier profiteren alle gemeenten van het feit dat men afspraken maakt met dezelfde professionele organisatie

47

Alhoewel deze lokale verschillen kleur geven aan het bibliotheekaanbod is er na jaren van bezuinigingen wel een grens bereikt De gemiddelde bijdrage per inwoner is laag VANnU moet en wil op een goede kwalitatieve manier aan haar 5 kernfuncties invulling geven en voorbereid zijn op de toekomst Dat vraagt om ruimte voor innovatie en om een sterke en stabiele organisatie Daar zijn alle aangesloten gemeenten bij gebaad Het voornemen is om in 2017 met de gemeenten een convenant af te sluiten en daarin een aantal basisafspraken op te nemen over de regionale dienstverlening en de toekomst Een convenant wordt gezien als een manier om in gezamenlijkheid verantwoordelijkheid te nemen voor het bibliotheekwerk van de toekomst De vijf wethouders hebben op het verzoek positief gereageerd Naast deze opdracht is er nog een aantal belangrijke opdrachten voor de komende jaren geformuleerd 24 Een belangrijke die ik in dit hoofdstuk nog kort wil delen is de grote opgave op het gebied van HR Eerder in dit verslag is aangegeven dat de bibliotheek een transitie doormaakt verandert en verbreedt Vragen als Hoe zorgen we dat onze medewerkers voldoende zijn voorbereid en toegerust op de toekomst Hoe zorgen we ervoor dat we talenten binnen de organisatie behouden Hoe realiseren we een goede in- door- en uitstroom en Hoe zien we de rol van de vrijwilligers zijn voor de toekomst van VANnU uiterst relevant VANnU moet haar maatschappelijke meerwaarde tegen een achtergrond van teruglopende subsidies vergroten Dit vraagt om nieuwe focus en keuzes een beweging die momenteel in de hele bibliotheeksector gestalte krijgt Deze ontwikkelingen vragen om een nieuwe inrichting van de organisatie die niet alleen een structuurwijziging is maar die met name ook de kaders biedt voor de rolverdeling en de competenties

24

Zelfevaluatie VANNU voor de certificering

waarop in de organisatie met elkaar en buiten de organisatie met partners wordt samengewerkt Om dit te bereiken is eind 2016 besloten om in 2017 een kwalitatieve reorganisatie door te voeren Een andere opdracht waar VANnU voor staat is hoe VANnU haar ambities kan verwezenlijken en innoveren terwijl de financieumlle middelen (de subsidies daling betalende leden) al jaren afnemen Hoe kunnen extra inkomsten worden gegenereerd en waar liggen kansen

Waar we hard aan hebben gewerkt tov de vorige certificering is dat we meer en beter inzichtelijk maken dat we altijd keuzes maken en stappen zetten in het licht van de stip op de horizon die we hebben geformuleerd in ons meerjarenbeleidsplan We deden dat in het verleden ook maar dat was niet altijd zichtbaar We nemen nu de tijd voor planvorming we leggen meer vast we communiceren beter en zorgvuldiger intern en extern We zijn kritisch op onszelf in de evaluatie leren daarvan voor de toekomst en verbeteren daar waar kan Door het gezamenlijk voorbereiden van de aankomende certificering werden we ons nog meer bewust van waar we vandaan komen en naar op weg zijn Van de successen de uitdagingen en de knelpunten We hebben afstand kunnen nemen van de waan van alledag en de tijd genomen om van een afstand naar de organisatie te kijken Onze ambitie is altijd groot geweest en dat zal zo blijven We zijn ons bewust van het feit dat we zelf de regie moeten houden op de ontwikkeling van de bibliotheek naar de toekomst Dat betekent dat we bedreigingen die op ons afkomen voor zover als kan proberen te keren maar ons vooral willen blijven richten op de kansen En die zijn er genoeg en geven energie VANnU blijft investeren in vernieuwing Dat is voor RvT directeurbestuurder en managers de enige juiste koers Mevrouw FD Assink-Aben directeurbestuurder Bibliotheek VANnU

48

Page 18: Jaarverslag Bibliotheek VANnU 2016 · transparante verantwoording over de wijze waarop het toezicht in 2016 is uitgeoefend. Hier wordt achtereenvolgens verslag gedaan van de samenstelling

18

De afgelopen jaren is het aanbod van e-books na een voorzichtige start (mede veroorzaakt door de moeizame onderhandelingen met uitgevers) uitgegroeid tot een aanbod van duizenden titels Leden kunnen vanaf 1-1-2017 ook alleen een digitaal abonnement afsluiten Landelijk is daar via marketingacties de nodige aandacht aan geschonken VANnU brengt deze ontwikkelingen ook lokaal via de website en nieuwsbrieven steeds opnieuw onder de aandacht van de burgers Tot slot het gebrek aan tijd Achter deze reden blijken vaak andere redenen schuil te gaan Door als bibliotheek persoonlijk in gesprek te gaan met de klant kan verheldering worden gevraagd Soms betreft het een aanname over de toekomst van een servicepunt soms is men verkeerd geiumlnformeerd over het aanbod of men heeft een klacht die niet uitgesproken is Abonnementen Het grootste deel (54) van de volwassenen kiest voor het Lekker lezen abonnement (in 2015 60) Het abonnement Voordelig ontdekken wordt door 17 van de leden gekozen (in 2015 19) en 19 van de volwassen leden kiest voor het Eindeloos genieten abonnement (in 2015 21) en daarmee voor de voordelen van gratis reserveren en een dubbele leentermijn van 6 weken Abonnementsvorm Voordelig

ontdekken Lekker lezen

Eindeloos genieten

Overig Totaal

Totaal 1411 4523 1598 850 8382

instellingsabonnementen relatiepassen en overig

Positief is de forse stijging van de jeugdleden 0-18 jaar met 2134 leden oftewel 74 Een mooi resultaat en in lijn met de koers van VANnU Er is het afgelopen jaar veel geiumlnvesteerd in zowel Boekstart als het concept de Bibliotheek op School De gemeenten Roosendaal en Moerdijk hebben vanuit het speerpunt Jeugd bewust gekozen voor een andere inzet van middelen

De gemeente Rucphen heeft ook aangegeven meer te willen investeren in de jeugd Dat werpt zijn vruchten af Een vergelijking in stijging tussen 2015 en 2016 laat het volgende zien in Roosendaal +1414 (106) in Moerdijk + 238 (34) in Halderberge + 63 (15) in Rucphen + 232 (11) en in Zundert + 187 (94) Aantal jeugdleden 2010-2016

Gemeente 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 Roosendaal 7944 11371 11876 12185 12409 13302 14716 Moerdijk 4476 5771 5922 6210 6375 7064 7302 Halderberge 3047 4199 4344 4230 4106 4289 4352 Rucphen 2083 2106 2045 1904 1812 2057 2289 Zundert 2642 2481 2316 1895 1781 1967 2154 VANnU totaal 20192 25928 26503 26424 22890 28679 30813

0

5000

10000

15000

20000

25000

30000

35000

2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016

Aantal jeugdleden 2010-2016

Roosendaal

Moerdijk

Halderberge

Rucphen

Zundert

VANnU totaal

19

Stabilisatie ledenaantallen meer jeugdleden en minder volwassen leden9 De 156 Nederlandse openbare bibliotheekinstellingen telden in 2015 zorsquon 38 miljoen leden Dat is evenveel als het jaar daarvoor Daarmee lijkt de daling van het totaal aantal leden sinds 2011 tot stilstand gekomen Wel blijft de samenstelling van het ledenbestand in verandering terwijl het aantal personen onder de 18 jaar in de bevolking daalde en het aantal volwassenen groeide werden steeds meer jongeren en steeds minder volwassenen lid van de bibliotheek Het aantal volwassen leden daalde ten opzichte van 2014 met 3 procent naar ongeveer 15 miljoen leden en het aantal jeugdleden tot 18 jaar groeide met 2 procent naar 23 miljoen De jeugdleden maken nu 61 procent van het totale ledenbestand van de bibliotheek uit

Bron CBS KB

Als een van de mogelijke redenen waarom het aantal jeugdleden van de bibliotheek blijft groeien stellen de auteurs dat dit samenhangt met het succes van het in 2008 gestarte leesbevorderingsprogramma Kunst van

9 Koninklijke Bibliotheek Bibliotheekstatistiek 2015

Lezen (Boekstart en de Bibliotheek op school) dat nu een belangrijk onderdeel vormt van het actieprogramma Tel mee met Taal Het bereik van de jeugd in de gemeenten Rucphen en Zundert heeft nu en de komende jaren extra aandacht van het management

Bij VANnU is de gemiddelde verhouding volwassen leden en jeugdleden 21 volwassenen en 79 jeugdleden (afgerond) De daling van de volwassen leden heeft geen impact op het totaal aantal leden maar is wel een signaal VANnU zet actief in op het verhogen van het aantal jeugdleden Dat past helemaal bij de strategische koers en is zichtbaar in het resultaat

Uitleningen

De daling van het aantal uitleningen heeft zich door de jaren heen doorgezet in alle gemeenten (voor 2016 48314 materialen oftewel 55 minder uitleningen) Anders dan voorgaande jaren is in dit aantal het aantal uitleningen van boeken die in de scholen worden uitgeleend niet meegenomen Deze boeken blijven op de scholen staan en zijn niet voor algemeen gebruik Over deze uitleningen hoeft geen leenrecht te worden betaald In totaal is binnen de scholen 86513 keer een boek uitgeleend aantal uitleningen (incl verlengingen))

Roosendaal Moerdijk Halderberge Rucphen Zundert Totaal Verloop

2010 519329 252665 212872 131959 223899 1340724

2011 494491 241354 209293 132458 196959 1274555 -490

2012 467771 224086 192139 113376 159082 1156454 -930

2013 456900 208696 153475 113157 137790 1070018 -750

2014 411480 201034 141451 103869 129474 987308 -770

2015 386641 163560 132197 97043 106078 885519 -1030

2016 361682 159583 124366 90250 101324 837205 -550

20

De terugloop van het aantal uitleningen heeft een aantal oorzaken De belangrijkste verklaring heeft te maken met de afname van het aantal volwassen leden Een andere verklaring voor de daling van uitleencijfers heeft te maken met de abonnementskeuze VANnU kent drie abonnementen Voordelig ontdekken (euro 2750 Lekker lezen (euro 3750) en Eindeloos genieten (euro 5750) Het laatste abonnement biedt een dubbele uitleentermijn van 6 weken waardoor de klant minder vaak de bibliotheek hoeft te bezoeken en dus minder vaak leent Een andere verklaring voor de terugloop van het aantal uitleningen is dat er minder informatieve boeken worden geleend Op dit gebied kunnen bibliotheekleden naast boeken ook gebruik maken van andere mogelijkheden om informatie te verzamelen zoals internet en de verschillende databanken die de bibliotheek beschikbaar stelt Ook de toename van het lenen van e-books speelt een rol Tot slot zien we door het omvormen van vestigingen naar servicepunten ook een terugloop van het aantal uitleningen In een servicepunt is de collectie minder uitgebreid en wordt van de klant gevraagd om meer (digitaal) te reserveren

Toename uitleningen jeugd Het aantal uitleningen voor de jeugd op de scholen is gestegen van 14940 in 2015 naar 86513 in 2016 Dat is in lijn met de uitrol dBoS in de verschillende gemeenten Op de scholen staat een collectie waar de jeugd uit kan kiezen Leerkrachten en de leesconsulent van de bibliotheek stimuleren het lezen van boeken op de scholen Dat neemt niet weg dat de jeugd ook de weg naar de bibliotheek nog steeds weet te vinden De uitleningen die via de bibliotheek plaats vinden staan in de tabel Aantal uitleningen Aantal uitleningen papieren boeken daalde niet verder10 In 2015 zijn er landelijk ruim 734 miljoen fysieke boeken uitgeleend 1 procent meer dan in het jaar daarvoor Het aantal uitleningen van jeugdboeken groeide met 6 procent ten opzichte van het jaar ervoor naar 377 miljoen Het aantal uitgeleende boeken voor volwassenen nam met 3 procent af tot 357 miljoen Daarmee werden in 2015 voor het eerst meer jeugdboeken dan boeken voor volwassenen uitgeleend Uitleningen van fysieke boeken 2005-2015

Bron CBS KB

10

Koninklijke Bibliotheek Bibliotheekstatistiek 2015

0

200000

400000

600000

800000

1000000

1200000

1400000

1600000

2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016

Aantal uitleningen incl verlengingen

2010-2016

Roosendaal

Moerdijk

Halderberge

Rucphen

Zundert

Totaal

21

Voor zowel jeugdboeken als boeken voor volwassenen geldt dat verhoudingsgewijs steeds meer fictie en verhalen en minder non-fictie en ontwikkelingsboeken worden uitgeleend Fictie en verhalen waren in 2015 goed voor 82 procent van alle uitleningen van papieren boeken Uitleningen audiovisuele middelen loopt verder terug In 2015 verhuurden de openbare bibliotheken tezamen 53 miljoen audiovisuele materialen zoals cdrsquos en dvdrsquos Dat is 10 procent minder dan het jaar daarvoor Terwijl het aantal uitleningen van cdrsquos zelfs al voor 2005 daalde geldt dat voor dvdrsquos pas sinds 2013 Zeer waarschijnlijk hangt de afname van dvd-uitleningen samen met de opkomst van video on demand-diensten zoals aangeboden door de grote tv- en internetproviders en bedrijven als Netflix Het totaal aantal landelijke uitleningen (boeken cdacutes dvdacutes audiovisueel en andere materialen) is in 2015 tov 2014 gestegen van 784 miljoen naar 788 miljoen11 Dat is bijna de helft van de materialen dan in 1999 toen er ruim 144 miljoen boeken over de balie gingen Uitleningen zijn geen doel op zich maar een middel om een doel te bereiken Lezen helpt om te ontwikkelen de horizon te verbreden andere werelden te openen Boeken helpen kinderen leeservaring op te doen zodat ze beter gaan lezen en beter kunnen leren Leesbevordering en stimulering van de ontwikkeling zijn de kerntaken van de bibliotheek Voor deze kerntaken zijn 788 miljoen uitleningen relevant want ze dragen bij aan een maatschappij die leert en zich ontwikkelt Voor de jeugdleden geldt dat in samenwerking met het onderwijs kinderen worden gestimuleerd om veel te lezen De vraag is wat het effect is op het aantal uitleningen voor de jeugd Dit zullen we de komende jaren blijven volgen (meer informatie over dit onderwerp staat bij Bibliotheek op school verderop in het verslag)

11

CBS statline

De digitale bibliotheek e-books de vakantiebieb cursussen en meer De reguliere collectie van bibliotheken bestaat uit papieren boeken en andere media Deze worden door de lokale bibliotheken zelf gekocht Daardoor verschillen de collecties van de bibliotheken onderling in grootte (aantal titels) en in titelaanbod Leners kunnen ook boeken uit andere bibliotheken aanvragen Het desbetreffende boek wordt dan opgestuurd naar de bibliotheek van de aanvrager Voor e-books ligt dit anders Doordat de collectievorming van e-books landelijk wordt aangepakt kunnen alle individuele bibliotheken ook de kleinere eenzelfde e-bookcollectie aanbieden Alhoewel bibliotheekleden al sinds 1 januari 2014 e-books kunnen lezen via de bibliotheek is het uitlenen van e-books vanaf 2015 pas echt op de kaart gezet De auteursrechtelijke uitgangspositie van bibliotheken in het digitale domein is fundamenteel anders dan die bij gedrukte boeken Bibliotheken zijn afhankelijk van de rechthebbenden (auteurs en uitgevers) Samen met aanbieders en afnemers onderzoekt de Koninklijke Bibliotheek (KB) die sinds 1-1-2015 verantwoordelijk is voor het e-bookplatform hoe en tegen welke vergoeding e-books het beste kunnen worden aangeboden Uitgangspunt is dat rechthebbenden er niet slechter van worden (geen gemiste verkoop) en dat verkopen worden gestimuleerd Zo wordt gezamenlijk het legaal lezen van e-books bevorderd Het afgelopen jaar heeft de KB voor het eerst cijfers over e-books verzameld in het kader van de gegevenslevering Wsob Hieronder wordt kort ingegaan op de ontwikkeling van het aantal gebruikersaccounts (e-bookaccounts) het bezit van de e-bookcollectie en het aantal uitleningen over 2015 (2016 is op dit moment nog niet beschikbaar) In 2015 werden bijna 86 duizend nieuwe e-bookaccounts aangemaakt via de portal bibliotheeknl Daarmee kwam het totaal aantal bibliotheek leden met een e-bookaccount eind 2015 op bijna 240 duizend uit

22

Hiervan kunnen ruim 234 duizend accounts via de lenersgegevens worden toegewezen aan een specifieke bibliotheek Onderstaande figuur toont het aandeel leden van de bibliotheek dat een e-bookaccount heeft voor Nederland als geheel en uitgesplitst naar provincie In 2015 had ruim 6 procent van de bibliotheekleden een e-bookaccount12 De provincie Brabant zit rond de 6 in de middenmoot Aandeel bibliotheekleden met een e-bookaccount 2015

Omvang e-Bookcollectie 115 duizend boeken Eind 2015 had de Bibliotheek ruim 115 duizend e-books in de collectie Bijna 10 duizend hiervan zijn boeken voor volwassenen en nog geen duizend hiervan zijn jeugdtitels Het resterende deel betreft de boeken van onder meer de Vakantiebieb de eBooks eregalerij en de eBookselectie-app (rechtenvrije e-books)

12

Koninklijke Bibliotheek Bibliotheekstatistiek 2015

Ruim 17 miljoen e-bookuitleningen in 2015 door bibliotheekleden13 Op ruim 55 procent van de accounts (in totaal 130 duizend) werd in 2015 tenminste eacuteeacuten boek geleend Dit percentage is ongeveer gelijk per provincie Van alle e-bookaccounts behoort 85 procent toe aan volwassenen De e-books voor volwassenen werden in totaal ruim 15 miljoen keer uitgeleend De jeugdtitels ruim 144 duizend keer Dit betreffen uitleningen aan personen die lid zijn van een openbare bibliotheek en een e-bookaccount hebben Het totale aantal e-bookuitleningen is daarmee verdubbeld ten opzichte van 2014 toen het aantal e-bookuitleningen uitkwam op ruim 800 duizend Gemiddeld werden er bijna 7 e-books per e-bookaccount uitgeleend in 2015 In 2015 is er gedurende de zomermaanden in de landelijke digitale bibliotheek een flink aantal e-books tijdelijk en kosteloos ter beschikking gesteld via de Vakantiebieb-app De boeken van de Vakantiebieb werden het meest gretig gedownload ruim 22 miljoen keer vaak door personen die geen lid waren van een openbare bibliotheek Voor de Vakantiebieb-app geldt net als voor het andere e-bookverkeer dat de populariteit flink groeide op 31 mei 2015 vlak voacuteoacuter de Vakantiebieb actie van 2015 was de app 400 duizend keer gedownload terwijl de teller op 1 september 2015 na de actie op 629 duizend downloads stond

Eind 2016 is er landelijk opnieuw veel geiumlnvesteerd in het digitale aanbod Zo zijn er onder andere nieuwe online cursussen gelanceerd In eacuteeacuten maand tijd hebben daar landelijk meer dan 8000 leden gebruik van gemaakt Daarnaast zijn er nieuwe titels toegevoegd aan de luisterbieb app En het totaal aantal e-books is in 2016 aangevuld tot 13000 titels

13

Landelijk werden er in 2016 2788769 e-books geleend

23

VANnU e-books en digitale ontwikkelingen In 2016 maakten in totaal 2721 leden van VANnU gebruik van een e-book account Dit is een stijging van bijna 1000 leden ten opzichte van 2015 toen er 1789 e-bookaccounts in gebruik waren In totaal werden door de leden van VANnU 23465 titels geleend Het gaat om gemiddeld 9 titels (afgerond) per lid In het eerste kwartaal van 2016 heeft VANnU meegedaan aan de landelijke e-book campagne waarbij er een klantmailing is verstuurd naar alle leden van VANnU Het doel van de campagne was om landelijk 50000 nieuwe e-bookaccounts te genereren In de maanden januari februari en maart zijn in totaal 45673 accounts aangemaakt Uit de evaluatie van de e-book campagne blijkt dat driekwart van de leden weet dat zij e-books via de Bibliotheek kunnen lezen een kwart maakt er inmiddels ook gebruik van Dit is een toename sinds de vorige meting in oktober 2014 Bovendien zegt de helft van de leden de intentie te hebben om het komende halfjaar via de bibliotheek e-books te gaan lenen E-books vooral aanvulling op lezen van papier In een recent onderzoek van SCP over hoeveel tijd men aan de verschillende media besteed blijkt dat tussen 2013 en 2015 de omvang van het digitale lezen nauwelijks veranderde14 In 2015 is lezen van papier nog veruit favoriet Ook al zijn apparaten en schermen gewoner en wijdverspreider de voorkeur ligt bij lezen dus nog duidelijk bij papier Op een doorsnee dag leest 39 van de Nederlanders van papier en 11 van een scherm Stichting Marktonderzoek Boekenvak (2016) bevestigt ook dat het papieren boek nog niet vervangen is door e-books Zorsquon 90 van de digitale lezers leest e-books naast gedrukte boeken de rest leest uitsluitend via digitale apparaten

14

Media Tijd in kaart SCP den Haag December 2016

Digitale media zijn dus niet alleen een concurrent van het lezen ndash tijd die aan gamen of sociale media wordt besteed kan niet ook aan lezen worden besteed ndash maar vormen door hun complementariteit ook een stimulans doordat ook het lezen zelf deels digitaal wordt (Huysmans 2013) Pressreader VANnU heeft zelf aan haar digitale diensten de Pressreader toegevoegd Een digitale dienst voor het online lezen van nationale en internationale tijdschriften en kranten Thuis en in de bibliotheek heeft men via de Pressreader online toegang tot 6000 kranten en tijdschriften uit meer dan 100 landen in 60 verschillende talen In de laatste 4 maanden van 2016 zijn 799 tijdschriften en kranten door leden en bezoekers online gelezen Afspraak met de mediacoach Bij de bezoekers en leden van VANnU ontstaat er een steeds grotere behoefte aan ondersteuning oa in het gebruik van e-readers en tablets VANnU vindt het belangrijk dat burgers digitaal vaardig zijn Dat betekent ook dat de klant met elk gewenst apparaat digitaal moet kunnen lezen Om de leden daarbij te ondersteunen zijn er in 2015 in de kernvestigingen spreekuren gehouden Na evaluatie van de spreekuren is in 2016 besloten om nog beter af te stemmen op de vraag van de gebruiker en kan men voortaan een afspraak maken met de mediacoach Op deze manier wordt de gebruikers nog beter en sneller ondersteund in het gebruik van de digitale producten en diensten Daarnaast worden er veel vragen telefonisch en per mail beantwoord en kan men ook op de website noodzakelijke info vinden Overgang Wise+ In de zomer is VANnU overgegaan naar Wise+ Dit systeem zorgt ervoor dat het zoeken naar materialen op de website direct gekoppeld is aan de Nationale Bibliotheek Catalogus Alle materialen van heel Nederland zijn daardoor in eacuteeacuten zoekopdracht vindbaar

24

Activiteiten en bezoekers Kennis en informatie worden steeds meer overgedragen en beschikbaar gesteld in de vorm van activiteiten De bibliotheek is een neutrale plek in het publieke domein waar mensen elkaar kunnen ontmoeten en kunnen leren In 2014 zijn in alle openbare bibliotheken in totaal 72000 activiteiten geteld15 In 2015 steeg het aantal naar 82000 keer16

De activiteiten lopen uiteen van inloopspreekuren lezingen literaire schrijfcursussen activiteiten in samenwerking met het onderwijs cursussen (digitale) trainingen tentoonstellingen debatten die de bibliotheek zelfstandig of in samenwerking met partners of (lokale) maatschappelijke organisaties aanbiedt

Voor VANnU past het organiseren van diverse activiteiten als aanvulling op de collectie bij het totale programma (aanbod) In de kernvestigingen wordt op allerlei manieren aandacht besteed aan de terugkerende jaarlijkse campagnes en activiteiten zoals de Boekenweek Maand van de filosofie Maand van het spannende boek Kinderboekenweek Week van de mediawijsheid Week van de alfabetisering Nederland leest en de Nationale voorleeswedstrijden Naast deze activiteiten is er altijd ruimte voor lokale initiatieven Op de website van VANnU in de digitale nieuwsbrieven en op social media is gedurende het jaar 2016 uitgebreid aandacht besteed aan alle activiteiten in alle gemeenten Hieronder wordt een beknopte samenvatting gegeven van een aantal grote en kleine activiteiten Activiteiten waar VANnU daar waar kan altijd samenwerkt met andere partners De activiteiten voor de aanpak laaggeletterden komt verderop in het verslag aan bod (Strategische themaacutes en aanpak laaggeletterdheid)

15

CBS Statline Helft activiteiten bibliotheek gericht op educatie den HaagHeerlen november 2015 16

Koninklijke Bibliotheek Bibliotheekstatistiek 2015

Lezen en voorlezen De landelijke campagne Nederland Leest stond in 2016 in het teken van de democratie VANnU heeft ervoor gekozen om het thema democratie te koppelen aan een ander thema dat bij de bibliotheek past namelijk het gebruik van nieuwe media en betrouwbaarheid van informatie Dit heeft geresulteerd in een debat dat VANnU samen met BN de Stem op 29 november in Parrotia heeft georganiseerd rondom het thema lsquode invloed van sociale media op de democratiersquo Op deze avond zijn vertegenwoordigers vanuit verschillende domeinen waaronder onderwijs overheid welzijn en media met elkaar en het publiek in gesprek gegaan aan de hand van een drietal stellingen Speciale gast van de avond was Sanne Kruikemeier Zij doet als docent politieke communicatie aan de Universiteit van Amsterdam onderzoek naar de online activiteiten van kiezers In Roosendaal heeft VANnU ook deelgenomen aan lsquoRoosendaal in dialoogrsquo volgens de dialoogmethodiek zijn deelnemers vanuit de gemeenteraad jongerenraad en bewoners met elkaar in dialoog gegaan rondom het thema democratie Schrijfster Agnes van Overveld (geboren in Nispen woonachtig in Schijf) gaf zowel in Roosendaal als in Rucphen een lezing over haar boek Windkracht 6 Een boek over doorzetten na tegenslagen niet bij de pakken neer gaan zitten en bovenal kansen zien waar een ander alleen de nadelen van een situatie inziet Op 13 november was op uitnodiging van De Witte Roos Sanne van Heijst te gast Zij sprak over haar boek lsquoPhilips-meisje van Kamp Vughtrsquo Op vrijdagavond 18 november is het jaarlijkse Lezersfeest in de kernvestiging in Roosendaal georganiseerd Dit jaar waren de schrijfsters Annejet van der Zijl en Nintildea Weijers te gast Annejet van der Zijl is een van de bekendste en meest gelezen literaire non-fictieschrijvers van ons land

25

Zij schreef Sonny Boy Anna Bernhard en de Amerikaanse prinses Nintildea Weijers schreef korte verhalen en essays en won met haar debuutroman lsquoDe consequentiesrsquo diverse literaire prijzen Het was een gezellige drukte waarbij volop ruimte was om de auteurs te ontmoeten en te bevragen In de kernvestiging in Zevenbergen zijn ook door het jaar heen diverse lezingen georganiseerd Pim Oosterheert hield in januari een drukbezochte lezing over het leven en het werk van Marten Toonder In de avonturen van Heer Bommel en Tom Poes speelt magie en mystiek een belangrijke rol Er gelden normen en waarden die ons vreemd aandoen Pim Oosterheert vertelde hierover en ging ook in op Toonders unieke taalgebruik en de filosofische achtergronden die in zijn verhalen een rol spelen Peter Geleijns gaf in september een prikkelende introductie op een drietal bijeenkomsten over de zogenaamde lsquozwarte schapenrsquo in de samenleving mensen die hun eigen weg zoeken en vinden en er daardoor vaak net niet bij horen Er wordt vaak negatief over ze gesproken terwijl zij zoveel te bieden hebben omdat zij anders denken en handelen dan de kudde makke schapen

En ook voor de jeugd en de jonge kinderen is er altijd iets te doen In oktober zijn er in alle gemeenten diverse klassenbezoeken en schrijversbezoeken ivm Kinderboekenweek In Rijsbergen is de voorronde van de voorleeswedstrijd in de bibliotheek gehouden In alle kernvestigingen vinden maandelijks voorleesactiviteiten plaats De meeste ouders weten de weg naar de bibliotheek te vinden Exposities In november is door Spirit in Roosendaal over een van de markantste geesten uit de kerkgeschiedenis Hildegard van Bingen een expositie gehouden In Zevenbergen presenteert de fotoclub zich regelmatig in de bibliotheek In Rucphen zijn boeken over iconen gepresenteerd tijdens een tentoonstelling van de Heemkundekring

In Oudenbosch was in juni de tentoonstelling van Carry Ham over originele illustraties van het AVI boekje ldquoJesse en de groentedraakjesrdquo in de bibliotheek te zien En in de zomermaanden de tentoonstelling A la Prima door Renate van Dongen en Nathalie Koeken In Rijsbergen zijn wisselende tentoonstellingen gehouden van de schilderijen van Corrie Evers Sweep Workshops en cursussen De succesvolle en veelgelezen schrijver Jose Vriens gaf op vrijdagochtend 27 mei een workshop in Parrotia Hoe schrijf ik een boek Jose Vriens woont en werkt in Roosendaal In Zevenbergen gaf Froukje Smeding in de week van de spiritualiteit in februari een seminar over dit thema Sari van der Spaan gaf in december een seminar over hooggevoeligheid En de Stichting Cultuur Moerdijk gaf in april in de kernvestiging een cursus Kunstkijken

En verder Op maandagavond 12 december heeft Bibliotheek VANnU in het Alzheimer Cafeacute in het Centrum voor Wonen amp Zorg De Brink een presentatie gehouden over wat de bibliotheek kan betekenen en te bieden heeft voor mensen met dementie hun verzorgers en mantelzorgers en de professionals Op 8 juni was het weer Buitenspeeldag in Zevenbergen Op die dag staat in heel Nederland het buitenspelen centraal De vrijwilligsters van de bieb-speelotheek organiseren de Buitenspeeldag op het plein voor de bibliotheek in Zevenbergen In Oudenbosch was tijdens de Cultuurmaand Halderberge 2016 een Pop-up bibliotheek geplaatst met een collectie boeken rondom het thema Iconen en Symbolen in de Basiliek Op 1 oktober gaf Ans Keijzer (Iconenschildergroep Byzantium) in de bibliotheek uitleg over de geschiedenis van Iconen en de techniek om deze te schilderen

26

24 Belangrijke ontwikkelingen in 2016

Hieronder worden de belangrijkste ontwikkelingen geschetst Het is uiteindelijk maar een kleine greep uit wat er allemaal in een jaar bij VANnU gebeurt Certificering In 2014 is in samenspraak met de sector en de branchepartijen (VOB en VNG) het kwaliteitskader 2014-2017 voor openbare bibliotheken vastgesteld Door deel te nemen aan deze certificeringsronde tonen bibliotheken aan dat zij aan de verwachtingen van hun klanten willen voldoen Audits en de daarop volgende certificering helpen bibliotheken om inzicht te krijgen in hun functioneren en toekomstbestendigheid Daarnaast dragen audits en certificering bij aan een samenhangend bibliotheekstelsel op basis van gelijke waarden uitgangspunten bedrijfsvoering en kwaliteit Na een intensieve periode van voorbereiding voor het schrijven van de zogenaamde zelfevaluatie vond begin oktober een tweetal auditdagen plaats De zelfevaluatie is een belangrijk document dat ter voorbereiding van de audit geschreven is door het MT waarin alle onderdelen van de certificering worden behandeld (leiderschap strategie medewerkers processen middelen netwerk dienstverlening collectie en gemeenten) VANnU kreeg bezoek van twee auditoren die door een groot aantal gesprekken met allerlei betrokkenen een beeld moesten vormen van de organisatie Met name de vraag hoe toekomstbestendig de huidige organisatie is stond centraal De auditoren spraken uiteraard met verschillende medewerkers maar ook met een directeur van een basisschool de voorzitter van de Raad van toezicht een tweetal wethouders en een ambtenaar Deze gesprekken gaven samen met de aangeleverde documenten voldoende vertrouwen om gecertificeerd te worden De auditoren hebben daar in hun rapportage het volgende over geschreven

Op basis van de open gesprekken en de vooraf en ter plekke nog ter beschikking gestelde documenten is een goed beeld verkregen van bibliotheek VANnU Hieruit concluderen de auditoren dat de bibliotheek op ruime wijze aan de certificeringsnormen voldoet De gesproken betrokkenen hebben een eenduidig beeld van de koers van de bibliotheek en van de toegevoegde waarde van VANnU naar de toekomst toe De stip op de horizon grote veranderingen niet schuwend een menselijke maat oog voor de financieumlle aspecten en een duidelijke door de organisatie en stakeholders gedeelde visie op het bibliotheekwerk van nu en de nabije toekomst Dit alles geeft ruim voldoende vertrouwen in de toekomstbestendigheid Vernieuwing netwerk In 2016 zijn de voorbereidingen getroffen voor de vernieuwing van het netwerk voor de organisatie Het oude netwerk (hard- en software) is aan vervanging toe en dat biedt de organisatie de kans om te zorgen dat ook voor de komende jaren het netwerk weer past bij de toekomst en daarmee de vraag van de bezoeker Naast het netwerk zullen ook de lijnverbindingen en de telefonie aangepast of vernieuwd worden Reorganisatie De aanpassingen in de dienstverlening in de gemeenten Roosendaal en Zundert hebben in eerste instantie vooral effect op de Frontoffice en daarmee op de werkgelegenheid (voor verdere info zie ontwikkelingen per gemeente) Begin 2016 zijn de voorbereidingen voor een reorganisatie in gang gezet De uitvoering bleek uiteindelijk niet nodig vanwege het vrijwillige vertrek van een aantal medewerkers

27

25 Ontwikkelingen per gemeente In de inleiding van het jaarverslag is het volgende opgemerkt De subsidiering van de bibliotheek is een strategische investering van de gemeente de bibliotheek is een uitvoeringsinstrument van het gemeentelijk beleid Bepaalt de gemeente formeel WAT zij wil bereiken voor haar burgers Bibliotheek VANnU geeft aan HOE dat het beste kan gebeuren Het strategisch beleidsplan van VANnU is richtinggevend om het HOE te bepalen17 Voordat een stand van zaken per gemeente wordt beschreven zullen de vijf strategische themarsquos uit de koers nog kort worden weergegeven omdat keuzes die gemaakt worden per gemeente altijd in het licht van deze themarsquos moeten worden gezien Dat neemt niet weg dat er altijd sprake is van unieke lokale keuzes De onderwerpen leesbevordering jeugd en aanpak laaggeletterdheid komen vanwege het belang verderop in dit verslag aan de orde In dit hoofdstuk zal ook en overzicht subsidieverloop worden getoond De strategische koers 2016-2018 In het jaarverslag van 2015 is geschetst hoe de kaders voor de komende jaren eruit gaan zien en met welke maatschappelijke en economische trends de bibliotheek rekening moet houden Deze zijn uitgangspunt geweest voor de verdere uitwerking van het strategisch meerjarenbeleidsplan voor de komende jaren Dit plan wordt hieronder beknopt weergegeven in de vijf strategische themaacutes Doelstellingen en effecten staan uitgebreid beschreven in het definitieve plan en in de diverse werkplannen staat de aanpak beschreven De missie van VANnU luidt Jong en oud verleiden met plezier te lezen te leren en zich te informeren

17

Strategisch beleidsplan VANnU 2016-2017 van collectie tot connectie

Focus op jeugd mee kunnen doen en de vernieuwde vorm van bibliotheekfuncties staan de komende jaren centraal in onze strategische koers Dat levert de volgende themarsquos op

1 Van collectie tot connectie van uitleenfabriek naar leren en lezen in de wijk

De traditionele bibliotheekvestiging is niet toekomstbestendig De collectie wordt deels digitaal en er is een groeiende behoefte aan leerplekken en cursusruimte De kernvestiging wordt daarom omgevormd naar een lees- en leercentrum met brede openingstijden dat goed bereikbaar is Servicepunten in wijken en dorpen zullen op termijn verdwijnen om plaats te maken voor collecties en programmarsquos op plaatsen waar veel mensen komen De bibliotheek omarmt (burger)initiatieven met betrekking tot lezen leren en informeren Van ruilbibliotheken en een afhaalpunt in een supermarkt tot voorleescursussen in het buurthuis en een collectie in het gezondheidscentrum De bibliotheek biedt ondersteuning Deze initiatieven spelen een belangrijke rol op het gebied van leefbaarheid bestrijding van eenzaamheid en andere maatschappelijke themarsquos

2 Focus op jeugd Het maakt een groot verschil in het leven van kinderen of ze lezen of niet Onderzoek toont aan dat lezers niet alleen hoger scoren op taalvaardigheid maar ook op schoolsucces en intelligentie Leren begint bij lezen Wie kan lezen en teksten begrijpt kan kennis verwerven en zich ontwikkelen Een goede taalbeheersing zorgt er voor dat kinderen betrokken zijn bij wat er om hen heen gebeurt Door een kwartier te lezen per dag groeit de woordenschat van kinderen Vrij lezen stimuleert leesplezier en daarmee groeit de motivatie om te lezen De bibliotheek verwerkt deze uitgangspunten in haar programmarsquos voor scholen de vestigingen en in de collectie Uiteraard worden kinderen uitgenodigd mee te denken en te organiseren

28

3 Een leven lang leren De wereld verandert snel en om steeds bij te blijven moet je blijven leren Om mensen te stimuleren een leven lang te blijven leren pakt Bibliotheek VANnU de rol van inspirator en facilitator Andere partijen nemen het daadwerkelijke lesgeven op zich In de komende jaren zal VANnU het lokale aanbod bundelen en als wegwijzer fungeren We zoeken daarbij naar de optimale mix van online en op locatie leren van individueel en in groepen leren Om mee te kunnen doen is leren lezen en schrijven van groot belang Voor mensen zelf maar ook voor werkgevers dienstverleners en de maatschappij als geheel Van de Nederlandse beroepsbevolking (16-65 jaar) is ongeveer 12 laaggeletterd In West-Brabant alleen al zijn zorsquon 56000 mensen Dit vraagstuk kan VANnU niet alleen op lossen maar dit doet ze samen met andere partijen (zie ook Aanpak laaggeletterdheid) Lokaal worden deze initiatieven vertaald in concreet aanbod waarbij het Taalnetwerk VANnU een cooumlrdinerende rol speelt Cursussen digitale vaardigheden en Taaloefengroepen worden georganiseerd in de bibliotheek en op andere locaties Veel activiteiten worden begeleid door vrijwilligers

4 Passend vakmanschap De veranderingen in onze samenleving vragen andere vaardigheden van onze medewerkers Netwerken verbindingen leggen samenwerken en goede kennis van de collectie staan centraal Er wordt steeds minder gewerkt in het fysieke bibliotheekgebouw en steeds meer op andere plaatsen met andere mensen binnen netwerken Het uitleenproces is geautomatiseerd De toegevoegde waarde van de medewerker zit in het persoonlijke advies en in de gesprekken met klanten bezoekers en (potentieumlle) samenwerkingspartners

5 Financieringsbronnen Zoals veel openbare bibliotheken staat ook Bibliotheek VANnU voor de uitdaging om verder inhoud te geven aan haar maatschappelijke functie

Aan de ene kant heeft VANnU te maken met een terugloop van inkomsten en aan de andere kant wil en moet de organisatie blijven innoveren oa vanwege de digitalisering de ontwikkelingen rondom de Bibliotheek op school en nieuwe maatschappelijke vraagstukken zoals de aanpak van laaggeletterdheid en eenzaamheid De bibliotheek moet toe naar een nieuwe strategie met alternatieve verdienmodellen en daarbij op zoek naar andere inkomstenbronnen zowel op basis van dienstverlening als op basis van private bijdragen Stand van zaken gemeente Roosendaal In 2016 is de structurele bezuiniging van euro 250000 aan VANnU opgelegd Onderstaande afspraken zijn met de wethouder gemaakt 1 Van de huidige naar een kleinere toekomstbestendige kernvestiging 2 Invoering Bibliotheek op school Bibliotheek op school zet in op het ontwikkelen van lees- taal- en mediavaardigheden van kinderen VANnU bereikt 100 van de jeugd 3 Connectie in alle wijken en dorpen en het gefaseerd sluiten van drie servicepunten Wouw (2016) Kortendijk (2017) en Tolberg (2018) VANnU ontwikkelt passende dienstverlening in alle wijken en dorpen met dienstverlening dichter bij en samen met de burgers In 2016 is veel tijd besteed aan de voorbereidingen voor de verbouwing en herinrichting van de kernvestiging Roosendaal (Parrotia) VANnU vormt samen met Allee Wonen een projectgroep om te komen tot een stedelijke huiskamer met een maatschappelijke insteek In 2016 zijn de eerste schetsen gemaakt maar is vooral veel tijd besteed aan de ontwikkeling van het concept en aan het betrekken van partners De inrichting moet in 2017 Europees aanbesteed worden en de verwachting is dat de realisatie in het derde en vierde kwartaal plaats zal vinden In 2016 zijn er voorsorterend op de veranderingen alvast een aantal aanpassingen gedaan Er is een horecavoorziening gekomen (commercieumlle partij) de ingang is verplaatst en een aantal partijen is intern verhuisd

29

In Roosendaal is de keuze gemaakt om de verschillende servicepunten in de jaren 2015-2018 gefaseerd te sluiten en op zoek te gaan naar andere vormen van dienstverlening in alle wijken en dorpen dichterbij de inwoners en minder gericht op het uitleenproces Wouw is in 2016 het eerste servicepunt geweest wat sloot en er is gezocht naar een alternatief In 2016 lag de focus op behoud van de uitleenvoorziening maar in 2017 ligt de nadruk op het programmeren het gezamenlijk initieumlren van activiteiten voor een diverse doelgroep in aansluiting op de kernfuncties van de bibliotheek Het gedeelde maatschappelijk belang is hierin leidend In 2016 is gestart met het zoeken naar alternatieve dienstverlening in Wouw We zijn daar in gesprek gegaan met de burgers met behulp van de methode ldquodesign thinkingrdquo met als doel de behoeftes op te halen Het gaat hier om een participatief traject met inwoners van het dorp met de dorpsraad met gemeenschapshuis De Geerhoek en met verschillende organisaties en instellingen In een aantal sessies is gezocht naar de onderwerpen die voor het dorp erg belangrijk zijn De opbrengst was op hoofdlijnen behoefte aan lezen en een collectie ontmoeting eenzaamheid aandacht 0-4 jaar en toevoegen van programmering Het concrete resultaat In Wouw is de nieuwe bibliotheek welke per 1-10-2016 in de Geerhoek is gestart Het huidige servicepunt is gesloten Naast een kleine collectie en de mogelijkheid te reserveren en in te leveren is er aandacht voor programmering (met nadruk op 0-4 jaar) en ontmoeting (leestafel tegengaan eenzaamheid) Dit alles wordt vooral door vrijwilligers opgepakt Verder zijn contacten gelegd of verstevigd met het onderwijs en professionele instellingen (voor uitrol dBoS zie verderop in het verslag) En in andere dorpen zoals Heerle en Wouwse Plantage zijn ook diverse alternatieven ontwikkeld en activiteiten opgestart of is geholpen met het opstarten van bijvoorbeeld een ruilbieb (Boekspot)

Begin 2017 zal de evaluatie van het project in Wouw worden afgerond Daarin zullen we de methode (design thinking) om de burgers te betrekken bij de alternatieve dienstverlening evalueren alsmede het resultaat De vraag lsquohoe kunnen we schuiven met de middelen (van traditioneel uitlenen naar jeugd laaggeletterdheid vraagstukken in het sociaal domein) en ze op een goede manier inzettenrsquo blijft relevant Dat geldt niet alleen voor de gemeente Roosendaal maar ook voor de andere 4 gemeenten Bibliotheekwerk in de Roosendaalse wijkendorpen In 2016 is er wederom geiumlnvesteerd in bestaande en nieuwe partners in de wijken en dorpen met als doel taal boeken en leesplezier dicht bij de mensen te krijgen Dit heeft geresulteerd in een breed scala aan projecten en activiteiten in samenwerking met andere organisaties en instellingen Op het gebied van leesbevordering voor volwassenen is er in 2016 opnieuw geiumlnvesteerd in het initieumlren en begeleiden van Boekspots ruilbibliotheken op allerlei plekken waar mensen boeken kunnen naartoe kunnen brengen kunnen lenen en ruilen Dit gebeurde oa in Westrand Wouwse Plantage Wouw en de Westrand VANnU adviseert stimuleert en verzorgt de PR Deze Boekspots vormen tevens een aanleiding om hier met behulp van onze collectie activiteiten omheen te programmeren Dit doen we op verschillende plekken via het nieuwe concept lsquoBieb in de Buurtrsquo Dit was in het Tongerlohuys (jeugd) en Wouwse Plantage (vrouwengroep) Ook hebben we samenwerking gezocht op allerlei themarsquos en vanuit onze kennis en collectie zoals in de Westrand (gezonde voeding) St Elisabeth (Dag van de Ouderen iconenproject) en Heerle (uitleen tijdens vakanties voor jeugd en later ook volwassenen In Wouwse Plantage is een wisselcollectie naar het gemeenschapshuis gebracht met name gericht op eenzame ouderen die elkaar op een vast moment in de week ontmoeten Op deze manier zoekt VANnU naar mogelijkheden om de bibliotheek dichterbij de bewoners te brengen

30

Het andere spoor waarop VANnU resultaten heeft geboekt is in het op de agenda zeten van taalvaardigheid leesbevordering en leesplezier bij anderen Dit begint met het bepalen van gezamenlijke doelen voor een bepaalde doelgroep of een specifieke wijk samen met ons netwerk De bibliotheek draagt haar deskundigheid dan uit aan anderen die vervolgens (mede) de activiteiten uitvoeren Zo hebben we zowel ouderen als jongeren getraind in interactief voorlezen en activiteiten ontwikkeld waarbij kinderen van de basisschool door hen werden voorgelezen Tot slot had VANnU een aanjagende rol naar andere partijen in het kader van de Dag van de Dialoog (SDW ROC Huis van de Westrand) Door onze deelname aan het project CREA in de wijk (Westrand) zijn de lijnen met andere partners kort Hierdoor hebben ook zij verschillende dialoogtafels georganiseerd Zorginnovatiepunt Het Huis van Morgen en Bibliotheek VANnU zijn partners binnen de Alliantie gezondheid en geletterdheid Huis van Morgen heeft de opdracht innovatieve hulpmiddelen die bijdragen aan langer zelfstandig thuis wonen onder de aandacht van een groot publiek te brengen VANnU heeft een informatiefunctie die bijdraagt aan zelfstandigheid en participatie voor inwoners in haar werkgebied Ons Marie biedt een breed scala aan activiteiten voor ouderen Dat heeft geleid tot het in de bibliotheek tentoonstellen en actief onder de aandacht brengen van de hulpmiddelen tbv de doelgroep Ook de wijkzuster en BN De Stem zijn betrokken Cultuurnota Roosendaal In 2016 werkte VANnU mee aan de totstandkoming van de nieuwe cultuurnota voor de gemeente Roosendaal Deze opdracht van de raad aan de wethouder werd gestalte gegeven door een cultuurnetwerk te vormen waar VANnU als vanzelfsprekend deel van uitmaakt

Het netwerk bestaat uit ruim 20 personen en fungeert als een spin in het web om mensen en organisaties op cultureel vlak bij elkaar te krijgen Kunst en cultuur zijn niet het doel op zich maar het middel om samenhang in de gemeente te vergroten en aan te zetten tot nieuwe initiatieven om uiteindelijk op cultureel sociaal economische en educatief gebied de vruchten te plukken Stand van zaken gemeente Moerdijk Het servicepunt Willemstad voorheen gevestigd in het Mauritshuis is in de zomer van 2016 verhuisd naar Buurthuis Irene De ruimte die de bibliotheek in gebruik had in het Mauritshuis kon niet langer gehuurd worden In afstemming met de gemeente is besloten om het servicepunt om te vormen naar een afhaal- en inleverlocatie In Buurthuis Irene vond VANnU een plaats om een alternatieve voorziening te maken Het servicepunt is aangepast in een haal- en brengpunt met aandacht voor het jonge kind (0-4) en voor de ontmoeting (leestafel tijdschriften kranten) In het najaar heeft het college VANnU verzocht om het positieve resultaat van 2015 terug te storten Voor VANnU kwam dit onverwacht en gedurende het overleg met de wethouder bleek dat de afspraken in de subsidieverordening over de opbouw van het eigen vermogen niet duidelijk zijn Daardoor loopt VANnU als organisatie een risico De bestuurder heeft het voornemen om in 2017 samen met de 5 gemeenten waar VANnU verantwoordelijk is voor het bibliotheekaanbod goede afspraken te maken voor de toekomst en deze vast te leggen in een convenant Een sterke en gezonde bibliotheekorganisatie is in het belang van alle vijf gemeenten

31

Stand van zaken gemeente Halderberge Voor de zomer kondigde de Raad aan de subsidie van de bibliotheek en nog een aantal professionele organisaties opnieuw te willen verlagen Op 16 juni heeft VANnU tijdens de commissievergadering de consequenties voor het bibliotheekaanbod geschetst Vanwege het effect op de dienstverlening heeft de Raad besloten om de voorgenomen bezuiniging niet op te leggen en zich opnieuw te beraden op de toekomst In 2017 zullen de twee Brede Scholen in Hoeven en Oud-Gastel gerealiseerd zijn De wethouder heeft aangegeven dat hij vanwege het belang van lezen voor de jeugd de wens heeft dat de bibliotheek daarin wordt gehuisvest Dat heeft consequenties voor het bibliotheekaanbod in de servicepunten in beide dorpen De huidige middelen zijn niet toereikend om beide doelgroepen te bedienen Stand van zaken gemeente Rucphen Ook in de gemeente Rucphen is de aandacht voor leesbevordering bij de jeugd steeds meer speerpunt De wethouder heeft aan VANnU gevraagd om een plan te maken voor een breder aanbod aan de jeugd In 2016 zijn de voorbereidingen getroffen om in 2017 de Bibliotheek op school (dBoS) op de scholen uit te rollen (zie verder aanbod jeugd) Ook in deze gemeente is de aanpak laaggeletterdheid een belangrijk speerpunt Rucphen is samen met Roosendaal de enige plek waar naast Klik amp Tik ook taaloefengroepen hebben gedraaid (zie verder 26 aanpak laaggeletterdheid) Stand van zaken gemeente Zundert Ingegeven door de bezuinigingsopgave van de gemeente Zundert zijn in 2016 de voorzieningen in Wernhout Achtmaal en Zundert aangepast enof gesloten In deze kernen is door VANnU ondersteuning geboden in het opzetten van alternatieven zoals een ruilbieb (Boekspot) in alle drie de kleine kernen (Achtmaal Wernhout en Zundert) en het creeumlren van een afhaallocatie gerund door vrijwilligers

In Zundert is een haal- en brengpunt gerealiseerd in het CCZ De bedoeling is om daar ook activiteiten samen met de partners in Zundert te organiseren In Achtmaal helpen vrijwilligers de burgers om de materialen te reserveren of uit Zundert of Rijsbergen te halen De vrijwilligers kunnen altijd voor eventuele vragen bij VANnU terecht De dienstverlening in Rijsbergen wordt aangepast Er zal minder personeel worden ingezet tegelijkertijd is er aandacht voor programmering samen met andere partners Om dit te kunnen realiseren moeten medewerkers tijd en ruimte krijgen om met de programmering bezig te zijn In 2017 zal gestart worden met een pilot voor de inzet van vrijwilligers op De snelheid waarmee VANnU moest reageren op de bezuinigingen voor de komende drie jaar stond op gespannen voet met het realiseren van alternatieven samen met de burgers In goed overleg met de wethouder is besloten om de planning te verruimen De gemeente heeft een financieumlle tegemoetkoming betaald vanwege het langer openhouden van de servicepunten en het langer continueren van het aanbod op de scholen De dienstverlening in de vorm van het uitlenen op de Zundertse basisscholen is gestopt en VANnU heeft de collecties achtergelaten op de scholen zodat de leerlingen deze nog kunnen gebruiken De wethouder heeft VANnU gevraagd om een plan te maken met het onderwijs voor de leesbevordering in de scholen waarmee hij de bezuiniging van 2017 van euro 25000 zou kunnen terugdraaien Dat is niet gelukt De bedoeling is om dit voor 2018 alsnog voor elkaar te krijgen en de opgelegde bezuiniging terug te draaien en in te zetten voor de jeugd

32

Subsidieverloop 2011-2016 In 2016 zijn de budgetsubsidies in de gemeenten Roosendaal en Zundert verlaagd De gemeente Roosendaal had de verlaging in 2014 reeds aangekondigd maar heeft VANnU de tijd gegeven om een koers voor 4 jaar uit te zetten waardoor de bezuiniging met aandacht voor de inhoud kan worden gerealiseerd De gemeente Zundert heeft na de fusie in 2015 aangegeven de bibliotheek drie jaar op rij een bezuiniging op te leggen In 2016 euro 50000 en in 2017 en 2018 elk jaar euro 25000 Alleen de gemeente Rucphen heeft een indexering toegepast In onderstaande tabel is vanaf 2011 het subsidieverloop te zien Subsidieverloop 2011-2016

Gemeente 2011euro 2012euro 2013euro 2014euro 2015euro 2016euro

Roosendaal 1608501 1608501 1608501 1608501 1608501 1368503

Roosendaal div subsidies

404624 65660 96182 27049 6240 3553

Moerdijk 883503 793100 797000 798130 809188 809188

Moerdijk div subsidies

8921 33785 41280 72705

61562

57319

Halderberge 550811 495730 395730 395730

395730 395730

Halderberge div subsidies

- 44826 26459 51444

54750

50000

Rucphen - - - 428013 434433 440949

Zundert - - - 305052 305052 255052

totaal 3456360 3041602 2965152 3686624 3675456 3380294

incl VVE en landelijke subsidie Vschool

incl subsidie onderwijsachterstanden marktplaats cultuureducatie en (tot 2015) landelijke subsidie Vschool subsidie marktplaats cultuureducatie

Het bedrag dat de gemeenten per inwoner bijdragen verschilt sterk Het aanbod per gemeente daarmee ook Omdat huisvestingslasten een groot verschil kunnen maken wordt in onderstaande tabel het bedrag inclusief en exclusief huisvestingslasten getoond Subsidiebedrag per inwoner 2016

Gemeente incl huisvesting excl huisvesting Roosendaal 1780 1441

Moerdijk 2143 1594

Halderberge 1308 1126

Rucphen 1983 1377

Zundert 1194 1002

26 Aanbod jeugd Boekstart en de Bibliotheek op School De bibliotheken in Nederland hebben ongeveer vier miljoen leden waarvan 61 jeugdleden in de leeftijd van 0 tot en met 17 jaar Kinderen en jongeren zijn dus een belangrijke doelgroep voor de bibliotheken De samenleving is de afgelopen decennia door en door gedigitaliseerd en gemedialiseerd en raakt ook nog altijd verder geiumlnformatiseerd en geiumlndividualiseerd Dit heeft niet alleen gevolgen voor het leesgedrag van de jeugd ook de manier van denken en de vaardigheden waarmee deze groep opgroeit veranderen Hierdoor zullen bibliotheken de jeugd in de 21ste eeuw op een andere manier moeten bereiken interesseren en ondersteunen dan eerder het geval was18 Ook al verandert de doelgroep lezen en toegang tot boeken blijven belangrijke voorwaarden voor het succes van individuen en de samenleving als geheel Bibliotheken behouden in dat verband hun onmisbare taak

18

Bibliotheken en de jeugd in de 21-ste eeuw Brochure KB en Stichting Lezen en Schrijven

33

Met leesbevorderingsprogrammarsquos als Boekstart en de Bibliotheek op school en leesbevorderingsprojecten als De Nationale Voorleeswedstrijd van Stichting Lezen en de KB hebben zij sterke troeven in handen Aanpak VANnU Het bevorderen van lezen en vooral leesplezier kan niet vroeg genoeg in het leven van kinderen beginnen VANnU richt haar activiteiten op de leeftijdsgroep van 0-18 jaar met onderstaande aanpak Boekstart Het leesbevorderingsprogramma Boekstart moedigt ouders aan om hun kinderen zo vroeg mogelijk kennis te laten maken met boekjes met lezen en met de bibliotheek Boekstart richt zich op kinderen van 0 tot 4 jaar Kinderen die op heel jonge leeftijd in aanraking komen met (voor-)lezen en boeken ontwikkelen zich beter zo heeft onderzoek uitgewezen Een vroege ontdekkingstocht vergroot spelenderwijs de woordenschat van het kind en zorgt ervoor dat het kind later meer leesplezier heeft Zo is er minder kans op laaggeletterdheid Leesbevordering richt zich niet alleen op kinderen met een taalachterstand maar op alle kinderen Resultaat Begin 2009 startte Boekstart in vijf vestigingen in Noord-Brabant Begin 2015 deed 99 van alle bibliotheken in Nederland mee (156 van de 157 bibliotheken) Jaarlijks worden in totaal zorsquon 55000 Boekstart-koffertjes meegegeven aan ouders waarmee 323 van de babyrsquos in Nederland werd bereikt In 2016 zijn bij VANnU 324 kinderen ingeschreven als Boekstartlid Ouders Op verzoek van de instellingen in de kinderopvang wordt op bijeenkomsten voor ouders verteld over het plezier en belang van voorlezen

Moerdijk In Moerdijk wordt door de bibliotheek een programma uitgevoerd in het kader van de Voor- en Vroegschoolse Educatie Doel is om de kinderen met een (taal)achterstand te stimuleren zodat ze met een zo klein mogelijke achterstand naar het basisonderwijs gaan Iedere kinderopvangorganisatie doet hier aan mee Hiermee wordt een groot gedeelte van de kinderen in de leeftijd tot 0-4 jaar bereikt Bibliotheek op school PO (Primair Onderwijs) In het programma de Bibliotheek op school werken bibliotheken en scholen structureel samen aan de taalontwikkeling leesbevordering en mediawijsheid van kinderen De bibliotheek maakt afspraken met het onderwijs over de uitvoering van het programma De basis voor samenwerking is het beleid van de school De jaarlijkse doelen bepaalt men samen op basis van gemonitorde resultaten en de jaarlijkse activiteiten worden vastgelegd in een lees- en mediaplan Het volgen van de cursus Open boek door leerkrachten helpt bij het vormgeven van het beleid Met de Bibliotheek op school gaan school en bibliotheek een meerjarige samenwerking aan rondom lezen en mediawijsheid De effecten van de inzet worden jaarlijks door de landelijke monitor gevolgd Deze samenwerking is geborgd in het beleid van zowel school als bibliotheek Een actuele en gevarieerde collectie in de school zorgt voor verrijking van het leesonderwijs Vanuit de bibliotheek ondersteunt een professionele leesconsulent de leescooumlrdinator en het team van de school Daarnaast helpt een digitaal portaal de school bij het zoeken en registreren van boeken het stimuleren van lezen het bijhouden van de leeshistorie en het vinden van betrouwbare informatie Roosendaal De uitrol van lsquode Bibliotheek op schoolrsquo in Roosendaal vordert volgens planning Na de eerste 8 scholen zijn in 2016 de volgende 7 scholen aangesloten de Linde de Klimroos Klaverweide Lavoor de Stappen Baayaert en Talent

34

Basisscholen de Vondel en Wending hebben nu ook een vaste leesconsulent van Bibliotheek VANnU Ruim de helft van de scholen is inmiddels aangesloten In Wouw is samen met scholen de Stappen en Baayaert hard gewerkt om een inspirerende leesomgeving voor de kinderen van de scholen te maken Na sluiting van het servicepunt is de collectie voor de kinderen binnen de school toegankelijk geworden Een voorbeeld van een inspirerende leesomgeving is te vinden op basisschool de Klimroos Deze school heeft ook een Facebookpagina gemaakt om de schoolbieb te promoten httpswwwfacebookcomHieperdeBieb Tijdens de Kinderboekenweek zijn er 41 klassen van de Roosendaals scholen op bezoek geweest Ze namen deel aan het programma lsquoleeselixerrsquo Een speciale drank waarin kinderen hun leesvoorkeur konden mixen en zo genoeg leeshonger en leesvoer zouden hebben tot ze oma en opa waren Moerdijk Alle 22 scholen in de gemeente Moerdijk kunnen gebruik maken van leesbevorderingsprojecten in samenwerking met een leesconsulent van de bibliotheek Dit wordt gedaan in samenhang met de actuele en inspirerende boekencollectie die de scholen jaarlijks van de bibliotheek ontvangen Een voorbeeld van deze samenwerking is het project lsquoTheaterlezenrsquo dat is uitgevoerd op basisschool de Boemerang Basisscholen komen diverse keren per jaar voor groepsbezoeken naar de bibliotheek Halderberge Er is nog geen structurele samenwerking met de scholen Wel hebben een aantal scholen belangstelling voor lsquode Bibliotheek op schoolrsquo Twee leerkrachten van basisschool rsquot Bossche Hart uit Bosschenhoofd hebben de cursus Open Boek gevolgd een bouwsteen van het project Op

basis daarvan worden er jaarlijks een aantal leesbevorderingsprojecten uitgevoerd in deze school Basisschool de Schittering maakt gebruik van de mogelijkheid voor het doen van groepsbezoeken in vestiging Oudenbosch De gesprekken met de wethouder over het aanbod voor de jeugd in de toekomst in de gemeente Halderberge zijn in volle gang Rucphen Met alle 7 scholen in Rucphen zijn gesprekken gevoerd over de invoering van lsquode Bibliotheek op schoolrsquo Op basisschool Vinkenbos was door de leerkrachten de cursus Open Boek al gevolgd en was een up-to-date leesplan aanwezig Hier is gestart met uitvoering van het activiteitenplan en invoering van de Monitor Op basisschool Martinus in Rucphen zijn 3 leerkrachten gestart met de cursus Open Boek deze school heeft de doelen al bepaald De andere scholen zijn in diverse stadia van uitrol van de samenwerking Zundert Met de scholen in Zundert zijn gesprekken gevoerd om te komen tot een basisvoorziening volgens de aanpak lsquode Bibliotheek op schoolrsquo Op basis hiervan is een plan gemaakt wat nog niet helemaal tot overeenstemming heeft geleid Daarom worden de gesprekken in 2017 voorgezet (zie verder 25 Ontwikkelingen per gemeenten) Bibliotheek op school VO (Voortgezet Onderwijs) De succesvolle aanpak van de Bibliotheek op school in het basisonderwijs is aanleiding geweest om het programma uit te breiden naar het voortgezet onderwijs (VO) allereerst naar het vmbo Die uitbreiding biedt de bibliotheken een strategische aanpak voor structureel samenwerken met het voortgezet onderwijs De pijlers zijn collectie lezen en mediawijsheid Iedere pijler heeft een keuzemenu bestaande uit een aantal bouwstenen die oa voortkomen uit bestaande Bibliotheekprojecten oa Biebsearch Leeskr8 en 4You

35

De Bibliotheek op School Het Da Vinci College (Roosendaal) en Bibliotheek VANnU hebben in schooljaar 2015-2016 gebruik gemaakt van de Stimuleringsregeling van Kunst van Lezen tbv de Bibliotheek op School Halverwege het schooljaar 2016 liep deze regeling af Tijdens dit schooljaar hebben school en bibliotheek gewerkt aan het creeumlren van de voorwaarden en er is een leesplan geschreven waarin een stevige basis is gelegd voor een meerjarenplan De onderstaande activiteiten zijn concreet uitgevoerd

Studiemiddag voor docenten Iedere docent taaldocent

Training voor docenten Lezen in het vmbo werkt

Boekencollectie (in de vorm van boekenkisten 303 boeken)

Campagne Nederland Leest Lydia Rood

Vrij lezen in de klas zowel in het vmbo als in het praktijkonderwijs experimenteren docenten met de boekenkisten en vrij lezen

Vakoverstijgend voorlezen oa techniekdocenten en biologiedocenten lezen voor ook in de bovenbouw

VANnU is in gesprek met de school over een vervolg Het Markland college in Zevenbergen maakt al een paar jaar gebruik van Biebsearch Dit is een voorloper van Bibliotheek op School In 2016 hebben in een werkgroep gesprekken plaatsgevonden ter voorbereiding van het programma de Bibliotheek op School In 2017 gaat daadwerkelijk gewerkt worden aan het taal- en leesbeleid en het omzetten van Biebsearch in de Bibliotheek op school Twee docenten van het Markland hebben deelgenomen aan de training Lezen in het vmbo werkt op het Da Vinci college Brugklassers van het Marklandcollege komen regelmatig op groepsbezoek in de bibliotheek

Diverse activiteiten Voor middelbare scholieren worden diverse activiteiten georganiseerd waar VANnU een rol in speelt Een van de activiteiten is het Cultuurfestival Artisjok 2016 voor havo en vwo 4 VO In Roosendaal is de organisatie in handen van de Cultuurcompaan Het thema van dit jaar was Beyond Borders VANNU heeft de samenwerking gezocht met De Witte Roos en boekhandel Het verboden Rijk waardoor de mogelijkheid ontstond om groots uit te pakken en goed aan te sluiten bij het thema In februari hebben 14 schoolfinalisten van 7 scholen (2 per school) deelgenomen aan de voorleeswedstijd Read2me In deze wedstrijd worden leerlingen aangespoord goede jeugdboeken voor te lezen Leerlingen lezen voornamelijk voor uit boeken van de Jonge Jury Een leerling van het Jan Tin Bergen College heeft de Roosendaalse finale gewonnen Tot slot scholen zien de waarde van abonnementen en schoolpassen Ook worden regelmatig projectcollecties afgenomen en vinden er klassenbezoeken en schrijversbezoeken plaats Abonnementen School schoolabonnementen Collectieve

schoolpassen

Da Vinci College

Gertrudis College I 216

Jan Tinbergen College I

Markland College Oudenbosch I

Markland College (Zevenbergen)

II 269

Norbertus College II 211

Munnikenheide college I

Mencia Sandrode I

36

27 Aanpak laaggeletterdheid Laaggeletterdheid is een maatschappelijk probleem waar vaak nog een taboe op rust Ongeveer 13 miljoen inwoners van Nederland tussen de 16 en 65 jaar is laaggeletterd Ze hebben moeite met lezen schrijven en communiceren in het Nederlands En dat terwijl taal steeds belangrijker wordt om zelfstandig te kunnen participeren Denk aan het gebruiken van websites van overheden en bedrijven aan internetbankieren of een sollicitatiebrief schrijven of aan langer zelfstandig kunnen wonen Maar denk ook aan het begrijpen van veiligheidsinstructies op het werk of bijsluiters van medicijnen

Vanuit de Rijksoverheid is daarom gestart met het actieprogramma lsquoTel mee met Taalrsquo[1] In dat programma zetten de ministeries van OCW SZW en VWS samen in op participatie taal als middel om mee te kunnen doen in de maatschappij en op het werk In Tel mee met Taal zijn de preventieve aanpak (het voorkomen van taalachterstand) en de curatieve aanpak (het bestrijden van laaggeletterdheid via scholing) voor het eerst in eacuteeacuten overkoepelend actieprogramma samengebracht Daarbij speelt de regionale netwerkaanpak een belangrijke rol De combinatie van de curatieve en preventieve aanpak van laaggeletterdheid sluit aan bij de opdracht van de bibliotheek bij te dragen aan geletterdheid in brede zin voor jong en oud De bibliotheek heeft al taalaanbod gericht op jonge kinderen (bijvoorbeeld Boekstart) en volwassenen (bijvoorbeeld via taalcoaches lees- en schrijfclubs) Ook opereert de bibliotheek in een lokale maatschappelijke context in contacten met burgers gemeenten onderwijs lokale bedrijven en maatschappelijke organisaties Dit maakt dat de bibliotheek een unieke positie inneemt en in potentie een belangrijke verbindende schakel kan vormen binnen de regionale aanpak van laaggeletterdheid

[1]

httpswwwtaalvoorhetlevennl

In september 2014 is het convenant Taal voor het Leven West- Brabant ondertekend Een samenwerkingsverband tussen ROC Kellebeek VWS ATEA UWV Cubiss St Lezen amp Schrijven en de bibliotheken in West- Brabant om een bijdrage te leveren aan het terugdringen van laaggeletterdheid Inmiddels zijn er zorsquon 30 organisaties aangesloten ook organisaties uit de zorg- en welzijnssector De aanpak van laaggeletterdheid kan niet los worden gezien van maatregelen om taalachterstanden en laaggeletterdheid te voorkomen zoals leesbevordering Daarom is het beleid gericht op leesbevordering en leesplezier een waardevolle aanvulling op het reguliere taalonderwijs en is dit onderdeel van het actieprogramma lsquoTel mee met Taalrsquo Wat doet VANnU VANnU biedt een basisaanbod waarin collectie taalpunten en het taalnetwerk en activiteiten in de Week van de Alfabetisering opgenomen zijn Daarnaast worden bovenop dit basisaanbod trajecten aangeboden in het kader van de uitvoer WEB In 2016 heeft Taal voor het Leven West-Brabant voor het tweede jaar op rij WEB-gelden ontvangen tbv het versterken van werkenden en werkzoekenden In onderstaand overzicht is het basisaanbod opgenomen onder het kopje Activering daarna volgen de trajecten in het kader van WEB Activering basisaanbod

Collectie VANnU heeft een speciale Makkelijk Lezen-collectie voor mensen die moeite hebben met lezen en schrijven Bij de samenstelling van de collectie heeft de bibliotheek gelet op de bruikbaarheid ervan voor de ontwikkeling van taalvaardigheid en maatschappijorieumlntatie De collectie bestaat uit leesboeken op verschillende leesniveaus taalcursussen en informatieve boeken en alle informatie is in eenvoudig Nederlands

37

Taalpunten In 2016 heeft VANnU samen met haar netwerkpartners twee taalpunten opgezet eacuteeacuten loket dat burgers overzicht biedt van het informele formele en non-formele scholingsaanbod op het gebied van taal en digitale vaardigheden in de regio Naast de doorverwijsfunctie bieden de Taalpunten ook laagdrempelige trainingen Aan de hand van een intake wordt de scholingsbehoefte van de deelnemer in kaart gebracht en kan er bijvoorbeeld een training Klik amp Tik worden gedaan Het eerste Taalpunt opende in maart 2016 in de wijk Kalsdonk in Roosendaal en de tweede is op 31 maart in de bibliotheek Zevenbergen feestelijk geopend Na opening van de Taalpunten is er voortdurend aanloop van mensen met taalvragen In 2016 zijn er 34 mensen geholpen enof doorverwezen in Kalsdonk In het taalpunt in Zevenbergen zijn in 2016 totaal 14 mensen geholpen met hun taalvraag

Activering Deelnemers Opmerkingen

Roosendaal 31 Klik amp Tik basis

Taalpunt Kalsdonk (RSD) 34 Intakes

Moerdijk 17 Klik amp Tik basis

Taalpunt Moerdijk 14 Intakes

Halderberge 11 Klik amp Tik basis

Rucphen 9 Klik amp Tik basis

Zundert 7 Klik amp Tik basis

Training herkennen amp doorverwijzen

15 Gezondheidsplein

Kalsdonk

138

Trainingen Op 20 september heeft VANnU aan de partners van het Gezondheidsplein in Kalsdonk een training Herkennen en motiveren laaggeletterden

gegeven

Week van de alfabetisering Samen met haar partners in het West Brabantse Taal voor het Leven organiseerde Bibliotheek VANnU een Lagerhuisdebat tijdens de Week van de Alfabetisering In dit interactieve debat ging men op zoek naar de formule om slim samen te werken eacuteeacuten doel maar met een verschillende motivatie belang of uitgangspunt Wanneer is de samenwerking slim en daarmee effectief Het debat vond plaats in Etten Leur De landelijke week van de alfabetisering viel dit jaar samen met de start van het nieuwe Taaljaar 2016-2017 Samen met de gemeente Moerdijk heeft de bibliotheek een informatieve en interactieve bijeenkomst georganiseerd (5 september 2016) waarin verteld werd over de aanpak van laaggeletterdheid Wethouder Thomas Zwiers gaf het belang van de aandacht voor laaggeletterdheid aan in het bijzonder voor werknemers Daarnaast werd stilgestaan bij het aanbod aan taalactiviteiten in het schooljaar 2016-2017 en het taalnetwerk in de regio Bijzondere aandacht was er voor de rol van vrijwilligers in de taaltrajecten Zonder vrijwilligers is een groot aantal taalactiviteiten niet uit te voeren Taalnetwerk In het Taalnetwerk zijn lokale taalbieders en ndashprojecten vertegenwoordigd zoals Humanitas Vluchtelingenwerk de VoorleesExpress ROC Kellebeek WijZijn Traverse en de STA teams Het netwerk komt onder voorzitterschap van VANnU 2 tot 3 maal per jaar samen om kennis te delen en samen te werken In 2016 heeft dat geleid tot het opstellen van een Taalkaart van Roosendaal (welke aanbieders bieden welke trainingen aan tegen welke voorwaarden) De Taalkaart is inmiddels door de deelnemers in gebruik genomen Verder wordt er veel aandacht besteed aan het werven van taalvrijwilligers VANnU Humanitas Vluchtelingenwerk en WijZijn Traverse bundelden de krachten om via uitingen in de media taalvrijwilligers te werven Dat leidde tot een goed bezochte informatiemiddag op 9 december waar zorsquon 50 geiumlnteresseerden zich meldden

38

Activering WEB trajecten Taaloefengroepen In Rucphen en in Roosendaal organiseert de Bibliotheek VANnU wekelijks taaloefengroepen voor medewerkers van de WVS De werkleiding van de WVS geeft aan dat zij zien dat hun medewerkers echt veranderen sinds zij aan de taaloefengroep zijn begonnen De persoonlijke benadering en begeleiding van de taalvrijwilligers zorgt ervoor dat de cursisten meer zelfvertrouwen krijgen en verrast worden in hun eigen kunnen In totaal hebben in de vijf gemeenten 36 personen deelgenomen Klik amp Tik cursussen Voor alle mensen die moeite hebben om hun weg te vinden op internet biedt de Bibliotheek op de vijf kernvestigingen de cursus Klik amp Tik aan De cursisten worden begeleid door vrijwilligers In 2016 hebben 40 cursisten de cursus met succes afgerond en hiermee hun zelfredzaamheid vergroot Taal amp Arbeidsmarkt Walk amp Talk en Werkmap Walk amp Talk Vanaf oktober organiseert Bibliotheek VANnU maandelijks op elke derde maandag van de maand Walk amp Talk deacute koffiepauze voor werkzoekenden Het is een gratis netwerkbijeenkomst voor en door werkzoekenden In een ongedwongen sfeer maakt men in Bibliotheek VANnU kennis met elkaar krijgt men tips van een professional enof hoort men ervaringen van (ex-)werkzoekenden In 2016 waren de themarsquos Netwerken hoe doe je dat (oktober) Hoe maak je een goed basis CV (november) en Werken in Belgieuml (december) In 2016 hebben 62 belangstellenden deelgenomen aan de bijeenkomsten

Werkmap De dienstverlening van het UWV verloopt digitaal Laagopgeleide en oudere werkzoekenden hebben vaak moeite met het aanvragen van een DigiD en het omgaan met de digitale werkmap van het UWV In 2016 hebben 32 deelnemers een training gevolgd om hun vaardigheden op dit gebied te verbeteren

Monitoring In januari 2017 verscheen de landelijke Monitor Digitale Vaardigheden 2015-2016 uitgevoerd door Next Value in opdracht van de Koninklijke Bibliotheek In deze monitor waar VANnU aan meegewerkt heeft wordt gekeken naar de resultaten van de digitale trajecten en worden deelnemers bevraagd In de algemene conclusies en aanbevelingen worden de volgende zaken aangegeven en door VANnU opgepakt 1 Zoek samenwerking met doorverwijzers VANnU heeft dit geborgd op regionaal niveau door Taal voor het Leven West-Brabant en lokaal via het Taalnetwerk Werk met vrijwilligers VANnU werkt sinds 2014 met taalvrijwilligers zij worden getraind door ROC Kellebeek enof St Lezen en Schrijven 2 Voorkom een te vrijblijvende leeromgeving door actief samen te werken met bijvoorbeeld de WVS worden deelnemers gestimuleerd om actief deel te nemen 3 Probeer maatwerk te bieden en verwijs door naar vervolgtrajecten sinds 2016 worden in de Taalpunten intakes afgenomen door taaldocenten van ROC Kellebeek daarmee wordt de doorverwijzing nog meer maatwerk Ten slotte werd de deelnemers gevraagd naar hun tevredenheid over de trainingen 37 deelnemers hebben meegewerkt aan de monitor Door de samenwerking met ROC Kellebeek in 2016 verder vorm te geven is er meer aandacht gekomen voor deskundigheidsbevordering van de taalvrijwilliger en is de doorstroom van deelnemers toegenomen Daarmee wint de West-Brabantse aanpak aan duurzaamheid

39

28 Werkzaamheden Marktplaats Cultuureducatie 2016 Bibliotheek VANnU is verantwoordelijk voor de Marktplaats Cultuureducatie in de gemeenten Halderberge en Moerdijk De doelstelling van de Marktplaats is Een netwerk en samenwerking tussen aanbieders van cultuur en het onderwijs creeumlren zodat de jeugd meer in aanraking komt met kunst en cultuur en zich daardoor beter kan ontwikkelen De cooumlrdinator Marktplaats Cultuureducatie heeft in 2016 de volgende taken uitgevoerd

inventariseren van de vraag op het gebied van cultuureducatie van het onderwijs (PO en VO)

inventariseren van de vraag op het gebied van cultuureducatie voor en naschoolse opvang inventariseren van de mogelijkheden van de culturele aanbieders

culturele aanbieders meenemen in de lsquotaalrsquo van het onderwijs

het uitbreiden en verstevigen van het lokaal cultuur-educatief netwerk

samenwerken met de intermediairs van regiorsquos West Brabant

afstemmen van vraag en aanbod Het Kunstmenu wordt afgenomen door alle Halderbergse scholen en elf scholen uit de gemeente Moerdijk Het wordt aangeboden in samenwerking met CultuurCompaan (gemeente Roosendaal) en bestaat uit activiteiten van lokale (professionele aanbieders uit de gemeente) regionale (professionele aanbieders uit de provincie) en landelijke culturele instellingen De leerlingen maken op deze manier kennis met de drie domeinen van Cultuureducatie (in huis met de culturele omgeving en uit de grote wereld) Verder nemen de scholen deel aan diverse naschoolse activiteiten (verlengde schooldag) en vinden er diverse losse culturele projecten op de scholen plaats

De cooumlrdinator ondersteunt culturele instellingen kunstenaars en het onderwijs mbt actuele ontwikkelingen op het gebied van cultuureducatie Zij organiseert netwerkbijeenkomsten voor de interne cultuurcooumlrdinatoren (ICCrsquoers) biedt scholing aan en geeft de ICC cursus in West- Brabant Daarnaast worden er cursussen aangeboden voor culturele aanbieders zodat ook zij meegaan in de huidige ontwikkelingen op het gebied van cultuureducatie De cooumlrdinator cultuureducatie is tevens intermediair voor de scholen mbt de rijksregeling Cultuureducatie met Kwaliteit (2013 ndash 2016) een opdracht die middels de Cultuurloper wordt uitgevoerd Hierbij wordt nauw samengewerkt met de Provinciale instelling Kunstbalie Aan de regeling nemen 5 scholen uit de gemeente Halerberge en 7 scholen uit de gemeente Moerdijk deel VANnU werkt regionaal en dat vertaalt zich ook in de Marktplaats Cultuureducatie waar het onderhouden van contacten met andere marktplaatsen en buurgemeenten vanzelfsprekend is De cooumlrdinator neemt deel aan het zogenaamde Regionaal Overleg Marktplaatsen (ROM) en een Provinciaal Overleg Het doel is om gezamenlijke activiteiten voor de regio West- Brabant te organiseren Er wordt samengewerkt met de cooumlrdinator Brede Scholen en cooumlrdinator Sport van beide gemeenten Ook vindt er steeds meer samenwerking plaats met de schoolbesturen Stichting Openbaar Onderwijs West-Brabant is een bovenschools traject gestart op het gebied van cultuureducatie met oa de intermediairs van de gemeente Roosendaal en HalderbergeMoerdijk Tot slot neemt de cooumlrdinator zitting in de werkgroep Cultuurmaand (septemberoktober) van de gemeente Halderberge Zij richt zich vooral op de activiteiten voor het onderwijs

40

29 Personeel en Organisatie

Per 31-12-2016 heeft VANnU 3885 FTE in dienst In totaal gaat het om 74 medewerkers De groei in ftersquos (145) heeft met name te maken met de uitrol dBoS en toename van leesconsulenten waarover eerder in dit verslag is gesproken In de Frontoffice is het aantal uren door oa sluiting van servicepunten in de gemeente Zundert en aanpassingen van het servicepunt in Wouw afgenomen

De leeftijdsopbouw van de medewerkers Van alle medewerkers bij VANnU is 95 jonger dan 40 jaar Het percentage medewerkers tussen de 40 en 50 jaar is 135 54 van de medewerkers is tussen de 50 en 60 jaar en het percentage 60+ is 23 VANnU heeft tov de landelijke leeftijdsopbouw een hoger percentage 50 plussers Dat betekent dat er goed moet worden nagedacht over de instroom van jongere medewerkers om de uitstroom voor de komende jaren op te kunnen vangen Dat is een lastig vraagstuk omdat bij een reorganisatie de jongere medewerkers vaak degenen zijn die door middel van afspiegeling moeten vertrekken Het komend jaar zal dit onderwerp opnieuw op de agenda staan van directie en OR omdat het vraagt om een

visie over hoe het toekomstig personeelsbestand eruit moet komen zien en hoe de organisatie zich daarop kan voorbereiden

Personeelsverloop in- door- en uitstroom In totaal zijn er in 2016 acht medewerkers ingestroomd waarvan

projectmedewerker vernieuwing netwerk

1 cooumlrdinator Frontoffice

1 controller

1 medewerker communicatie

2 leesconsulenten 4-12

2 ondersteuners leesconsulenten

stagiaire19 Daarnaast zijn er zes medewerkers uit dienst getreden waarvan

1 ondersteuner leesconsulenten

3 opruimhulpen

2 informatiemedewerkers

19

De stagiaire is in augustus voor een aantal uur als medewerker communicatie aangesteld

0 10 20 30 40 50

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

totale FTE

totale FTE

0

10

20

30

40

50

60

15-30 30-40 40-50 50-60 60+

pe

rce

nta

ge

Leeftijdsopbouw in percentages

VANnU

st Bibliotheekwerk

landelijk

41

Jubilea In 2016 waren er twee jubilarissen Een medewerker was 40 jaar in dienst en een 25 jaar in dienst bij VANnU

Ziekteverzuim Het gemiddelde verzuimpercentage in 2016 bedroeg 32 De ziekte frequentie is 09 Het ziekteverzuim is ten opzichte van 2015 gedaald (587) Onderstaande grafiek toont het verzuimverloop in 2016 Duidelijk is dat het verzuimcijfer vooral wordt beiumlnvloed door een aantal langdurig zieken Het ziekteverzuim is in lijn met de landelijke trend 20 Ziekteverzuim 2016

20

CBS statline cultuur sport en recreatie geeft over de eerste drie kwartalen van 2016 een gemiddeld percentage aan van 32

Scholing VANnU vindt het belangrijk om haar medewerkers zo goed mogelijk voor te bereiden op het bibliotheekwerk van de toekomst In de strategische koers 2016-2018 staan de kernkwaliteiten collectioneren programmeren en netwerken centraal Om medewerkers de kans te geven deze competenties verder te ontwikkelen heeft VANnU in 2016 verschillende stappen gezet In het fusieproces is afgesproken dat er in de front office toegewerkt zou worden naar minder functies De functie van medewerker klantenservice is komen te vervallen en alle medewerkers die het betrof zijn opgeleid tot informatiemedewerker Een groep van 16 medewerkers heeft een opleidingstraject van 6 maanden doorlopen wat leidde tot een certificaat voor iedereen en een benoeming tot informatiemedewerker Alle front office medewerkers hebben in de zomer een training gevolgd over de digitale diensten van VANnU Hierbij kwam het gebruik van de e-books aan de orde en uitleg en gebruik van de verschillende bibliotheek apps digitale bibliotheek bronnen Daarnaast is er extra toelichting gegeven op het gebruik van Bicat het bibliotheekinformatiesysteem Na afloop van de training waren de medewerkers op de hoogte van het volledige aanbod en beter in staat om gebruikers te informeren en vragen te beantwoorden over het brede aanbod van digitale diensten

In 2016 is door alle medewerkers verder gewerkt in de themagroepen om de kerncompetenties concreet gestalte te geven Een doel in 2016 was ook om de medewerkers uit ZundertRucphen aan te laten sluiten bij deze manier van werken Opgemerkt moet worden dat hier in 2017 nog een aantal stappen in gezet moet worden De themagroepen biedt medewerkers de mogelijkheid om het netwerken het vormen van themacollecties en het bedenken van een bijpassend programma uit te proberen te oefenen en hiervan te leren In de praktijk blijkt dit meer of minder goed te slagen afhankelijk van het thema

0

20

40

60

80

100

120

140

160

180

verzuim kort0-7 dagen

verzuimmiddellang 8-

42 dagen

verzuim lang43-365 dagen

aantal ziektedagen

aantal medewerkers

42

Een aantal themagroepen heeft in 2016 tastbare resultaten weggezet Zo is er een pop-up bieb in winkelcentrum De Roselaar verschenen een pop-up in de basiliek in Oudenbosch zijn er verschillende voorleesactiviteiten geweest door het hele werkgebied zijn er contacten gelegd en presentaties geweest bij een aantal Alzheimer-cafeacutes en vonden andere activiteiten plaats zoals een Boekenproeverij in Zevenbergen Uiteraard werd er door de themagroepen ook aandacht besteed aan de landelijke leesbevorderingscampagnes zoals de (kinder)Boekenweek en Nederland Leest

Inzet vrijwilligers in de branche Stichting BibliotheekWerk is in 2015 door het Centraal Overleg Arbeidsvoorwaarden Openbare Bibliotheken gevraagd een inventarisatie uit te voeren van de inzet van vrijwilligers in de branche Van de 124 ondervraagde bibliotheken geeft 92 procent aan dat zij met vrijwilligers werken In bijna de helft van deze bibliotheken zijn op dit moment meer vrijwilligers werkzaam dan medewerkers met een arbeidsovereenkomst Wel worden zij vaak een beperkt aantal uren per week ingezet Wanneer een bibliotheek niet met vrijwilligers werkt is dit over het algemeen een principieumlle beslissing Over het algemeen voeren vrijwilligers in bibliotheken verschillende taken uit Een belangrijke taak is de bezorging van materialen aan huis Daarnaast worden vrijwilligers ook regelmatig ingezet als gastheer of gastvrouw en ondersteunen ze regelmatig bij de uitvoering van verschillende publieks- en promotieactiviteiten in de bibliotheek Ook zijn er werkzaamheden die minder frequent door vrijwilligers worden opgepakt Dit geldt bijvoorbeeld voor het adviseren over de ontwikkeling van de collectie het plaatsen van de collectie en het presenteren van collectieonderdelen als ondersteuning bij een project of activiteit Ruim driekwart van de bibliotheken met vrijwilligersbeleid heeft beleid vastgesteld over de scholing en begeleiding van vrijwilligers In de praktijk blijkt echter dat er minder vaak concrete initiatieven zijn om vrijwilligers de mogelijkheid te bieden zich verder te ontwikkelen

Als er een initiatief aanwezig is is dit doorgaans gericht op het aanbieden van scholing21 Inzet vrijwilligers VANnU Met het oog op de bezuinigingen en de veranderende rol van bibliotheken vraagt het vrijwilligersbeleid veel tijd en aandacht van directie managers en ondernemingsraad Sinds de fusie in 2015 met de bibliotheek ZundertRucphen heeft VANnU te maken met vrijwilligers in het uitleenproces In Rijsbergen en Rucphen was men gewend te werken met vrijwilligers in de rol van gastvrouw terwijl in het VANnU werkgebied van voacuteoacuter de fusie alleen gebruik werd gemaakt van expert-vrijwilligers (bv voor de speelotheek en voor cursussen zoals Klik en Tik) Met de realisatie van de nieuwe voorziening in Wouw is gekozen voor de inzet van vrijwilligers in de ondersteuning bij het uitlenen De vrijwilligers zorgen voor een opgeruimde ruimte voor een prettige ontvangst en ondersteunen in het gebruik van de zelfservice-apparatuur In 2016 is veel aandacht geweest voor de wijze waarop de vrijwilligers ingezet worden in de organisatie en de gesprekken over dit onderwerp zullen ook in 2017 voortgezet worden Uiteraard speelt de OR hierin een belangrijke en verbindende rol In 2016 werden ook de voorbereidingen getroffen voor een pilot in Rijsbergen die in januari 2017 van start gaat Het doel is om de inzet van vrijwilligers in het uitleenproces verder uit te werken de samenwerking tussen de vrijwilliger en de betaalde kracht helder vorm te geven en te beschrijven wat het vakmanschap voor het bibliotheekwerk lsquonieuwe stijlrsquo inhoudt Om kennis en kunde te delen en ervaringen uit te wisselen maakt de cooumlrdinator vrijwilligers deel uit van een (Brabantse) overlegstructuur met andere cooumlrdinatoren De inzet van vrijwilligers is een onderwerp dat in iedere bibliotheek speelt

21

httpswwwbibliotheekwerknlVrijwilligers_in_de_bibliotheekpdf

43

210 Ontwikkelingen in de openbare bibliotheek Samenwerking Bibliotheek VANnU werkt in alle gemeenten samen met partners op het gebied van zorg en welzijn (CJG) voorschoolse voorzieningen (kinderopvang en peuterspeelzalen) educatie (basis- en voortgezet onderwijs) laaggeletterdheid (bibliotheken West-Brabant ROC UWV en WVS) en cultuur (diverse instellingen zoals musea schouwburg en archief of organisaties zoals Stichting Cultuur Moerdijk) Bovenlokaal wordt er samengewerkt in de Brabantse Netwerkbibliotheek (BNB) Dit is een samenwerkingsverband tussen de 19 Brabantse basisbibliotheken en Cubiss Cubiss is een Provinciale Ondersteuningsinstelling (POI) en heeft een rechtstreekse subsidierelatie met de provincie Noord-Brabant Een essentieel doel van de BNB is het creeumlren van een goed toegankelijk netwerk Een plek waar ideeeumln floreren waar informatie en ervaringen worden uitgewisseld en waar kennis wordt gedeeld zodat de gebruikers en de partners van de Brabantse bibliotheken optimaal worden bediend Niet alleen nu maar ook in de toekomst De hoofddoelstelling van de BNB is het stimuleren van de Brabantse kennisinfrastructuur door vanuit de bibliotheekfunctie bij te dragen aan een goed ingerichte publieke informatievoorziening (httpwwwbnbibliotheeknl) Het samenwerkingsverband heeft een gezamenlijk beleidsplan vastgesteld en voert de provinciale projecten mede onder die vlag uit Branche De branchevereniging van en voor de openbare bibliotheken is de Vereniging van Openbare Bibliotheken (wwwdebibliothekennl) Tot slot is er nog de Stichting Certificering Openbare Bibliotheken Deze stichting ontwikkelt en bewaakt kwaliteitsnormen en toetst de kwaliteit van bibliotheekorganisaties aan deze normen door middel van audits (wwwbibliotheekcertificaatnl)

De overheden De overheid is op drie niveaus betrokken bij de basisbibliotheek op gemeentelijk provinciaal en landelijk niveau Gemeente De gemeente is de primaire opdrachtgever van de basisbibliotheek Zij verleent VANnU subsidie Binnen het gemeentelijk beleidskader dat gebaseerd is op eenduidig en samenhangend beleid worden concrete afspraken gemaakt met Bibliotheek VANnU over de te behalen resultaten en prestaties Tussen de gemeenten en Bibliotheek VANnU wordt een tweezijdig contract afgesloten dat nagekomen en geeumlvalueerd moet worden Bibliotheek VANnU ontvangt subsidie op basis van een uitvoeringsovereenkomst op basis van de Algemene Wet Bestuursrecht (AwB) Uitgangspunt is dat wordt gestuurd op inhoud en dat wederzijds afspraken worden gemaakt tussen de gemeente en Bibliotheek VANnU De basis van deze afspraken is

1 De beleidsdoelen die de gemeente nastreeft 2 De diensten en producten die Bibliotheek VANnU levert om aan

die beleidsdoelen te voldoen of een bijdrage te leveren 3 Duidelijke beoordelingscriteria op basis waarvan de prestaties en

(eventuele) resultaten worden beoordeeld en de subsidierelatie wordt afgerekend

Provincie In opdracht van de provincie Noord-Brabant werkt Cubiss samen met de Brabantse bibliotheken aan programmas voor bibliotheekvernieuwing Het werkplan van Cubiss bestaat de komende jaren uit vier projecten

1 Bieb Lab (voorheen Innovatie van de bibliotheekfuncties) 2 Innovatie van de educatieve functie 3 Versterken taalvaardigheid 4 Vergroten mediawijsheid

44

De eerste twee projecten zijn gerelateerd aan de wettelijke taak zoals die is vastgelegd in de Wsob Cubiss voert deze opdracht uit in zeer nauw overleg met de Brabantse bibliotheken De twee andere projecten zijn de uitwerking van een aanvullende provinciale opdracht aan Cubiss Naast bibliotheken zijn ook organisaties binnen het sociale domein en het onderwijs hierbij betrokken als partner Rijk De rijksoverheid is verantwoordelijk voor het functioneren van de openbare bibliotheken als stelsel met als aandachtspunten een vergroting van de doelmatigheid samenhang kwaliteit en pluriformiteit van het stelsel openbaar bibliotheekwerk De Wet stelsel openbare bibliotheekvoorzieningen (Wsob) kortweg de Bibliotheekwet is vanaf 1 januari 2015 van kracht De bibliotheekwet regelt de digitalisering van de openbare bibliotheek en zorgt voor structurele financiering daarvan door de Rijksoverheid In deze wet is vastgelegd dat iedere Nederlander toegang moet hebben tot een openbare bibliotheek zowel in fysieke als digitale vorm Ook zijn de vijf functies en voorwaarden vastgelegd waaraan een openbare bibliotheek moet voldoen (zie ook inleiding jaarverslag) De Koninklijke Bibliotheek (KB) heeft onder de Wsob een regierol gekregen binnen het netwerk van openbare bibliotheekvoorzieningen en de verantwoordelijkheid voor de landelijke digitale bibliotheek en Aangepast Lezen Het KB-beleidsplan 2015-2018 lsquoDe kracht van het netwerkrsquo formuleert de ambities van de KB in breed verband met twee strategische prioriteiten

1 Realiseren van de nationale digitale bibliotheek 2 Het versterken van de nationale en internationale samenwerking

Met de nationale digitale bibliotheek neemt de KB het voortouw in het uitbouwen van de rol en betekenis van de bibliotheek in het digitale domein De landelijke digitale infrastructuur zorgt voor de componenten waarmee alle openbare bibliotheekvoorzieningen deelnemen en gebruikmaken van de diensten van de digitale bibliotheek

Het versterken van de nationale samenwerking is gericht op het verbreden van de betekenis van de bibliotheek In samenspraak met de bibliotheken zelf de provinciale service organisaties de VOB en andere partners geeft de KB invulling aan de stelseltaken regie en advies faciliterende en cooumlrdinerende taken en de aansturing van grootschalige programmarsquos en projecten voor het hele bibliotheekstelsel Onttrekking Gemeentefonds voor aanschaf e-content Vanaf 2015 is het Rijk verantwoordelijk voor de financiering van de centrale aanschaf van e-content voor de openbare bibliotheken Daarvoor onttrekt het Rijk een bedrag aan het Gemeentefonds Dit bedrag stelt de minister van OCampW ter beschikking aan de KB voor de inkoop van e-content De KB koopt vervolgens in op voordracht van de openbare bibliotheken begrensd door het financieumlle kader van het ter beschikking gestelde bedrag Tot 1-1-2015 dragen bibliotheken een bedrag per inwoner af aan de VOB voor de inkoop van e-content het zogenaamde omslaggeld Voor 2014 was dat euro 035 per inwoner Het groeipad en de hoogte van de uitname worden formeel vastgesteld in een overleg tussen diverse ministeries en de VNG Gekozen is voor een scenario van relatieve groei Onttrekking gemeentefonds e-content en consequenties

jaar Bedrag per inwoner Totale uitname VANNU22

2014 035 euro 65456

2015 047 euro 87898

2016 055 euro 102859

2017 063 euro 117821

2018 073 euro 136522

De vijf gemeenten van VANnU gaan verschillend met de uitname om De gemeente Moerdijk houdt het bedrag in van de subsidie de gemeente Halderberge deels en de andere drie gemeenten niet

22

Aantal inwoners op basis van gegevens 2016 187017

45

Digitaal abonnement Per 1 januari 2016 heeft de Koninklijke Bibliotheek een lidmaatschapsvorm toegevoegd aan de bestaande lidmaatschapsvormen van de openbare bibliotheken namelijk de mogelijkheid om gebruik te maken van enkel de digitale voorziening Voor dit lidmaatschap is een tarief vastgesteld van 42 euro per jaar Het aanbod van deze lidmaatschapsvorm en ndashtarief is een stap in de ontwikkeling van het publieke aanbod die past binnen de verdere ontwikkeling van de toegang tot digitale werken in het algemeen De Koninklijke Bibliotheek blijft in gesprek met zowel de openbare bibliotheken als de aanbieders van digitale content om een optimaal aanbod voor de klant te realiseren dat in lijn is met de publieke waarden van de openbare bibliotheek Primair gaat het om het aanbod e-books waarvoor licenties zijn afgesloten met individuele uitgevers secundair gaat het om andere content types (audio databanken etc) Omdat het gebruik van e-books in Nederland nog in ontwikkeling is zowel in relatie tot openbare bibliotheken als in relatie tot het commercieumlle - en ook het illegale - aanbod is de introductie van een digitaal lidmaatschap van de openbare bibliotheek niet een eindpunt in de positionering van het publieke aanbod in dit domein De KB stelt daarom een gefaseerde ontwikkeling van de tariefstructuur voor die flexibel genoeg is om in te spelen op ontwikkelingen in het netwerk en in de markt De Nationale bibliotheekpas en gastlenen Naast het digitale abonnement loopt ook de ontwikkeling van de nationale bibliotheekpas Het project de Nationale Bibliotheekpas ontwikkelt eacuteeacuten pas die burgers toegang geeft tot alle landelijke en lokale (digitale) diensten Op deze manier krijgen zij makkelijker toegang tot de fysieke collectie van alle bibliotheken in heel Nederland Door de invoering van een nationale bibliotheekpas zijn er in de toekomst voor de klant geen verschillende loketten meer met verschillende voorwaarden en dienstverlening Een ander voordeel is de versterking van het merk en het imago van de bibliotheek bibliotheken treden meer naar buiten als eacuteeacuten

netwerk Tot slot zal er ook sprake zijn van efficiency eacuteeacuten stelsel van voorwaarden en keuzemogelijkheden is veel goedkoper en effectiever Bovendien ontstaat er vanuit de gezamenlijkheid de mogelijkheid om op landelijk niveau te kunnen innoveren In januari is onder het motto - Lezen kun je overal lenen nu ook- gastlenen (landelijk) van start gegaan Met gastlenen kunnen bibliotheekleden ook elders in Nederland lenen Daarvoor is een geldig bibliotheeklidmaatschap nodig met een abonnement dat toegang geeft tot gastlenen Gastlenen is een onderdeel van het VOB-project de nationale bibliotheekpas Gezamenlijke innovatieagenda Op 1 januari 2015 is de Wet stelsel openbare bibliotheekvoorzieningen (Wsob) in werking getreden De Wsob gaat uit van een bibliotheekstelsel waarin de drie overheden nadrukkelijk samen de netwerk- verantwoordelijkheid dragen De minister de provinciebesturen en de gemeentebesturen zijn gezamenlijk verantwoordelijk voor een netwerk van openbare bibliotheekvoorzieningen Dit netwerk van openbare bibliotheekvoorzieningen wordt gevormd door

bull de lokale bibliotheken bull de provinciale ondersteuningsinstellingen (POIrsquos) bull de Koninklijke Bibliotheek (KB) voor wat betreft haar taak tot het

in stand houden van de landelijke digitale bibliotheek De Wsob beschrijft de taken van de deelnemers in het netwerk Bij sommige taken raken de verantwoordelijkheden van de verschillende deelnemers elkaar Dat is bijvoorbeeld het geval bij de innovatietaak23 Omdat de verantwoordelijkheid van de gezamenlijke POIrsquos op het gebied van innovatie enerzijds en de cooumlrdinerende taak van de KB anderzijds sterke raakvlakken hebben is bij het bestuurlijk overleg van OCW IPO en

23

Artikel 16 van de Wsob omschrijft als verantwoordelijkheid voor de gezamenlijke POIrsquos2 lsquode ontwikkeling van innovaties ten behoeve van de lokale bibliotheken in overeenstemming met de Koninklijke Bibliotheek in verband met haar cooumlrdinerende taakrsquo

46

VNG samen met VOB SPN en KB de wens ontstaan te komen tot een Gezamenlijke innovatieagenda De Gezamenlijke innovatieagenda heeft als hoofddoel om de vernieuwingskracht van de bibliotheeksector te versterken om zo toegevoegde waarde te kunnen bieden aan burgers en samenleving in lijn met de vijf functies van de bibliotheek Om dat hoofddoel te kunnen realiseren wordt met deze Gezamenlijke innovatieagenda ingezet op

Het aanbrengen van focus door de innovatiekracht te bundelen op een overzichtelijk aantal prioriteiten die breed worden gedeeld door zowel de netwerkverantwoordelijke overheden als het gelaagde bibliotheeknetwerk

Het op gang brengen van een proces van permanente innovatie op deze prioriteiten

Het geven van helderheid over de concrete rolverdeling tussen partijen ndash passend binnen de kaders van de Wsob ndash zodat optimale samenwerking kan ontstaan bij dit proces van permanente innovatie

Met deze Gezamenlijke innovatieagenda als leidraad kunnen overheden vanuit hun verantwoordelijkheid voor het netwerk van openbare bibliotheekvoorzieningen samen met het bibliotheekveld daadkrachtig invulling geven aan het innovatieproces zowel fysiek als digitaal Digihulp via bibliotheken In februari 2016 startte met de ondertekening van een convenant de samenwerking tussen de Belastingdienst en de Koninklijke bibliotheek Doel is om mensen via de lokale openbare bibliotheek ondersteuning te bieden bij het digitaal zaken doen met de overheid Op termijn kunnen burgers bij de bibliotheek terecht voor inhoudelijke hulp over toeslagen en inkomstenbelasting De komende jaren zullen de meeste bibliotheken belastingspreekuren gaan organiseren Inmiddels is een aantal pilots gestart

211 Een blik vooruit

lsquoDe bieb is een aantrekkelijke ontmoetingsplaats geworden waar jongeren en volwassenen graag komen Ze kunnen boeken lenen maar ook een talencursus volgen met een 3D-printer aan de slag gaan of meedoen aan een debat De bibliotheek heeft zichzelf heruitgevondenrsquo Bovenstaande is een citaat uit een brief naar de Tweede Kamer van minister Jet Bussemaker van Cultuur De aanleiding was de verschijning van de eerste bibliotheekmonitor van de KB Het aantal volwassen leden daalde in 2015 maar het aantal jeugdleden nam toe tot 23 miljoen Zij leenden 38 miljoen boeken blijkt uit de monitor In totaal leenden de 156 bibliotheken 73 miljoen fysieke boeken en 4 miljoen e-books uit De vorige hoofdstukken uit dit jaarverslag geven een goed beeld van wat er allemaal in 2016 is gebeurd Bovenstaande tekst had mijn tekst kunnen zijn Ook bij VANnU stijgen de jeugdleden en daalt het aantal volwassen leden De inspanning om de jeugd te bereiken en lezen en leesplezier te bevorderen loont en daar profiteren kinderen hun leven lang van Op de laatste pagina van dit verslag staat een prachtig overzicht van het aanbod en de dienstverlening van VANnU Afhankelijk van de subsidie en de mogelijkheden om samen te werken en door de inzet van onze medewerkers is door VANnU voor de verschillende gemeenten de afgelopen jaren een aanbod gecreeumlerd Naast de specifieke wensen van de gemeenten is de koers van VANnU daarbij altijd leidend De bezuinigingen in de gemeenten Roosendaal en Zundert kosten veel tijd en energie maar bieden ook kansen voor nieuwe dienstverlening VANnU heeft ook de afgelopen jaren succesvolle of kansrijke programmarsquos of formules van de ene gemeente kunnen implementeren in de andere Op die manier profiteren alle gemeenten van het feit dat men afspraken maakt met dezelfde professionele organisatie

47

Alhoewel deze lokale verschillen kleur geven aan het bibliotheekaanbod is er na jaren van bezuinigingen wel een grens bereikt De gemiddelde bijdrage per inwoner is laag VANnU moet en wil op een goede kwalitatieve manier aan haar 5 kernfuncties invulling geven en voorbereid zijn op de toekomst Dat vraagt om ruimte voor innovatie en om een sterke en stabiele organisatie Daar zijn alle aangesloten gemeenten bij gebaad Het voornemen is om in 2017 met de gemeenten een convenant af te sluiten en daarin een aantal basisafspraken op te nemen over de regionale dienstverlening en de toekomst Een convenant wordt gezien als een manier om in gezamenlijkheid verantwoordelijkheid te nemen voor het bibliotheekwerk van de toekomst De vijf wethouders hebben op het verzoek positief gereageerd Naast deze opdracht is er nog een aantal belangrijke opdrachten voor de komende jaren geformuleerd 24 Een belangrijke die ik in dit hoofdstuk nog kort wil delen is de grote opgave op het gebied van HR Eerder in dit verslag is aangegeven dat de bibliotheek een transitie doormaakt verandert en verbreedt Vragen als Hoe zorgen we dat onze medewerkers voldoende zijn voorbereid en toegerust op de toekomst Hoe zorgen we ervoor dat we talenten binnen de organisatie behouden Hoe realiseren we een goede in- door- en uitstroom en Hoe zien we de rol van de vrijwilligers zijn voor de toekomst van VANnU uiterst relevant VANnU moet haar maatschappelijke meerwaarde tegen een achtergrond van teruglopende subsidies vergroten Dit vraagt om nieuwe focus en keuzes een beweging die momenteel in de hele bibliotheeksector gestalte krijgt Deze ontwikkelingen vragen om een nieuwe inrichting van de organisatie die niet alleen een structuurwijziging is maar die met name ook de kaders biedt voor de rolverdeling en de competenties

24

Zelfevaluatie VANNU voor de certificering

waarop in de organisatie met elkaar en buiten de organisatie met partners wordt samengewerkt Om dit te bereiken is eind 2016 besloten om in 2017 een kwalitatieve reorganisatie door te voeren Een andere opdracht waar VANnU voor staat is hoe VANnU haar ambities kan verwezenlijken en innoveren terwijl de financieumlle middelen (de subsidies daling betalende leden) al jaren afnemen Hoe kunnen extra inkomsten worden gegenereerd en waar liggen kansen

Waar we hard aan hebben gewerkt tov de vorige certificering is dat we meer en beter inzichtelijk maken dat we altijd keuzes maken en stappen zetten in het licht van de stip op de horizon die we hebben geformuleerd in ons meerjarenbeleidsplan We deden dat in het verleden ook maar dat was niet altijd zichtbaar We nemen nu de tijd voor planvorming we leggen meer vast we communiceren beter en zorgvuldiger intern en extern We zijn kritisch op onszelf in de evaluatie leren daarvan voor de toekomst en verbeteren daar waar kan Door het gezamenlijk voorbereiden van de aankomende certificering werden we ons nog meer bewust van waar we vandaan komen en naar op weg zijn Van de successen de uitdagingen en de knelpunten We hebben afstand kunnen nemen van de waan van alledag en de tijd genomen om van een afstand naar de organisatie te kijken Onze ambitie is altijd groot geweest en dat zal zo blijven We zijn ons bewust van het feit dat we zelf de regie moeten houden op de ontwikkeling van de bibliotheek naar de toekomst Dat betekent dat we bedreigingen die op ons afkomen voor zover als kan proberen te keren maar ons vooral willen blijven richten op de kansen En die zijn er genoeg en geven energie VANnU blijft investeren in vernieuwing Dat is voor RvT directeurbestuurder en managers de enige juiste koers Mevrouw FD Assink-Aben directeurbestuurder Bibliotheek VANnU

48

Page 19: Jaarverslag Bibliotheek VANnU 2016 · transparante verantwoording over de wijze waarop het toezicht in 2016 is uitgeoefend. Hier wordt achtereenvolgens verslag gedaan van de samenstelling

19

Stabilisatie ledenaantallen meer jeugdleden en minder volwassen leden9 De 156 Nederlandse openbare bibliotheekinstellingen telden in 2015 zorsquon 38 miljoen leden Dat is evenveel als het jaar daarvoor Daarmee lijkt de daling van het totaal aantal leden sinds 2011 tot stilstand gekomen Wel blijft de samenstelling van het ledenbestand in verandering terwijl het aantal personen onder de 18 jaar in de bevolking daalde en het aantal volwassenen groeide werden steeds meer jongeren en steeds minder volwassenen lid van de bibliotheek Het aantal volwassen leden daalde ten opzichte van 2014 met 3 procent naar ongeveer 15 miljoen leden en het aantal jeugdleden tot 18 jaar groeide met 2 procent naar 23 miljoen De jeugdleden maken nu 61 procent van het totale ledenbestand van de bibliotheek uit

Bron CBS KB

Als een van de mogelijke redenen waarom het aantal jeugdleden van de bibliotheek blijft groeien stellen de auteurs dat dit samenhangt met het succes van het in 2008 gestarte leesbevorderingsprogramma Kunst van

9 Koninklijke Bibliotheek Bibliotheekstatistiek 2015

Lezen (Boekstart en de Bibliotheek op school) dat nu een belangrijk onderdeel vormt van het actieprogramma Tel mee met Taal Het bereik van de jeugd in de gemeenten Rucphen en Zundert heeft nu en de komende jaren extra aandacht van het management

Bij VANnU is de gemiddelde verhouding volwassen leden en jeugdleden 21 volwassenen en 79 jeugdleden (afgerond) De daling van de volwassen leden heeft geen impact op het totaal aantal leden maar is wel een signaal VANnU zet actief in op het verhogen van het aantal jeugdleden Dat past helemaal bij de strategische koers en is zichtbaar in het resultaat

Uitleningen

De daling van het aantal uitleningen heeft zich door de jaren heen doorgezet in alle gemeenten (voor 2016 48314 materialen oftewel 55 minder uitleningen) Anders dan voorgaande jaren is in dit aantal het aantal uitleningen van boeken die in de scholen worden uitgeleend niet meegenomen Deze boeken blijven op de scholen staan en zijn niet voor algemeen gebruik Over deze uitleningen hoeft geen leenrecht te worden betaald In totaal is binnen de scholen 86513 keer een boek uitgeleend aantal uitleningen (incl verlengingen))

Roosendaal Moerdijk Halderberge Rucphen Zundert Totaal Verloop

2010 519329 252665 212872 131959 223899 1340724

2011 494491 241354 209293 132458 196959 1274555 -490

2012 467771 224086 192139 113376 159082 1156454 -930

2013 456900 208696 153475 113157 137790 1070018 -750

2014 411480 201034 141451 103869 129474 987308 -770

2015 386641 163560 132197 97043 106078 885519 -1030

2016 361682 159583 124366 90250 101324 837205 -550

20

De terugloop van het aantal uitleningen heeft een aantal oorzaken De belangrijkste verklaring heeft te maken met de afname van het aantal volwassen leden Een andere verklaring voor de daling van uitleencijfers heeft te maken met de abonnementskeuze VANnU kent drie abonnementen Voordelig ontdekken (euro 2750 Lekker lezen (euro 3750) en Eindeloos genieten (euro 5750) Het laatste abonnement biedt een dubbele uitleentermijn van 6 weken waardoor de klant minder vaak de bibliotheek hoeft te bezoeken en dus minder vaak leent Een andere verklaring voor de terugloop van het aantal uitleningen is dat er minder informatieve boeken worden geleend Op dit gebied kunnen bibliotheekleden naast boeken ook gebruik maken van andere mogelijkheden om informatie te verzamelen zoals internet en de verschillende databanken die de bibliotheek beschikbaar stelt Ook de toename van het lenen van e-books speelt een rol Tot slot zien we door het omvormen van vestigingen naar servicepunten ook een terugloop van het aantal uitleningen In een servicepunt is de collectie minder uitgebreid en wordt van de klant gevraagd om meer (digitaal) te reserveren

Toename uitleningen jeugd Het aantal uitleningen voor de jeugd op de scholen is gestegen van 14940 in 2015 naar 86513 in 2016 Dat is in lijn met de uitrol dBoS in de verschillende gemeenten Op de scholen staat een collectie waar de jeugd uit kan kiezen Leerkrachten en de leesconsulent van de bibliotheek stimuleren het lezen van boeken op de scholen Dat neemt niet weg dat de jeugd ook de weg naar de bibliotheek nog steeds weet te vinden De uitleningen die via de bibliotheek plaats vinden staan in de tabel Aantal uitleningen Aantal uitleningen papieren boeken daalde niet verder10 In 2015 zijn er landelijk ruim 734 miljoen fysieke boeken uitgeleend 1 procent meer dan in het jaar daarvoor Het aantal uitleningen van jeugdboeken groeide met 6 procent ten opzichte van het jaar ervoor naar 377 miljoen Het aantal uitgeleende boeken voor volwassenen nam met 3 procent af tot 357 miljoen Daarmee werden in 2015 voor het eerst meer jeugdboeken dan boeken voor volwassenen uitgeleend Uitleningen van fysieke boeken 2005-2015

Bron CBS KB

10

Koninklijke Bibliotheek Bibliotheekstatistiek 2015

0

200000

400000

600000

800000

1000000

1200000

1400000

1600000

2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016

Aantal uitleningen incl verlengingen

2010-2016

Roosendaal

Moerdijk

Halderberge

Rucphen

Zundert

Totaal

21

Voor zowel jeugdboeken als boeken voor volwassenen geldt dat verhoudingsgewijs steeds meer fictie en verhalen en minder non-fictie en ontwikkelingsboeken worden uitgeleend Fictie en verhalen waren in 2015 goed voor 82 procent van alle uitleningen van papieren boeken Uitleningen audiovisuele middelen loopt verder terug In 2015 verhuurden de openbare bibliotheken tezamen 53 miljoen audiovisuele materialen zoals cdrsquos en dvdrsquos Dat is 10 procent minder dan het jaar daarvoor Terwijl het aantal uitleningen van cdrsquos zelfs al voor 2005 daalde geldt dat voor dvdrsquos pas sinds 2013 Zeer waarschijnlijk hangt de afname van dvd-uitleningen samen met de opkomst van video on demand-diensten zoals aangeboden door de grote tv- en internetproviders en bedrijven als Netflix Het totaal aantal landelijke uitleningen (boeken cdacutes dvdacutes audiovisueel en andere materialen) is in 2015 tov 2014 gestegen van 784 miljoen naar 788 miljoen11 Dat is bijna de helft van de materialen dan in 1999 toen er ruim 144 miljoen boeken over de balie gingen Uitleningen zijn geen doel op zich maar een middel om een doel te bereiken Lezen helpt om te ontwikkelen de horizon te verbreden andere werelden te openen Boeken helpen kinderen leeservaring op te doen zodat ze beter gaan lezen en beter kunnen leren Leesbevordering en stimulering van de ontwikkeling zijn de kerntaken van de bibliotheek Voor deze kerntaken zijn 788 miljoen uitleningen relevant want ze dragen bij aan een maatschappij die leert en zich ontwikkelt Voor de jeugdleden geldt dat in samenwerking met het onderwijs kinderen worden gestimuleerd om veel te lezen De vraag is wat het effect is op het aantal uitleningen voor de jeugd Dit zullen we de komende jaren blijven volgen (meer informatie over dit onderwerp staat bij Bibliotheek op school verderop in het verslag)

11

CBS statline

De digitale bibliotheek e-books de vakantiebieb cursussen en meer De reguliere collectie van bibliotheken bestaat uit papieren boeken en andere media Deze worden door de lokale bibliotheken zelf gekocht Daardoor verschillen de collecties van de bibliotheken onderling in grootte (aantal titels) en in titelaanbod Leners kunnen ook boeken uit andere bibliotheken aanvragen Het desbetreffende boek wordt dan opgestuurd naar de bibliotheek van de aanvrager Voor e-books ligt dit anders Doordat de collectievorming van e-books landelijk wordt aangepakt kunnen alle individuele bibliotheken ook de kleinere eenzelfde e-bookcollectie aanbieden Alhoewel bibliotheekleden al sinds 1 januari 2014 e-books kunnen lezen via de bibliotheek is het uitlenen van e-books vanaf 2015 pas echt op de kaart gezet De auteursrechtelijke uitgangspositie van bibliotheken in het digitale domein is fundamenteel anders dan die bij gedrukte boeken Bibliotheken zijn afhankelijk van de rechthebbenden (auteurs en uitgevers) Samen met aanbieders en afnemers onderzoekt de Koninklijke Bibliotheek (KB) die sinds 1-1-2015 verantwoordelijk is voor het e-bookplatform hoe en tegen welke vergoeding e-books het beste kunnen worden aangeboden Uitgangspunt is dat rechthebbenden er niet slechter van worden (geen gemiste verkoop) en dat verkopen worden gestimuleerd Zo wordt gezamenlijk het legaal lezen van e-books bevorderd Het afgelopen jaar heeft de KB voor het eerst cijfers over e-books verzameld in het kader van de gegevenslevering Wsob Hieronder wordt kort ingegaan op de ontwikkeling van het aantal gebruikersaccounts (e-bookaccounts) het bezit van de e-bookcollectie en het aantal uitleningen over 2015 (2016 is op dit moment nog niet beschikbaar) In 2015 werden bijna 86 duizend nieuwe e-bookaccounts aangemaakt via de portal bibliotheeknl Daarmee kwam het totaal aantal bibliotheek leden met een e-bookaccount eind 2015 op bijna 240 duizend uit

22

Hiervan kunnen ruim 234 duizend accounts via de lenersgegevens worden toegewezen aan een specifieke bibliotheek Onderstaande figuur toont het aandeel leden van de bibliotheek dat een e-bookaccount heeft voor Nederland als geheel en uitgesplitst naar provincie In 2015 had ruim 6 procent van de bibliotheekleden een e-bookaccount12 De provincie Brabant zit rond de 6 in de middenmoot Aandeel bibliotheekleden met een e-bookaccount 2015

Omvang e-Bookcollectie 115 duizend boeken Eind 2015 had de Bibliotheek ruim 115 duizend e-books in de collectie Bijna 10 duizend hiervan zijn boeken voor volwassenen en nog geen duizend hiervan zijn jeugdtitels Het resterende deel betreft de boeken van onder meer de Vakantiebieb de eBooks eregalerij en de eBookselectie-app (rechtenvrije e-books)

12

Koninklijke Bibliotheek Bibliotheekstatistiek 2015

Ruim 17 miljoen e-bookuitleningen in 2015 door bibliotheekleden13 Op ruim 55 procent van de accounts (in totaal 130 duizend) werd in 2015 tenminste eacuteeacuten boek geleend Dit percentage is ongeveer gelijk per provincie Van alle e-bookaccounts behoort 85 procent toe aan volwassenen De e-books voor volwassenen werden in totaal ruim 15 miljoen keer uitgeleend De jeugdtitels ruim 144 duizend keer Dit betreffen uitleningen aan personen die lid zijn van een openbare bibliotheek en een e-bookaccount hebben Het totale aantal e-bookuitleningen is daarmee verdubbeld ten opzichte van 2014 toen het aantal e-bookuitleningen uitkwam op ruim 800 duizend Gemiddeld werden er bijna 7 e-books per e-bookaccount uitgeleend in 2015 In 2015 is er gedurende de zomermaanden in de landelijke digitale bibliotheek een flink aantal e-books tijdelijk en kosteloos ter beschikking gesteld via de Vakantiebieb-app De boeken van de Vakantiebieb werden het meest gretig gedownload ruim 22 miljoen keer vaak door personen die geen lid waren van een openbare bibliotheek Voor de Vakantiebieb-app geldt net als voor het andere e-bookverkeer dat de populariteit flink groeide op 31 mei 2015 vlak voacuteoacuter de Vakantiebieb actie van 2015 was de app 400 duizend keer gedownload terwijl de teller op 1 september 2015 na de actie op 629 duizend downloads stond

Eind 2016 is er landelijk opnieuw veel geiumlnvesteerd in het digitale aanbod Zo zijn er onder andere nieuwe online cursussen gelanceerd In eacuteeacuten maand tijd hebben daar landelijk meer dan 8000 leden gebruik van gemaakt Daarnaast zijn er nieuwe titels toegevoegd aan de luisterbieb app En het totaal aantal e-books is in 2016 aangevuld tot 13000 titels

13

Landelijk werden er in 2016 2788769 e-books geleend

23

VANnU e-books en digitale ontwikkelingen In 2016 maakten in totaal 2721 leden van VANnU gebruik van een e-book account Dit is een stijging van bijna 1000 leden ten opzichte van 2015 toen er 1789 e-bookaccounts in gebruik waren In totaal werden door de leden van VANnU 23465 titels geleend Het gaat om gemiddeld 9 titels (afgerond) per lid In het eerste kwartaal van 2016 heeft VANnU meegedaan aan de landelijke e-book campagne waarbij er een klantmailing is verstuurd naar alle leden van VANnU Het doel van de campagne was om landelijk 50000 nieuwe e-bookaccounts te genereren In de maanden januari februari en maart zijn in totaal 45673 accounts aangemaakt Uit de evaluatie van de e-book campagne blijkt dat driekwart van de leden weet dat zij e-books via de Bibliotheek kunnen lezen een kwart maakt er inmiddels ook gebruik van Dit is een toename sinds de vorige meting in oktober 2014 Bovendien zegt de helft van de leden de intentie te hebben om het komende halfjaar via de bibliotheek e-books te gaan lenen E-books vooral aanvulling op lezen van papier In een recent onderzoek van SCP over hoeveel tijd men aan de verschillende media besteed blijkt dat tussen 2013 en 2015 de omvang van het digitale lezen nauwelijks veranderde14 In 2015 is lezen van papier nog veruit favoriet Ook al zijn apparaten en schermen gewoner en wijdverspreider de voorkeur ligt bij lezen dus nog duidelijk bij papier Op een doorsnee dag leest 39 van de Nederlanders van papier en 11 van een scherm Stichting Marktonderzoek Boekenvak (2016) bevestigt ook dat het papieren boek nog niet vervangen is door e-books Zorsquon 90 van de digitale lezers leest e-books naast gedrukte boeken de rest leest uitsluitend via digitale apparaten

14

Media Tijd in kaart SCP den Haag December 2016

Digitale media zijn dus niet alleen een concurrent van het lezen ndash tijd die aan gamen of sociale media wordt besteed kan niet ook aan lezen worden besteed ndash maar vormen door hun complementariteit ook een stimulans doordat ook het lezen zelf deels digitaal wordt (Huysmans 2013) Pressreader VANnU heeft zelf aan haar digitale diensten de Pressreader toegevoegd Een digitale dienst voor het online lezen van nationale en internationale tijdschriften en kranten Thuis en in de bibliotheek heeft men via de Pressreader online toegang tot 6000 kranten en tijdschriften uit meer dan 100 landen in 60 verschillende talen In de laatste 4 maanden van 2016 zijn 799 tijdschriften en kranten door leden en bezoekers online gelezen Afspraak met de mediacoach Bij de bezoekers en leden van VANnU ontstaat er een steeds grotere behoefte aan ondersteuning oa in het gebruik van e-readers en tablets VANnU vindt het belangrijk dat burgers digitaal vaardig zijn Dat betekent ook dat de klant met elk gewenst apparaat digitaal moet kunnen lezen Om de leden daarbij te ondersteunen zijn er in 2015 in de kernvestigingen spreekuren gehouden Na evaluatie van de spreekuren is in 2016 besloten om nog beter af te stemmen op de vraag van de gebruiker en kan men voortaan een afspraak maken met de mediacoach Op deze manier wordt de gebruikers nog beter en sneller ondersteund in het gebruik van de digitale producten en diensten Daarnaast worden er veel vragen telefonisch en per mail beantwoord en kan men ook op de website noodzakelijke info vinden Overgang Wise+ In de zomer is VANnU overgegaan naar Wise+ Dit systeem zorgt ervoor dat het zoeken naar materialen op de website direct gekoppeld is aan de Nationale Bibliotheek Catalogus Alle materialen van heel Nederland zijn daardoor in eacuteeacuten zoekopdracht vindbaar

24

Activiteiten en bezoekers Kennis en informatie worden steeds meer overgedragen en beschikbaar gesteld in de vorm van activiteiten De bibliotheek is een neutrale plek in het publieke domein waar mensen elkaar kunnen ontmoeten en kunnen leren In 2014 zijn in alle openbare bibliotheken in totaal 72000 activiteiten geteld15 In 2015 steeg het aantal naar 82000 keer16

De activiteiten lopen uiteen van inloopspreekuren lezingen literaire schrijfcursussen activiteiten in samenwerking met het onderwijs cursussen (digitale) trainingen tentoonstellingen debatten die de bibliotheek zelfstandig of in samenwerking met partners of (lokale) maatschappelijke organisaties aanbiedt

Voor VANnU past het organiseren van diverse activiteiten als aanvulling op de collectie bij het totale programma (aanbod) In de kernvestigingen wordt op allerlei manieren aandacht besteed aan de terugkerende jaarlijkse campagnes en activiteiten zoals de Boekenweek Maand van de filosofie Maand van het spannende boek Kinderboekenweek Week van de mediawijsheid Week van de alfabetisering Nederland leest en de Nationale voorleeswedstrijden Naast deze activiteiten is er altijd ruimte voor lokale initiatieven Op de website van VANnU in de digitale nieuwsbrieven en op social media is gedurende het jaar 2016 uitgebreid aandacht besteed aan alle activiteiten in alle gemeenten Hieronder wordt een beknopte samenvatting gegeven van een aantal grote en kleine activiteiten Activiteiten waar VANnU daar waar kan altijd samenwerkt met andere partners De activiteiten voor de aanpak laaggeletterden komt verderop in het verslag aan bod (Strategische themaacutes en aanpak laaggeletterdheid)

15

CBS Statline Helft activiteiten bibliotheek gericht op educatie den HaagHeerlen november 2015 16

Koninklijke Bibliotheek Bibliotheekstatistiek 2015

Lezen en voorlezen De landelijke campagne Nederland Leest stond in 2016 in het teken van de democratie VANnU heeft ervoor gekozen om het thema democratie te koppelen aan een ander thema dat bij de bibliotheek past namelijk het gebruik van nieuwe media en betrouwbaarheid van informatie Dit heeft geresulteerd in een debat dat VANnU samen met BN de Stem op 29 november in Parrotia heeft georganiseerd rondom het thema lsquode invloed van sociale media op de democratiersquo Op deze avond zijn vertegenwoordigers vanuit verschillende domeinen waaronder onderwijs overheid welzijn en media met elkaar en het publiek in gesprek gegaan aan de hand van een drietal stellingen Speciale gast van de avond was Sanne Kruikemeier Zij doet als docent politieke communicatie aan de Universiteit van Amsterdam onderzoek naar de online activiteiten van kiezers In Roosendaal heeft VANnU ook deelgenomen aan lsquoRoosendaal in dialoogrsquo volgens de dialoogmethodiek zijn deelnemers vanuit de gemeenteraad jongerenraad en bewoners met elkaar in dialoog gegaan rondom het thema democratie Schrijfster Agnes van Overveld (geboren in Nispen woonachtig in Schijf) gaf zowel in Roosendaal als in Rucphen een lezing over haar boek Windkracht 6 Een boek over doorzetten na tegenslagen niet bij de pakken neer gaan zitten en bovenal kansen zien waar een ander alleen de nadelen van een situatie inziet Op 13 november was op uitnodiging van De Witte Roos Sanne van Heijst te gast Zij sprak over haar boek lsquoPhilips-meisje van Kamp Vughtrsquo Op vrijdagavond 18 november is het jaarlijkse Lezersfeest in de kernvestiging in Roosendaal georganiseerd Dit jaar waren de schrijfsters Annejet van der Zijl en Nintildea Weijers te gast Annejet van der Zijl is een van de bekendste en meest gelezen literaire non-fictieschrijvers van ons land

25

Zij schreef Sonny Boy Anna Bernhard en de Amerikaanse prinses Nintildea Weijers schreef korte verhalen en essays en won met haar debuutroman lsquoDe consequentiesrsquo diverse literaire prijzen Het was een gezellige drukte waarbij volop ruimte was om de auteurs te ontmoeten en te bevragen In de kernvestiging in Zevenbergen zijn ook door het jaar heen diverse lezingen georganiseerd Pim Oosterheert hield in januari een drukbezochte lezing over het leven en het werk van Marten Toonder In de avonturen van Heer Bommel en Tom Poes speelt magie en mystiek een belangrijke rol Er gelden normen en waarden die ons vreemd aandoen Pim Oosterheert vertelde hierover en ging ook in op Toonders unieke taalgebruik en de filosofische achtergronden die in zijn verhalen een rol spelen Peter Geleijns gaf in september een prikkelende introductie op een drietal bijeenkomsten over de zogenaamde lsquozwarte schapenrsquo in de samenleving mensen die hun eigen weg zoeken en vinden en er daardoor vaak net niet bij horen Er wordt vaak negatief over ze gesproken terwijl zij zoveel te bieden hebben omdat zij anders denken en handelen dan de kudde makke schapen

En ook voor de jeugd en de jonge kinderen is er altijd iets te doen In oktober zijn er in alle gemeenten diverse klassenbezoeken en schrijversbezoeken ivm Kinderboekenweek In Rijsbergen is de voorronde van de voorleeswedstrijd in de bibliotheek gehouden In alle kernvestigingen vinden maandelijks voorleesactiviteiten plaats De meeste ouders weten de weg naar de bibliotheek te vinden Exposities In november is door Spirit in Roosendaal over een van de markantste geesten uit de kerkgeschiedenis Hildegard van Bingen een expositie gehouden In Zevenbergen presenteert de fotoclub zich regelmatig in de bibliotheek In Rucphen zijn boeken over iconen gepresenteerd tijdens een tentoonstelling van de Heemkundekring

In Oudenbosch was in juni de tentoonstelling van Carry Ham over originele illustraties van het AVI boekje ldquoJesse en de groentedraakjesrdquo in de bibliotheek te zien En in de zomermaanden de tentoonstelling A la Prima door Renate van Dongen en Nathalie Koeken In Rijsbergen zijn wisselende tentoonstellingen gehouden van de schilderijen van Corrie Evers Sweep Workshops en cursussen De succesvolle en veelgelezen schrijver Jose Vriens gaf op vrijdagochtend 27 mei een workshop in Parrotia Hoe schrijf ik een boek Jose Vriens woont en werkt in Roosendaal In Zevenbergen gaf Froukje Smeding in de week van de spiritualiteit in februari een seminar over dit thema Sari van der Spaan gaf in december een seminar over hooggevoeligheid En de Stichting Cultuur Moerdijk gaf in april in de kernvestiging een cursus Kunstkijken

En verder Op maandagavond 12 december heeft Bibliotheek VANnU in het Alzheimer Cafeacute in het Centrum voor Wonen amp Zorg De Brink een presentatie gehouden over wat de bibliotheek kan betekenen en te bieden heeft voor mensen met dementie hun verzorgers en mantelzorgers en de professionals Op 8 juni was het weer Buitenspeeldag in Zevenbergen Op die dag staat in heel Nederland het buitenspelen centraal De vrijwilligsters van de bieb-speelotheek organiseren de Buitenspeeldag op het plein voor de bibliotheek in Zevenbergen In Oudenbosch was tijdens de Cultuurmaand Halderberge 2016 een Pop-up bibliotheek geplaatst met een collectie boeken rondom het thema Iconen en Symbolen in de Basiliek Op 1 oktober gaf Ans Keijzer (Iconenschildergroep Byzantium) in de bibliotheek uitleg over de geschiedenis van Iconen en de techniek om deze te schilderen

26

24 Belangrijke ontwikkelingen in 2016

Hieronder worden de belangrijkste ontwikkelingen geschetst Het is uiteindelijk maar een kleine greep uit wat er allemaal in een jaar bij VANnU gebeurt Certificering In 2014 is in samenspraak met de sector en de branchepartijen (VOB en VNG) het kwaliteitskader 2014-2017 voor openbare bibliotheken vastgesteld Door deel te nemen aan deze certificeringsronde tonen bibliotheken aan dat zij aan de verwachtingen van hun klanten willen voldoen Audits en de daarop volgende certificering helpen bibliotheken om inzicht te krijgen in hun functioneren en toekomstbestendigheid Daarnaast dragen audits en certificering bij aan een samenhangend bibliotheekstelsel op basis van gelijke waarden uitgangspunten bedrijfsvoering en kwaliteit Na een intensieve periode van voorbereiding voor het schrijven van de zogenaamde zelfevaluatie vond begin oktober een tweetal auditdagen plaats De zelfevaluatie is een belangrijk document dat ter voorbereiding van de audit geschreven is door het MT waarin alle onderdelen van de certificering worden behandeld (leiderschap strategie medewerkers processen middelen netwerk dienstverlening collectie en gemeenten) VANnU kreeg bezoek van twee auditoren die door een groot aantal gesprekken met allerlei betrokkenen een beeld moesten vormen van de organisatie Met name de vraag hoe toekomstbestendig de huidige organisatie is stond centraal De auditoren spraken uiteraard met verschillende medewerkers maar ook met een directeur van een basisschool de voorzitter van de Raad van toezicht een tweetal wethouders en een ambtenaar Deze gesprekken gaven samen met de aangeleverde documenten voldoende vertrouwen om gecertificeerd te worden De auditoren hebben daar in hun rapportage het volgende over geschreven

Op basis van de open gesprekken en de vooraf en ter plekke nog ter beschikking gestelde documenten is een goed beeld verkregen van bibliotheek VANnU Hieruit concluderen de auditoren dat de bibliotheek op ruime wijze aan de certificeringsnormen voldoet De gesproken betrokkenen hebben een eenduidig beeld van de koers van de bibliotheek en van de toegevoegde waarde van VANnU naar de toekomst toe De stip op de horizon grote veranderingen niet schuwend een menselijke maat oog voor de financieumlle aspecten en een duidelijke door de organisatie en stakeholders gedeelde visie op het bibliotheekwerk van nu en de nabije toekomst Dit alles geeft ruim voldoende vertrouwen in de toekomstbestendigheid Vernieuwing netwerk In 2016 zijn de voorbereidingen getroffen voor de vernieuwing van het netwerk voor de organisatie Het oude netwerk (hard- en software) is aan vervanging toe en dat biedt de organisatie de kans om te zorgen dat ook voor de komende jaren het netwerk weer past bij de toekomst en daarmee de vraag van de bezoeker Naast het netwerk zullen ook de lijnverbindingen en de telefonie aangepast of vernieuwd worden Reorganisatie De aanpassingen in de dienstverlening in de gemeenten Roosendaal en Zundert hebben in eerste instantie vooral effect op de Frontoffice en daarmee op de werkgelegenheid (voor verdere info zie ontwikkelingen per gemeente) Begin 2016 zijn de voorbereidingen voor een reorganisatie in gang gezet De uitvoering bleek uiteindelijk niet nodig vanwege het vrijwillige vertrek van een aantal medewerkers

27

25 Ontwikkelingen per gemeente In de inleiding van het jaarverslag is het volgende opgemerkt De subsidiering van de bibliotheek is een strategische investering van de gemeente de bibliotheek is een uitvoeringsinstrument van het gemeentelijk beleid Bepaalt de gemeente formeel WAT zij wil bereiken voor haar burgers Bibliotheek VANnU geeft aan HOE dat het beste kan gebeuren Het strategisch beleidsplan van VANnU is richtinggevend om het HOE te bepalen17 Voordat een stand van zaken per gemeente wordt beschreven zullen de vijf strategische themarsquos uit de koers nog kort worden weergegeven omdat keuzes die gemaakt worden per gemeente altijd in het licht van deze themarsquos moeten worden gezien Dat neemt niet weg dat er altijd sprake is van unieke lokale keuzes De onderwerpen leesbevordering jeugd en aanpak laaggeletterdheid komen vanwege het belang verderop in dit verslag aan de orde In dit hoofdstuk zal ook en overzicht subsidieverloop worden getoond De strategische koers 2016-2018 In het jaarverslag van 2015 is geschetst hoe de kaders voor de komende jaren eruit gaan zien en met welke maatschappelijke en economische trends de bibliotheek rekening moet houden Deze zijn uitgangspunt geweest voor de verdere uitwerking van het strategisch meerjarenbeleidsplan voor de komende jaren Dit plan wordt hieronder beknopt weergegeven in de vijf strategische themaacutes Doelstellingen en effecten staan uitgebreid beschreven in het definitieve plan en in de diverse werkplannen staat de aanpak beschreven De missie van VANnU luidt Jong en oud verleiden met plezier te lezen te leren en zich te informeren

17

Strategisch beleidsplan VANnU 2016-2017 van collectie tot connectie

Focus op jeugd mee kunnen doen en de vernieuwde vorm van bibliotheekfuncties staan de komende jaren centraal in onze strategische koers Dat levert de volgende themarsquos op

1 Van collectie tot connectie van uitleenfabriek naar leren en lezen in de wijk

De traditionele bibliotheekvestiging is niet toekomstbestendig De collectie wordt deels digitaal en er is een groeiende behoefte aan leerplekken en cursusruimte De kernvestiging wordt daarom omgevormd naar een lees- en leercentrum met brede openingstijden dat goed bereikbaar is Servicepunten in wijken en dorpen zullen op termijn verdwijnen om plaats te maken voor collecties en programmarsquos op plaatsen waar veel mensen komen De bibliotheek omarmt (burger)initiatieven met betrekking tot lezen leren en informeren Van ruilbibliotheken en een afhaalpunt in een supermarkt tot voorleescursussen in het buurthuis en een collectie in het gezondheidscentrum De bibliotheek biedt ondersteuning Deze initiatieven spelen een belangrijke rol op het gebied van leefbaarheid bestrijding van eenzaamheid en andere maatschappelijke themarsquos

2 Focus op jeugd Het maakt een groot verschil in het leven van kinderen of ze lezen of niet Onderzoek toont aan dat lezers niet alleen hoger scoren op taalvaardigheid maar ook op schoolsucces en intelligentie Leren begint bij lezen Wie kan lezen en teksten begrijpt kan kennis verwerven en zich ontwikkelen Een goede taalbeheersing zorgt er voor dat kinderen betrokken zijn bij wat er om hen heen gebeurt Door een kwartier te lezen per dag groeit de woordenschat van kinderen Vrij lezen stimuleert leesplezier en daarmee groeit de motivatie om te lezen De bibliotheek verwerkt deze uitgangspunten in haar programmarsquos voor scholen de vestigingen en in de collectie Uiteraard worden kinderen uitgenodigd mee te denken en te organiseren

28

3 Een leven lang leren De wereld verandert snel en om steeds bij te blijven moet je blijven leren Om mensen te stimuleren een leven lang te blijven leren pakt Bibliotheek VANnU de rol van inspirator en facilitator Andere partijen nemen het daadwerkelijke lesgeven op zich In de komende jaren zal VANnU het lokale aanbod bundelen en als wegwijzer fungeren We zoeken daarbij naar de optimale mix van online en op locatie leren van individueel en in groepen leren Om mee te kunnen doen is leren lezen en schrijven van groot belang Voor mensen zelf maar ook voor werkgevers dienstverleners en de maatschappij als geheel Van de Nederlandse beroepsbevolking (16-65 jaar) is ongeveer 12 laaggeletterd In West-Brabant alleen al zijn zorsquon 56000 mensen Dit vraagstuk kan VANnU niet alleen op lossen maar dit doet ze samen met andere partijen (zie ook Aanpak laaggeletterdheid) Lokaal worden deze initiatieven vertaald in concreet aanbod waarbij het Taalnetwerk VANnU een cooumlrdinerende rol speelt Cursussen digitale vaardigheden en Taaloefengroepen worden georganiseerd in de bibliotheek en op andere locaties Veel activiteiten worden begeleid door vrijwilligers

4 Passend vakmanschap De veranderingen in onze samenleving vragen andere vaardigheden van onze medewerkers Netwerken verbindingen leggen samenwerken en goede kennis van de collectie staan centraal Er wordt steeds minder gewerkt in het fysieke bibliotheekgebouw en steeds meer op andere plaatsen met andere mensen binnen netwerken Het uitleenproces is geautomatiseerd De toegevoegde waarde van de medewerker zit in het persoonlijke advies en in de gesprekken met klanten bezoekers en (potentieumlle) samenwerkingspartners

5 Financieringsbronnen Zoals veel openbare bibliotheken staat ook Bibliotheek VANnU voor de uitdaging om verder inhoud te geven aan haar maatschappelijke functie

Aan de ene kant heeft VANnU te maken met een terugloop van inkomsten en aan de andere kant wil en moet de organisatie blijven innoveren oa vanwege de digitalisering de ontwikkelingen rondom de Bibliotheek op school en nieuwe maatschappelijke vraagstukken zoals de aanpak van laaggeletterdheid en eenzaamheid De bibliotheek moet toe naar een nieuwe strategie met alternatieve verdienmodellen en daarbij op zoek naar andere inkomstenbronnen zowel op basis van dienstverlening als op basis van private bijdragen Stand van zaken gemeente Roosendaal In 2016 is de structurele bezuiniging van euro 250000 aan VANnU opgelegd Onderstaande afspraken zijn met de wethouder gemaakt 1 Van de huidige naar een kleinere toekomstbestendige kernvestiging 2 Invoering Bibliotheek op school Bibliotheek op school zet in op het ontwikkelen van lees- taal- en mediavaardigheden van kinderen VANnU bereikt 100 van de jeugd 3 Connectie in alle wijken en dorpen en het gefaseerd sluiten van drie servicepunten Wouw (2016) Kortendijk (2017) en Tolberg (2018) VANnU ontwikkelt passende dienstverlening in alle wijken en dorpen met dienstverlening dichter bij en samen met de burgers In 2016 is veel tijd besteed aan de voorbereidingen voor de verbouwing en herinrichting van de kernvestiging Roosendaal (Parrotia) VANnU vormt samen met Allee Wonen een projectgroep om te komen tot een stedelijke huiskamer met een maatschappelijke insteek In 2016 zijn de eerste schetsen gemaakt maar is vooral veel tijd besteed aan de ontwikkeling van het concept en aan het betrekken van partners De inrichting moet in 2017 Europees aanbesteed worden en de verwachting is dat de realisatie in het derde en vierde kwartaal plaats zal vinden In 2016 zijn er voorsorterend op de veranderingen alvast een aantal aanpassingen gedaan Er is een horecavoorziening gekomen (commercieumlle partij) de ingang is verplaatst en een aantal partijen is intern verhuisd

29

In Roosendaal is de keuze gemaakt om de verschillende servicepunten in de jaren 2015-2018 gefaseerd te sluiten en op zoek te gaan naar andere vormen van dienstverlening in alle wijken en dorpen dichterbij de inwoners en minder gericht op het uitleenproces Wouw is in 2016 het eerste servicepunt geweest wat sloot en er is gezocht naar een alternatief In 2016 lag de focus op behoud van de uitleenvoorziening maar in 2017 ligt de nadruk op het programmeren het gezamenlijk initieumlren van activiteiten voor een diverse doelgroep in aansluiting op de kernfuncties van de bibliotheek Het gedeelde maatschappelijk belang is hierin leidend In 2016 is gestart met het zoeken naar alternatieve dienstverlening in Wouw We zijn daar in gesprek gegaan met de burgers met behulp van de methode ldquodesign thinkingrdquo met als doel de behoeftes op te halen Het gaat hier om een participatief traject met inwoners van het dorp met de dorpsraad met gemeenschapshuis De Geerhoek en met verschillende organisaties en instellingen In een aantal sessies is gezocht naar de onderwerpen die voor het dorp erg belangrijk zijn De opbrengst was op hoofdlijnen behoefte aan lezen en een collectie ontmoeting eenzaamheid aandacht 0-4 jaar en toevoegen van programmering Het concrete resultaat In Wouw is de nieuwe bibliotheek welke per 1-10-2016 in de Geerhoek is gestart Het huidige servicepunt is gesloten Naast een kleine collectie en de mogelijkheid te reserveren en in te leveren is er aandacht voor programmering (met nadruk op 0-4 jaar) en ontmoeting (leestafel tegengaan eenzaamheid) Dit alles wordt vooral door vrijwilligers opgepakt Verder zijn contacten gelegd of verstevigd met het onderwijs en professionele instellingen (voor uitrol dBoS zie verderop in het verslag) En in andere dorpen zoals Heerle en Wouwse Plantage zijn ook diverse alternatieven ontwikkeld en activiteiten opgestart of is geholpen met het opstarten van bijvoorbeeld een ruilbieb (Boekspot)

Begin 2017 zal de evaluatie van het project in Wouw worden afgerond Daarin zullen we de methode (design thinking) om de burgers te betrekken bij de alternatieve dienstverlening evalueren alsmede het resultaat De vraag lsquohoe kunnen we schuiven met de middelen (van traditioneel uitlenen naar jeugd laaggeletterdheid vraagstukken in het sociaal domein) en ze op een goede manier inzettenrsquo blijft relevant Dat geldt niet alleen voor de gemeente Roosendaal maar ook voor de andere 4 gemeenten Bibliotheekwerk in de Roosendaalse wijkendorpen In 2016 is er wederom geiumlnvesteerd in bestaande en nieuwe partners in de wijken en dorpen met als doel taal boeken en leesplezier dicht bij de mensen te krijgen Dit heeft geresulteerd in een breed scala aan projecten en activiteiten in samenwerking met andere organisaties en instellingen Op het gebied van leesbevordering voor volwassenen is er in 2016 opnieuw geiumlnvesteerd in het initieumlren en begeleiden van Boekspots ruilbibliotheken op allerlei plekken waar mensen boeken kunnen naartoe kunnen brengen kunnen lenen en ruilen Dit gebeurde oa in Westrand Wouwse Plantage Wouw en de Westrand VANnU adviseert stimuleert en verzorgt de PR Deze Boekspots vormen tevens een aanleiding om hier met behulp van onze collectie activiteiten omheen te programmeren Dit doen we op verschillende plekken via het nieuwe concept lsquoBieb in de Buurtrsquo Dit was in het Tongerlohuys (jeugd) en Wouwse Plantage (vrouwengroep) Ook hebben we samenwerking gezocht op allerlei themarsquos en vanuit onze kennis en collectie zoals in de Westrand (gezonde voeding) St Elisabeth (Dag van de Ouderen iconenproject) en Heerle (uitleen tijdens vakanties voor jeugd en later ook volwassenen In Wouwse Plantage is een wisselcollectie naar het gemeenschapshuis gebracht met name gericht op eenzame ouderen die elkaar op een vast moment in de week ontmoeten Op deze manier zoekt VANnU naar mogelijkheden om de bibliotheek dichterbij de bewoners te brengen

30

Het andere spoor waarop VANnU resultaten heeft geboekt is in het op de agenda zeten van taalvaardigheid leesbevordering en leesplezier bij anderen Dit begint met het bepalen van gezamenlijke doelen voor een bepaalde doelgroep of een specifieke wijk samen met ons netwerk De bibliotheek draagt haar deskundigheid dan uit aan anderen die vervolgens (mede) de activiteiten uitvoeren Zo hebben we zowel ouderen als jongeren getraind in interactief voorlezen en activiteiten ontwikkeld waarbij kinderen van de basisschool door hen werden voorgelezen Tot slot had VANnU een aanjagende rol naar andere partijen in het kader van de Dag van de Dialoog (SDW ROC Huis van de Westrand) Door onze deelname aan het project CREA in de wijk (Westrand) zijn de lijnen met andere partners kort Hierdoor hebben ook zij verschillende dialoogtafels georganiseerd Zorginnovatiepunt Het Huis van Morgen en Bibliotheek VANnU zijn partners binnen de Alliantie gezondheid en geletterdheid Huis van Morgen heeft de opdracht innovatieve hulpmiddelen die bijdragen aan langer zelfstandig thuis wonen onder de aandacht van een groot publiek te brengen VANnU heeft een informatiefunctie die bijdraagt aan zelfstandigheid en participatie voor inwoners in haar werkgebied Ons Marie biedt een breed scala aan activiteiten voor ouderen Dat heeft geleid tot het in de bibliotheek tentoonstellen en actief onder de aandacht brengen van de hulpmiddelen tbv de doelgroep Ook de wijkzuster en BN De Stem zijn betrokken Cultuurnota Roosendaal In 2016 werkte VANnU mee aan de totstandkoming van de nieuwe cultuurnota voor de gemeente Roosendaal Deze opdracht van de raad aan de wethouder werd gestalte gegeven door een cultuurnetwerk te vormen waar VANnU als vanzelfsprekend deel van uitmaakt

Het netwerk bestaat uit ruim 20 personen en fungeert als een spin in het web om mensen en organisaties op cultureel vlak bij elkaar te krijgen Kunst en cultuur zijn niet het doel op zich maar het middel om samenhang in de gemeente te vergroten en aan te zetten tot nieuwe initiatieven om uiteindelijk op cultureel sociaal economische en educatief gebied de vruchten te plukken Stand van zaken gemeente Moerdijk Het servicepunt Willemstad voorheen gevestigd in het Mauritshuis is in de zomer van 2016 verhuisd naar Buurthuis Irene De ruimte die de bibliotheek in gebruik had in het Mauritshuis kon niet langer gehuurd worden In afstemming met de gemeente is besloten om het servicepunt om te vormen naar een afhaal- en inleverlocatie In Buurthuis Irene vond VANnU een plaats om een alternatieve voorziening te maken Het servicepunt is aangepast in een haal- en brengpunt met aandacht voor het jonge kind (0-4) en voor de ontmoeting (leestafel tijdschriften kranten) In het najaar heeft het college VANnU verzocht om het positieve resultaat van 2015 terug te storten Voor VANnU kwam dit onverwacht en gedurende het overleg met de wethouder bleek dat de afspraken in de subsidieverordening over de opbouw van het eigen vermogen niet duidelijk zijn Daardoor loopt VANnU als organisatie een risico De bestuurder heeft het voornemen om in 2017 samen met de 5 gemeenten waar VANnU verantwoordelijk is voor het bibliotheekaanbod goede afspraken te maken voor de toekomst en deze vast te leggen in een convenant Een sterke en gezonde bibliotheekorganisatie is in het belang van alle vijf gemeenten

31

Stand van zaken gemeente Halderberge Voor de zomer kondigde de Raad aan de subsidie van de bibliotheek en nog een aantal professionele organisaties opnieuw te willen verlagen Op 16 juni heeft VANnU tijdens de commissievergadering de consequenties voor het bibliotheekaanbod geschetst Vanwege het effect op de dienstverlening heeft de Raad besloten om de voorgenomen bezuiniging niet op te leggen en zich opnieuw te beraden op de toekomst In 2017 zullen de twee Brede Scholen in Hoeven en Oud-Gastel gerealiseerd zijn De wethouder heeft aangegeven dat hij vanwege het belang van lezen voor de jeugd de wens heeft dat de bibliotheek daarin wordt gehuisvest Dat heeft consequenties voor het bibliotheekaanbod in de servicepunten in beide dorpen De huidige middelen zijn niet toereikend om beide doelgroepen te bedienen Stand van zaken gemeente Rucphen Ook in de gemeente Rucphen is de aandacht voor leesbevordering bij de jeugd steeds meer speerpunt De wethouder heeft aan VANnU gevraagd om een plan te maken voor een breder aanbod aan de jeugd In 2016 zijn de voorbereidingen getroffen om in 2017 de Bibliotheek op school (dBoS) op de scholen uit te rollen (zie verder aanbod jeugd) Ook in deze gemeente is de aanpak laaggeletterdheid een belangrijk speerpunt Rucphen is samen met Roosendaal de enige plek waar naast Klik amp Tik ook taaloefengroepen hebben gedraaid (zie verder 26 aanpak laaggeletterdheid) Stand van zaken gemeente Zundert Ingegeven door de bezuinigingsopgave van de gemeente Zundert zijn in 2016 de voorzieningen in Wernhout Achtmaal en Zundert aangepast enof gesloten In deze kernen is door VANnU ondersteuning geboden in het opzetten van alternatieven zoals een ruilbieb (Boekspot) in alle drie de kleine kernen (Achtmaal Wernhout en Zundert) en het creeumlren van een afhaallocatie gerund door vrijwilligers

In Zundert is een haal- en brengpunt gerealiseerd in het CCZ De bedoeling is om daar ook activiteiten samen met de partners in Zundert te organiseren In Achtmaal helpen vrijwilligers de burgers om de materialen te reserveren of uit Zundert of Rijsbergen te halen De vrijwilligers kunnen altijd voor eventuele vragen bij VANnU terecht De dienstverlening in Rijsbergen wordt aangepast Er zal minder personeel worden ingezet tegelijkertijd is er aandacht voor programmering samen met andere partners Om dit te kunnen realiseren moeten medewerkers tijd en ruimte krijgen om met de programmering bezig te zijn In 2017 zal gestart worden met een pilot voor de inzet van vrijwilligers op De snelheid waarmee VANnU moest reageren op de bezuinigingen voor de komende drie jaar stond op gespannen voet met het realiseren van alternatieven samen met de burgers In goed overleg met de wethouder is besloten om de planning te verruimen De gemeente heeft een financieumlle tegemoetkoming betaald vanwege het langer openhouden van de servicepunten en het langer continueren van het aanbod op de scholen De dienstverlening in de vorm van het uitlenen op de Zundertse basisscholen is gestopt en VANnU heeft de collecties achtergelaten op de scholen zodat de leerlingen deze nog kunnen gebruiken De wethouder heeft VANnU gevraagd om een plan te maken met het onderwijs voor de leesbevordering in de scholen waarmee hij de bezuiniging van 2017 van euro 25000 zou kunnen terugdraaien Dat is niet gelukt De bedoeling is om dit voor 2018 alsnog voor elkaar te krijgen en de opgelegde bezuiniging terug te draaien en in te zetten voor de jeugd

32

Subsidieverloop 2011-2016 In 2016 zijn de budgetsubsidies in de gemeenten Roosendaal en Zundert verlaagd De gemeente Roosendaal had de verlaging in 2014 reeds aangekondigd maar heeft VANnU de tijd gegeven om een koers voor 4 jaar uit te zetten waardoor de bezuiniging met aandacht voor de inhoud kan worden gerealiseerd De gemeente Zundert heeft na de fusie in 2015 aangegeven de bibliotheek drie jaar op rij een bezuiniging op te leggen In 2016 euro 50000 en in 2017 en 2018 elk jaar euro 25000 Alleen de gemeente Rucphen heeft een indexering toegepast In onderstaande tabel is vanaf 2011 het subsidieverloop te zien Subsidieverloop 2011-2016

Gemeente 2011euro 2012euro 2013euro 2014euro 2015euro 2016euro

Roosendaal 1608501 1608501 1608501 1608501 1608501 1368503

Roosendaal div subsidies

404624 65660 96182 27049 6240 3553

Moerdijk 883503 793100 797000 798130 809188 809188

Moerdijk div subsidies

8921 33785 41280 72705

61562

57319

Halderberge 550811 495730 395730 395730

395730 395730

Halderberge div subsidies

- 44826 26459 51444

54750

50000

Rucphen - - - 428013 434433 440949

Zundert - - - 305052 305052 255052

totaal 3456360 3041602 2965152 3686624 3675456 3380294

incl VVE en landelijke subsidie Vschool

incl subsidie onderwijsachterstanden marktplaats cultuureducatie en (tot 2015) landelijke subsidie Vschool subsidie marktplaats cultuureducatie

Het bedrag dat de gemeenten per inwoner bijdragen verschilt sterk Het aanbod per gemeente daarmee ook Omdat huisvestingslasten een groot verschil kunnen maken wordt in onderstaande tabel het bedrag inclusief en exclusief huisvestingslasten getoond Subsidiebedrag per inwoner 2016

Gemeente incl huisvesting excl huisvesting Roosendaal 1780 1441

Moerdijk 2143 1594

Halderberge 1308 1126

Rucphen 1983 1377

Zundert 1194 1002

26 Aanbod jeugd Boekstart en de Bibliotheek op School De bibliotheken in Nederland hebben ongeveer vier miljoen leden waarvan 61 jeugdleden in de leeftijd van 0 tot en met 17 jaar Kinderen en jongeren zijn dus een belangrijke doelgroep voor de bibliotheken De samenleving is de afgelopen decennia door en door gedigitaliseerd en gemedialiseerd en raakt ook nog altijd verder geiumlnformatiseerd en geiumlndividualiseerd Dit heeft niet alleen gevolgen voor het leesgedrag van de jeugd ook de manier van denken en de vaardigheden waarmee deze groep opgroeit veranderen Hierdoor zullen bibliotheken de jeugd in de 21ste eeuw op een andere manier moeten bereiken interesseren en ondersteunen dan eerder het geval was18 Ook al verandert de doelgroep lezen en toegang tot boeken blijven belangrijke voorwaarden voor het succes van individuen en de samenleving als geheel Bibliotheken behouden in dat verband hun onmisbare taak

18

Bibliotheken en de jeugd in de 21-ste eeuw Brochure KB en Stichting Lezen en Schrijven

33

Met leesbevorderingsprogrammarsquos als Boekstart en de Bibliotheek op school en leesbevorderingsprojecten als De Nationale Voorleeswedstrijd van Stichting Lezen en de KB hebben zij sterke troeven in handen Aanpak VANnU Het bevorderen van lezen en vooral leesplezier kan niet vroeg genoeg in het leven van kinderen beginnen VANnU richt haar activiteiten op de leeftijdsgroep van 0-18 jaar met onderstaande aanpak Boekstart Het leesbevorderingsprogramma Boekstart moedigt ouders aan om hun kinderen zo vroeg mogelijk kennis te laten maken met boekjes met lezen en met de bibliotheek Boekstart richt zich op kinderen van 0 tot 4 jaar Kinderen die op heel jonge leeftijd in aanraking komen met (voor-)lezen en boeken ontwikkelen zich beter zo heeft onderzoek uitgewezen Een vroege ontdekkingstocht vergroot spelenderwijs de woordenschat van het kind en zorgt ervoor dat het kind later meer leesplezier heeft Zo is er minder kans op laaggeletterdheid Leesbevordering richt zich niet alleen op kinderen met een taalachterstand maar op alle kinderen Resultaat Begin 2009 startte Boekstart in vijf vestigingen in Noord-Brabant Begin 2015 deed 99 van alle bibliotheken in Nederland mee (156 van de 157 bibliotheken) Jaarlijks worden in totaal zorsquon 55000 Boekstart-koffertjes meegegeven aan ouders waarmee 323 van de babyrsquos in Nederland werd bereikt In 2016 zijn bij VANnU 324 kinderen ingeschreven als Boekstartlid Ouders Op verzoek van de instellingen in de kinderopvang wordt op bijeenkomsten voor ouders verteld over het plezier en belang van voorlezen

Moerdijk In Moerdijk wordt door de bibliotheek een programma uitgevoerd in het kader van de Voor- en Vroegschoolse Educatie Doel is om de kinderen met een (taal)achterstand te stimuleren zodat ze met een zo klein mogelijke achterstand naar het basisonderwijs gaan Iedere kinderopvangorganisatie doet hier aan mee Hiermee wordt een groot gedeelte van de kinderen in de leeftijd tot 0-4 jaar bereikt Bibliotheek op school PO (Primair Onderwijs) In het programma de Bibliotheek op school werken bibliotheken en scholen structureel samen aan de taalontwikkeling leesbevordering en mediawijsheid van kinderen De bibliotheek maakt afspraken met het onderwijs over de uitvoering van het programma De basis voor samenwerking is het beleid van de school De jaarlijkse doelen bepaalt men samen op basis van gemonitorde resultaten en de jaarlijkse activiteiten worden vastgelegd in een lees- en mediaplan Het volgen van de cursus Open boek door leerkrachten helpt bij het vormgeven van het beleid Met de Bibliotheek op school gaan school en bibliotheek een meerjarige samenwerking aan rondom lezen en mediawijsheid De effecten van de inzet worden jaarlijks door de landelijke monitor gevolgd Deze samenwerking is geborgd in het beleid van zowel school als bibliotheek Een actuele en gevarieerde collectie in de school zorgt voor verrijking van het leesonderwijs Vanuit de bibliotheek ondersteunt een professionele leesconsulent de leescooumlrdinator en het team van de school Daarnaast helpt een digitaal portaal de school bij het zoeken en registreren van boeken het stimuleren van lezen het bijhouden van de leeshistorie en het vinden van betrouwbare informatie Roosendaal De uitrol van lsquode Bibliotheek op schoolrsquo in Roosendaal vordert volgens planning Na de eerste 8 scholen zijn in 2016 de volgende 7 scholen aangesloten de Linde de Klimroos Klaverweide Lavoor de Stappen Baayaert en Talent

34

Basisscholen de Vondel en Wending hebben nu ook een vaste leesconsulent van Bibliotheek VANnU Ruim de helft van de scholen is inmiddels aangesloten In Wouw is samen met scholen de Stappen en Baayaert hard gewerkt om een inspirerende leesomgeving voor de kinderen van de scholen te maken Na sluiting van het servicepunt is de collectie voor de kinderen binnen de school toegankelijk geworden Een voorbeeld van een inspirerende leesomgeving is te vinden op basisschool de Klimroos Deze school heeft ook een Facebookpagina gemaakt om de schoolbieb te promoten httpswwwfacebookcomHieperdeBieb Tijdens de Kinderboekenweek zijn er 41 klassen van de Roosendaals scholen op bezoek geweest Ze namen deel aan het programma lsquoleeselixerrsquo Een speciale drank waarin kinderen hun leesvoorkeur konden mixen en zo genoeg leeshonger en leesvoer zouden hebben tot ze oma en opa waren Moerdijk Alle 22 scholen in de gemeente Moerdijk kunnen gebruik maken van leesbevorderingsprojecten in samenwerking met een leesconsulent van de bibliotheek Dit wordt gedaan in samenhang met de actuele en inspirerende boekencollectie die de scholen jaarlijks van de bibliotheek ontvangen Een voorbeeld van deze samenwerking is het project lsquoTheaterlezenrsquo dat is uitgevoerd op basisschool de Boemerang Basisscholen komen diverse keren per jaar voor groepsbezoeken naar de bibliotheek Halderberge Er is nog geen structurele samenwerking met de scholen Wel hebben een aantal scholen belangstelling voor lsquode Bibliotheek op schoolrsquo Twee leerkrachten van basisschool rsquot Bossche Hart uit Bosschenhoofd hebben de cursus Open Boek gevolgd een bouwsteen van het project Op

basis daarvan worden er jaarlijks een aantal leesbevorderingsprojecten uitgevoerd in deze school Basisschool de Schittering maakt gebruik van de mogelijkheid voor het doen van groepsbezoeken in vestiging Oudenbosch De gesprekken met de wethouder over het aanbod voor de jeugd in de toekomst in de gemeente Halderberge zijn in volle gang Rucphen Met alle 7 scholen in Rucphen zijn gesprekken gevoerd over de invoering van lsquode Bibliotheek op schoolrsquo Op basisschool Vinkenbos was door de leerkrachten de cursus Open Boek al gevolgd en was een up-to-date leesplan aanwezig Hier is gestart met uitvoering van het activiteitenplan en invoering van de Monitor Op basisschool Martinus in Rucphen zijn 3 leerkrachten gestart met de cursus Open Boek deze school heeft de doelen al bepaald De andere scholen zijn in diverse stadia van uitrol van de samenwerking Zundert Met de scholen in Zundert zijn gesprekken gevoerd om te komen tot een basisvoorziening volgens de aanpak lsquode Bibliotheek op schoolrsquo Op basis hiervan is een plan gemaakt wat nog niet helemaal tot overeenstemming heeft geleid Daarom worden de gesprekken in 2017 voorgezet (zie verder 25 Ontwikkelingen per gemeenten) Bibliotheek op school VO (Voortgezet Onderwijs) De succesvolle aanpak van de Bibliotheek op school in het basisonderwijs is aanleiding geweest om het programma uit te breiden naar het voortgezet onderwijs (VO) allereerst naar het vmbo Die uitbreiding biedt de bibliotheken een strategische aanpak voor structureel samenwerken met het voortgezet onderwijs De pijlers zijn collectie lezen en mediawijsheid Iedere pijler heeft een keuzemenu bestaande uit een aantal bouwstenen die oa voortkomen uit bestaande Bibliotheekprojecten oa Biebsearch Leeskr8 en 4You

35

De Bibliotheek op School Het Da Vinci College (Roosendaal) en Bibliotheek VANnU hebben in schooljaar 2015-2016 gebruik gemaakt van de Stimuleringsregeling van Kunst van Lezen tbv de Bibliotheek op School Halverwege het schooljaar 2016 liep deze regeling af Tijdens dit schooljaar hebben school en bibliotheek gewerkt aan het creeumlren van de voorwaarden en er is een leesplan geschreven waarin een stevige basis is gelegd voor een meerjarenplan De onderstaande activiteiten zijn concreet uitgevoerd

Studiemiddag voor docenten Iedere docent taaldocent

Training voor docenten Lezen in het vmbo werkt

Boekencollectie (in de vorm van boekenkisten 303 boeken)

Campagne Nederland Leest Lydia Rood

Vrij lezen in de klas zowel in het vmbo als in het praktijkonderwijs experimenteren docenten met de boekenkisten en vrij lezen

Vakoverstijgend voorlezen oa techniekdocenten en biologiedocenten lezen voor ook in de bovenbouw

VANnU is in gesprek met de school over een vervolg Het Markland college in Zevenbergen maakt al een paar jaar gebruik van Biebsearch Dit is een voorloper van Bibliotheek op School In 2016 hebben in een werkgroep gesprekken plaatsgevonden ter voorbereiding van het programma de Bibliotheek op School In 2017 gaat daadwerkelijk gewerkt worden aan het taal- en leesbeleid en het omzetten van Biebsearch in de Bibliotheek op school Twee docenten van het Markland hebben deelgenomen aan de training Lezen in het vmbo werkt op het Da Vinci college Brugklassers van het Marklandcollege komen regelmatig op groepsbezoek in de bibliotheek

Diverse activiteiten Voor middelbare scholieren worden diverse activiteiten georganiseerd waar VANnU een rol in speelt Een van de activiteiten is het Cultuurfestival Artisjok 2016 voor havo en vwo 4 VO In Roosendaal is de organisatie in handen van de Cultuurcompaan Het thema van dit jaar was Beyond Borders VANNU heeft de samenwerking gezocht met De Witte Roos en boekhandel Het verboden Rijk waardoor de mogelijkheid ontstond om groots uit te pakken en goed aan te sluiten bij het thema In februari hebben 14 schoolfinalisten van 7 scholen (2 per school) deelgenomen aan de voorleeswedstijd Read2me In deze wedstrijd worden leerlingen aangespoord goede jeugdboeken voor te lezen Leerlingen lezen voornamelijk voor uit boeken van de Jonge Jury Een leerling van het Jan Tin Bergen College heeft de Roosendaalse finale gewonnen Tot slot scholen zien de waarde van abonnementen en schoolpassen Ook worden regelmatig projectcollecties afgenomen en vinden er klassenbezoeken en schrijversbezoeken plaats Abonnementen School schoolabonnementen Collectieve

schoolpassen

Da Vinci College

Gertrudis College I 216

Jan Tinbergen College I

Markland College Oudenbosch I

Markland College (Zevenbergen)

II 269

Norbertus College II 211

Munnikenheide college I

Mencia Sandrode I

36

27 Aanpak laaggeletterdheid Laaggeletterdheid is een maatschappelijk probleem waar vaak nog een taboe op rust Ongeveer 13 miljoen inwoners van Nederland tussen de 16 en 65 jaar is laaggeletterd Ze hebben moeite met lezen schrijven en communiceren in het Nederlands En dat terwijl taal steeds belangrijker wordt om zelfstandig te kunnen participeren Denk aan het gebruiken van websites van overheden en bedrijven aan internetbankieren of een sollicitatiebrief schrijven of aan langer zelfstandig kunnen wonen Maar denk ook aan het begrijpen van veiligheidsinstructies op het werk of bijsluiters van medicijnen

Vanuit de Rijksoverheid is daarom gestart met het actieprogramma lsquoTel mee met Taalrsquo[1] In dat programma zetten de ministeries van OCW SZW en VWS samen in op participatie taal als middel om mee te kunnen doen in de maatschappij en op het werk In Tel mee met Taal zijn de preventieve aanpak (het voorkomen van taalachterstand) en de curatieve aanpak (het bestrijden van laaggeletterdheid via scholing) voor het eerst in eacuteeacuten overkoepelend actieprogramma samengebracht Daarbij speelt de regionale netwerkaanpak een belangrijke rol De combinatie van de curatieve en preventieve aanpak van laaggeletterdheid sluit aan bij de opdracht van de bibliotheek bij te dragen aan geletterdheid in brede zin voor jong en oud De bibliotheek heeft al taalaanbod gericht op jonge kinderen (bijvoorbeeld Boekstart) en volwassenen (bijvoorbeeld via taalcoaches lees- en schrijfclubs) Ook opereert de bibliotheek in een lokale maatschappelijke context in contacten met burgers gemeenten onderwijs lokale bedrijven en maatschappelijke organisaties Dit maakt dat de bibliotheek een unieke positie inneemt en in potentie een belangrijke verbindende schakel kan vormen binnen de regionale aanpak van laaggeletterdheid

[1]

httpswwwtaalvoorhetlevennl

In september 2014 is het convenant Taal voor het Leven West- Brabant ondertekend Een samenwerkingsverband tussen ROC Kellebeek VWS ATEA UWV Cubiss St Lezen amp Schrijven en de bibliotheken in West- Brabant om een bijdrage te leveren aan het terugdringen van laaggeletterdheid Inmiddels zijn er zorsquon 30 organisaties aangesloten ook organisaties uit de zorg- en welzijnssector De aanpak van laaggeletterdheid kan niet los worden gezien van maatregelen om taalachterstanden en laaggeletterdheid te voorkomen zoals leesbevordering Daarom is het beleid gericht op leesbevordering en leesplezier een waardevolle aanvulling op het reguliere taalonderwijs en is dit onderdeel van het actieprogramma lsquoTel mee met Taalrsquo Wat doet VANnU VANnU biedt een basisaanbod waarin collectie taalpunten en het taalnetwerk en activiteiten in de Week van de Alfabetisering opgenomen zijn Daarnaast worden bovenop dit basisaanbod trajecten aangeboden in het kader van de uitvoer WEB In 2016 heeft Taal voor het Leven West-Brabant voor het tweede jaar op rij WEB-gelden ontvangen tbv het versterken van werkenden en werkzoekenden In onderstaand overzicht is het basisaanbod opgenomen onder het kopje Activering daarna volgen de trajecten in het kader van WEB Activering basisaanbod

Collectie VANnU heeft een speciale Makkelijk Lezen-collectie voor mensen die moeite hebben met lezen en schrijven Bij de samenstelling van de collectie heeft de bibliotheek gelet op de bruikbaarheid ervan voor de ontwikkeling van taalvaardigheid en maatschappijorieumlntatie De collectie bestaat uit leesboeken op verschillende leesniveaus taalcursussen en informatieve boeken en alle informatie is in eenvoudig Nederlands

37

Taalpunten In 2016 heeft VANnU samen met haar netwerkpartners twee taalpunten opgezet eacuteeacuten loket dat burgers overzicht biedt van het informele formele en non-formele scholingsaanbod op het gebied van taal en digitale vaardigheden in de regio Naast de doorverwijsfunctie bieden de Taalpunten ook laagdrempelige trainingen Aan de hand van een intake wordt de scholingsbehoefte van de deelnemer in kaart gebracht en kan er bijvoorbeeld een training Klik amp Tik worden gedaan Het eerste Taalpunt opende in maart 2016 in de wijk Kalsdonk in Roosendaal en de tweede is op 31 maart in de bibliotheek Zevenbergen feestelijk geopend Na opening van de Taalpunten is er voortdurend aanloop van mensen met taalvragen In 2016 zijn er 34 mensen geholpen enof doorverwezen in Kalsdonk In het taalpunt in Zevenbergen zijn in 2016 totaal 14 mensen geholpen met hun taalvraag

Activering Deelnemers Opmerkingen

Roosendaal 31 Klik amp Tik basis

Taalpunt Kalsdonk (RSD) 34 Intakes

Moerdijk 17 Klik amp Tik basis

Taalpunt Moerdijk 14 Intakes

Halderberge 11 Klik amp Tik basis

Rucphen 9 Klik amp Tik basis

Zundert 7 Klik amp Tik basis

Training herkennen amp doorverwijzen

15 Gezondheidsplein

Kalsdonk

138

Trainingen Op 20 september heeft VANnU aan de partners van het Gezondheidsplein in Kalsdonk een training Herkennen en motiveren laaggeletterden

gegeven

Week van de alfabetisering Samen met haar partners in het West Brabantse Taal voor het Leven organiseerde Bibliotheek VANnU een Lagerhuisdebat tijdens de Week van de Alfabetisering In dit interactieve debat ging men op zoek naar de formule om slim samen te werken eacuteeacuten doel maar met een verschillende motivatie belang of uitgangspunt Wanneer is de samenwerking slim en daarmee effectief Het debat vond plaats in Etten Leur De landelijke week van de alfabetisering viel dit jaar samen met de start van het nieuwe Taaljaar 2016-2017 Samen met de gemeente Moerdijk heeft de bibliotheek een informatieve en interactieve bijeenkomst georganiseerd (5 september 2016) waarin verteld werd over de aanpak van laaggeletterdheid Wethouder Thomas Zwiers gaf het belang van de aandacht voor laaggeletterdheid aan in het bijzonder voor werknemers Daarnaast werd stilgestaan bij het aanbod aan taalactiviteiten in het schooljaar 2016-2017 en het taalnetwerk in de regio Bijzondere aandacht was er voor de rol van vrijwilligers in de taaltrajecten Zonder vrijwilligers is een groot aantal taalactiviteiten niet uit te voeren Taalnetwerk In het Taalnetwerk zijn lokale taalbieders en ndashprojecten vertegenwoordigd zoals Humanitas Vluchtelingenwerk de VoorleesExpress ROC Kellebeek WijZijn Traverse en de STA teams Het netwerk komt onder voorzitterschap van VANnU 2 tot 3 maal per jaar samen om kennis te delen en samen te werken In 2016 heeft dat geleid tot het opstellen van een Taalkaart van Roosendaal (welke aanbieders bieden welke trainingen aan tegen welke voorwaarden) De Taalkaart is inmiddels door de deelnemers in gebruik genomen Verder wordt er veel aandacht besteed aan het werven van taalvrijwilligers VANnU Humanitas Vluchtelingenwerk en WijZijn Traverse bundelden de krachten om via uitingen in de media taalvrijwilligers te werven Dat leidde tot een goed bezochte informatiemiddag op 9 december waar zorsquon 50 geiumlnteresseerden zich meldden

38

Activering WEB trajecten Taaloefengroepen In Rucphen en in Roosendaal organiseert de Bibliotheek VANnU wekelijks taaloefengroepen voor medewerkers van de WVS De werkleiding van de WVS geeft aan dat zij zien dat hun medewerkers echt veranderen sinds zij aan de taaloefengroep zijn begonnen De persoonlijke benadering en begeleiding van de taalvrijwilligers zorgt ervoor dat de cursisten meer zelfvertrouwen krijgen en verrast worden in hun eigen kunnen In totaal hebben in de vijf gemeenten 36 personen deelgenomen Klik amp Tik cursussen Voor alle mensen die moeite hebben om hun weg te vinden op internet biedt de Bibliotheek op de vijf kernvestigingen de cursus Klik amp Tik aan De cursisten worden begeleid door vrijwilligers In 2016 hebben 40 cursisten de cursus met succes afgerond en hiermee hun zelfredzaamheid vergroot Taal amp Arbeidsmarkt Walk amp Talk en Werkmap Walk amp Talk Vanaf oktober organiseert Bibliotheek VANnU maandelijks op elke derde maandag van de maand Walk amp Talk deacute koffiepauze voor werkzoekenden Het is een gratis netwerkbijeenkomst voor en door werkzoekenden In een ongedwongen sfeer maakt men in Bibliotheek VANnU kennis met elkaar krijgt men tips van een professional enof hoort men ervaringen van (ex-)werkzoekenden In 2016 waren de themarsquos Netwerken hoe doe je dat (oktober) Hoe maak je een goed basis CV (november) en Werken in Belgieuml (december) In 2016 hebben 62 belangstellenden deelgenomen aan de bijeenkomsten

Werkmap De dienstverlening van het UWV verloopt digitaal Laagopgeleide en oudere werkzoekenden hebben vaak moeite met het aanvragen van een DigiD en het omgaan met de digitale werkmap van het UWV In 2016 hebben 32 deelnemers een training gevolgd om hun vaardigheden op dit gebied te verbeteren

Monitoring In januari 2017 verscheen de landelijke Monitor Digitale Vaardigheden 2015-2016 uitgevoerd door Next Value in opdracht van de Koninklijke Bibliotheek In deze monitor waar VANnU aan meegewerkt heeft wordt gekeken naar de resultaten van de digitale trajecten en worden deelnemers bevraagd In de algemene conclusies en aanbevelingen worden de volgende zaken aangegeven en door VANnU opgepakt 1 Zoek samenwerking met doorverwijzers VANnU heeft dit geborgd op regionaal niveau door Taal voor het Leven West-Brabant en lokaal via het Taalnetwerk Werk met vrijwilligers VANnU werkt sinds 2014 met taalvrijwilligers zij worden getraind door ROC Kellebeek enof St Lezen en Schrijven 2 Voorkom een te vrijblijvende leeromgeving door actief samen te werken met bijvoorbeeld de WVS worden deelnemers gestimuleerd om actief deel te nemen 3 Probeer maatwerk te bieden en verwijs door naar vervolgtrajecten sinds 2016 worden in de Taalpunten intakes afgenomen door taaldocenten van ROC Kellebeek daarmee wordt de doorverwijzing nog meer maatwerk Ten slotte werd de deelnemers gevraagd naar hun tevredenheid over de trainingen 37 deelnemers hebben meegewerkt aan de monitor Door de samenwerking met ROC Kellebeek in 2016 verder vorm te geven is er meer aandacht gekomen voor deskundigheidsbevordering van de taalvrijwilliger en is de doorstroom van deelnemers toegenomen Daarmee wint de West-Brabantse aanpak aan duurzaamheid

39

28 Werkzaamheden Marktplaats Cultuureducatie 2016 Bibliotheek VANnU is verantwoordelijk voor de Marktplaats Cultuureducatie in de gemeenten Halderberge en Moerdijk De doelstelling van de Marktplaats is Een netwerk en samenwerking tussen aanbieders van cultuur en het onderwijs creeumlren zodat de jeugd meer in aanraking komt met kunst en cultuur en zich daardoor beter kan ontwikkelen De cooumlrdinator Marktplaats Cultuureducatie heeft in 2016 de volgende taken uitgevoerd

inventariseren van de vraag op het gebied van cultuureducatie van het onderwijs (PO en VO)

inventariseren van de vraag op het gebied van cultuureducatie voor en naschoolse opvang inventariseren van de mogelijkheden van de culturele aanbieders

culturele aanbieders meenemen in de lsquotaalrsquo van het onderwijs

het uitbreiden en verstevigen van het lokaal cultuur-educatief netwerk

samenwerken met de intermediairs van regiorsquos West Brabant

afstemmen van vraag en aanbod Het Kunstmenu wordt afgenomen door alle Halderbergse scholen en elf scholen uit de gemeente Moerdijk Het wordt aangeboden in samenwerking met CultuurCompaan (gemeente Roosendaal) en bestaat uit activiteiten van lokale (professionele aanbieders uit de gemeente) regionale (professionele aanbieders uit de provincie) en landelijke culturele instellingen De leerlingen maken op deze manier kennis met de drie domeinen van Cultuureducatie (in huis met de culturele omgeving en uit de grote wereld) Verder nemen de scholen deel aan diverse naschoolse activiteiten (verlengde schooldag) en vinden er diverse losse culturele projecten op de scholen plaats

De cooumlrdinator ondersteunt culturele instellingen kunstenaars en het onderwijs mbt actuele ontwikkelingen op het gebied van cultuureducatie Zij organiseert netwerkbijeenkomsten voor de interne cultuurcooumlrdinatoren (ICCrsquoers) biedt scholing aan en geeft de ICC cursus in West- Brabant Daarnaast worden er cursussen aangeboden voor culturele aanbieders zodat ook zij meegaan in de huidige ontwikkelingen op het gebied van cultuureducatie De cooumlrdinator cultuureducatie is tevens intermediair voor de scholen mbt de rijksregeling Cultuureducatie met Kwaliteit (2013 ndash 2016) een opdracht die middels de Cultuurloper wordt uitgevoerd Hierbij wordt nauw samengewerkt met de Provinciale instelling Kunstbalie Aan de regeling nemen 5 scholen uit de gemeente Halerberge en 7 scholen uit de gemeente Moerdijk deel VANnU werkt regionaal en dat vertaalt zich ook in de Marktplaats Cultuureducatie waar het onderhouden van contacten met andere marktplaatsen en buurgemeenten vanzelfsprekend is De cooumlrdinator neemt deel aan het zogenaamde Regionaal Overleg Marktplaatsen (ROM) en een Provinciaal Overleg Het doel is om gezamenlijke activiteiten voor de regio West- Brabant te organiseren Er wordt samengewerkt met de cooumlrdinator Brede Scholen en cooumlrdinator Sport van beide gemeenten Ook vindt er steeds meer samenwerking plaats met de schoolbesturen Stichting Openbaar Onderwijs West-Brabant is een bovenschools traject gestart op het gebied van cultuureducatie met oa de intermediairs van de gemeente Roosendaal en HalderbergeMoerdijk Tot slot neemt de cooumlrdinator zitting in de werkgroep Cultuurmaand (septemberoktober) van de gemeente Halderberge Zij richt zich vooral op de activiteiten voor het onderwijs

40

29 Personeel en Organisatie

Per 31-12-2016 heeft VANnU 3885 FTE in dienst In totaal gaat het om 74 medewerkers De groei in ftersquos (145) heeft met name te maken met de uitrol dBoS en toename van leesconsulenten waarover eerder in dit verslag is gesproken In de Frontoffice is het aantal uren door oa sluiting van servicepunten in de gemeente Zundert en aanpassingen van het servicepunt in Wouw afgenomen

De leeftijdsopbouw van de medewerkers Van alle medewerkers bij VANnU is 95 jonger dan 40 jaar Het percentage medewerkers tussen de 40 en 50 jaar is 135 54 van de medewerkers is tussen de 50 en 60 jaar en het percentage 60+ is 23 VANnU heeft tov de landelijke leeftijdsopbouw een hoger percentage 50 plussers Dat betekent dat er goed moet worden nagedacht over de instroom van jongere medewerkers om de uitstroom voor de komende jaren op te kunnen vangen Dat is een lastig vraagstuk omdat bij een reorganisatie de jongere medewerkers vaak degenen zijn die door middel van afspiegeling moeten vertrekken Het komend jaar zal dit onderwerp opnieuw op de agenda staan van directie en OR omdat het vraagt om een

visie over hoe het toekomstig personeelsbestand eruit moet komen zien en hoe de organisatie zich daarop kan voorbereiden

Personeelsverloop in- door- en uitstroom In totaal zijn er in 2016 acht medewerkers ingestroomd waarvan

projectmedewerker vernieuwing netwerk

1 cooumlrdinator Frontoffice

1 controller

1 medewerker communicatie

2 leesconsulenten 4-12

2 ondersteuners leesconsulenten

stagiaire19 Daarnaast zijn er zes medewerkers uit dienst getreden waarvan

1 ondersteuner leesconsulenten

3 opruimhulpen

2 informatiemedewerkers

19

De stagiaire is in augustus voor een aantal uur als medewerker communicatie aangesteld

0 10 20 30 40 50

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

totale FTE

totale FTE

0

10

20

30

40

50

60

15-30 30-40 40-50 50-60 60+

pe

rce

nta

ge

Leeftijdsopbouw in percentages

VANnU

st Bibliotheekwerk

landelijk

41

Jubilea In 2016 waren er twee jubilarissen Een medewerker was 40 jaar in dienst en een 25 jaar in dienst bij VANnU

Ziekteverzuim Het gemiddelde verzuimpercentage in 2016 bedroeg 32 De ziekte frequentie is 09 Het ziekteverzuim is ten opzichte van 2015 gedaald (587) Onderstaande grafiek toont het verzuimverloop in 2016 Duidelijk is dat het verzuimcijfer vooral wordt beiumlnvloed door een aantal langdurig zieken Het ziekteverzuim is in lijn met de landelijke trend 20 Ziekteverzuim 2016

20

CBS statline cultuur sport en recreatie geeft over de eerste drie kwartalen van 2016 een gemiddeld percentage aan van 32

Scholing VANnU vindt het belangrijk om haar medewerkers zo goed mogelijk voor te bereiden op het bibliotheekwerk van de toekomst In de strategische koers 2016-2018 staan de kernkwaliteiten collectioneren programmeren en netwerken centraal Om medewerkers de kans te geven deze competenties verder te ontwikkelen heeft VANnU in 2016 verschillende stappen gezet In het fusieproces is afgesproken dat er in de front office toegewerkt zou worden naar minder functies De functie van medewerker klantenservice is komen te vervallen en alle medewerkers die het betrof zijn opgeleid tot informatiemedewerker Een groep van 16 medewerkers heeft een opleidingstraject van 6 maanden doorlopen wat leidde tot een certificaat voor iedereen en een benoeming tot informatiemedewerker Alle front office medewerkers hebben in de zomer een training gevolgd over de digitale diensten van VANnU Hierbij kwam het gebruik van de e-books aan de orde en uitleg en gebruik van de verschillende bibliotheek apps digitale bibliotheek bronnen Daarnaast is er extra toelichting gegeven op het gebruik van Bicat het bibliotheekinformatiesysteem Na afloop van de training waren de medewerkers op de hoogte van het volledige aanbod en beter in staat om gebruikers te informeren en vragen te beantwoorden over het brede aanbod van digitale diensten

In 2016 is door alle medewerkers verder gewerkt in de themagroepen om de kerncompetenties concreet gestalte te geven Een doel in 2016 was ook om de medewerkers uit ZundertRucphen aan te laten sluiten bij deze manier van werken Opgemerkt moet worden dat hier in 2017 nog een aantal stappen in gezet moet worden De themagroepen biedt medewerkers de mogelijkheid om het netwerken het vormen van themacollecties en het bedenken van een bijpassend programma uit te proberen te oefenen en hiervan te leren In de praktijk blijkt dit meer of minder goed te slagen afhankelijk van het thema

0

20

40

60

80

100

120

140

160

180

verzuim kort0-7 dagen

verzuimmiddellang 8-

42 dagen

verzuim lang43-365 dagen

aantal ziektedagen

aantal medewerkers

42

Een aantal themagroepen heeft in 2016 tastbare resultaten weggezet Zo is er een pop-up bieb in winkelcentrum De Roselaar verschenen een pop-up in de basiliek in Oudenbosch zijn er verschillende voorleesactiviteiten geweest door het hele werkgebied zijn er contacten gelegd en presentaties geweest bij een aantal Alzheimer-cafeacutes en vonden andere activiteiten plaats zoals een Boekenproeverij in Zevenbergen Uiteraard werd er door de themagroepen ook aandacht besteed aan de landelijke leesbevorderingscampagnes zoals de (kinder)Boekenweek en Nederland Leest

Inzet vrijwilligers in de branche Stichting BibliotheekWerk is in 2015 door het Centraal Overleg Arbeidsvoorwaarden Openbare Bibliotheken gevraagd een inventarisatie uit te voeren van de inzet van vrijwilligers in de branche Van de 124 ondervraagde bibliotheken geeft 92 procent aan dat zij met vrijwilligers werken In bijna de helft van deze bibliotheken zijn op dit moment meer vrijwilligers werkzaam dan medewerkers met een arbeidsovereenkomst Wel worden zij vaak een beperkt aantal uren per week ingezet Wanneer een bibliotheek niet met vrijwilligers werkt is dit over het algemeen een principieumlle beslissing Over het algemeen voeren vrijwilligers in bibliotheken verschillende taken uit Een belangrijke taak is de bezorging van materialen aan huis Daarnaast worden vrijwilligers ook regelmatig ingezet als gastheer of gastvrouw en ondersteunen ze regelmatig bij de uitvoering van verschillende publieks- en promotieactiviteiten in de bibliotheek Ook zijn er werkzaamheden die minder frequent door vrijwilligers worden opgepakt Dit geldt bijvoorbeeld voor het adviseren over de ontwikkeling van de collectie het plaatsen van de collectie en het presenteren van collectieonderdelen als ondersteuning bij een project of activiteit Ruim driekwart van de bibliotheken met vrijwilligersbeleid heeft beleid vastgesteld over de scholing en begeleiding van vrijwilligers In de praktijk blijkt echter dat er minder vaak concrete initiatieven zijn om vrijwilligers de mogelijkheid te bieden zich verder te ontwikkelen

Als er een initiatief aanwezig is is dit doorgaans gericht op het aanbieden van scholing21 Inzet vrijwilligers VANnU Met het oog op de bezuinigingen en de veranderende rol van bibliotheken vraagt het vrijwilligersbeleid veel tijd en aandacht van directie managers en ondernemingsraad Sinds de fusie in 2015 met de bibliotheek ZundertRucphen heeft VANnU te maken met vrijwilligers in het uitleenproces In Rijsbergen en Rucphen was men gewend te werken met vrijwilligers in de rol van gastvrouw terwijl in het VANnU werkgebied van voacuteoacuter de fusie alleen gebruik werd gemaakt van expert-vrijwilligers (bv voor de speelotheek en voor cursussen zoals Klik en Tik) Met de realisatie van de nieuwe voorziening in Wouw is gekozen voor de inzet van vrijwilligers in de ondersteuning bij het uitlenen De vrijwilligers zorgen voor een opgeruimde ruimte voor een prettige ontvangst en ondersteunen in het gebruik van de zelfservice-apparatuur In 2016 is veel aandacht geweest voor de wijze waarop de vrijwilligers ingezet worden in de organisatie en de gesprekken over dit onderwerp zullen ook in 2017 voortgezet worden Uiteraard speelt de OR hierin een belangrijke en verbindende rol In 2016 werden ook de voorbereidingen getroffen voor een pilot in Rijsbergen die in januari 2017 van start gaat Het doel is om de inzet van vrijwilligers in het uitleenproces verder uit te werken de samenwerking tussen de vrijwilliger en de betaalde kracht helder vorm te geven en te beschrijven wat het vakmanschap voor het bibliotheekwerk lsquonieuwe stijlrsquo inhoudt Om kennis en kunde te delen en ervaringen uit te wisselen maakt de cooumlrdinator vrijwilligers deel uit van een (Brabantse) overlegstructuur met andere cooumlrdinatoren De inzet van vrijwilligers is een onderwerp dat in iedere bibliotheek speelt

21

httpswwwbibliotheekwerknlVrijwilligers_in_de_bibliotheekpdf

43

210 Ontwikkelingen in de openbare bibliotheek Samenwerking Bibliotheek VANnU werkt in alle gemeenten samen met partners op het gebied van zorg en welzijn (CJG) voorschoolse voorzieningen (kinderopvang en peuterspeelzalen) educatie (basis- en voortgezet onderwijs) laaggeletterdheid (bibliotheken West-Brabant ROC UWV en WVS) en cultuur (diverse instellingen zoals musea schouwburg en archief of organisaties zoals Stichting Cultuur Moerdijk) Bovenlokaal wordt er samengewerkt in de Brabantse Netwerkbibliotheek (BNB) Dit is een samenwerkingsverband tussen de 19 Brabantse basisbibliotheken en Cubiss Cubiss is een Provinciale Ondersteuningsinstelling (POI) en heeft een rechtstreekse subsidierelatie met de provincie Noord-Brabant Een essentieel doel van de BNB is het creeumlren van een goed toegankelijk netwerk Een plek waar ideeeumln floreren waar informatie en ervaringen worden uitgewisseld en waar kennis wordt gedeeld zodat de gebruikers en de partners van de Brabantse bibliotheken optimaal worden bediend Niet alleen nu maar ook in de toekomst De hoofddoelstelling van de BNB is het stimuleren van de Brabantse kennisinfrastructuur door vanuit de bibliotheekfunctie bij te dragen aan een goed ingerichte publieke informatievoorziening (httpwwwbnbibliotheeknl) Het samenwerkingsverband heeft een gezamenlijk beleidsplan vastgesteld en voert de provinciale projecten mede onder die vlag uit Branche De branchevereniging van en voor de openbare bibliotheken is de Vereniging van Openbare Bibliotheken (wwwdebibliothekennl) Tot slot is er nog de Stichting Certificering Openbare Bibliotheken Deze stichting ontwikkelt en bewaakt kwaliteitsnormen en toetst de kwaliteit van bibliotheekorganisaties aan deze normen door middel van audits (wwwbibliotheekcertificaatnl)

De overheden De overheid is op drie niveaus betrokken bij de basisbibliotheek op gemeentelijk provinciaal en landelijk niveau Gemeente De gemeente is de primaire opdrachtgever van de basisbibliotheek Zij verleent VANnU subsidie Binnen het gemeentelijk beleidskader dat gebaseerd is op eenduidig en samenhangend beleid worden concrete afspraken gemaakt met Bibliotheek VANnU over de te behalen resultaten en prestaties Tussen de gemeenten en Bibliotheek VANnU wordt een tweezijdig contract afgesloten dat nagekomen en geeumlvalueerd moet worden Bibliotheek VANnU ontvangt subsidie op basis van een uitvoeringsovereenkomst op basis van de Algemene Wet Bestuursrecht (AwB) Uitgangspunt is dat wordt gestuurd op inhoud en dat wederzijds afspraken worden gemaakt tussen de gemeente en Bibliotheek VANnU De basis van deze afspraken is

1 De beleidsdoelen die de gemeente nastreeft 2 De diensten en producten die Bibliotheek VANnU levert om aan

die beleidsdoelen te voldoen of een bijdrage te leveren 3 Duidelijke beoordelingscriteria op basis waarvan de prestaties en

(eventuele) resultaten worden beoordeeld en de subsidierelatie wordt afgerekend

Provincie In opdracht van de provincie Noord-Brabant werkt Cubiss samen met de Brabantse bibliotheken aan programmas voor bibliotheekvernieuwing Het werkplan van Cubiss bestaat de komende jaren uit vier projecten

1 Bieb Lab (voorheen Innovatie van de bibliotheekfuncties) 2 Innovatie van de educatieve functie 3 Versterken taalvaardigheid 4 Vergroten mediawijsheid

44

De eerste twee projecten zijn gerelateerd aan de wettelijke taak zoals die is vastgelegd in de Wsob Cubiss voert deze opdracht uit in zeer nauw overleg met de Brabantse bibliotheken De twee andere projecten zijn de uitwerking van een aanvullende provinciale opdracht aan Cubiss Naast bibliotheken zijn ook organisaties binnen het sociale domein en het onderwijs hierbij betrokken als partner Rijk De rijksoverheid is verantwoordelijk voor het functioneren van de openbare bibliotheken als stelsel met als aandachtspunten een vergroting van de doelmatigheid samenhang kwaliteit en pluriformiteit van het stelsel openbaar bibliotheekwerk De Wet stelsel openbare bibliotheekvoorzieningen (Wsob) kortweg de Bibliotheekwet is vanaf 1 januari 2015 van kracht De bibliotheekwet regelt de digitalisering van de openbare bibliotheek en zorgt voor structurele financiering daarvan door de Rijksoverheid In deze wet is vastgelegd dat iedere Nederlander toegang moet hebben tot een openbare bibliotheek zowel in fysieke als digitale vorm Ook zijn de vijf functies en voorwaarden vastgelegd waaraan een openbare bibliotheek moet voldoen (zie ook inleiding jaarverslag) De Koninklijke Bibliotheek (KB) heeft onder de Wsob een regierol gekregen binnen het netwerk van openbare bibliotheekvoorzieningen en de verantwoordelijkheid voor de landelijke digitale bibliotheek en Aangepast Lezen Het KB-beleidsplan 2015-2018 lsquoDe kracht van het netwerkrsquo formuleert de ambities van de KB in breed verband met twee strategische prioriteiten

1 Realiseren van de nationale digitale bibliotheek 2 Het versterken van de nationale en internationale samenwerking

Met de nationale digitale bibliotheek neemt de KB het voortouw in het uitbouwen van de rol en betekenis van de bibliotheek in het digitale domein De landelijke digitale infrastructuur zorgt voor de componenten waarmee alle openbare bibliotheekvoorzieningen deelnemen en gebruikmaken van de diensten van de digitale bibliotheek

Het versterken van de nationale samenwerking is gericht op het verbreden van de betekenis van de bibliotheek In samenspraak met de bibliotheken zelf de provinciale service organisaties de VOB en andere partners geeft de KB invulling aan de stelseltaken regie en advies faciliterende en cooumlrdinerende taken en de aansturing van grootschalige programmarsquos en projecten voor het hele bibliotheekstelsel Onttrekking Gemeentefonds voor aanschaf e-content Vanaf 2015 is het Rijk verantwoordelijk voor de financiering van de centrale aanschaf van e-content voor de openbare bibliotheken Daarvoor onttrekt het Rijk een bedrag aan het Gemeentefonds Dit bedrag stelt de minister van OCampW ter beschikking aan de KB voor de inkoop van e-content De KB koopt vervolgens in op voordracht van de openbare bibliotheken begrensd door het financieumlle kader van het ter beschikking gestelde bedrag Tot 1-1-2015 dragen bibliotheken een bedrag per inwoner af aan de VOB voor de inkoop van e-content het zogenaamde omslaggeld Voor 2014 was dat euro 035 per inwoner Het groeipad en de hoogte van de uitname worden formeel vastgesteld in een overleg tussen diverse ministeries en de VNG Gekozen is voor een scenario van relatieve groei Onttrekking gemeentefonds e-content en consequenties

jaar Bedrag per inwoner Totale uitname VANNU22

2014 035 euro 65456

2015 047 euro 87898

2016 055 euro 102859

2017 063 euro 117821

2018 073 euro 136522

De vijf gemeenten van VANnU gaan verschillend met de uitname om De gemeente Moerdijk houdt het bedrag in van de subsidie de gemeente Halderberge deels en de andere drie gemeenten niet

22

Aantal inwoners op basis van gegevens 2016 187017

45

Digitaal abonnement Per 1 januari 2016 heeft de Koninklijke Bibliotheek een lidmaatschapsvorm toegevoegd aan de bestaande lidmaatschapsvormen van de openbare bibliotheken namelijk de mogelijkheid om gebruik te maken van enkel de digitale voorziening Voor dit lidmaatschap is een tarief vastgesteld van 42 euro per jaar Het aanbod van deze lidmaatschapsvorm en ndashtarief is een stap in de ontwikkeling van het publieke aanbod die past binnen de verdere ontwikkeling van de toegang tot digitale werken in het algemeen De Koninklijke Bibliotheek blijft in gesprek met zowel de openbare bibliotheken als de aanbieders van digitale content om een optimaal aanbod voor de klant te realiseren dat in lijn is met de publieke waarden van de openbare bibliotheek Primair gaat het om het aanbod e-books waarvoor licenties zijn afgesloten met individuele uitgevers secundair gaat het om andere content types (audio databanken etc) Omdat het gebruik van e-books in Nederland nog in ontwikkeling is zowel in relatie tot openbare bibliotheken als in relatie tot het commercieumlle - en ook het illegale - aanbod is de introductie van een digitaal lidmaatschap van de openbare bibliotheek niet een eindpunt in de positionering van het publieke aanbod in dit domein De KB stelt daarom een gefaseerde ontwikkeling van de tariefstructuur voor die flexibel genoeg is om in te spelen op ontwikkelingen in het netwerk en in de markt De Nationale bibliotheekpas en gastlenen Naast het digitale abonnement loopt ook de ontwikkeling van de nationale bibliotheekpas Het project de Nationale Bibliotheekpas ontwikkelt eacuteeacuten pas die burgers toegang geeft tot alle landelijke en lokale (digitale) diensten Op deze manier krijgen zij makkelijker toegang tot de fysieke collectie van alle bibliotheken in heel Nederland Door de invoering van een nationale bibliotheekpas zijn er in de toekomst voor de klant geen verschillende loketten meer met verschillende voorwaarden en dienstverlening Een ander voordeel is de versterking van het merk en het imago van de bibliotheek bibliotheken treden meer naar buiten als eacuteeacuten

netwerk Tot slot zal er ook sprake zijn van efficiency eacuteeacuten stelsel van voorwaarden en keuzemogelijkheden is veel goedkoper en effectiever Bovendien ontstaat er vanuit de gezamenlijkheid de mogelijkheid om op landelijk niveau te kunnen innoveren In januari is onder het motto - Lezen kun je overal lenen nu ook- gastlenen (landelijk) van start gegaan Met gastlenen kunnen bibliotheekleden ook elders in Nederland lenen Daarvoor is een geldig bibliotheeklidmaatschap nodig met een abonnement dat toegang geeft tot gastlenen Gastlenen is een onderdeel van het VOB-project de nationale bibliotheekpas Gezamenlijke innovatieagenda Op 1 januari 2015 is de Wet stelsel openbare bibliotheekvoorzieningen (Wsob) in werking getreden De Wsob gaat uit van een bibliotheekstelsel waarin de drie overheden nadrukkelijk samen de netwerk- verantwoordelijkheid dragen De minister de provinciebesturen en de gemeentebesturen zijn gezamenlijk verantwoordelijk voor een netwerk van openbare bibliotheekvoorzieningen Dit netwerk van openbare bibliotheekvoorzieningen wordt gevormd door

bull de lokale bibliotheken bull de provinciale ondersteuningsinstellingen (POIrsquos) bull de Koninklijke Bibliotheek (KB) voor wat betreft haar taak tot het

in stand houden van de landelijke digitale bibliotheek De Wsob beschrijft de taken van de deelnemers in het netwerk Bij sommige taken raken de verantwoordelijkheden van de verschillende deelnemers elkaar Dat is bijvoorbeeld het geval bij de innovatietaak23 Omdat de verantwoordelijkheid van de gezamenlijke POIrsquos op het gebied van innovatie enerzijds en de cooumlrdinerende taak van de KB anderzijds sterke raakvlakken hebben is bij het bestuurlijk overleg van OCW IPO en

23

Artikel 16 van de Wsob omschrijft als verantwoordelijkheid voor de gezamenlijke POIrsquos2 lsquode ontwikkeling van innovaties ten behoeve van de lokale bibliotheken in overeenstemming met de Koninklijke Bibliotheek in verband met haar cooumlrdinerende taakrsquo

46

VNG samen met VOB SPN en KB de wens ontstaan te komen tot een Gezamenlijke innovatieagenda De Gezamenlijke innovatieagenda heeft als hoofddoel om de vernieuwingskracht van de bibliotheeksector te versterken om zo toegevoegde waarde te kunnen bieden aan burgers en samenleving in lijn met de vijf functies van de bibliotheek Om dat hoofddoel te kunnen realiseren wordt met deze Gezamenlijke innovatieagenda ingezet op

Het aanbrengen van focus door de innovatiekracht te bundelen op een overzichtelijk aantal prioriteiten die breed worden gedeeld door zowel de netwerkverantwoordelijke overheden als het gelaagde bibliotheeknetwerk

Het op gang brengen van een proces van permanente innovatie op deze prioriteiten

Het geven van helderheid over de concrete rolverdeling tussen partijen ndash passend binnen de kaders van de Wsob ndash zodat optimale samenwerking kan ontstaan bij dit proces van permanente innovatie

Met deze Gezamenlijke innovatieagenda als leidraad kunnen overheden vanuit hun verantwoordelijkheid voor het netwerk van openbare bibliotheekvoorzieningen samen met het bibliotheekveld daadkrachtig invulling geven aan het innovatieproces zowel fysiek als digitaal Digihulp via bibliotheken In februari 2016 startte met de ondertekening van een convenant de samenwerking tussen de Belastingdienst en de Koninklijke bibliotheek Doel is om mensen via de lokale openbare bibliotheek ondersteuning te bieden bij het digitaal zaken doen met de overheid Op termijn kunnen burgers bij de bibliotheek terecht voor inhoudelijke hulp over toeslagen en inkomstenbelasting De komende jaren zullen de meeste bibliotheken belastingspreekuren gaan organiseren Inmiddels is een aantal pilots gestart

211 Een blik vooruit

lsquoDe bieb is een aantrekkelijke ontmoetingsplaats geworden waar jongeren en volwassenen graag komen Ze kunnen boeken lenen maar ook een talencursus volgen met een 3D-printer aan de slag gaan of meedoen aan een debat De bibliotheek heeft zichzelf heruitgevondenrsquo Bovenstaande is een citaat uit een brief naar de Tweede Kamer van minister Jet Bussemaker van Cultuur De aanleiding was de verschijning van de eerste bibliotheekmonitor van de KB Het aantal volwassen leden daalde in 2015 maar het aantal jeugdleden nam toe tot 23 miljoen Zij leenden 38 miljoen boeken blijkt uit de monitor In totaal leenden de 156 bibliotheken 73 miljoen fysieke boeken en 4 miljoen e-books uit De vorige hoofdstukken uit dit jaarverslag geven een goed beeld van wat er allemaal in 2016 is gebeurd Bovenstaande tekst had mijn tekst kunnen zijn Ook bij VANnU stijgen de jeugdleden en daalt het aantal volwassen leden De inspanning om de jeugd te bereiken en lezen en leesplezier te bevorderen loont en daar profiteren kinderen hun leven lang van Op de laatste pagina van dit verslag staat een prachtig overzicht van het aanbod en de dienstverlening van VANnU Afhankelijk van de subsidie en de mogelijkheden om samen te werken en door de inzet van onze medewerkers is door VANnU voor de verschillende gemeenten de afgelopen jaren een aanbod gecreeumlerd Naast de specifieke wensen van de gemeenten is de koers van VANnU daarbij altijd leidend De bezuinigingen in de gemeenten Roosendaal en Zundert kosten veel tijd en energie maar bieden ook kansen voor nieuwe dienstverlening VANnU heeft ook de afgelopen jaren succesvolle of kansrijke programmarsquos of formules van de ene gemeente kunnen implementeren in de andere Op die manier profiteren alle gemeenten van het feit dat men afspraken maakt met dezelfde professionele organisatie

47

Alhoewel deze lokale verschillen kleur geven aan het bibliotheekaanbod is er na jaren van bezuinigingen wel een grens bereikt De gemiddelde bijdrage per inwoner is laag VANnU moet en wil op een goede kwalitatieve manier aan haar 5 kernfuncties invulling geven en voorbereid zijn op de toekomst Dat vraagt om ruimte voor innovatie en om een sterke en stabiele organisatie Daar zijn alle aangesloten gemeenten bij gebaad Het voornemen is om in 2017 met de gemeenten een convenant af te sluiten en daarin een aantal basisafspraken op te nemen over de regionale dienstverlening en de toekomst Een convenant wordt gezien als een manier om in gezamenlijkheid verantwoordelijkheid te nemen voor het bibliotheekwerk van de toekomst De vijf wethouders hebben op het verzoek positief gereageerd Naast deze opdracht is er nog een aantal belangrijke opdrachten voor de komende jaren geformuleerd 24 Een belangrijke die ik in dit hoofdstuk nog kort wil delen is de grote opgave op het gebied van HR Eerder in dit verslag is aangegeven dat de bibliotheek een transitie doormaakt verandert en verbreedt Vragen als Hoe zorgen we dat onze medewerkers voldoende zijn voorbereid en toegerust op de toekomst Hoe zorgen we ervoor dat we talenten binnen de organisatie behouden Hoe realiseren we een goede in- door- en uitstroom en Hoe zien we de rol van de vrijwilligers zijn voor de toekomst van VANnU uiterst relevant VANnU moet haar maatschappelijke meerwaarde tegen een achtergrond van teruglopende subsidies vergroten Dit vraagt om nieuwe focus en keuzes een beweging die momenteel in de hele bibliotheeksector gestalte krijgt Deze ontwikkelingen vragen om een nieuwe inrichting van de organisatie die niet alleen een structuurwijziging is maar die met name ook de kaders biedt voor de rolverdeling en de competenties

24

Zelfevaluatie VANNU voor de certificering

waarop in de organisatie met elkaar en buiten de organisatie met partners wordt samengewerkt Om dit te bereiken is eind 2016 besloten om in 2017 een kwalitatieve reorganisatie door te voeren Een andere opdracht waar VANnU voor staat is hoe VANnU haar ambities kan verwezenlijken en innoveren terwijl de financieumlle middelen (de subsidies daling betalende leden) al jaren afnemen Hoe kunnen extra inkomsten worden gegenereerd en waar liggen kansen

Waar we hard aan hebben gewerkt tov de vorige certificering is dat we meer en beter inzichtelijk maken dat we altijd keuzes maken en stappen zetten in het licht van de stip op de horizon die we hebben geformuleerd in ons meerjarenbeleidsplan We deden dat in het verleden ook maar dat was niet altijd zichtbaar We nemen nu de tijd voor planvorming we leggen meer vast we communiceren beter en zorgvuldiger intern en extern We zijn kritisch op onszelf in de evaluatie leren daarvan voor de toekomst en verbeteren daar waar kan Door het gezamenlijk voorbereiden van de aankomende certificering werden we ons nog meer bewust van waar we vandaan komen en naar op weg zijn Van de successen de uitdagingen en de knelpunten We hebben afstand kunnen nemen van de waan van alledag en de tijd genomen om van een afstand naar de organisatie te kijken Onze ambitie is altijd groot geweest en dat zal zo blijven We zijn ons bewust van het feit dat we zelf de regie moeten houden op de ontwikkeling van de bibliotheek naar de toekomst Dat betekent dat we bedreigingen die op ons afkomen voor zover als kan proberen te keren maar ons vooral willen blijven richten op de kansen En die zijn er genoeg en geven energie VANnU blijft investeren in vernieuwing Dat is voor RvT directeurbestuurder en managers de enige juiste koers Mevrouw FD Assink-Aben directeurbestuurder Bibliotheek VANnU

48

Page 20: Jaarverslag Bibliotheek VANnU 2016 · transparante verantwoording over de wijze waarop het toezicht in 2016 is uitgeoefend. Hier wordt achtereenvolgens verslag gedaan van de samenstelling

20

De terugloop van het aantal uitleningen heeft een aantal oorzaken De belangrijkste verklaring heeft te maken met de afname van het aantal volwassen leden Een andere verklaring voor de daling van uitleencijfers heeft te maken met de abonnementskeuze VANnU kent drie abonnementen Voordelig ontdekken (euro 2750 Lekker lezen (euro 3750) en Eindeloos genieten (euro 5750) Het laatste abonnement biedt een dubbele uitleentermijn van 6 weken waardoor de klant minder vaak de bibliotheek hoeft te bezoeken en dus minder vaak leent Een andere verklaring voor de terugloop van het aantal uitleningen is dat er minder informatieve boeken worden geleend Op dit gebied kunnen bibliotheekleden naast boeken ook gebruik maken van andere mogelijkheden om informatie te verzamelen zoals internet en de verschillende databanken die de bibliotheek beschikbaar stelt Ook de toename van het lenen van e-books speelt een rol Tot slot zien we door het omvormen van vestigingen naar servicepunten ook een terugloop van het aantal uitleningen In een servicepunt is de collectie minder uitgebreid en wordt van de klant gevraagd om meer (digitaal) te reserveren

Toename uitleningen jeugd Het aantal uitleningen voor de jeugd op de scholen is gestegen van 14940 in 2015 naar 86513 in 2016 Dat is in lijn met de uitrol dBoS in de verschillende gemeenten Op de scholen staat een collectie waar de jeugd uit kan kiezen Leerkrachten en de leesconsulent van de bibliotheek stimuleren het lezen van boeken op de scholen Dat neemt niet weg dat de jeugd ook de weg naar de bibliotheek nog steeds weet te vinden De uitleningen die via de bibliotheek plaats vinden staan in de tabel Aantal uitleningen Aantal uitleningen papieren boeken daalde niet verder10 In 2015 zijn er landelijk ruim 734 miljoen fysieke boeken uitgeleend 1 procent meer dan in het jaar daarvoor Het aantal uitleningen van jeugdboeken groeide met 6 procent ten opzichte van het jaar ervoor naar 377 miljoen Het aantal uitgeleende boeken voor volwassenen nam met 3 procent af tot 357 miljoen Daarmee werden in 2015 voor het eerst meer jeugdboeken dan boeken voor volwassenen uitgeleend Uitleningen van fysieke boeken 2005-2015

Bron CBS KB

10

Koninklijke Bibliotheek Bibliotheekstatistiek 2015

0

200000

400000

600000

800000

1000000

1200000

1400000

1600000

2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016

Aantal uitleningen incl verlengingen

2010-2016

Roosendaal

Moerdijk

Halderberge

Rucphen

Zundert

Totaal

21

Voor zowel jeugdboeken als boeken voor volwassenen geldt dat verhoudingsgewijs steeds meer fictie en verhalen en minder non-fictie en ontwikkelingsboeken worden uitgeleend Fictie en verhalen waren in 2015 goed voor 82 procent van alle uitleningen van papieren boeken Uitleningen audiovisuele middelen loopt verder terug In 2015 verhuurden de openbare bibliotheken tezamen 53 miljoen audiovisuele materialen zoals cdrsquos en dvdrsquos Dat is 10 procent minder dan het jaar daarvoor Terwijl het aantal uitleningen van cdrsquos zelfs al voor 2005 daalde geldt dat voor dvdrsquos pas sinds 2013 Zeer waarschijnlijk hangt de afname van dvd-uitleningen samen met de opkomst van video on demand-diensten zoals aangeboden door de grote tv- en internetproviders en bedrijven als Netflix Het totaal aantal landelijke uitleningen (boeken cdacutes dvdacutes audiovisueel en andere materialen) is in 2015 tov 2014 gestegen van 784 miljoen naar 788 miljoen11 Dat is bijna de helft van de materialen dan in 1999 toen er ruim 144 miljoen boeken over de balie gingen Uitleningen zijn geen doel op zich maar een middel om een doel te bereiken Lezen helpt om te ontwikkelen de horizon te verbreden andere werelden te openen Boeken helpen kinderen leeservaring op te doen zodat ze beter gaan lezen en beter kunnen leren Leesbevordering en stimulering van de ontwikkeling zijn de kerntaken van de bibliotheek Voor deze kerntaken zijn 788 miljoen uitleningen relevant want ze dragen bij aan een maatschappij die leert en zich ontwikkelt Voor de jeugdleden geldt dat in samenwerking met het onderwijs kinderen worden gestimuleerd om veel te lezen De vraag is wat het effect is op het aantal uitleningen voor de jeugd Dit zullen we de komende jaren blijven volgen (meer informatie over dit onderwerp staat bij Bibliotheek op school verderop in het verslag)

11

CBS statline

De digitale bibliotheek e-books de vakantiebieb cursussen en meer De reguliere collectie van bibliotheken bestaat uit papieren boeken en andere media Deze worden door de lokale bibliotheken zelf gekocht Daardoor verschillen de collecties van de bibliotheken onderling in grootte (aantal titels) en in titelaanbod Leners kunnen ook boeken uit andere bibliotheken aanvragen Het desbetreffende boek wordt dan opgestuurd naar de bibliotheek van de aanvrager Voor e-books ligt dit anders Doordat de collectievorming van e-books landelijk wordt aangepakt kunnen alle individuele bibliotheken ook de kleinere eenzelfde e-bookcollectie aanbieden Alhoewel bibliotheekleden al sinds 1 januari 2014 e-books kunnen lezen via de bibliotheek is het uitlenen van e-books vanaf 2015 pas echt op de kaart gezet De auteursrechtelijke uitgangspositie van bibliotheken in het digitale domein is fundamenteel anders dan die bij gedrukte boeken Bibliotheken zijn afhankelijk van de rechthebbenden (auteurs en uitgevers) Samen met aanbieders en afnemers onderzoekt de Koninklijke Bibliotheek (KB) die sinds 1-1-2015 verantwoordelijk is voor het e-bookplatform hoe en tegen welke vergoeding e-books het beste kunnen worden aangeboden Uitgangspunt is dat rechthebbenden er niet slechter van worden (geen gemiste verkoop) en dat verkopen worden gestimuleerd Zo wordt gezamenlijk het legaal lezen van e-books bevorderd Het afgelopen jaar heeft de KB voor het eerst cijfers over e-books verzameld in het kader van de gegevenslevering Wsob Hieronder wordt kort ingegaan op de ontwikkeling van het aantal gebruikersaccounts (e-bookaccounts) het bezit van de e-bookcollectie en het aantal uitleningen over 2015 (2016 is op dit moment nog niet beschikbaar) In 2015 werden bijna 86 duizend nieuwe e-bookaccounts aangemaakt via de portal bibliotheeknl Daarmee kwam het totaal aantal bibliotheek leden met een e-bookaccount eind 2015 op bijna 240 duizend uit

22

Hiervan kunnen ruim 234 duizend accounts via de lenersgegevens worden toegewezen aan een specifieke bibliotheek Onderstaande figuur toont het aandeel leden van de bibliotheek dat een e-bookaccount heeft voor Nederland als geheel en uitgesplitst naar provincie In 2015 had ruim 6 procent van de bibliotheekleden een e-bookaccount12 De provincie Brabant zit rond de 6 in de middenmoot Aandeel bibliotheekleden met een e-bookaccount 2015

Omvang e-Bookcollectie 115 duizend boeken Eind 2015 had de Bibliotheek ruim 115 duizend e-books in de collectie Bijna 10 duizend hiervan zijn boeken voor volwassenen en nog geen duizend hiervan zijn jeugdtitels Het resterende deel betreft de boeken van onder meer de Vakantiebieb de eBooks eregalerij en de eBookselectie-app (rechtenvrije e-books)

12

Koninklijke Bibliotheek Bibliotheekstatistiek 2015

Ruim 17 miljoen e-bookuitleningen in 2015 door bibliotheekleden13 Op ruim 55 procent van de accounts (in totaal 130 duizend) werd in 2015 tenminste eacuteeacuten boek geleend Dit percentage is ongeveer gelijk per provincie Van alle e-bookaccounts behoort 85 procent toe aan volwassenen De e-books voor volwassenen werden in totaal ruim 15 miljoen keer uitgeleend De jeugdtitels ruim 144 duizend keer Dit betreffen uitleningen aan personen die lid zijn van een openbare bibliotheek en een e-bookaccount hebben Het totale aantal e-bookuitleningen is daarmee verdubbeld ten opzichte van 2014 toen het aantal e-bookuitleningen uitkwam op ruim 800 duizend Gemiddeld werden er bijna 7 e-books per e-bookaccount uitgeleend in 2015 In 2015 is er gedurende de zomermaanden in de landelijke digitale bibliotheek een flink aantal e-books tijdelijk en kosteloos ter beschikking gesteld via de Vakantiebieb-app De boeken van de Vakantiebieb werden het meest gretig gedownload ruim 22 miljoen keer vaak door personen die geen lid waren van een openbare bibliotheek Voor de Vakantiebieb-app geldt net als voor het andere e-bookverkeer dat de populariteit flink groeide op 31 mei 2015 vlak voacuteoacuter de Vakantiebieb actie van 2015 was de app 400 duizend keer gedownload terwijl de teller op 1 september 2015 na de actie op 629 duizend downloads stond

Eind 2016 is er landelijk opnieuw veel geiumlnvesteerd in het digitale aanbod Zo zijn er onder andere nieuwe online cursussen gelanceerd In eacuteeacuten maand tijd hebben daar landelijk meer dan 8000 leden gebruik van gemaakt Daarnaast zijn er nieuwe titels toegevoegd aan de luisterbieb app En het totaal aantal e-books is in 2016 aangevuld tot 13000 titels

13

Landelijk werden er in 2016 2788769 e-books geleend

23

VANnU e-books en digitale ontwikkelingen In 2016 maakten in totaal 2721 leden van VANnU gebruik van een e-book account Dit is een stijging van bijna 1000 leden ten opzichte van 2015 toen er 1789 e-bookaccounts in gebruik waren In totaal werden door de leden van VANnU 23465 titels geleend Het gaat om gemiddeld 9 titels (afgerond) per lid In het eerste kwartaal van 2016 heeft VANnU meegedaan aan de landelijke e-book campagne waarbij er een klantmailing is verstuurd naar alle leden van VANnU Het doel van de campagne was om landelijk 50000 nieuwe e-bookaccounts te genereren In de maanden januari februari en maart zijn in totaal 45673 accounts aangemaakt Uit de evaluatie van de e-book campagne blijkt dat driekwart van de leden weet dat zij e-books via de Bibliotheek kunnen lezen een kwart maakt er inmiddels ook gebruik van Dit is een toename sinds de vorige meting in oktober 2014 Bovendien zegt de helft van de leden de intentie te hebben om het komende halfjaar via de bibliotheek e-books te gaan lenen E-books vooral aanvulling op lezen van papier In een recent onderzoek van SCP over hoeveel tijd men aan de verschillende media besteed blijkt dat tussen 2013 en 2015 de omvang van het digitale lezen nauwelijks veranderde14 In 2015 is lezen van papier nog veruit favoriet Ook al zijn apparaten en schermen gewoner en wijdverspreider de voorkeur ligt bij lezen dus nog duidelijk bij papier Op een doorsnee dag leest 39 van de Nederlanders van papier en 11 van een scherm Stichting Marktonderzoek Boekenvak (2016) bevestigt ook dat het papieren boek nog niet vervangen is door e-books Zorsquon 90 van de digitale lezers leest e-books naast gedrukte boeken de rest leest uitsluitend via digitale apparaten

14

Media Tijd in kaart SCP den Haag December 2016

Digitale media zijn dus niet alleen een concurrent van het lezen ndash tijd die aan gamen of sociale media wordt besteed kan niet ook aan lezen worden besteed ndash maar vormen door hun complementariteit ook een stimulans doordat ook het lezen zelf deels digitaal wordt (Huysmans 2013) Pressreader VANnU heeft zelf aan haar digitale diensten de Pressreader toegevoegd Een digitale dienst voor het online lezen van nationale en internationale tijdschriften en kranten Thuis en in de bibliotheek heeft men via de Pressreader online toegang tot 6000 kranten en tijdschriften uit meer dan 100 landen in 60 verschillende talen In de laatste 4 maanden van 2016 zijn 799 tijdschriften en kranten door leden en bezoekers online gelezen Afspraak met de mediacoach Bij de bezoekers en leden van VANnU ontstaat er een steeds grotere behoefte aan ondersteuning oa in het gebruik van e-readers en tablets VANnU vindt het belangrijk dat burgers digitaal vaardig zijn Dat betekent ook dat de klant met elk gewenst apparaat digitaal moet kunnen lezen Om de leden daarbij te ondersteunen zijn er in 2015 in de kernvestigingen spreekuren gehouden Na evaluatie van de spreekuren is in 2016 besloten om nog beter af te stemmen op de vraag van de gebruiker en kan men voortaan een afspraak maken met de mediacoach Op deze manier wordt de gebruikers nog beter en sneller ondersteund in het gebruik van de digitale producten en diensten Daarnaast worden er veel vragen telefonisch en per mail beantwoord en kan men ook op de website noodzakelijke info vinden Overgang Wise+ In de zomer is VANnU overgegaan naar Wise+ Dit systeem zorgt ervoor dat het zoeken naar materialen op de website direct gekoppeld is aan de Nationale Bibliotheek Catalogus Alle materialen van heel Nederland zijn daardoor in eacuteeacuten zoekopdracht vindbaar

24

Activiteiten en bezoekers Kennis en informatie worden steeds meer overgedragen en beschikbaar gesteld in de vorm van activiteiten De bibliotheek is een neutrale plek in het publieke domein waar mensen elkaar kunnen ontmoeten en kunnen leren In 2014 zijn in alle openbare bibliotheken in totaal 72000 activiteiten geteld15 In 2015 steeg het aantal naar 82000 keer16

De activiteiten lopen uiteen van inloopspreekuren lezingen literaire schrijfcursussen activiteiten in samenwerking met het onderwijs cursussen (digitale) trainingen tentoonstellingen debatten die de bibliotheek zelfstandig of in samenwerking met partners of (lokale) maatschappelijke organisaties aanbiedt

Voor VANnU past het organiseren van diverse activiteiten als aanvulling op de collectie bij het totale programma (aanbod) In de kernvestigingen wordt op allerlei manieren aandacht besteed aan de terugkerende jaarlijkse campagnes en activiteiten zoals de Boekenweek Maand van de filosofie Maand van het spannende boek Kinderboekenweek Week van de mediawijsheid Week van de alfabetisering Nederland leest en de Nationale voorleeswedstrijden Naast deze activiteiten is er altijd ruimte voor lokale initiatieven Op de website van VANnU in de digitale nieuwsbrieven en op social media is gedurende het jaar 2016 uitgebreid aandacht besteed aan alle activiteiten in alle gemeenten Hieronder wordt een beknopte samenvatting gegeven van een aantal grote en kleine activiteiten Activiteiten waar VANnU daar waar kan altijd samenwerkt met andere partners De activiteiten voor de aanpak laaggeletterden komt verderop in het verslag aan bod (Strategische themaacutes en aanpak laaggeletterdheid)

15

CBS Statline Helft activiteiten bibliotheek gericht op educatie den HaagHeerlen november 2015 16

Koninklijke Bibliotheek Bibliotheekstatistiek 2015

Lezen en voorlezen De landelijke campagne Nederland Leest stond in 2016 in het teken van de democratie VANnU heeft ervoor gekozen om het thema democratie te koppelen aan een ander thema dat bij de bibliotheek past namelijk het gebruik van nieuwe media en betrouwbaarheid van informatie Dit heeft geresulteerd in een debat dat VANnU samen met BN de Stem op 29 november in Parrotia heeft georganiseerd rondom het thema lsquode invloed van sociale media op de democratiersquo Op deze avond zijn vertegenwoordigers vanuit verschillende domeinen waaronder onderwijs overheid welzijn en media met elkaar en het publiek in gesprek gegaan aan de hand van een drietal stellingen Speciale gast van de avond was Sanne Kruikemeier Zij doet als docent politieke communicatie aan de Universiteit van Amsterdam onderzoek naar de online activiteiten van kiezers In Roosendaal heeft VANnU ook deelgenomen aan lsquoRoosendaal in dialoogrsquo volgens de dialoogmethodiek zijn deelnemers vanuit de gemeenteraad jongerenraad en bewoners met elkaar in dialoog gegaan rondom het thema democratie Schrijfster Agnes van Overveld (geboren in Nispen woonachtig in Schijf) gaf zowel in Roosendaal als in Rucphen een lezing over haar boek Windkracht 6 Een boek over doorzetten na tegenslagen niet bij de pakken neer gaan zitten en bovenal kansen zien waar een ander alleen de nadelen van een situatie inziet Op 13 november was op uitnodiging van De Witte Roos Sanne van Heijst te gast Zij sprak over haar boek lsquoPhilips-meisje van Kamp Vughtrsquo Op vrijdagavond 18 november is het jaarlijkse Lezersfeest in de kernvestiging in Roosendaal georganiseerd Dit jaar waren de schrijfsters Annejet van der Zijl en Nintildea Weijers te gast Annejet van der Zijl is een van de bekendste en meest gelezen literaire non-fictieschrijvers van ons land

25

Zij schreef Sonny Boy Anna Bernhard en de Amerikaanse prinses Nintildea Weijers schreef korte verhalen en essays en won met haar debuutroman lsquoDe consequentiesrsquo diverse literaire prijzen Het was een gezellige drukte waarbij volop ruimte was om de auteurs te ontmoeten en te bevragen In de kernvestiging in Zevenbergen zijn ook door het jaar heen diverse lezingen georganiseerd Pim Oosterheert hield in januari een drukbezochte lezing over het leven en het werk van Marten Toonder In de avonturen van Heer Bommel en Tom Poes speelt magie en mystiek een belangrijke rol Er gelden normen en waarden die ons vreemd aandoen Pim Oosterheert vertelde hierover en ging ook in op Toonders unieke taalgebruik en de filosofische achtergronden die in zijn verhalen een rol spelen Peter Geleijns gaf in september een prikkelende introductie op een drietal bijeenkomsten over de zogenaamde lsquozwarte schapenrsquo in de samenleving mensen die hun eigen weg zoeken en vinden en er daardoor vaak net niet bij horen Er wordt vaak negatief over ze gesproken terwijl zij zoveel te bieden hebben omdat zij anders denken en handelen dan de kudde makke schapen

En ook voor de jeugd en de jonge kinderen is er altijd iets te doen In oktober zijn er in alle gemeenten diverse klassenbezoeken en schrijversbezoeken ivm Kinderboekenweek In Rijsbergen is de voorronde van de voorleeswedstrijd in de bibliotheek gehouden In alle kernvestigingen vinden maandelijks voorleesactiviteiten plaats De meeste ouders weten de weg naar de bibliotheek te vinden Exposities In november is door Spirit in Roosendaal over een van de markantste geesten uit de kerkgeschiedenis Hildegard van Bingen een expositie gehouden In Zevenbergen presenteert de fotoclub zich regelmatig in de bibliotheek In Rucphen zijn boeken over iconen gepresenteerd tijdens een tentoonstelling van de Heemkundekring

In Oudenbosch was in juni de tentoonstelling van Carry Ham over originele illustraties van het AVI boekje ldquoJesse en de groentedraakjesrdquo in de bibliotheek te zien En in de zomermaanden de tentoonstelling A la Prima door Renate van Dongen en Nathalie Koeken In Rijsbergen zijn wisselende tentoonstellingen gehouden van de schilderijen van Corrie Evers Sweep Workshops en cursussen De succesvolle en veelgelezen schrijver Jose Vriens gaf op vrijdagochtend 27 mei een workshop in Parrotia Hoe schrijf ik een boek Jose Vriens woont en werkt in Roosendaal In Zevenbergen gaf Froukje Smeding in de week van de spiritualiteit in februari een seminar over dit thema Sari van der Spaan gaf in december een seminar over hooggevoeligheid En de Stichting Cultuur Moerdijk gaf in april in de kernvestiging een cursus Kunstkijken

En verder Op maandagavond 12 december heeft Bibliotheek VANnU in het Alzheimer Cafeacute in het Centrum voor Wonen amp Zorg De Brink een presentatie gehouden over wat de bibliotheek kan betekenen en te bieden heeft voor mensen met dementie hun verzorgers en mantelzorgers en de professionals Op 8 juni was het weer Buitenspeeldag in Zevenbergen Op die dag staat in heel Nederland het buitenspelen centraal De vrijwilligsters van de bieb-speelotheek organiseren de Buitenspeeldag op het plein voor de bibliotheek in Zevenbergen In Oudenbosch was tijdens de Cultuurmaand Halderberge 2016 een Pop-up bibliotheek geplaatst met een collectie boeken rondom het thema Iconen en Symbolen in de Basiliek Op 1 oktober gaf Ans Keijzer (Iconenschildergroep Byzantium) in de bibliotheek uitleg over de geschiedenis van Iconen en de techniek om deze te schilderen

26

24 Belangrijke ontwikkelingen in 2016

Hieronder worden de belangrijkste ontwikkelingen geschetst Het is uiteindelijk maar een kleine greep uit wat er allemaal in een jaar bij VANnU gebeurt Certificering In 2014 is in samenspraak met de sector en de branchepartijen (VOB en VNG) het kwaliteitskader 2014-2017 voor openbare bibliotheken vastgesteld Door deel te nemen aan deze certificeringsronde tonen bibliotheken aan dat zij aan de verwachtingen van hun klanten willen voldoen Audits en de daarop volgende certificering helpen bibliotheken om inzicht te krijgen in hun functioneren en toekomstbestendigheid Daarnaast dragen audits en certificering bij aan een samenhangend bibliotheekstelsel op basis van gelijke waarden uitgangspunten bedrijfsvoering en kwaliteit Na een intensieve periode van voorbereiding voor het schrijven van de zogenaamde zelfevaluatie vond begin oktober een tweetal auditdagen plaats De zelfevaluatie is een belangrijk document dat ter voorbereiding van de audit geschreven is door het MT waarin alle onderdelen van de certificering worden behandeld (leiderschap strategie medewerkers processen middelen netwerk dienstverlening collectie en gemeenten) VANnU kreeg bezoek van twee auditoren die door een groot aantal gesprekken met allerlei betrokkenen een beeld moesten vormen van de organisatie Met name de vraag hoe toekomstbestendig de huidige organisatie is stond centraal De auditoren spraken uiteraard met verschillende medewerkers maar ook met een directeur van een basisschool de voorzitter van de Raad van toezicht een tweetal wethouders en een ambtenaar Deze gesprekken gaven samen met de aangeleverde documenten voldoende vertrouwen om gecertificeerd te worden De auditoren hebben daar in hun rapportage het volgende over geschreven

Op basis van de open gesprekken en de vooraf en ter plekke nog ter beschikking gestelde documenten is een goed beeld verkregen van bibliotheek VANnU Hieruit concluderen de auditoren dat de bibliotheek op ruime wijze aan de certificeringsnormen voldoet De gesproken betrokkenen hebben een eenduidig beeld van de koers van de bibliotheek en van de toegevoegde waarde van VANnU naar de toekomst toe De stip op de horizon grote veranderingen niet schuwend een menselijke maat oog voor de financieumlle aspecten en een duidelijke door de organisatie en stakeholders gedeelde visie op het bibliotheekwerk van nu en de nabije toekomst Dit alles geeft ruim voldoende vertrouwen in de toekomstbestendigheid Vernieuwing netwerk In 2016 zijn de voorbereidingen getroffen voor de vernieuwing van het netwerk voor de organisatie Het oude netwerk (hard- en software) is aan vervanging toe en dat biedt de organisatie de kans om te zorgen dat ook voor de komende jaren het netwerk weer past bij de toekomst en daarmee de vraag van de bezoeker Naast het netwerk zullen ook de lijnverbindingen en de telefonie aangepast of vernieuwd worden Reorganisatie De aanpassingen in de dienstverlening in de gemeenten Roosendaal en Zundert hebben in eerste instantie vooral effect op de Frontoffice en daarmee op de werkgelegenheid (voor verdere info zie ontwikkelingen per gemeente) Begin 2016 zijn de voorbereidingen voor een reorganisatie in gang gezet De uitvoering bleek uiteindelijk niet nodig vanwege het vrijwillige vertrek van een aantal medewerkers

27

25 Ontwikkelingen per gemeente In de inleiding van het jaarverslag is het volgende opgemerkt De subsidiering van de bibliotheek is een strategische investering van de gemeente de bibliotheek is een uitvoeringsinstrument van het gemeentelijk beleid Bepaalt de gemeente formeel WAT zij wil bereiken voor haar burgers Bibliotheek VANnU geeft aan HOE dat het beste kan gebeuren Het strategisch beleidsplan van VANnU is richtinggevend om het HOE te bepalen17 Voordat een stand van zaken per gemeente wordt beschreven zullen de vijf strategische themarsquos uit de koers nog kort worden weergegeven omdat keuzes die gemaakt worden per gemeente altijd in het licht van deze themarsquos moeten worden gezien Dat neemt niet weg dat er altijd sprake is van unieke lokale keuzes De onderwerpen leesbevordering jeugd en aanpak laaggeletterdheid komen vanwege het belang verderop in dit verslag aan de orde In dit hoofdstuk zal ook en overzicht subsidieverloop worden getoond De strategische koers 2016-2018 In het jaarverslag van 2015 is geschetst hoe de kaders voor de komende jaren eruit gaan zien en met welke maatschappelijke en economische trends de bibliotheek rekening moet houden Deze zijn uitgangspunt geweest voor de verdere uitwerking van het strategisch meerjarenbeleidsplan voor de komende jaren Dit plan wordt hieronder beknopt weergegeven in de vijf strategische themaacutes Doelstellingen en effecten staan uitgebreid beschreven in het definitieve plan en in de diverse werkplannen staat de aanpak beschreven De missie van VANnU luidt Jong en oud verleiden met plezier te lezen te leren en zich te informeren

17

Strategisch beleidsplan VANnU 2016-2017 van collectie tot connectie

Focus op jeugd mee kunnen doen en de vernieuwde vorm van bibliotheekfuncties staan de komende jaren centraal in onze strategische koers Dat levert de volgende themarsquos op

1 Van collectie tot connectie van uitleenfabriek naar leren en lezen in de wijk

De traditionele bibliotheekvestiging is niet toekomstbestendig De collectie wordt deels digitaal en er is een groeiende behoefte aan leerplekken en cursusruimte De kernvestiging wordt daarom omgevormd naar een lees- en leercentrum met brede openingstijden dat goed bereikbaar is Servicepunten in wijken en dorpen zullen op termijn verdwijnen om plaats te maken voor collecties en programmarsquos op plaatsen waar veel mensen komen De bibliotheek omarmt (burger)initiatieven met betrekking tot lezen leren en informeren Van ruilbibliotheken en een afhaalpunt in een supermarkt tot voorleescursussen in het buurthuis en een collectie in het gezondheidscentrum De bibliotheek biedt ondersteuning Deze initiatieven spelen een belangrijke rol op het gebied van leefbaarheid bestrijding van eenzaamheid en andere maatschappelijke themarsquos

2 Focus op jeugd Het maakt een groot verschil in het leven van kinderen of ze lezen of niet Onderzoek toont aan dat lezers niet alleen hoger scoren op taalvaardigheid maar ook op schoolsucces en intelligentie Leren begint bij lezen Wie kan lezen en teksten begrijpt kan kennis verwerven en zich ontwikkelen Een goede taalbeheersing zorgt er voor dat kinderen betrokken zijn bij wat er om hen heen gebeurt Door een kwartier te lezen per dag groeit de woordenschat van kinderen Vrij lezen stimuleert leesplezier en daarmee groeit de motivatie om te lezen De bibliotheek verwerkt deze uitgangspunten in haar programmarsquos voor scholen de vestigingen en in de collectie Uiteraard worden kinderen uitgenodigd mee te denken en te organiseren

28

3 Een leven lang leren De wereld verandert snel en om steeds bij te blijven moet je blijven leren Om mensen te stimuleren een leven lang te blijven leren pakt Bibliotheek VANnU de rol van inspirator en facilitator Andere partijen nemen het daadwerkelijke lesgeven op zich In de komende jaren zal VANnU het lokale aanbod bundelen en als wegwijzer fungeren We zoeken daarbij naar de optimale mix van online en op locatie leren van individueel en in groepen leren Om mee te kunnen doen is leren lezen en schrijven van groot belang Voor mensen zelf maar ook voor werkgevers dienstverleners en de maatschappij als geheel Van de Nederlandse beroepsbevolking (16-65 jaar) is ongeveer 12 laaggeletterd In West-Brabant alleen al zijn zorsquon 56000 mensen Dit vraagstuk kan VANnU niet alleen op lossen maar dit doet ze samen met andere partijen (zie ook Aanpak laaggeletterdheid) Lokaal worden deze initiatieven vertaald in concreet aanbod waarbij het Taalnetwerk VANnU een cooumlrdinerende rol speelt Cursussen digitale vaardigheden en Taaloefengroepen worden georganiseerd in de bibliotheek en op andere locaties Veel activiteiten worden begeleid door vrijwilligers

4 Passend vakmanschap De veranderingen in onze samenleving vragen andere vaardigheden van onze medewerkers Netwerken verbindingen leggen samenwerken en goede kennis van de collectie staan centraal Er wordt steeds minder gewerkt in het fysieke bibliotheekgebouw en steeds meer op andere plaatsen met andere mensen binnen netwerken Het uitleenproces is geautomatiseerd De toegevoegde waarde van de medewerker zit in het persoonlijke advies en in de gesprekken met klanten bezoekers en (potentieumlle) samenwerkingspartners

5 Financieringsbronnen Zoals veel openbare bibliotheken staat ook Bibliotheek VANnU voor de uitdaging om verder inhoud te geven aan haar maatschappelijke functie

Aan de ene kant heeft VANnU te maken met een terugloop van inkomsten en aan de andere kant wil en moet de organisatie blijven innoveren oa vanwege de digitalisering de ontwikkelingen rondom de Bibliotheek op school en nieuwe maatschappelijke vraagstukken zoals de aanpak van laaggeletterdheid en eenzaamheid De bibliotheek moet toe naar een nieuwe strategie met alternatieve verdienmodellen en daarbij op zoek naar andere inkomstenbronnen zowel op basis van dienstverlening als op basis van private bijdragen Stand van zaken gemeente Roosendaal In 2016 is de structurele bezuiniging van euro 250000 aan VANnU opgelegd Onderstaande afspraken zijn met de wethouder gemaakt 1 Van de huidige naar een kleinere toekomstbestendige kernvestiging 2 Invoering Bibliotheek op school Bibliotheek op school zet in op het ontwikkelen van lees- taal- en mediavaardigheden van kinderen VANnU bereikt 100 van de jeugd 3 Connectie in alle wijken en dorpen en het gefaseerd sluiten van drie servicepunten Wouw (2016) Kortendijk (2017) en Tolberg (2018) VANnU ontwikkelt passende dienstverlening in alle wijken en dorpen met dienstverlening dichter bij en samen met de burgers In 2016 is veel tijd besteed aan de voorbereidingen voor de verbouwing en herinrichting van de kernvestiging Roosendaal (Parrotia) VANnU vormt samen met Allee Wonen een projectgroep om te komen tot een stedelijke huiskamer met een maatschappelijke insteek In 2016 zijn de eerste schetsen gemaakt maar is vooral veel tijd besteed aan de ontwikkeling van het concept en aan het betrekken van partners De inrichting moet in 2017 Europees aanbesteed worden en de verwachting is dat de realisatie in het derde en vierde kwartaal plaats zal vinden In 2016 zijn er voorsorterend op de veranderingen alvast een aantal aanpassingen gedaan Er is een horecavoorziening gekomen (commercieumlle partij) de ingang is verplaatst en een aantal partijen is intern verhuisd

29

In Roosendaal is de keuze gemaakt om de verschillende servicepunten in de jaren 2015-2018 gefaseerd te sluiten en op zoek te gaan naar andere vormen van dienstverlening in alle wijken en dorpen dichterbij de inwoners en minder gericht op het uitleenproces Wouw is in 2016 het eerste servicepunt geweest wat sloot en er is gezocht naar een alternatief In 2016 lag de focus op behoud van de uitleenvoorziening maar in 2017 ligt de nadruk op het programmeren het gezamenlijk initieumlren van activiteiten voor een diverse doelgroep in aansluiting op de kernfuncties van de bibliotheek Het gedeelde maatschappelijk belang is hierin leidend In 2016 is gestart met het zoeken naar alternatieve dienstverlening in Wouw We zijn daar in gesprek gegaan met de burgers met behulp van de methode ldquodesign thinkingrdquo met als doel de behoeftes op te halen Het gaat hier om een participatief traject met inwoners van het dorp met de dorpsraad met gemeenschapshuis De Geerhoek en met verschillende organisaties en instellingen In een aantal sessies is gezocht naar de onderwerpen die voor het dorp erg belangrijk zijn De opbrengst was op hoofdlijnen behoefte aan lezen en een collectie ontmoeting eenzaamheid aandacht 0-4 jaar en toevoegen van programmering Het concrete resultaat In Wouw is de nieuwe bibliotheek welke per 1-10-2016 in de Geerhoek is gestart Het huidige servicepunt is gesloten Naast een kleine collectie en de mogelijkheid te reserveren en in te leveren is er aandacht voor programmering (met nadruk op 0-4 jaar) en ontmoeting (leestafel tegengaan eenzaamheid) Dit alles wordt vooral door vrijwilligers opgepakt Verder zijn contacten gelegd of verstevigd met het onderwijs en professionele instellingen (voor uitrol dBoS zie verderop in het verslag) En in andere dorpen zoals Heerle en Wouwse Plantage zijn ook diverse alternatieven ontwikkeld en activiteiten opgestart of is geholpen met het opstarten van bijvoorbeeld een ruilbieb (Boekspot)

Begin 2017 zal de evaluatie van het project in Wouw worden afgerond Daarin zullen we de methode (design thinking) om de burgers te betrekken bij de alternatieve dienstverlening evalueren alsmede het resultaat De vraag lsquohoe kunnen we schuiven met de middelen (van traditioneel uitlenen naar jeugd laaggeletterdheid vraagstukken in het sociaal domein) en ze op een goede manier inzettenrsquo blijft relevant Dat geldt niet alleen voor de gemeente Roosendaal maar ook voor de andere 4 gemeenten Bibliotheekwerk in de Roosendaalse wijkendorpen In 2016 is er wederom geiumlnvesteerd in bestaande en nieuwe partners in de wijken en dorpen met als doel taal boeken en leesplezier dicht bij de mensen te krijgen Dit heeft geresulteerd in een breed scala aan projecten en activiteiten in samenwerking met andere organisaties en instellingen Op het gebied van leesbevordering voor volwassenen is er in 2016 opnieuw geiumlnvesteerd in het initieumlren en begeleiden van Boekspots ruilbibliotheken op allerlei plekken waar mensen boeken kunnen naartoe kunnen brengen kunnen lenen en ruilen Dit gebeurde oa in Westrand Wouwse Plantage Wouw en de Westrand VANnU adviseert stimuleert en verzorgt de PR Deze Boekspots vormen tevens een aanleiding om hier met behulp van onze collectie activiteiten omheen te programmeren Dit doen we op verschillende plekken via het nieuwe concept lsquoBieb in de Buurtrsquo Dit was in het Tongerlohuys (jeugd) en Wouwse Plantage (vrouwengroep) Ook hebben we samenwerking gezocht op allerlei themarsquos en vanuit onze kennis en collectie zoals in de Westrand (gezonde voeding) St Elisabeth (Dag van de Ouderen iconenproject) en Heerle (uitleen tijdens vakanties voor jeugd en later ook volwassenen In Wouwse Plantage is een wisselcollectie naar het gemeenschapshuis gebracht met name gericht op eenzame ouderen die elkaar op een vast moment in de week ontmoeten Op deze manier zoekt VANnU naar mogelijkheden om de bibliotheek dichterbij de bewoners te brengen

30

Het andere spoor waarop VANnU resultaten heeft geboekt is in het op de agenda zeten van taalvaardigheid leesbevordering en leesplezier bij anderen Dit begint met het bepalen van gezamenlijke doelen voor een bepaalde doelgroep of een specifieke wijk samen met ons netwerk De bibliotheek draagt haar deskundigheid dan uit aan anderen die vervolgens (mede) de activiteiten uitvoeren Zo hebben we zowel ouderen als jongeren getraind in interactief voorlezen en activiteiten ontwikkeld waarbij kinderen van de basisschool door hen werden voorgelezen Tot slot had VANnU een aanjagende rol naar andere partijen in het kader van de Dag van de Dialoog (SDW ROC Huis van de Westrand) Door onze deelname aan het project CREA in de wijk (Westrand) zijn de lijnen met andere partners kort Hierdoor hebben ook zij verschillende dialoogtafels georganiseerd Zorginnovatiepunt Het Huis van Morgen en Bibliotheek VANnU zijn partners binnen de Alliantie gezondheid en geletterdheid Huis van Morgen heeft de opdracht innovatieve hulpmiddelen die bijdragen aan langer zelfstandig thuis wonen onder de aandacht van een groot publiek te brengen VANnU heeft een informatiefunctie die bijdraagt aan zelfstandigheid en participatie voor inwoners in haar werkgebied Ons Marie biedt een breed scala aan activiteiten voor ouderen Dat heeft geleid tot het in de bibliotheek tentoonstellen en actief onder de aandacht brengen van de hulpmiddelen tbv de doelgroep Ook de wijkzuster en BN De Stem zijn betrokken Cultuurnota Roosendaal In 2016 werkte VANnU mee aan de totstandkoming van de nieuwe cultuurnota voor de gemeente Roosendaal Deze opdracht van de raad aan de wethouder werd gestalte gegeven door een cultuurnetwerk te vormen waar VANnU als vanzelfsprekend deel van uitmaakt

Het netwerk bestaat uit ruim 20 personen en fungeert als een spin in het web om mensen en organisaties op cultureel vlak bij elkaar te krijgen Kunst en cultuur zijn niet het doel op zich maar het middel om samenhang in de gemeente te vergroten en aan te zetten tot nieuwe initiatieven om uiteindelijk op cultureel sociaal economische en educatief gebied de vruchten te plukken Stand van zaken gemeente Moerdijk Het servicepunt Willemstad voorheen gevestigd in het Mauritshuis is in de zomer van 2016 verhuisd naar Buurthuis Irene De ruimte die de bibliotheek in gebruik had in het Mauritshuis kon niet langer gehuurd worden In afstemming met de gemeente is besloten om het servicepunt om te vormen naar een afhaal- en inleverlocatie In Buurthuis Irene vond VANnU een plaats om een alternatieve voorziening te maken Het servicepunt is aangepast in een haal- en brengpunt met aandacht voor het jonge kind (0-4) en voor de ontmoeting (leestafel tijdschriften kranten) In het najaar heeft het college VANnU verzocht om het positieve resultaat van 2015 terug te storten Voor VANnU kwam dit onverwacht en gedurende het overleg met de wethouder bleek dat de afspraken in de subsidieverordening over de opbouw van het eigen vermogen niet duidelijk zijn Daardoor loopt VANnU als organisatie een risico De bestuurder heeft het voornemen om in 2017 samen met de 5 gemeenten waar VANnU verantwoordelijk is voor het bibliotheekaanbod goede afspraken te maken voor de toekomst en deze vast te leggen in een convenant Een sterke en gezonde bibliotheekorganisatie is in het belang van alle vijf gemeenten

31

Stand van zaken gemeente Halderberge Voor de zomer kondigde de Raad aan de subsidie van de bibliotheek en nog een aantal professionele organisaties opnieuw te willen verlagen Op 16 juni heeft VANnU tijdens de commissievergadering de consequenties voor het bibliotheekaanbod geschetst Vanwege het effect op de dienstverlening heeft de Raad besloten om de voorgenomen bezuiniging niet op te leggen en zich opnieuw te beraden op de toekomst In 2017 zullen de twee Brede Scholen in Hoeven en Oud-Gastel gerealiseerd zijn De wethouder heeft aangegeven dat hij vanwege het belang van lezen voor de jeugd de wens heeft dat de bibliotheek daarin wordt gehuisvest Dat heeft consequenties voor het bibliotheekaanbod in de servicepunten in beide dorpen De huidige middelen zijn niet toereikend om beide doelgroepen te bedienen Stand van zaken gemeente Rucphen Ook in de gemeente Rucphen is de aandacht voor leesbevordering bij de jeugd steeds meer speerpunt De wethouder heeft aan VANnU gevraagd om een plan te maken voor een breder aanbod aan de jeugd In 2016 zijn de voorbereidingen getroffen om in 2017 de Bibliotheek op school (dBoS) op de scholen uit te rollen (zie verder aanbod jeugd) Ook in deze gemeente is de aanpak laaggeletterdheid een belangrijk speerpunt Rucphen is samen met Roosendaal de enige plek waar naast Klik amp Tik ook taaloefengroepen hebben gedraaid (zie verder 26 aanpak laaggeletterdheid) Stand van zaken gemeente Zundert Ingegeven door de bezuinigingsopgave van de gemeente Zundert zijn in 2016 de voorzieningen in Wernhout Achtmaal en Zundert aangepast enof gesloten In deze kernen is door VANnU ondersteuning geboden in het opzetten van alternatieven zoals een ruilbieb (Boekspot) in alle drie de kleine kernen (Achtmaal Wernhout en Zundert) en het creeumlren van een afhaallocatie gerund door vrijwilligers

In Zundert is een haal- en brengpunt gerealiseerd in het CCZ De bedoeling is om daar ook activiteiten samen met de partners in Zundert te organiseren In Achtmaal helpen vrijwilligers de burgers om de materialen te reserveren of uit Zundert of Rijsbergen te halen De vrijwilligers kunnen altijd voor eventuele vragen bij VANnU terecht De dienstverlening in Rijsbergen wordt aangepast Er zal minder personeel worden ingezet tegelijkertijd is er aandacht voor programmering samen met andere partners Om dit te kunnen realiseren moeten medewerkers tijd en ruimte krijgen om met de programmering bezig te zijn In 2017 zal gestart worden met een pilot voor de inzet van vrijwilligers op De snelheid waarmee VANnU moest reageren op de bezuinigingen voor de komende drie jaar stond op gespannen voet met het realiseren van alternatieven samen met de burgers In goed overleg met de wethouder is besloten om de planning te verruimen De gemeente heeft een financieumlle tegemoetkoming betaald vanwege het langer openhouden van de servicepunten en het langer continueren van het aanbod op de scholen De dienstverlening in de vorm van het uitlenen op de Zundertse basisscholen is gestopt en VANnU heeft de collecties achtergelaten op de scholen zodat de leerlingen deze nog kunnen gebruiken De wethouder heeft VANnU gevraagd om een plan te maken met het onderwijs voor de leesbevordering in de scholen waarmee hij de bezuiniging van 2017 van euro 25000 zou kunnen terugdraaien Dat is niet gelukt De bedoeling is om dit voor 2018 alsnog voor elkaar te krijgen en de opgelegde bezuiniging terug te draaien en in te zetten voor de jeugd

32

Subsidieverloop 2011-2016 In 2016 zijn de budgetsubsidies in de gemeenten Roosendaal en Zundert verlaagd De gemeente Roosendaal had de verlaging in 2014 reeds aangekondigd maar heeft VANnU de tijd gegeven om een koers voor 4 jaar uit te zetten waardoor de bezuiniging met aandacht voor de inhoud kan worden gerealiseerd De gemeente Zundert heeft na de fusie in 2015 aangegeven de bibliotheek drie jaar op rij een bezuiniging op te leggen In 2016 euro 50000 en in 2017 en 2018 elk jaar euro 25000 Alleen de gemeente Rucphen heeft een indexering toegepast In onderstaande tabel is vanaf 2011 het subsidieverloop te zien Subsidieverloop 2011-2016

Gemeente 2011euro 2012euro 2013euro 2014euro 2015euro 2016euro

Roosendaal 1608501 1608501 1608501 1608501 1608501 1368503

Roosendaal div subsidies

404624 65660 96182 27049 6240 3553

Moerdijk 883503 793100 797000 798130 809188 809188

Moerdijk div subsidies

8921 33785 41280 72705

61562

57319

Halderberge 550811 495730 395730 395730

395730 395730

Halderberge div subsidies

- 44826 26459 51444

54750

50000

Rucphen - - - 428013 434433 440949

Zundert - - - 305052 305052 255052

totaal 3456360 3041602 2965152 3686624 3675456 3380294

incl VVE en landelijke subsidie Vschool

incl subsidie onderwijsachterstanden marktplaats cultuureducatie en (tot 2015) landelijke subsidie Vschool subsidie marktplaats cultuureducatie

Het bedrag dat de gemeenten per inwoner bijdragen verschilt sterk Het aanbod per gemeente daarmee ook Omdat huisvestingslasten een groot verschil kunnen maken wordt in onderstaande tabel het bedrag inclusief en exclusief huisvestingslasten getoond Subsidiebedrag per inwoner 2016

Gemeente incl huisvesting excl huisvesting Roosendaal 1780 1441

Moerdijk 2143 1594

Halderberge 1308 1126

Rucphen 1983 1377

Zundert 1194 1002

26 Aanbod jeugd Boekstart en de Bibliotheek op School De bibliotheken in Nederland hebben ongeveer vier miljoen leden waarvan 61 jeugdleden in de leeftijd van 0 tot en met 17 jaar Kinderen en jongeren zijn dus een belangrijke doelgroep voor de bibliotheken De samenleving is de afgelopen decennia door en door gedigitaliseerd en gemedialiseerd en raakt ook nog altijd verder geiumlnformatiseerd en geiumlndividualiseerd Dit heeft niet alleen gevolgen voor het leesgedrag van de jeugd ook de manier van denken en de vaardigheden waarmee deze groep opgroeit veranderen Hierdoor zullen bibliotheken de jeugd in de 21ste eeuw op een andere manier moeten bereiken interesseren en ondersteunen dan eerder het geval was18 Ook al verandert de doelgroep lezen en toegang tot boeken blijven belangrijke voorwaarden voor het succes van individuen en de samenleving als geheel Bibliotheken behouden in dat verband hun onmisbare taak

18

Bibliotheken en de jeugd in de 21-ste eeuw Brochure KB en Stichting Lezen en Schrijven

33

Met leesbevorderingsprogrammarsquos als Boekstart en de Bibliotheek op school en leesbevorderingsprojecten als De Nationale Voorleeswedstrijd van Stichting Lezen en de KB hebben zij sterke troeven in handen Aanpak VANnU Het bevorderen van lezen en vooral leesplezier kan niet vroeg genoeg in het leven van kinderen beginnen VANnU richt haar activiteiten op de leeftijdsgroep van 0-18 jaar met onderstaande aanpak Boekstart Het leesbevorderingsprogramma Boekstart moedigt ouders aan om hun kinderen zo vroeg mogelijk kennis te laten maken met boekjes met lezen en met de bibliotheek Boekstart richt zich op kinderen van 0 tot 4 jaar Kinderen die op heel jonge leeftijd in aanraking komen met (voor-)lezen en boeken ontwikkelen zich beter zo heeft onderzoek uitgewezen Een vroege ontdekkingstocht vergroot spelenderwijs de woordenschat van het kind en zorgt ervoor dat het kind later meer leesplezier heeft Zo is er minder kans op laaggeletterdheid Leesbevordering richt zich niet alleen op kinderen met een taalachterstand maar op alle kinderen Resultaat Begin 2009 startte Boekstart in vijf vestigingen in Noord-Brabant Begin 2015 deed 99 van alle bibliotheken in Nederland mee (156 van de 157 bibliotheken) Jaarlijks worden in totaal zorsquon 55000 Boekstart-koffertjes meegegeven aan ouders waarmee 323 van de babyrsquos in Nederland werd bereikt In 2016 zijn bij VANnU 324 kinderen ingeschreven als Boekstartlid Ouders Op verzoek van de instellingen in de kinderopvang wordt op bijeenkomsten voor ouders verteld over het plezier en belang van voorlezen

Moerdijk In Moerdijk wordt door de bibliotheek een programma uitgevoerd in het kader van de Voor- en Vroegschoolse Educatie Doel is om de kinderen met een (taal)achterstand te stimuleren zodat ze met een zo klein mogelijke achterstand naar het basisonderwijs gaan Iedere kinderopvangorganisatie doet hier aan mee Hiermee wordt een groot gedeelte van de kinderen in de leeftijd tot 0-4 jaar bereikt Bibliotheek op school PO (Primair Onderwijs) In het programma de Bibliotheek op school werken bibliotheken en scholen structureel samen aan de taalontwikkeling leesbevordering en mediawijsheid van kinderen De bibliotheek maakt afspraken met het onderwijs over de uitvoering van het programma De basis voor samenwerking is het beleid van de school De jaarlijkse doelen bepaalt men samen op basis van gemonitorde resultaten en de jaarlijkse activiteiten worden vastgelegd in een lees- en mediaplan Het volgen van de cursus Open boek door leerkrachten helpt bij het vormgeven van het beleid Met de Bibliotheek op school gaan school en bibliotheek een meerjarige samenwerking aan rondom lezen en mediawijsheid De effecten van de inzet worden jaarlijks door de landelijke monitor gevolgd Deze samenwerking is geborgd in het beleid van zowel school als bibliotheek Een actuele en gevarieerde collectie in de school zorgt voor verrijking van het leesonderwijs Vanuit de bibliotheek ondersteunt een professionele leesconsulent de leescooumlrdinator en het team van de school Daarnaast helpt een digitaal portaal de school bij het zoeken en registreren van boeken het stimuleren van lezen het bijhouden van de leeshistorie en het vinden van betrouwbare informatie Roosendaal De uitrol van lsquode Bibliotheek op schoolrsquo in Roosendaal vordert volgens planning Na de eerste 8 scholen zijn in 2016 de volgende 7 scholen aangesloten de Linde de Klimroos Klaverweide Lavoor de Stappen Baayaert en Talent

34

Basisscholen de Vondel en Wending hebben nu ook een vaste leesconsulent van Bibliotheek VANnU Ruim de helft van de scholen is inmiddels aangesloten In Wouw is samen met scholen de Stappen en Baayaert hard gewerkt om een inspirerende leesomgeving voor de kinderen van de scholen te maken Na sluiting van het servicepunt is de collectie voor de kinderen binnen de school toegankelijk geworden Een voorbeeld van een inspirerende leesomgeving is te vinden op basisschool de Klimroos Deze school heeft ook een Facebookpagina gemaakt om de schoolbieb te promoten httpswwwfacebookcomHieperdeBieb Tijdens de Kinderboekenweek zijn er 41 klassen van de Roosendaals scholen op bezoek geweest Ze namen deel aan het programma lsquoleeselixerrsquo Een speciale drank waarin kinderen hun leesvoorkeur konden mixen en zo genoeg leeshonger en leesvoer zouden hebben tot ze oma en opa waren Moerdijk Alle 22 scholen in de gemeente Moerdijk kunnen gebruik maken van leesbevorderingsprojecten in samenwerking met een leesconsulent van de bibliotheek Dit wordt gedaan in samenhang met de actuele en inspirerende boekencollectie die de scholen jaarlijks van de bibliotheek ontvangen Een voorbeeld van deze samenwerking is het project lsquoTheaterlezenrsquo dat is uitgevoerd op basisschool de Boemerang Basisscholen komen diverse keren per jaar voor groepsbezoeken naar de bibliotheek Halderberge Er is nog geen structurele samenwerking met de scholen Wel hebben een aantal scholen belangstelling voor lsquode Bibliotheek op schoolrsquo Twee leerkrachten van basisschool rsquot Bossche Hart uit Bosschenhoofd hebben de cursus Open Boek gevolgd een bouwsteen van het project Op

basis daarvan worden er jaarlijks een aantal leesbevorderingsprojecten uitgevoerd in deze school Basisschool de Schittering maakt gebruik van de mogelijkheid voor het doen van groepsbezoeken in vestiging Oudenbosch De gesprekken met de wethouder over het aanbod voor de jeugd in de toekomst in de gemeente Halderberge zijn in volle gang Rucphen Met alle 7 scholen in Rucphen zijn gesprekken gevoerd over de invoering van lsquode Bibliotheek op schoolrsquo Op basisschool Vinkenbos was door de leerkrachten de cursus Open Boek al gevolgd en was een up-to-date leesplan aanwezig Hier is gestart met uitvoering van het activiteitenplan en invoering van de Monitor Op basisschool Martinus in Rucphen zijn 3 leerkrachten gestart met de cursus Open Boek deze school heeft de doelen al bepaald De andere scholen zijn in diverse stadia van uitrol van de samenwerking Zundert Met de scholen in Zundert zijn gesprekken gevoerd om te komen tot een basisvoorziening volgens de aanpak lsquode Bibliotheek op schoolrsquo Op basis hiervan is een plan gemaakt wat nog niet helemaal tot overeenstemming heeft geleid Daarom worden de gesprekken in 2017 voorgezet (zie verder 25 Ontwikkelingen per gemeenten) Bibliotheek op school VO (Voortgezet Onderwijs) De succesvolle aanpak van de Bibliotheek op school in het basisonderwijs is aanleiding geweest om het programma uit te breiden naar het voortgezet onderwijs (VO) allereerst naar het vmbo Die uitbreiding biedt de bibliotheken een strategische aanpak voor structureel samenwerken met het voortgezet onderwijs De pijlers zijn collectie lezen en mediawijsheid Iedere pijler heeft een keuzemenu bestaande uit een aantal bouwstenen die oa voortkomen uit bestaande Bibliotheekprojecten oa Biebsearch Leeskr8 en 4You

35

De Bibliotheek op School Het Da Vinci College (Roosendaal) en Bibliotheek VANnU hebben in schooljaar 2015-2016 gebruik gemaakt van de Stimuleringsregeling van Kunst van Lezen tbv de Bibliotheek op School Halverwege het schooljaar 2016 liep deze regeling af Tijdens dit schooljaar hebben school en bibliotheek gewerkt aan het creeumlren van de voorwaarden en er is een leesplan geschreven waarin een stevige basis is gelegd voor een meerjarenplan De onderstaande activiteiten zijn concreet uitgevoerd

Studiemiddag voor docenten Iedere docent taaldocent

Training voor docenten Lezen in het vmbo werkt

Boekencollectie (in de vorm van boekenkisten 303 boeken)

Campagne Nederland Leest Lydia Rood

Vrij lezen in de klas zowel in het vmbo als in het praktijkonderwijs experimenteren docenten met de boekenkisten en vrij lezen

Vakoverstijgend voorlezen oa techniekdocenten en biologiedocenten lezen voor ook in de bovenbouw

VANnU is in gesprek met de school over een vervolg Het Markland college in Zevenbergen maakt al een paar jaar gebruik van Biebsearch Dit is een voorloper van Bibliotheek op School In 2016 hebben in een werkgroep gesprekken plaatsgevonden ter voorbereiding van het programma de Bibliotheek op School In 2017 gaat daadwerkelijk gewerkt worden aan het taal- en leesbeleid en het omzetten van Biebsearch in de Bibliotheek op school Twee docenten van het Markland hebben deelgenomen aan de training Lezen in het vmbo werkt op het Da Vinci college Brugklassers van het Marklandcollege komen regelmatig op groepsbezoek in de bibliotheek

Diverse activiteiten Voor middelbare scholieren worden diverse activiteiten georganiseerd waar VANnU een rol in speelt Een van de activiteiten is het Cultuurfestival Artisjok 2016 voor havo en vwo 4 VO In Roosendaal is de organisatie in handen van de Cultuurcompaan Het thema van dit jaar was Beyond Borders VANNU heeft de samenwerking gezocht met De Witte Roos en boekhandel Het verboden Rijk waardoor de mogelijkheid ontstond om groots uit te pakken en goed aan te sluiten bij het thema In februari hebben 14 schoolfinalisten van 7 scholen (2 per school) deelgenomen aan de voorleeswedstijd Read2me In deze wedstrijd worden leerlingen aangespoord goede jeugdboeken voor te lezen Leerlingen lezen voornamelijk voor uit boeken van de Jonge Jury Een leerling van het Jan Tin Bergen College heeft de Roosendaalse finale gewonnen Tot slot scholen zien de waarde van abonnementen en schoolpassen Ook worden regelmatig projectcollecties afgenomen en vinden er klassenbezoeken en schrijversbezoeken plaats Abonnementen School schoolabonnementen Collectieve

schoolpassen

Da Vinci College

Gertrudis College I 216

Jan Tinbergen College I

Markland College Oudenbosch I

Markland College (Zevenbergen)

II 269

Norbertus College II 211

Munnikenheide college I

Mencia Sandrode I

36

27 Aanpak laaggeletterdheid Laaggeletterdheid is een maatschappelijk probleem waar vaak nog een taboe op rust Ongeveer 13 miljoen inwoners van Nederland tussen de 16 en 65 jaar is laaggeletterd Ze hebben moeite met lezen schrijven en communiceren in het Nederlands En dat terwijl taal steeds belangrijker wordt om zelfstandig te kunnen participeren Denk aan het gebruiken van websites van overheden en bedrijven aan internetbankieren of een sollicitatiebrief schrijven of aan langer zelfstandig kunnen wonen Maar denk ook aan het begrijpen van veiligheidsinstructies op het werk of bijsluiters van medicijnen

Vanuit de Rijksoverheid is daarom gestart met het actieprogramma lsquoTel mee met Taalrsquo[1] In dat programma zetten de ministeries van OCW SZW en VWS samen in op participatie taal als middel om mee te kunnen doen in de maatschappij en op het werk In Tel mee met Taal zijn de preventieve aanpak (het voorkomen van taalachterstand) en de curatieve aanpak (het bestrijden van laaggeletterdheid via scholing) voor het eerst in eacuteeacuten overkoepelend actieprogramma samengebracht Daarbij speelt de regionale netwerkaanpak een belangrijke rol De combinatie van de curatieve en preventieve aanpak van laaggeletterdheid sluit aan bij de opdracht van de bibliotheek bij te dragen aan geletterdheid in brede zin voor jong en oud De bibliotheek heeft al taalaanbod gericht op jonge kinderen (bijvoorbeeld Boekstart) en volwassenen (bijvoorbeeld via taalcoaches lees- en schrijfclubs) Ook opereert de bibliotheek in een lokale maatschappelijke context in contacten met burgers gemeenten onderwijs lokale bedrijven en maatschappelijke organisaties Dit maakt dat de bibliotheek een unieke positie inneemt en in potentie een belangrijke verbindende schakel kan vormen binnen de regionale aanpak van laaggeletterdheid

[1]

httpswwwtaalvoorhetlevennl

In september 2014 is het convenant Taal voor het Leven West- Brabant ondertekend Een samenwerkingsverband tussen ROC Kellebeek VWS ATEA UWV Cubiss St Lezen amp Schrijven en de bibliotheken in West- Brabant om een bijdrage te leveren aan het terugdringen van laaggeletterdheid Inmiddels zijn er zorsquon 30 organisaties aangesloten ook organisaties uit de zorg- en welzijnssector De aanpak van laaggeletterdheid kan niet los worden gezien van maatregelen om taalachterstanden en laaggeletterdheid te voorkomen zoals leesbevordering Daarom is het beleid gericht op leesbevordering en leesplezier een waardevolle aanvulling op het reguliere taalonderwijs en is dit onderdeel van het actieprogramma lsquoTel mee met Taalrsquo Wat doet VANnU VANnU biedt een basisaanbod waarin collectie taalpunten en het taalnetwerk en activiteiten in de Week van de Alfabetisering opgenomen zijn Daarnaast worden bovenop dit basisaanbod trajecten aangeboden in het kader van de uitvoer WEB In 2016 heeft Taal voor het Leven West-Brabant voor het tweede jaar op rij WEB-gelden ontvangen tbv het versterken van werkenden en werkzoekenden In onderstaand overzicht is het basisaanbod opgenomen onder het kopje Activering daarna volgen de trajecten in het kader van WEB Activering basisaanbod

Collectie VANnU heeft een speciale Makkelijk Lezen-collectie voor mensen die moeite hebben met lezen en schrijven Bij de samenstelling van de collectie heeft de bibliotheek gelet op de bruikbaarheid ervan voor de ontwikkeling van taalvaardigheid en maatschappijorieumlntatie De collectie bestaat uit leesboeken op verschillende leesniveaus taalcursussen en informatieve boeken en alle informatie is in eenvoudig Nederlands

37

Taalpunten In 2016 heeft VANnU samen met haar netwerkpartners twee taalpunten opgezet eacuteeacuten loket dat burgers overzicht biedt van het informele formele en non-formele scholingsaanbod op het gebied van taal en digitale vaardigheden in de regio Naast de doorverwijsfunctie bieden de Taalpunten ook laagdrempelige trainingen Aan de hand van een intake wordt de scholingsbehoefte van de deelnemer in kaart gebracht en kan er bijvoorbeeld een training Klik amp Tik worden gedaan Het eerste Taalpunt opende in maart 2016 in de wijk Kalsdonk in Roosendaal en de tweede is op 31 maart in de bibliotheek Zevenbergen feestelijk geopend Na opening van de Taalpunten is er voortdurend aanloop van mensen met taalvragen In 2016 zijn er 34 mensen geholpen enof doorverwezen in Kalsdonk In het taalpunt in Zevenbergen zijn in 2016 totaal 14 mensen geholpen met hun taalvraag

Activering Deelnemers Opmerkingen

Roosendaal 31 Klik amp Tik basis

Taalpunt Kalsdonk (RSD) 34 Intakes

Moerdijk 17 Klik amp Tik basis

Taalpunt Moerdijk 14 Intakes

Halderberge 11 Klik amp Tik basis

Rucphen 9 Klik amp Tik basis

Zundert 7 Klik amp Tik basis

Training herkennen amp doorverwijzen

15 Gezondheidsplein

Kalsdonk

138

Trainingen Op 20 september heeft VANnU aan de partners van het Gezondheidsplein in Kalsdonk een training Herkennen en motiveren laaggeletterden

gegeven

Week van de alfabetisering Samen met haar partners in het West Brabantse Taal voor het Leven organiseerde Bibliotheek VANnU een Lagerhuisdebat tijdens de Week van de Alfabetisering In dit interactieve debat ging men op zoek naar de formule om slim samen te werken eacuteeacuten doel maar met een verschillende motivatie belang of uitgangspunt Wanneer is de samenwerking slim en daarmee effectief Het debat vond plaats in Etten Leur De landelijke week van de alfabetisering viel dit jaar samen met de start van het nieuwe Taaljaar 2016-2017 Samen met de gemeente Moerdijk heeft de bibliotheek een informatieve en interactieve bijeenkomst georganiseerd (5 september 2016) waarin verteld werd over de aanpak van laaggeletterdheid Wethouder Thomas Zwiers gaf het belang van de aandacht voor laaggeletterdheid aan in het bijzonder voor werknemers Daarnaast werd stilgestaan bij het aanbod aan taalactiviteiten in het schooljaar 2016-2017 en het taalnetwerk in de regio Bijzondere aandacht was er voor de rol van vrijwilligers in de taaltrajecten Zonder vrijwilligers is een groot aantal taalactiviteiten niet uit te voeren Taalnetwerk In het Taalnetwerk zijn lokale taalbieders en ndashprojecten vertegenwoordigd zoals Humanitas Vluchtelingenwerk de VoorleesExpress ROC Kellebeek WijZijn Traverse en de STA teams Het netwerk komt onder voorzitterschap van VANnU 2 tot 3 maal per jaar samen om kennis te delen en samen te werken In 2016 heeft dat geleid tot het opstellen van een Taalkaart van Roosendaal (welke aanbieders bieden welke trainingen aan tegen welke voorwaarden) De Taalkaart is inmiddels door de deelnemers in gebruik genomen Verder wordt er veel aandacht besteed aan het werven van taalvrijwilligers VANnU Humanitas Vluchtelingenwerk en WijZijn Traverse bundelden de krachten om via uitingen in de media taalvrijwilligers te werven Dat leidde tot een goed bezochte informatiemiddag op 9 december waar zorsquon 50 geiumlnteresseerden zich meldden

38

Activering WEB trajecten Taaloefengroepen In Rucphen en in Roosendaal organiseert de Bibliotheek VANnU wekelijks taaloefengroepen voor medewerkers van de WVS De werkleiding van de WVS geeft aan dat zij zien dat hun medewerkers echt veranderen sinds zij aan de taaloefengroep zijn begonnen De persoonlijke benadering en begeleiding van de taalvrijwilligers zorgt ervoor dat de cursisten meer zelfvertrouwen krijgen en verrast worden in hun eigen kunnen In totaal hebben in de vijf gemeenten 36 personen deelgenomen Klik amp Tik cursussen Voor alle mensen die moeite hebben om hun weg te vinden op internet biedt de Bibliotheek op de vijf kernvestigingen de cursus Klik amp Tik aan De cursisten worden begeleid door vrijwilligers In 2016 hebben 40 cursisten de cursus met succes afgerond en hiermee hun zelfredzaamheid vergroot Taal amp Arbeidsmarkt Walk amp Talk en Werkmap Walk amp Talk Vanaf oktober organiseert Bibliotheek VANnU maandelijks op elke derde maandag van de maand Walk amp Talk deacute koffiepauze voor werkzoekenden Het is een gratis netwerkbijeenkomst voor en door werkzoekenden In een ongedwongen sfeer maakt men in Bibliotheek VANnU kennis met elkaar krijgt men tips van een professional enof hoort men ervaringen van (ex-)werkzoekenden In 2016 waren de themarsquos Netwerken hoe doe je dat (oktober) Hoe maak je een goed basis CV (november) en Werken in Belgieuml (december) In 2016 hebben 62 belangstellenden deelgenomen aan de bijeenkomsten

Werkmap De dienstverlening van het UWV verloopt digitaal Laagopgeleide en oudere werkzoekenden hebben vaak moeite met het aanvragen van een DigiD en het omgaan met de digitale werkmap van het UWV In 2016 hebben 32 deelnemers een training gevolgd om hun vaardigheden op dit gebied te verbeteren

Monitoring In januari 2017 verscheen de landelijke Monitor Digitale Vaardigheden 2015-2016 uitgevoerd door Next Value in opdracht van de Koninklijke Bibliotheek In deze monitor waar VANnU aan meegewerkt heeft wordt gekeken naar de resultaten van de digitale trajecten en worden deelnemers bevraagd In de algemene conclusies en aanbevelingen worden de volgende zaken aangegeven en door VANnU opgepakt 1 Zoek samenwerking met doorverwijzers VANnU heeft dit geborgd op regionaal niveau door Taal voor het Leven West-Brabant en lokaal via het Taalnetwerk Werk met vrijwilligers VANnU werkt sinds 2014 met taalvrijwilligers zij worden getraind door ROC Kellebeek enof St Lezen en Schrijven 2 Voorkom een te vrijblijvende leeromgeving door actief samen te werken met bijvoorbeeld de WVS worden deelnemers gestimuleerd om actief deel te nemen 3 Probeer maatwerk te bieden en verwijs door naar vervolgtrajecten sinds 2016 worden in de Taalpunten intakes afgenomen door taaldocenten van ROC Kellebeek daarmee wordt de doorverwijzing nog meer maatwerk Ten slotte werd de deelnemers gevraagd naar hun tevredenheid over de trainingen 37 deelnemers hebben meegewerkt aan de monitor Door de samenwerking met ROC Kellebeek in 2016 verder vorm te geven is er meer aandacht gekomen voor deskundigheidsbevordering van de taalvrijwilliger en is de doorstroom van deelnemers toegenomen Daarmee wint de West-Brabantse aanpak aan duurzaamheid

39

28 Werkzaamheden Marktplaats Cultuureducatie 2016 Bibliotheek VANnU is verantwoordelijk voor de Marktplaats Cultuureducatie in de gemeenten Halderberge en Moerdijk De doelstelling van de Marktplaats is Een netwerk en samenwerking tussen aanbieders van cultuur en het onderwijs creeumlren zodat de jeugd meer in aanraking komt met kunst en cultuur en zich daardoor beter kan ontwikkelen De cooumlrdinator Marktplaats Cultuureducatie heeft in 2016 de volgende taken uitgevoerd

inventariseren van de vraag op het gebied van cultuureducatie van het onderwijs (PO en VO)

inventariseren van de vraag op het gebied van cultuureducatie voor en naschoolse opvang inventariseren van de mogelijkheden van de culturele aanbieders

culturele aanbieders meenemen in de lsquotaalrsquo van het onderwijs

het uitbreiden en verstevigen van het lokaal cultuur-educatief netwerk

samenwerken met de intermediairs van regiorsquos West Brabant

afstemmen van vraag en aanbod Het Kunstmenu wordt afgenomen door alle Halderbergse scholen en elf scholen uit de gemeente Moerdijk Het wordt aangeboden in samenwerking met CultuurCompaan (gemeente Roosendaal) en bestaat uit activiteiten van lokale (professionele aanbieders uit de gemeente) regionale (professionele aanbieders uit de provincie) en landelijke culturele instellingen De leerlingen maken op deze manier kennis met de drie domeinen van Cultuureducatie (in huis met de culturele omgeving en uit de grote wereld) Verder nemen de scholen deel aan diverse naschoolse activiteiten (verlengde schooldag) en vinden er diverse losse culturele projecten op de scholen plaats

De cooumlrdinator ondersteunt culturele instellingen kunstenaars en het onderwijs mbt actuele ontwikkelingen op het gebied van cultuureducatie Zij organiseert netwerkbijeenkomsten voor de interne cultuurcooumlrdinatoren (ICCrsquoers) biedt scholing aan en geeft de ICC cursus in West- Brabant Daarnaast worden er cursussen aangeboden voor culturele aanbieders zodat ook zij meegaan in de huidige ontwikkelingen op het gebied van cultuureducatie De cooumlrdinator cultuureducatie is tevens intermediair voor de scholen mbt de rijksregeling Cultuureducatie met Kwaliteit (2013 ndash 2016) een opdracht die middels de Cultuurloper wordt uitgevoerd Hierbij wordt nauw samengewerkt met de Provinciale instelling Kunstbalie Aan de regeling nemen 5 scholen uit de gemeente Halerberge en 7 scholen uit de gemeente Moerdijk deel VANnU werkt regionaal en dat vertaalt zich ook in de Marktplaats Cultuureducatie waar het onderhouden van contacten met andere marktplaatsen en buurgemeenten vanzelfsprekend is De cooumlrdinator neemt deel aan het zogenaamde Regionaal Overleg Marktplaatsen (ROM) en een Provinciaal Overleg Het doel is om gezamenlijke activiteiten voor de regio West- Brabant te organiseren Er wordt samengewerkt met de cooumlrdinator Brede Scholen en cooumlrdinator Sport van beide gemeenten Ook vindt er steeds meer samenwerking plaats met de schoolbesturen Stichting Openbaar Onderwijs West-Brabant is een bovenschools traject gestart op het gebied van cultuureducatie met oa de intermediairs van de gemeente Roosendaal en HalderbergeMoerdijk Tot slot neemt de cooumlrdinator zitting in de werkgroep Cultuurmaand (septemberoktober) van de gemeente Halderberge Zij richt zich vooral op de activiteiten voor het onderwijs

40

29 Personeel en Organisatie

Per 31-12-2016 heeft VANnU 3885 FTE in dienst In totaal gaat het om 74 medewerkers De groei in ftersquos (145) heeft met name te maken met de uitrol dBoS en toename van leesconsulenten waarover eerder in dit verslag is gesproken In de Frontoffice is het aantal uren door oa sluiting van servicepunten in de gemeente Zundert en aanpassingen van het servicepunt in Wouw afgenomen

De leeftijdsopbouw van de medewerkers Van alle medewerkers bij VANnU is 95 jonger dan 40 jaar Het percentage medewerkers tussen de 40 en 50 jaar is 135 54 van de medewerkers is tussen de 50 en 60 jaar en het percentage 60+ is 23 VANnU heeft tov de landelijke leeftijdsopbouw een hoger percentage 50 plussers Dat betekent dat er goed moet worden nagedacht over de instroom van jongere medewerkers om de uitstroom voor de komende jaren op te kunnen vangen Dat is een lastig vraagstuk omdat bij een reorganisatie de jongere medewerkers vaak degenen zijn die door middel van afspiegeling moeten vertrekken Het komend jaar zal dit onderwerp opnieuw op de agenda staan van directie en OR omdat het vraagt om een

visie over hoe het toekomstig personeelsbestand eruit moet komen zien en hoe de organisatie zich daarop kan voorbereiden

Personeelsverloop in- door- en uitstroom In totaal zijn er in 2016 acht medewerkers ingestroomd waarvan

projectmedewerker vernieuwing netwerk

1 cooumlrdinator Frontoffice

1 controller

1 medewerker communicatie

2 leesconsulenten 4-12

2 ondersteuners leesconsulenten

stagiaire19 Daarnaast zijn er zes medewerkers uit dienst getreden waarvan

1 ondersteuner leesconsulenten

3 opruimhulpen

2 informatiemedewerkers

19

De stagiaire is in augustus voor een aantal uur als medewerker communicatie aangesteld

0 10 20 30 40 50

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

totale FTE

totale FTE

0

10

20

30

40

50

60

15-30 30-40 40-50 50-60 60+

pe

rce

nta

ge

Leeftijdsopbouw in percentages

VANnU

st Bibliotheekwerk

landelijk

41

Jubilea In 2016 waren er twee jubilarissen Een medewerker was 40 jaar in dienst en een 25 jaar in dienst bij VANnU

Ziekteverzuim Het gemiddelde verzuimpercentage in 2016 bedroeg 32 De ziekte frequentie is 09 Het ziekteverzuim is ten opzichte van 2015 gedaald (587) Onderstaande grafiek toont het verzuimverloop in 2016 Duidelijk is dat het verzuimcijfer vooral wordt beiumlnvloed door een aantal langdurig zieken Het ziekteverzuim is in lijn met de landelijke trend 20 Ziekteverzuim 2016

20

CBS statline cultuur sport en recreatie geeft over de eerste drie kwartalen van 2016 een gemiddeld percentage aan van 32

Scholing VANnU vindt het belangrijk om haar medewerkers zo goed mogelijk voor te bereiden op het bibliotheekwerk van de toekomst In de strategische koers 2016-2018 staan de kernkwaliteiten collectioneren programmeren en netwerken centraal Om medewerkers de kans te geven deze competenties verder te ontwikkelen heeft VANnU in 2016 verschillende stappen gezet In het fusieproces is afgesproken dat er in de front office toegewerkt zou worden naar minder functies De functie van medewerker klantenservice is komen te vervallen en alle medewerkers die het betrof zijn opgeleid tot informatiemedewerker Een groep van 16 medewerkers heeft een opleidingstraject van 6 maanden doorlopen wat leidde tot een certificaat voor iedereen en een benoeming tot informatiemedewerker Alle front office medewerkers hebben in de zomer een training gevolgd over de digitale diensten van VANnU Hierbij kwam het gebruik van de e-books aan de orde en uitleg en gebruik van de verschillende bibliotheek apps digitale bibliotheek bronnen Daarnaast is er extra toelichting gegeven op het gebruik van Bicat het bibliotheekinformatiesysteem Na afloop van de training waren de medewerkers op de hoogte van het volledige aanbod en beter in staat om gebruikers te informeren en vragen te beantwoorden over het brede aanbod van digitale diensten

In 2016 is door alle medewerkers verder gewerkt in de themagroepen om de kerncompetenties concreet gestalte te geven Een doel in 2016 was ook om de medewerkers uit ZundertRucphen aan te laten sluiten bij deze manier van werken Opgemerkt moet worden dat hier in 2017 nog een aantal stappen in gezet moet worden De themagroepen biedt medewerkers de mogelijkheid om het netwerken het vormen van themacollecties en het bedenken van een bijpassend programma uit te proberen te oefenen en hiervan te leren In de praktijk blijkt dit meer of minder goed te slagen afhankelijk van het thema

0

20

40

60

80

100

120

140

160

180

verzuim kort0-7 dagen

verzuimmiddellang 8-

42 dagen

verzuim lang43-365 dagen

aantal ziektedagen

aantal medewerkers

42

Een aantal themagroepen heeft in 2016 tastbare resultaten weggezet Zo is er een pop-up bieb in winkelcentrum De Roselaar verschenen een pop-up in de basiliek in Oudenbosch zijn er verschillende voorleesactiviteiten geweest door het hele werkgebied zijn er contacten gelegd en presentaties geweest bij een aantal Alzheimer-cafeacutes en vonden andere activiteiten plaats zoals een Boekenproeverij in Zevenbergen Uiteraard werd er door de themagroepen ook aandacht besteed aan de landelijke leesbevorderingscampagnes zoals de (kinder)Boekenweek en Nederland Leest

Inzet vrijwilligers in de branche Stichting BibliotheekWerk is in 2015 door het Centraal Overleg Arbeidsvoorwaarden Openbare Bibliotheken gevraagd een inventarisatie uit te voeren van de inzet van vrijwilligers in de branche Van de 124 ondervraagde bibliotheken geeft 92 procent aan dat zij met vrijwilligers werken In bijna de helft van deze bibliotheken zijn op dit moment meer vrijwilligers werkzaam dan medewerkers met een arbeidsovereenkomst Wel worden zij vaak een beperkt aantal uren per week ingezet Wanneer een bibliotheek niet met vrijwilligers werkt is dit over het algemeen een principieumlle beslissing Over het algemeen voeren vrijwilligers in bibliotheken verschillende taken uit Een belangrijke taak is de bezorging van materialen aan huis Daarnaast worden vrijwilligers ook regelmatig ingezet als gastheer of gastvrouw en ondersteunen ze regelmatig bij de uitvoering van verschillende publieks- en promotieactiviteiten in de bibliotheek Ook zijn er werkzaamheden die minder frequent door vrijwilligers worden opgepakt Dit geldt bijvoorbeeld voor het adviseren over de ontwikkeling van de collectie het plaatsen van de collectie en het presenteren van collectieonderdelen als ondersteuning bij een project of activiteit Ruim driekwart van de bibliotheken met vrijwilligersbeleid heeft beleid vastgesteld over de scholing en begeleiding van vrijwilligers In de praktijk blijkt echter dat er minder vaak concrete initiatieven zijn om vrijwilligers de mogelijkheid te bieden zich verder te ontwikkelen

Als er een initiatief aanwezig is is dit doorgaans gericht op het aanbieden van scholing21 Inzet vrijwilligers VANnU Met het oog op de bezuinigingen en de veranderende rol van bibliotheken vraagt het vrijwilligersbeleid veel tijd en aandacht van directie managers en ondernemingsraad Sinds de fusie in 2015 met de bibliotheek ZundertRucphen heeft VANnU te maken met vrijwilligers in het uitleenproces In Rijsbergen en Rucphen was men gewend te werken met vrijwilligers in de rol van gastvrouw terwijl in het VANnU werkgebied van voacuteoacuter de fusie alleen gebruik werd gemaakt van expert-vrijwilligers (bv voor de speelotheek en voor cursussen zoals Klik en Tik) Met de realisatie van de nieuwe voorziening in Wouw is gekozen voor de inzet van vrijwilligers in de ondersteuning bij het uitlenen De vrijwilligers zorgen voor een opgeruimde ruimte voor een prettige ontvangst en ondersteunen in het gebruik van de zelfservice-apparatuur In 2016 is veel aandacht geweest voor de wijze waarop de vrijwilligers ingezet worden in de organisatie en de gesprekken over dit onderwerp zullen ook in 2017 voortgezet worden Uiteraard speelt de OR hierin een belangrijke en verbindende rol In 2016 werden ook de voorbereidingen getroffen voor een pilot in Rijsbergen die in januari 2017 van start gaat Het doel is om de inzet van vrijwilligers in het uitleenproces verder uit te werken de samenwerking tussen de vrijwilliger en de betaalde kracht helder vorm te geven en te beschrijven wat het vakmanschap voor het bibliotheekwerk lsquonieuwe stijlrsquo inhoudt Om kennis en kunde te delen en ervaringen uit te wisselen maakt de cooumlrdinator vrijwilligers deel uit van een (Brabantse) overlegstructuur met andere cooumlrdinatoren De inzet van vrijwilligers is een onderwerp dat in iedere bibliotheek speelt

21

httpswwwbibliotheekwerknlVrijwilligers_in_de_bibliotheekpdf

43

210 Ontwikkelingen in de openbare bibliotheek Samenwerking Bibliotheek VANnU werkt in alle gemeenten samen met partners op het gebied van zorg en welzijn (CJG) voorschoolse voorzieningen (kinderopvang en peuterspeelzalen) educatie (basis- en voortgezet onderwijs) laaggeletterdheid (bibliotheken West-Brabant ROC UWV en WVS) en cultuur (diverse instellingen zoals musea schouwburg en archief of organisaties zoals Stichting Cultuur Moerdijk) Bovenlokaal wordt er samengewerkt in de Brabantse Netwerkbibliotheek (BNB) Dit is een samenwerkingsverband tussen de 19 Brabantse basisbibliotheken en Cubiss Cubiss is een Provinciale Ondersteuningsinstelling (POI) en heeft een rechtstreekse subsidierelatie met de provincie Noord-Brabant Een essentieel doel van de BNB is het creeumlren van een goed toegankelijk netwerk Een plek waar ideeeumln floreren waar informatie en ervaringen worden uitgewisseld en waar kennis wordt gedeeld zodat de gebruikers en de partners van de Brabantse bibliotheken optimaal worden bediend Niet alleen nu maar ook in de toekomst De hoofddoelstelling van de BNB is het stimuleren van de Brabantse kennisinfrastructuur door vanuit de bibliotheekfunctie bij te dragen aan een goed ingerichte publieke informatievoorziening (httpwwwbnbibliotheeknl) Het samenwerkingsverband heeft een gezamenlijk beleidsplan vastgesteld en voert de provinciale projecten mede onder die vlag uit Branche De branchevereniging van en voor de openbare bibliotheken is de Vereniging van Openbare Bibliotheken (wwwdebibliothekennl) Tot slot is er nog de Stichting Certificering Openbare Bibliotheken Deze stichting ontwikkelt en bewaakt kwaliteitsnormen en toetst de kwaliteit van bibliotheekorganisaties aan deze normen door middel van audits (wwwbibliotheekcertificaatnl)

De overheden De overheid is op drie niveaus betrokken bij de basisbibliotheek op gemeentelijk provinciaal en landelijk niveau Gemeente De gemeente is de primaire opdrachtgever van de basisbibliotheek Zij verleent VANnU subsidie Binnen het gemeentelijk beleidskader dat gebaseerd is op eenduidig en samenhangend beleid worden concrete afspraken gemaakt met Bibliotheek VANnU over de te behalen resultaten en prestaties Tussen de gemeenten en Bibliotheek VANnU wordt een tweezijdig contract afgesloten dat nagekomen en geeumlvalueerd moet worden Bibliotheek VANnU ontvangt subsidie op basis van een uitvoeringsovereenkomst op basis van de Algemene Wet Bestuursrecht (AwB) Uitgangspunt is dat wordt gestuurd op inhoud en dat wederzijds afspraken worden gemaakt tussen de gemeente en Bibliotheek VANnU De basis van deze afspraken is

1 De beleidsdoelen die de gemeente nastreeft 2 De diensten en producten die Bibliotheek VANnU levert om aan

die beleidsdoelen te voldoen of een bijdrage te leveren 3 Duidelijke beoordelingscriteria op basis waarvan de prestaties en

(eventuele) resultaten worden beoordeeld en de subsidierelatie wordt afgerekend

Provincie In opdracht van de provincie Noord-Brabant werkt Cubiss samen met de Brabantse bibliotheken aan programmas voor bibliotheekvernieuwing Het werkplan van Cubiss bestaat de komende jaren uit vier projecten

1 Bieb Lab (voorheen Innovatie van de bibliotheekfuncties) 2 Innovatie van de educatieve functie 3 Versterken taalvaardigheid 4 Vergroten mediawijsheid

44

De eerste twee projecten zijn gerelateerd aan de wettelijke taak zoals die is vastgelegd in de Wsob Cubiss voert deze opdracht uit in zeer nauw overleg met de Brabantse bibliotheken De twee andere projecten zijn de uitwerking van een aanvullende provinciale opdracht aan Cubiss Naast bibliotheken zijn ook organisaties binnen het sociale domein en het onderwijs hierbij betrokken als partner Rijk De rijksoverheid is verantwoordelijk voor het functioneren van de openbare bibliotheken als stelsel met als aandachtspunten een vergroting van de doelmatigheid samenhang kwaliteit en pluriformiteit van het stelsel openbaar bibliotheekwerk De Wet stelsel openbare bibliotheekvoorzieningen (Wsob) kortweg de Bibliotheekwet is vanaf 1 januari 2015 van kracht De bibliotheekwet regelt de digitalisering van de openbare bibliotheek en zorgt voor structurele financiering daarvan door de Rijksoverheid In deze wet is vastgelegd dat iedere Nederlander toegang moet hebben tot een openbare bibliotheek zowel in fysieke als digitale vorm Ook zijn de vijf functies en voorwaarden vastgelegd waaraan een openbare bibliotheek moet voldoen (zie ook inleiding jaarverslag) De Koninklijke Bibliotheek (KB) heeft onder de Wsob een regierol gekregen binnen het netwerk van openbare bibliotheekvoorzieningen en de verantwoordelijkheid voor de landelijke digitale bibliotheek en Aangepast Lezen Het KB-beleidsplan 2015-2018 lsquoDe kracht van het netwerkrsquo formuleert de ambities van de KB in breed verband met twee strategische prioriteiten

1 Realiseren van de nationale digitale bibliotheek 2 Het versterken van de nationale en internationale samenwerking

Met de nationale digitale bibliotheek neemt de KB het voortouw in het uitbouwen van de rol en betekenis van de bibliotheek in het digitale domein De landelijke digitale infrastructuur zorgt voor de componenten waarmee alle openbare bibliotheekvoorzieningen deelnemen en gebruikmaken van de diensten van de digitale bibliotheek

Het versterken van de nationale samenwerking is gericht op het verbreden van de betekenis van de bibliotheek In samenspraak met de bibliotheken zelf de provinciale service organisaties de VOB en andere partners geeft de KB invulling aan de stelseltaken regie en advies faciliterende en cooumlrdinerende taken en de aansturing van grootschalige programmarsquos en projecten voor het hele bibliotheekstelsel Onttrekking Gemeentefonds voor aanschaf e-content Vanaf 2015 is het Rijk verantwoordelijk voor de financiering van de centrale aanschaf van e-content voor de openbare bibliotheken Daarvoor onttrekt het Rijk een bedrag aan het Gemeentefonds Dit bedrag stelt de minister van OCampW ter beschikking aan de KB voor de inkoop van e-content De KB koopt vervolgens in op voordracht van de openbare bibliotheken begrensd door het financieumlle kader van het ter beschikking gestelde bedrag Tot 1-1-2015 dragen bibliotheken een bedrag per inwoner af aan de VOB voor de inkoop van e-content het zogenaamde omslaggeld Voor 2014 was dat euro 035 per inwoner Het groeipad en de hoogte van de uitname worden formeel vastgesteld in een overleg tussen diverse ministeries en de VNG Gekozen is voor een scenario van relatieve groei Onttrekking gemeentefonds e-content en consequenties

jaar Bedrag per inwoner Totale uitname VANNU22

2014 035 euro 65456

2015 047 euro 87898

2016 055 euro 102859

2017 063 euro 117821

2018 073 euro 136522

De vijf gemeenten van VANnU gaan verschillend met de uitname om De gemeente Moerdijk houdt het bedrag in van de subsidie de gemeente Halderberge deels en de andere drie gemeenten niet

22

Aantal inwoners op basis van gegevens 2016 187017

45

Digitaal abonnement Per 1 januari 2016 heeft de Koninklijke Bibliotheek een lidmaatschapsvorm toegevoegd aan de bestaande lidmaatschapsvormen van de openbare bibliotheken namelijk de mogelijkheid om gebruik te maken van enkel de digitale voorziening Voor dit lidmaatschap is een tarief vastgesteld van 42 euro per jaar Het aanbod van deze lidmaatschapsvorm en ndashtarief is een stap in de ontwikkeling van het publieke aanbod die past binnen de verdere ontwikkeling van de toegang tot digitale werken in het algemeen De Koninklijke Bibliotheek blijft in gesprek met zowel de openbare bibliotheken als de aanbieders van digitale content om een optimaal aanbod voor de klant te realiseren dat in lijn is met de publieke waarden van de openbare bibliotheek Primair gaat het om het aanbod e-books waarvoor licenties zijn afgesloten met individuele uitgevers secundair gaat het om andere content types (audio databanken etc) Omdat het gebruik van e-books in Nederland nog in ontwikkeling is zowel in relatie tot openbare bibliotheken als in relatie tot het commercieumlle - en ook het illegale - aanbod is de introductie van een digitaal lidmaatschap van de openbare bibliotheek niet een eindpunt in de positionering van het publieke aanbod in dit domein De KB stelt daarom een gefaseerde ontwikkeling van de tariefstructuur voor die flexibel genoeg is om in te spelen op ontwikkelingen in het netwerk en in de markt De Nationale bibliotheekpas en gastlenen Naast het digitale abonnement loopt ook de ontwikkeling van de nationale bibliotheekpas Het project de Nationale Bibliotheekpas ontwikkelt eacuteeacuten pas die burgers toegang geeft tot alle landelijke en lokale (digitale) diensten Op deze manier krijgen zij makkelijker toegang tot de fysieke collectie van alle bibliotheken in heel Nederland Door de invoering van een nationale bibliotheekpas zijn er in de toekomst voor de klant geen verschillende loketten meer met verschillende voorwaarden en dienstverlening Een ander voordeel is de versterking van het merk en het imago van de bibliotheek bibliotheken treden meer naar buiten als eacuteeacuten

netwerk Tot slot zal er ook sprake zijn van efficiency eacuteeacuten stelsel van voorwaarden en keuzemogelijkheden is veel goedkoper en effectiever Bovendien ontstaat er vanuit de gezamenlijkheid de mogelijkheid om op landelijk niveau te kunnen innoveren In januari is onder het motto - Lezen kun je overal lenen nu ook- gastlenen (landelijk) van start gegaan Met gastlenen kunnen bibliotheekleden ook elders in Nederland lenen Daarvoor is een geldig bibliotheeklidmaatschap nodig met een abonnement dat toegang geeft tot gastlenen Gastlenen is een onderdeel van het VOB-project de nationale bibliotheekpas Gezamenlijke innovatieagenda Op 1 januari 2015 is de Wet stelsel openbare bibliotheekvoorzieningen (Wsob) in werking getreden De Wsob gaat uit van een bibliotheekstelsel waarin de drie overheden nadrukkelijk samen de netwerk- verantwoordelijkheid dragen De minister de provinciebesturen en de gemeentebesturen zijn gezamenlijk verantwoordelijk voor een netwerk van openbare bibliotheekvoorzieningen Dit netwerk van openbare bibliotheekvoorzieningen wordt gevormd door

bull de lokale bibliotheken bull de provinciale ondersteuningsinstellingen (POIrsquos) bull de Koninklijke Bibliotheek (KB) voor wat betreft haar taak tot het

in stand houden van de landelijke digitale bibliotheek De Wsob beschrijft de taken van de deelnemers in het netwerk Bij sommige taken raken de verantwoordelijkheden van de verschillende deelnemers elkaar Dat is bijvoorbeeld het geval bij de innovatietaak23 Omdat de verantwoordelijkheid van de gezamenlijke POIrsquos op het gebied van innovatie enerzijds en de cooumlrdinerende taak van de KB anderzijds sterke raakvlakken hebben is bij het bestuurlijk overleg van OCW IPO en

23

Artikel 16 van de Wsob omschrijft als verantwoordelijkheid voor de gezamenlijke POIrsquos2 lsquode ontwikkeling van innovaties ten behoeve van de lokale bibliotheken in overeenstemming met de Koninklijke Bibliotheek in verband met haar cooumlrdinerende taakrsquo

46

VNG samen met VOB SPN en KB de wens ontstaan te komen tot een Gezamenlijke innovatieagenda De Gezamenlijke innovatieagenda heeft als hoofddoel om de vernieuwingskracht van de bibliotheeksector te versterken om zo toegevoegde waarde te kunnen bieden aan burgers en samenleving in lijn met de vijf functies van de bibliotheek Om dat hoofddoel te kunnen realiseren wordt met deze Gezamenlijke innovatieagenda ingezet op

Het aanbrengen van focus door de innovatiekracht te bundelen op een overzichtelijk aantal prioriteiten die breed worden gedeeld door zowel de netwerkverantwoordelijke overheden als het gelaagde bibliotheeknetwerk

Het op gang brengen van een proces van permanente innovatie op deze prioriteiten

Het geven van helderheid over de concrete rolverdeling tussen partijen ndash passend binnen de kaders van de Wsob ndash zodat optimale samenwerking kan ontstaan bij dit proces van permanente innovatie

Met deze Gezamenlijke innovatieagenda als leidraad kunnen overheden vanuit hun verantwoordelijkheid voor het netwerk van openbare bibliotheekvoorzieningen samen met het bibliotheekveld daadkrachtig invulling geven aan het innovatieproces zowel fysiek als digitaal Digihulp via bibliotheken In februari 2016 startte met de ondertekening van een convenant de samenwerking tussen de Belastingdienst en de Koninklijke bibliotheek Doel is om mensen via de lokale openbare bibliotheek ondersteuning te bieden bij het digitaal zaken doen met de overheid Op termijn kunnen burgers bij de bibliotheek terecht voor inhoudelijke hulp over toeslagen en inkomstenbelasting De komende jaren zullen de meeste bibliotheken belastingspreekuren gaan organiseren Inmiddels is een aantal pilots gestart

211 Een blik vooruit

lsquoDe bieb is een aantrekkelijke ontmoetingsplaats geworden waar jongeren en volwassenen graag komen Ze kunnen boeken lenen maar ook een talencursus volgen met een 3D-printer aan de slag gaan of meedoen aan een debat De bibliotheek heeft zichzelf heruitgevondenrsquo Bovenstaande is een citaat uit een brief naar de Tweede Kamer van minister Jet Bussemaker van Cultuur De aanleiding was de verschijning van de eerste bibliotheekmonitor van de KB Het aantal volwassen leden daalde in 2015 maar het aantal jeugdleden nam toe tot 23 miljoen Zij leenden 38 miljoen boeken blijkt uit de monitor In totaal leenden de 156 bibliotheken 73 miljoen fysieke boeken en 4 miljoen e-books uit De vorige hoofdstukken uit dit jaarverslag geven een goed beeld van wat er allemaal in 2016 is gebeurd Bovenstaande tekst had mijn tekst kunnen zijn Ook bij VANnU stijgen de jeugdleden en daalt het aantal volwassen leden De inspanning om de jeugd te bereiken en lezen en leesplezier te bevorderen loont en daar profiteren kinderen hun leven lang van Op de laatste pagina van dit verslag staat een prachtig overzicht van het aanbod en de dienstverlening van VANnU Afhankelijk van de subsidie en de mogelijkheden om samen te werken en door de inzet van onze medewerkers is door VANnU voor de verschillende gemeenten de afgelopen jaren een aanbod gecreeumlerd Naast de specifieke wensen van de gemeenten is de koers van VANnU daarbij altijd leidend De bezuinigingen in de gemeenten Roosendaal en Zundert kosten veel tijd en energie maar bieden ook kansen voor nieuwe dienstverlening VANnU heeft ook de afgelopen jaren succesvolle of kansrijke programmarsquos of formules van de ene gemeente kunnen implementeren in de andere Op die manier profiteren alle gemeenten van het feit dat men afspraken maakt met dezelfde professionele organisatie

47

Alhoewel deze lokale verschillen kleur geven aan het bibliotheekaanbod is er na jaren van bezuinigingen wel een grens bereikt De gemiddelde bijdrage per inwoner is laag VANnU moet en wil op een goede kwalitatieve manier aan haar 5 kernfuncties invulling geven en voorbereid zijn op de toekomst Dat vraagt om ruimte voor innovatie en om een sterke en stabiele organisatie Daar zijn alle aangesloten gemeenten bij gebaad Het voornemen is om in 2017 met de gemeenten een convenant af te sluiten en daarin een aantal basisafspraken op te nemen over de regionale dienstverlening en de toekomst Een convenant wordt gezien als een manier om in gezamenlijkheid verantwoordelijkheid te nemen voor het bibliotheekwerk van de toekomst De vijf wethouders hebben op het verzoek positief gereageerd Naast deze opdracht is er nog een aantal belangrijke opdrachten voor de komende jaren geformuleerd 24 Een belangrijke die ik in dit hoofdstuk nog kort wil delen is de grote opgave op het gebied van HR Eerder in dit verslag is aangegeven dat de bibliotheek een transitie doormaakt verandert en verbreedt Vragen als Hoe zorgen we dat onze medewerkers voldoende zijn voorbereid en toegerust op de toekomst Hoe zorgen we ervoor dat we talenten binnen de organisatie behouden Hoe realiseren we een goede in- door- en uitstroom en Hoe zien we de rol van de vrijwilligers zijn voor de toekomst van VANnU uiterst relevant VANnU moet haar maatschappelijke meerwaarde tegen een achtergrond van teruglopende subsidies vergroten Dit vraagt om nieuwe focus en keuzes een beweging die momenteel in de hele bibliotheeksector gestalte krijgt Deze ontwikkelingen vragen om een nieuwe inrichting van de organisatie die niet alleen een structuurwijziging is maar die met name ook de kaders biedt voor de rolverdeling en de competenties

24

Zelfevaluatie VANNU voor de certificering

waarop in de organisatie met elkaar en buiten de organisatie met partners wordt samengewerkt Om dit te bereiken is eind 2016 besloten om in 2017 een kwalitatieve reorganisatie door te voeren Een andere opdracht waar VANnU voor staat is hoe VANnU haar ambities kan verwezenlijken en innoveren terwijl de financieumlle middelen (de subsidies daling betalende leden) al jaren afnemen Hoe kunnen extra inkomsten worden gegenereerd en waar liggen kansen

Waar we hard aan hebben gewerkt tov de vorige certificering is dat we meer en beter inzichtelijk maken dat we altijd keuzes maken en stappen zetten in het licht van de stip op de horizon die we hebben geformuleerd in ons meerjarenbeleidsplan We deden dat in het verleden ook maar dat was niet altijd zichtbaar We nemen nu de tijd voor planvorming we leggen meer vast we communiceren beter en zorgvuldiger intern en extern We zijn kritisch op onszelf in de evaluatie leren daarvan voor de toekomst en verbeteren daar waar kan Door het gezamenlijk voorbereiden van de aankomende certificering werden we ons nog meer bewust van waar we vandaan komen en naar op weg zijn Van de successen de uitdagingen en de knelpunten We hebben afstand kunnen nemen van de waan van alledag en de tijd genomen om van een afstand naar de organisatie te kijken Onze ambitie is altijd groot geweest en dat zal zo blijven We zijn ons bewust van het feit dat we zelf de regie moeten houden op de ontwikkeling van de bibliotheek naar de toekomst Dat betekent dat we bedreigingen die op ons afkomen voor zover als kan proberen te keren maar ons vooral willen blijven richten op de kansen En die zijn er genoeg en geven energie VANnU blijft investeren in vernieuwing Dat is voor RvT directeurbestuurder en managers de enige juiste koers Mevrouw FD Assink-Aben directeurbestuurder Bibliotheek VANnU

48

Page 21: Jaarverslag Bibliotheek VANnU 2016 · transparante verantwoording over de wijze waarop het toezicht in 2016 is uitgeoefend. Hier wordt achtereenvolgens verslag gedaan van de samenstelling

21

Voor zowel jeugdboeken als boeken voor volwassenen geldt dat verhoudingsgewijs steeds meer fictie en verhalen en minder non-fictie en ontwikkelingsboeken worden uitgeleend Fictie en verhalen waren in 2015 goed voor 82 procent van alle uitleningen van papieren boeken Uitleningen audiovisuele middelen loopt verder terug In 2015 verhuurden de openbare bibliotheken tezamen 53 miljoen audiovisuele materialen zoals cdrsquos en dvdrsquos Dat is 10 procent minder dan het jaar daarvoor Terwijl het aantal uitleningen van cdrsquos zelfs al voor 2005 daalde geldt dat voor dvdrsquos pas sinds 2013 Zeer waarschijnlijk hangt de afname van dvd-uitleningen samen met de opkomst van video on demand-diensten zoals aangeboden door de grote tv- en internetproviders en bedrijven als Netflix Het totaal aantal landelijke uitleningen (boeken cdacutes dvdacutes audiovisueel en andere materialen) is in 2015 tov 2014 gestegen van 784 miljoen naar 788 miljoen11 Dat is bijna de helft van de materialen dan in 1999 toen er ruim 144 miljoen boeken over de balie gingen Uitleningen zijn geen doel op zich maar een middel om een doel te bereiken Lezen helpt om te ontwikkelen de horizon te verbreden andere werelden te openen Boeken helpen kinderen leeservaring op te doen zodat ze beter gaan lezen en beter kunnen leren Leesbevordering en stimulering van de ontwikkeling zijn de kerntaken van de bibliotheek Voor deze kerntaken zijn 788 miljoen uitleningen relevant want ze dragen bij aan een maatschappij die leert en zich ontwikkelt Voor de jeugdleden geldt dat in samenwerking met het onderwijs kinderen worden gestimuleerd om veel te lezen De vraag is wat het effect is op het aantal uitleningen voor de jeugd Dit zullen we de komende jaren blijven volgen (meer informatie over dit onderwerp staat bij Bibliotheek op school verderop in het verslag)

11

CBS statline

De digitale bibliotheek e-books de vakantiebieb cursussen en meer De reguliere collectie van bibliotheken bestaat uit papieren boeken en andere media Deze worden door de lokale bibliotheken zelf gekocht Daardoor verschillen de collecties van de bibliotheken onderling in grootte (aantal titels) en in titelaanbod Leners kunnen ook boeken uit andere bibliotheken aanvragen Het desbetreffende boek wordt dan opgestuurd naar de bibliotheek van de aanvrager Voor e-books ligt dit anders Doordat de collectievorming van e-books landelijk wordt aangepakt kunnen alle individuele bibliotheken ook de kleinere eenzelfde e-bookcollectie aanbieden Alhoewel bibliotheekleden al sinds 1 januari 2014 e-books kunnen lezen via de bibliotheek is het uitlenen van e-books vanaf 2015 pas echt op de kaart gezet De auteursrechtelijke uitgangspositie van bibliotheken in het digitale domein is fundamenteel anders dan die bij gedrukte boeken Bibliotheken zijn afhankelijk van de rechthebbenden (auteurs en uitgevers) Samen met aanbieders en afnemers onderzoekt de Koninklijke Bibliotheek (KB) die sinds 1-1-2015 verantwoordelijk is voor het e-bookplatform hoe en tegen welke vergoeding e-books het beste kunnen worden aangeboden Uitgangspunt is dat rechthebbenden er niet slechter van worden (geen gemiste verkoop) en dat verkopen worden gestimuleerd Zo wordt gezamenlijk het legaal lezen van e-books bevorderd Het afgelopen jaar heeft de KB voor het eerst cijfers over e-books verzameld in het kader van de gegevenslevering Wsob Hieronder wordt kort ingegaan op de ontwikkeling van het aantal gebruikersaccounts (e-bookaccounts) het bezit van de e-bookcollectie en het aantal uitleningen over 2015 (2016 is op dit moment nog niet beschikbaar) In 2015 werden bijna 86 duizend nieuwe e-bookaccounts aangemaakt via de portal bibliotheeknl Daarmee kwam het totaal aantal bibliotheek leden met een e-bookaccount eind 2015 op bijna 240 duizend uit

22

Hiervan kunnen ruim 234 duizend accounts via de lenersgegevens worden toegewezen aan een specifieke bibliotheek Onderstaande figuur toont het aandeel leden van de bibliotheek dat een e-bookaccount heeft voor Nederland als geheel en uitgesplitst naar provincie In 2015 had ruim 6 procent van de bibliotheekleden een e-bookaccount12 De provincie Brabant zit rond de 6 in de middenmoot Aandeel bibliotheekleden met een e-bookaccount 2015

Omvang e-Bookcollectie 115 duizend boeken Eind 2015 had de Bibliotheek ruim 115 duizend e-books in de collectie Bijna 10 duizend hiervan zijn boeken voor volwassenen en nog geen duizend hiervan zijn jeugdtitels Het resterende deel betreft de boeken van onder meer de Vakantiebieb de eBooks eregalerij en de eBookselectie-app (rechtenvrije e-books)

12

Koninklijke Bibliotheek Bibliotheekstatistiek 2015

Ruim 17 miljoen e-bookuitleningen in 2015 door bibliotheekleden13 Op ruim 55 procent van de accounts (in totaal 130 duizend) werd in 2015 tenminste eacuteeacuten boek geleend Dit percentage is ongeveer gelijk per provincie Van alle e-bookaccounts behoort 85 procent toe aan volwassenen De e-books voor volwassenen werden in totaal ruim 15 miljoen keer uitgeleend De jeugdtitels ruim 144 duizend keer Dit betreffen uitleningen aan personen die lid zijn van een openbare bibliotheek en een e-bookaccount hebben Het totale aantal e-bookuitleningen is daarmee verdubbeld ten opzichte van 2014 toen het aantal e-bookuitleningen uitkwam op ruim 800 duizend Gemiddeld werden er bijna 7 e-books per e-bookaccount uitgeleend in 2015 In 2015 is er gedurende de zomermaanden in de landelijke digitale bibliotheek een flink aantal e-books tijdelijk en kosteloos ter beschikking gesteld via de Vakantiebieb-app De boeken van de Vakantiebieb werden het meest gretig gedownload ruim 22 miljoen keer vaak door personen die geen lid waren van een openbare bibliotheek Voor de Vakantiebieb-app geldt net als voor het andere e-bookverkeer dat de populariteit flink groeide op 31 mei 2015 vlak voacuteoacuter de Vakantiebieb actie van 2015 was de app 400 duizend keer gedownload terwijl de teller op 1 september 2015 na de actie op 629 duizend downloads stond

Eind 2016 is er landelijk opnieuw veel geiumlnvesteerd in het digitale aanbod Zo zijn er onder andere nieuwe online cursussen gelanceerd In eacuteeacuten maand tijd hebben daar landelijk meer dan 8000 leden gebruik van gemaakt Daarnaast zijn er nieuwe titels toegevoegd aan de luisterbieb app En het totaal aantal e-books is in 2016 aangevuld tot 13000 titels

13

Landelijk werden er in 2016 2788769 e-books geleend

23

VANnU e-books en digitale ontwikkelingen In 2016 maakten in totaal 2721 leden van VANnU gebruik van een e-book account Dit is een stijging van bijna 1000 leden ten opzichte van 2015 toen er 1789 e-bookaccounts in gebruik waren In totaal werden door de leden van VANnU 23465 titels geleend Het gaat om gemiddeld 9 titels (afgerond) per lid In het eerste kwartaal van 2016 heeft VANnU meegedaan aan de landelijke e-book campagne waarbij er een klantmailing is verstuurd naar alle leden van VANnU Het doel van de campagne was om landelijk 50000 nieuwe e-bookaccounts te genereren In de maanden januari februari en maart zijn in totaal 45673 accounts aangemaakt Uit de evaluatie van de e-book campagne blijkt dat driekwart van de leden weet dat zij e-books via de Bibliotheek kunnen lezen een kwart maakt er inmiddels ook gebruik van Dit is een toename sinds de vorige meting in oktober 2014 Bovendien zegt de helft van de leden de intentie te hebben om het komende halfjaar via de bibliotheek e-books te gaan lenen E-books vooral aanvulling op lezen van papier In een recent onderzoek van SCP over hoeveel tijd men aan de verschillende media besteed blijkt dat tussen 2013 en 2015 de omvang van het digitale lezen nauwelijks veranderde14 In 2015 is lezen van papier nog veruit favoriet Ook al zijn apparaten en schermen gewoner en wijdverspreider de voorkeur ligt bij lezen dus nog duidelijk bij papier Op een doorsnee dag leest 39 van de Nederlanders van papier en 11 van een scherm Stichting Marktonderzoek Boekenvak (2016) bevestigt ook dat het papieren boek nog niet vervangen is door e-books Zorsquon 90 van de digitale lezers leest e-books naast gedrukte boeken de rest leest uitsluitend via digitale apparaten

14

Media Tijd in kaart SCP den Haag December 2016

Digitale media zijn dus niet alleen een concurrent van het lezen ndash tijd die aan gamen of sociale media wordt besteed kan niet ook aan lezen worden besteed ndash maar vormen door hun complementariteit ook een stimulans doordat ook het lezen zelf deels digitaal wordt (Huysmans 2013) Pressreader VANnU heeft zelf aan haar digitale diensten de Pressreader toegevoegd Een digitale dienst voor het online lezen van nationale en internationale tijdschriften en kranten Thuis en in de bibliotheek heeft men via de Pressreader online toegang tot 6000 kranten en tijdschriften uit meer dan 100 landen in 60 verschillende talen In de laatste 4 maanden van 2016 zijn 799 tijdschriften en kranten door leden en bezoekers online gelezen Afspraak met de mediacoach Bij de bezoekers en leden van VANnU ontstaat er een steeds grotere behoefte aan ondersteuning oa in het gebruik van e-readers en tablets VANnU vindt het belangrijk dat burgers digitaal vaardig zijn Dat betekent ook dat de klant met elk gewenst apparaat digitaal moet kunnen lezen Om de leden daarbij te ondersteunen zijn er in 2015 in de kernvestigingen spreekuren gehouden Na evaluatie van de spreekuren is in 2016 besloten om nog beter af te stemmen op de vraag van de gebruiker en kan men voortaan een afspraak maken met de mediacoach Op deze manier wordt de gebruikers nog beter en sneller ondersteund in het gebruik van de digitale producten en diensten Daarnaast worden er veel vragen telefonisch en per mail beantwoord en kan men ook op de website noodzakelijke info vinden Overgang Wise+ In de zomer is VANnU overgegaan naar Wise+ Dit systeem zorgt ervoor dat het zoeken naar materialen op de website direct gekoppeld is aan de Nationale Bibliotheek Catalogus Alle materialen van heel Nederland zijn daardoor in eacuteeacuten zoekopdracht vindbaar

24

Activiteiten en bezoekers Kennis en informatie worden steeds meer overgedragen en beschikbaar gesteld in de vorm van activiteiten De bibliotheek is een neutrale plek in het publieke domein waar mensen elkaar kunnen ontmoeten en kunnen leren In 2014 zijn in alle openbare bibliotheken in totaal 72000 activiteiten geteld15 In 2015 steeg het aantal naar 82000 keer16

De activiteiten lopen uiteen van inloopspreekuren lezingen literaire schrijfcursussen activiteiten in samenwerking met het onderwijs cursussen (digitale) trainingen tentoonstellingen debatten die de bibliotheek zelfstandig of in samenwerking met partners of (lokale) maatschappelijke organisaties aanbiedt

Voor VANnU past het organiseren van diverse activiteiten als aanvulling op de collectie bij het totale programma (aanbod) In de kernvestigingen wordt op allerlei manieren aandacht besteed aan de terugkerende jaarlijkse campagnes en activiteiten zoals de Boekenweek Maand van de filosofie Maand van het spannende boek Kinderboekenweek Week van de mediawijsheid Week van de alfabetisering Nederland leest en de Nationale voorleeswedstrijden Naast deze activiteiten is er altijd ruimte voor lokale initiatieven Op de website van VANnU in de digitale nieuwsbrieven en op social media is gedurende het jaar 2016 uitgebreid aandacht besteed aan alle activiteiten in alle gemeenten Hieronder wordt een beknopte samenvatting gegeven van een aantal grote en kleine activiteiten Activiteiten waar VANnU daar waar kan altijd samenwerkt met andere partners De activiteiten voor de aanpak laaggeletterden komt verderop in het verslag aan bod (Strategische themaacutes en aanpak laaggeletterdheid)

15

CBS Statline Helft activiteiten bibliotheek gericht op educatie den HaagHeerlen november 2015 16

Koninklijke Bibliotheek Bibliotheekstatistiek 2015

Lezen en voorlezen De landelijke campagne Nederland Leest stond in 2016 in het teken van de democratie VANnU heeft ervoor gekozen om het thema democratie te koppelen aan een ander thema dat bij de bibliotheek past namelijk het gebruik van nieuwe media en betrouwbaarheid van informatie Dit heeft geresulteerd in een debat dat VANnU samen met BN de Stem op 29 november in Parrotia heeft georganiseerd rondom het thema lsquode invloed van sociale media op de democratiersquo Op deze avond zijn vertegenwoordigers vanuit verschillende domeinen waaronder onderwijs overheid welzijn en media met elkaar en het publiek in gesprek gegaan aan de hand van een drietal stellingen Speciale gast van de avond was Sanne Kruikemeier Zij doet als docent politieke communicatie aan de Universiteit van Amsterdam onderzoek naar de online activiteiten van kiezers In Roosendaal heeft VANnU ook deelgenomen aan lsquoRoosendaal in dialoogrsquo volgens de dialoogmethodiek zijn deelnemers vanuit de gemeenteraad jongerenraad en bewoners met elkaar in dialoog gegaan rondom het thema democratie Schrijfster Agnes van Overveld (geboren in Nispen woonachtig in Schijf) gaf zowel in Roosendaal als in Rucphen een lezing over haar boek Windkracht 6 Een boek over doorzetten na tegenslagen niet bij de pakken neer gaan zitten en bovenal kansen zien waar een ander alleen de nadelen van een situatie inziet Op 13 november was op uitnodiging van De Witte Roos Sanne van Heijst te gast Zij sprak over haar boek lsquoPhilips-meisje van Kamp Vughtrsquo Op vrijdagavond 18 november is het jaarlijkse Lezersfeest in de kernvestiging in Roosendaal georganiseerd Dit jaar waren de schrijfsters Annejet van der Zijl en Nintildea Weijers te gast Annejet van der Zijl is een van de bekendste en meest gelezen literaire non-fictieschrijvers van ons land

25

Zij schreef Sonny Boy Anna Bernhard en de Amerikaanse prinses Nintildea Weijers schreef korte verhalen en essays en won met haar debuutroman lsquoDe consequentiesrsquo diverse literaire prijzen Het was een gezellige drukte waarbij volop ruimte was om de auteurs te ontmoeten en te bevragen In de kernvestiging in Zevenbergen zijn ook door het jaar heen diverse lezingen georganiseerd Pim Oosterheert hield in januari een drukbezochte lezing over het leven en het werk van Marten Toonder In de avonturen van Heer Bommel en Tom Poes speelt magie en mystiek een belangrijke rol Er gelden normen en waarden die ons vreemd aandoen Pim Oosterheert vertelde hierover en ging ook in op Toonders unieke taalgebruik en de filosofische achtergronden die in zijn verhalen een rol spelen Peter Geleijns gaf in september een prikkelende introductie op een drietal bijeenkomsten over de zogenaamde lsquozwarte schapenrsquo in de samenleving mensen die hun eigen weg zoeken en vinden en er daardoor vaak net niet bij horen Er wordt vaak negatief over ze gesproken terwijl zij zoveel te bieden hebben omdat zij anders denken en handelen dan de kudde makke schapen

En ook voor de jeugd en de jonge kinderen is er altijd iets te doen In oktober zijn er in alle gemeenten diverse klassenbezoeken en schrijversbezoeken ivm Kinderboekenweek In Rijsbergen is de voorronde van de voorleeswedstrijd in de bibliotheek gehouden In alle kernvestigingen vinden maandelijks voorleesactiviteiten plaats De meeste ouders weten de weg naar de bibliotheek te vinden Exposities In november is door Spirit in Roosendaal over een van de markantste geesten uit de kerkgeschiedenis Hildegard van Bingen een expositie gehouden In Zevenbergen presenteert de fotoclub zich regelmatig in de bibliotheek In Rucphen zijn boeken over iconen gepresenteerd tijdens een tentoonstelling van de Heemkundekring

In Oudenbosch was in juni de tentoonstelling van Carry Ham over originele illustraties van het AVI boekje ldquoJesse en de groentedraakjesrdquo in de bibliotheek te zien En in de zomermaanden de tentoonstelling A la Prima door Renate van Dongen en Nathalie Koeken In Rijsbergen zijn wisselende tentoonstellingen gehouden van de schilderijen van Corrie Evers Sweep Workshops en cursussen De succesvolle en veelgelezen schrijver Jose Vriens gaf op vrijdagochtend 27 mei een workshop in Parrotia Hoe schrijf ik een boek Jose Vriens woont en werkt in Roosendaal In Zevenbergen gaf Froukje Smeding in de week van de spiritualiteit in februari een seminar over dit thema Sari van der Spaan gaf in december een seminar over hooggevoeligheid En de Stichting Cultuur Moerdijk gaf in april in de kernvestiging een cursus Kunstkijken

En verder Op maandagavond 12 december heeft Bibliotheek VANnU in het Alzheimer Cafeacute in het Centrum voor Wonen amp Zorg De Brink een presentatie gehouden over wat de bibliotheek kan betekenen en te bieden heeft voor mensen met dementie hun verzorgers en mantelzorgers en de professionals Op 8 juni was het weer Buitenspeeldag in Zevenbergen Op die dag staat in heel Nederland het buitenspelen centraal De vrijwilligsters van de bieb-speelotheek organiseren de Buitenspeeldag op het plein voor de bibliotheek in Zevenbergen In Oudenbosch was tijdens de Cultuurmaand Halderberge 2016 een Pop-up bibliotheek geplaatst met een collectie boeken rondom het thema Iconen en Symbolen in de Basiliek Op 1 oktober gaf Ans Keijzer (Iconenschildergroep Byzantium) in de bibliotheek uitleg over de geschiedenis van Iconen en de techniek om deze te schilderen

26

24 Belangrijke ontwikkelingen in 2016

Hieronder worden de belangrijkste ontwikkelingen geschetst Het is uiteindelijk maar een kleine greep uit wat er allemaal in een jaar bij VANnU gebeurt Certificering In 2014 is in samenspraak met de sector en de branchepartijen (VOB en VNG) het kwaliteitskader 2014-2017 voor openbare bibliotheken vastgesteld Door deel te nemen aan deze certificeringsronde tonen bibliotheken aan dat zij aan de verwachtingen van hun klanten willen voldoen Audits en de daarop volgende certificering helpen bibliotheken om inzicht te krijgen in hun functioneren en toekomstbestendigheid Daarnaast dragen audits en certificering bij aan een samenhangend bibliotheekstelsel op basis van gelijke waarden uitgangspunten bedrijfsvoering en kwaliteit Na een intensieve periode van voorbereiding voor het schrijven van de zogenaamde zelfevaluatie vond begin oktober een tweetal auditdagen plaats De zelfevaluatie is een belangrijk document dat ter voorbereiding van de audit geschreven is door het MT waarin alle onderdelen van de certificering worden behandeld (leiderschap strategie medewerkers processen middelen netwerk dienstverlening collectie en gemeenten) VANnU kreeg bezoek van twee auditoren die door een groot aantal gesprekken met allerlei betrokkenen een beeld moesten vormen van de organisatie Met name de vraag hoe toekomstbestendig de huidige organisatie is stond centraal De auditoren spraken uiteraard met verschillende medewerkers maar ook met een directeur van een basisschool de voorzitter van de Raad van toezicht een tweetal wethouders en een ambtenaar Deze gesprekken gaven samen met de aangeleverde documenten voldoende vertrouwen om gecertificeerd te worden De auditoren hebben daar in hun rapportage het volgende over geschreven

Op basis van de open gesprekken en de vooraf en ter plekke nog ter beschikking gestelde documenten is een goed beeld verkregen van bibliotheek VANnU Hieruit concluderen de auditoren dat de bibliotheek op ruime wijze aan de certificeringsnormen voldoet De gesproken betrokkenen hebben een eenduidig beeld van de koers van de bibliotheek en van de toegevoegde waarde van VANnU naar de toekomst toe De stip op de horizon grote veranderingen niet schuwend een menselijke maat oog voor de financieumlle aspecten en een duidelijke door de organisatie en stakeholders gedeelde visie op het bibliotheekwerk van nu en de nabije toekomst Dit alles geeft ruim voldoende vertrouwen in de toekomstbestendigheid Vernieuwing netwerk In 2016 zijn de voorbereidingen getroffen voor de vernieuwing van het netwerk voor de organisatie Het oude netwerk (hard- en software) is aan vervanging toe en dat biedt de organisatie de kans om te zorgen dat ook voor de komende jaren het netwerk weer past bij de toekomst en daarmee de vraag van de bezoeker Naast het netwerk zullen ook de lijnverbindingen en de telefonie aangepast of vernieuwd worden Reorganisatie De aanpassingen in de dienstverlening in de gemeenten Roosendaal en Zundert hebben in eerste instantie vooral effect op de Frontoffice en daarmee op de werkgelegenheid (voor verdere info zie ontwikkelingen per gemeente) Begin 2016 zijn de voorbereidingen voor een reorganisatie in gang gezet De uitvoering bleek uiteindelijk niet nodig vanwege het vrijwillige vertrek van een aantal medewerkers

27

25 Ontwikkelingen per gemeente In de inleiding van het jaarverslag is het volgende opgemerkt De subsidiering van de bibliotheek is een strategische investering van de gemeente de bibliotheek is een uitvoeringsinstrument van het gemeentelijk beleid Bepaalt de gemeente formeel WAT zij wil bereiken voor haar burgers Bibliotheek VANnU geeft aan HOE dat het beste kan gebeuren Het strategisch beleidsplan van VANnU is richtinggevend om het HOE te bepalen17 Voordat een stand van zaken per gemeente wordt beschreven zullen de vijf strategische themarsquos uit de koers nog kort worden weergegeven omdat keuzes die gemaakt worden per gemeente altijd in het licht van deze themarsquos moeten worden gezien Dat neemt niet weg dat er altijd sprake is van unieke lokale keuzes De onderwerpen leesbevordering jeugd en aanpak laaggeletterdheid komen vanwege het belang verderop in dit verslag aan de orde In dit hoofdstuk zal ook en overzicht subsidieverloop worden getoond De strategische koers 2016-2018 In het jaarverslag van 2015 is geschetst hoe de kaders voor de komende jaren eruit gaan zien en met welke maatschappelijke en economische trends de bibliotheek rekening moet houden Deze zijn uitgangspunt geweest voor de verdere uitwerking van het strategisch meerjarenbeleidsplan voor de komende jaren Dit plan wordt hieronder beknopt weergegeven in de vijf strategische themaacutes Doelstellingen en effecten staan uitgebreid beschreven in het definitieve plan en in de diverse werkplannen staat de aanpak beschreven De missie van VANnU luidt Jong en oud verleiden met plezier te lezen te leren en zich te informeren

17

Strategisch beleidsplan VANnU 2016-2017 van collectie tot connectie

Focus op jeugd mee kunnen doen en de vernieuwde vorm van bibliotheekfuncties staan de komende jaren centraal in onze strategische koers Dat levert de volgende themarsquos op

1 Van collectie tot connectie van uitleenfabriek naar leren en lezen in de wijk

De traditionele bibliotheekvestiging is niet toekomstbestendig De collectie wordt deels digitaal en er is een groeiende behoefte aan leerplekken en cursusruimte De kernvestiging wordt daarom omgevormd naar een lees- en leercentrum met brede openingstijden dat goed bereikbaar is Servicepunten in wijken en dorpen zullen op termijn verdwijnen om plaats te maken voor collecties en programmarsquos op plaatsen waar veel mensen komen De bibliotheek omarmt (burger)initiatieven met betrekking tot lezen leren en informeren Van ruilbibliotheken en een afhaalpunt in een supermarkt tot voorleescursussen in het buurthuis en een collectie in het gezondheidscentrum De bibliotheek biedt ondersteuning Deze initiatieven spelen een belangrijke rol op het gebied van leefbaarheid bestrijding van eenzaamheid en andere maatschappelijke themarsquos

2 Focus op jeugd Het maakt een groot verschil in het leven van kinderen of ze lezen of niet Onderzoek toont aan dat lezers niet alleen hoger scoren op taalvaardigheid maar ook op schoolsucces en intelligentie Leren begint bij lezen Wie kan lezen en teksten begrijpt kan kennis verwerven en zich ontwikkelen Een goede taalbeheersing zorgt er voor dat kinderen betrokken zijn bij wat er om hen heen gebeurt Door een kwartier te lezen per dag groeit de woordenschat van kinderen Vrij lezen stimuleert leesplezier en daarmee groeit de motivatie om te lezen De bibliotheek verwerkt deze uitgangspunten in haar programmarsquos voor scholen de vestigingen en in de collectie Uiteraard worden kinderen uitgenodigd mee te denken en te organiseren

28

3 Een leven lang leren De wereld verandert snel en om steeds bij te blijven moet je blijven leren Om mensen te stimuleren een leven lang te blijven leren pakt Bibliotheek VANnU de rol van inspirator en facilitator Andere partijen nemen het daadwerkelijke lesgeven op zich In de komende jaren zal VANnU het lokale aanbod bundelen en als wegwijzer fungeren We zoeken daarbij naar de optimale mix van online en op locatie leren van individueel en in groepen leren Om mee te kunnen doen is leren lezen en schrijven van groot belang Voor mensen zelf maar ook voor werkgevers dienstverleners en de maatschappij als geheel Van de Nederlandse beroepsbevolking (16-65 jaar) is ongeveer 12 laaggeletterd In West-Brabant alleen al zijn zorsquon 56000 mensen Dit vraagstuk kan VANnU niet alleen op lossen maar dit doet ze samen met andere partijen (zie ook Aanpak laaggeletterdheid) Lokaal worden deze initiatieven vertaald in concreet aanbod waarbij het Taalnetwerk VANnU een cooumlrdinerende rol speelt Cursussen digitale vaardigheden en Taaloefengroepen worden georganiseerd in de bibliotheek en op andere locaties Veel activiteiten worden begeleid door vrijwilligers

4 Passend vakmanschap De veranderingen in onze samenleving vragen andere vaardigheden van onze medewerkers Netwerken verbindingen leggen samenwerken en goede kennis van de collectie staan centraal Er wordt steeds minder gewerkt in het fysieke bibliotheekgebouw en steeds meer op andere plaatsen met andere mensen binnen netwerken Het uitleenproces is geautomatiseerd De toegevoegde waarde van de medewerker zit in het persoonlijke advies en in de gesprekken met klanten bezoekers en (potentieumlle) samenwerkingspartners

5 Financieringsbronnen Zoals veel openbare bibliotheken staat ook Bibliotheek VANnU voor de uitdaging om verder inhoud te geven aan haar maatschappelijke functie

Aan de ene kant heeft VANnU te maken met een terugloop van inkomsten en aan de andere kant wil en moet de organisatie blijven innoveren oa vanwege de digitalisering de ontwikkelingen rondom de Bibliotheek op school en nieuwe maatschappelijke vraagstukken zoals de aanpak van laaggeletterdheid en eenzaamheid De bibliotheek moet toe naar een nieuwe strategie met alternatieve verdienmodellen en daarbij op zoek naar andere inkomstenbronnen zowel op basis van dienstverlening als op basis van private bijdragen Stand van zaken gemeente Roosendaal In 2016 is de structurele bezuiniging van euro 250000 aan VANnU opgelegd Onderstaande afspraken zijn met de wethouder gemaakt 1 Van de huidige naar een kleinere toekomstbestendige kernvestiging 2 Invoering Bibliotheek op school Bibliotheek op school zet in op het ontwikkelen van lees- taal- en mediavaardigheden van kinderen VANnU bereikt 100 van de jeugd 3 Connectie in alle wijken en dorpen en het gefaseerd sluiten van drie servicepunten Wouw (2016) Kortendijk (2017) en Tolberg (2018) VANnU ontwikkelt passende dienstverlening in alle wijken en dorpen met dienstverlening dichter bij en samen met de burgers In 2016 is veel tijd besteed aan de voorbereidingen voor de verbouwing en herinrichting van de kernvestiging Roosendaal (Parrotia) VANnU vormt samen met Allee Wonen een projectgroep om te komen tot een stedelijke huiskamer met een maatschappelijke insteek In 2016 zijn de eerste schetsen gemaakt maar is vooral veel tijd besteed aan de ontwikkeling van het concept en aan het betrekken van partners De inrichting moet in 2017 Europees aanbesteed worden en de verwachting is dat de realisatie in het derde en vierde kwartaal plaats zal vinden In 2016 zijn er voorsorterend op de veranderingen alvast een aantal aanpassingen gedaan Er is een horecavoorziening gekomen (commercieumlle partij) de ingang is verplaatst en een aantal partijen is intern verhuisd

29

In Roosendaal is de keuze gemaakt om de verschillende servicepunten in de jaren 2015-2018 gefaseerd te sluiten en op zoek te gaan naar andere vormen van dienstverlening in alle wijken en dorpen dichterbij de inwoners en minder gericht op het uitleenproces Wouw is in 2016 het eerste servicepunt geweest wat sloot en er is gezocht naar een alternatief In 2016 lag de focus op behoud van de uitleenvoorziening maar in 2017 ligt de nadruk op het programmeren het gezamenlijk initieumlren van activiteiten voor een diverse doelgroep in aansluiting op de kernfuncties van de bibliotheek Het gedeelde maatschappelijk belang is hierin leidend In 2016 is gestart met het zoeken naar alternatieve dienstverlening in Wouw We zijn daar in gesprek gegaan met de burgers met behulp van de methode ldquodesign thinkingrdquo met als doel de behoeftes op te halen Het gaat hier om een participatief traject met inwoners van het dorp met de dorpsraad met gemeenschapshuis De Geerhoek en met verschillende organisaties en instellingen In een aantal sessies is gezocht naar de onderwerpen die voor het dorp erg belangrijk zijn De opbrengst was op hoofdlijnen behoefte aan lezen en een collectie ontmoeting eenzaamheid aandacht 0-4 jaar en toevoegen van programmering Het concrete resultaat In Wouw is de nieuwe bibliotheek welke per 1-10-2016 in de Geerhoek is gestart Het huidige servicepunt is gesloten Naast een kleine collectie en de mogelijkheid te reserveren en in te leveren is er aandacht voor programmering (met nadruk op 0-4 jaar) en ontmoeting (leestafel tegengaan eenzaamheid) Dit alles wordt vooral door vrijwilligers opgepakt Verder zijn contacten gelegd of verstevigd met het onderwijs en professionele instellingen (voor uitrol dBoS zie verderop in het verslag) En in andere dorpen zoals Heerle en Wouwse Plantage zijn ook diverse alternatieven ontwikkeld en activiteiten opgestart of is geholpen met het opstarten van bijvoorbeeld een ruilbieb (Boekspot)

Begin 2017 zal de evaluatie van het project in Wouw worden afgerond Daarin zullen we de methode (design thinking) om de burgers te betrekken bij de alternatieve dienstverlening evalueren alsmede het resultaat De vraag lsquohoe kunnen we schuiven met de middelen (van traditioneel uitlenen naar jeugd laaggeletterdheid vraagstukken in het sociaal domein) en ze op een goede manier inzettenrsquo blijft relevant Dat geldt niet alleen voor de gemeente Roosendaal maar ook voor de andere 4 gemeenten Bibliotheekwerk in de Roosendaalse wijkendorpen In 2016 is er wederom geiumlnvesteerd in bestaande en nieuwe partners in de wijken en dorpen met als doel taal boeken en leesplezier dicht bij de mensen te krijgen Dit heeft geresulteerd in een breed scala aan projecten en activiteiten in samenwerking met andere organisaties en instellingen Op het gebied van leesbevordering voor volwassenen is er in 2016 opnieuw geiumlnvesteerd in het initieumlren en begeleiden van Boekspots ruilbibliotheken op allerlei plekken waar mensen boeken kunnen naartoe kunnen brengen kunnen lenen en ruilen Dit gebeurde oa in Westrand Wouwse Plantage Wouw en de Westrand VANnU adviseert stimuleert en verzorgt de PR Deze Boekspots vormen tevens een aanleiding om hier met behulp van onze collectie activiteiten omheen te programmeren Dit doen we op verschillende plekken via het nieuwe concept lsquoBieb in de Buurtrsquo Dit was in het Tongerlohuys (jeugd) en Wouwse Plantage (vrouwengroep) Ook hebben we samenwerking gezocht op allerlei themarsquos en vanuit onze kennis en collectie zoals in de Westrand (gezonde voeding) St Elisabeth (Dag van de Ouderen iconenproject) en Heerle (uitleen tijdens vakanties voor jeugd en later ook volwassenen In Wouwse Plantage is een wisselcollectie naar het gemeenschapshuis gebracht met name gericht op eenzame ouderen die elkaar op een vast moment in de week ontmoeten Op deze manier zoekt VANnU naar mogelijkheden om de bibliotheek dichterbij de bewoners te brengen

30

Het andere spoor waarop VANnU resultaten heeft geboekt is in het op de agenda zeten van taalvaardigheid leesbevordering en leesplezier bij anderen Dit begint met het bepalen van gezamenlijke doelen voor een bepaalde doelgroep of een specifieke wijk samen met ons netwerk De bibliotheek draagt haar deskundigheid dan uit aan anderen die vervolgens (mede) de activiteiten uitvoeren Zo hebben we zowel ouderen als jongeren getraind in interactief voorlezen en activiteiten ontwikkeld waarbij kinderen van de basisschool door hen werden voorgelezen Tot slot had VANnU een aanjagende rol naar andere partijen in het kader van de Dag van de Dialoog (SDW ROC Huis van de Westrand) Door onze deelname aan het project CREA in de wijk (Westrand) zijn de lijnen met andere partners kort Hierdoor hebben ook zij verschillende dialoogtafels georganiseerd Zorginnovatiepunt Het Huis van Morgen en Bibliotheek VANnU zijn partners binnen de Alliantie gezondheid en geletterdheid Huis van Morgen heeft de opdracht innovatieve hulpmiddelen die bijdragen aan langer zelfstandig thuis wonen onder de aandacht van een groot publiek te brengen VANnU heeft een informatiefunctie die bijdraagt aan zelfstandigheid en participatie voor inwoners in haar werkgebied Ons Marie biedt een breed scala aan activiteiten voor ouderen Dat heeft geleid tot het in de bibliotheek tentoonstellen en actief onder de aandacht brengen van de hulpmiddelen tbv de doelgroep Ook de wijkzuster en BN De Stem zijn betrokken Cultuurnota Roosendaal In 2016 werkte VANnU mee aan de totstandkoming van de nieuwe cultuurnota voor de gemeente Roosendaal Deze opdracht van de raad aan de wethouder werd gestalte gegeven door een cultuurnetwerk te vormen waar VANnU als vanzelfsprekend deel van uitmaakt

Het netwerk bestaat uit ruim 20 personen en fungeert als een spin in het web om mensen en organisaties op cultureel vlak bij elkaar te krijgen Kunst en cultuur zijn niet het doel op zich maar het middel om samenhang in de gemeente te vergroten en aan te zetten tot nieuwe initiatieven om uiteindelijk op cultureel sociaal economische en educatief gebied de vruchten te plukken Stand van zaken gemeente Moerdijk Het servicepunt Willemstad voorheen gevestigd in het Mauritshuis is in de zomer van 2016 verhuisd naar Buurthuis Irene De ruimte die de bibliotheek in gebruik had in het Mauritshuis kon niet langer gehuurd worden In afstemming met de gemeente is besloten om het servicepunt om te vormen naar een afhaal- en inleverlocatie In Buurthuis Irene vond VANnU een plaats om een alternatieve voorziening te maken Het servicepunt is aangepast in een haal- en brengpunt met aandacht voor het jonge kind (0-4) en voor de ontmoeting (leestafel tijdschriften kranten) In het najaar heeft het college VANnU verzocht om het positieve resultaat van 2015 terug te storten Voor VANnU kwam dit onverwacht en gedurende het overleg met de wethouder bleek dat de afspraken in de subsidieverordening over de opbouw van het eigen vermogen niet duidelijk zijn Daardoor loopt VANnU als organisatie een risico De bestuurder heeft het voornemen om in 2017 samen met de 5 gemeenten waar VANnU verantwoordelijk is voor het bibliotheekaanbod goede afspraken te maken voor de toekomst en deze vast te leggen in een convenant Een sterke en gezonde bibliotheekorganisatie is in het belang van alle vijf gemeenten

31

Stand van zaken gemeente Halderberge Voor de zomer kondigde de Raad aan de subsidie van de bibliotheek en nog een aantal professionele organisaties opnieuw te willen verlagen Op 16 juni heeft VANnU tijdens de commissievergadering de consequenties voor het bibliotheekaanbod geschetst Vanwege het effect op de dienstverlening heeft de Raad besloten om de voorgenomen bezuiniging niet op te leggen en zich opnieuw te beraden op de toekomst In 2017 zullen de twee Brede Scholen in Hoeven en Oud-Gastel gerealiseerd zijn De wethouder heeft aangegeven dat hij vanwege het belang van lezen voor de jeugd de wens heeft dat de bibliotheek daarin wordt gehuisvest Dat heeft consequenties voor het bibliotheekaanbod in de servicepunten in beide dorpen De huidige middelen zijn niet toereikend om beide doelgroepen te bedienen Stand van zaken gemeente Rucphen Ook in de gemeente Rucphen is de aandacht voor leesbevordering bij de jeugd steeds meer speerpunt De wethouder heeft aan VANnU gevraagd om een plan te maken voor een breder aanbod aan de jeugd In 2016 zijn de voorbereidingen getroffen om in 2017 de Bibliotheek op school (dBoS) op de scholen uit te rollen (zie verder aanbod jeugd) Ook in deze gemeente is de aanpak laaggeletterdheid een belangrijk speerpunt Rucphen is samen met Roosendaal de enige plek waar naast Klik amp Tik ook taaloefengroepen hebben gedraaid (zie verder 26 aanpak laaggeletterdheid) Stand van zaken gemeente Zundert Ingegeven door de bezuinigingsopgave van de gemeente Zundert zijn in 2016 de voorzieningen in Wernhout Achtmaal en Zundert aangepast enof gesloten In deze kernen is door VANnU ondersteuning geboden in het opzetten van alternatieven zoals een ruilbieb (Boekspot) in alle drie de kleine kernen (Achtmaal Wernhout en Zundert) en het creeumlren van een afhaallocatie gerund door vrijwilligers

In Zundert is een haal- en brengpunt gerealiseerd in het CCZ De bedoeling is om daar ook activiteiten samen met de partners in Zundert te organiseren In Achtmaal helpen vrijwilligers de burgers om de materialen te reserveren of uit Zundert of Rijsbergen te halen De vrijwilligers kunnen altijd voor eventuele vragen bij VANnU terecht De dienstverlening in Rijsbergen wordt aangepast Er zal minder personeel worden ingezet tegelijkertijd is er aandacht voor programmering samen met andere partners Om dit te kunnen realiseren moeten medewerkers tijd en ruimte krijgen om met de programmering bezig te zijn In 2017 zal gestart worden met een pilot voor de inzet van vrijwilligers op De snelheid waarmee VANnU moest reageren op de bezuinigingen voor de komende drie jaar stond op gespannen voet met het realiseren van alternatieven samen met de burgers In goed overleg met de wethouder is besloten om de planning te verruimen De gemeente heeft een financieumlle tegemoetkoming betaald vanwege het langer openhouden van de servicepunten en het langer continueren van het aanbod op de scholen De dienstverlening in de vorm van het uitlenen op de Zundertse basisscholen is gestopt en VANnU heeft de collecties achtergelaten op de scholen zodat de leerlingen deze nog kunnen gebruiken De wethouder heeft VANnU gevraagd om een plan te maken met het onderwijs voor de leesbevordering in de scholen waarmee hij de bezuiniging van 2017 van euro 25000 zou kunnen terugdraaien Dat is niet gelukt De bedoeling is om dit voor 2018 alsnog voor elkaar te krijgen en de opgelegde bezuiniging terug te draaien en in te zetten voor de jeugd

32

Subsidieverloop 2011-2016 In 2016 zijn de budgetsubsidies in de gemeenten Roosendaal en Zundert verlaagd De gemeente Roosendaal had de verlaging in 2014 reeds aangekondigd maar heeft VANnU de tijd gegeven om een koers voor 4 jaar uit te zetten waardoor de bezuiniging met aandacht voor de inhoud kan worden gerealiseerd De gemeente Zundert heeft na de fusie in 2015 aangegeven de bibliotheek drie jaar op rij een bezuiniging op te leggen In 2016 euro 50000 en in 2017 en 2018 elk jaar euro 25000 Alleen de gemeente Rucphen heeft een indexering toegepast In onderstaande tabel is vanaf 2011 het subsidieverloop te zien Subsidieverloop 2011-2016

Gemeente 2011euro 2012euro 2013euro 2014euro 2015euro 2016euro

Roosendaal 1608501 1608501 1608501 1608501 1608501 1368503

Roosendaal div subsidies

404624 65660 96182 27049 6240 3553

Moerdijk 883503 793100 797000 798130 809188 809188

Moerdijk div subsidies

8921 33785 41280 72705

61562

57319

Halderberge 550811 495730 395730 395730

395730 395730

Halderberge div subsidies

- 44826 26459 51444

54750

50000

Rucphen - - - 428013 434433 440949

Zundert - - - 305052 305052 255052

totaal 3456360 3041602 2965152 3686624 3675456 3380294

incl VVE en landelijke subsidie Vschool

incl subsidie onderwijsachterstanden marktplaats cultuureducatie en (tot 2015) landelijke subsidie Vschool subsidie marktplaats cultuureducatie

Het bedrag dat de gemeenten per inwoner bijdragen verschilt sterk Het aanbod per gemeente daarmee ook Omdat huisvestingslasten een groot verschil kunnen maken wordt in onderstaande tabel het bedrag inclusief en exclusief huisvestingslasten getoond Subsidiebedrag per inwoner 2016

Gemeente incl huisvesting excl huisvesting Roosendaal 1780 1441

Moerdijk 2143 1594

Halderberge 1308 1126

Rucphen 1983 1377

Zundert 1194 1002

26 Aanbod jeugd Boekstart en de Bibliotheek op School De bibliotheken in Nederland hebben ongeveer vier miljoen leden waarvan 61 jeugdleden in de leeftijd van 0 tot en met 17 jaar Kinderen en jongeren zijn dus een belangrijke doelgroep voor de bibliotheken De samenleving is de afgelopen decennia door en door gedigitaliseerd en gemedialiseerd en raakt ook nog altijd verder geiumlnformatiseerd en geiumlndividualiseerd Dit heeft niet alleen gevolgen voor het leesgedrag van de jeugd ook de manier van denken en de vaardigheden waarmee deze groep opgroeit veranderen Hierdoor zullen bibliotheken de jeugd in de 21ste eeuw op een andere manier moeten bereiken interesseren en ondersteunen dan eerder het geval was18 Ook al verandert de doelgroep lezen en toegang tot boeken blijven belangrijke voorwaarden voor het succes van individuen en de samenleving als geheel Bibliotheken behouden in dat verband hun onmisbare taak

18

Bibliotheken en de jeugd in de 21-ste eeuw Brochure KB en Stichting Lezen en Schrijven

33

Met leesbevorderingsprogrammarsquos als Boekstart en de Bibliotheek op school en leesbevorderingsprojecten als De Nationale Voorleeswedstrijd van Stichting Lezen en de KB hebben zij sterke troeven in handen Aanpak VANnU Het bevorderen van lezen en vooral leesplezier kan niet vroeg genoeg in het leven van kinderen beginnen VANnU richt haar activiteiten op de leeftijdsgroep van 0-18 jaar met onderstaande aanpak Boekstart Het leesbevorderingsprogramma Boekstart moedigt ouders aan om hun kinderen zo vroeg mogelijk kennis te laten maken met boekjes met lezen en met de bibliotheek Boekstart richt zich op kinderen van 0 tot 4 jaar Kinderen die op heel jonge leeftijd in aanraking komen met (voor-)lezen en boeken ontwikkelen zich beter zo heeft onderzoek uitgewezen Een vroege ontdekkingstocht vergroot spelenderwijs de woordenschat van het kind en zorgt ervoor dat het kind later meer leesplezier heeft Zo is er minder kans op laaggeletterdheid Leesbevordering richt zich niet alleen op kinderen met een taalachterstand maar op alle kinderen Resultaat Begin 2009 startte Boekstart in vijf vestigingen in Noord-Brabant Begin 2015 deed 99 van alle bibliotheken in Nederland mee (156 van de 157 bibliotheken) Jaarlijks worden in totaal zorsquon 55000 Boekstart-koffertjes meegegeven aan ouders waarmee 323 van de babyrsquos in Nederland werd bereikt In 2016 zijn bij VANnU 324 kinderen ingeschreven als Boekstartlid Ouders Op verzoek van de instellingen in de kinderopvang wordt op bijeenkomsten voor ouders verteld over het plezier en belang van voorlezen

Moerdijk In Moerdijk wordt door de bibliotheek een programma uitgevoerd in het kader van de Voor- en Vroegschoolse Educatie Doel is om de kinderen met een (taal)achterstand te stimuleren zodat ze met een zo klein mogelijke achterstand naar het basisonderwijs gaan Iedere kinderopvangorganisatie doet hier aan mee Hiermee wordt een groot gedeelte van de kinderen in de leeftijd tot 0-4 jaar bereikt Bibliotheek op school PO (Primair Onderwijs) In het programma de Bibliotheek op school werken bibliotheken en scholen structureel samen aan de taalontwikkeling leesbevordering en mediawijsheid van kinderen De bibliotheek maakt afspraken met het onderwijs over de uitvoering van het programma De basis voor samenwerking is het beleid van de school De jaarlijkse doelen bepaalt men samen op basis van gemonitorde resultaten en de jaarlijkse activiteiten worden vastgelegd in een lees- en mediaplan Het volgen van de cursus Open boek door leerkrachten helpt bij het vormgeven van het beleid Met de Bibliotheek op school gaan school en bibliotheek een meerjarige samenwerking aan rondom lezen en mediawijsheid De effecten van de inzet worden jaarlijks door de landelijke monitor gevolgd Deze samenwerking is geborgd in het beleid van zowel school als bibliotheek Een actuele en gevarieerde collectie in de school zorgt voor verrijking van het leesonderwijs Vanuit de bibliotheek ondersteunt een professionele leesconsulent de leescooumlrdinator en het team van de school Daarnaast helpt een digitaal portaal de school bij het zoeken en registreren van boeken het stimuleren van lezen het bijhouden van de leeshistorie en het vinden van betrouwbare informatie Roosendaal De uitrol van lsquode Bibliotheek op schoolrsquo in Roosendaal vordert volgens planning Na de eerste 8 scholen zijn in 2016 de volgende 7 scholen aangesloten de Linde de Klimroos Klaverweide Lavoor de Stappen Baayaert en Talent

34

Basisscholen de Vondel en Wending hebben nu ook een vaste leesconsulent van Bibliotheek VANnU Ruim de helft van de scholen is inmiddels aangesloten In Wouw is samen met scholen de Stappen en Baayaert hard gewerkt om een inspirerende leesomgeving voor de kinderen van de scholen te maken Na sluiting van het servicepunt is de collectie voor de kinderen binnen de school toegankelijk geworden Een voorbeeld van een inspirerende leesomgeving is te vinden op basisschool de Klimroos Deze school heeft ook een Facebookpagina gemaakt om de schoolbieb te promoten httpswwwfacebookcomHieperdeBieb Tijdens de Kinderboekenweek zijn er 41 klassen van de Roosendaals scholen op bezoek geweest Ze namen deel aan het programma lsquoleeselixerrsquo Een speciale drank waarin kinderen hun leesvoorkeur konden mixen en zo genoeg leeshonger en leesvoer zouden hebben tot ze oma en opa waren Moerdijk Alle 22 scholen in de gemeente Moerdijk kunnen gebruik maken van leesbevorderingsprojecten in samenwerking met een leesconsulent van de bibliotheek Dit wordt gedaan in samenhang met de actuele en inspirerende boekencollectie die de scholen jaarlijks van de bibliotheek ontvangen Een voorbeeld van deze samenwerking is het project lsquoTheaterlezenrsquo dat is uitgevoerd op basisschool de Boemerang Basisscholen komen diverse keren per jaar voor groepsbezoeken naar de bibliotheek Halderberge Er is nog geen structurele samenwerking met de scholen Wel hebben een aantal scholen belangstelling voor lsquode Bibliotheek op schoolrsquo Twee leerkrachten van basisschool rsquot Bossche Hart uit Bosschenhoofd hebben de cursus Open Boek gevolgd een bouwsteen van het project Op

basis daarvan worden er jaarlijks een aantal leesbevorderingsprojecten uitgevoerd in deze school Basisschool de Schittering maakt gebruik van de mogelijkheid voor het doen van groepsbezoeken in vestiging Oudenbosch De gesprekken met de wethouder over het aanbod voor de jeugd in de toekomst in de gemeente Halderberge zijn in volle gang Rucphen Met alle 7 scholen in Rucphen zijn gesprekken gevoerd over de invoering van lsquode Bibliotheek op schoolrsquo Op basisschool Vinkenbos was door de leerkrachten de cursus Open Boek al gevolgd en was een up-to-date leesplan aanwezig Hier is gestart met uitvoering van het activiteitenplan en invoering van de Monitor Op basisschool Martinus in Rucphen zijn 3 leerkrachten gestart met de cursus Open Boek deze school heeft de doelen al bepaald De andere scholen zijn in diverse stadia van uitrol van de samenwerking Zundert Met de scholen in Zundert zijn gesprekken gevoerd om te komen tot een basisvoorziening volgens de aanpak lsquode Bibliotheek op schoolrsquo Op basis hiervan is een plan gemaakt wat nog niet helemaal tot overeenstemming heeft geleid Daarom worden de gesprekken in 2017 voorgezet (zie verder 25 Ontwikkelingen per gemeenten) Bibliotheek op school VO (Voortgezet Onderwijs) De succesvolle aanpak van de Bibliotheek op school in het basisonderwijs is aanleiding geweest om het programma uit te breiden naar het voortgezet onderwijs (VO) allereerst naar het vmbo Die uitbreiding biedt de bibliotheken een strategische aanpak voor structureel samenwerken met het voortgezet onderwijs De pijlers zijn collectie lezen en mediawijsheid Iedere pijler heeft een keuzemenu bestaande uit een aantal bouwstenen die oa voortkomen uit bestaande Bibliotheekprojecten oa Biebsearch Leeskr8 en 4You

35

De Bibliotheek op School Het Da Vinci College (Roosendaal) en Bibliotheek VANnU hebben in schooljaar 2015-2016 gebruik gemaakt van de Stimuleringsregeling van Kunst van Lezen tbv de Bibliotheek op School Halverwege het schooljaar 2016 liep deze regeling af Tijdens dit schooljaar hebben school en bibliotheek gewerkt aan het creeumlren van de voorwaarden en er is een leesplan geschreven waarin een stevige basis is gelegd voor een meerjarenplan De onderstaande activiteiten zijn concreet uitgevoerd

Studiemiddag voor docenten Iedere docent taaldocent

Training voor docenten Lezen in het vmbo werkt

Boekencollectie (in de vorm van boekenkisten 303 boeken)

Campagne Nederland Leest Lydia Rood

Vrij lezen in de klas zowel in het vmbo als in het praktijkonderwijs experimenteren docenten met de boekenkisten en vrij lezen

Vakoverstijgend voorlezen oa techniekdocenten en biologiedocenten lezen voor ook in de bovenbouw

VANnU is in gesprek met de school over een vervolg Het Markland college in Zevenbergen maakt al een paar jaar gebruik van Biebsearch Dit is een voorloper van Bibliotheek op School In 2016 hebben in een werkgroep gesprekken plaatsgevonden ter voorbereiding van het programma de Bibliotheek op School In 2017 gaat daadwerkelijk gewerkt worden aan het taal- en leesbeleid en het omzetten van Biebsearch in de Bibliotheek op school Twee docenten van het Markland hebben deelgenomen aan de training Lezen in het vmbo werkt op het Da Vinci college Brugklassers van het Marklandcollege komen regelmatig op groepsbezoek in de bibliotheek

Diverse activiteiten Voor middelbare scholieren worden diverse activiteiten georganiseerd waar VANnU een rol in speelt Een van de activiteiten is het Cultuurfestival Artisjok 2016 voor havo en vwo 4 VO In Roosendaal is de organisatie in handen van de Cultuurcompaan Het thema van dit jaar was Beyond Borders VANNU heeft de samenwerking gezocht met De Witte Roos en boekhandel Het verboden Rijk waardoor de mogelijkheid ontstond om groots uit te pakken en goed aan te sluiten bij het thema In februari hebben 14 schoolfinalisten van 7 scholen (2 per school) deelgenomen aan de voorleeswedstijd Read2me In deze wedstrijd worden leerlingen aangespoord goede jeugdboeken voor te lezen Leerlingen lezen voornamelijk voor uit boeken van de Jonge Jury Een leerling van het Jan Tin Bergen College heeft de Roosendaalse finale gewonnen Tot slot scholen zien de waarde van abonnementen en schoolpassen Ook worden regelmatig projectcollecties afgenomen en vinden er klassenbezoeken en schrijversbezoeken plaats Abonnementen School schoolabonnementen Collectieve

schoolpassen

Da Vinci College

Gertrudis College I 216

Jan Tinbergen College I

Markland College Oudenbosch I

Markland College (Zevenbergen)

II 269

Norbertus College II 211

Munnikenheide college I

Mencia Sandrode I

36

27 Aanpak laaggeletterdheid Laaggeletterdheid is een maatschappelijk probleem waar vaak nog een taboe op rust Ongeveer 13 miljoen inwoners van Nederland tussen de 16 en 65 jaar is laaggeletterd Ze hebben moeite met lezen schrijven en communiceren in het Nederlands En dat terwijl taal steeds belangrijker wordt om zelfstandig te kunnen participeren Denk aan het gebruiken van websites van overheden en bedrijven aan internetbankieren of een sollicitatiebrief schrijven of aan langer zelfstandig kunnen wonen Maar denk ook aan het begrijpen van veiligheidsinstructies op het werk of bijsluiters van medicijnen

Vanuit de Rijksoverheid is daarom gestart met het actieprogramma lsquoTel mee met Taalrsquo[1] In dat programma zetten de ministeries van OCW SZW en VWS samen in op participatie taal als middel om mee te kunnen doen in de maatschappij en op het werk In Tel mee met Taal zijn de preventieve aanpak (het voorkomen van taalachterstand) en de curatieve aanpak (het bestrijden van laaggeletterdheid via scholing) voor het eerst in eacuteeacuten overkoepelend actieprogramma samengebracht Daarbij speelt de regionale netwerkaanpak een belangrijke rol De combinatie van de curatieve en preventieve aanpak van laaggeletterdheid sluit aan bij de opdracht van de bibliotheek bij te dragen aan geletterdheid in brede zin voor jong en oud De bibliotheek heeft al taalaanbod gericht op jonge kinderen (bijvoorbeeld Boekstart) en volwassenen (bijvoorbeeld via taalcoaches lees- en schrijfclubs) Ook opereert de bibliotheek in een lokale maatschappelijke context in contacten met burgers gemeenten onderwijs lokale bedrijven en maatschappelijke organisaties Dit maakt dat de bibliotheek een unieke positie inneemt en in potentie een belangrijke verbindende schakel kan vormen binnen de regionale aanpak van laaggeletterdheid

[1]

httpswwwtaalvoorhetlevennl

In september 2014 is het convenant Taal voor het Leven West- Brabant ondertekend Een samenwerkingsverband tussen ROC Kellebeek VWS ATEA UWV Cubiss St Lezen amp Schrijven en de bibliotheken in West- Brabant om een bijdrage te leveren aan het terugdringen van laaggeletterdheid Inmiddels zijn er zorsquon 30 organisaties aangesloten ook organisaties uit de zorg- en welzijnssector De aanpak van laaggeletterdheid kan niet los worden gezien van maatregelen om taalachterstanden en laaggeletterdheid te voorkomen zoals leesbevordering Daarom is het beleid gericht op leesbevordering en leesplezier een waardevolle aanvulling op het reguliere taalonderwijs en is dit onderdeel van het actieprogramma lsquoTel mee met Taalrsquo Wat doet VANnU VANnU biedt een basisaanbod waarin collectie taalpunten en het taalnetwerk en activiteiten in de Week van de Alfabetisering opgenomen zijn Daarnaast worden bovenop dit basisaanbod trajecten aangeboden in het kader van de uitvoer WEB In 2016 heeft Taal voor het Leven West-Brabant voor het tweede jaar op rij WEB-gelden ontvangen tbv het versterken van werkenden en werkzoekenden In onderstaand overzicht is het basisaanbod opgenomen onder het kopje Activering daarna volgen de trajecten in het kader van WEB Activering basisaanbod

Collectie VANnU heeft een speciale Makkelijk Lezen-collectie voor mensen die moeite hebben met lezen en schrijven Bij de samenstelling van de collectie heeft de bibliotheek gelet op de bruikbaarheid ervan voor de ontwikkeling van taalvaardigheid en maatschappijorieumlntatie De collectie bestaat uit leesboeken op verschillende leesniveaus taalcursussen en informatieve boeken en alle informatie is in eenvoudig Nederlands

37

Taalpunten In 2016 heeft VANnU samen met haar netwerkpartners twee taalpunten opgezet eacuteeacuten loket dat burgers overzicht biedt van het informele formele en non-formele scholingsaanbod op het gebied van taal en digitale vaardigheden in de regio Naast de doorverwijsfunctie bieden de Taalpunten ook laagdrempelige trainingen Aan de hand van een intake wordt de scholingsbehoefte van de deelnemer in kaart gebracht en kan er bijvoorbeeld een training Klik amp Tik worden gedaan Het eerste Taalpunt opende in maart 2016 in de wijk Kalsdonk in Roosendaal en de tweede is op 31 maart in de bibliotheek Zevenbergen feestelijk geopend Na opening van de Taalpunten is er voortdurend aanloop van mensen met taalvragen In 2016 zijn er 34 mensen geholpen enof doorverwezen in Kalsdonk In het taalpunt in Zevenbergen zijn in 2016 totaal 14 mensen geholpen met hun taalvraag

Activering Deelnemers Opmerkingen

Roosendaal 31 Klik amp Tik basis

Taalpunt Kalsdonk (RSD) 34 Intakes

Moerdijk 17 Klik amp Tik basis

Taalpunt Moerdijk 14 Intakes

Halderberge 11 Klik amp Tik basis

Rucphen 9 Klik amp Tik basis

Zundert 7 Klik amp Tik basis

Training herkennen amp doorverwijzen

15 Gezondheidsplein

Kalsdonk

138

Trainingen Op 20 september heeft VANnU aan de partners van het Gezondheidsplein in Kalsdonk een training Herkennen en motiveren laaggeletterden

gegeven

Week van de alfabetisering Samen met haar partners in het West Brabantse Taal voor het Leven organiseerde Bibliotheek VANnU een Lagerhuisdebat tijdens de Week van de Alfabetisering In dit interactieve debat ging men op zoek naar de formule om slim samen te werken eacuteeacuten doel maar met een verschillende motivatie belang of uitgangspunt Wanneer is de samenwerking slim en daarmee effectief Het debat vond plaats in Etten Leur De landelijke week van de alfabetisering viel dit jaar samen met de start van het nieuwe Taaljaar 2016-2017 Samen met de gemeente Moerdijk heeft de bibliotheek een informatieve en interactieve bijeenkomst georganiseerd (5 september 2016) waarin verteld werd over de aanpak van laaggeletterdheid Wethouder Thomas Zwiers gaf het belang van de aandacht voor laaggeletterdheid aan in het bijzonder voor werknemers Daarnaast werd stilgestaan bij het aanbod aan taalactiviteiten in het schooljaar 2016-2017 en het taalnetwerk in de regio Bijzondere aandacht was er voor de rol van vrijwilligers in de taaltrajecten Zonder vrijwilligers is een groot aantal taalactiviteiten niet uit te voeren Taalnetwerk In het Taalnetwerk zijn lokale taalbieders en ndashprojecten vertegenwoordigd zoals Humanitas Vluchtelingenwerk de VoorleesExpress ROC Kellebeek WijZijn Traverse en de STA teams Het netwerk komt onder voorzitterschap van VANnU 2 tot 3 maal per jaar samen om kennis te delen en samen te werken In 2016 heeft dat geleid tot het opstellen van een Taalkaart van Roosendaal (welke aanbieders bieden welke trainingen aan tegen welke voorwaarden) De Taalkaart is inmiddels door de deelnemers in gebruik genomen Verder wordt er veel aandacht besteed aan het werven van taalvrijwilligers VANnU Humanitas Vluchtelingenwerk en WijZijn Traverse bundelden de krachten om via uitingen in de media taalvrijwilligers te werven Dat leidde tot een goed bezochte informatiemiddag op 9 december waar zorsquon 50 geiumlnteresseerden zich meldden

38

Activering WEB trajecten Taaloefengroepen In Rucphen en in Roosendaal organiseert de Bibliotheek VANnU wekelijks taaloefengroepen voor medewerkers van de WVS De werkleiding van de WVS geeft aan dat zij zien dat hun medewerkers echt veranderen sinds zij aan de taaloefengroep zijn begonnen De persoonlijke benadering en begeleiding van de taalvrijwilligers zorgt ervoor dat de cursisten meer zelfvertrouwen krijgen en verrast worden in hun eigen kunnen In totaal hebben in de vijf gemeenten 36 personen deelgenomen Klik amp Tik cursussen Voor alle mensen die moeite hebben om hun weg te vinden op internet biedt de Bibliotheek op de vijf kernvestigingen de cursus Klik amp Tik aan De cursisten worden begeleid door vrijwilligers In 2016 hebben 40 cursisten de cursus met succes afgerond en hiermee hun zelfredzaamheid vergroot Taal amp Arbeidsmarkt Walk amp Talk en Werkmap Walk amp Talk Vanaf oktober organiseert Bibliotheek VANnU maandelijks op elke derde maandag van de maand Walk amp Talk deacute koffiepauze voor werkzoekenden Het is een gratis netwerkbijeenkomst voor en door werkzoekenden In een ongedwongen sfeer maakt men in Bibliotheek VANnU kennis met elkaar krijgt men tips van een professional enof hoort men ervaringen van (ex-)werkzoekenden In 2016 waren de themarsquos Netwerken hoe doe je dat (oktober) Hoe maak je een goed basis CV (november) en Werken in Belgieuml (december) In 2016 hebben 62 belangstellenden deelgenomen aan de bijeenkomsten

Werkmap De dienstverlening van het UWV verloopt digitaal Laagopgeleide en oudere werkzoekenden hebben vaak moeite met het aanvragen van een DigiD en het omgaan met de digitale werkmap van het UWV In 2016 hebben 32 deelnemers een training gevolgd om hun vaardigheden op dit gebied te verbeteren

Monitoring In januari 2017 verscheen de landelijke Monitor Digitale Vaardigheden 2015-2016 uitgevoerd door Next Value in opdracht van de Koninklijke Bibliotheek In deze monitor waar VANnU aan meegewerkt heeft wordt gekeken naar de resultaten van de digitale trajecten en worden deelnemers bevraagd In de algemene conclusies en aanbevelingen worden de volgende zaken aangegeven en door VANnU opgepakt 1 Zoek samenwerking met doorverwijzers VANnU heeft dit geborgd op regionaal niveau door Taal voor het Leven West-Brabant en lokaal via het Taalnetwerk Werk met vrijwilligers VANnU werkt sinds 2014 met taalvrijwilligers zij worden getraind door ROC Kellebeek enof St Lezen en Schrijven 2 Voorkom een te vrijblijvende leeromgeving door actief samen te werken met bijvoorbeeld de WVS worden deelnemers gestimuleerd om actief deel te nemen 3 Probeer maatwerk te bieden en verwijs door naar vervolgtrajecten sinds 2016 worden in de Taalpunten intakes afgenomen door taaldocenten van ROC Kellebeek daarmee wordt de doorverwijzing nog meer maatwerk Ten slotte werd de deelnemers gevraagd naar hun tevredenheid over de trainingen 37 deelnemers hebben meegewerkt aan de monitor Door de samenwerking met ROC Kellebeek in 2016 verder vorm te geven is er meer aandacht gekomen voor deskundigheidsbevordering van de taalvrijwilliger en is de doorstroom van deelnemers toegenomen Daarmee wint de West-Brabantse aanpak aan duurzaamheid

39

28 Werkzaamheden Marktplaats Cultuureducatie 2016 Bibliotheek VANnU is verantwoordelijk voor de Marktplaats Cultuureducatie in de gemeenten Halderberge en Moerdijk De doelstelling van de Marktplaats is Een netwerk en samenwerking tussen aanbieders van cultuur en het onderwijs creeumlren zodat de jeugd meer in aanraking komt met kunst en cultuur en zich daardoor beter kan ontwikkelen De cooumlrdinator Marktplaats Cultuureducatie heeft in 2016 de volgende taken uitgevoerd

inventariseren van de vraag op het gebied van cultuureducatie van het onderwijs (PO en VO)

inventariseren van de vraag op het gebied van cultuureducatie voor en naschoolse opvang inventariseren van de mogelijkheden van de culturele aanbieders

culturele aanbieders meenemen in de lsquotaalrsquo van het onderwijs

het uitbreiden en verstevigen van het lokaal cultuur-educatief netwerk

samenwerken met de intermediairs van regiorsquos West Brabant

afstemmen van vraag en aanbod Het Kunstmenu wordt afgenomen door alle Halderbergse scholen en elf scholen uit de gemeente Moerdijk Het wordt aangeboden in samenwerking met CultuurCompaan (gemeente Roosendaal) en bestaat uit activiteiten van lokale (professionele aanbieders uit de gemeente) regionale (professionele aanbieders uit de provincie) en landelijke culturele instellingen De leerlingen maken op deze manier kennis met de drie domeinen van Cultuureducatie (in huis met de culturele omgeving en uit de grote wereld) Verder nemen de scholen deel aan diverse naschoolse activiteiten (verlengde schooldag) en vinden er diverse losse culturele projecten op de scholen plaats

De cooumlrdinator ondersteunt culturele instellingen kunstenaars en het onderwijs mbt actuele ontwikkelingen op het gebied van cultuureducatie Zij organiseert netwerkbijeenkomsten voor de interne cultuurcooumlrdinatoren (ICCrsquoers) biedt scholing aan en geeft de ICC cursus in West- Brabant Daarnaast worden er cursussen aangeboden voor culturele aanbieders zodat ook zij meegaan in de huidige ontwikkelingen op het gebied van cultuureducatie De cooumlrdinator cultuureducatie is tevens intermediair voor de scholen mbt de rijksregeling Cultuureducatie met Kwaliteit (2013 ndash 2016) een opdracht die middels de Cultuurloper wordt uitgevoerd Hierbij wordt nauw samengewerkt met de Provinciale instelling Kunstbalie Aan de regeling nemen 5 scholen uit de gemeente Halerberge en 7 scholen uit de gemeente Moerdijk deel VANnU werkt regionaal en dat vertaalt zich ook in de Marktplaats Cultuureducatie waar het onderhouden van contacten met andere marktplaatsen en buurgemeenten vanzelfsprekend is De cooumlrdinator neemt deel aan het zogenaamde Regionaal Overleg Marktplaatsen (ROM) en een Provinciaal Overleg Het doel is om gezamenlijke activiteiten voor de regio West- Brabant te organiseren Er wordt samengewerkt met de cooumlrdinator Brede Scholen en cooumlrdinator Sport van beide gemeenten Ook vindt er steeds meer samenwerking plaats met de schoolbesturen Stichting Openbaar Onderwijs West-Brabant is een bovenschools traject gestart op het gebied van cultuureducatie met oa de intermediairs van de gemeente Roosendaal en HalderbergeMoerdijk Tot slot neemt de cooumlrdinator zitting in de werkgroep Cultuurmaand (septemberoktober) van de gemeente Halderberge Zij richt zich vooral op de activiteiten voor het onderwijs

40

29 Personeel en Organisatie

Per 31-12-2016 heeft VANnU 3885 FTE in dienst In totaal gaat het om 74 medewerkers De groei in ftersquos (145) heeft met name te maken met de uitrol dBoS en toename van leesconsulenten waarover eerder in dit verslag is gesproken In de Frontoffice is het aantal uren door oa sluiting van servicepunten in de gemeente Zundert en aanpassingen van het servicepunt in Wouw afgenomen

De leeftijdsopbouw van de medewerkers Van alle medewerkers bij VANnU is 95 jonger dan 40 jaar Het percentage medewerkers tussen de 40 en 50 jaar is 135 54 van de medewerkers is tussen de 50 en 60 jaar en het percentage 60+ is 23 VANnU heeft tov de landelijke leeftijdsopbouw een hoger percentage 50 plussers Dat betekent dat er goed moet worden nagedacht over de instroom van jongere medewerkers om de uitstroom voor de komende jaren op te kunnen vangen Dat is een lastig vraagstuk omdat bij een reorganisatie de jongere medewerkers vaak degenen zijn die door middel van afspiegeling moeten vertrekken Het komend jaar zal dit onderwerp opnieuw op de agenda staan van directie en OR omdat het vraagt om een

visie over hoe het toekomstig personeelsbestand eruit moet komen zien en hoe de organisatie zich daarop kan voorbereiden

Personeelsverloop in- door- en uitstroom In totaal zijn er in 2016 acht medewerkers ingestroomd waarvan

projectmedewerker vernieuwing netwerk

1 cooumlrdinator Frontoffice

1 controller

1 medewerker communicatie

2 leesconsulenten 4-12

2 ondersteuners leesconsulenten

stagiaire19 Daarnaast zijn er zes medewerkers uit dienst getreden waarvan

1 ondersteuner leesconsulenten

3 opruimhulpen

2 informatiemedewerkers

19

De stagiaire is in augustus voor een aantal uur als medewerker communicatie aangesteld

0 10 20 30 40 50

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

totale FTE

totale FTE

0

10

20

30

40

50

60

15-30 30-40 40-50 50-60 60+

pe

rce

nta

ge

Leeftijdsopbouw in percentages

VANnU

st Bibliotheekwerk

landelijk

41

Jubilea In 2016 waren er twee jubilarissen Een medewerker was 40 jaar in dienst en een 25 jaar in dienst bij VANnU

Ziekteverzuim Het gemiddelde verzuimpercentage in 2016 bedroeg 32 De ziekte frequentie is 09 Het ziekteverzuim is ten opzichte van 2015 gedaald (587) Onderstaande grafiek toont het verzuimverloop in 2016 Duidelijk is dat het verzuimcijfer vooral wordt beiumlnvloed door een aantal langdurig zieken Het ziekteverzuim is in lijn met de landelijke trend 20 Ziekteverzuim 2016

20

CBS statline cultuur sport en recreatie geeft over de eerste drie kwartalen van 2016 een gemiddeld percentage aan van 32

Scholing VANnU vindt het belangrijk om haar medewerkers zo goed mogelijk voor te bereiden op het bibliotheekwerk van de toekomst In de strategische koers 2016-2018 staan de kernkwaliteiten collectioneren programmeren en netwerken centraal Om medewerkers de kans te geven deze competenties verder te ontwikkelen heeft VANnU in 2016 verschillende stappen gezet In het fusieproces is afgesproken dat er in de front office toegewerkt zou worden naar minder functies De functie van medewerker klantenservice is komen te vervallen en alle medewerkers die het betrof zijn opgeleid tot informatiemedewerker Een groep van 16 medewerkers heeft een opleidingstraject van 6 maanden doorlopen wat leidde tot een certificaat voor iedereen en een benoeming tot informatiemedewerker Alle front office medewerkers hebben in de zomer een training gevolgd over de digitale diensten van VANnU Hierbij kwam het gebruik van de e-books aan de orde en uitleg en gebruik van de verschillende bibliotheek apps digitale bibliotheek bronnen Daarnaast is er extra toelichting gegeven op het gebruik van Bicat het bibliotheekinformatiesysteem Na afloop van de training waren de medewerkers op de hoogte van het volledige aanbod en beter in staat om gebruikers te informeren en vragen te beantwoorden over het brede aanbod van digitale diensten

In 2016 is door alle medewerkers verder gewerkt in de themagroepen om de kerncompetenties concreet gestalte te geven Een doel in 2016 was ook om de medewerkers uit ZundertRucphen aan te laten sluiten bij deze manier van werken Opgemerkt moet worden dat hier in 2017 nog een aantal stappen in gezet moet worden De themagroepen biedt medewerkers de mogelijkheid om het netwerken het vormen van themacollecties en het bedenken van een bijpassend programma uit te proberen te oefenen en hiervan te leren In de praktijk blijkt dit meer of minder goed te slagen afhankelijk van het thema

0

20

40

60

80

100

120

140

160

180

verzuim kort0-7 dagen

verzuimmiddellang 8-

42 dagen

verzuim lang43-365 dagen

aantal ziektedagen

aantal medewerkers

42

Een aantal themagroepen heeft in 2016 tastbare resultaten weggezet Zo is er een pop-up bieb in winkelcentrum De Roselaar verschenen een pop-up in de basiliek in Oudenbosch zijn er verschillende voorleesactiviteiten geweest door het hele werkgebied zijn er contacten gelegd en presentaties geweest bij een aantal Alzheimer-cafeacutes en vonden andere activiteiten plaats zoals een Boekenproeverij in Zevenbergen Uiteraard werd er door de themagroepen ook aandacht besteed aan de landelijke leesbevorderingscampagnes zoals de (kinder)Boekenweek en Nederland Leest

Inzet vrijwilligers in de branche Stichting BibliotheekWerk is in 2015 door het Centraal Overleg Arbeidsvoorwaarden Openbare Bibliotheken gevraagd een inventarisatie uit te voeren van de inzet van vrijwilligers in de branche Van de 124 ondervraagde bibliotheken geeft 92 procent aan dat zij met vrijwilligers werken In bijna de helft van deze bibliotheken zijn op dit moment meer vrijwilligers werkzaam dan medewerkers met een arbeidsovereenkomst Wel worden zij vaak een beperkt aantal uren per week ingezet Wanneer een bibliotheek niet met vrijwilligers werkt is dit over het algemeen een principieumlle beslissing Over het algemeen voeren vrijwilligers in bibliotheken verschillende taken uit Een belangrijke taak is de bezorging van materialen aan huis Daarnaast worden vrijwilligers ook regelmatig ingezet als gastheer of gastvrouw en ondersteunen ze regelmatig bij de uitvoering van verschillende publieks- en promotieactiviteiten in de bibliotheek Ook zijn er werkzaamheden die minder frequent door vrijwilligers worden opgepakt Dit geldt bijvoorbeeld voor het adviseren over de ontwikkeling van de collectie het plaatsen van de collectie en het presenteren van collectieonderdelen als ondersteuning bij een project of activiteit Ruim driekwart van de bibliotheken met vrijwilligersbeleid heeft beleid vastgesteld over de scholing en begeleiding van vrijwilligers In de praktijk blijkt echter dat er minder vaak concrete initiatieven zijn om vrijwilligers de mogelijkheid te bieden zich verder te ontwikkelen

Als er een initiatief aanwezig is is dit doorgaans gericht op het aanbieden van scholing21 Inzet vrijwilligers VANnU Met het oog op de bezuinigingen en de veranderende rol van bibliotheken vraagt het vrijwilligersbeleid veel tijd en aandacht van directie managers en ondernemingsraad Sinds de fusie in 2015 met de bibliotheek ZundertRucphen heeft VANnU te maken met vrijwilligers in het uitleenproces In Rijsbergen en Rucphen was men gewend te werken met vrijwilligers in de rol van gastvrouw terwijl in het VANnU werkgebied van voacuteoacuter de fusie alleen gebruik werd gemaakt van expert-vrijwilligers (bv voor de speelotheek en voor cursussen zoals Klik en Tik) Met de realisatie van de nieuwe voorziening in Wouw is gekozen voor de inzet van vrijwilligers in de ondersteuning bij het uitlenen De vrijwilligers zorgen voor een opgeruimde ruimte voor een prettige ontvangst en ondersteunen in het gebruik van de zelfservice-apparatuur In 2016 is veel aandacht geweest voor de wijze waarop de vrijwilligers ingezet worden in de organisatie en de gesprekken over dit onderwerp zullen ook in 2017 voortgezet worden Uiteraard speelt de OR hierin een belangrijke en verbindende rol In 2016 werden ook de voorbereidingen getroffen voor een pilot in Rijsbergen die in januari 2017 van start gaat Het doel is om de inzet van vrijwilligers in het uitleenproces verder uit te werken de samenwerking tussen de vrijwilliger en de betaalde kracht helder vorm te geven en te beschrijven wat het vakmanschap voor het bibliotheekwerk lsquonieuwe stijlrsquo inhoudt Om kennis en kunde te delen en ervaringen uit te wisselen maakt de cooumlrdinator vrijwilligers deel uit van een (Brabantse) overlegstructuur met andere cooumlrdinatoren De inzet van vrijwilligers is een onderwerp dat in iedere bibliotheek speelt

21

httpswwwbibliotheekwerknlVrijwilligers_in_de_bibliotheekpdf

43

210 Ontwikkelingen in de openbare bibliotheek Samenwerking Bibliotheek VANnU werkt in alle gemeenten samen met partners op het gebied van zorg en welzijn (CJG) voorschoolse voorzieningen (kinderopvang en peuterspeelzalen) educatie (basis- en voortgezet onderwijs) laaggeletterdheid (bibliotheken West-Brabant ROC UWV en WVS) en cultuur (diverse instellingen zoals musea schouwburg en archief of organisaties zoals Stichting Cultuur Moerdijk) Bovenlokaal wordt er samengewerkt in de Brabantse Netwerkbibliotheek (BNB) Dit is een samenwerkingsverband tussen de 19 Brabantse basisbibliotheken en Cubiss Cubiss is een Provinciale Ondersteuningsinstelling (POI) en heeft een rechtstreekse subsidierelatie met de provincie Noord-Brabant Een essentieel doel van de BNB is het creeumlren van een goed toegankelijk netwerk Een plek waar ideeeumln floreren waar informatie en ervaringen worden uitgewisseld en waar kennis wordt gedeeld zodat de gebruikers en de partners van de Brabantse bibliotheken optimaal worden bediend Niet alleen nu maar ook in de toekomst De hoofddoelstelling van de BNB is het stimuleren van de Brabantse kennisinfrastructuur door vanuit de bibliotheekfunctie bij te dragen aan een goed ingerichte publieke informatievoorziening (httpwwwbnbibliotheeknl) Het samenwerkingsverband heeft een gezamenlijk beleidsplan vastgesteld en voert de provinciale projecten mede onder die vlag uit Branche De branchevereniging van en voor de openbare bibliotheken is de Vereniging van Openbare Bibliotheken (wwwdebibliothekennl) Tot slot is er nog de Stichting Certificering Openbare Bibliotheken Deze stichting ontwikkelt en bewaakt kwaliteitsnormen en toetst de kwaliteit van bibliotheekorganisaties aan deze normen door middel van audits (wwwbibliotheekcertificaatnl)

De overheden De overheid is op drie niveaus betrokken bij de basisbibliotheek op gemeentelijk provinciaal en landelijk niveau Gemeente De gemeente is de primaire opdrachtgever van de basisbibliotheek Zij verleent VANnU subsidie Binnen het gemeentelijk beleidskader dat gebaseerd is op eenduidig en samenhangend beleid worden concrete afspraken gemaakt met Bibliotheek VANnU over de te behalen resultaten en prestaties Tussen de gemeenten en Bibliotheek VANnU wordt een tweezijdig contract afgesloten dat nagekomen en geeumlvalueerd moet worden Bibliotheek VANnU ontvangt subsidie op basis van een uitvoeringsovereenkomst op basis van de Algemene Wet Bestuursrecht (AwB) Uitgangspunt is dat wordt gestuurd op inhoud en dat wederzijds afspraken worden gemaakt tussen de gemeente en Bibliotheek VANnU De basis van deze afspraken is

1 De beleidsdoelen die de gemeente nastreeft 2 De diensten en producten die Bibliotheek VANnU levert om aan

die beleidsdoelen te voldoen of een bijdrage te leveren 3 Duidelijke beoordelingscriteria op basis waarvan de prestaties en

(eventuele) resultaten worden beoordeeld en de subsidierelatie wordt afgerekend

Provincie In opdracht van de provincie Noord-Brabant werkt Cubiss samen met de Brabantse bibliotheken aan programmas voor bibliotheekvernieuwing Het werkplan van Cubiss bestaat de komende jaren uit vier projecten

1 Bieb Lab (voorheen Innovatie van de bibliotheekfuncties) 2 Innovatie van de educatieve functie 3 Versterken taalvaardigheid 4 Vergroten mediawijsheid

44

De eerste twee projecten zijn gerelateerd aan de wettelijke taak zoals die is vastgelegd in de Wsob Cubiss voert deze opdracht uit in zeer nauw overleg met de Brabantse bibliotheken De twee andere projecten zijn de uitwerking van een aanvullende provinciale opdracht aan Cubiss Naast bibliotheken zijn ook organisaties binnen het sociale domein en het onderwijs hierbij betrokken als partner Rijk De rijksoverheid is verantwoordelijk voor het functioneren van de openbare bibliotheken als stelsel met als aandachtspunten een vergroting van de doelmatigheid samenhang kwaliteit en pluriformiteit van het stelsel openbaar bibliotheekwerk De Wet stelsel openbare bibliotheekvoorzieningen (Wsob) kortweg de Bibliotheekwet is vanaf 1 januari 2015 van kracht De bibliotheekwet regelt de digitalisering van de openbare bibliotheek en zorgt voor structurele financiering daarvan door de Rijksoverheid In deze wet is vastgelegd dat iedere Nederlander toegang moet hebben tot een openbare bibliotheek zowel in fysieke als digitale vorm Ook zijn de vijf functies en voorwaarden vastgelegd waaraan een openbare bibliotheek moet voldoen (zie ook inleiding jaarverslag) De Koninklijke Bibliotheek (KB) heeft onder de Wsob een regierol gekregen binnen het netwerk van openbare bibliotheekvoorzieningen en de verantwoordelijkheid voor de landelijke digitale bibliotheek en Aangepast Lezen Het KB-beleidsplan 2015-2018 lsquoDe kracht van het netwerkrsquo formuleert de ambities van de KB in breed verband met twee strategische prioriteiten

1 Realiseren van de nationale digitale bibliotheek 2 Het versterken van de nationale en internationale samenwerking

Met de nationale digitale bibliotheek neemt de KB het voortouw in het uitbouwen van de rol en betekenis van de bibliotheek in het digitale domein De landelijke digitale infrastructuur zorgt voor de componenten waarmee alle openbare bibliotheekvoorzieningen deelnemen en gebruikmaken van de diensten van de digitale bibliotheek

Het versterken van de nationale samenwerking is gericht op het verbreden van de betekenis van de bibliotheek In samenspraak met de bibliotheken zelf de provinciale service organisaties de VOB en andere partners geeft de KB invulling aan de stelseltaken regie en advies faciliterende en cooumlrdinerende taken en de aansturing van grootschalige programmarsquos en projecten voor het hele bibliotheekstelsel Onttrekking Gemeentefonds voor aanschaf e-content Vanaf 2015 is het Rijk verantwoordelijk voor de financiering van de centrale aanschaf van e-content voor de openbare bibliotheken Daarvoor onttrekt het Rijk een bedrag aan het Gemeentefonds Dit bedrag stelt de minister van OCampW ter beschikking aan de KB voor de inkoop van e-content De KB koopt vervolgens in op voordracht van de openbare bibliotheken begrensd door het financieumlle kader van het ter beschikking gestelde bedrag Tot 1-1-2015 dragen bibliotheken een bedrag per inwoner af aan de VOB voor de inkoop van e-content het zogenaamde omslaggeld Voor 2014 was dat euro 035 per inwoner Het groeipad en de hoogte van de uitname worden formeel vastgesteld in een overleg tussen diverse ministeries en de VNG Gekozen is voor een scenario van relatieve groei Onttrekking gemeentefonds e-content en consequenties

jaar Bedrag per inwoner Totale uitname VANNU22

2014 035 euro 65456

2015 047 euro 87898

2016 055 euro 102859

2017 063 euro 117821

2018 073 euro 136522

De vijf gemeenten van VANnU gaan verschillend met de uitname om De gemeente Moerdijk houdt het bedrag in van de subsidie de gemeente Halderberge deels en de andere drie gemeenten niet

22

Aantal inwoners op basis van gegevens 2016 187017

45

Digitaal abonnement Per 1 januari 2016 heeft de Koninklijke Bibliotheek een lidmaatschapsvorm toegevoegd aan de bestaande lidmaatschapsvormen van de openbare bibliotheken namelijk de mogelijkheid om gebruik te maken van enkel de digitale voorziening Voor dit lidmaatschap is een tarief vastgesteld van 42 euro per jaar Het aanbod van deze lidmaatschapsvorm en ndashtarief is een stap in de ontwikkeling van het publieke aanbod die past binnen de verdere ontwikkeling van de toegang tot digitale werken in het algemeen De Koninklijke Bibliotheek blijft in gesprek met zowel de openbare bibliotheken als de aanbieders van digitale content om een optimaal aanbod voor de klant te realiseren dat in lijn is met de publieke waarden van de openbare bibliotheek Primair gaat het om het aanbod e-books waarvoor licenties zijn afgesloten met individuele uitgevers secundair gaat het om andere content types (audio databanken etc) Omdat het gebruik van e-books in Nederland nog in ontwikkeling is zowel in relatie tot openbare bibliotheken als in relatie tot het commercieumlle - en ook het illegale - aanbod is de introductie van een digitaal lidmaatschap van de openbare bibliotheek niet een eindpunt in de positionering van het publieke aanbod in dit domein De KB stelt daarom een gefaseerde ontwikkeling van de tariefstructuur voor die flexibel genoeg is om in te spelen op ontwikkelingen in het netwerk en in de markt De Nationale bibliotheekpas en gastlenen Naast het digitale abonnement loopt ook de ontwikkeling van de nationale bibliotheekpas Het project de Nationale Bibliotheekpas ontwikkelt eacuteeacuten pas die burgers toegang geeft tot alle landelijke en lokale (digitale) diensten Op deze manier krijgen zij makkelijker toegang tot de fysieke collectie van alle bibliotheken in heel Nederland Door de invoering van een nationale bibliotheekpas zijn er in de toekomst voor de klant geen verschillende loketten meer met verschillende voorwaarden en dienstverlening Een ander voordeel is de versterking van het merk en het imago van de bibliotheek bibliotheken treden meer naar buiten als eacuteeacuten

netwerk Tot slot zal er ook sprake zijn van efficiency eacuteeacuten stelsel van voorwaarden en keuzemogelijkheden is veel goedkoper en effectiever Bovendien ontstaat er vanuit de gezamenlijkheid de mogelijkheid om op landelijk niveau te kunnen innoveren In januari is onder het motto - Lezen kun je overal lenen nu ook- gastlenen (landelijk) van start gegaan Met gastlenen kunnen bibliotheekleden ook elders in Nederland lenen Daarvoor is een geldig bibliotheeklidmaatschap nodig met een abonnement dat toegang geeft tot gastlenen Gastlenen is een onderdeel van het VOB-project de nationale bibliotheekpas Gezamenlijke innovatieagenda Op 1 januari 2015 is de Wet stelsel openbare bibliotheekvoorzieningen (Wsob) in werking getreden De Wsob gaat uit van een bibliotheekstelsel waarin de drie overheden nadrukkelijk samen de netwerk- verantwoordelijkheid dragen De minister de provinciebesturen en de gemeentebesturen zijn gezamenlijk verantwoordelijk voor een netwerk van openbare bibliotheekvoorzieningen Dit netwerk van openbare bibliotheekvoorzieningen wordt gevormd door

bull de lokale bibliotheken bull de provinciale ondersteuningsinstellingen (POIrsquos) bull de Koninklijke Bibliotheek (KB) voor wat betreft haar taak tot het

in stand houden van de landelijke digitale bibliotheek De Wsob beschrijft de taken van de deelnemers in het netwerk Bij sommige taken raken de verantwoordelijkheden van de verschillende deelnemers elkaar Dat is bijvoorbeeld het geval bij de innovatietaak23 Omdat de verantwoordelijkheid van de gezamenlijke POIrsquos op het gebied van innovatie enerzijds en de cooumlrdinerende taak van de KB anderzijds sterke raakvlakken hebben is bij het bestuurlijk overleg van OCW IPO en

23

Artikel 16 van de Wsob omschrijft als verantwoordelijkheid voor de gezamenlijke POIrsquos2 lsquode ontwikkeling van innovaties ten behoeve van de lokale bibliotheken in overeenstemming met de Koninklijke Bibliotheek in verband met haar cooumlrdinerende taakrsquo

46

VNG samen met VOB SPN en KB de wens ontstaan te komen tot een Gezamenlijke innovatieagenda De Gezamenlijke innovatieagenda heeft als hoofddoel om de vernieuwingskracht van de bibliotheeksector te versterken om zo toegevoegde waarde te kunnen bieden aan burgers en samenleving in lijn met de vijf functies van de bibliotheek Om dat hoofddoel te kunnen realiseren wordt met deze Gezamenlijke innovatieagenda ingezet op

Het aanbrengen van focus door de innovatiekracht te bundelen op een overzichtelijk aantal prioriteiten die breed worden gedeeld door zowel de netwerkverantwoordelijke overheden als het gelaagde bibliotheeknetwerk

Het op gang brengen van een proces van permanente innovatie op deze prioriteiten

Het geven van helderheid over de concrete rolverdeling tussen partijen ndash passend binnen de kaders van de Wsob ndash zodat optimale samenwerking kan ontstaan bij dit proces van permanente innovatie

Met deze Gezamenlijke innovatieagenda als leidraad kunnen overheden vanuit hun verantwoordelijkheid voor het netwerk van openbare bibliotheekvoorzieningen samen met het bibliotheekveld daadkrachtig invulling geven aan het innovatieproces zowel fysiek als digitaal Digihulp via bibliotheken In februari 2016 startte met de ondertekening van een convenant de samenwerking tussen de Belastingdienst en de Koninklijke bibliotheek Doel is om mensen via de lokale openbare bibliotheek ondersteuning te bieden bij het digitaal zaken doen met de overheid Op termijn kunnen burgers bij de bibliotheek terecht voor inhoudelijke hulp over toeslagen en inkomstenbelasting De komende jaren zullen de meeste bibliotheken belastingspreekuren gaan organiseren Inmiddels is een aantal pilots gestart

211 Een blik vooruit

lsquoDe bieb is een aantrekkelijke ontmoetingsplaats geworden waar jongeren en volwassenen graag komen Ze kunnen boeken lenen maar ook een talencursus volgen met een 3D-printer aan de slag gaan of meedoen aan een debat De bibliotheek heeft zichzelf heruitgevondenrsquo Bovenstaande is een citaat uit een brief naar de Tweede Kamer van minister Jet Bussemaker van Cultuur De aanleiding was de verschijning van de eerste bibliotheekmonitor van de KB Het aantal volwassen leden daalde in 2015 maar het aantal jeugdleden nam toe tot 23 miljoen Zij leenden 38 miljoen boeken blijkt uit de monitor In totaal leenden de 156 bibliotheken 73 miljoen fysieke boeken en 4 miljoen e-books uit De vorige hoofdstukken uit dit jaarverslag geven een goed beeld van wat er allemaal in 2016 is gebeurd Bovenstaande tekst had mijn tekst kunnen zijn Ook bij VANnU stijgen de jeugdleden en daalt het aantal volwassen leden De inspanning om de jeugd te bereiken en lezen en leesplezier te bevorderen loont en daar profiteren kinderen hun leven lang van Op de laatste pagina van dit verslag staat een prachtig overzicht van het aanbod en de dienstverlening van VANnU Afhankelijk van de subsidie en de mogelijkheden om samen te werken en door de inzet van onze medewerkers is door VANnU voor de verschillende gemeenten de afgelopen jaren een aanbod gecreeumlerd Naast de specifieke wensen van de gemeenten is de koers van VANnU daarbij altijd leidend De bezuinigingen in de gemeenten Roosendaal en Zundert kosten veel tijd en energie maar bieden ook kansen voor nieuwe dienstverlening VANnU heeft ook de afgelopen jaren succesvolle of kansrijke programmarsquos of formules van de ene gemeente kunnen implementeren in de andere Op die manier profiteren alle gemeenten van het feit dat men afspraken maakt met dezelfde professionele organisatie

47

Alhoewel deze lokale verschillen kleur geven aan het bibliotheekaanbod is er na jaren van bezuinigingen wel een grens bereikt De gemiddelde bijdrage per inwoner is laag VANnU moet en wil op een goede kwalitatieve manier aan haar 5 kernfuncties invulling geven en voorbereid zijn op de toekomst Dat vraagt om ruimte voor innovatie en om een sterke en stabiele organisatie Daar zijn alle aangesloten gemeenten bij gebaad Het voornemen is om in 2017 met de gemeenten een convenant af te sluiten en daarin een aantal basisafspraken op te nemen over de regionale dienstverlening en de toekomst Een convenant wordt gezien als een manier om in gezamenlijkheid verantwoordelijkheid te nemen voor het bibliotheekwerk van de toekomst De vijf wethouders hebben op het verzoek positief gereageerd Naast deze opdracht is er nog een aantal belangrijke opdrachten voor de komende jaren geformuleerd 24 Een belangrijke die ik in dit hoofdstuk nog kort wil delen is de grote opgave op het gebied van HR Eerder in dit verslag is aangegeven dat de bibliotheek een transitie doormaakt verandert en verbreedt Vragen als Hoe zorgen we dat onze medewerkers voldoende zijn voorbereid en toegerust op de toekomst Hoe zorgen we ervoor dat we talenten binnen de organisatie behouden Hoe realiseren we een goede in- door- en uitstroom en Hoe zien we de rol van de vrijwilligers zijn voor de toekomst van VANnU uiterst relevant VANnU moet haar maatschappelijke meerwaarde tegen een achtergrond van teruglopende subsidies vergroten Dit vraagt om nieuwe focus en keuzes een beweging die momenteel in de hele bibliotheeksector gestalte krijgt Deze ontwikkelingen vragen om een nieuwe inrichting van de organisatie die niet alleen een structuurwijziging is maar die met name ook de kaders biedt voor de rolverdeling en de competenties

24

Zelfevaluatie VANNU voor de certificering

waarop in de organisatie met elkaar en buiten de organisatie met partners wordt samengewerkt Om dit te bereiken is eind 2016 besloten om in 2017 een kwalitatieve reorganisatie door te voeren Een andere opdracht waar VANnU voor staat is hoe VANnU haar ambities kan verwezenlijken en innoveren terwijl de financieumlle middelen (de subsidies daling betalende leden) al jaren afnemen Hoe kunnen extra inkomsten worden gegenereerd en waar liggen kansen

Waar we hard aan hebben gewerkt tov de vorige certificering is dat we meer en beter inzichtelijk maken dat we altijd keuzes maken en stappen zetten in het licht van de stip op de horizon die we hebben geformuleerd in ons meerjarenbeleidsplan We deden dat in het verleden ook maar dat was niet altijd zichtbaar We nemen nu de tijd voor planvorming we leggen meer vast we communiceren beter en zorgvuldiger intern en extern We zijn kritisch op onszelf in de evaluatie leren daarvan voor de toekomst en verbeteren daar waar kan Door het gezamenlijk voorbereiden van de aankomende certificering werden we ons nog meer bewust van waar we vandaan komen en naar op weg zijn Van de successen de uitdagingen en de knelpunten We hebben afstand kunnen nemen van de waan van alledag en de tijd genomen om van een afstand naar de organisatie te kijken Onze ambitie is altijd groot geweest en dat zal zo blijven We zijn ons bewust van het feit dat we zelf de regie moeten houden op de ontwikkeling van de bibliotheek naar de toekomst Dat betekent dat we bedreigingen die op ons afkomen voor zover als kan proberen te keren maar ons vooral willen blijven richten op de kansen En die zijn er genoeg en geven energie VANnU blijft investeren in vernieuwing Dat is voor RvT directeurbestuurder en managers de enige juiste koers Mevrouw FD Assink-Aben directeurbestuurder Bibliotheek VANnU

48

Page 22: Jaarverslag Bibliotheek VANnU 2016 · transparante verantwoording over de wijze waarop het toezicht in 2016 is uitgeoefend. Hier wordt achtereenvolgens verslag gedaan van de samenstelling

22

Hiervan kunnen ruim 234 duizend accounts via de lenersgegevens worden toegewezen aan een specifieke bibliotheek Onderstaande figuur toont het aandeel leden van de bibliotheek dat een e-bookaccount heeft voor Nederland als geheel en uitgesplitst naar provincie In 2015 had ruim 6 procent van de bibliotheekleden een e-bookaccount12 De provincie Brabant zit rond de 6 in de middenmoot Aandeel bibliotheekleden met een e-bookaccount 2015

Omvang e-Bookcollectie 115 duizend boeken Eind 2015 had de Bibliotheek ruim 115 duizend e-books in de collectie Bijna 10 duizend hiervan zijn boeken voor volwassenen en nog geen duizend hiervan zijn jeugdtitels Het resterende deel betreft de boeken van onder meer de Vakantiebieb de eBooks eregalerij en de eBookselectie-app (rechtenvrije e-books)

12

Koninklijke Bibliotheek Bibliotheekstatistiek 2015

Ruim 17 miljoen e-bookuitleningen in 2015 door bibliotheekleden13 Op ruim 55 procent van de accounts (in totaal 130 duizend) werd in 2015 tenminste eacuteeacuten boek geleend Dit percentage is ongeveer gelijk per provincie Van alle e-bookaccounts behoort 85 procent toe aan volwassenen De e-books voor volwassenen werden in totaal ruim 15 miljoen keer uitgeleend De jeugdtitels ruim 144 duizend keer Dit betreffen uitleningen aan personen die lid zijn van een openbare bibliotheek en een e-bookaccount hebben Het totale aantal e-bookuitleningen is daarmee verdubbeld ten opzichte van 2014 toen het aantal e-bookuitleningen uitkwam op ruim 800 duizend Gemiddeld werden er bijna 7 e-books per e-bookaccount uitgeleend in 2015 In 2015 is er gedurende de zomermaanden in de landelijke digitale bibliotheek een flink aantal e-books tijdelijk en kosteloos ter beschikking gesteld via de Vakantiebieb-app De boeken van de Vakantiebieb werden het meest gretig gedownload ruim 22 miljoen keer vaak door personen die geen lid waren van een openbare bibliotheek Voor de Vakantiebieb-app geldt net als voor het andere e-bookverkeer dat de populariteit flink groeide op 31 mei 2015 vlak voacuteoacuter de Vakantiebieb actie van 2015 was de app 400 duizend keer gedownload terwijl de teller op 1 september 2015 na de actie op 629 duizend downloads stond

Eind 2016 is er landelijk opnieuw veel geiumlnvesteerd in het digitale aanbod Zo zijn er onder andere nieuwe online cursussen gelanceerd In eacuteeacuten maand tijd hebben daar landelijk meer dan 8000 leden gebruik van gemaakt Daarnaast zijn er nieuwe titels toegevoegd aan de luisterbieb app En het totaal aantal e-books is in 2016 aangevuld tot 13000 titels

13

Landelijk werden er in 2016 2788769 e-books geleend

23

VANnU e-books en digitale ontwikkelingen In 2016 maakten in totaal 2721 leden van VANnU gebruik van een e-book account Dit is een stijging van bijna 1000 leden ten opzichte van 2015 toen er 1789 e-bookaccounts in gebruik waren In totaal werden door de leden van VANnU 23465 titels geleend Het gaat om gemiddeld 9 titels (afgerond) per lid In het eerste kwartaal van 2016 heeft VANnU meegedaan aan de landelijke e-book campagne waarbij er een klantmailing is verstuurd naar alle leden van VANnU Het doel van de campagne was om landelijk 50000 nieuwe e-bookaccounts te genereren In de maanden januari februari en maart zijn in totaal 45673 accounts aangemaakt Uit de evaluatie van de e-book campagne blijkt dat driekwart van de leden weet dat zij e-books via de Bibliotheek kunnen lezen een kwart maakt er inmiddels ook gebruik van Dit is een toename sinds de vorige meting in oktober 2014 Bovendien zegt de helft van de leden de intentie te hebben om het komende halfjaar via de bibliotheek e-books te gaan lenen E-books vooral aanvulling op lezen van papier In een recent onderzoek van SCP over hoeveel tijd men aan de verschillende media besteed blijkt dat tussen 2013 en 2015 de omvang van het digitale lezen nauwelijks veranderde14 In 2015 is lezen van papier nog veruit favoriet Ook al zijn apparaten en schermen gewoner en wijdverspreider de voorkeur ligt bij lezen dus nog duidelijk bij papier Op een doorsnee dag leest 39 van de Nederlanders van papier en 11 van een scherm Stichting Marktonderzoek Boekenvak (2016) bevestigt ook dat het papieren boek nog niet vervangen is door e-books Zorsquon 90 van de digitale lezers leest e-books naast gedrukte boeken de rest leest uitsluitend via digitale apparaten

14

Media Tijd in kaart SCP den Haag December 2016

Digitale media zijn dus niet alleen een concurrent van het lezen ndash tijd die aan gamen of sociale media wordt besteed kan niet ook aan lezen worden besteed ndash maar vormen door hun complementariteit ook een stimulans doordat ook het lezen zelf deels digitaal wordt (Huysmans 2013) Pressreader VANnU heeft zelf aan haar digitale diensten de Pressreader toegevoegd Een digitale dienst voor het online lezen van nationale en internationale tijdschriften en kranten Thuis en in de bibliotheek heeft men via de Pressreader online toegang tot 6000 kranten en tijdschriften uit meer dan 100 landen in 60 verschillende talen In de laatste 4 maanden van 2016 zijn 799 tijdschriften en kranten door leden en bezoekers online gelezen Afspraak met de mediacoach Bij de bezoekers en leden van VANnU ontstaat er een steeds grotere behoefte aan ondersteuning oa in het gebruik van e-readers en tablets VANnU vindt het belangrijk dat burgers digitaal vaardig zijn Dat betekent ook dat de klant met elk gewenst apparaat digitaal moet kunnen lezen Om de leden daarbij te ondersteunen zijn er in 2015 in de kernvestigingen spreekuren gehouden Na evaluatie van de spreekuren is in 2016 besloten om nog beter af te stemmen op de vraag van de gebruiker en kan men voortaan een afspraak maken met de mediacoach Op deze manier wordt de gebruikers nog beter en sneller ondersteund in het gebruik van de digitale producten en diensten Daarnaast worden er veel vragen telefonisch en per mail beantwoord en kan men ook op de website noodzakelijke info vinden Overgang Wise+ In de zomer is VANnU overgegaan naar Wise+ Dit systeem zorgt ervoor dat het zoeken naar materialen op de website direct gekoppeld is aan de Nationale Bibliotheek Catalogus Alle materialen van heel Nederland zijn daardoor in eacuteeacuten zoekopdracht vindbaar

24

Activiteiten en bezoekers Kennis en informatie worden steeds meer overgedragen en beschikbaar gesteld in de vorm van activiteiten De bibliotheek is een neutrale plek in het publieke domein waar mensen elkaar kunnen ontmoeten en kunnen leren In 2014 zijn in alle openbare bibliotheken in totaal 72000 activiteiten geteld15 In 2015 steeg het aantal naar 82000 keer16

De activiteiten lopen uiteen van inloopspreekuren lezingen literaire schrijfcursussen activiteiten in samenwerking met het onderwijs cursussen (digitale) trainingen tentoonstellingen debatten die de bibliotheek zelfstandig of in samenwerking met partners of (lokale) maatschappelijke organisaties aanbiedt

Voor VANnU past het organiseren van diverse activiteiten als aanvulling op de collectie bij het totale programma (aanbod) In de kernvestigingen wordt op allerlei manieren aandacht besteed aan de terugkerende jaarlijkse campagnes en activiteiten zoals de Boekenweek Maand van de filosofie Maand van het spannende boek Kinderboekenweek Week van de mediawijsheid Week van de alfabetisering Nederland leest en de Nationale voorleeswedstrijden Naast deze activiteiten is er altijd ruimte voor lokale initiatieven Op de website van VANnU in de digitale nieuwsbrieven en op social media is gedurende het jaar 2016 uitgebreid aandacht besteed aan alle activiteiten in alle gemeenten Hieronder wordt een beknopte samenvatting gegeven van een aantal grote en kleine activiteiten Activiteiten waar VANnU daar waar kan altijd samenwerkt met andere partners De activiteiten voor de aanpak laaggeletterden komt verderop in het verslag aan bod (Strategische themaacutes en aanpak laaggeletterdheid)

15

CBS Statline Helft activiteiten bibliotheek gericht op educatie den HaagHeerlen november 2015 16

Koninklijke Bibliotheek Bibliotheekstatistiek 2015

Lezen en voorlezen De landelijke campagne Nederland Leest stond in 2016 in het teken van de democratie VANnU heeft ervoor gekozen om het thema democratie te koppelen aan een ander thema dat bij de bibliotheek past namelijk het gebruik van nieuwe media en betrouwbaarheid van informatie Dit heeft geresulteerd in een debat dat VANnU samen met BN de Stem op 29 november in Parrotia heeft georganiseerd rondom het thema lsquode invloed van sociale media op de democratiersquo Op deze avond zijn vertegenwoordigers vanuit verschillende domeinen waaronder onderwijs overheid welzijn en media met elkaar en het publiek in gesprek gegaan aan de hand van een drietal stellingen Speciale gast van de avond was Sanne Kruikemeier Zij doet als docent politieke communicatie aan de Universiteit van Amsterdam onderzoek naar de online activiteiten van kiezers In Roosendaal heeft VANnU ook deelgenomen aan lsquoRoosendaal in dialoogrsquo volgens de dialoogmethodiek zijn deelnemers vanuit de gemeenteraad jongerenraad en bewoners met elkaar in dialoog gegaan rondom het thema democratie Schrijfster Agnes van Overveld (geboren in Nispen woonachtig in Schijf) gaf zowel in Roosendaal als in Rucphen een lezing over haar boek Windkracht 6 Een boek over doorzetten na tegenslagen niet bij de pakken neer gaan zitten en bovenal kansen zien waar een ander alleen de nadelen van een situatie inziet Op 13 november was op uitnodiging van De Witte Roos Sanne van Heijst te gast Zij sprak over haar boek lsquoPhilips-meisje van Kamp Vughtrsquo Op vrijdagavond 18 november is het jaarlijkse Lezersfeest in de kernvestiging in Roosendaal georganiseerd Dit jaar waren de schrijfsters Annejet van der Zijl en Nintildea Weijers te gast Annejet van der Zijl is een van de bekendste en meest gelezen literaire non-fictieschrijvers van ons land

25

Zij schreef Sonny Boy Anna Bernhard en de Amerikaanse prinses Nintildea Weijers schreef korte verhalen en essays en won met haar debuutroman lsquoDe consequentiesrsquo diverse literaire prijzen Het was een gezellige drukte waarbij volop ruimte was om de auteurs te ontmoeten en te bevragen In de kernvestiging in Zevenbergen zijn ook door het jaar heen diverse lezingen georganiseerd Pim Oosterheert hield in januari een drukbezochte lezing over het leven en het werk van Marten Toonder In de avonturen van Heer Bommel en Tom Poes speelt magie en mystiek een belangrijke rol Er gelden normen en waarden die ons vreemd aandoen Pim Oosterheert vertelde hierover en ging ook in op Toonders unieke taalgebruik en de filosofische achtergronden die in zijn verhalen een rol spelen Peter Geleijns gaf in september een prikkelende introductie op een drietal bijeenkomsten over de zogenaamde lsquozwarte schapenrsquo in de samenleving mensen die hun eigen weg zoeken en vinden en er daardoor vaak net niet bij horen Er wordt vaak negatief over ze gesproken terwijl zij zoveel te bieden hebben omdat zij anders denken en handelen dan de kudde makke schapen

En ook voor de jeugd en de jonge kinderen is er altijd iets te doen In oktober zijn er in alle gemeenten diverse klassenbezoeken en schrijversbezoeken ivm Kinderboekenweek In Rijsbergen is de voorronde van de voorleeswedstrijd in de bibliotheek gehouden In alle kernvestigingen vinden maandelijks voorleesactiviteiten plaats De meeste ouders weten de weg naar de bibliotheek te vinden Exposities In november is door Spirit in Roosendaal over een van de markantste geesten uit de kerkgeschiedenis Hildegard van Bingen een expositie gehouden In Zevenbergen presenteert de fotoclub zich regelmatig in de bibliotheek In Rucphen zijn boeken over iconen gepresenteerd tijdens een tentoonstelling van de Heemkundekring

In Oudenbosch was in juni de tentoonstelling van Carry Ham over originele illustraties van het AVI boekje ldquoJesse en de groentedraakjesrdquo in de bibliotheek te zien En in de zomermaanden de tentoonstelling A la Prima door Renate van Dongen en Nathalie Koeken In Rijsbergen zijn wisselende tentoonstellingen gehouden van de schilderijen van Corrie Evers Sweep Workshops en cursussen De succesvolle en veelgelezen schrijver Jose Vriens gaf op vrijdagochtend 27 mei een workshop in Parrotia Hoe schrijf ik een boek Jose Vriens woont en werkt in Roosendaal In Zevenbergen gaf Froukje Smeding in de week van de spiritualiteit in februari een seminar over dit thema Sari van der Spaan gaf in december een seminar over hooggevoeligheid En de Stichting Cultuur Moerdijk gaf in april in de kernvestiging een cursus Kunstkijken

En verder Op maandagavond 12 december heeft Bibliotheek VANnU in het Alzheimer Cafeacute in het Centrum voor Wonen amp Zorg De Brink een presentatie gehouden over wat de bibliotheek kan betekenen en te bieden heeft voor mensen met dementie hun verzorgers en mantelzorgers en de professionals Op 8 juni was het weer Buitenspeeldag in Zevenbergen Op die dag staat in heel Nederland het buitenspelen centraal De vrijwilligsters van de bieb-speelotheek organiseren de Buitenspeeldag op het plein voor de bibliotheek in Zevenbergen In Oudenbosch was tijdens de Cultuurmaand Halderberge 2016 een Pop-up bibliotheek geplaatst met een collectie boeken rondom het thema Iconen en Symbolen in de Basiliek Op 1 oktober gaf Ans Keijzer (Iconenschildergroep Byzantium) in de bibliotheek uitleg over de geschiedenis van Iconen en de techniek om deze te schilderen

26

24 Belangrijke ontwikkelingen in 2016

Hieronder worden de belangrijkste ontwikkelingen geschetst Het is uiteindelijk maar een kleine greep uit wat er allemaal in een jaar bij VANnU gebeurt Certificering In 2014 is in samenspraak met de sector en de branchepartijen (VOB en VNG) het kwaliteitskader 2014-2017 voor openbare bibliotheken vastgesteld Door deel te nemen aan deze certificeringsronde tonen bibliotheken aan dat zij aan de verwachtingen van hun klanten willen voldoen Audits en de daarop volgende certificering helpen bibliotheken om inzicht te krijgen in hun functioneren en toekomstbestendigheid Daarnaast dragen audits en certificering bij aan een samenhangend bibliotheekstelsel op basis van gelijke waarden uitgangspunten bedrijfsvoering en kwaliteit Na een intensieve periode van voorbereiding voor het schrijven van de zogenaamde zelfevaluatie vond begin oktober een tweetal auditdagen plaats De zelfevaluatie is een belangrijk document dat ter voorbereiding van de audit geschreven is door het MT waarin alle onderdelen van de certificering worden behandeld (leiderschap strategie medewerkers processen middelen netwerk dienstverlening collectie en gemeenten) VANnU kreeg bezoek van twee auditoren die door een groot aantal gesprekken met allerlei betrokkenen een beeld moesten vormen van de organisatie Met name de vraag hoe toekomstbestendig de huidige organisatie is stond centraal De auditoren spraken uiteraard met verschillende medewerkers maar ook met een directeur van een basisschool de voorzitter van de Raad van toezicht een tweetal wethouders en een ambtenaar Deze gesprekken gaven samen met de aangeleverde documenten voldoende vertrouwen om gecertificeerd te worden De auditoren hebben daar in hun rapportage het volgende over geschreven

Op basis van de open gesprekken en de vooraf en ter plekke nog ter beschikking gestelde documenten is een goed beeld verkregen van bibliotheek VANnU Hieruit concluderen de auditoren dat de bibliotheek op ruime wijze aan de certificeringsnormen voldoet De gesproken betrokkenen hebben een eenduidig beeld van de koers van de bibliotheek en van de toegevoegde waarde van VANnU naar de toekomst toe De stip op de horizon grote veranderingen niet schuwend een menselijke maat oog voor de financieumlle aspecten en een duidelijke door de organisatie en stakeholders gedeelde visie op het bibliotheekwerk van nu en de nabije toekomst Dit alles geeft ruim voldoende vertrouwen in de toekomstbestendigheid Vernieuwing netwerk In 2016 zijn de voorbereidingen getroffen voor de vernieuwing van het netwerk voor de organisatie Het oude netwerk (hard- en software) is aan vervanging toe en dat biedt de organisatie de kans om te zorgen dat ook voor de komende jaren het netwerk weer past bij de toekomst en daarmee de vraag van de bezoeker Naast het netwerk zullen ook de lijnverbindingen en de telefonie aangepast of vernieuwd worden Reorganisatie De aanpassingen in de dienstverlening in de gemeenten Roosendaal en Zundert hebben in eerste instantie vooral effect op de Frontoffice en daarmee op de werkgelegenheid (voor verdere info zie ontwikkelingen per gemeente) Begin 2016 zijn de voorbereidingen voor een reorganisatie in gang gezet De uitvoering bleek uiteindelijk niet nodig vanwege het vrijwillige vertrek van een aantal medewerkers

27

25 Ontwikkelingen per gemeente In de inleiding van het jaarverslag is het volgende opgemerkt De subsidiering van de bibliotheek is een strategische investering van de gemeente de bibliotheek is een uitvoeringsinstrument van het gemeentelijk beleid Bepaalt de gemeente formeel WAT zij wil bereiken voor haar burgers Bibliotheek VANnU geeft aan HOE dat het beste kan gebeuren Het strategisch beleidsplan van VANnU is richtinggevend om het HOE te bepalen17 Voordat een stand van zaken per gemeente wordt beschreven zullen de vijf strategische themarsquos uit de koers nog kort worden weergegeven omdat keuzes die gemaakt worden per gemeente altijd in het licht van deze themarsquos moeten worden gezien Dat neemt niet weg dat er altijd sprake is van unieke lokale keuzes De onderwerpen leesbevordering jeugd en aanpak laaggeletterdheid komen vanwege het belang verderop in dit verslag aan de orde In dit hoofdstuk zal ook en overzicht subsidieverloop worden getoond De strategische koers 2016-2018 In het jaarverslag van 2015 is geschetst hoe de kaders voor de komende jaren eruit gaan zien en met welke maatschappelijke en economische trends de bibliotheek rekening moet houden Deze zijn uitgangspunt geweest voor de verdere uitwerking van het strategisch meerjarenbeleidsplan voor de komende jaren Dit plan wordt hieronder beknopt weergegeven in de vijf strategische themaacutes Doelstellingen en effecten staan uitgebreid beschreven in het definitieve plan en in de diverse werkplannen staat de aanpak beschreven De missie van VANnU luidt Jong en oud verleiden met plezier te lezen te leren en zich te informeren

17

Strategisch beleidsplan VANnU 2016-2017 van collectie tot connectie

Focus op jeugd mee kunnen doen en de vernieuwde vorm van bibliotheekfuncties staan de komende jaren centraal in onze strategische koers Dat levert de volgende themarsquos op

1 Van collectie tot connectie van uitleenfabriek naar leren en lezen in de wijk

De traditionele bibliotheekvestiging is niet toekomstbestendig De collectie wordt deels digitaal en er is een groeiende behoefte aan leerplekken en cursusruimte De kernvestiging wordt daarom omgevormd naar een lees- en leercentrum met brede openingstijden dat goed bereikbaar is Servicepunten in wijken en dorpen zullen op termijn verdwijnen om plaats te maken voor collecties en programmarsquos op plaatsen waar veel mensen komen De bibliotheek omarmt (burger)initiatieven met betrekking tot lezen leren en informeren Van ruilbibliotheken en een afhaalpunt in een supermarkt tot voorleescursussen in het buurthuis en een collectie in het gezondheidscentrum De bibliotheek biedt ondersteuning Deze initiatieven spelen een belangrijke rol op het gebied van leefbaarheid bestrijding van eenzaamheid en andere maatschappelijke themarsquos

2 Focus op jeugd Het maakt een groot verschil in het leven van kinderen of ze lezen of niet Onderzoek toont aan dat lezers niet alleen hoger scoren op taalvaardigheid maar ook op schoolsucces en intelligentie Leren begint bij lezen Wie kan lezen en teksten begrijpt kan kennis verwerven en zich ontwikkelen Een goede taalbeheersing zorgt er voor dat kinderen betrokken zijn bij wat er om hen heen gebeurt Door een kwartier te lezen per dag groeit de woordenschat van kinderen Vrij lezen stimuleert leesplezier en daarmee groeit de motivatie om te lezen De bibliotheek verwerkt deze uitgangspunten in haar programmarsquos voor scholen de vestigingen en in de collectie Uiteraard worden kinderen uitgenodigd mee te denken en te organiseren

28

3 Een leven lang leren De wereld verandert snel en om steeds bij te blijven moet je blijven leren Om mensen te stimuleren een leven lang te blijven leren pakt Bibliotheek VANnU de rol van inspirator en facilitator Andere partijen nemen het daadwerkelijke lesgeven op zich In de komende jaren zal VANnU het lokale aanbod bundelen en als wegwijzer fungeren We zoeken daarbij naar de optimale mix van online en op locatie leren van individueel en in groepen leren Om mee te kunnen doen is leren lezen en schrijven van groot belang Voor mensen zelf maar ook voor werkgevers dienstverleners en de maatschappij als geheel Van de Nederlandse beroepsbevolking (16-65 jaar) is ongeveer 12 laaggeletterd In West-Brabant alleen al zijn zorsquon 56000 mensen Dit vraagstuk kan VANnU niet alleen op lossen maar dit doet ze samen met andere partijen (zie ook Aanpak laaggeletterdheid) Lokaal worden deze initiatieven vertaald in concreet aanbod waarbij het Taalnetwerk VANnU een cooumlrdinerende rol speelt Cursussen digitale vaardigheden en Taaloefengroepen worden georganiseerd in de bibliotheek en op andere locaties Veel activiteiten worden begeleid door vrijwilligers

4 Passend vakmanschap De veranderingen in onze samenleving vragen andere vaardigheden van onze medewerkers Netwerken verbindingen leggen samenwerken en goede kennis van de collectie staan centraal Er wordt steeds minder gewerkt in het fysieke bibliotheekgebouw en steeds meer op andere plaatsen met andere mensen binnen netwerken Het uitleenproces is geautomatiseerd De toegevoegde waarde van de medewerker zit in het persoonlijke advies en in de gesprekken met klanten bezoekers en (potentieumlle) samenwerkingspartners

5 Financieringsbronnen Zoals veel openbare bibliotheken staat ook Bibliotheek VANnU voor de uitdaging om verder inhoud te geven aan haar maatschappelijke functie

Aan de ene kant heeft VANnU te maken met een terugloop van inkomsten en aan de andere kant wil en moet de organisatie blijven innoveren oa vanwege de digitalisering de ontwikkelingen rondom de Bibliotheek op school en nieuwe maatschappelijke vraagstukken zoals de aanpak van laaggeletterdheid en eenzaamheid De bibliotheek moet toe naar een nieuwe strategie met alternatieve verdienmodellen en daarbij op zoek naar andere inkomstenbronnen zowel op basis van dienstverlening als op basis van private bijdragen Stand van zaken gemeente Roosendaal In 2016 is de structurele bezuiniging van euro 250000 aan VANnU opgelegd Onderstaande afspraken zijn met de wethouder gemaakt 1 Van de huidige naar een kleinere toekomstbestendige kernvestiging 2 Invoering Bibliotheek op school Bibliotheek op school zet in op het ontwikkelen van lees- taal- en mediavaardigheden van kinderen VANnU bereikt 100 van de jeugd 3 Connectie in alle wijken en dorpen en het gefaseerd sluiten van drie servicepunten Wouw (2016) Kortendijk (2017) en Tolberg (2018) VANnU ontwikkelt passende dienstverlening in alle wijken en dorpen met dienstverlening dichter bij en samen met de burgers In 2016 is veel tijd besteed aan de voorbereidingen voor de verbouwing en herinrichting van de kernvestiging Roosendaal (Parrotia) VANnU vormt samen met Allee Wonen een projectgroep om te komen tot een stedelijke huiskamer met een maatschappelijke insteek In 2016 zijn de eerste schetsen gemaakt maar is vooral veel tijd besteed aan de ontwikkeling van het concept en aan het betrekken van partners De inrichting moet in 2017 Europees aanbesteed worden en de verwachting is dat de realisatie in het derde en vierde kwartaal plaats zal vinden In 2016 zijn er voorsorterend op de veranderingen alvast een aantal aanpassingen gedaan Er is een horecavoorziening gekomen (commercieumlle partij) de ingang is verplaatst en een aantal partijen is intern verhuisd

29

In Roosendaal is de keuze gemaakt om de verschillende servicepunten in de jaren 2015-2018 gefaseerd te sluiten en op zoek te gaan naar andere vormen van dienstverlening in alle wijken en dorpen dichterbij de inwoners en minder gericht op het uitleenproces Wouw is in 2016 het eerste servicepunt geweest wat sloot en er is gezocht naar een alternatief In 2016 lag de focus op behoud van de uitleenvoorziening maar in 2017 ligt de nadruk op het programmeren het gezamenlijk initieumlren van activiteiten voor een diverse doelgroep in aansluiting op de kernfuncties van de bibliotheek Het gedeelde maatschappelijk belang is hierin leidend In 2016 is gestart met het zoeken naar alternatieve dienstverlening in Wouw We zijn daar in gesprek gegaan met de burgers met behulp van de methode ldquodesign thinkingrdquo met als doel de behoeftes op te halen Het gaat hier om een participatief traject met inwoners van het dorp met de dorpsraad met gemeenschapshuis De Geerhoek en met verschillende organisaties en instellingen In een aantal sessies is gezocht naar de onderwerpen die voor het dorp erg belangrijk zijn De opbrengst was op hoofdlijnen behoefte aan lezen en een collectie ontmoeting eenzaamheid aandacht 0-4 jaar en toevoegen van programmering Het concrete resultaat In Wouw is de nieuwe bibliotheek welke per 1-10-2016 in de Geerhoek is gestart Het huidige servicepunt is gesloten Naast een kleine collectie en de mogelijkheid te reserveren en in te leveren is er aandacht voor programmering (met nadruk op 0-4 jaar) en ontmoeting (leestafel tegengaan eenzaamheid) Dit alles wordt vooral door vrijwilligers opgepakt Verder zijn contacten gelegd of verstevigd met het onderwijs en professionele instellingen (voor uitrol dBoS zie verderop in het verslag) En in andere dorpen zoals Heerle en Wouwse Plantage zijn ook diverse alternatieven ontwikkeld en activiteiten opgestart of is geholpen met het opstarten van bijvoorbeeld een ruilbieb (Boekspot)

Begin 2017 zal de evaluatie van het project in Wouw worden afgerond Daarin zullen we de methode (design thinking) om de burgers te betrekken bij de alternatieve dienstverlening evalueren alsmede het resultaat De vraag lsquohoe kunnen we schuiven met de middelen (van traditioneel uitlenen naar jeugd laaggeletterdheid vraagstukken in het sociaal domein) en ze op een goede manier inzettenrsquo blijft relevant Dat geldt niet alleen voor de gemeente Roosendaal maar ook voor de andere 4 gemeenten Bibliotheekwerk in de Roosendaalse wijkendorpen In 2016 is er wederom geiumlnvesteerd in bestaande en nieuwe partners in de wijken en dorpen met als doel taal boeken en leesplezier dicht bij de mensen te krijgen Dit heeft geresulteerd in een breed scala aan projecten en activiteiten in samenwerking met andere organisaties en instellingen Op het gebied van leesbevordering voor volwassenen is er in 2016 opnieuw geiumlnvesteerd in het initieumlren en begeleiden van Boekspots ruilbibliotheken op allerlei plekken waar mensen boeken kunnen naartoe kunnen brengen kunnen lenen en ruilen Dit gebeurde oa in Westrand Wouwse Plantage Wouw en de Westrand VANnU adviseert stimuleert en verzorgt de PR Deze Boekspots vormen tevens een aanleiding om hier met behulp van onze collectie activiteiten omheen te programmeren Dit doen we op verschillende plekken via het nieuwe concept lsquoBieb in de Buurtrsquo Dit was in het Tongerlohuys (jeugd) en Wouwse Plantage (vrouwengroep) Ook hebben we samenwerking gezocht op allerlei themarsquos en vanuit onze kennis en collectie zoals in de Westrand (gezonde voeding) St Elisabeth (Dag van de Ouderen iconenproject) en Heerle (uitleen tijdens vakanties voor jeugd en later ook volwassenen In Wouwse Plantage is een wisselcollectie naar het gemeenschapshuis gebracht met name gericht op eenzame ouderen die elkaar op een vast moment in de week ontmoeten Op deze manier zoekt VANnU naar mogelijkheden om de bibliotheek dichterbij de bewoners te brengen

30

Het andere spoor waarop VANnU resultaten heeft geboekt is in het op de agenda zeten van taalvaardigheid leesbevordering en leesplezier bij anderen Dit begint met het bepalen van gezamenlijke doelen voor een bepaalde doelgroep of een specifieke wijk samen met ons netwerk De bibliotheek draagt haar deskundigheid dan uit aan anderen die vervolgens (mede) de activiteiten uitvoeren Zo hebben we zowel ouderen als jongeren getraind in interactief voorlezen en activiteiten ontwikkeld waarbij kinderen van de basisschool door hen werden voorgelezen Tot slot had VANnU een aanjagende rol naar andere partijen in het kader van de Dag van de Dialoog (SDW ROC Huis van de Westrand) Door onze deelname aan het project CREA in de wijk (Westrand) zijn de lijnen met andere partners kort Hierdoor hebben ook zij verschillende dialoogtafels georganiseerd Zorginnovatiepunt Het Huis van Morgen en Bibliotheek VANnU zijn partners binnen de Alliantie gezondheid en geletterdheid Huis van Morgen heeft de opdracht innovatieve hulpmiddelen die bijdragen aan langer zelfstandig thuis wonen onder de aandacht van een groot publiek te brengen VANnU heeft een informatiefunctie die bijdraagt aan zelfstandigheid en participatie voor inwoners in haar werkgebied Ons Marie biedt een breed scala aan activiteiten voor ouderen Dat heeft geleid tot het in de bibliotheek tentoonstellen en actief onder de aandacht brengen van de hulpmiddelen tbv de doelgroep Ook de wijkzuster en BN De Stem zijn betrokken Cultuurnota Roosendaal In 2016 werkte VANnU mee aan de totstandkoming van de nieuwe cultuurnota voor de gemeente Roosendaal Deze opdracht van de raad aan de wethouder werd gestalte gegeven door een cultuurnetwerk te vormen waar VANnU als vanzelfsprekend deel van uitmaakt

Het netwerk bestaat uit ruim 20 personen en fungeert als een spin in het web om mensen en organisaties op cultureel vlak bij elkaar te krijgen Kunst en cultuur zijn niet het doel op zich maar het middel om samenhang in de gemeente te vergroten en aan te zetten tot nieuwe initiatieven om uiteindelijk op cultureel sociaal economische en educatief gebied de vruchten te plukken Stand van zaken gemeente Moerdijk Het servicepunt Willemstad voorheen gevestigd in het Mauritshuis is in de zomer van 2016 verhuisd naar Buurthuis Irene De ruimte die de bibliotheek in gebruik had in het Mauritshuis kon niet langer gehuurd worden In afstemming met de gemeente is besloten om het servicepunt om te vormen naar een afhaal- en inleverlocatie In Buurthuis Irene vond VANnU een plaats om een alternatieve voorziening te maken Het servicepunt is aangepast in een haal- en brengpunt met aandacht voor het jonge kind (0-4) en voor de ontmoeting (leestafel tijdschriften kranten) In het najaar heeft het college VANnU verzocht om het positieve resultaat van 2015 terug te storten Voor VANnU kwam dit onverwacht en gedurende het overleg met de wethouder bleek dat de afspraken in de subsidieverordening over de opbouw van het eigen vermogen niet duidelijk zijn Daardoor loopt VANnU als organisatie een risico De bestuurder heeft het voornemen om in 2017 samen met de 5 gemeenten waar VANnU verantwoordelijk is voor het bibliotheekaanbod goede afspraken te maken voor de toekomst en deze vast te leggen in een convenant Een sterke en gezonde bibliotheekorganisatie is in het belang van alle vijf gemeenten

31

Stand van zaken gemeente Halderberge Voor de zomer kondigde de Raad aan de subsidie van de bibliotheek en nog een aantal professionele organisaties opnieuw te willen verlagen Op 16 juni heeft VANnU tijdens de commissievergadering de consequenties voor het bibliotheekaanbod geschetst Vanwege het effect op de dienstverlening heeft de Raad besloten om de voorgenomen bezuiniging niet op te leggen en zich opnieuw te beraden op de toekomst In 2017 zullen de twee Brede Scholen in Hoeven en Oud-Gastel gerealiseerd zijn De wethouder heeft aangegeven dat hij vanwege het belang van lezen voor de jeugd de wens heeft dat de bibliotheek daarin wordt gehuisvest Dat heeft consequenties voor het bibliotheekaanbod in de servicepunten in beide dorpen De huidige middelen zijn niet toereikend om beide doelgroepen te bedienen Stand van zaken gemeente Rucphen Ook in de gemeente Rucphen is de aandacht voor leesbevordering bij de jeugd steeds meer speerpunt De wethouder heeft aan VANnU gevraagd om een plan te maken voor een breder aanbod aan de jeugd In 2016 zijn de voorbereidingen getroffen om in 2017 de Bibliotheek op school (dBoS) op de scholen uit te rollen (zie verder aanbod jeugd) Ook in deze gemeente is de aanpak laaggeletterdheid een belangrijk speerpunt Rucphen is samen met Roosendaal de enige plek waar naast Klik amp Tik ook taaloefengroepen hebben gedraaid (zie verder 26 aanpak laaggeletterdheid) Stand van zaken gemeente Zundert Ingegeven door de bezuinigingsopgave van de gemeente Zundert zijn in 2016 de voorzieningen in Wernhout Achtmaal en Zundert aangepast enof gesloten In deze kernen is door VANnU ondersteuning geboden in het opzetten van alternatieven zoals een ruilbieb (Boekspot) in alle drie de kleine kernen (Achtmaal Wernhout en Zundert) en het creeumlren van een afhaallocatie gerund door vrijwilligers

In Zundert is een haal- en brengpunt gerealiseerd in het CCZ De bedoeling is om daar ook activiteiten samen met de partners in Zundert te organiseren In Achtmaal helpen vrijwilligers de burgers om de materialen te reserveren of uit Zundert of Rijsbergen te halen De vrijwilligers kunnen altijd voor eventuele vragen bij VANnU terecht De dienstverlening in Rijsbergen wordt aangepast Er zal minder personeel worden ingezet tegelijkertijd is er aandacht voor programmering samen met andere partners Om dit te kunnen realiseren moeten medewerkers tijd en ruimte krijgen om met de programmering bezig te zijn In 2017 zal gestart worden met een pilot voor de inzet van vrijwilligers op De snelheid waarmee VANnU moest reageren op de bezuinigingen voor de komende drie jaar stond op gespannen voet met het realiseren van alternatieven samen met de burgers In goed overleg met de wethouder is besloten om de planning te verruimen De gemeente heeft een financieumlle tegemoetkoming betaald vanwege het langer openhouden van de servicepunten en het langer continueren van het aanbod op de scholen De dienstverlening in de vorm van het uitlenen op de Zundertse basisscholen is gestopt en VANnU heeft de collecties achtergelaten op de scholen zodat de leerlingen deze nog kunnen gebruiken De wethouder heeft VANnU gevraagd om een plan te maken met het onderwijs voor de leesbevordering in de scholen waarmee hij de bezuiniging van 2017 van euro 25000 zou kunnen terugdraaien Dat is niet gelukt De bedoeling is om dit voor 2018 alsnog voor elkaar te krijgen en de opgelegde bezuiniging terug te draaien en in te zetten voor de jeugd

32

Subsidieverloop 2011-2016 In 2016 zijn de budgetsubsidies in de gemeenten Roosendaal en Zundert verlaagd De gemeente Roosendaal had de verlaging in 2014 reeds aangekondigd maar heeft VANnU de tijd gegeven om een koers voor 4 jaar uit te zetten waardoor de bezuiniging met aandacht voor de inhoud kan worden gerealiseerd De gemeente Zundert heeft na de fusie in 2015 aangegeven de bibliotheek drie jaar op rij een bezuiniging op te leggen In 2016 euro 50000 en in 2017 en 2018 elk jaar euro 25000 Alleen de gemeente Rucphen heeft een indexering toegepast In onderstaande tabel is vanaf 2011 het subsidieverloop te zien Subsidieverloop 2011-2016

Gemeente 2011euro 2012euro 2013euro 2014euro 2015euro 2016euro

Roosendaal 1608501 1608501 1608501 1608501 1608501 1368503

Roosendaal div subsidies

404624 65660 96182 27049 6240 3553

Moerdijk 883503 793100 797000 798130 809188 809188

Moerdijk div subsidies

8921 33785 41280 72705

61562

57319

Halderberge 550811 495730 395730 395730

395730 395730

Halderberge div subsidies

- 44826 26459 51444

54750

50000

Rucphen - - - 428013 434433 440949

Zundert - - - 305052 305052 255052

totaal 3456360 3041602 2965152 3686624 3675456 3380294

incl VVE en landelijke subsidie Vschool

incl subsidie onderwijsachterstanden marktplaats cultuureducatie en (tot 2015) landelijke subsidie Vschool subsidie marktplaats cultuureducatie

Het bedrag dat de gemeenten per inwoner bijdragen verschilt sterk Het aanbod per gemeente daarmee ook Omdat huisvestingslasten een groot verschil kunnen maken wordt in onderstaande tabel het bedrag inclusief en exclusief huisvestingslasten getoond Subsidiebedrag per inwoner 2016

Gemeente incl huisvesting excl huisvesting Roosendaal 1780 1441

Moerdijk 2143 1594

Halderberge 1308 1126

Rucphen 1983 1377

Zundert 1194 1002

26 Aanbod jeugd Boekstart en de Bibliotheek op School De bibliotheken in Nederland hebben ongeveer vier miljoen leden waarvan 61 jeugdleden in de leeftijd van 0 tot en met 17 jaar Kinderen en jongeren zijn dus een belangrijke doelgroep voor de bibliotheken De samenleving is de afgelopen decennia door en door gedigitaliseerd en gemedialiseerd en raakt ook nog altijd verder geiumlnformatiseerd en geiumlndividualiseerd Dit heeft niet alleen gevolgen voor het leesgedrag van de jeugd ook de manier van denken en de vaardigheden waarmee deze groep opgroeit veranderen Hierdoor zullen bibliotheken de jeugd in de 21ste eeuw op een andere manier moeten bereiken interesseren en ondersteunen dan eerder het geval was18 Ook al verandert de doelgroep lezen en toegang tot boeken blijven belangrijke voorwaarden voor het succes van individuen en de samenleving als geheel Bibliotheken behouden in dat verband hun onmisbare taak

18

Bibliotheken en de jeugd in de 21-ste eeuw Brochure KB en Stichting Lezen en Schrijven

33

Met leesbevorderingsprogrammarsquos als Boekstart en de Bibliotheek op school en leesbevorderingsprojecten als De Nationale Voorleeswedstrijd van Stichting Lezen en de KB hebben zij sterke troeven in handen Aanpak VANnU Het bevorderen van lezen en vooral leesplezier kan niet vroeg genoeg in het leven van kinderen beginnen VANnU richt haar activiteiten op de leeftijdsgroep van 0-18 jaar met onderstaande aanpak Boekstart Het leesbevorderingsprogramma Boekstart moedigt ouders aan om hun kinderen zo vroeg mogelijk kennis te laten maken met boekjes met lezen en met de bibliotheek Boekstart richt zich op kinderen van 0 tot 4 jaar Kinderen die op heel jonge leeftijd in aanraking komen met (voor-)lezen en boeken ontwikkelen zich beter zo heeft onderzoek uitgewezen Een vroege ontdekkingstocht vergroot spelenderwijs de woordenschat van het kind en zorgt ervoor dat het kind later meer leesplezier heeft Zo is er minder kans op laaggeletterdheid Leesbevordering richt zich niet alleen op kinderen met een taalachterstand maar op alle kinderen Resultaat Begin 2009 startte Boekstart in vijf vestigingen in Noord-Brabant Begin 2015 deed 99 van alle bibliotheken in Nederland mee (156 van de 157 bibliotheken) Jaarlijks worden in totaal zorsquon 55000 Boekstart-koffertjes meegegeven aan ouders waarmee 323 van de babyrsquos in Nederland werd bereikt In 2016 zijn bij VANnU 324 kinderen ingeschreven als Boekstartlid Ouders Op verzoek van de instellingen in de kinderopvang wordt op bijeenkomsten voor ouders verteld over het plezier en belang van voorlezen

Moerdijk In Moerdijk wordt door de bibliotheek een programma uitgevoerd in het kader van de Voor- en Vroegschoolse Educatie Doel is om de kinderen met een (taal)achterstand te stimuleren zodat ze met een zo klein mogelijke achterstand naar het basisonderwijs gaan Iedere kinderopvangorganisatie doet hier aan mee Hiermee wordt een groot gedeelte van de kinderen in de leeftijd tot 0-4 jaar bereikt Bibliotheek op school PO (Primair Onderwijs) In het programma de Bibliotheek op school werken bibliotheken en scholen structureel samen aan de taalontwikkeling leesbevordering en mediawijsheid van kinderen De bibliotheek maakt afspraken met het onderwijs over de uitvoering van het programma De basis voor samenwerking is het beleid van de school De jaarlijkse doelen bepaalt men samen op basis van gemonitorde resultaten en de jaarlijkse activiteiten worden vastgelegd in een lees- en mediaplan Het volgen van de cursus Open boek door leerkrachten helpt bij het vormgeven van het beleid Met de Bibliotheek op school gaan school en bibliotheek een meerjarige samenwerking aan rondom lezen en mediawijsheid De effecten van de inzet worden jaarlijks door de landelijke monitor gevolgd Deze samenwerking is geborgd in het beleid van zowel school als bibliotheek Een actuele en gevarieerde collectie in de school zorgt voor verrijking van het leesonderwijs Vanuit de bibliotheek ondersteunt een professionele leesconsulent de leescooumlrdinator en het team van de school Daarnaast helpt een digitaal portaal de school bij het zoeken en registreren van boeken het stimuleren van lezen het bijhouden van de leeshistorie en het vinden van betrouwbare informatie Roosendaal De uitrol van lsquode Bibliotheek op schoolrsquo in Roosendaal vordert volgens planning Na de eerste 8 scholen zijn in 2016 de volgende 7 scholen aangesloten de Linde de Klimroos Klaverweide Lavoor de Stappen Baayaert en Talent

34

Basisscholen de Vondel en Wending hebben nu ook een vaste leesconsulent van Bibliotheek VANnU Ruim de helft van de scholen is inmiddels aangesloten In Wouw is samen met scholen de Stappen en Baayaert hard gewerkt om een inspirerende leesomgeving voor de kinderen van de scholen te maken Na sluiting van het servicepunt is de collectie voor de kinderen binnen de school toegankelijk geworden Een voorbeeld van een inspirerende leesomgeving is te vinden op basisschool de Klimroos Deze school heeft ook een Facebookpagina gemaakt om de schoolbieb te promoten httpswwwfacebookcomHieperdeBieb Tijdens de Kinderboekenweek zijn er 41 klassen van de Roosendaals scholen op bezoek geweest Ze namen deel aan het programma lsquoleeselixerrsquo Een speciale drank waarin kinderen hun leesvoorkeur konden mixen en zo genoeg leeshonger en leesvoer zouden hebben tot ze oma en opa waren Moerdijk Alle 22 scholen in de gemeente Moerdijk kunnen gebruik maken van leesbevorderingsprojecten in samenwerking met een leesconsulent van de bibliotheek Dit wordt gedaan in samenhang met de actuele en inspirerende boekencollectie die de scholen jaarlijks van de bibliotheek ontvangen Een voorbeeld van deze samenwerking is het project lsquoTheaterlezenrsquo dat is uitgevoerd op basisschool de Boemerang Basisscholen komen diverse keren per jaar voor groepsbezoeken naar de bibliotheek Halderberge Er is nog geen structurele samenwerking met de scholen Wel hebben een aantal scholen belangstelling voor lsquode Bibliotheek op schoolrsquo Twee leerkrachten van basisschool rsquot Bossche Hart uit Bosschenhoofd hebben de cursus Open Boek gevolgd een bouwsteen van het project Op

basis daarvan worden er jaarlijks een aantal leesbevorderingsprojecten uitgevoerd in deze school Basisschool de Schittering maakt gebruik van de mogelijkheid voor het doen van groepsbezoeken in vestiging Oudenbosch De gesprekken met de wethouder over het aanbod voor de jeugd in de toekomst in de gemeente Halderberge zijn in volle gang Rucphen Met alle 7 scholen in Rucphen zijn gesprekken gevoerd over de invoering van lsquode Bibliotheek op schoolrsquo Op basisschool Vinkenbos was door de leerkrachten de cursus Open Boek al gevolgd en was een up-to-date leesplan aanwezig Hier is gestart met uitvoering van het activiteitenplan en invoering van de Monitor Op basisschool Martinus in Rucphen zijn 3 leerkrachten gestart met de cursus Open Boek deze school heeft de doelen al bepaald De andere scholen zijn in diverse stadia van uitrol van de samenwerking Zundert Met de scholen in Zundert zijn gesprekken gevoerd om te komen tot een basisvoorziening volgens de aanpak lsquode Bibliotheek op schoolrsquo Op basis hiervan is een plan gemaakt wat nog niet helemaal tot overeenstemming heeft geleid Daarom worden de gesprekken in 2017 voorgezet (zie verder 25 Ontwikkelingen per gemeenten) Bibliotheek op school VO (Voortgezet Onderwijs) De succesvolle aanpak van de Bibliotheek op school in het basisonderwijs is aanleiding geweest om het programma uit te breiden naar het voortgezet onderwijs (VO) allereerst naar het vmbo Die uitbreiding biedt de bibliotheken een strategische aanpak voor structureel samenwerken met het voortgezet onderwijs De pijlers zijn collectie lezen en mediawijsheid Iedere pijler heeft een keuzemenu bestaande uit een aantal bouwstenen die oa voortkomen uit bestaande Bibliotheekprojecten oa Biebsearch Leeskr8 en 4You

35

De Bibliotheek op School Het Da Vinci College (Roosendaal) en Bibliotheek VANnU hebben in schooljaar 2015-2016 gebruik gemaakt van de Stimuleringsregeling van Kunst van Lezen tbv de Bibliotheek op School Halverwege het schooljaar 2016 liep deze regeling af Tijdens dit schooljaar hebben school en bibliotheek gewerkt aan het creeumlren van de voorwaarden en er is een leesplan geschreven waarin een stevige basis is gelegd voor een meerjarenplan De onderstaande activiteiten zijn concreet uitgevoerd

Studiemiddag voor docenten Iedere docent taaldocent

Training voor docenten Lezen in het vmbo werkt

Boekencollectie (in de vorm van boekenkisten 303 boeken)

Campagne Nederland Leest Lydia Rood

Vrij lezen in de klas zowel in het vmbo als in het praktijkonderwijs experimenteren docenten met de boekenkisten en vrij lezen

Vakoverstijgend voorlezen oa techniekdocenten en biologiedocenten lezen voor ook in de bovenbouw

VANnU is in gesprek met de school over een vervolg Het Markland college in Zevenbergen maakt al een paar jaar gebruik van Biebsearch Dit is een voorloper van Bibliotheek op School In 2016 hebben in een werkgroep gesprekken plaatsgevonden ter voorbereiding van het programma de Bibliotheek op School In 2017 gaat daadwerkelijk gewerkt worden aan het taal- en leesbeleid en het omzetten van Biebsearch in de Bibliotheek op school Twee docenten van het Markland hebben deelgenomen aan de training Lezen in het vmbo werkt op het Da Vinci college Brugklassers van het Marklandcollege komen regelmatig op groepsbezoek in de bibliotheek

Diverse activiteiten Voor middelbare scholieren worden diverse activiteiten georganiseerd waar VANnU een rol in speelt Een van de activiteiten is het Cultuurfestival Artisjok 2016 voor havo en vwo 4 VO In Roosendaal is de organisatie in handen van de Cultuurcompaan Het thema van dit jaar was Beyond Borders VANNU heeft de samenwerking gezocht met De Witte Roos en boekhandel Het verboden Rijk waardoor de mogelijkheid ontstond om groots uit te pakken en goed aan te sluiten bij het thema In februari hebben 14 schoolfinalisten van 7 scholen (2 per school) deelgenomen aan de voorleeswedstijd Read2me In deze wedstrijd worden leerlingen aangespoord goede jeugdboeken voor te lezen Leerlingen lezen voornamelijk voor uit boeken van de Jonge Jury Een leerling van het Jan Tin Bergen College heeft de Roosendaalse finale gewonnen Tot slot scholen zien de waarde van abonnementen en schoolpassen Ook worden regelmatig projectcollecties afgenomen en vinden er klassenbezoeken en schrijversbezoeken plaats Abonnementen School schoolabonnementen Collectieve

schoolpassen

Da Vinci College

Gertrudis College I 216

Jan Tinbergen College I

Markland College Oudenbosch I

Markland College (Zevenbergen)

II 269

Norbertus College II 211

Munnikenheide college I

Mencia Sandrode I

36

27 Aanpak laaggeletterdheid Laaggeletterdheid is een maatschappelijk probleem waar vaak nog een taboe op rust Ongeveer 13 miljoen inwoners van Nederland tussen de 16 en 65 jaar is laaggeletterd Ze hebben moeite met lezen schrijven en communiceren in het Nederlands En dat terwijl taal steeds belangrijker wordt om zelfstandig te kunnen participeren Denk aan het gebruiken van websites van overheden en bedrijven aan internetbankieren of een sollicitatiebrief schrijven of aan langer zelfstandig kunnen wonen Maar denk ook aan het begrijpen van veiligheidsinstructies op het werk of bijsluiters van medicijnen

Vanuit de Rijksoverheid is daarom gestart met het actieprogramma lsquoTel mee met Taalrsquo[1] In dat programma zetten de ministeries van OCW SZW en VWS samen in op participatie taal als middel om mee te kunnen doen in de maatschappij en op het werk In Tel mee met Taal zijn de preventieve aanpak (het voorkomen van taalachterstand) en de curatieve aanpak (het bestrijden van laaggeletterdheid via scholing) voor het eerst in eacuteeacuten overkoepelend actieprogramma samengebracht Daarbij speelt de regionale netwerkaanpak een belangrijke rol De combinatie van de curatieve en preventieve aanpak van laaggeletterdheid sluit aan bij de opdracht van de bibliotheek bij te dragen aan geletterdheid in brede zin voor jong en oud De bibliotheek heeft al taalaanbod gericht op jonge kinderen (bijvoorbeeld Boekstart) en volwassenen (bijvoorbeeld via taalcoaches lees- en schrijfclubs) Ook opereert de bibliotheek in een lokale maatschappelijke context in contacten met burgers gemeenten onderwijs lokale bedrijven en maatschappelijke organisaties Dit maakt dat de bibliotheek een unieke positie inneemt en in potentie een belangrijke verbindende schakel kan vormen binnen de regionale aanpak van laaggeletterdheid

[1]

httpswwwtaalvoorhetlevennl

In september 2014 is het convenant Taal voor het Leven West- Brabant ondertekend Een samenwerkingsverband tussen ROC Kellebeek VWS ATEA UWV Cubiss St Lezen amp Schrijven en de bibliotheken in West- Brabant om een bijdrage te leveren aan het terugdringen van laaggeletterdheid Inmiddels zijn er zorsquon 30 organisaties aangesloten ook organisaties uit de zorg- en welzijnssector De aanpak van laaggeletterdheid kan niet los worden gezien van maatregelen om taalachterstanden en laaggeletterdheid te voorkomen zoals leesbevordering Daarom is het beleid gericht op leesbevordering en leesplezier een waardevolle aanvulling op het reguliere taalonderwijs en is dit onderdeel van het actieprogramma lsquoTel mee met Taalrsquo Wat doet VANnU VANnU biedt een basisaanbod waarin collectie taalpunten en het taalnetwerk en activiteiten in de Week van de Alfabetisering opgenomen zijn Daarnaast worden bovenop dit basisaanbod trajecten aangeboden in het kader van de uitvoer WEB In 2016 heeft Taal voor het Leven West-Brabant voor het tweede jaar op rij WEB-gelden ontvangen tbv het versterken van werkenden en werkzoekenden In onderstaand overzicht is het basisaanbod opgenomen onder het kopje Activering daarna volgen de trajecten in het kader van WEB Activering basisaanbod

Collectie VANnU heeft een speciale Makkelijk Lezen-collectie voor mensen die moeite hebben met lezen en schrijven Bij de samenstelling van de collectie heeft de bibliotheek gelet op de bruikbaarheid ervan voor de ontwikkeling van taalvaardigheid en maatschappijorieumlntatie De collectie bestaat uit leesboeken op verschillende leesniveaus taalcursussen en informatieve boeken en alle informatie is in eenvoudig Nederlands

37

Taalpunten In 2016 heeft VANnU samen met haar netwerkpartners twee taalpunten opgezet eacuteeacuten loket dat burgers overzicht biedt van het informele formele en non-formele scholingsaanbod op het gebied van taal en digitale vaardigheden in de regio Naast de doorverwijsfunctie bieden de Taalpunten ook laagdrempelige trainingen Aan de hand van een intake wordt de scholingsbehoefte van de deelnemer in kaart gebracht en kan er bijvoorbeeld een training Klik amp Tik worden gedaan Het eerste Taalpunt opende in maart 2016 in de wijk Kalsdonk in Roosendaal en de tweede is op 31 maart in de bibliotheek Zevenbergen feestelijk geopend Na opening van de Taalpunten is er voortdurend aanloop van mensen met taalvragen In 2016 zijn er 34 mensen geholpen enof doorverwezen in Kalsdonk In het taalpunt in Zevenbergen zijn in 2016 totaal 14 mensen geholpen met hun taalvraag

Activering Deelnemers Opmerkingen

Roosendaal 31 Klik amp Tik basis

Taalpunt Kalsdonk (RSD) 34 Intakes

Moerdijk 17 Klik amp Tik basis

Taalpunt Moerdijk 14 Intakes

Halderberge 11 Klik amp Tik basis

Rucphen 9 Klik amp Tik basis

Zundert 7 Klik amp Tik basis

Training herkennen amp doorverwijzen

15 Gezondheidsplein

Kalsdonk

138

Trainingen Op 20 september heeft VANnU aan de partners van het Gezondheidsplein in Kalsdonk een training Herkennen en motiveren laaggeletterden

gegeven

Week van de alfabetisering Samen met haar partners in het West Brabantse Taal voor het Leven organiseerde Bibliotheek VANnU een Lagerhuisdebat tijdens de Week van de Alfabetisering In dit interactieve debat ging men op zoek naar de formule om slim samen te werken eacuteeacuten doel maar met een verschillende motivatie belang of uitgangspunt Wanneer is de samenwerking slim en daarmee effectief Het debat vond plaats in Etten Leur De landelijke week van de alfabetisering viel dit jaar samen met de start van het nieuwe Taaljaar 2016-2017 Samen met de gemeente Moerdijk heeft de bibliotheek een informatieve en interactieve bijeenkomst georganiseerd (5 september 2016) waarin verteld werd over de aanpak van laaggeletterdheid Wethouder Thomas Zwiers gaf het belang van de aandacht voor laaggeletterdheid aan in het bijzonder voor werknemers Daarnaast werd stilgestaan bij het aanbod aan taalactiviteiten in het schooljaar 2016-2017 en het taalnetwerk in de regio Bijzondere aandacht was er voor de rol van vrijwilligers in de taaltrajecten Zonder vrijwilligers is een groot aantal taalactiviteiten niet uit te voeren Taalnetwerk In het Taalnetwerk zijn lokale taalbieders en ndashprojecten vertegenwoordigd zoals Humanitas Vluchtelingenwerk de VoorleesExpress ROC Kellebeek WijZijn Traverse en de STA teams Het netwerk komt onder voorzitterschap van VANnU 2 tot 3 maal per jaar samen om kennis te delen en samen te werken In 2016 heeft dat geleid tot het opstellen van een Taalkaart van Roosendaal (welke aanbieders bieden welke trainingen aan tegen welke voorwaarden) De Taalkaart is inmiddels door de deelnemers in gebruik genomen Verder wordt er veel aandacht besteed aan het werven van taalvrijwilligers VANnU Humanitas Vluchtelingenwerk en WijZijn Traverse bundelden de krachten om via uitingen in de media taalvrijwilligers te werven Dat leidde tot een goed bezochte informatiemiddag op 9 december waar zorsquon 50 geiumlnteresseerden zich meldden

38

Activering WEB trajecten Taaloefengroepen In Rucphen en in Roosendaal organiseert de Bibliotheek VANnU wekelijks taaloefengroepen voor medewerkers van de WVS De werkleiding van de WVS geeft aan dat zij zien dat hun medewerkers echt veranderen sinds zij aan de taaloefengroep zijn begonnen De persoonlijke benadering en begeleiding van de taalvrijwilligers zorgt ervoor dat de cursisten meer zelfvertrouwen krijgen en verrast worden in hun eigen kunnen In totaal hebben in de vijf gemeenten 36 personen deelgenomen Klik amp Tik cursussen Voor alle mensen die moeite hebben om hun weg te vinden op internet biedt de Bibliotheek op de vijf kernvestigingen de cursus Klik amp Tik aan De cursisten worden begeleid door vrijwilligers In 2016 hebben 40 cursisten de cursus met succes afgerond en hiermee hun zelfredzaamheid vergroot Taal amp Arbeidsmarkt Walk amp Talk en Werkmap Walk amp Talk Vanaf oktober organiseert Bibliotheek VANnU maandelijks op elke derde maandag van de maand Walk amp Talk deacute koffiepauze voor werkzoekenden Het is een gratis netwerkbijeenkomst voor en door werkzoekenden In een ongedwongen sfeer maakt men in Bibliotheek VANnU kennis met elkaar krijgt men tips van een professional enof hoort men ervaringen van (ex-)werkzoekenden In 2016 waren de themarsquos Netwerken hoe doe je dat (oktober) Hoe maak je een goed basis CV (november) en Werken in Belgieuml (december) In 2016 hebben 62 belangstellenden deelgenomen aan de bijeenkomsten

Werkmap De dienstverlening van het UWV verloopt digitaal Laagopgeleide en oudere werkzoekenden hebben vaak moeite met het aanvragen van een DigiD en het omgaan met de digitale werkmap van het UWV In 2016 hebben 32 deelnemers een training gevolgd om hun vaardigheden op dit gebied te verbeteren

Monitoring In januari 2017 verscheen de landelijke Monitor Digitale Vaardigheden 2015-2016 uitgevoerd door Next Value in opdracht van de Koninklijke Bibliotheek In deze monitor waar VANnU aan meegewerkt heeft wordt gekeken naar de resultaten van de digitale trajecten en worden deelnemers bevraagd In de algemene conclusies en aanbevelingen worden de volgende zaken aangegeven en door VANnU opgepakt 1 Zoek samenwerking met doorverwijzers VANnU heeft dit geborgd op regionaal niveau door Taal voor het Leven West-Brabant en lokaal via het Taalnetwerk Werk met vrijwilligers VANnU werkt sinds 2014 met taalvrijwilligers zij worden getraind door ROC Kellebeek enof St Lezen en Schrijven 2 Voorkom een te vrijblijvende leeromgeving door actief samen te werken met bijvoorbeeld de WVS worden deelnemers gestimuleerd om actief deel te nemen 3 Probeer maatwerk te bieden en verwijs door naar vervolgtrajecten sinds 2016 worden in de Taalpunten intakes afgenomen door taaldocenten van ROC Kellebeek daarmee wordt de doorverwijzing nog meer maatwerk Ten slotte werd de deelnemers gevraagd naar hun tevredenheid over de trainingen 37 deelnemers hebben meegewerkt aan de monitor Door de samenwerking met ROC Kellebeek in 2016 verder vorm te geven is er meer aandacht gekomen voor deskundigheidsbevordering van de taalvrijwilliger en is de doorstroom van deelnemers toegenomen Daarmee wint de West-Brabantse aanpak aan duurzaamheid

39

28 Werkzaamheden Marktplaats Cultuureducatie 2016 Bibliotheek VANnU is verantwoordelijk voor de Marktplaats Cultuureducatie in de gemeenten Halderberge en Moerdijk De doelstelling van de Marktplaats is Een netwerk en samenwerking tussen aanbieders van cultuur en het onderwijs creeumlren zodat de jeugd meer in aanraking komt met kunst en cultuur en zich daardoor beter kan ontwikkelen De cooumlrdinator Marktplaats Cultuureducatie heeft in 2016 de volgende taken uitgevoerd

inventariseren van de vraag op het gebied van cultuureducatie van het onderwijs (PO en VO)

inventariseren van de vraag op het gebied van cultuureducatie voor en naschoolse opvang inventariseren van de mogelijkheden van de culturele aanbieders

culturele aanbieders meenemen in de lsquotaalrsquo van het onderwijs

het uitbreiden en verstevigen van het lokaal cultuur-educatief netwerk

samenwerken met de intermediairs van regiorsquos West Brabant

afstemmen van vraag en aanbod Het Kunstmenu wordt afgenomen door alle Halderbergse scholen en elf scholen uit de gemeente Moerdijk Het wordt aangeboden in samenwerking met CultuurCompaan (gemeente Roosendaal) en bestaat uit activiteiten van lokale (professionele aanbieders uit de gemeente) regionale (professionele aanbieders uit de provincie) en landelijke culturele instellingen De leerlingen maken op deze manier kennis met de drie domeinen van Cultuureducatie (in huis met de culturele omgeving en uit de grote wereld) Verder nemen de scholen deel aan diverse naschoolse activiteiten (verlengde schooldag) en vinden er diverse losse culturele projecten op de scholen plaats

De cooumlrdinator ondersteunt culturele instellingen kunstenaars en het onderwijs mbt actuele ontwikkelingen op het gebied van cultuureducatie Zij organiseert netwerkbijeenkomsten voor de interne cultuurcooumlrdinatoren (ICCrsquoers) biedt scholing aan en geeft de ICC cursus in West- Brabant Daarnaast worden er cursussen aangeboden voor culturele aanbieders zodat ook zij meegaan in de huidige ontwikkelingen op het gebied van cultuureducatie De cooumlrdinator cultuureducatie is tevens intermediair voor de scholen mbt de rijksregeling Cultuureducatie met Kwaliteit (2013 ndash 2016) een opdracht die middels de Cultuurloper wordt uitgevoerd Hierbij wordt nauw samengewerkt met de Provinciale instelling Kunstbalie Aan de regeling nemen 5 scholen uit de gemeente Halerberge en 7 scholen uit de gemeente Moerdijk deel VANnU werkt regionaal en dat vertaalt zich ook in de Marktplaats Cultuureducatie waar het onderhouden van contacten met andere marktplaatsen en buurgemeenten vanzelfsprekend is De cooumlrdinator neemt deel aan het zogenaamde Regionaal Overleg Marktplaatsen (ROM) en een Provinciaal Overleg Het doel is om gezamenlijke activiteiten voor de regio West- Brabant te organiseren Er wordt samengewerkt met de cooumlrdinator Brede Scholen en cooumlrdinator Sport van beide gemeenten Ook vindt er steeds meer samenwerking plaats met de schoolbesturen Stichting Openbaar Onderwijs West-Brabant is een bovenschools traject gestart op het gebied van cultuureducatie met oa de intermediairs van de gemeente Roosendaal en HalderbergeMoerdijk Tot slot neemt de cooumlrdinator zitting in de werkgroep Cultuurmaand (septemberoktober) van de gemeente Halderberge Zij richt zich vooral op de activiteiten voor het onderwijs

40

29 Personeel en Organisatie

Per 31-12-2016 heeft VANnU 3885 FTE in dienst In totaal gaat het om 74 medewerkers De groei in ftersquos (145) heeft met name te maken met de uitrol dBoS en toename van leesconsulenten waarover eerder in dit verslag is gesproken In de Frontoffice is het aantal uren door oa sluiting van servicepunten in de gemeente Zundert en aanpassingen van het servicepunt in Wouw afgenomen

De leeftijdsopbouw van de medewerkers Van alle medewerkers bij VANnU is 95 jonger dan 40 jaar Het percentage medewerkers tussen de 40 en 50 jaar is 135 54 van de medewerkers is tussen de 50 en 60 jaar en het percentage 60+ is 23 VANnU heeft tov de landelijke leeftijdsopbouw een hoger percentage 50 plussers Dat betekent dat er goed moet worden nagedacht over de instroom van jongere medewerkers om de uitstroom voor de komende jaren op te kunnen vangen Dat is een lastig vraagstuk omdat bij een reorganisatie de jongere medewerkers vaak degenen zijn die door middel van afspiegeling moeten vertrekken Het komend jaar zal dit onderwerp opnieuw op de agenda staan van directie en OR omdat het vraagt om een

visie over hoe het toekomstig personeelsbestand eruit moet komen zien en hoe de organisatie zich daarop kan voorbereiden

Personeelsverloop in- door- en uitstroom In totaal zijn er in 2016 acht medewerkers ingestroomd waarvan

projectmedewerker vernieuwing netwerk

1 cooumlrdinator Frontoffice

1 controller

1 medewerker communicatie

2 leesconsulenten 4-12

2 ondersteuners leesconsulenten

stagiaire19 Daarnaast zijn er zes medewerkers uit dienst getreden waarvan

1 ondersteuner leesconsulenten

3 opruimhulpen

2 informatiemedewerkers

19

De stagiaire is in augustus voor een aantal uur als medewerker communicatie aangesteld

0 10 20 30 40 50

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

totale FTE

totale FTE

0

10

20

30

40

50

60

15-30 30-40 40-50 50-60 60+

pe

rce

nta

ge

Leeftijdsopbouw in percentages

VANnU

st Bibliotheekwerk

landelijk

41

Jubilea In 2016 waren er twee jubilarissen Een medewerker was 40 jaar in dienst en een 25 jaar in dienst bij VANnU

Ziekteverzuim Het gemiddelde verzuimpercentage in 2016 bedroeg 32 De ziekte frequentie is 09 Het ziekteverzuim is ten opzichte van 2015 gedaald (587) Onderstaande grafiek toont het verzuimverloop in 2016 Duidelijk is dat het verzuimcijfer vooral wordt beiumlnvloed door een aantal langdurig zieken Het ziekteverzuim is in lijn met de landelijke trend 20 Ziekteverzuim 2016

20

CBS statline cultuur sport en recreatie geeft over de eerste drie kwartalen van 2016 een gemiddeld percentage aan van 32

Scholing VANnU vindt het belangrijk om haar medewerkers zo goed mogelijk voor te bereiden op het bibliotheekwerk van de toekomst In de strategische koers 2016-2018 staan de kernkwaliteiten collectioneren programmeren en netwerken centraal Om medewerkers de kans te geven deze competenties verder te ontwikkelen heeft VANnU in 2016 verschillende stappen gezet In het fusieproces is afgesproken dat er in de front office toegewerkt zou worden naar minder functies De functie van medewerker klantenservice is komen te vervallen en alle medewerkers die het betrof zijn opgeleid tot informatiemedewerker Een groep van 16 medewerkers heeft een opleidingstraject van 6 maanden doorlopen wat leidde tot een certificaat voor iedereen en een benoeming tot informatiemedewerker Alle front office medewerkers hebben in de zomer een training gevolgd over de digitale diensten van VANnU Hierbij kwam het gebruik van de e-books aan de orde en uitleg en gebruik van de verschillende bibliotheek apps digitale bibliotheek bronnen Daarnaast is er extra toelichting gegeven op het gebruik van Bicat het bibliotheekinformatiesysteem Na afloop van de training waren de medewerkers op de hoogte van het volledige aanbod en beter in staat om gebruikers te informeren en vragen te beantwoorden over het brede aanbod van digitale diensten

In 2016 is door alle medewerkers verder gewerkt in de themagroepen om de kerncompetenties concreet gestalte te geven Een doel in 2016 was ook om de medewerkers uit ZundertRucphen aan te laten sluiten bij deze manier van werken Opgemerkt moet worden dat hier in 2017 nog een aantal stappen in gezet moet worden De themagroepen biedt medewerkers de mogelijkheid om het netwerken het vormen van themacollecties en het bedenken van een bijpassend programma uit te proberen te oefenen en hiervan te leren In de praktijk blijkt dit meer of minder goed te slagen afhankelijk van het thema

0

20

40

60

80

100

120

140

160

180

verzuim kort0-7 dagen

verzuimmiddellang 8-

42 dagen

verzuim lang43-365 dagen

aantal ziektedagen

aantal medewerkers

42

Een aantal themagroepen heeft in 2016 tastbare resultaten weggezet Zo is er een pop-up bieb in winkelcentrum De Roselaar verschenen een pop-up in de basiliek in Oudenbosch zijn er verschillende voorleesactiviteiten geweest door het hele werkgebied zijn er contacten gelegd en presentaties geweest bij een aantal Alzheimer-cafeacutes en vonden andere activiteiten plaats zoals een Boekenproeverij in Zevenbergen Uiteraard werd er door de themagroepen ook aandacht besteed aan de landelijke leesbevorderingscampagnes zoals de (kinder)Boekenweek en Nederland Leest

Inzet vrijwilligers in de branche Stichting BibliotheekWerk is in 2015 door het Centraal Overleg Arbeidsvoorwaarden Openbare Bibliotheken gevraagd een inventarisatie uit te voeren van de inzet van vrijwilligers in de branche Van de 124 ondervraagde bibliotheken geeft 92 procent aan dat zij met vrijwilligers werken In bijna de helft van deze bibliotheken zijn op dit moment meer vrijwilligers werkzaam dan medewerkers met een arbeidsovereenkomst Wel worden zij vaak een beperkt aantal uren per week ingezet Wanneer een bibliotheek niet met vrijwilligers werkt is dit over het algemeen een principieumlle beslissing Over het algemeen voeren vrijwilligers in bibliotheken verschillende taken uit Een belangrijke taak is de bezorging van materialen aan huis Daarnaast worden vrijwilligers ook regelmatig ingezet als gastheer of gastvrouw en ondersteunen ze regelmatig bij de uitvoering van verschillende publieks- en promotieactiviteiten in de bibliotheek Ook zijn er werkzaamheden die minder frequent door vrijwilligers worden opgepakt Dit geldt bijvoorbeeld voor het adviseren over de ontwikkeling van de collectie het plaatsen van de collectie en het presenteren van collectieonderdelen als ondersteuning bij een project of activiteit Ruim driekwart van de bibliotheken met vrijwilligersbeleid heeft beleid vastgesteld over de scholing en begeleiding van vrijwilligers In de praktijk blijkt echter dat er minder vaak concrete initiatieven zijn om vrijwilligers de mogelijkheid te bieden zich verder te ontwikkelen

Als er een initiatief aanwezig is is dit doorgaans gericht op het aanbieden van scholing21 Inzet vrijwilligers VANnU Met het oog op de bezuinigingen en de veranderende rol van bibliotheken vraagt het vrijwilligersbeleid veel tijd en aandacht van directie managers en ondernemingsraad Sinds de fusie in 2015 met de bibliotheek ZundertRucphen heeft VANnU te maken met vrijwilligers in het uitleenproces In Rijsbergen en Rucphen was men gewend te werken met vrijwilligers in de rol van gastvrouw terwijl in het VANnU werkgebied van voacuteoacuter de fusie alleen gebruik werd gemaakt van expert-vrijwilligers (bv voor de speelotheek en voor cursussen zoals Klik en Tik) Met de realisatie van de nieuwe voorziening in Wouw is gekozen voor de inzet van vrijwilligers in de ondersteuning bij het uitlenen De vrijwilligers zorgen voor een opgeruimde ruimte voor een prettige ontvangst en ondersteunen in het gebruik van de zelfservice-apparatuur In 2016 is veel aandacht geweest voor de wijze waarop de vrijwilligers ingezet worden in de organisatie en de gesprekken over dit onderwerp zullen ook in 2017 voortgezet worden Uiteraard speelt de OR hierin een belangrijke en verbindende rol In 2016 werden ook de voorbereidingen getroffen voor een pilot in Rijsbergen die in januari 2017 van start gaat Het doel is om de inzet van vrijwilligers in het uitleenproces verder uit te werken de samenwerking tussen de vrijwilliger en de betaalde kracht helder vorm te geven en te beschrijven wat het vakmanschap voor het bibliotheekwerk lsquonieuwe stijlrsquo inhoudt Om kennis en kunde te delen en ervaringen uit te wisselen maakt de cooumlrdinator vrijwilligers deel uit van een (Brabantse) overlegstructuur met andere cooumlrdinatoren De inzet van vrijwilligers is een onderwerp dat in iedere bibliotheek speelt

21

httpswwwbibliotheekwerknlVrijwilligers_in_de_bibliotheekpdf

43

210 Ontwikkelingen in de openbare bibliotheek Samenwerking Bibliotheek VANnU werkt in alle gemeenten samen met partners op het gebied van zorg en welzijn (CJG) voorschoolse voorzieningen (kinderopvang en peuterspeelzalen) educatie (basis- en voortgezet onderwijs) laaggeletterdheid (bibliotheken West-Brabant ROC UWV en WVS) en cultuur (diverse instellingen zoals musea schouwburg en archief of organisaties zoals Stichting Cultuur Moerdijk) Bovenlokaal wordt er samengewerkt in de Brabantse Netwerkbibliotheek (BNB) Dit is een samenwerkingsverband tussen de 19 Brabantse basisbibliotheken en Cubiss Cubiss is een Provinciale Ondersteuningsinstelling (POI) en heeft een rechtstreekse subsidierelatie met de provincie Noord-Brabant Een essentieel doel van de BNB is het creeumlren van een goed toegankelijk netwerk Een plek waar ideeeumln floreren waar informatie en ervaringen worden uitgewisseld en waar kennis wordt gedeeld zodat de gebruikers en de partners van de Brabantse bibliotheken optimaal worden bediend Niet alleen nu maar ook in de toekomst De hoofddoelstelling van de BNB is het stimuleren van de Brabantse kennisinfrastructuur door vanuit de bibliotheekfunctie bij te dragen aan een goed ingerichte publieke informatievoorziening (httpwwwbnbibliotheeknl) Het samenwerkingsverband heeft een gezamenlijk beleidsplan vastgesteld en voert de provinciale projecten mede onder die vlag uit Branche De branchevereniging van en voor de openbare bibliotheken is de Vereniging van Openbare Bibliotheken (wwwdebibliothekennl) Tot slot is er nog de Stichting Certificering Openbare Bibliotheken Deze stichting ontwikkelt en bewaakt kwaliteitsnormen en toetst de kwaliteit van bibliotheekorganisaties aan deze normen door middel van audits (wwwbibliotheekcertificaatnl)

De overheden De overheid is op drie niveaus betrokken bij de basisbibliotheek op gemeentelijk provinciaal en landelijk niveau Gemeente De gemeente is de primaire opdrachtgever van de basisbibliotheek Zij verleent VANnU subsidie Binnen het gemeentelijk beleidskader dat gebaseerd is op eenduidig en samenhangend beleid worden concrete afspraken gemaakt met Bibliotheek VANnU over de te behalen resultaten en prestaties Tussen de gemeenten en Bibliotheek VANnU wordt een tweezijdig contract afgesloten dat nagekomen en geeumlvalueerd moet worden Bibliotheek VANnU ontvangt subsidie op basis van een uitvoeringsovereenkomst op basis van de Algemene Wet Bestuursrecht (AwB) Uitgangspunt is dat wordt gestuurd op inhoud en dat wederzijds afspraken worden gemaakt tussen de gemeente en Bibliotheek VANnU De basis van deze afspraken is

1 De beleidsdoelen die de gemeente nastreeft 2 De diensten en producten die Bibliotheek VANnU levert om aan

die beleidsdoelen te voldoen of een bijdrage te leveren 3 Duidelijke beoordelingscriteria op basis waarvan de prestaties en

(eventuele) resultaten worden beoordeeld en de subsidierelatie wordt afgerekend

Provincie In opdracht van de provincie Noord-Brabant werkt Cubiss samen met de Brabantse bibliotheken aan programmas voor bibliotheekvernieuwing Het werkplan van Cubiss bestaat de komende jaren uit vier projecten

1 Bieb Lab (voorheen Innovatie van de bibliotheekfuncties) 2 Innovatie van de educatieve functie 3 Versterken taalvaardigheid 4 Vergroten mediawijsheid

44

De eerste twee projecten zijn gerelateerd aan de wettelijke taak zoals die is vastgelegd in de Wsob Cubiss voert deze opdracht uit in zeer nauw overleg met de Brabantse bibliotheken De twee andere projecten zijn de uitwerking van een aanvullende provinciale opdracht aan Cubiss Naast bibliotheken zijn ook organisaties binnen het sociale domein en het onderwijs hierbij betrokken als partner Rijk De rijksoverheid is verantwoordelijk voor het functioneren van de openbare bibliotheken als stelsel met als aandachtspunten een vergroting van de doelmatigheid samenhang kwaliteit en pluriformiteit van het stelsel openbaar bibliotheekwerk De Wet stelsel openbare bibliotheekvoorzieningen (Wsob) kortweg de Bibliotheekwet is vanaf 1 januari 2015 van kracht De bibliotheekwet regelt de digitalisering van de openbare bibliotheek en zorgt voor structurele financiering daarvan door de Rijksoverheid In deze wet is vastgelegd dat iedere Nederlander toegang moet hebben tot een openbare bibliotheek zowel in fysieke als digitale vorm Ook zijn de vijf functies en voorwaarden vastgelegd waaraan een openbare bibliotheek moet voldoen (zie ook inleiding jaarverslag) De Koninklijke Bibliotheek (KB) heeft onder de Wsob een regierol gekregen binnen het netwerk van openbare bibliotheekvoorzieningen en de verantwoordelijkheid voor de landelijke digitale bibliotheek en Aangepast Lezen Het KB-beleidsplan 2015-2018 lsquoDe kracht van het netwerkrsquo formuleert de ambities van de KB in breed verband met twee strategische prioriteiten

1 Realiseren van de nationale digitale bibliotheek 2 Het versterken van de nationale en internationale samenwerking

Met de nationale digitale bibliotheek neemt de KB het voortouw in het uitbouwen van de rol en betekenis van de bibliotheek in het digitale domein De landelijke digitale infrastructuur zorgt voor de componenten waarmee alle openbare bibliotheekvoorzieningen deelnemen en gebruikmaken van de diensten van de digitale bibliotheek

Het versterken van de nationale samenwerking is gericht op het verbreden van de betekenis van de bibliotheek In samenspraak met de bibliotheken zelf de provinciale service organisaties de VOB en andere partners geeft de KB invulling aan de stelseltaken regie en advies faciliterende en cooumlrdinerende taken en de aansturing van grootschalige programmarsquos en projecten voor het hele bibliotheekstelsel Onttrekking Gemeentefonds voor aanschaf e-content Vanaf 2015 is het Rijk verantwoordelijk voor de financiering van de centrale aanschaf van e-content voor de openbare bibliotheken Daarvoor onttrekt het Rijk een bedrag aan het Gemeentefonds Dit bedrag stelt de minister van OCampW ter beschikking aan de KB voor de inkoop van e-content De KB koopt vervolgens in op voordracht van de openbare bibliotheken begrensd door het financieumlle kader van het ter beschikking gestelde bedrag Tot 1-1-2015 dragen bibliotheken een bedrag per inwoner af aan de VOB voor de inkoop van e-content het zogenaamde omslaggeld Voor 2014 was dat euro 035 per inwoner Het groeipad en de hoogte van de uitname worden formeel vastgesteld in een overleg tussen diverse ministeries en de VNG Gekozen is voor een scenario van relatieve groei Onttrekking gemeentefonds e-content en consequenties

jaar Bedrag per inwoner Totale uitname VANNU22

2014 035 euro 65456

2015 047 euro 87898

2016 055 euro 102859

2017 063 euro 117821

2018 073 euro 136522

De vijf gemeenten van VANnU gaan verschillend met de uitname om De gemeente Moerdijk houdt het bedrag in van de subsidie de gemeente Halderberge deels en de andere drie gemeenten niet

22

Aantal inwoners op basis van gegevens 2016 187017

45

Digitaal abonnement Per 1 januari 2016 heeft de Koninklijke Bibliotheek een lidmaatschapsvorm toegevoegd aan de bestaande lidmaatschapsvormen van de openbare bibliotheken namelijk de mogelijkheid om gebruik te maken van enkel de digitale voorziening Voor dit lidmaatschap is een tarief vastgesteld van 42 euro per jaar Het aanbod van deze lidmaatschapsvorm en ndashtarief is een stap in de ontwikkeling van het publieke aanbod die past binnen de verdere ontwikkeling van de toegang tot digitale werken in het algemeen De Koninklijke Bibliotheek blijft in gesprek met zowel de openbare bibliotheken als de aanbieders van digitale content om een optimaal aanbod voor de klant te realiseren dat in lijn is met de publieke waarden van de openbare bibliotheek Primair gaat het om het aanbod e-books waarvoor licenties zijn afgesloten met individuele uitgevers secundair gaat het om andere content types (audio databanken etc) Omdat het gebruik van e-books in Nederland nog in ontwikkeling is zowel in relatie tot openbare bibliotheken als in relatie tot het commercieumlle - en ook het illegale - aanbod is de introductie van een digitaal lidmaatschap van de openbare bibliotheek niet een eindpunt in de positionering van het publieke aanbod in dit domein De KB stelt daarom een gefaseerde ontwikkeling van de tariefstructuur voor die flexibel genoeg is om in te spelen op ontwikkelingen in het netwerk en in de markt De Nationale bibliotheekpas en gastlenen Naast het digitale abonnement loopt ook de ontwikkeling van de nationale bibliotheekpas Het project de Nationale Bibliotheekpas ontwikkelt eacuteeacuten pas die burgers toegang geeft tot alle landelijke en lokale (digitale) diensten Op deze manier krijgen zij makkelijker toegang tot de fysieke collectie van alle bibliotheken in heel Nederland Door de invoering van een nationale bibliotheekpas zijn er in de toekomst voor de klant geen verschillende loketten meer met verschillende voorwaarden en dienstverlening Een ander voordeel is de versterking van het merk en het imago van de bibliotheek bibliotheken treden meer naar buiten als eacuteeacuten

netwerk Tot slot zal er ook sprake zijn van efficiency eacuteeacuten stelsel van voorwaarden en keuzemogelijkheden is veel goedkoper en effectiever Bovendien ontstaat er vanuit de gezamenlijkheid de mogelijkheid om op landelijk niveau te kunnen innoveren In januari is onder het motto - Lezen kun je overal lenen nu ook- gastlenen (landelijk) van start gegaan Met gastlenen kunnen bibliotheekleden ook elders in Nederland lenen Daarvoor is een geldig bibliotheeklidmaatschap nodig met een abonnement dat toegang geeft tot gastlenen Gastlenen is een onderdeel van het VOB-project de nationale bibliotheekpas Gezamenlijke innovatieagenda Op 1 januari 2015 is de Wet stelsel openbare bibliotheekvoorzieningen (Wsob) in werking getreden De Wsob gaat uit van een bibliotheekstelsel waarin de drie overheden nadrukkelijk samen de netwerk- verantwoordelijkheid dragen De minister de provinciebesturen en de gemeentebesturen zijn gezamenlijk verantwoordelijk voor een netwerk van openbare bibliotheekvoorzieningen Dit netwerk van openbare bibliotheekvoorzieningen wordt gevormd door

bull de lokale bibliotheken bull de provinciale ondersteuningsinstellingen (POIrsquos) bull de Koninklijke Bibliotheek (KB) voor wat betreft haar taak tot het

in stand houden van de landelijke digitale bibliotheek De Wsob beschrijft de taken van de deelnemers in het netwerk Bij sommige taken raken de verantwoordelijkheden van de verschillende deelnemers elkaar Dat is bijvoorbeeld het geval bij de innovatietaak23 Omdat de verantwoordelijkheid van de gezamenlijke POIrsquos op het gebied van innovatie enerzijds en de cooumlrdinerende taak van de KB anderzijds sterke raakvlakken hebben is bij het bestuurlijk overleg van OCW IPO en

23

Artikel 16 van de Wsob omschrijft als verantwoordelijkheid voor de gezamenlijke POIrsquos2 lsquode ontwikkeling van innovaties ten behoeve van de lokale bibliotheken in overeenstemming met de Koninklijke Bibliotheek in verband met haar cooumlrdinerende taakrsquo

46

VNG samen met VOB SPN en KB de wens ontstaan te komen tot een Gezamenlijke innovatieagenda De Gezamenlijke innovatieagenda heeft als hoofddoel om de vernieuwingskracht van de bibliotheeksector te versterken om zo toegevoegde waarde te kunnen bieden aan burgers en samenleving in lijn met de vijf functies van de bibliotheek Om dat hoofddoel te kunnen realiseren wordt met deze Gezamenlijke innovatieagenda ingezet op

Het aanbrengen van focus door de innovatiekracht te bundelen op een overzichtelijk aantal prioriteiten die breed worden gedeeld door zowel de netwerkverantwoordelijke overheden als het gelaagde bibliotheeknetwerk

Het op gang brengen van een proces van permanente innovatie op deze prioriteiten

Het geven van helderheid over de concrete rolverdeling tussen partijen ndash passend binnen de kaders van de Wsob ndash zodat optimale samenwerking kan ontstaan bij dit proces van permanente innovatie

Met deze Gezamenlijke innovatieagenda als leidraad kunnen overheden vanuit hun verantwoordelijkheid voor het netwerk van openbare bibliotheekvoorzieningen samen met het bibliotheekveld daadkrachtig invulling geven aan het innovatieproces zowel fysiek als digitaal Digihulp via bibliotheken In februari 2016 startte met de ondertekening van een convenant de samenwerking tussen de Belastingdienst en de Koninklijke bibliotheek Doel is om mensen via de lokale openbare bibliotheek ondersteuning te bieden bij het digitaal zaken doen met de overheid Op termijn kunnen burgers bij de bibliotheek terecht voor inhoudelijke hulp over toeslagen en inkomstenbelasting De komende jaren zullen de meeste bibliotheken belastingspreekuren gaan organiseren Inmiddels is een aantal pilots gestart

211 Een blik vooruit

lsquoDe bieb is een aantrekkelijke ontmoetingsplaats geworden waar jongeren en volwassenen graag komen Ze kunnen boeken lenen maar ook een talencursus volgen met een 3D-printer aan de slag gaan of meedoen aan een debat De bibliotheek heeft zichzelf heruitgevondenrsquo Bovenstaande is een citaat uit een brief naar de Tweede Kamer van minister Jet Bussemaker van Cultuur De aanleiding was de verschijning van de eerste bibliotheekmonitor van de KB Het aantal volwassen leden daalde in 2015 maar het aantal jeugdleden nam toe tot 23 miljoen Zij leenden 38 miljoen boeken blijkt uit de monitor In totaal leenden de 156 bibliotheken 73 miljoen fysieke boeken en 4 miljoen e-books uit De vorige hoofdstukken uit dit jaarverslag geven een goed beeld van wat er allemaal in 2016 is gebeurd Bovenstaande tekst had mijn tekst kunnen zijn Ook bij VANnU stijgen de jeugdleden en daalt het aantal volwassen leden De inspanning om de jeugd te bereiken en lezen en leesplezier te bevorderen loont en daar profiteren kinderen hun leven lang van Op de laatste pagina van dit verslag staat een prachtig overzicht van het aanbod en de dienstverlening van VANnU Afhankelijk van de subsidie en de mogelijkheden om samen te werken en door de inzet van onze medewerkers is door VANnU voor de verschillende gemeenten de afgelopen jaren een aanbod gecreeumlerd Naast de specifieke wensen van de gemeenten is de koers van VANnU daarbij altijd leidend De bezuinigingen in de gemeenten Roosendaal en Zundert kosten veel tijd en energie maar bieden ook kansen voor nieuwe dienstverlening VANnU heeft ook de afgelopen jaren succesvolle of kansrijke programmarsquos of formules van de ene gemeente kunnen implementeren in de andere Op die manier profiteren alle gemeenten van het feit dat men afspraken maakt met dezelfde professionele organisatie

47

Alhoewel deze lokale verschillen kleur geven aan het bibliotheekaanbod is er na jaren van bezuinigingen wel een grens bereikt De gemiddelde bijdrage per inwoner is laag VANnU moet en wil op een goede kwalitatieve manier aan haar 5 kernfuncties invulling geven en voorbereid zijn op de toekomst Dat vraagt om ruimte voor innovatie en om een sterke en stabiele organisatie Daar zijn alle aangesloten gemeenten bij gebaad Het voornemen is om in 2017 met de gemeenten een convenant af te sluiten en daarin een aantal basisafspraken op te nemen over de regionale dienstverlening en de toekomst Een convenant wordt gezien als een manier om in gezamenlijkheid verantwoordelijkheid te nemen voor het bibliotheekwerk van de toekomst De vijf wethouders hebben op het verzoek positief gereageerd Naast deze opdracht is er nog een aantal belangrijke opdrachten voor de komende jaren geformuleerd 24 Een belangrijke die ik in dit hoofdstuk nog kort wil delen is de grote opgave op het gebied van HR Eerder in dit verslag is aangegeven dat de bibliotheek een transitie doormaakt verandert en verbreedt Vragen als Hoe zorgen we dat onze medewerkers voldoende zijn voorbereid en toegerust op de toekomst Hoe zorgen we ervoor dat we talenten binnen de organisatie behouden Hoe realiseren we een goede in- door- en uitstroom en Hoe zien we de rol van de vrijwilligers zijn voor de toekomst van VANnU uiterst relevant VANnU moet haar maatschappelijke meerwaarde tegen een achtergrond van teruglopende subsidies vergroten Dit vraagt om nieuwe focus en keuzes een beweging die momenteel in de hele bibliotheeksector gestalte krijgt Deze ontwikkelingen vragen om een nieuwe inrichting van de organisatie die niet alleen een structuurwijziging is maar die met name ook de kaders biedt voor de rolverdeling en de competenties

24

Zelfevaluatie VANNU voor de certificering

waarop in de organisatie met elkaar en buiten de organisatie met partners wordt samengewerkt Om dit te bereiken is eind 2016 besloten om in 2017 een kwalitatieve reorganisatie door te voeren Een andere opdracht waar VANnU voor staat is hoe VANnU haar ambities kan verwezenlijken en innoveren terwijl de financieumlle middelen (de subsidies daling betalende leden) al jaren afnemen Hoe kunnen extra inkomsten worden gegenereerd en waar liggen kansen

Waar we hard aan hebben gewerkt tov de vorige certificering is dat we meer en beter inzichtelijk maken dat we altijd keuzes maken en stappen zetten in het licht van de stip op de horizon die we hebben geformuleerd in ons meerjarenbeleidsplan We deden dat in het verleden ook maar dat was niet altijd zichtbaar We nemen nu de tijd voor planvorming we leggen meer vast we communiceren beter en zorgvuldiger intern en extern We zijn kritisch op onszelf in de evaluatie leren daarvan voor de toekomst en verbeteren daar waar kan Door het gezamenlijk voorbereiden van de aankomende certificering werden we ons nog meer bewust van waar we vandaan komen en naar op weg zijn Van de successen de uitdagingen en de knelpunten We hebben afstand kunnen nemen van de waan van alledag en de tijd genomen om van een afstand naar de organisatie te kijken Onze ambitie is altijd groot geweest en dat zal zo blijven We zijn ons bewust van het feit dat we zelf de regie moeten houden op de ontwikkeling van de bibliotheek naar de toekomst Dat betekent dat we bedreigingen die op ons afkomen voor zover als kan proberen te keren maar ons vooral willen blijven richten op de kansen En die zijn er genoeg en geven energie VANnU blijft investeren in vernieuwing Dat is voor RvT directeurbestuurder en managers de enige juiste koers Mevrouw FD Assink-Aben directeurbestuurder Bibliotheek VANnU

48

Page 23: Jaarverslag Bibliotheek VANnU 2016 · transparante verantwoording over de wijze waarop het toezicht in 2016 is uitgeoefend. Hier wordt achtereenvolgens verslag gedaan van de samenstelling

23

VANnU e-books en digitale ontwikkelingen In 2016 maakten in totaal 2721 leden van VANnU gebruik van een e-book account Dit is een stijging van bijna 1000 leden ten opzichte van 2015 toen er 1789 e-bookaccounts in gebruik waren In totaal werden door de leden van VANnU 23465 titels geleend Het gaat om gemiddeld 9 titels (afgerond) per lid In het eerste kwartaal van 2016 heeft VANnU meegedaan aan de landelijke e-book campagne waarbij er een klantmailing is verstuurd naar alle leden van VANnU Het doel van de campagne was om landelijk 50000 nieuwe e-bookaccounts te genereren In de maanden januari februari en maart zijn in totaal 45673 accounts aangemaakt Uit de evaluatie van de e-book campagne blijkt dat driekwart van de leden weet dat zij e-books via de Bibliotheek kunnen lezen een kwart maakt er inmiddels ook gebruik van Dit is een toename sinds de vorige meting in oktober 2014 Bovendien zegt de helft van de leden de intentie te hebben om het komende halfjaar via de bibliotheek e-books te gaan lenen E-books vooral aanvulling op lezen van papier In een recent onderzoek van SCP over hoeveel tijd men aan de verschillende media besteed blijkt dat tussen 2013 en 2015 de omvang van het digitale lezen nauwelijks veranderde14 In 2015 is lezen van papier nog veruit favoriet Ook al zijn apparaten en schermen gewoner en wijdverspreider de voorkeur ligt bij lezen dus nog duidelijk bij papier Op een doorsnee dag leest 39 van de Nederlanders van papier en 11 van een scherm Stichting Marktonderzoek Boekenvak (2016) bevestigt ook dat het papieren boek nog niet vervangen is door e-books Zorsquon 90 van de digitale lezers leest e-books naast gedrukte boeken de rest leest uitsluitend via digitale apparaten

14

Media Tijd in kaart SCP den Haag December 2016

Digitale media zijn dus niet alleen een concurrent van het lezen ndash tijd die aan gamen of sociale media wordt besteed kan niet ook aan lezen worden besteed ndash maar vormen door hun complementariteit ook een stimulans doordat ook het lezen zelf deels digitaal wordt (Huysmans 2013) Pressreader VANnU heeft zelf aan haar digitale diensten de Pressreader toegevoegd Een digitale dienst voor het online lezen van nationale en internationale tijdschriften en kranten Thuis en in de bibliotheek heeft men via de Pressreader online toegang tot 6000 kranten en tijdschriften uit meer dan 100 landen in 60 verschillende talen In de laatste 4 maanden van 2016 zijn 799 tijdschriften en kranten door leden en bezoekers online gelezen Afspraak met de mediacoach Bij de bezoekers en leden van VANnU ontstaat er een steeds grotere behoefte aan ondersteuning oa in het gebruik van e-readers en tablets VANnU vindt het belangrijk dat burgers digitaal vaardig zijn Dat betekent ook dat de klant met elk gewenst apparaat digitaal moet kunnen lezen Om de leden daarbij te ondersteunen zijn er in 2015 in de kernvestigingen spreekuren gehouden Na evaluatie van de spreekuren is in 2016 besloten om nog beter af te stemmen op de vraag van de gebruiker en kan men voortaan een afspraak maken met de mediacoach Op deze manier wordt de gebruikers nog beter en sneller ondersteund in het gebruik van de digitale producten en diensten Daarnaast worden er veel vragen telefonisch en per mail beantwoord en kan men ook op de website noodzakelijke info vinden Overgang Wise+ In de zomer is VANnU overgegaan naar Wise+ Dit systeem zorgt ervoor dat het zoeken naar materialen op de website direct gekoppeld is aan de Nationale Bibliotheek Catalogus Alle materialen van heel Nederland zijn daardoor in eacuteeacuten zoekopdracht vindbaar

24

Activiteiten en bezoekers Kennis en informatie worden steeds meer overgedragen en beschikbaar gesteld in de vorm van activiteiten De bibliotheek is een neutrale plek in het publieke domein waar mensen elkaar kunnen ontmoeten en kunnen leren In 2014 zijn in alle openbare bibliotheken in totaal 72000 activiteiten geteld15 In 2015 steeg het aantal naar 82000 keer16

De activiteiten lopen uiteen van inloopspreekuren lezingen literaire schrijfcursussen activiteiten in samenwerking met het onderwijs cursussen (digitale) trainingen tentoonstellingen debatten die de bibliotheek zelfstandig of in samenwerking met partners of (lokale) maatschappelijke organisaties aanbiedt

Voor VANnU past het organiseren van diverse activiteiten als aanvulling op de collectie bij het totale programma (aanbod) In de kernvestigingen wordt op allerlei manieren aandacht besteed aan de terugkerende jaarlijkse campagnes en activiteiten zoals de Boekenweek Maand van de filosofie Maand van het spannende boek Kinderboekenweek Week van de mediawijsheid Week van de alfabetisering Nederland leest en de Nationale voorleeswedstrijden Naast deze activiteiten is er altijd ruimte voor lokale initiatieven Op de website van VANnU in de digitale nieuwsbrieven en op social media is gedurende het jaar 2016 uitgebreid aandacht besteed aan alle activiteiten in alle gemeenten Hieronder wordt een beknopte samenvatting gegeven van een aantal grote en kleine activiteiten Activiteiten waar VANnU daar waar kan altijd samenwerkt met andere partners De activiteiten voor de aanpak laaggeletterden komt verderop in het verslag aan bod (Strategische themaacutes en aanpak laaggeletterdheid)

15

CBS Statline Helft activiteiten bibliotheek gericht op educatie den HaagHeerlen november 2015 16

Koninklijke Bibliotheek Bibliotheekstatistiek 2015

Lezen en voorlezen De landelijke campagne Nederland Leest stond in 2016 in het teken van de democratie VANnU heeft ervoor gekozen om het thema democratie te koppelen aan een ander thema dat bij de bibliotheek past namelijk het gebruik van nieuwe media en betrouwbaarheid van informatie Dit heeft geresulteerd in een debat dat VANnU samen met BN de Stem op 29 november in Parrotia heeft georganiseerd rondom het thema lsquode invloed van sociale media op de democratiersquo Op deze avond zijn vertegenwoordigers vanuit verschillende domeinen waaronder onderwijs overheid welzijn en media met elkaar en het publiek in gesprek gegaan aan de hand van een drietal stellingen Speciale gast van de avond was Sanne Kruikemeier Zij doet als docent politieke communicatie aan de Universiteit van Amsterdam onderzoek naar de online activiteiten van kiezers In Roosendaal heeft VANnU ook deelgenomen aan lsquoRoosendaal in dialoogrsquo volgens de dialoogmethodiek zijn deelnemers vanuit de gemeenteraad jongerenraad en bewoners met elkaar in dialoog gegaan rondom het thema democratie Schrijfster Agnes van Overveld (geboren in Nispen woonachtig in Schijf) gaf zowel in Roosendaal als in Rucphen een lezing over haar boek Windkracht 6 Een boek over doorzetten na tegenslagen niet bij de pakken neer gaan zitten en bovenal kansen zien waar een ander alleen de nadelen van een situatie inziet Op 13 november was op uitnodiging van De Witte Roos Sanne van Heijst te gast Zij sprak over haar boek lsquoPhilips-meisje van Kamp Vughtrsquo Op vrijdagavond 18 november is het jaarlijkse Lezersfeest in de kernvestiging in Roosendaal georganiseerd Dit jaar waren de schrijfsters Annejet van der Zijl en Nintildea Weijers te gast Annejet van der Zijl is een van de bekendste en meest gelezen literaire non-fictieschrijvers van ons land

25

Zij schreef Sonny Boy Anna Bernhard en de Amerikaanse prinses Nintildea Weijers schreef korte verhalen en essays en won met haar debuutroman lsquoDe consequentiesrsquo diverse literaire prijzen Het was een gezellige drukte waarbij volop ruimte was om de auteurs te ontmoeten en te bevragen In de kernvestiging in Zevenbergen zijn ook door het jaar heen diverse lezingen georganiseerd Pim Oosterheert hield in januari een drukbezochte lezing over het leven en het werk van Marten Toonder In de avonturen van Heer Bommel en Tom Poes speelt magie en mystiek een belangrijke rol Er gelden normen en waarden die ons vreemd aandoen Pim Oosterheert vertelde hierover en ging ook in op Toonders unieke taalgebruik en de filosofische achtergronden die in zijn verhalen een rol spelen Peter Geleijns gaf in september een prikkelende introductie op een drietal bijeenkomsten over de zogenaamde lsquozwarte schapenrsquo in de samenleving mensen die hun eigen weg zoeken en vinden en er daardoor vaak net niet bij horen Er wordt vaak negatief over ze gesproken terwijl zij zoveel te bieden hebben omdat zij anders denken en handelen dan de kudde makke schapen

En ook voor de jeugd en de jonge kinderen is er altijd iets te doen In oktober zijn er in alle gemeenten diverse klassenbezoeken en schrijversbezoeken ivm Kinderboekenweek In Rijsbergen is de voorronde van de voorleeswedstrijd in de bibliotheek gehouden In alle kernvestigingen vinden maandelijks voorleesactiviteiten plaats De meeste ouders weten de weg naar de bibliotheek te vinden Exposities In november is door Spirit in Roosendaal over een van de markantste geesten uit de kerkgeschiedenis Hildegard van Bingen een expositie gehouden In Zevenbergen presenteert de fotoclub zich regelmatig in de bibliotheek In Rucphen zijn boeken over iconen gepresenteerd tijdens een tentoonstelling van de Heemkundekring

In Oudenbosch was in juni de tentoonstelling van Carry Ham over originele illustraties van het AVI boekje ldquoJesse en de groentedraakjesrdquo in de bibliotheek te zien En in de zomermaanden de tentoonstelling A la Prima door Renate van Dongen en Nathalie Koeken In Rijsbergen zijn wisselende tentoonstellingen gehouden van de schilderijen van Corrie Evers Sweep Workshops en cursussen De succesvolle en veelgelezen schrijver Jose Vriens gaf op vrijdagochtend 27 mei een workshop in Parrotia Hoe schrijf ik een boek Jose Vriens woont en werkt in Roosendaal In Zevenbergen gaf Froukje Smeding in de week van de spiritualiteit in februari een seminar over dit thema Sari van der Spaan gaf in december een seminar over hooggevoeligheid En de Stichting Cultuur Moerdijk gaf in april in de kernvestiging een cursus Kunstkijken

En verder Op maandagavond 12 december heeft Bibliotheek VANnU in het Alzheimer Cafeacute in het Centrum voor Wonen amp Zorg De Brink een presentatie gehouden over wat de bibliotheek kan betekenen en te bieden heeft voor mensen met dementie hun verzorgers en mantelzorgers en de professionals Op 8 juni was het weer Buitenspeeldag in Zevenbergen Op die dag staat in heel Nederland het buitenspelen centraal De vrijwilligsters van de bieb-speelotheek organiseren de Buitenspeeldag op het plein voor de bibliotheek in Zevenbergen In Oudenbosch was tijdens de Cultuurmaand Halderberge 2016 een Pop-up bibliotheek geplaatst met een collectie boeken rondom het thema Iconen en Symbolen in de Basiliek Op 1 oktober gaf Ans Keijzer (Iconenschildergroep Byzantium) in de bibliotheek uitleg over de geschiedenis van Iconen en de techniek om deze te schilderen

26

24 Belangrijke ontwikkelingen in 2016

Hieronder worden de belangrijkste ontwikkelingen geschetst Het is uiteindelijk maar een kleine greep uit wat er allemaal in een jaar bij VANnU gebeurt Certificering In 2014 is in samenspraak met de sector en de branchepartijen (VOB en VNG) het kwaliteitskader 2014-2017 voor openbare bibliotheken vastgesteld Door deel te nemen aan deze certificeringsronde tonen bibliotheken aan dat zij aan de verwachtingen van hun klanten willen voldoen Audits en de daarop volgende certificering helpen bibliotheken om inzicht te krijgen in hun functioneren en toekomstbestendigheid Daarnaast dragen audits en certificering bij aan een samenhangend bibliotheekstelsel op basis van gelijke waarden uitgangspunten bedrijfsvoering en kwaliteit Na een intensieve periode van voorbereiding voor het schrijven van de zogenaamde zelfevaluatie vond begin oktober een tweetal auditdagen plaats De zelfevaluatie is een belangrijk document dat ter voorbereiding van de audit geschreven is door het MT waarin alle onderdelen van de certificering worden behandeld (leiderschap strategie medewerkers processen middelen netwerk dienstverlening collectie en gemeenten) VANnU kreeg bezoek van twee auditoren die door een groot aantal gesprekken met allerlei betrokkenen een beeld moesten vormen van de organisatie Met name de vraag hoe toekomstbestendig de huidige organisatie is stond centraal De auditoren spraken uiteraard met verschillende medewerkers maar ook met een directeur van een basisschool de voorzitter van de Raad van toezicht een tweetal wethouders en een ambtenaar Deze gesprekken gaven samen met de aangeleverde documenten voldoende vertrouwen om gecertificeerd te worden De auditoren hebben daar in hun rapportage het volgende over geschreven

Op basis van de open gesprekken en de vooraf en ter plekke nog ter beschikking gestelde documenten is een goed beeld verkregen van bibliotheek VANnU Hieruit concluderen de auditoren dat de bibliotheek op ruime wijze aan de certificeringsnormen voldoet De gesproken betrokkenen hebben een eenduidig beeld van de koers van de bibliotheek en van de toegevoegde waarde van VANnU naar de toekomst toe De stip op de horizon grote veranderingen niet schuwend een menselijke maat oog voor de financieumlle aspecten en een duidelijke door de organisatie en stakeholders gedeelde visie op het bibliotheekwerk van nu en de nabije toekomst Dit alles geeft ruim voldoende vertrouwen in de toekomstbestendigheid Vernieuwing netwerk In 2016 zijn de voorbereidingen getroffen voor de vernieuwing van het netwerk voor de organisatie Het oude netwerk (hard- en software) is aan vervanging toe en dat biedt de organisatie de kans om te zorgen dat ook voor de komende jaren het netwerk weer past bij de toekomst en daarmee de vraag van de bezoeker Naast het netwerk zullen ook de lijnverbindingen en de telefonie aangepast of vernieuwd worden Reorganisatie De aanpassingen in de dienstverlening in de gemeenten Roosendaal en Zundert hebben in eerste instantie vooral effect op de Frontoffice en daarmee op de werkgelegenheid (voor verdere info zie ontwikkelingen per gemeente) Begin 2016 zijn de voorbereidingen voor een reorganisatie in gang gezet De uitvoering bleek uiteindelijk niet nodig vanwege het vrijwillige vertrek van een aantal medewerkers

27

25 Ontwikkelingen per gemeente In de inleiding van het jaarverslag is het volgende opgemerkt De subsidiering van de bibliotheek is een strategische investering van de gemeente de bibliotheek is een uitvoeringsinstrument van het gemeentelijk beleid Bepaalt de gemeente formeel WAT zij wil bereiken voor haar burgers Bibliotheek VANnU geeft aan HOE dat het beste kan gebeuren Het strategisch beleidsplan van VANnU is richtinggevend om het HOE te bepalen17 Voordat een stand van zaken per gemeente wordt beschreven zullen de vijf strategische themarsquos uit de koers nog kort worden weergegeven omdat keuzes die gemaakt worden per gemeente altijd in het licht van deze themarsquos moeten worden gezien Dat neemt niet weg dat er altijd sprake is van unieke lokale keuzes De onderwerpen leesbevordering jeugd en aanpak laaggeletterdheid komen vanwege het belang verderop in dit verslag aan de orde In dit hoofdstuk zal ook en overzicht subsidieverloop worden getoond De strategische koers 2016-2018 In het jaarverslag van 2015 is geschetst hoe de kaders voor de komende jaren eruit gaan zien en met welke maatschappelijke en economische trends de bibliotheek rekening moet houden Deze zijn uitgangspunt geweest voor de verdere uitwerking van het strategisch meerjarenbeleidsplan voor de komende jaren Dit plan wordt hieronder beknopt weergegeven in de vijf strategische themaacutes Doelstellingen en effecten staan uitgebreid beschreven in het definitieve plan en in de diverse werkplannen staat de aanpak beschreven De missie van VANnU luidt Jong en oud verleiden met plezier te lezen te leren en zich te informeren

17

Strategisch beleidsplan VANnU 2016-2017 van collectie tot connectie

Focus op jeugd mee kunnen doen en de vernieuwde vorm van bibliotheekfuncties staan de komende jaren centraal in onze strategische koers Dat levert de volgende themarsquos op

1 Van collectie tot connectie van uitleenfabriek naar leren en lezen in de wijk

De traditionele bibliotheekvestiging is niet toekomstbestendig De collectie wordt deels digitaal en er is een groeiende behoefte aan leerplekken en cursusruimte De kernvestiging wordt daarom omgevormd naar een lees- en leercentrum met brede openingstijden dat goed bereikbaar is Servicepunten in wijken en dorpen zullen op termijn verdwijnen om plaats te maken voor collecties en programmarsquos op plaatsen waar veel mensen komen De bibliotheek omarmt (burger)initiatieven met betrekking tot lezen leren en informeren Van ruilbibliotheken en een afhaalpunt in een supermarkt tot voorleescursussen in het buurthuis en een collectie in het gezondheidscentrum De bibliotheek biedt ondersteuning Deze initiatieven spelen een belangrijke rol op het gebied van leefbaarheid bestrijding van eenzaamheid en andere maatschappelijke themarsquos

2 Focus op jeugd Het maakt een groot verschil in het leven van kinderen of ze lezen of niet Onderzoek toont aan dat lezers niet alleen hoger scoren op taalvaardigheid maar ook op schoolsucces en intelligentie Leren begint bij lezen Wie kan lezen en teksten begrijpt kan kennis verwerven en zich ontwikkelen Een goede taalbeheersing zorgt er voor dat kinderen betrokken zijn bij wat er om hen heen gebeurt Door een kwartier te lezen per dag groeit de woordenschat van kinderen Vrij lezen stimuleert leesplezier en daarmee groeit de motivatie om te lezen De bibliotheek verwerkt deze uitgangspunten in haar programmarsquos voor scholen de vestigingen en in de collectie Uiteraard worden kinderen uitgenodigd mee te denken en te organiseren

28

3 Een leven lang leren De wereld verandert snel en om steeds bij te blijven moet je blijven leren Om mensen te stimuleren een leven lang te blijven leren pakt Bibliotheek VANnU de rol van inspirator en facilitator Andere partijen nemen het daadwerkelijke lesgeven op zich In de komende jaren zal VANnU het lokale aanbod bundelen en als wegwijzer fungeren We zoeken daarbij naar de optimale mix van online en op locatie leren van individueel en in groepen leren Om mee te kunnen doen is leren lezen en schrijven van groot belang Voor mensen zelf maar ook voor werkgevers dienstverleners en de maatschappij als geheel Van de Nederlandse beroepsbevolking (16-65 jaar) is ongeveer 12 laaggeletterd In West-Brabant alleen al zijn zorsquon 56000 mensen Dit vraagstuk kan VANnU niet alleen op lossen maar dit doet ze samen met andere partijen (zie ook Aanpak laaggeletterdheid) Lokaal worden deze initiatieven vertaald in concreet aanbod waarbij het Taalnetwerk VANnU een cooumlrdinerende rol speelt Cursussen digitale vaardigheden en Taaloefengroepen worden georganiseerd in de bibliotheek en op andere locaties Veel activiteiten worden begeleid door vrijwilligers

4 Passend vakmanschap De veranderingen in onze samenleving vragen andere vaardigheden van onze medewerkers Netwerken verbindingen leggen samenwerken en goede kennis van de collectie staan centraal Er wordt steeds minder gewerkt in het fysieke bibliotheekgebouw en steeds meer op andere plaatsen met andere mensen binnen netwerken Het uitleenproces is geautomatiseerd De toegevoegde waarde van de medewerker zit in het persoonlijke advies en in de gesprekken met klanten bezoekers en (potentieumlle) samenwerkingspartners

5 Financieringsbronnen Zoals veel openbare bibliotheken staat ook Bibliotheek VANnU voor de uitdaging om verder inhoud te geven aan haar maatschappelijke functie

Aan de ene kant heeft VANnU te maken met een terugloop van inkomsten en aan de andere kant wil en moet de organisatie blijven innoveren oa vanwege de digitalisering de ontwikkelingen rondom de Bibliotheek op school en nieuwe maatschappelijke vraagstukken zoals de aanpak van laaggeletterdheid en eenzaamheid De bibliotheek moet toe naar een nieuwe strategie met alternatieve verdienmodellen en daarbij op zoek naar andere inkomstenbronnen zowel op basis van dienstverlening als op basis van private bijdragen Stand van zaken gemeente Roosendaal In 2016 is de structurele bezuiniging van euro 250000 aan VANnU opgelegd Onderstaande afspraken zijn met de wethouder gemaakt 1 Van de huidige naar een kleinere toekomstbestendige kernvestiging 2 Invoering Bibliotheek op school Bibliotheek op school zet in op het ontwikkelen van lees- taal- en mediavaardigheden van kinderen VANnU bereikt 100 van de jeugd 3 Connectie in alle wijken en dorpen en het gefaseerd sluiten van drie servicepunten Wouw (2016) Kortendijk (2017) en Tolberg (2018) VANnU ontwikkelt passende dienstverlening in alle wijken en dorpen met dienstverlening dichter bij en samen met de burgers In 2016 is veel tijd besteed aan de voorbereidingen voor de verbouwing en herinrichting van de kernvestiging Roosendaal (Parrotia) VANnU vormt samen met Allee Wonen een projectgroep om te komen tot een stedelijke huiskamer met een maatschappelijke insteek In 2016 zijn de eerste schetsen gemaakt maar is vooral veel tijd besteed aan de ontwikkeling van het concept en aan het betrekken van partners De inrichting moet in 2017 Europees aanbesteed worden en de verwachting is dat de realisatie in het derde en vierde kwartaal plaats zal vinden In 2016 zijn er voorsorterend op de veranderingen alvast een aantal aanpassingen gedaan Er is een horecavoorziening gekomen (commercieumlle partij) de ingang is verplaatst en een aantal partijen is intern verhuisd

29

In Roosendaal is de keuze gemaakt om de verschillende servicepunten in de jaren 2015-2018 gefaseerd te sluiten en op zoek te gaan naar andere vormen van dienstverlening in alle wijken en dorpen dichterbij de inwoners en minder gericht op het uitleenproces Wouw is in 2016 het eerste servicepunt geweest wat sloot en er is gezocht naar een alternatief In 2016 lag de focus op behoud van de uitleenvoorziening maar in 2017 ligt de nadruk op het programmeren het gezamenlijk initieumlren van activiteiten voor een diverse doelgroep in aansluiting op de kernfuncties van de bibliotheek Het gedeelde maatschappelijk belang is hierin leidend In 2016 is gestart met het zoeken naar alternatieve dienstverlening in Wouw We zijn daar in gesprek gegaan met de burgers met behulp van de methode ldquodesign thinkingrdquo met als doel de behoeftes op te halen Het gaat hier om een participatief traject met inwoners van het dorp met de dorpsraad met gemeenschapshuis De Geerhoek en met verschillende organisaties en instellingen In een aantal sessies is gezocht naar de onderwerpen die voor het dorp erg belangrijk zijn De opbrengst was op hoofdlijnen behoefte aan lezen en een collectie ontmoeting eenzaamheid aandacht 0-4 jaar en toevoegen van programmering Het concrete resultaat In Wouw is de nieuwe bibliotheek welke per 1-10-2016 in de Geerhoek is gestart Het huidige servicepunt is gesloten Naast een kleine collectie en de mogelijkheid te reserveren en in te leveren is er aandacht voor programmering (met nadruk op 0-4 jaar) en ontmoeting (leestafel tegengaan eenzaamheid) Dit alles wordt vooral door vrijwilligers opgepakt Verder zijn contacten gelegd of verstevigd met het onderwijs en professionele instellingen (voor uitrol dBoS zie verderop in het verslag) En in andere dorpen zoals Heerle en Wouwse Plantage zijn ook diverse alternatieven ontwikkeld en activiteiten opgestart of is geholpen met het opstarten van bijvoorbeeld een ruilbieb (Boekspot)

Begin 2017 zal de evaluatie van het project in Wouw worden afgerond Daarin zullen we de methode (design thinking) om de burgers te betrekken bij de alternatieve dienstverlening evalueren alsmede het resultaat De vraag lsquohoe kunnen we schuiven met de middelen (van traditioneel uitlenen naar jeugd laaggeletterdheid vraagstukken in het sociaal domein) en ze op een goede manier inzettenrsquo blijft relevant Dat geldt niet alleen voor de gemeente Roosendaal maar ook voor de andere 4 gemeenten Bibliotheekwerk in de Roosendaalse wijkendorpen In 2016 is er wederom geiumlnvesteerd in bestaande en nieuwe partners in de wijken en dorpen met als doel taal boeken en leesplezier dicht bij de mensen te krijgen Dit heeft geresulteerd in een breed scala aan projecten en activiteiten in samenwerking met andere organisaties en instellingen Op het gebied van leesbevordering voor volwassenen is er in 2016 opnieuw geiumlnvesteerd in het initieumlren en begeleiden van Boekspots ruilbibliotheken op allerlei plekken waar mensen boeken kunnen naartoe kunnen brengen kunnen lenen en ruilen Dit gebeurde oa in Westrand Wouwse Plantage Wouw en de Westrand VANnU adviseert stimuleert en verzorgt de PR Deze Boekspots vormen tevens een aanleiding om hier met behulp van onze collectie activiteiten omheen te programmeren Dit doen we op verschillende plekken via het nieuwe concept lsquoBieb in de Buurtrsquo Dit was in het Tongerlohuys (jeugd) en Wouwse Plantage (vrouwengroep) Ook hebben we samenwerking gezocht op allerlei themarsquos en vanuit onze kennis en collectie zoals in de Westrand (gezonde voeding) St Elisabeth (Dag van de Ouderen iconenproject) en Heerle (uitleen tijdens vakanties voor jeugd en later ook volwassenen In Wouwse Plantage is een wisselcollectie naar het gemeenschapshuis gebracht met name gericht op eenzame ouderen die elkaar op een vast moment in de week ontmoeten Op deze manier zoekt VANnU naar mogelijkheden om de bibliotheek dichterbij de bewoners te brengen

30

Het andere spoor waarop VANnU resultaten heeft geboekt is in het op de agenda zeten van taalvaardigheid leesbevordering en leesplezier bij anderen Dit begint met het bepalen van gezamenlijke doelen voor een bepaalde doelgroep of een specifieke wijk samen met ons netwerk De bibliotheek draagt haar deskundigheid dan uit aan anderen die vervolgens (mede) de activiteiten uitvoeren Zo hebben we zowel ouderen als jongeren getraind in interactief voorlezen en activiteiten ontwikkeld waarbij kinderen van de basisschool door hen werden voorgelezen Tot slot had VANnU een aanjagende rol naar andere partijen in het kader van de Dag van de Dialoog (SDW ROC Huis van de Westrand) Door onze deelname aan het project CREA in de wijk (Westrand) zijn de lijnen met andere partners kort Hierdoor hebben ook zij verschillende dialoogtafels georganiseerd Zorginnovatiepunt Het Huis van Morgen en Bibliotheek VANnU zijn partners binnen de Alliantie gezondheid en geletterdheid Huis van Morgen heeft de opdracht innovatieve hulpmiddelen die bijdragen aan langer zelfstandig thuis wonen onder de aandacht van een groot publiek te brengen VANnU heeft een informatiefunctie die bijdraagt aan zelfstandigheid en participatie voor inwoners in haar werkgebied Ons Marie biedt een breed scala aan activiteiten voor ouderen Dat heeft geleid tot het in de bibliotheek tentoonstellen en actief onder de aandacht brengen van de hulpmiddelen tbv de doelgroep Ook de wijkzuster en BN De Stem zijn betrokken Cultuurnota Roosendaal In 2016 werkte VANnU mee aan de totstandkoming van de nieuwe cultuurnota voor de gemeente Roosendaal Deze opdracht van de raad aan de wethouder werd gestalte gegeven door een cultuurnetwerk te vormen waar VANnU als vanzelfsprekend deel van uitmaakt

Het netwerk bestaat uit ruim 20 personen en fungeert als een spin in het web om mensen en organisaties op cultureel vlak bij elkaar te krijgen Kunst en cultuur zijn niet het doel op zich maar het middel om samenhang in de gemeente te vergroten en aan te zetten tot nieuwe initiatieven om uiteindelijk op cultureel sociaal economische en educatief gebied de vruchten te plukken Stand van zaken gemeente Moerdijk Het servicepunt Willemstad voorheen gevestigd in het Mauritshuis is in de zomer van 2016 verhuisd naar Buurthuis Irene De ruimte die de bibliotheek in gebruik had in het Mauritshuis kon niet langer gehuurd worden In afstemming met de gemeente is besloten om het servicepunt om te vormen naar een afhaal- en inleverlocatie In Buurthuis Irene vond VANnU een plaats om een alternatieve voorziening te maken Het servicepunt is aangepast in een haal- en brengpunt met aandacht voor het jonge kind (0-4) en voor de ontmoeting (leestafel tijdschriften kranten) In het najaar heeft het college VANnU verzocht om het positieve resultaat van 2015 terug te storten Voor VANnU kwam dit onverwacht en gedurende het overleg met de wethouder bleek dat de afspraken in de subsidieverordening over de opbouw van het eigen vermogen niet duidelijk zijn Daardoor loopt VANnU als organisatie een risico De bestuurder heeft het voornemen om in 2017 samen met de 5 gemeenten waar VANnU verantwoordelijk is voor het bibliotheekaanbod goede afspraken te maken voor de toekomst en deze vast te leggen in een convenant Een sterke en gezonde bibliotheekorganisatie is in het belang van alle vijf gemeenten

31

Stand van zaken gemeente Halderberge Voor de zomer kondigde de Raad aan de subsidie van de bibliotheek en nog een aantal professionele organisaties opnieuw te willen verlagen Op 16 juni heeft VANnU tijdens de commissievergadering de consequenties voor het bibliotheekaanbod geschetst Vanwege het effect op de dienstverlening heeft de Raad besloten om de voorgenomen bezuiniging niet op te leggen en zich opnieuw te beraden op de toekomst In 2017 zullen de twee Brede Scholen in Hoeven en Oud-Gastel gerealiseerd zijn De wethouder heeft aangegeven dat hij vanwege het belang van lezen voor de jeugd de wens heeft dat de bibliotheek daarin wordt gehuisvest Dat heeft consequenties voor het bibliotheekaanbod in de servicepunten in beide dorpen De huidige middelen zijn niet toereikend om beide doelgroepen te bedienen Stand van zaken gemeente Rucphen Ook in de gemeente Rucphen is de aandacht voor leesbevordering bij de jeugd steeds meer speerpunt De wethouder heeft aan VANnU gevraagd om een plan te maken voor een breder aanbod aan de jeugd In 2016 zijn de voorbereidingen getroffen om in 2017 de Bibliotheek op school (dBoS) op de scholen uit te rollen (zie verder aanbod jeugd) Ook in deze gemeente is de aanpak laaggeletterdheid een belangrijk speerpunt Rucphen is samen met Roosendaal de enige plek waar naast Klik amp Tik ook taaloefengroepen hebben gedraaid (zie verder 26 aanpak laaggeletterdheid) Stand van zaken gemeente Zundert Ingegeven door de bezuinigingsopgave van de gemeente Zundert zijn in 2016 de voorzieningen in Wernhout Achtmaal en Zundert aangepast enof gesloten In deze kernen is door VANnU ondersteuning geboden in het opzetten van alternatieven zoals een ruilbieb (Boekspot) in alle drie de kleine kernen (Achtmaal Wernhout en Zundert) en het creeumlren van een afhaallocatie gerund door vrijwilligers

In Zundert is een haal- en brengpunt gerealiseerd in het CCZ De bedoeling is om daar ook activiteiten samen met de partners in Zundert te organiseren In Achtmaal helpen vrijwilligers de burgers om de materialen te reserveren of uit Zundert of Rijsbergen te halen De vrijwilligers kunnen altijd voor eventuele vragen bij VANnU terecht De dienstverlening in Rijsbergen wordt aangepast Er zal minder personeel worden ingezet tegelijkertijd is er aandacht voor programmering samen met andere partners Om dit te kunnen realiseren moeten medewerkers tijd en ruimte krijgen om met de programmering bezig te zijn In 2017 zal gestart worden met een pilot voor de inzet van vrijwilligers op De snelheid waarmee VANnU moest reageren op de bezuinigingen voor de komende drie jaar stond op gespannen voet met het realiseren van alternatieven samen met de burgers In goed overleg met de wethouder is besloten om de planning te verruimen De gemeente heeft een financieumlle tegemoetkoming betaald vanwege het langer openhouden van de servicepunten en het langer continueren van het aanbod op de scholen De dienstverlening in de vorm van het uitlenen op de Zundertse basisscholen is gestopt en VANnU heeft de collecties achtergelaten op de scholen zodat de leerlingen deze nog kunnen gebruiken De wethouder heeft VANnU gevraagd om een plan te maken met het onderwijs voor de leesbevordering in de scholen waarmee hij de bezuiniging van 2017 van euro 25000 zou kunnen terugdraaien Dat is niet gelukt De bedoeling is om dit voor 2018 alsnog voor elkaar te krijgen en de opgelegde bezuiniging terug te draaien en in te zetten voor de jeugd

32

Subsidieverloop 2011-2016 In 2016 zijn de budgetsubsidies in de gemeenten Roosendaal en Zundert verlaagd De gemeente Roosendaal had de verlaging in 2014 reeds aangekondigd maar heeft VANnU de tijd gegeven om een koers voor 4 jaar uit te zetten waardoor de bezuiniging met aandacht voor de inhoud kan worden gerealiseerd De gemeente Zundert heeft na de fusie in 2015 aangegeven de bibliotheek drie jaar op rij een bezuiniging op te leggen In 2016 euro 50000 en in 2017 en 2018 elk jaar euro 25000 Alleen de gemeente Rucphen heeft een indexering toegepast In onderstaande tabel is vanaf 2011 het subsidieverloop te zien Subsidieverloop 2011-2016

Gemeente 2011euro 2012euro 2013euro 2014euro 2015euro 2016euro

Roosendaal 1608501 1608501 1608501 1608501 1608501 1368503

Roosendaal div subsidies

404624 65660 96182 27049 6240 3553

Moerdijk 883503 793100 797000 798130 809188 809188

Moerdijk div subsidies

8921 33785 41280 72705

61562

57319

Halderberge 550811 495730 395730 395730

395730 395730

Halderberge div subsidies

- 44826 26459 51444

54750

50000

Rucphen - - - 428013 434433 440949

Zundert - - - 305052 305052 255052

totaal 3456360 3041602 2965152 3686624 3675456 3380294

incl VVE en landelijke subsidie Vschool

incl subsidie onderwijsachterstanden marktplaats cultuureducatie en (tot 2015) landelijke subsidie Vschool subsidie marktplaats cultuureducatie

Het bedrag dat de gemeenten per inwoner bijdragen verschilt sterk Het aanbod per gemeente daarmee ook Omdat huisvestingslasten een groot verschil kunnen maken wordt in onderstaande tabel het bedrag inclusief en exclusief huisvestingslasten getoond Subsidiebedrag per inwoner 2016

Gemeente incl huisvesting excl huisvesting Roosendaal 1780 1441

Moerdijk 2143 1594

Halderberge 1308 1126

Rucphen 1983 1377

Zundert 1194 1002

26 Aanbod jeugd Boekstart en de Bibliotheek op School De bibliotheken in Nederland hebben ongeveer vier miljoen leden waarvan 61 jeugdleden in de leeftijd van 0 tot en met 17 jaar Kinderen en jongeren zijn dus een belangrijke doelgroep voor de bibliotheken De samenleving is de afgelopen decennia door en door gedigitaliseerd en gemedialiseerd en raakt ook nog altijd verder geiumlnformatiseerd en geiumlndividualiseerd Dit heeft niet alleen gevolgen voor het leesgedrag van de jeugd ook de manier van denken en de vaardigheden waarmee deze groep opgroeit veranderen Hierdoor zullen bibliotheken de jeugd in de 21ste eeuw op een andere manier moeten bereiken interesseren en ondersteunen dan eerder het geval was18 Ook al verandert de doelgroep lezen en toegang tot boeken blijven belangrijke voorwaarden voor het succes van individuen en de samenleving als geheel Bibliotheken behouden in dat verband hun onmisbare taak

18

Bibliotheken en de jeugd in de 21-ste eeuw Brochure KB en Stichting Lezen en Schrijven

33

Met leesbevorderingsprogrammarsquos als Boekstart en de Bibliotheek op school en leesbevorderingsprojecten als De Nationale Voorleeswedstrijd van Stichting Lezen en de KB hebben zij sterke troeven in handen Aanpak VANnU Het bevorderen van lezen en vooral leesplezier kan niet vroeg genoeg in het leven van kinderen beginnen VANnU richt haar activiteiten op de leeftijdsgroep van 0-18 jaar met onderstaande aanpak Boekstart Het leesbevorderingsprogramma Boekstart moedigt ouders aan om hun kinderen zo vroeg mogelijk kennis te laten maken met boekjes met lezen en met de bibliotheek Boekstart richt zich op kinderen van 0 tot 4 jaar Kinderen die op heel jonge leeftijd in aanraking komen met (voor-)lezen en boeken ontwikkelen zich beter zo heeft onderzoek uitgewezen Een vroege ontdekkingstocht vergroot spelenderwijs de woordenschat van het kind en zorgt ervoor dat het kind later meer leesplezier heeft Zo is er minder kans op laaggeletterdheid Leesbevordering richt zich niet alleen op kinderen met een taalachterstand maar op alle kinderen Resultaat Begin 2009 startte Boekstart in vijf vestigingen in Noord-Brabant Begin 2015 deed 99 van alle bibliotheken in Nederland mee (156 van de 157 bibliotheken) Jaarlijks worden in totaal zorsquon 55000 Boekstart-koffertjes meegegeven aan ouders waarmee 323 van de babyrsquos in Nederland werd bereikt In 2016 zijn bij VANnU 324 kinderen ingeschreven als Boekstartlid Ouders Op verzoek van de instellingen in de kinderopvang wordt op bijeenkomsten voor ouders verteld over het plezier en belang van voorlezen

Moerdijk In Moerdijk wordt door de bibliotheek een programma uitgevoerd in het kader van de Voor- en Vroegschoolse Educatie Doel is om de kinderen met een (taal)achterstand te stimuleren zodat ze met een zo klein mogelijke achterstand naar het basisonderwijs gaan Iedere kinderopvangorganisatie doet hier aan mee Hiermee wordt een groot gedeelte van de kinderen in de leeftijd tot 0-4 jaar bereikt Bibliotheek op school PO (Primair Onderwijs) In het programma de Bibliotheek op school werken bibliotheken en scholen structureel samen aan de taalontwikkeling leesbevordering en mediawijsheid van kinderen De bibliotheek maakt afspraken met het onderwijs over de uitvoering van het programma De basis voor samenwerking is het beleid van de school De jaarlijkse doelen bepaalt men samen op basis van gemonitorde resultaten en de jaarlijkse activiteiten worden vastgelegd in een lees- en mediaplan Het volgen van de cursus Open boek door leerkrachten helpt bij het vormgeven van het beleid Met de Bibliotheek op school gaan school en bibliotheek een meerjarige samenwerking aan rondom lezen en mediawijsheid De effecten van de inzet worden jaarlijks door de landelijke monitor gevolgd Deze samenwerking is geborgd in het beleid van zowel school als bibliotheek Een actuele en gevarieerde collectie in de school zorgt voor verrijking van het leesonderwijs Vanuit de bibliotheek ondersteunt een professionele leesconsulent de leescooumlrdinator en het team van de school Daarnaast helpt een digitaal portaal de school bij het zoeken en registreren van boeken het stimuleren van lezen het bijhouden van de leeshistorie en het vinden van betrouwbare informatie Roosendaal De uitrol van lsquode Bibliotheek op schoolrsquo in Roosendaal vordert volgens planning Na de eerste 8 scholen zijn in 2016 de volgende 7 scholen aangesloten de Linde de Klimroos Klaverweide Lavoor de Stappen Baayaert en Talent

34

Basisscholen de Vondel en Wending hebben nu ook een vaste leesconsulent van Bibliotheek VANnU Ruim de helft van de scholen is inmiddels aangesloten In Wouw is samen met scholen de Stappen en Baayaert hard gewerkt om een inspirerende leesomgeving voor de kinderen van de scholen te maken Na sluiting van het servicepunt is de collectie voor de kinderen binnen de school toegankelijk geworden Een voorbeeld van een inspirerende leesomgeving is te vinden op basisschool de Klimroos Deze school heeft ook een Facebookpagina gemaakt om de schoolbieb te promoten httpswwwfacebookcomHieperdeBieb Tijdens de Kinderboekenweek zijn er 41 klassen van de Roosendaals scholen op bezoek geweest Ze namen deel aan het programma lsquoleeselixerrsquo Een speciale drank waarin kinderen hun leesvoorkeur konden mixen en zo genoeg leeshonger en leesvoer zouden hebben tot ze oma en opa waren Moerdijk Alle 22 scholen in de gemeente Moerdijk kunnen gebruik maken van leesbevorderingsprojecten in samenwerking met een leesconsulent van de bibliotheek Dit wordt gedaan in samenhang met de actuele en inspirerende boekencollectie die de scholen jaarlijks van de bibliotheek ontvangen Een voorbeeld van deze samenwerking is het project lsquoTheaterlezenrsquo dat is uitgevoerd op basisschool de Boemerang Basisscholen komen diverse keren per jaar voor groepsbezoeken naar de bibliotheek Halderberge Er is nog geen structurele samenwerking met de scholen Wel hebben een aantal scholen belangstelling voor lsquode Bibliotheek op schoolrsquo Twee leerkrachten van basisschool rsquot Bossche Hart uit Bosschenhoofd hebben de cursus Open Boek gevolgd een bouwsteen van het project Op

basis daarvan worden er jaarlijks een aantal leesbevorderingsprojecten uitgevoerd in deze school Basisschool de Schittering maakt gebruik van de mogelijkheid voor het doen van groepsbezoeken in vestiging Oudenbosch De gesprekken met de wethouder over het aanbod voor de jeugd in de toekomst in de gemeente Halderberge zijn in volle gang Rucphen Met alle 7 scholen in Rucphen zijn gesprekken gevoerd over de invoering van lsquode Bibliotheek op schoolrsquo Op basisschool Vinkenbos was door de leerkrachten de cursus Open Boek al gevolgd en was een up-to-date leesplan aanwezig Hier is gestart met uitvoering van het activiteitenplan en invoering van de Monitor Op basisschool Martinus in Rucphen zijn 3 leerkrachten gestart met de cursus Open Boek deze school heeft de doelen al bepaald De andere scholen zijn in diverse stadia van uitrol van de samenwerking Zundert Met de scholen in Zundert zijn gesprekken gevoerd om te komen tot een basisvoorziening volgens de aanpak lsquode Bibliotheek op schoolrsquo Op basis hiervan is een plan gemaakt wat nog niet helemaal tot overeenstemming heeft geleid Daarom worden de gesprekken in 2017 voorgezet (zie verder 25 Ontwikkelingen per gemeenten) Bibliotheek op school VO (Voortgezet Onderwijs) De succesvolle aanpak van de Bibliotheek op school in het basisonderwijs is aanleiding geweest om het programma uit te breiden naar het voortgezet onderwijs (VO) allereerst naar het vmbo Die uitbreiding biedt de bibliotheken een strategische aanpak voor structureel samenwerken met het voortgezet onderwijs De pijlers zijn collectie lezen en mediawijsheid Iedere pijler heeft een keuzemenu bestaande uit een aantal bouwstenen die oa voortkomen uit bestaande Bibliotheekprojecten oa Biebsearch Leeskr8 en 4You

35

De Bibliotheek op School Het Da Vinci College (Roosendaal) en Bibliotheek VANnU hebben in schooljaar 2015-2016 gebruik gemaakt van de Stimuleringsregeling van Kunst van Lezen tbv de Bibliotheek op School Halverwege het schooljaar 2016 liep deze regeling af Tijdens dit schooljaar hebben school en bibliotheek gewerkt aan het creeumlren van de voorwaarden en er is een leesplan geschreven waarin een stevige basis is gelegd voor een meerjarenplan De onderstaande activiteiten zijn concreet uitgevoerd

Studiemiddag voor docenten Iedere docent taaldocent

Training voor docenten Lezen in het vmbo werkt

Boekencollectie (in de vorm van boekenkisten 303 boeken)

Campagne Nederland Leest Lydia Rood

Vrij lezen in de klas zowel in het vmbo als in het praktijkonderwijs experimenteren docenten met de boekenkisten en vrij lezen

Vakoverstijgend voorlezen oa techniekdocenten en biologiedocenten lezen voor ook in de bovenbouw

VANnU is in gesprek met de school over een vervolg Het Markland college in Zevenbergen maakt al een paar jaar gebruik van Biebsearch Dit is een voorloper van Bibliotheek op School In 2016 hebben in een werkgroep gesprekken plaatsgevonden ter voorbereiding van het programma de Bibliotheek op School In 2017 gaat daadwerkelijk gewerkt worden aan het taal- en leesbeleid en het omzetten van Biebsearch in de Bibliotheek op school Twee docenten van het Markland hebben deelgenomen aan de training Lezen in het vmbo werkt op het Da Vinci college Brugklassers van het Marklandcollege komen regelmatig op groepsbezoek in de bibliotheek

Diverse activiteiten Voor middelbare scholieren worden diverse activiteiten georganiseerd waar VANnU een rol in speelt Een van de activiteiten is het Cultuurfestival Artisjok 2016 voor havo en vwo 4 VO In Roosendaal is de organisatie in handen van de Cultuurcompaan Het thema van dit jaar was Beyond Borders VANNU heeft de samenwerking gezocht met De Witte Roos en boekhandel Het verboden Rijk waardoor de mogelijkheid ontstond om groots uit te pakken en goed aan te sluiten bij het thema In februari hebben 14 schoolfinalisten van 7 scholen (2 per school) deelgenomen aan de voorleeswedstijd Read2me In deze wedstrijd worden leerlingen aangespoord goede jeugdboeken voor te lezen Leerlingen lezen voornamelijk voor uit boeken van de Jonge Jury Een leerling van het Jan Tin Bergen College heeft de Roosendaalse finale gewonnen Tot slot scholen zien de waarde van abonnementen en schoolpassen Ook worden regelmatig projectcollecties afgenomen en vinden er klassenbezoeken en schrijversbezoeken plaats Abonnementen School schoolabonnementen Collectieve

schoolpassen

Da Vinci College

Gertrudis College I 216

Jan Tinbergen College I

Markland College Oudenbosch I

Markland College (Zevenbergen)

II 269

Norbertus College II 211

Munnikenheide college I

Mencia Sandrode I

36

27 Aanpak laaggeletterdheid Laaggeletterdheid is een maatschappelijk probleem waar vaak nog een taboe op rust Ongeveer 13 miljoen inwoners van Nederland tussen de 16 en 65 jaar is laaggeletterd Ze hebben moeite met lezen schrijven en communiceren in het Nederlands En dat terwijl taal steeds belangrijker wordt om zelfstandig te kunnen participeren Denk aan het gebruiken van websites van overheden en bedrijven aan internetbankieren of een sollicitatiebrief schrijven of aan langer zelfstandig kunnen wonen Maar denk ook aan het begrijpen van veiligheidsinstructies op het werk of bijsluiters van medicijnen

Vanuit de Rijksoverheid is daarom gestart met het actieprogramma lsquoTel mee met Taalrsquo[1] In dat programma zetten de ministeries van OCW SZW en VWS samen in op participatie taal als middel om mee te kunnen doen in de maatschappij en op het werk In Tel mee met Taal zijn de preventieve aanpak (het voorkomen van taalachterstand) en de curatieve aanpak (het bestrijden van laaggeletterdheid via scholing) voor het eerst in eacuteeacuten overkoepelend actieprogramma samengebracht Daarbij speelt de regionale netwerkaanpak een belangrijke rol De combinatie van de curatieve en preventieve aanpak van laaggeletterdheid sluit aan bij de opdracht van de bibliotheek bij te dragen aan geletterdheid in brede zin voor jong en oud De bibliotheek heeft al taalaanbod gericht op jonge kinderen (bijvoorbeeld Boekstart) en volwassenen (bijvoorbeeld via taalcoaches lees- en schrijfclubs) Ook opereert de bibliotheek in een lokale maatschappelijke context in contacten met burgers gemeenten onderwijs lokale bedrijven en maatschappelijke organisaties Dit maakt dat de bibliotheek een unieke positie inneemt en in potentie een belangrijke verbindende schakel kan vormen binnen de regionale aanpak van laaggeletterdheid

[1]

httpswwwtaalvoorhetlevennl

In september 2014 is het convenant Taal voor het Leven West- Brabant ondertekend Een samenwerkingsverband tussen ROC Kellebeek VWS ATEA UWV Cubiss St Lezen amp Schrijven en de bibliotheken in West- Brabant om een bijdrage te leveren aan het terugdringen van laaggeletterdheid Inmiddels zijn er zorsquon 30 organisaties aangesloten ook organisaties uit de zorg- en welzijnssector De aanpak van laaggeletterdheid kan niet los worden gezien van maatregelen om taalachterstanden en laaggeletterdheid te voorkomen zoals leesbevordering Daarom is het beleid gericht op leesbevordering en leesplezier een waardevolle aanvulling op het reguliere taalonderwijs en is dit onderdeel van het actieprogramma lsquoTel mee met Taalrsquo Wat doet VANnU VANnU biedt een basisaanbod waarin collectie taalpunten en het taalnetwerk en activiteiten in de Week van de Alfabetisering opgenomen zijn Daarnaast worden bovenop dit basisaanbod trajecten aangeboden in het kader van de uitvoer WEB In 2016 heeft Taal voor het Leven West-Brabant voor het tweede jaar op rij WEB-gelden ontvangen tbv het versterken van werkenden en werkzoekenden In onderstaand overzicht is het basisaanbod opgenomen onder het kopje Activering daarna volgen de trajecten in het kader van WEB Activering basisaanbod

Collectie VANnU heeft een speciale Makkelijk Lezen-collectie voor mensen die moeite hebben met lezen en schrijven Bij de samenstelling van de collectie heeft de bibliotheek gelet op de bruikbaarheid ervan voor de ontwikkeling van taalvaardigheid en maatschappijorieumlntatie De collectie bestaat uit leesboeken op verschillende leesniveaus taalcursussen en informatieve boeken en alle informatie is in eenvoudig Nederlands

37

Taalpunten In 2016 heeft VANnU samen met haar netwerkpartners twee taalpunten opgezet eacuteeacuten loket dat burgers overzicht biedt van het informele formele en non-formele scholingsaanbod op het gebied van taal en digitale vaardigheden in de regio Naast de doorverwijsfunctie bieden de Taalpunten ook laagdrempelige trainingen Aan de hand van een intake wordt de scholingsbehoefte van de deelnemer in kaart gebracht en kan er bijvoorbeeld een training Klik amp Tik worden gedaan Het eerste Taalpunt opende in maart 2016 in de wijk Kalsdonk in Roosendaal en de tweede is op 31 maart in de bibliotheek Zevenbergen feestelijk geopend Na opening van de Taalpunten is er voortdurend aanloop van mensen met taalvragen In 2016 zijn er 34 mensen geholpen enof doorverwezen in Kalsdonk In het taalpunt in Zevenbergen zijn in 2016 totaal 14 mensen geholpen met hun taalvraag

Activering Deelnemers Opmerkingen

Roosendaal 31 Klik amp Tik basis

Taalpunt Kalsdonk (RSD) 34 Intakes

Moerdijk 17 Klik amp Tik basis

Taalpunt Moerdijk 14 Intakes

Halderberge 11 Klik amp Tik basis

Rucphen 9 Klik amp Tik basis

Zundert 7 Klik amp Tik basis

Training herkennen amp doorverwijzen

15 Gezondheidsplein

Kalsdonk

138

Trainingen Op 20 september heeft VANnU aan de partners van het Gezondheidsplein in Kalsdonk een training Herkennen en motiveren laaggeletterden

gegeven

Week van de alfabetisering Samen met haar partners in het West Brabantse Taal voor het Leven organiseerde Bibliotheek VANnU een Lagerhuisdebat tijdens de Week van de Alfabetisering In dit interactieve debat ging men op zoek naar de formule om slim samen te werken eacuteeacuten doel maar met een verschillende motivatie belang of uitgangspunt Wanneer is de samenwerking slim en daarmee effectief Het debat vond plaats in Etten Leur De landelijke week van de alfabetisering viel dit jaar samen met de start van het nieuwe Taaljaar 2016-2017 Samen met de gemeente Moerdijk heeft de bibliotheek een informatieve en interactieve bijeenkomst georganiseerd (5 september 2016) waarin verteld werd over de aanpak van laaggeletterdheid Wethouder Thomas Zwiers gaf het belang van de aandacht voor laaggeletterdheid aan in het bijzonder voor werknemers Daarnaast werd stilgestaan bij het aanbod aan taalactiviteiten in het schooljaar 2016-2017 en het taalnetwerk in de regio Bijzondere aandacht was er voor de rol van vrijwilligers in de taaltrajecten Zonder vrijwilligers is een groot aantal taalactiviteiten niet uit te voeren Taalnetwerk In het Taalnetwerk zijn lokale taalbieders en ndashprojecten vertegenwoordigd zoals Humanitas Vluchtelingenwerk de VoorleesExpress ROC Kellebeek WijZijn Traverse en de STA teams Het netwerk komt onder voorzitterschap van VANnU 2 tot 3 maal per jaar samen om kennis te delen en samen te werken In 2016 heeft dat geleid tot het opstellen van een Taalkaart van Roosendaal (welke aanbieders bieden welke trainingen aan tegen welke voorwaarden) De Taalkaart is inmiddels door de deelnemers in gebruik genomen Verder wordt er veel aandacht besteed aan het werven van taalvrijwilligers VANnU Humanitas Vluchtelingenwerk en WijZijn Traverse bundelden de krachten om via uitingen in de media taalvrijwilligers te werven Dat leidde tot een goed bezochte informatiemiddag op 9 december waar zorsquon 50 geiumlnteresseerden zich meldden

38

Activering WEB trajecten Taaloefengroepen In Rucphen en in Roosendaal organiseert de Bibliotheek VANnU wekelijks taaloefengroepen voor medewerkers van de WVS De werkleiding van de WVS geeft aan dat zij zien dat hun medewerkers echt veranderen sinds zij aan de taaloefengroep zijn begonnen De persoonlijke benadering en begeleiding van de taalvrijwilligers zorgt ervoor dat de cursisten meer zelfvertrouwen krijgen en verrast worden in hun eigen kunnen In totaal hebben in de vijf gemeenten 36 personen deelgenomen Klik amp Tik cursussen Voor alle mensen die moeite hebben om hun weg te vinden op internet biedt de Bibliotheek op de vijf kernvestigingen de cursus Klik amp Tik aan De cursisten worden begeleid door vrijwilligers In 2016 hebben 40 cursisten de cursus met succes afgerond en hiermee hun zelfredzaamheid vergroot Taal amp Arbeidsmarkt Walk amp Talk en Werkmap Walk amp Talk Vanaf oktober organiseert Bibliotheek VANnU maandelijks op elke derde maandag van de maand Walk amp Talk deacute koffiepauze voor werkzoekenden Het is een gratis netwerkbijeenkomst voor en door werkzoekenden In een ongedwongen sfeer maakt men in Bibliotheek VANnU kennis met elkaar krijgt men tips van een professional enof hoort men ervaringen van (ex-)werkzoekenden In 2016 waren de themarsquos Netwerken hoe doe je dat (oktober) Hoe maak je een goed basis CV (november) en Werken in Belgieuml (december) In 2016 hebben 62 belangstellenden deelgenomen aan de bijeenkomsten

Werkmap De dienstverlening van het UWV verloopt digitaal Laagopgeleide en oudere werkzoekenden hebben vaak moeite met het aanvragen van een DigiD en het omgaan met de digitale werkmap van het UWV In 2016 hebben 32 deelnemers een training gevolgd om hun vaardigheden op dit gebied te verbeteren

Monitoring In januari 2017 verscheen de landelijke Monitor Digitale Vaardigheden 2015-2016 uitgevoerd door Next Value in opdracht van de Koninklijke Bibliotheek In deze monitor waar VANnU aan meegewerkt heeft wordt gekeken naar de resultaten van de digitale trajecten en worden deelnemers bevraagd In de algemene conclusies en aanbevelingen worden de volgende zaken aangegeven en door VANnU opgepakt 1 Zoek samenwerking met doorverwijzers VANnU heeft dit geborgd op regionaal niveau door Taal voor het Leven West-Brabant en lokaal via het Taalnetwerk Werk met vrijwilligers VANnU werkt sinds 2014 met taalvrijwilligers zij worden getraind door ROC Kellebeek enof St Lezen en Schrijven 2 Voorkom een te vrijblijvende leeromgeving door actief samen te werken met bijvoorbeeld de WVS worden deelnemers gestimuleerd om actief deel te nemen 3 Probeer maatwerk te bieden en verwijs door naar vervolgtrajecten sinds 2016 worden in de Taalpunten intakes afgenomen door taaldocenten van ROC Kellebeek daarmee wordt de doorverwijzing nog meer maatwerk Ten slotte werd de deelnemers gevraagd naar hun tevredenheid over de trainingen 37 deelnemers hebben meegewerkt aan de monitor Door de samenwerking met ROC Kellebeek in 2016 verder vorm te geven is er meer aandacht gekomen voor deskundigheidsbevordering van de taalvrijwilliger en is de doorstroom van deelnemers toegenomen Daarmee wint de West-Brabantse aanpak aan duurzaamheid

39

28 Werkzaamheden Marktplaats Cultuureducatie 2016 Bibliotheek VANnU is verantwoordelijk voor de Marktplaats Cultuureducatie in de gemeenten Halderberge en Moerdijk De doelstelling van de Marktplaats is Een netwerk en samenwerking tussen aanbieders van cultuur en het onderwijs creeumlren zodat de jeugd meer in aanraking komt met kunst en cultuur en zich daardoor beter kan ontwikkelen De cooumlrdinator Marktplaats Cultuureducatie heeft in 2016 de volgende taken uitgevoerd

inventariseren van de vraag op het gebied van cultuureducatie van het onderwijs (PO en VO)

inventariseren van de vraag op het gebied van cultuureducatie voor en naschoolse opvang inventariseren van de mogelijkheden van de culturele aanbieders

culturele aanbieders meenemen in de lsquotaalrsquo van het onderwijs

het uitbreiden en verstevigen van het lokaal cultuur-educatief netwerk

samenwerken met de intermediairs van regiorsquos West Brabant

afstemmen van vraag en aanbod Het Kunstmenu wordt afgenomen door alle Halderbergse scholen en elf scholen uit de gemeente Moerdijk Het wordt aangeboden in samenwerking met CultuurCompaan (gemeente Roosendaal) en bestaat uit activiteiten van lokale (professionele aanbieders uit de gemeente) regionale (professionele aanbieders uit de provincie) en landelijke culturele instellingen De leerlingen maken op deze manier kennis met de drie domeinen van Cultuureducatie (in huis met de culturele omgeving en uit de grote wereld) Verder nemen de scholen deel aan diverse naschoolse activiteiten (verlengde schooldag) en vinden er diverse losse culturele projecten op de scholen plaats

De cooumlrdinator ondersteunt culturele instellingen kunstenaars en het onderwijs mbt actuele ontwikkelingen op het gebied van cultuureducatie Zij organiseert netwerkbijeenkomsten voor de interne cultuurcooumlrdinatoren (ICCrsquoers) biedt scholing aan en geeft de ICC cursus in West- Brabant Daarnaast worden er cursussen aangeboden voor culturele aanbieders zodat ook zij meegaan in de huidige ontwikkelingen op het gebied van cultuureducatie De cooumlrdinator cultuureducatie is tevens intermediair voor de scholen mbt de rijksregeling Cultuureducatie met Kwaliteit (2013 ndash 2016) een opdracht die middels de Cultuurloper wordt uitgevoerd Hierbij wordt nauw samengewerkt met de Provinciale instelling Kunstbalie Aan de regeling nemen 5 scholen uit de gemeente Halerberge en 7 scholen uit de gemeente Moerdijk deel VANnU werkt regionaal en dat vertaalt zich ook in de Marktplaats Cultuureducatie waar het onderhouden van contacten met andere marktplaatsen en buurgemeenten vanzelfsprekend is De cooumlrdinator neemt deel aan het zogenaamde Regionaal Overleg Marktplaatsen (ROM) en een Provinciaal Overleg Het doel is om gezamenlijke activiteiten voor de regio West- Brabant te organiseren Er wordt samengewerkt met de cooumlrdinator Brede Scholen en cooumlrdinator Sport van beide gemeenten Ook vindt er steeds meer samenwerking plaats met de schoolbesturen Stichting Openbaar Onderwijs West-Brabant is een bovenschools traject gestart op het gebied van cultuureducatie met oa de intermediairs van de gemeente Roosendaal en HalderbergeMoerdijk Tot slot neemt de cooumlrdinator zitting in de werkgroep Cultuurmaand (septemberoktober) van de gemeente Halderberge Zij richt zich vooral op de activiteiten voor het onderwijs

40

29 Personeel en Organisatie

Per 31-12-2016 heeft VANnU 3885 FTE in dienst In totaal gaat het om 74 medewerkers De groei in ftersquos (145) heeft met name te maken met de uitrol dBoS en toename van leesconsulenten waarover eerder in dit verslag is gesproken In de Frontoffice is het aantal uren door oa sluiting van servicepunten in de gemeente Zundert en aanpassingen van het servicepunt in Wouw afgenomen

De leeftijdsopbouw van de medewerkers Van alle medewerkers bij VANnU is 95 jonger dan 40 jaar Het percentage medewerkers tussen de 40 en 50 jaar is 135 54 van de medewerkers is tussen de 50 en 60 jaar en het percentage 60+ is 23 VANnU heeft tov de landelijke leeftijdsopbouw een hoger percentage 50 plussers Dat betekent dat er goed moet worden nagedacht over de instroom van jongere medewerkers om de uitstroom voor de komende jaren op te kunnen vangen Dat is een lastig vraagstuk omdat bij een reorganisatie de jongere medewerkers vaak degenen zijn die door middel van afspiegeling moeten vertrekken Het komend jaar zal dit onderwerp opnieuw op de agenda staan van directie en OR omdat het vraagt om een

visie over hoe het toekomstig personeelsbestand eruit moet komen zien en hoe de organisatie zich daarop kan voorbereiden

Personeelsverloop in- door- en uitstroom In totaal zijn er in 2016 acht medewerkers ingestroomd waarvan

projectmedewerker vernieuwing netwerk

1 cooumlrdinator Frontoffice

1 controller

1 medewerker communicatie

2 leesconsulenten 4-12

2 ondersteuners leesconsulenten

stagiaire19 Daarnaast zijn er zes medewerkers uit dienst getreden waarvan

1 ondersteuner leesconsulenten

3 opruimhulpen

2 informatiemedewerkers

19

De stagiaire is in augustus voor een aantal uur als medewerker communicatie aangesteld

0 10 20 30 40 50

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

totale FTE

totale FTE

0

10

20

30

40

50

60

15-30 30-40 40-50 50-60 60+

pe

rce

nta

ge

Leeftijdsopbouw in percentages

VANnU

st Bibliotheekwerk

landelijk

41

Jubilea In 2016 waren er twee jubilarissen Een medewerker was 40 jaar in dienst en een 25 jaar in dienst bij VANnU

Ziekteverzuim Het gemiddelde verzuimpercentage in 2016 bedroeg 32 De ziekte frequentie is 09 Het ziekteverzuim is ten opzichte van 2015 gedaald (587) Onderstaande grafiek toont het verzuimverloop in 2016 Duidelijk is dat het verzuimcijfer vooral wordt beiumlnvloed door een aantal langdurig zieken Het ziekteverzuim is in lijn met de landelijke trend 20 Ziekteverzuim 2016

20

CBS statline cultuur sport en recreatie geeft over de eerste drie kwartalen van 2016 een gemiddeld percentage aan van 32

Scholing VANnU vindt het belangrijk om haar medewerkers zo goed mogelijk voor te bereiden op het bibliotheekwerk van de toekomst In de strategische koers 2016-2018 staan de kernkwaliteiten collectioneren programmeren en netwerken centraal Om medewerkers de kans te geven deze competenties verder te ontwikkelen heeft VANnU in 2016 verschillende stappen gezet In het fusieproces is afgesproken dat er in de front office toegewerkt zou worden naar minder functies De functie van medewerker klantenservice is komen te vervallen en alle medewerkers die het betrof zijn opgeleid tot informatiemedewerker Een groep van 16 medewerkers heeft een opleidingstraject van 6 maanden doorlopen wat leidde tot een certificaat voor iedereen en een benoeming tot informatiemedewerker Alle front office medewerkers hebben in de zomer een training gevolgd over de digitale diensten van VANnU Hierbij kwam het gebruik van de e-books aan de orde en uitleg en gebruik van de verschillende bibliotheek apps digitale bibliotheek bronnen Daarnaast is er extra toelichting gegeven op het gebruik van Bicat het bibliotheekinformatiesysteem Na afloop van de training waren de medewerkers op de hoogte van het volledige aanbod en beter in staat om gebruikers te informeren en vragen te beantwoorden over het brede aanbod van digitale diensten

In 2016 is door alle medewerkers verder gewerkt in de themagroepen om de kerncompetenties concreet gestalte te geven Een doel in 2016 was ook om de medewerkers uit ZundertRucphen aan te laten sluiten bij deze manier van werken Opgemerkt moet worden dat hier in 2017 nog een aantal stappen in gezet moet worden De themagroepen biedt medewerkers de mogelijkheid om het netwerken het vormen van themacollecties en het bedenken van een bijpassend programma uit te proberen te oefenen en hiervan te leren In de praktijk blijkt dit meer of minder goed te slagen afhankelijk van het thema

0

20

40

60

80

100

120

140

160

180

verzuim kort0-7 dagen

verzuimmiddellang 8-

42 dagen

verzuim lang43-365 dagen

aantal ziektedagen

aantal medewerkers

42

Een aantal themagroepen heeft in 2016 tastbare resultaten weggezet Zo is er een pop-up bieb in winkelcentrum De Roselaar verschenen een pop-up in de basiliek in Oudenbosch zijn er verschillende voorleesactiviteiten geweest door het hele werkgebied zijn er contacten gelegd en presentaties geweest bij een aantal Alzheimer-cafeacutes en vonden andere activiteiten plaats zoals een Boekenproeverij in Zevenbergen Uiteraard werd er door de themagroepen ook aandacht besteed aan de landelijke leesbevorderingscampagnes zoals de (kinder)Boekenweek en Nederland Leest

Inzet vrijwilligers in de branche Stichting BibliotheekWerk is in 2015 door het Centraal Overleg Arbeidsvoorwaarden Openbare Bibliotheken gevraagd een inventarisatie uit te voeren van de inzet van vrijwilligers in de branche Van de 124 ondervraagde bibliotheken geeft 92 procent aan dat zij met vrijwilligers werken In bijna de helft van deze bibliotheken zijn op dit moment meer vrijwilligers werkzaam dan medewerkers met een arbeidsovereenkomst Wel worden zij vaak een beperkt aantal uren per week ingezet Wanneer een bibliotheek niet met vrijwilligers werkt is dit over het algemeen een principieumlle beslissing Over het algemeen voeren vrijwilligers in bibliotheken verschillende taken uit Een belangrijke taak is de bezorging van materialen aan huis Daarnaast worden vrijwilligers ook regelmatig ingezet als gastheer of gastvrouw en ondersteunen ze regelmatig bij de uitvoering van verschillende publieks- en promotieactiviteiten in de bibliotheek Ook zijn er werkzaamheden die minder frequent door vrijwilligers worden opgepakt Dit geldt bijvoorbeeld voor het adviseren over de ontwikkeling van de collectie het plaatsen van de collectie en het presenteren van collectieonderdelen als ondersteuning bij een project of activiteit Ruim driekwart van de bibliotheken met vrijwilligersbeleid heeft beleid vastgesteld over de scholing en begeleiding van vrijwilligers In de praktijk blijkt echter dat er minder vaak concrete initiatieven zijn om vrijwilligers de mogelijkheid te bieden zich verder te ontwikkelen

Als er een initiatief aanwezig is is dit doorgaans gericht op het aanbieden van scholing21 Inzet vrijwilligers VANnU Met het oog op de bezuinigingen en de veranderende rol van bibliotheken vraagt het vrijwilligersbeleid veel tijd en aandacht van directie managers en ondernemingsraad Sinds de fusie in 2015 met de bibliotheek ZundertRucphen heeft VANnU te maken met vrijwilligers in het uitleenproces In Rijsbergen en Rucphen was men gewend te werken met vrijwilligers in de rol van gastvrouw terwijl in het VANnU werkgebied van voacuteoacuter de fusie alleen gebruik werd gemaakt van expert-vrijwilligers (bv voor de speelotheek en voor cursussen zoals Klik en Tik) Met de realisatie van de nieuwe voorziening in Wouw is gekozen voor de inzet van vrijwilligers in de ondersteuning bij het uitlenen De vrijwilligers zorgen voor een opgeruimde ruimte voor een prettige ontvangst en ondersteunen in het gebruik van de zelfservice-apparatuur In 2016 is veel aandacht geweest voor de wijze waarop de vrijwilligers ingezet worden in de organisatie en de gesprekken over dit onderwerp zullen ook in 2017 voortgezet worden Uiteraard speelt de OR hierin een belangrijke en verbindende rol In 2016 werden ook de voorbereidingen getroffen voor een pilot in Rijsbergen die in januari 2017 van start gaat Het doel is om de inzet van vrijwilligers in het uitleenproces verder uit te werken de samenwerking tussen de vrijwilliger en de betaalde kracht helder vorm te geven en te beschrijven wat het vakmanschap voor het bibliotheekwerk lsquonieuwe stijlrsquo inhoudt Om kennis en kunde te delen en ervaringen uit te wisselen maakt de cooumlrdinator vrijwilligers deel uit van een (Brabantse) overlegstructuur met andere cooumlrdinatoren De inzet van vrijwilligers is een onderwerp dat in iedere bibliotheek speelt

21

httpswwwbibliotheekwerknlVrijwilligers_in_de_bibliotheekpdf

43

210 Ontwikkelingen in de openbare bibliotheek Samenwerking Bibliotheek VANnU werkt in alle gemeenten samen met partners op het gebied van zorg en welzijn (CJG) voorschoolse voorzieningen (kinderopvang en peuterspeelzalen) educatie (basis- en voortgezet onderwijs) laaggeletterdheid (bibliotheken West-Brabant ROC UWV en WVS) en cultuur (diverse instellingen zoals musea schouwburg en archief of organisaties zoals Stichting Cultuur Moerdijk) Bovenlokaal wordt er samengewerkt in de Brabantse Netwerkbibliotheek (BNB) Dit is een samenwerkingsverband tussen de 19 Brabantse basisbibliotheken en Cubiss Cubiss is een Provinciale Ondersteuningsinstelling (POI) en heeft een rechtstreekse subsidierelatie met de provincie Noord-Brabant Een essentieel doel van de BNB is het creeumlren van een goed toegankelijk netwerk Een plek waar ideeeumln floreren waar informatie en ervaringen worden uitgewisseld en waar kennis wordt gedeeld zodat de gebruikers en de partners van de Brabantse bibliotheken optimaal worden bediend Niet alleen nu maar ook in de toekomst De hoofddoelstelling van de BNB is het stimuleren van de Brabantse kennisinfrastructuur door vanuit de bibliotheekfunctie bij te dragen aan een goed ingerichte publieke informatievoorziening (httpwwwbnbibliotheeknl) Het samenwerkingsverband heeft een gezamenlijk beleidsplan vastgesteld en voert de provinciale projecten mede onder die vlag uit Branche De branchevereniging van en voor de openbare bibliotheken is de Vereniging van Openbare Bibliotheken (wwwdebibliothekennl) Tot slot is er nog de Stichting Certificering Openbare Bibliotheken Deze stichting ontwikkelt en bewaakt kwaliteitsnormen en toetst de kwaliteit van bibliotheekorganisaties aan deze normen door middel van audits (wwwbibliotheekcertificaatnl)

De overheden De overheid is op drie niveaus betrokken bij de basisbibliotheek op gemeentelijk provinciaal en landelijk niveau Gemeente De gemeente is de primaire opdrachtgever van de basisbibliotheek Zij verleent VANnU subsidie Binnen het gemeentelijk beleidskader dat gebaseerd is op eenduidig en samenhangend beleid worden concrete afspraken gemaakt met Bibliotheek VANnU over de te behalen resultaten en prestaties Tussen de gemeenten en Bibliotheek VANnU wordt een tweezijdig contract afgesloten dat nagekomen en geeumlvalueerd moet worden Bibliotheek VANnU ontvangt subsidie op basis van een uitvoeringsovereenkomst op basis van de Algemene Wet Bestuursrecht (AwB) Uitgangspunt is dat wordt gestuurd op inhoud en dat wederzijds afspraken worden gemaakt tussen de gemeente en Bibliotheek VANnU De basis van deze afspraken is

1 De beleidsdoelen die de gemeente nastreeft 2 De diensten en producten die Bibliotheek VANnU levert om aan

die beleidsdoelen te voldoen of een bijdrage te leveren 3 Duidelijke beoordelingscriteria op basis waarvan de prestaties en

(eventuele) resultaten worden beoordeeld en de subsidierelatie wordt afgerekend

Provincie In opdracht van de provincie Noord-Brabant werkt Cubiss samen met de Brabantse bibliotheken aan programmas voor bibliotheekvernieuwing Het werkplan van Cubiss bestaat de komende jaren uit vier projecten

1 Bieb Lab (voorheen Innovatie van de bibliotheekfuncties) 2 Innovatie van de educatieve functie 3 Versterken taalvaardigheid 4 Vergroten mediawijsheid

44

De eerste twee projecten zijn gerelateerd aan de wettelijke taak zoals die is vastgelegd in de Wsob Cubiss voert deze opdracht uit in zeer nauw overleg met de Brabantse bibliotheken De twee andere projecten zijn de uitwerking van een aanvullende provinciale opdracht aan Cubiss Naast bibliotheken zijn ook organisaties binnen het sociale domein en het onderwijs hierbij betrokken als partner Rijk De rijksoverheid is verantwoordelijk voor het functioneren van de openbare bibliotheken als stelsel met als aandachtspunten een vergroting van de doelmatigheid samenhang kwaliteit en pluriformiteit van het stelsel openbaar bibliotheekwerk De Wet stelsel openbare bibliotheekvoorzieningen (Wsob) kortweg de Bibliotheekwet is vanaf 1 januari 2015 van kracht De bibliotheekwet regelt de digitalisering van de openbare bibliotheek en zorgt voor structurele financiering daarvan door de Rijksoverheid In deze wet is vastgelegd dat iedere Nederlander toegang moet hebben tot een openbare bibliotheek zowel in fysieke als digitale vorm Ook zijn de vijf functies en voorwaarden vastgelegd waaraan een openbare bibliotheek moet voldoen (zie ook inleiding jaarverslag) De Koninklijke Bibliotheek (KB) heeft onder de Wsob een regierol gekregen binnen het netwerk van openbare bibliotheekvoorzieningen en de verantwoordelijkheid voor de landelijke digitale bibliotheek en Aangepast Lezen Het KB-beleidsplan 2015-2018 lsquoDe kracht van het netwerkrsquo formuleert de ambities van de KB in breed verband met twee strategische prioriteiten

1 Realiseren van de nationale digitale bibliotheek 2 Het versterken van de nationale en internationale samenwerking

Met de nationale digitale bibliotheek neemt de KB het voortouw in het uitbouwen van de rol en betekenis van de bibliotheek in het digitale domein De landelijke digitale infrastructuur zorgt voor de componenten waarmee alle openbare bibliotheekvoorzieningen deelnemen en gebruikmaken van de diensten van de digitale bibliotheek

Het versterken van de nationale samenwerking is gericht op het verbreden van de betekenis van de bibliotheek In samenspraak met de bibliotheken zelf de provinciale service organisaties de VOB en andere partners geeft de KB invulling aan de stelseltaken regie en advies faciliterende en cooumlrdinerende taken en de aansturing van grootschalige programmarsquos en projecten voor het hele bibliotheekstelsel Onttrekking Gemeentefonds voor aanschaf e-content Vanaf 2015 is het Rijk verantwoordelijk voor de financiering van de centrale aanschaf van e-content voor de openbare bibliotheken Daarvoor onttrekt het Rijk een bedrag aan het Gemeentefonds Dit bedrag stelt de minister van OCampW ter beschikking aan de KB voor de inkoop van e-content De KB koopt vervolgens in op voordracht van de openbare bibliotheken begrensd door het financieumlle kader van het ter beschikking gestelde bedrag Tot 1-1-2015 dragen bibliotheken een bedrag per inwoner af aan de VOB voor de inkoop van e-content het zogenaamde omslaggeld Voor 2014 was dat euro 035 per inwoner Het groeipad en de hoogte van de uitname worden formeel vastgesteld in een overleg tussen diverse ministeries en de VNG Gekozen is voor een scenario van relatieve groei Onttrekking gemeentefonds e-content en consequenties

jaar Bedrag per inwoner Totale uitname VANNU22

2014 035 euro 65456

2015 047 euro 87898

2016 055 euro 102859

2017 063 euro 117821

2018 073 euro 136522

De vijf gemeenten van VANnU gaan verschillend met de uitname om De gemeente Moerdijk houdt het bedrag in van de subsidie de gemeente Halderberge deels en de andere drie gemeenten niet

22

Aantal inwoners op basis van gegevens 2016 187017

45

Digitaal abonnement Per 1 januari 2016 heeft de Koninklijke Bibliotheek een lidmaatschapsvorm toegevoegd aan de bestaande lidmaatschapsvormen van de openbare bibliotheken namelijk de mogelijkheid om gebruik te maken van enkel de digitale voorziening Voor dit lidmaatschap is een tarief vastgesteld van 42 euro per jaar Het aanbod van deze lidmaatschapsvorm en ndashtarief is een stap in de ontwikkeling van het publieke aanbod die past binnen de verdere ontwikkeling van de toegang tot digitale werken in het algemeen De Koninklijke Bibliotheek blijft in gesprek met zowel de openbare bibliotheken als de aanbieders van digitale content om een optimaal aanbod voor de klant te realiseren dat in lijn is met de publieke waarden van de openbare bibliotheek Primair gaat het om het aanbod e-books waarvoor licenties zijn afgesloten met individuele uitgevers secundair gaat het om andere content types (audio databanken etc) Omdat het gebruik van e-books in Nederland nog in ontwikkeling is zowel in relatie tot openbare bibliotheken als in relatie tot het commercieumlle - en ook het illegale - aanbod is de introductie van een digitaal lidmaatschap van de openbare bibliotheek niet een eindpunt in de positionering van het publieke aanbod in dit domein De KB stelt daarom een gefaseerde ontwikkeling van de tariefstructuur voor die flexibel genoeg is om in te spelen op ontwikkelingen in het netwerk en in de markt De Nationale bibliotheekpas en gastlenen Naast het digitale abonnement loopt ook de ontwikkeling van de nationale bibliotheekpas Het project de Nationale Bibliotheekpas ontwikkelt eacuteeacuten pas die burgers toegang geeft tot alle landelijke en lokale (digitale) diensten Op deze manier krijgen zij makkelijker toegang tot de fysieke collectie van alle bibliotheken in heel Nederland Door de invoering van een nationale bibliotheekpas zijn er in de toekomst voor de klant geen verschillende loketten meer met verschillende voorwaarden en dienstverlening Een ander voordeel is de versterking van het merk en het imago van de bibliotheek bibliotheken treden meer naar buiten als eacuteeacuten

netwerk Tot slot zal er ook sprake zijn van efficiency eacuteeacuten stelsel van voorwaarden en keuzemogelijkheden is veel goedkoper en effectiever Bovendien ontstaat er vanuit de gezamenlijkheid de mogelijkheid om op landelijk niveau te kunnen innoveren In januari is onder het motto - Lezen kun je overal lenen nu ook- gastlenen (landelijk) van start gegaan Met gastlenen kunnen bibliotheekleden ook elders in Nederland lenen Daarvoor is een geldig bibliotheeklidmaatschap nodig met een abonnement dat toegang geeft tot gastlenen Gastlenen is een onderdeel van het VOB-project de nationale bibliotheekpas Gezamenlijke innovatieagenda Op 1 januari 2015 is de Wet stelsel openbare bibliotheekvoorzieningen (Wsob) in werking getreden De Wsob gaat uit van een bibliotheekstelsel waarin de drie overheden nadrukkelijk samen de netwerk- verantwoordelijkheid dragen De minister de provinciebesturen en de gemeentebesturen zijn gezamenlijk verantwoordelijk voor een netwerk van openbare bibliotheekvoorzieningen Dit netwerk van openbare bibliotheekvoorzieningen wordt gevormd door

bull de lokale bibliotheken bull de provinciale ondersteuningsinstellingen (POIrsquos) bull de Koninklijke Bibliotheek (KB) voor wat betreft haar taak tot het

in stand houden van de landelijke digitale bibliotheek De Wsob beschrijft de taken van de deelnemers in het netwerk Bij sommige taken raken de verantwoordelijkheden van de verschillende deelnemers elkaar Dat is bijvoorbeeld het geval bij de innovatietaak23 Omdat de verantwoordelijkheid van de gezamenlijke POIrsquos op het gebied van innovatie enerzijds en de cooumlrdinerende taak van de KB anderzijds sterke raakvlakken hebben is bij het bestuurlijk overleg van OCW IPO en

23

Artikel 16 van de Wsob omschrijft als verantwoordelijkheid voor de gezamenlijke POIrsquos2 lsquode ontwikkeling van innovaties ten behoeve van de lokale bibliotheken in overeenstemming met de Koninklijke Bibliotheek in verband met haar cooumlrdinerende taakrsquo

46

VNG samen met VOB SPN en KB de wens ontstaan te komen tot een Gezamenlijke innovatieagenda De Gezamenlijke innovatieagenda heeft als hoofddoel om de vernieuwingskracht van de bibliotheeksector te versterken om zo toegevoegde waarde te kunnen bieden aan burgers en samenleving in lijn met de vijf functies van de bibliotheek Om dat hoofddoel te kunnen realiseren wordt met deze Gezamenlijke innovatieagenda ingezet op

Het aanbrengen van focus door de innovatiekracht te bundelen op een overzichtelijk aantal prioriteiten die breed worden gedeeld door zowel de netwerkverantwoordelijke overheden als het gelaagde bibliotheeknetwerk

Het op gang brengen van een proces van permanente innovatie op deze prioriteiten

Het geven van helderheid over de concrete rolverdeling tussen partijen ndash passend binnen de kaders van de Wsob ndash zodat optimale samenwerking kan ontstaan bij dit proces van permanente innovatie

Met deze Gezamenlijke innovatieagenda als leidraad kunnen overheden vanuit hun verantwoordelijkheid voor het netwerk van openbare bibliotheekvoorzieningen samen met het bibliotheekveld daadkrachtig invulling geven aan het innovatieproces zowel fysiek als digitaal Digihulp via bibliotheken In februari 2016 startte met de ondertekening van een convenant de samenwerking tussen de Belastingdienst en de Koninklijke bibliotheek Doel is om mensen via de lokale openbare bibliotheek ondersteuning te bieden bij het digitaal zaken doen met de overheid Op termijn kunnen burgers bij de bibliotheek terecht voor inhoudelijke hulp over toeslagen en inkomstenbelasting De komende jaren zullen de meeste bibliotheken belastingspreekuren gaan organiseren Inmiddels is een aantal pilots gestart

211 Een blik vooruit

lsquoDe bieb is een aantrekkelijke ontmoetingsplaats geworden waar jongeren en volwassenen graag komen Ze kunnen boeken lenen maar ook een talencursus volgen met een 3D-printer aan de slag gaan of meedoen aan een debat De bibliotheek heeft zichzelf heruitgevondenrsquo Bovenstaande is een citaat uit een brief naar de Tweede Kamer van minister Jet Bussemaker van Cultuur De aanleiding was de verschijning van de eerste bibliotheekmonitor van de KB Het aantal volwassen leden daalde in 2015 maar het aantal jeugdleden nam toe tot 23 miljoen Zij leenden 38 miljoen boeken blijkt uit de monitor In totaal leenden de 156 bibliotheken 73 miljoen fysieke boeken en 4 miljoen e-books uit De vorige hoofdstukken uit dit jaarverslag geven een goed beeld van wat er allemaal in 2016 is gebeurd Bovenstaande tekst had mijn tekst kunnen zijn Ook bij VANnU stijgen de jeugdleden en daalt het aantal volwassen leden De inspanning om de jeugd te bereiken en lezen en leesplezier te bevorderen loont en daar profiteren kinderen hun leven lang van Op de laatste pagina van dit verslag staat een prachtig overzicht van het aanbod en de dienstverlening van VANnU Afhankelijk van de subsidie en de mogelijkheden om samen te werken en door de inzet van onze medewerkers is door VANnU voor de verschillende gemeenten de afgelopen jaren een aanbod gecreeumlerd Naast de specifieke wensen van de gemeenten is de koers van VANnU daarbij altijd leidend De bezuinigingen in de gemeenten Roosendaal en Zundert kosten veel tijd en energie maar bieden ook kansen voor nieuwe dienstverlening VANnU heeft ook de afgelopen jaren succesvolle of kansrijke programmarsquos of formules van de ene gemeente kunnen implementeren in de andere Op die manier profiteren alle gemeenten van het feit dat men afspraken maakt met dezelfde professionele organisatie

47

Alhoewel deze lokale verschillen kleur geven aan het bibliotheekaanbod is er na jaren van bezuinigingen wel een grens bereikt De gemiddelde bijdrage per inwoner is laag VANnU moet en wil op een goede kwalitatieve manier aan haar 5 kernfuncties invulling geven en voorbereid zijn op de toekomst Dat vraagt om ruimte voor innovatie en om een sterke en stabiele organisatie Daar zijn alle aangesloten gemeenten bij gebaad Het voornemen is om in 2017 met de gemeenten een convenant af te sluiten en daarin een aantal basisafspraken op te nemen over de regionale dienstverlening en de toekomst Een convenant wordt gezien als een manier om in gezamenlijkheid verantwoordelijkheid te nemen voor het bibliotheekwerk van de toekomst De vijf wethouders hebben op het verzoek positief gereageerd Naast deze opdracht is er nog een aantal belangrijke opdrachten voor de komende jaren geformuleerd 24 Een belangrijke die ik in dit hoofdstuk nog kort wil delen is de grote opgave op het gebied van HR Eerder in dit verslag is aangegeven dat de bibliotheek een transitie doormaakt verandert en verbreedt Vragen als Hoe zorgen we dat onze medewerkers voldoende zijn voorbereid en toegerust op de toekomst Hoe zorgen we ervoor dat we talenten binnen de organisatie behouden Hoe realiseren we een goede in- door- en uitstroom en Hoe zien we de rol van de vrijwilligers zijn voor de toekomst van VANnU uiterst relevant VANnU moet haar maatschappelijke meerwaarde tegen een achtergrond van teruglopende subsidies vergroten Dit vraagt om nieuwe focus en keuzes een beweging die momenteel in de hele bibliotheeksector gestalte krijgt Deze ontwikkelingen vragen om een nieuwe inrichting van de organisatie die niet alleen een structuurwijziging is maar die met name ook de kaders biedt voor de rolverdeling en de competenties

24

Zelfevaluatie VANNU voor de certificering

waarop in de organisatie met elkaar en buiten de organisatie met partners wordt samengewerkt Om dit te bereiken is eind 2016 besloten om in 2017 een kwalitatieve reorganisatie door te voeren Een andere opdracht waar VANnU voor staat is hoe VANnU haar ambities kan verwezenlijken en innoveren terwijl de financieumlle middelen (de subsidies daling betalende leden) al jaren afnemen Hoe kunnen extra inkomsten worden gegenereerd en waar liggen kansen

Waar we hard aan hebben gewerkt tov de vorige certificering is dat we meer en beter inzichtelijk maken dat we altijd keuzes maken en stappen zetten in het licht van de stip op de horizon die we hebben geformuleerd in ons meerjarenbeleidsplan We deden dat in het verleden ook maar dat was niet altijd zichtbaar We nemen nu de tijd voor planvorming we leggen meer vast we communiceren beter en zorgvuldiger intern en extern We zijn kritisch op onszelf in de evaluatie leren daarvan voor de toekomst en verbeteren daar waar kan Door het gezamenlijk voorbereiden van de aankomende certificering werden we ons nog meer bewust van waar we vandaan komen en naar op weg zijn Van de successen de uitdagingen en de knelpunten We hebben afstand kunnen nemen van de waan van alledag en de tijd genomen om van een afstand naar de organisatie te kijken Onze ambitie is altijd groot geweest en dat zal zo blijven We zijn ons bewust van het feit dat we zelf de regie moeten houden op de ontwikkeling van de bibliotheek naar de toekomst Dat betekent dat we bedreigingen die op ons afkomen voor zover als kan proberen te keren maar ons vooral willen blijven richten op de kansen En die zijn er genoeg en geven energie VANnU blijft investeren in vernieuwing Dat is voor RvT directeurbestuurder en managers de enige juiste koers Mevrouw FD Assink-Aben directeurbestuurder Bibliotheek VANnU

48

Page 24: Jaarverslag Bibliotheek VANnU 2016 · transparante verantwoording over de wijze waarop het toezicht in 2016 is uitgeoefend. Hier wordt achtereenvolgens verslag gedaan van de samenstelling

24

Activiteiten en bezoekers Kennis en informatie worden steeds meer overgedragen en beschikbaar gesteld in de vorm van activiteiten De bibliotheek is een neutrale plek in het publieke domein waar mensen elkaar kunnen ontmoeten en kunnen leren In 2014 zijn in alle openbare bibliotheken in totaal 72000 activiteiten geteld15 In 2015 steeg het aantal naar 82000 keer16

De activiteiten lopen uiteen van inloopspreekuren lezingen literaire schrijfcursussen activiteiten in samenwerking met het onderwijs cursussen (digitale) trainingen tentoonstellingen debatten die de bibliotheek zelfstandig of in samenwerking met partners of (lokale) maatschappelijke organisaties aanbiedt

Voor VANnU past het organiseren van diverse activiteiten als aanvulling op de collectie bij het totale programma (aanbod) In de kernvestigingen wordt op allerlei manieren aandacht besteed aan de terugkerende jaarlijkse campagnes en activiteiten zoals de Boekenweek Maand van de filosofie Maand van het spannende boek Kinderboekenweek Week van de mediawijsheid Week van de alfabetisering Nederland leest en de Nationale voorleeswedstrijden Naast deze activiteiten is er altijd ruimte voor lokale initiatieven Op de website van VANnU in de digitale nieuwsbrieven en op social media is gedurende het jaar 2016 uitgebreid aandacht besteed aan alle activiteiten in alle gemeenten Hieronder wordt een beknopte samenvatting gegeven van een aantal grote en kleine activiteiten Activiteiten waar VANnU daar waar kan altijd samenwerkt met andere partners De activiteiten voor de aanpak laaggeletterden komt verderop in het verslag aan bod (Strategische themaacutes en aanpak laaggeletterdheid)

15

CBS Statline Helft activiteiten bibliotheek gericht op educatie den HaagHeerlen november 2015 16

Koninklijke Bibliotheek Bibliotheekstatistiek 2015

Lezen en voorlezen De landelijke campagne Nederland Leest stond in 2016 in het teken van de democratie VANnU heeft ervoor gekozen om het thema democratie te koppelen aan een ander thema dat bij de bibliotheek past namelijk het gebruik van nieuwe media en betrouwbaarheid van informatie Dit heeft geresulteerd in een debat dat VANnU samen met BN de Stem op 29 november in Parrotia heeft georganiseerd rondom het thema lsquode invloed van sociale media op de democratiersquo Op deze avond zijn vertegenwoordigers vanuit verschillende domeinen waaronder onderwijs overheid welzijn en media met elkaar en het publiek in gesprek gegaan aan de hand van een drietal stellingen Speciale gast van de avond was Sanne Kruikemeier Zij doet als docent politieke communicatie aan de Universiteit van Amsterdam onderzoek naar de online activiteiten van kiezers In Roosendaal heeft VANnU ook deelgenomen aan lsquoRoosendaal in dialoogrsquo volgens de dialoogmethodiek zijn deelnemers vanuit de gemeenteraad jongerenraad en bewoners met elkaar in dialoog gegaan rondom het thema democratie Schrijfster Agnes van Overveld (geboren in Nispen woonachtig in Schijf) gaf zowel in Roosendaal als in Rucphen een lezing over haar boek Windkracht 6 Een boek over doorzetten na tegenslagen niet bij de pakken neer gaan zitten en bovenal kansen zien waar een ander alleen de nadelen van een situatie inziet Op 13 november was op uitnodiging van De Witte Roos Sanne van Heijst te gast Zij sprak over haar boek lsquoPhilips-meisje van Kamp Vughtrsquo Op vrijdagavond 18 november is het jaarlijkse Lezersfeest in de kernvestiging in Roosendaal georganiseerd Dit jaar waren de schrijfsters Annejet van der Zijl en Nintildea Weijers te gast Annejet van der Zijl is een van de bekendste en meest gelezen literaire non-fictieschrijvers van ons land

25

Zij schreef Sonny Boy Anna Bernhard en de Amerikaanse prinses Nintildea Weijers schreef korte verhalen en essays en won met haar debuutroman lsquoDe consequentiesrsquo diverse literaire prijzen Het was een gezellige drukte waarbij volop ruimte was om de auteurs te ontmoeten en te bevragen In de kernvestiging in Zevenbergen zijn ook door het jaar heen diverse lezingen georganiseerd Pim Oosterheert hield in januari een drukbezochte lezing over het leven en het werk van Marten Toonder In de avonturen van Heer Bommel en Tom Poes speelt magie en mystiek een belangrijke rol Er gelden normen en waarden die ons vreemd aandoen Pim Oosterheert vertelde hierover en ging ook in op Toonders unieke taalgebruik en de filosofische achtergronden die in zijn verhalen een rol spelen Peter Geleijns gaf in september een prikkelende introductie op een drietal bijeenkomsten over de zogenaamde lsquozwarte schapenrsquo in de samenleving mensen die hun eigen weg zoeken en vinden en er daardoor vaak net niet bij horen Er wordt vaak negatief over ze gesproken terwijl zij zoveel te bieden hebben omdat zij anders denken en handelen dan de kudde makke schapen

En ook voor de jeugd en de jonge kinderen is er altijd iets te doen In oktober zijn er in alle gemeenten diverse klassenbezoeken en schrijversbezoeken ivm Kinderboekenweek In Rijsbergen is de voorronde van de voorleeswedstrijd in de bibliotheek gehouden In alle kernvestigingen vinden maandelijks voorleesactiviteiten plaats De meeste ouders weten de weg naar de bibliotheek te vinden Exposities In november is door Spirit in Roosendaal over een van de markantste geesten uit de kerkgeschiedenis Hildegard van Bingen een expositie gehouden In Zevenbergen presenteert de fotoclub zich regelmatig in de bibliotheek In Rucphen zijn boeken over iconen gepresenteerd tijdens een tentoonstelling van de Heemkundekring

In Oudenbosch was in juni de tentoonstelling van Carry Ham over originele illustraties van het AVI boekje ldquoJesse en de groentedraakjesrdquo in de bibliotheek te zien En in de zomermaanden de tentoonstelling A la Prima door Renate van Dongen en Nathalie Koeken In Rijsbergen zijn wisselende tentoonstellingen gehouden van de schilderijen van Corrie Evers Sweep Workshops en cursussen De succesvolle en veelgelezen schrijver Jose Vriens gaf op vrijdagochtend 27 mei een workshop in Parrotia Hoe schrijf ik een boek Jose Vriens woont en werkt in Roosendaal In Zevenbergen gaf Froukje Smeding in de week van de spiritualiteit in februari een seminar over dit thema Sari van der Spaan gaf in december een seminar over hooggevoeligheid En de Stichting Cultuur Moerdijk gaf in april in de kernvestiging een cursus Kunstkijken

En verder Op maandagavond 12 december heeft Bibliotheek VANnU in het Alzheimer Cafeacute in het Centrum voor Wonen amp Zorg De Brink een presentatie gehouden over wat de bibliotheek kan betekenen en te bieden heeft voor mensen met dementie hun verzorgers en mantelzorgers en de professionals Op 8 juni was het weer Buitenspeeldag in Zevenbergen Op die dag staat in heel Nederland het buitenspelen centraal De vrijwilligsters van de bieb-speelotheek organiseren de Buitenspeeldag op het plein voor de bibliotheek in Zevenbergen In Oudenbosch was tijdens de Cultuurmaand Halderberge 2016 een Pop-up bibliotheek geplaatst met een collectie boeken rondom het thema Iconen en Symbolen in de Basiliek Op 1 oktober gaf Ans Keijzer (Iconenschildergroep Byzantium) in de bibliotheek uitleg over de geschiedenis van Iconen en de techniek om deze te schilderen

26

24 Belangrijke ontwikkelingen in 2016

Hieronder worden de belangrijkste ontwikkelingen geschetst Het is uiteindelijk maar een kleine greep uit wat er allemaal in een jaar bij VANnU gebeurt Certificering In 2014 is in samenspraak met de sector en de branchepartijen (VOB en VNG) het kwaliteitskader 2014-2017 voor openbare bibliotheken vastgesteld Door deel te nemen aan deze certificeringsronde tonen bibliotheken aan dat zij aan de verwachtingen van hun klanten willen voldoen Audits en de daarop volgende certificering helpen bibliotheken om inzicht te krijgen in hun functioneren en toekomstbestendigheid Daarnaast dragen audits en certificering bij aan een samenhangend bibliotheekstelsel op basis van gelijke waarden uitgangspunten bedrijfsvoering en kwaliteit Na een intensieve periode van voorbereiding voor het schrijven van de zogenaamde zelfevaluatie vond begin oktober een tweetal auditdagen plaats De zelfevaluatie is een belangrijk document dat ter voorbereiding van de audit geschreven is door het MT waarin alle onderdelen van de certificering worden behandeld (leiderschap strategie medewerkers processen middelen netwerk dienstverlening collectie en gemeenten) VANnU kreeg bezoek van twee auditoren die door een groot aantal gesprekken met allerlei betrokkenen een beeld moesten vormen van de organisatie Met name de vraag hoe toekomstbestendig de huidige organisatie is stond centraal De auditoren spraken uiteraard met verschillende medewerkers maar ook met een directeur van een basisschool de voorzitter van de Raad van toezicht een tweetal wethouders en een ambtenaar Deze gesprekken gaven samen met de aangeleverde documenten voldoende vertrouwen om gecertificeerd te worden De auditoren hebben daar in hun rapportage het volgende over geschreven

Op basis van de open gesprekken en de vooraf en ter plekke nog ter beschikking gestelde documenten is een goed beeld verkregen van bibliotheek VANnU Hieruit concluderen de auditoren dat de bibliotheek op ruime wijze aan de certificeringsnormen voldoet De gesproken betrokkenen hebben een eenduidig beeld van de koers van de bibliotheek en van de toegevoegde waarde van VANnU naar de toekomst toe De stip op de horizon grote veranderingen niet schuwend een menselijke maat oog voor de financieumlle aspecten en een duidelijke door de organisatie en stakeholders gedeelde visie op het bibliotheekwerk van nu en de nabije toekomst Dit alles geeft ruim voldoende vertrouwen in de toekomstbestendigheid Vernieuwing netwerk In 2016 zijn de voorbereidingen getroffen voor de vernieuwing van het netwerk voor de organisatie Het oude netwerk (hard- en software) is aan vervanging toe en dat biedt de organisatie de kans om te zorgen dat ook voor de komende jaren het netwerk weer past bij de toekomst en daarmee de vraag van de bezoeker Naast het netwerk zullen ook de lijnverbindingen en de telefonie aangepast of vernieuwd worden Reorganisatie De aanpassingen in de dienstverlening in de gemeenten Roosendaal en Zundert hebben in eerste instantie vooral effect op de Frontoffice en daarmee op de werkgelegenheid (voor verdere info zie ontwikkelingen per gemeente) Begin 2016 zijn de voorbereidingen voor een reorganisatie in gang gezet De uitvoering bleek uiteindelijk niet nodig vanwege het vrijwillige vertrek van een aantal medewerkers

27

25 Ontwikkelingen per gemeente In de inleiding van het jaarverslag is het volgende opgemerkt De subsidiering van de bibliotheek is een strategische investering van de gemeente de bibliotheek is een uitvoeringsinstrument van het gemeentelijk beleid Bepaalt de gemeente formeel WAT zij wil bereiken voor haar burgers Bibliotheek VANnU geeft aan HOE dat het beste kan gebeuren Het strategisch beleidsplan van VANnU is richtinggevend om het HOE te bepalen17 Voordat een stand van zaken per gemeente wordt beschreven zullen de vijf strategische themarsquos uit de koers nog kort worden weergegeven omdat keuzes die gemaakt worden per gemeente altijd in het licht van deze themarsquos moeten worden gezien Dat neemt niet weg dat er altijd sprake is van unieke lokale keuzes De onderwerpen leesbevordering jeugd en aanpak laaggeletterdheid komen vanwege het belang verderop in dit verslag aan de orde In dit hoofdstuk zal ook en overzicht subsidieverloop worden getoond De strategische koers 2016-2018 In het jaarverslag van 2015 is geschetst hoe de kaders voor de komende jaren eruit gaan zien en met welke maatschappelijke en economische trends de bibliotheek rekening moet houden Deze zijn uitgangspunt geweest voor de verdere uitwerking van het strategisch meerjarenbeleidsplan voor de komende jaren Dit plan wordt hieronder beknopt weergegeven in de vijf strategische themaacutes Doelstellingen en effecten staan uitgebreid beschreven in het definitieve plan en in de diverse werkplannen staat de aanpak beschreven De missie van VANnU luidt Jong en oud verleiden met plezier te lezen te leren en zich te informeren

17

Strategisch beleidsplan VANnU 2016-2017 van collectie tot connectie

Focus op jeugd mee kunnen doen en de vernieuwde vorm van bibliotheekfuncties staan de komende jaren centraal in onze strategische koers Dat levert de volgende themarsquos op

1 Van collectie tot connectie van uitleenfabriek naar leren en lezen in de wijk

De traditionele bibliotheekvestiging is niet toekomstbestendig De collectie wordt deels digitaal en er is een groeiende behoefte aan leerplekken en cursusruimte De kernvestiging wordt daarom omgevormd naar een lees- en leercentrum met brede openingstijden dat goed bereikbaar is Servicepunten in wijken en dorpen zullen op termijn verdwijnen om plaats te maken voor collecties en programmarsquos op plaatsen waar veel mensen komen De bibliotheek omarmt (burger)initiatieven met betrekking tot lezen leren en informeren Van ruilbibliotheken en een afhaalpunt in een supermarkt tot voorleescursussen in het buurthuis en een collectie in het gezondheidscentrum De bibliotheek biedt ondersteuning Deze initiatieven spelen een belangrijke rol op het gebied van leefbaarheid bestrijding van eenzaamheid en andere maatschappelijke themarsquos

2 Focus op jeugd Het maakt een groot verschil in het leven van kinderen of ze lezen of niet Onderzoek toont aan dat lezers niet alleen hoger scoren op taalvaardigheid maar ook op schoolsucces en intelligentie Leren begint bij lezen Wie kan lezen en teksten begrijpt kan kennis verwerven en zich ontwikkelen Een goede taalbeheersing zorgt er voor dat kinderen betrokken zijn bij wat er om hen heen gebeurt Door een kwartier te lezen per dag groeit de woordenschat van kinderen Vrij lezen stimuleert leesplezier en daarmee groeit de motivatie om te lezen De bibliotheek verwerkt deze uitgangspunten in haar programmarsquos voor scholen de vestigingen en in de collectie Uiteraard worden kinderen uitgenodigd mee te denken en te organiseren

28

3 Een leven lang leren De wereld verandert snel en om steeds bij te blijven moet je blijven leren Om mensen te stimuleren een leven lang te blijven leren pakt Bibliotheek VANnU de rol van inspirator en facilitator Andere partijen nemen het daadwerkelijke lesgeven op zich In de komende jaren zal VANnU het lokale aanbod bundelen en als wegwijzer fungeren We zoeken daarbij naar de optimale mix van online en op locatie leren van individueel en in groepen leren Om mee te kunnen doen is leren lezen en schrijven van groot belang Voor mensen zelf maar ook voor werkgevers dienstverleners en de maatschappij als geheel Van de Nederlandse beroepsbevolking (16-65 jaar) is ongeveer 12 laaggeletterd In West-Brabant alleen al zijn zorsquon 56000 mensen Dit vraagstuk kan VANnU niet alleen op lossen maar dit doet ze samen met andere partijen (zie ook Aanpak laaggeletterdheid) Lokaal worden deze initiatieven vertaald in concreet aanbod waarbij het Taalnetwerk VANnU een cooumlrdinerende rol speelt Cursussen digitale vaardigheden en Taaloefengroepen worden georganiseerd in de bibliotheek en op andere locaties Veel activiteiten worden begeleid door vrijwilligers

4 Passend vakmanschap De veranderingen in onze samenleving vragen andere vaardigheden van onze medewerkers Netwerken verbindingen leggen samenwerken en goede kennis van de collectie staan centraal Er wordt steeds minder gewerkt in het fysieke bibliotheekgebouw en steeds meer op andere plaatsen met andere mensen binnen netwerken Het uitleenproces is geautomatiseerd De toegevoegde waarde van de medewerker zit in het persoonlijke advies en in de gesprekken met klanten bezoekers en (potentieumlle) samenwerkingspartners

5 Financieringsbronnen Zoals veel openbare bibliotheken staat ook Bibliotheek VANnU voor de uitdaging om verder inhoud te geven aan haar maatschappelijke functie

Aan de ene kant heeft VANnU te maken met een terugloop van inkomsten en aan de andere kant wil en moet de organisatie blijven innoveren oa vanwege de digitalisering de ontwikkelingen rondom de Bibliotheek op school en nieuwe maatschappelijke vraagstukken zoals de aanpak van laaggeletterdheid en eenzaamheid De bibliotheek moet toe naar een nieuwe strategie met alternatieve verdienmodellen en daarbij op zoek naar andere inkomstenbronnen zowel op basis van dienstverlening als op basis van private bijdragen Stand van zaken gemeente Roosendaal In 2016 is de structurele bezuiniging van euro 250000 aan VANnU opgelegd Onderstaande afspraken zijn met de wethouder gemaakt 1 Van de huidige naar een kleinere toekomstbestendige kernvestiging 2 Invoering Bibliotheek op school Bibliotheek op school zet in op het ontwikkelen van lees- taal- en mediavaardigheden van kinderen VANnU bereikt 100 van de jeugd 3 Connectie in alle wijken en dorpen en het gefaseerd sluiten van drie servicepunten Wouw (2016) Kortendijk (2017) en Tolberg (2018) VANnU ontwikkelt passende dienstverlening in alle wijken en dorpen met dienstverlening dichter bij en samen met de burgers In 2016 is veel tijd besteed aan de voorbereidingen voor de verbouwing en herinrichting van de kernvestiging Roosendaal (Parrotia) VANnU vormt samen met Allee Wonen een projectgroep om te komen tot een stedelijke huiskamer met een maatschappelijke insteek In 2016 zijn de eerste schetsen gemaakt maar is vooral veel tijd besteed aan de ontwikkeling van het concept en aan het betrekken van partners De inrichting moet in 2017 Europees aanbesteed worden en de verwachting is dat de realisatie in het derde en vierde kwartaal plaats zal vinden In 2016 zijn er voorsorterend op de veranderingen alvast een aantal aanpassingen gedaan Er is een horecavoorziening gekomen (commercieumlle partij) de ingang is verplaatst en een aantal partijen is intern verhuisd

29

In Roosendaal is de keuze gemaakt om de verschillende servicepunten in de jaren 2015-2018 gefaseerd te sluiten en op zoek te gaan naar andere vormen van dienstverlening in alle wijken en dorpen dichterbij de inwoners en minder gericht op het uitleenproces Wouw is in 2016 het eerste servicepunt geweest wat sloot en er is gezocht naar een alternatief In 2016 lag de focus op behoud van de uitleenvoorziening maar in 2017 ligt de nadruk op het programmeren het gezamenlijk initieumlren van activiteiten voor een diverse doelgroep in aansluiting op de kernfuncties van de bibliotheek Het gedeelde maatschappelijk belang is hierin leidend In 2016 is gestart met het zoeken naar alternatieve dienstverlening in Wouw We zijn daar in gesprek gegaan met de burgers met behulp van de methode ldquodesign thinkingrdquo met als doel de behoeftes op te halen Het gaat hier om een participatief traject met inwoners van het dorp met de dorpsraad met gemeenschapshuis De Geerhoek en met verschillende organisaties en instellingen In een aantal sessies is gezocht naar de onderwerpen die voor het dorp erg belangrijk zijn De opbrengst was op hoofdlijnen behoefte aan lezen en een collectie ontmoeting eenzaamheid aandacht 0-4 jaar en toevoegen van programmering Het concrete resultaat In Wouw is de nieuwe bibliotheek welke per 1-10-2016 in de Geerhoek is gestart Het huidige servicepunt is gesloten Naast een kleine collectie en de mogelijkheid te reserveren en in te leveren is er aandacht voor programmering (met nadruk op 0-4 jaar) en ontmoeting (leestafel tegengaan eenzaamheid) Dit alles wordt vooral door vrijwilligers opgepakt Verder zijn contacten gelegd of verstevigd met het onderwijs en professionele instellingen (voor uitrol dBoS zie verderop in het verslag) En in andere dorpen zoals Heerle en Wouwse Plantage zijn ook diverse alternatieven ontwikkeld en activiteiten opgestart of is geholpen met het opstarten van bijvoorbeeld een ruilbieb (Boekspot)

Begin 2017 zal de evaluatie van het project in Wouw worden afgerond Daarin zullen we de methode (design thinking) om de burgers te betrekken bij de alternatieve dienstverlening evalueren alsmede het resultaat De vraag lsquohoe kunnen we schuiven met de middelen (van traditioneel uitlenen naar jeugd laaggeletterdheid vraagstukken in het sociaal domein) en ze op een goede manier inzettenrsquo blijft relevant Dat geldt niet alleen voor de gemeente Roosendaal maar ook voor de andere 4 gemeenten Bibliotheekwerk in de Roosendaalse wijkendorpen In 2016 is er wederom geiumlnvesteerd in bestaande en nieuwe partners in de wijken en dorpen met als doel taal boeken en leesplezier dicht bij de mensen te krijgen Dit heeft geresulteerd in een breed scala aan projecten en activiteiten in samenwerking met andere organisaties en instellingen Op het gebied van leesbevordering voor volwassenen is er in 2016 opnieuw geiumlnvesteerd in het initieumlren en begeleiden van Boekspots ruilbibliotheken op allerlei plekken waar mensen boeken kunnen naartoe kunnen brengen kunnen lenen en ruilen Dit gebeurde oa in Westrand Wouwse Plantage Wouw en de Westrand VANnU adviseert stimuleert en verzorgt de PR Deze Boekspots vormen tevens een aanleiding om hier met behulp van onze collectie activiteiten omheen te programmeren Dit doen we op verschillende plekken via het nieuwe concept lsquoBieb in de Buurtrsquo Dit was in het Tongerlohuys (jeugd) en Wouwse Plantage (vrouwengroep) Ook hebben we samenwerking gezocht op allerlei themarsquos en vanuit onze kennis en collectie zoals in de Westrand (gezonde voeding) St Elisabeth (Dag van de Ouderen iconenproject) en Heerle (uitleen tijdens vakanties voor jeugd en later ook volwassenen In Wouwse Plantage is een wisselcollectie naar het gemeenschapshuis gebracht met name gericht op eenzame ouderen die elkaar op een vast moment in de week ontmoeten Op deze manier zoekt VANnU naar mogelijkheden om de bibliotheek dichterbij de bewoners te brengen

30

Het andere spoor waarop VANnU resultaten heeft geboekt is in het op de agenda zeten van taalvaardigheid leesbevordering en leesplezier bij anderen Dit begint met het bepalen van gezamenlijke doelen voor een bepaalde doelgroep of een specifieke wijk samen met ons netwerk De bibliotheek draagt haar deskundigheid dan uit aan anderen die vervolgens (mede) de activiteiten uitvoeren Zo hebben we zowel ouderen als jongeren getraind in interactief voorlezen en activiteiten ontwikkeld waarbij kinderen van de basisschool door hen werden voorgelezen Tot slot had VANnU een aanjagende rol naar andere partijen in het kader van de Dag van de Dialoog (SDW ROC Huis van de Westrand) Door onze deelname aan het project CREA in de wijk (Westrand) zijn de lijnen met andere partners kort Hierdoor hebben ook zij verschillende dialoogtafels georganiseerd Zorginnovatiepunt Het Huis van Morgen en Bibliotheek VANnU zijn partners binnen de Alliantie gezondheid en geletterdheid Huis van Morgen heeft de opdracht innovatieve hulpmiddelen die bijdragen aan langer zelfstandig thuis wonen onder de aandacht van een groot publiek te brengen VANnU heeft een informatiefunctie die bijdraagt aan zelfstandigheid en participatie voor inwoners in haar werkgebied Ons Marie biedt een breed scala aan activiteiten voor ouderen Dat heeft geleid tot het in de bibliotheek tentoonstellen en actief onder de aandacht brengen van de hulpmiddelen tbv de doelgroep Ook de wijkzuster en BN De Stem zijn betrokken Cultuurnota Roosendaal In 2016 werkte VANnU mee aan de totstandkoming van de nieuwe cultuurnota voor de gemeente Roosendaal Deze opdracht van de raad aan de wethouder werd gestalte gegeven door een cultuurnetwerk te vormen waar VANnU als vanzelfsprekend deel van uitmaakt

Het netwerk bestaat uit ruim 20 personen en fungeert als een spin in het web om mensen en organisaties op cultureel vlak bij elkaar te krijgen Kunst en cultuur zijn niet het doel op zich maar het middel om samenhang in de gemeente te vergroten en aan te zetten tot nieuwe initiatieven om uiteindelijk op cultureel sociaal economische en educatief gebied de vruchten te plukken Stand van zaken gemeente Moerdijk Het servicepunt Willemstad voorheen gevestigd in het Mauritshuis is in de zomer van 2016 verhuisd naar Buurthuis Irene De ruimte die de bibliotheek in gebruik had in het Mauritshuis kon niet langer gehuurd worden In afstemming met de gemeente is besloten om het servicepunt om te vormen naar een afhaal- en inleverlocatie In Buurthuis Irene vond VANnU een plaats om een alternatieve voorziening te maken Het servicepunt is aangepast in een haal- en brengpunt met aandacht voor het jonge kind (0-4) en voor de ontmoeting (leestafel tijdschriften kranten) In het najaar heeft het college VANnU verzocht om het positieve resultaat van 2015 terug te storten Voor VANnU kwam dit onverwacht en gedurende het overleg met de wethouder bleek dat de afspraken in de subsidieverordening over de opbouw van het eigen vermogen niet duidelijk zijn Daardoor loopt VANnU als organisatie een risico De bestuurder heeft het voornemen om in 2017 samen met de 5 gemeenten waar VANnU verantwoordelijk is voor het bibliotheekaanbod goede afspraken te maken voor de toekomst en deze vast te leggen in een convenant Een sterke en gezonde bibliotheekorganisatie is in het belang van alle vijf gemeenten

31

Stand van zaken gemeente Halderberge Voor de zomer kondigde de Raad aan de subsidie van de bibliotheek en nog een aantal professionele organisaties opnieuw te willen verlagen Op 16 juni heeft VANnU tijdens de commissievergadering de consequenties voor het bibliotheekaanbod geschetst Vanwege het effect op de dienstverlening heeft de Raad besloten om de voorgenomen bezuiniging niet op te leggen en zich opnieuw te beraden op de toekomst In 2017 zullen de twee Brede Scholen in Hoeven en Oud-Gastel gerealiseerd zijn De wethouder heeft aangegeven dat hij vanwege het belang van lezen voor de jeugd de wens heeft dat de bibliotheek daarin wordt gehuisvest Dat heeft consequenties voor het bibliotheekaanbod in de servicepunten in beide dorpen De huidige middelen zijn niet toereikend om beide doelgroepen te bedienen Stand van zaken gemeente Rucphen Ook in de gemeente Rucphen is de aandacht voor leesbevordering bij de jeugd steeds meer speerpunt De wethouder heeft aan VANnU gevraagd om een plan te maken voor een breder aanbod aan de jeugd In 2016 zijn de voorbereidingen getroffen om in 2017 de Bibliotheek op school (dBoS) op de scholen uit te rollen (zie verder aanbod jeugd) Ook in deze gemeente is de aanpak laaggeletterdheid een belangrijk speerpunt Rucphen is samen met Roosendaal de enige plek waar naast Klik amp Tik ook taaloefengroepen hebben gedraaid (zie verder 26 aanpak laaggeletterdheid) Stand van zaken gemeente Zundert Ingegeven door de bezuinigingsopgave van de gemeente Zundert zijn in 2016 de voorzieningen in Wernhout Achtmaal en Zundert aangepast enof gesloten In deze kernen is door VANnU ondersteuning geboden in het opzetten van alternatieven zoals een ruilbieb (Boekspot) in alle drie de kleine kernen (Achtmaal Wernhout en Zundert) en het creeumlren van een afhaallocatie gerund door vrijwilligers

In Zundert is een haal- en brengpunt gerealiseerd in het CCZ De bedoeling is om daar ook activiteiten samen met de partners in Zundert te organiseren In Achtmaal helpen vrijwilligers de burgers om de materialen te reserveren of uit Zundert of Rijsbergen te halen De vrijwilligers kunnen altijd voor eventuele vragen bij VANnU terecht De dienstverlening in Rijsbergen wordt aangepast Er zal minder personeel worden ingezet tegelijkertijd is er aandacht voor programmering samen met andere partners Om dit te kunnen realiseren moeten medewerkers tijd en ruimte krijgen om met de programmering bezig te zijn In 2017 zal gestart worden met een pilot voor de inzet van vrijwilligers op De snelheid waarmee VANnU moest reageren op de bezuinigingen voor de komende drie jaar stond op gespannen voet met het realiseren van alternatieven samen met de burgers In goed overleg met de wethouder is besloten om de planning te verruimen De gemeente heeft een financieumlle tegemoetkoming betaald vanwege het langer openhouden van de servicepunten en het langer continueren van het aanbod op de scholen De dienstverlening in de vorm van het uitlenen op de Zundertse basisscholen is gestopt en VANnU heeft de collecties achtergelaten op de scholen zodat de leerlingen deze nog kunnen gebruiken De wethouder heeft VANnU gevraagd om een plan te maken met het onderwijs voor de leesbevordering in de scholen waarmee hij de bezuiniging van 2017 van euro 25000 zou kunnen terugdraaien Dat is niet gelukt De bedoeling is om dit voor 2018 alsnog voor elkaar te krijgen en de opgelegde bezuiniging terug te draaien en in te zetten voor de jeugd

32

Subsidieverloop 2011-2016 In 2016 zijn de budgetsubsidies in de gemeenten Roosendaal en Zundert verlaagd De gemeente Roosendaal had de verlaging in 2014 reeds aangekondigd maar heeft VANnU de tijd gegeven om een koers voor 4 jaar uit te zetten waardoor de bezuiniging met aandacht voor de inhoud kan worden gerealiseerd De gemeente Zundert heeft na de fusie in 2015 aangegeven de bibliotheek drie jaar op rij een bezuiniging op te leggen In 2016 euro 50000 en in 2017 en 2018 elk jaar euro 25000 Alleen de gemeente Rucphen heeft een indexering toegepast In onderstaande tabel is vanaf 2011 het subsidieverloop te zien Subsidieverloop 2011-2016

Gemeente 2011euro 2012euro 2013euro 2014euro 2015euro 2016euro

Roosendaal 1608501 1608501 1608501 1608501 1608501 1368503

Roosendaal div subsidies

404624 65660 96182 27049 6240 3553

Moerdijk 883503 793100 797000 798130 809188 809188

Moerdijk div subsidies

8921 33785 41280 72705

61562

57319

Halderberge 550811 495730 395730 395730

395730 395730

Halderberge div subsidies

- 44826 26459 51444

54750

50000

Rucphen - - - 428013 434433 440949

Zundert - - - 305052 305052 255052

totaal 3456360 3041602 2965152 3686624 3675456 3380294

incl VVE en landelijke subsidie Vschool

incl subsidie onderwijsachterstanden marktplaats cultuureducatie en (tot 2015) landelijke subsidie Vschool subsidie marktplaats cultuureducatie

Het bedrag dat de gemeenten per inwoner bijdragen verschilt sterk Het aanbod per gemeente daarmee ook Omdat huisvestingslasten een groot verschil kunnen maken wordt in onderstaande tabel het bedrag inclusief en exclusief huisvestingslasten getoond Subsidiebedrag per inwoner 2016

Gemeente incl huisvesting excl huisvesting Roosendaal 1780 1441

Moerdijk 2143 1594

Halderberge 1308 1126

Rucphen 1983 1377

Zundert 1194 1002

26 Aanbod jeugd Boekstart en de Bibliotheek op School De bibliotheken in Nederland hebben ongeveer vier miljoen leden waarvan 61 jeugdleden in de leeftijd van 0 tot en met 17 jaar Kinderen en jongeren zijn dus een belangrijke doelgroep voor de bibliotheken De samenleving is de afgelopen decennia door en door gedigitaliseerd en gemedialiseerd en raakt ook nog altijd verder geiumlnformatiseerd en geiumlndividualiseerd Dit heeft niet alleen gevolgen voor het leesgedrag van de jeugd ook de manier van denken en de vaardigheden waarmee deze groep opgroeit veranderen Hierdoor zullen bibliotheken de jeugd in de 21ste eeuw op een andere manier moeten bereiken interesseren en ondersteunen dan eerder het geval was18 Ook al verandert de doelgroep lezen en toegang tot boeken blijven belangrijke voorwaarden voor het succes van individuen en de samenleving als geheel Bibliotheken behouden in dat verband hun onmisbare taak

18

Bibliotheken en de jeugd in de 21-ste eeuw Brochure KB en Stichting Lezen en Schrijven

33

Met leesbevorderingsprogrammarsquos als Boekstart en de Bibliotheek op school en leesbevorderingsprojecten als De Nationale Voorleeswedstrijd van Stichting Lezen en de KB hebben zij sterke troeven in handen Aanpak VANnU Het bevorderen van lezen en vooral leesplezier kan niet vroeg genoeg in het leven van kinderen beginnen VANnU richt haar activiteiten op de leeftijdsgroep van 0-18 jaar met onderstaande aanpak Boekstart Het leesbevorderingsprogramma Boekstart moedigt ouders aan om hun kinderen zo vroeg mogelijk kennis te laten maken met boekjes met lezen en met de bibliotheek Boekstart richt zich op kinderen van 0 tot 4 jaar Kinderen die op heel jonge leeftijd in aanraking komen met (voor-)lezen en boeken ontwikkelen zich beter zo heeft onderzoek uitgewezen Een vroege ontdekkingstocht vergroot spelenderwijs de woordenschat van het kind en zorgt ervoor dat het kind later meer leesplezier heeft Zo is er minder kans op laaggeletterdheid Leesbevordering richt zich niet alleen op kinderen met een taalachterstand maar op alle kinderen Resultaat Begin 2009 startte Boekstart in vijf vestigingen in Noord-Brabant Begin 2015 deed 99 van alle bibliotheken in Nederland mee (156 van de 157 bibliotheken) Jaarlijks worden in totaal zorsquon 55000 Boekstart-koffertjes meegegeven aan ouders waarmee 323 van de babyrsquos in Nederland werd bereikt In 2016 zijn bij VANnU 324 kinderen ingeschreven als Boekstartlid Ouders Op verzoek van de instellingen in de kinderopvang wordt op bijeenkomsten voor ouders verteld over het plezier en belang van voorlezen

Moerdijk In Moerdijk wordt door de bibliotheek een programma uitgevoerd in het kader van de Voor- en Vroegschoolse Educatie Doel is om de kinderen met een (taal)achterstand te stimuleren zodat ze met een zo klein mogelijke achterstand naar het basisonderwijs gaan Iedere kinderopvangorganisatie doet hier aan mee Hiermee wordt een groot gedeelte van de kinderen in de leeftijd tot 0-4 jaar bereikt Bibliotheek op school PO (Primair Onderwijs) In het programma de Bibliotheek op school werken bibliotheken en scholen structureel samen aan de taalontwikkeling leesbevordering en mediawijsheid van kinderen De bibliotheek maakt afspraken met het onderwijs over de uitvoering van het programma De basis voor samenwerking is het beleid van de school De jaarlijkse doelen bepaalt men samen op basis van gemonitorde resultaten en de jaarlijkse activiteiten worden vastgelegd in een lees- en mediaplan Het volgen van de cursus Open boek door leerkrachten helpt bij het vormgeven van het beleid Met de Bibliotheek op school gaan school en bibliotheek een meerjarige samenwerking aan rondom lezen en mediawijsheid De effecten van de inzet worden jaarlijks door de landelijke monitor gevolgd Deze samenwerking is geborgd in het beleid van zowel school als bibliotheek Een actuele en gevarieerde collectie in de school zorgt voor verrijking van het leesonderwijs Vanuit de bibliotheek ondersteunt een professionele leesconsulent de leescooumlrdinator en het team van de school Daarnaast helpt een digitaal portaal de school bij het zoeken en registreren van boeken het stimuleren van lezen het bijhouden van de leeshistorie en het vinden van betrouwbare informatie Roosendaal De uitrol van lsquode Bibliotheek op schoolrsquo in Roosendaal vordert volgens planning Na de eerste 8 scholen zijn in 2016 de volgende 7 scholen aangesloten de Linde de Klimroos Klaverweide Lavoor de Stappen Baayaert en Talent

34

Basisscholen de Vondel en Wending hebben nu ook een vaste leesconsulent van Bibliotheek VANnU Ruim de helft van de scholen is inmiddels aangesloten In Wouw is samen met scholen de Stappen en Baayaert hard gewerkt om een inspirerende leesomgeving voor de kinderen van de scholen te maken Na sluiting van het servicepunt is de collectie voor de kinderen binnen de school toegankelijk geworden Een voorbeeld van een inspirerende leesomgeving is te vinden op basisschool de Klimroos Deze school heeft ook een Facebookpagina gemaakt om de schoolbieb te promoten httpswwwfacebookcomHieperdeBieb Tijdens de Kinderboekenweek zijn er 41 klassen van de Roosendaals scholen op bezoek geweest Ze namen deel aan het programma lsquoleeselixerrsquo Een speciale drank waarin kinderen hun leesvoorkeur konden mixen en zo genoeg leeshonger en leesvoer zouden hebben tot ze oma en opa waren Moerdijk Alle 22 scholen in de gemeente Moerdijk kunnen gebruik maken van leesbevorderingsprojecten in samenwerking met een leesconsulent van de bibliotheek Dit wordt gedaan in samenhang met de actuele en inspirerende boekencollectie die de scholen jaarlijks van de bibliotheek ontvangen Een voorbeeld van deze samenwerking is het project lsquoTheaterlezenrsquo dat is uitgevoerd op basisschool de Boemerang Basisscholen komen diverse keren per jaar voor groepsbezoeken naar de bibliotheek Halderberge Er is nog geen structurele samenwerking met de scholen Wel hebben een aantal scholen belangstelling voor lsquode Bibliotheek op schoolrsquo Twee leerkrachten van basisschool rsquot Bossche Hart uit Bosschenhoofd hebben de cursus Open Boek gevolgd een bouwsteen van het project Op

basis daarvan worden er jaarlijks een aantal leesbevorderingsprojecten uitgevoerd in deze school Basisschool de Schittering maakt gebruik van de mogelijkheid voor het doen van groepsbezoeken in vestiging Oudenbosch De gesprekken met de wethouder over het aanbod voor de jeugd in de toekomst in de gemeente Halderberge zijn in volle gang Rucphen Met alle 7 scholen in Rucphen zijn gesprekken gevoerd over de invoering van lsquode Bibliotheek op schoolrsquo Op basisschool Vinkenbos was door de leerkrachten de cursus Open Boek al gevolgd en was een up-to-date leesplan aanwezig Hier is gestart met uitvoering van het activiteitenplan en invoering van de Monitor Op basisschool Martinus in Rucphen zijn 3 leerkrachten gestart met de cursus Open Boek deze school heeft de doelen al bepaald De andere scholen zijn in diverse stadia van uitrol van de samenwerking Zundert Met de scholen in Zundert zijn gesprekken gevoerd om te komen tot een basisvoorziening volgens de aanpak lsquode Bibliotheek op schoolrsquo Op basis hiervan is een plan gemaakt wat nog niet helemaal tot overeenstemming heeft geleid Daarom worden de gesprekken in 2017 voorgezet (zie verder 25 Ontwikkelingen per gemeenten) Bibliotheek op school VO (Voortgezet Onderwijs) De succesvolle aanpak van de Bibliotheek op school in het basisonderwijs is aanleiding geweest om het programma uit te breiden naar het voortgezet onderwijs (VO) allereerst naar het vmbo Die uitbreiding biedt de bibliotheken een strategische aanpak voor structureel samenwerken met het voortgezet onderwijs De pijlers zijn collectie lezen en mediawijsheid Iedere pijler heeft een keuzemenu bestaande uit een aantal bouwstenen die oa voortkomen uit bestaande Bibliotheekprojecten oa Biebsearch Leeskr8 en 4You

35

De Bibliotheek op School Het Da Vinci College (Roosendaal) en Bibliotheek VANnU hebben in schooljaar 2015-2016 gebruik gemaakt van de Stimuleringsregeling van Kunst van Lezen tbv de Bibliotheek op School Halverwege het schooljaar 2016 liep deze regeling af Tijdens dit schooljaar hebben school en bibliotheek gewerkt aan het creeumlren van de voorwaarden en er is een leesplan geschreven waarin een stevige basis is gelegd voor een meerjarenplan De onderstaande activiteiten zijn concreet uitgevoerd

Studiemiddag voor docenten Iedere docent taaldocent

Training voor docenten Lezen in het vmbo werkt

Boekencollectie (in de vorm van boekenkisten 303 boeken)

Campagne Nederland Leest Lydia Rood

Vrij lezen in de klas zowel in het vmbo als in het praktijkonderwijs experimenteren docenten met de boekenkisten en vrij lezen

Vakoverstijgend voorlezen oa techniekdocenten en biologiedocenten lezen voor ook in de bovenbouw

VANnU is in gesprek met de school over een vervolg Het Markland college in Zevenbergen maakt al een paar jaar gebruik van Biebsearch Dit is een voorloper van Bibliotheek op School In 2016 hebben in een werkgroep gesprekken plaatsgevonden ter voorbereiding van het programma de Bibliotheek op School In 2017 gaat daadwerkelijk gewerkt worden aan het taal- en leesbeleid en het omzetten van Biebsearch in de Bibliotheek op school Twee docenten van het Markland hebben deelgenomen aan de training Lezen in het vmbo werkt op het Da Vinci college Brugklassers van het Marklandcollege komen regelmatig op groepsbezoek in de bibliotheek

Diverse activiteiten Voor middelbare scholieren worden diverse activiteiten georganiseerd waar VANnU een rol in speelt Een van de activiteiten is het Cultuurfestival Artisjok 2016 voor havo en vwo 4 VO In Roosendaal is de organisatie in handen van de Cultuurcompaan Het thema van dit jaar was Beyond Borders VANNU heeft de samenwerking gezocht met De Witte Roos en boekhandel Het verboden Rijk waardoor de mogelijkheid ontstond om groots uit te pakken en goed aan te sluiten bij het thema In februari hebben 14 schoolfinalisten van 7 scholen (2 per school) deelgenomen aan de voorleeswedstijd Read2me In deze wedstrijd worden leerlingen aangespoord goede jeugdboeken voor te lezen Leerlingen lezen voornamelijk voor uit boeken van de Jonge Jury Een leerling van het Jan Tin Bergen College heeft de Roosendaalse finale gewonnen Tot slot scholen zien de waarde van abonnementen en schoolpassen Ook worden regelmatig projectcollecties afgenomen en vinden er klassenbezoeken en schrijversbezoeken plaats Abonnementen School schoolabonnementen Collectieve

schoolpassen

Da Vinci College

Gertrudis College I 216

Jan Tinbergen College I

Markland College Oudenbosch I

Markland College (Zevenbergen)

II 269

Norbertus College II 211

Munnikenheide college I

Mencia Sandrode I

36

27 Aanpak laaggeletterdheid Laaggeletterdheid is een maatschappelijk probleem waar vaak nog een taboe op rust Ongeveer 13 miljoen inwoners van Nederland tussen de 16 en 65 jaar is laaggeletterd Ze hebben moeite met lezen schrijven en communiceren in het Nederlands En dat terwijl taal steeds belangrijker wordt om zelfstandig te kunnen participeren Denk aan het gebruiken van websites van overheden en bedrijven aan internetbankieren of een sollicitatiebrief schrijven of aan langer zelfstandig kunnen wonen Maar denk ook aan het begrijpen van veiligheidsinstructies op het werk of bijsluiters van medicijnen

Vanuit de Rijksoverheid is daarom gestart met het actieprogramma lsquoTel mee met Taalrsquo[1] In dat programma zetten de ministeries van OCW SZW en VWS samen in op participatie taal als middel om mee te kunnen doen in de maatschappij en op het werk In Tel mee met Taal zijn de preventieve aanpak (het voorkomen van taalachterstand) en de curatieve aanpak (het bestrijden van laaggeletterdheid via scholing) voor het eerst in eacuteeacuten overkoepelend actieprogramma samengebracht Daarbij speelt de regionale netwerkaanpak een belangrijke rol De combinatie van de curatieve en preventieve aanpak van laaggeletterdheid sluit aan bij de opdracht van de bibliotheek bij te dragen aan geletterdheid in brede zin voor jong en oud De bibliotheek heeft al taalaanbod gericht op jonge kinderen (bijvoorbeeld Boekstart) en volwassenen (bijvoorbeeld via taalcoaches lees- en schrijfclubs) Ook opereert de bibliotheek in een lokale maatschappelijke context in contacten met burgers gemeenten onderwijs lokale bedrijven en maatschappelijke organisaties Dit maakt dat de bibliotheek een unieke positie inneemt en in potentie een belangrijke verbindende schakel kan vormen binnen de regionale aanpak van laaggeletterdheid

[1]

httpswwwtaalvoorhetlevennl

In september 2014 is het convenant Taal voor het Leven West- Brabant ondertekend Een samenwerkingsverband tussen ROC Kellebeek VWS ATEA UWV Cubiss St Lezen amp Schrijven en de bibliotheken in West- Brabant om een bijdrage te leveren aan het terugdringen van laaggeletterdheid Inmiddels zijn er zorsquon 30 organisaties aangesloten ook organisaties uit de zorg- en welzijnssector De aanpak van laaggeletterdheid kan niet los worden gezien van maatregelen om taalachterstanden en laaggeletterdheid te voorkomen zoals leesbevordering Daarom is het beleid gericht op leesbevordering en leesplezier een waardevolle aanvulling op het reguliere taalonderwijs en is dit onderdeel van het actieprogramma lsquoTel mee met Taalrsquo Wat doet VANnU VANnU biedt een basisaanbod waarin collectie taalpunten en het taalnetwerk en activiteiten in de Week van de Alfabetisering opgenomen zijn Daarnaast worden bovenop dit basisaanbod trajecten aangeboden in het kader van de uitvoer WEB In 2016 heeft Taal voor het Leven West-Brabant voor het tweede jaar op rij WEB-gelden ontvangen tbv het versterken van werkenden en werkzoekenden In onderstaand overzicht is het basisaanbod opgenomen onder het kopje Activering daarna volgen de trajecten in het kader van WEB Activering basisaanbod

Collectie VANnU heeft een speciale Makkelijk Lezen-collectie voor mensen die moeite hebben met lezen en schrijven Bij de samenstelling van de collectie heeft de bibliotheek gelet op de bruikbaarheid ervan voor de ontwikkeling van taalvaardigheid en maatschappijorieumlntatie De collectie bestaat uit leesboeken op verschillende leesniveaus taalcursussen en informatieve boeken en alle informatie is in eenvoudig Nederlands

37

Taalpunten In 2016 heeft VANnU samen met haar netwerkpartners twee taalpunten opgezet eacuteeacuten loket dat burgers overzicht biedt van het informele formele en non-formele scholingsaanbod op het gebied van taal en digitale vaardigheden in de regio Naast de doorverwijsfunctie bieden de Taalpunten ook laagdrempelige trainingen Aan de hand van een intake wordt de scholingsbehoefte van de deelnemer in kaart gebracht en kan er bijvoorbeeld een training Klik amp Tik worden gedaan Het eerste Taalpunt opende in maart 2016 in de wijk Kalsdonk in Roosendaal en de tweede is op 31 maart in de bibliotheek Zevenbergen feestelijk geopend Na opening van de Taalpunten is er voortdurend aanloop van mensen met taalvragen In 2016 zijn er 34 mensen geholpen enof doorverwezen in Kalsdonk In het taalpunt in Zevenbergen zijn in 2016 totaal 14 mensen geholpen met hun taalvraag

Activering Deelnemers Opmerkingen

Roosendaal 31 Klik amp Tik basis

Taalpunt Kalsdonk (RSD) 34 Intakes

Moerdijk 17 Klik amp Tik basis

Taalpunt Moerdijk 14 Intakes

Halderberge 11 Klik amp Tik basis

Rucphen 9 Klik amp Tik basis

Zundert 7 Klik amp Tik basis

Training herkennen amp doorverwijzen

15 Gezondheidsplein

Kalsdonk

138

Trainingen Op 20 september heeft VANnU aan de partners van het Gezondheidsplein in Kalsdonk een training Herkennen en motiveren laaggeletterden

gegeven

Week van de alfabetisering Samen met haar partners in het West Brabantse Taal voor het Leven organiseerde Bibliotheek VANnU een Lagerhuisdebat tijdens de Week van de Alfabetisering In dit interactieve debat ging men op zoek naar de formule om slim samen te werken eacuteeacuten doel maar met een verschillende motivatie belang of uitgangspunt Wanneer is de samenwerking slim en daarmee effectief Het debat vond plaats in Etten Leur De landelijke week van de alfabetisering viel dit jaar samen met de start van het nieuwe Taaljaar 2016-2017 Samen met de gemeente Moerdijk heeft de bibliotheek een informatieve en interactieve bijeenkomst georganiseerd (5 september 2016) waarin verteld werd over de aanpak van laaggeletterdheid Wethouder Thomas Zwiers gaf het belang van de aandacht voor laaggeletterdheid aan in het bijzonder voor werknemers Daarnaast werd stilgestaan bij het aanbod aan taalactiviteiten in het schooljaar 2016-2017 en het taalnetwerk in de regio Bijzondere aandacht was er voor de rol van vrijwilligers in de taaltrajecten Zonder vrijwilligers is een groot aantal taalactiviteiten niet uit te voeren Taalnetwerk In het Taalnetwerk zijn lokale taalbieders en ndashprojecten vertegenwoordigd zoals Humanitas Vluchtelingenwerk de VoorleesExpress ROC Kellebeek WijZijn Traverse en de STA teams Het netwerk komt onder voorzitterschap van VANnU 2 tot 3 maal per jaar samen om kennis te delen en samen te werken In 2016 heeft dat geleid tot het opstellen van een Taalkaart van Roosendaal (welke aanbieders bieden welke trainingen aan tegen welke voorwaarden) De Taalkaart is inmiddels door de deelnemers in gebruik genomen Verder wordt er veel aandacht besteed aan het werven van taalvrijwilligers VANnU Humanitas Vluchtelingenwerk en WijZijn Traverse bundelden de krachten om via uitingen in de media taalvrijwilligers te werven Dat leidde tot een goed bezochte informatiemiddag op 9 december waar zorsquon 50 geiumlnteresseerden zich meldden

38

Activering WEB trajecten Taaloefengroepen In Rucphen en in Roosendaal organiseert de Bibliotheek VANnU wekelijks taaloefengroepen voor medewerkers van de WVS De werkleiding van de WVS geeft aan dat zij zien dat hun medewerkers echt veranderen sinds zij aan de taaloefengroep zijn begonnen De persoonlijke benadering en begeleiding van de taalvrijwilligers zorgt ervoor dat de cursisten meer zelfvertrouwen krijgen en verrast worden in hun eigen kunnen In totaal hebben in de vijf gemeenten 36 personen deelgenomen Klik amp Tik cursussen Voor alle mensen die moeite hebben om hun weg te vinden op internet biedt de Bibliotheek op de vijf kernvestigingen de cursus Klik amp Tik aan De cursisten worden begeleid door vrijwilligers In 2016 hebben 40 cursisten de cursus met succes afgerond en hiermee hun zelfredzaamheid vergroot Taal amp Arbeidsmarkt Walk amp Talk en Werkmap Walk amp Talk Vanaf oktober organiseert Bibliotheek VANnU maandelijks op elke derde maandag van de maand Walk amp Talk deacute koffiepauze voor werkzoekenden Het is een gratis netwerkbijeenkomst voor en door werkzoekenden In een ongedwongen sfeer maakt men in Bibliotheek VANnU kennis met elkaar krijgt men tips van een professional enof hoort men ervaringen van (ex-)werkzoekenden In 2016 waren de themarsquos Netwerken hoe doe je dat (oktober) Hoe maak je een goed basis CV (november) en Werken in Belgieuml (december) In 2016 hebben 62 belangstellenden deelgenomen aan de bijeenkomsten

Werkmap De dienstverlening van het UWV verloopt digitaal Laagopgeleide en oudere werkzoekenden hebben vaak moeite met het aanvragen van een DigiD en het omgaan met de digitale werkmap van het UWV In 2016 hebben 32 deelnemers een training gevolgd om hun vaardigheden op dit gebied te verbeteren

Monitoring In januari 2017 verscheen de landelijke Monitor Digitale Vaardigheden 2015-2016 uitgevoerd door Next Value in opdracht van de Koninklijke Bibliotheek In deze monitor waar VANnU aan meegewerkt heeft wordt gekeken naar de resultaten van de digitale trajecten en worden deelnemers bevraagd In de algemene conclusies en aanbevelingen worden de volgende zaken aangegeven en door VANnU opgepakt 1 Zoek samenwerking met doorverwijzers VANnU heeft dit geborgd op regionaal niveau door Taal voor het Leven West-Brabant en lokaal via het Taalnetwerk Werk met vrijwilligers VANnU werkt sinds 2014 met taalvrijwilligers zij worden getraind door ROC Kellebeek enof St Lezen en Schrijven 2 Voorkom een te vrijblijvende leeromgeving door actief samen te werken met bijvoorbeeld de WVS worden deelnemers gestimuleerd om actief deel te nemen 3 Probeer maatwerk te bieden en verwijs door naar vervolgtrajecten sinds 2016 worden in de Taalpunten intakes afgenomen door taaldocenten van ROC Kellebeek daarmee wordt de doorverwijzing nog meer maatwerk Ten slotte werd de deelnemers gevraagd naar hun tevredenheid over de trainingen 37 deelnemers hebben meegewerkt aan de monitor Door de samenwerking met ROC Kellebeek in 2016 verder vorm te geven is er meer aandacht gekomen voor deskundigheidsbevordering van de taalvrijwilliger en is de doorstroom van deelnemers toegenomen Daarmee wint de West-Brabantse aanpak aan duurzaamheid

39

28 Werkzaamheden Marktplaats Cultuureducatie 2016 Bibliotheek VANnU is verantwoordelijk voor de Marktplaats Cultuureducatie in de gemeenten Halderberge en Moerdijk De doelstelling van de Marktplaats is Een netwerk en samenwerking tussen aanbieders van cultuur en het onderwijs creeumlren zodat de jeugd meer in aanraking komt met kunst en cultuur en zich daardoor beter kan ontwikkelen De cooumlrdinator Marktplaats Cultuureducatie heeft in 2016 de volgende taken uitgevoerd

inventariseren van de vraag op het gebied van cultuureducatie van het onderwijs (PO en VO)

inventariseren van de vraag op het gebied van cultuureducatie voor en naschoolse opvang inventariseren van de mogelijkheden van de culturele aanbieders

culturele aanbieders meenemen in de lsquotaalrsquo van het onderwijs

het uitbreiden en verstevigen van het lokaal cultuur-educatief netwerk

samenwerken met de intermediairs van regiorsquos West Brabant

afstemmen van vraag en aanbod Het Kunstmenu wordt afgenomen door alle Halderbergse scholen en elf scholen uit de gemeente Moerdijk Het wordt aangeboden in samenwerking met CultuurCompaan (gemeente Roosendaal) en bestaat uit activiteiten van lokale (professionele aanbieders uit de gemeente) regionale (professionele aanbieders uit de provincie) en landelijke culturele instellingen De leerlingen maken op deze manier kennis met de drie domeinen van Cultuureducatie (in huis met de culturele omgeving en uit de grote wereld) Verder nemen de scholen deel aan diverse naschoolse activiteiten (verlengde schooldag) en vinden er diverse losse culturele projecten op de scholen plaats

De cooumlrdinator ondersteunt culturele instellingen kunstenaars en het onderwijs mbt actuele ontwikkelingen op het gebied van cultuureducatie Zij organiseert netwerkbijeenkomsten voor de interne cultuurcooumlrdinatoren (ICCrsquoers) biedt scholing aan en geeft de ICC cursus in West- Brabant Daarnaast worden er cursussen aangeboden voor culturele aanbieders zodat ook zij meegaan in de huidige ontwikkelingen op het gebied van cultuureducatie De cooumlrdinator cultuureducatie is tevens intermediair voor de scholen mbt de rijksregeling Cultuureducatie met Kwaliteit (2013 ndash 2016) een opdracht die middels de Cultuurloper wordt uitgevoerd Hierbij wordt nauw samengewerkt met de Provinciale instelling Kunstbalie Aan de regeling nemen 5 scholen uit de gemeente Halerberge en 7 scholen uit de gemeente Moerdijk deel VANnU werkt regionaal en dat vertaalt zich ook in de Marktplaats Cultuureducatie waar het onderhouden van contacten met andere marktplaatsen en buurgemeenten vanzelfsprekend is De cooumlrdinator neemt deel aan het zogenaamde Regionaal Overleg Marktplaatsen (ROM) en een Provinciaal Overleg Het doel is om gezamenlijke activiteiten voor de regio West- Brabant te organiseren Er wordt samengewerkt met de cooumlrdinator Brede Scholen en cooumlrdinator Sport van beide gemeenten Ook vindt er steeds meer samenwerking plaats met de schoolbesturen Stichting Openbaar Onderwijs West-Brabant is een bovenschools traject gestart op het gebied van cultuureducatie met oa de intermediairs van de gemeente Roosendaal en HalderbergeMoerdijk Tot slot neemt de cooumlrdinator zitting in de werkgroep Cultuurmaand (septemberoktober) van de gemeente Halderberge Zij richt zich vooral op de activiteiten voor het onderwijs

40

29 Personeel en Organisatie

Per 31-12-2016 heeft VANnU 3885 FTE in dienst In totaal gaat het om 74 medewerkers De groei in ftersquos (145) heeft met name te maken met de uitrol dBoS en toename van leesconsulenten waarover eerder in dit verslag is gesproken In de Frontoffice is het aantal uren door oa sluiting van servicepunten in de gemeente Zundert en aanpassingen van het servicepunt in Wouw afgenomen

De leeftijdsopbouw van de medewerkers Van alle medewerkers bij VANnU is 95 jonger dan 40 jaar Het percentage medewerkers tussen de 40 en 50 jaar is 135 54 van de medewerkers is tussen de 50 en 60 jaar en het percentage 60+ is 23 VANnU heeft tov de landelijke leeftijdsopbouw een hoger percentage 50 plussers Dat betekent dat er goed moet worden nagedacht over de instroom van jongere medewerkers om de uitstroom voor de komende jaren op te kunnen vangen Dat is een lastig vraagstuk omdat bij een reorganisatie de jongere medewerkers vaak degenen zijn die door middel van afspiegeling moeten vertrekken Het komend jaar zal dit onderwerp opnieuw op de agenda staan van directie en OR omdat het vraagt om een

visie over hoe het toekomstig personeelsbestand eruit moet komen zien en hoe de organisatie zich daarop kan voorbereiden

Personeelsverloop in- door- en uitstroom In totaal zijn er in 2016 acht medewerkers ingestroomd waarvan

projectmedewerker vernieuwing netwerk

1 cooumlrdinator Frontoffice

1 controller

1 medewerker communicatie

2 leesconsulenten 4-12

2 ondersteuners leesconsulenten

stagiaire19 Daarnaast zijn er zes medewerkers uit dienst getreden waarvan

1 ondersteuner leesconsulenten

3 opruimhulpen

2 informatiemedewerkers

19

De stagiaire is in augustus voor een aantal uur als medewerker communicatie aangesteld

0 10 20 30 40 50

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

totale FTE

totale FTE

0

10

20

30

40

50

60

15-30 30-40 40-50 50-60 60+

pe

rce

nta

ge

Leeftijdsopbouw in percentages

VANnU

st Bibliotheekwerk

landelijk

41

Jubilea In 2016 waren er twee jubilarissen Een medewerker was 40 jaar in dienst en een 25 jaar in dienst bij VANnU

Ziekteverzuim Het gemiddelde verzuimpercentage in 2016 bedroeg 32 De ziekte frequentie is 09 Het ziekteverzuim is ten opzichte van 2015 gedaald (587) Onderstaande grafiek toont het verzuimverloop in 2016 Duidelijk is dat het verzuimcijfer vooral wordt beiumlnvloed door een aantal langdurig zieken Het ziekteverzuim is in lijn met de landelijke trend 20 Ziekteverzuim 2016

20

CBS statline cultuur sport en recreatie geeft over de eerste drie kwartalen van 2016 een gemiddeld percentage aan van 32

Scholing VANnU vindt het belangrijk om haar medewerkers zo goed mogelijk voor te bereiden op het bibliotheekwerk van de toekomst In de strategische koers 2016-2018 staan de kernkwaliteiten collectioneren programmeren en netwerken centraal Om medewerkers de kans te geven deze competenties verder te ontwikkelen heeft VANnU in 2016 verschillende stappen gezet In het fusieproces is afgesproken dat er in de front office toegewerkt zou worden naar minder functies De functie van medewerker klantenservice is komen te vervallen en alle medewerkers die het betrof zijn opgeleid tot informatiemedewerker Een groep van 16 medewerkers heeft een opleidingstraject van 6 maanden doorlopen wat leidde tot een certificaat voor iedereen en een benoeming tot informatiemedewerker Alle front office medewerkers hebben in de zomer een training gevolgd over de digitale diensten van VANnU Hierbij kwam het gebruik van de e-books aan de orde en uitleg en gebruik van de verschillende bibliotheek apps digitale bibliotheek bronnen Daarnaast is er extra toelichting gegeven op het gebruik van Bicat het bibliotheekinformatiesysteem Na afloop van de training waren de medewerkers op de hoogte van het volledige aanbod en beter in staat om gebruikers te informeren en vragen te beantwoorden over het brede aanbod van digitale diensten

In 2016 is door alle medewerkers verder gewerkt in de themagroepen om de kerncompetenties concreet gestalte te geven Een doel in 2016 was ook om de medewerkers uit ZundertRucphen aan te laten sluiten bij deze manier van werken Opgemerkt moet worden dat hier in 2017 nog een aantal stappen in gezet moet worden De themagroepen biedt medewerkers de mogelijkheid om het netwerken het vormen van themacollecties en het bedenken van een bijpassend programma uit te proberen te oefenen en hiervan te leren In de praktijk blijkt dit meer of minder goed te slagen afhankelijk van het thema

0

20

40

60

80

100

120

140

160

180

verzuim kort0-7 dagen

verzuimmiddellang 8-

42 dagen

verzuim lang43-365 dagen

aantal ziektedagen

aantal medewerkers

42

Een aantal themagroepen heeft in 2016 tastbare resultaten weggezet Zo is er een pop-up bieb in winkelcentrum De Roselaar verschenen een pop-up in de basiliek in Oudenbosch zijn er verschillende voorleesactiviteiten geweest door het hele werkgebied zijn er contacten gelegd en presentaties geweest bij een aantal Alzheimer-cafeacutes en vonden andere activiteiten plaats zoals een Boekenproeverij in Zevenbergen Uiteraard werd er door de themagroepen ook aandacht besteed aan de landelijke leesbevorderingscampagnes zoals de (kinder)Boekenweek en Nederland Leest

Inzet vrijwilligers in de branche Stichting BibliotheekWerk is in 2015 door het Centraal Overleg Arbeidsvoorwaarden Openbare Bibliotheken gevraagd een inventarisatie uit te voeren van de inzet van vrijwilligers in de branche Van de 124 ondervraagde bibliotheken geeft 92 procent aan dat zij met vrijwilligers werken In bijna de helft van deze bibliotheken zijn op dit moment meer vrijwilligers werkzaam dan medewerkers met een arbeidsovereenkomst Wel worden zij vaak een beperkt aantal uren per week ingezet Wanneer een bibliotheek niet met vrijwilligers werkt is dit over het algemeen een principieumlle beslissing Over het algemeen voeren vrijwilligers in bibliotheken verschillende taken uit Een belangrijke taak is de bezorging van materialen aan huis Daarnaast worden vrijwilligers ook regelmatig ingezet als gastheer of gastvrouw en ondersteunen ze regelmatig bij de uitvoering van verschillende publieks- en promotieactiviteiten in de bibliotheek Ook zijn er werkzaamheden die minder frequent door vrijwilligers worden opgepakt Dit geldt bijvoorbeeld voor het adviseren over de ontwikkeling van de collectie het plaatsen van de collectie en het presenteren van collectieonderdelen als ondersteuning bij een project of activiteit Ruim driekwart van de bibliotheken met vrijwilligersbeleid heeft beleid vastgesteld over de scholing en begeleiding van vrijwilligers In de praktijk blijkt echter dat er minder vaak concrete initiatieven zijn om vrijwilligers de mogelijkheid te bieden zich verder te ontwikkelen

Als er een initiatief aanwezig is is dit doorgaans gericht op het aanbieden van scholing21 Inzet vrijwilligers VANnU Met het oog op de bezuinigingen en de veranderende rol van bibliotheken vraagt het vrijwilligersbeleid veel tijd en aandacht van directie managers en ondernemingsraad Sinds de fusie in 2015 met de bibliotheek ZundertRucphen heeft VANnU te maken met vrijwilligers in het uitleenproces In Rijsbergen en Rucphen was men gewend te werken met vrijwilligers in de rol van gastvrouw terwijl in het VANnU werkgebied van voacuteoacuter de fusie alleen gebruik werd gemaakt van expert-vrijwilligers (bv voor de speelotheek en voor cursussen zoals Klik en Tik) Met de realisatie van de nieuwe voorziening in Wouw is gekozen voor de inzet van vrijwilligers in de ondersteuning bij het uitlenen De vrijwilligers zorgen voor een opgeruimde ruimte voor een prettige ontvangst en ondersteunen in het gebruik van de zelfservice-apparatuur In 2016 is veel aandacht geweest voor de wijze waarop de vrijwilligers ingezet worden in de organisatie en de gesprekken over dit onderwerp zullen ook in 2017 voortgezet worden Uiteraard speelt de OR hierin een belangrijke en verbindende rol In 2016 werden ook de voorbereidingen getroffen voor een pilot in Rijsbergen die in januari 2017 van start gaat Het doel is om de inzet van vrijwilligers in het uitleenproces verder uit te werken de samenwerking tussen de vrijwilliger en de betaalde kracht helder vorm te geven en te beschrijven wat het vakmanschap voor het bibliotheekwerk lsquonieuwe stijlrsquo inhoudt Om kennis en kunde te delen en ervaringen uit te wisselen maakt de cooumlrdinator vrijwilligers deel uit van een (Brabantse) overlegstructuur met andere cooumlrdinatoren De inzet van vrijwilligers is een onderwerp dat in iedere bibliotheek speelt

21

httpswwwbibliotheekwerknlVrijwilligers_in_de_bibliotheekpdf

43

210 Ontwikkelingen in de openbare bibliotheek Samenwerking Bibliotheek VANnU werkt in alle gemeenten samen met partners op het gebied van zorg en welzijn (CJG) voorschoolse voorzieningen (kinderopvang en peuterspeelzalen) educatie (basis- en voortgezet onderwijs) laaggeletterdheid (bibliotheken West-Brabant ROC UWV en WVS) en cultuur (diverse instellingen zoals musea schouwburg en archief of organisaties zoals Stichting Cultuur Moerdijk) Bovenlokaal wordt er samengewerkt in de Brabantse Netwerkbibliotheek (BNB) Dit is een samenwerkingsverband tussen de 19 Brabantse basisbibliotheken en Cubiss Cubiss is een Provinciale Ondersteuningsinstelling (POI) en heeft een rechtstreekse subsidierelatie met de provincie Noord-Brabant Een essentieel doel van de BNB is het creeumlren van een goed toegankelijk netwerk Een plek waar ideeeumln floreren waar informatie en ervaringen worden uitgewisseld en waar kennis wordt gedeeld zodat de gebruikers en de partners van de Brabantse bibliotheken optimaal worden bediend Niet alleen nu maar ook in de toekomst De hoofddoelstelling van de BNB is het stimuleren van de Brabantse kennisinfrastructuur door vanuit de bibliotheekfunctie bij te dragen aan een goed ingerichte publieke informatievoorziening (httpwwwbnbibliotheeknl) Het samenwerkingsverband heeft een gezamenlijk beleidsplan vastgesteld en voert de provinciale projecten mede onder die vlag uit Branche De branchevereniging van en voor de openbare bibliotheken is de Vereniging van Openbare Bibliotheken (wwwdebibliothekennl) Tot slot is er nog de Stichting Certificering Openbare Bibliotheken Deze stichting ontwikkelt en bewaakt kwaliteitsnormen en toetst de kwaliteit van bibliotheekorganisaties aan deze normen door middel van audits (wwwbibliotheekcertificaatnl)

De overheden De overheid is op drie niveaus betrokken bij de basisbibliotheek op gemeentelijk provinciaal en landelijk niveau Gemeente De gemeente is de primaire opdrachtgever van de basisbibliotheek Zij verleent VANnU subsidie Binnen het gemeentelijk beleidskader dat gebaseerd is op eenduidig en samenhangend beleid worden concrete afspraken gemaakt met Bibliotheek VANnU over de te behalen resultaten en prestaties Tussen de gemeenten en Bibliotheek VANnU wordt een tweezijdig contract afgesloten dat nagekomen en geeumlvalueerd moet worden Bibliotheek VANnU ontvangt subsidie op basis van een uitvoeringsovereenkomst op basis van de Algemene Wet Bestuursrecht (AwB) Uitgangspunt is dat wordt gestuurd op inhoud en dat wederzijds afspraken worden gemaakt tussen de gemeente en Bibliotheek VANnU De basis van deze afspraken is

1 De beleidsdoelen die de gemeente nastreeft 2 De diensten en producten die Bibliotheek VANnU levert om aan

die beleidsdoelen te voldoen of een bijdrage te leveren 3 Duidelijke beoordelingscriteria op basis waarvan de prestaties en

(eventuele) resultaten worden beoordeeld en de subsidierelatie wordt afgerekend

Provincie In opdracht van de provincie Noord-Brabant werkt Cubiss samen met de Brabantse bibliotheken aan programmas voor bibliotheekvernieuwing Het werkplan van Cubiss bestaat de komende jaren uit vier projecten

1 Bieb Lab (voorheen Innovatie van de bibliotheekfuncties) 2 Innovatie van de educatieve functie 3 Versterken taalvaardigheid 4 Vergroten mediawijsheid

44

De eerste twee projecten zijn gerelateerd aan de wettelijke taak zoals die is vastgelegd in de Wsob Cubiss voert deze opdracht uit in zeer nauw overleg met de Brabantse bibliotheken De twee andere projecten zijn de uitwerking van een aanvullende provinciale opdracht aan Cubiss Naast bibliotheken zijn ook organisaties binnen het sociale domein en het onderwijs hierbij betrokken als partner Rijk De rijksoverheid is verantwoordelijk voor het functioneren van de openbare bibliotheken als stelsel met als aandachtspunten een vergroting van de doelmatigheid samenhang kwaliteit en pluriformiteit van het stelsel openbaar bibliotheekwerk De Wet stelsel openbare bibliotheekvoorzieningen (Wsob) kortweg de Bibliotheekwet is vanaf 1 januari 2015 van kracht De bibliotheekwet regelt de digitalisering van de openbare bibliotheek en zorgt voor structurele financiering daarvan door de Rijksoverheid In deze wet is vastgelegd dat iedere Nederlander toegang moet hebben tot een openbare bibliotheek zowel in fysieke als digitale vorm Ook zijn de vijf functies en voorwaarden vastgelegd waaraan een openbare bibliotheek moet voldoen (zie ook inleiding jaarverslag) De Koninklijke Bibliotheek (KB) heeft onder de Wsob een regierol gekregen binnen het netwerk van openbare bibliotheekvoorzieningen en de verantwoordelijkheid voor de landelijke digitale bibliotheek en Aangepast Lezen Het KB-beleidsplan 2015-2018 lsquoDe kracht van het netwerkrsquo formuleert de ambities van de KB in breed verband met twee strategische prioriteiten

1 Realiseren van de nationale digitale bibliotheek 2 Het versterken van de nationale en internationale samenwerking

Met de nationale digitale bibliotheek neemt de KB het voortouw in het uitbouwen van de rol en betekenis van de bibliotheek in het digitale domein De landelijke digitale infrastructuur zorgt voor de componenten waarmee alle openbare bibliotheekvoorzieningen deelnemen en gebruikmaken van de diensten van de digitale bibliotheek

Het versterken van de nationale samenwerking is gericht op het verbreden van de betekenis van de bibliotheek In samenspraak met de bibliotheken zelf de provinciale service organisaties de VOB en andere partners geeft de KB invulling aan de stelseltaken regie en advies faciliterende en cooumlrdinerende taken en de aansturing van grootschalige programmarsquos en projecten voor het hele bibliotheekstelsel Onttrekking Gemeentefonds voor aanschaf e-content Vanaf 2015 is het Rijk verantwoordelijk voor de financiering van de centrale aanschaf van e-content voor de openbare bibliotheken Daarvoor onttrekt het Rijk een bedrag aan het Gemeentefonds Dit bedrag stelt de minister van OCampW ter beschikking aan de KB voor de inkoop van e-content De KB koopt vervolgens in op voordracht van de openbare bibliotheken begrensd door het financieumlle kader van het ter beschikking gestelde bedrag Tot 1-1-2015 dragen bibliotheken een bedrag per inwoner af aan de VOB voor de inkoop van e-content het zogenaamde omslaggeld Voor 2014 was dat euro 035 per inwoner Het groeipad en de hoogte van de uitname worden formeel vastgesteld in een overleg tussen diverse ministeries en de VNG Gekozen is voor een scenario van relatieve groei Onttrekking gemeentefonds e-content en consequenties

jaar Bedrag per inwoner Totale uitname VANNU22

2014 035 euro 65456

2015 047 euro 87898

2016 055 euro 102859

2017 063 euro 117821

2018 073 euro 136522

De vijf gemeenten van VANnU gaan verschillend met de uitname om De gemeente Moerdijk houdt het bedrag in van de subsidie de gemeente Halderberge deels en de andere drie gemeenten niet

22

Aantal inwoners op basis van gegevens 2016 187017

45

Digitaal abonnement Per 1 januari 2016 heeft de Koninklijke Bibliotheek een lidmaatschapsvorm toegevoegd aan de bestaande lidmaatschapsvormen van de openbare bibliotheken namelijk de mogelijkheid om gebruik te maken van enkel de digitale voorziening Voor dit lidmaatschap is een tarief vastgesteld van 42 euro per jaar Het aanbod van deze lidmaatschapsvorm en ndashtarief is een stap in de ontwikkeling van het publieke aanbod die past binnen de verdere ontwikkeling van de toegang tot digitale werken in het algemeen De Koninklijke Bibliotheek blijft in gesprek met zowel de openbare bibliotheken als de aanbieders van digitale content om een optimaal aanbod voor de klant te realiseren dat in lijn is met de publieke waarden van de openbare bibliotheek Primair gaat het om het aanbod e-books waarvoor licenties zijn afgesloten met individuele uitgevers secundair gaat het om andere content types (audio databanken etc) Omdat het gebruik van e-books in Nederland nog in ontwikkeling is zowel in relatie tot openbare bibliotheken als in relatie tot het commercieumlle - en ook het illegale - aanbod is de introductie van een digitaal lidmaatschap van de openbare bibliotheek niet een eindpunt in de positionering van het publieke aanbod in dit domein De KB stelt daarom een gefaseerde ontwikkeling van de tariefstructuur voor die flexibel genoeg is om in te spelen op ontwikkelingen in het netwerk en in de markt De Nationale bibliotheekpas en gastlenen Naast het digitale abonnement loopt ook de ontwikkeling van de nationale bibliotheekpas Het project de Nationale Bibliotheekpas ontwikkelt eacuteeacuten pas die burgers toegang geeft tot alle landelijke en lokale (digitale) diensten Op deze manier krijgen zij makkelijker toegang tot de fysieke collectie van alle bibliotheken in heel Nederland Door de invoering van een nationale bibliotheekpas zijn er in de toekomst voor de klant geen verschillende loketten meer met verschillende voorwaarden en dienstverlening Een ander voordeel is de versterking van het merk en het imago van de bibliotheek bibliotheken treden meer naar buiten als eacuteeacuten

netwerk Tot slot zal er ook sprake zijn van efficiency eacuteeacuten stelsel van voorwaarden en keuzemogelijkheden is veel goedkoper en effectiever Bovendien ontstaat er vanuit de gezamenlijkheid de mogelijkheid om op landelijk niveau te kunnen innoveren In januari is onder het motto - Lezen kun je overal lenen nu ook- gastlenen (landelijk) van start gegaan Met gastlenen kunnen bibliotheekleden ook elders in Nederland lenen Daarvoor is een geldig bibliotheeklidmaatschap nodig met een abonnement dat toegang geeft tot gastlenen Gastlenen is een onderdeel van het VOB-project de nationale bibliotheekpas Gezamenlijke innovatieagenda Op 1 januari 2015 is de Wet stelsel openbare bibliotheekvoorzieningen (Wsob) in werking getreden De Wsob gaat uit van een bibliotheekstelsel waarin de drie overheden nadrukkelijk samen de netwerk- verantwoordelijkheid dragen De minister de provinciebesturen en de gemeentebesturen zijn gezamenlijk verantwoordelijk voor een netwerk van openbare bibliotheekvoorzieningen Dit netwerk van openbare bibliotheekvoorzieningen wordt gevormd door

bull de lokale bibliotheken bull de provinciale ondersteuningsinstellingen (POIrsquos) bull de Koninklijke Bibliotheek (KB) voor wat betreft haar taak tot het

in stand houden van de landelijke digitale bibliotheek De Wsob beschrijft de taken van de deelnemers in het netwerk Bij sommige taken raken de verantwoordelijkheden van de verschillende deelnemers elkaar Dat is bijvoorbeeld het geval bij de innovatietaak23 Omdat de verantwoordelijkheid van de gezamenlijke POIrsquos op het gebied van innovatie enerzijds en de cooumlrdinerende taak van de KB anderzijds sterke raakvlakken hebben is bij het bestuurlijk overleg van OCW IPO en

23

Artikel 16 van de Wsob omschrijft als verantwoordelijkheid voor de gezamenlijke POIrsquos2 lsquode ontwikkeling van innovaties ten behoeve van de lokale bibliotheken in overeenstemming met de Koninklijke Bibliotheek in verband met haar cooumlrdinerende taakrsquo

46

VNG samen met VOB SPN en KB de wens ontstaan te komen tot een Gezamenlijke innovatieagenda De Gezamenlijke innovatieagenda heeft als hoofddoel om de vernieuwingskracht van de bibliotheeksector te versterken om zo toegevoegde waarde te kunnen bieden aan burgers en samenleving in lijn met de vijf functies van de bibliotheek Om dat hoofddoel te kunnen realiseren wordt met deze Gezamenlijke innovatieagenda ingezet op

Het aanbrengen van focus door de innovatiekracht te bundelen op een overzichtelijk aantal prioriteiten die breed worden gedeeld door zowel de netwerkverantwoordelijke overheden als het gelaagde bibliotheeknetwerk

Het op gang brengen van een proces van permanente innovatie op deze prioriteiten

Het geven van helderheid over de concrete rolverdeling tussen partijen ndash passend binnen de kaders van de Wsob ndash zodat optimale samenwerking kan ontstaan bij dit proces van permanente innovatie

Met deze Gezamenlijke innovatieagenda als leidraad kunnen overheden vanuit hun verantwoordelijkheid voor het netwerk van openbare bibliotheekvoorzieningen samen met het bibliotheekveld daadkrachtig invulling geven aan het innovatieproces zowel fysiek als digitaal Digihulp via bibliotheken In februari 2016 startte met de ondertekening van een convenant de samenwerking tussen de Belastingdienst en de Koninklijke bibliotheek Doel is om mensen via de lokale openbare bibliotheek ondersteuning te bieden bij het digitaal zaken doen met de overheid Op termijn kunnen burgers bij de bibliotheek terecht voor inhoudelijke hulp over toeslagen en inkomstenbelasting De komende jaren zullen de meeste bibliotheken belastingspreekuren gaan organiseren Inmiddels is een aantal pilots gestart

211 Een blik vooruit

lsquoDe bieb is een aantrekkelijke ontmoetingsplaats geworden waar jongeren en volwassenen graag komen Ze kunnen boeken lenen maar ook een talencursus volgen met een 3D-printer aan de slag gaan of meedoen aan een debat De bibliotheek heeft zichzelf heruitgevondenrsquo Bovenstaande is een citaat uit een brief naar de Tweede Kamer van minister Jet Bussemaker van Cultuur De aanleiding was de verschijning van de eerste bibliotheekmonitor van de KB Het aantal volwassen leden daalde in 2015 maar het aantal jeugdleden nam toe tot 23 miljoen Zij leenden 38 miljoen boeken blijkt uit de monitor In totaal leenden de 156 bibliotheken 73 miljoen fysieke boeken en 4 miljoen e-books uit De vorige hoofdstukken uit dit jaarverslag geven een goed beeld van wat er allemaal in 2016 is gebeurd Bovenstaande tekst had mijn tekst kunnen zijn Ook bij VANnU stijgen de jeugdleden en daalt het aantal volwassen leden De inspanning om de jeugd te bereiken en lezen en leesplezier te bevorderen loont en daar profiteren kinderen hun leven lang van Op de laatste pagina van dit verslag staat een prachtig overzicht van het aanbod en de dienstverlening van VANnU Afhankelijk van de subsidie en de mogelijkheden om samen te werken en door de inzet van onze medewerkers is door VANnU voor de verschillende gemeenten de afgelopen jaren een aanbod gecreeumlerd Naast de specifieke wensen van de gemeenten is de koers van VANnU daarbij altijd leidend De bezuinigingen in de gemeenten Roosendaal en Zundert kosten veel tijd en energie maar bieden ook kansen voor nieuwe dienstverlening VANnU heeft ook de afgelopen jaren succesvolle of kansrijke programmarsquos of formules van de ene gemeente kunnen implementeren in de andere Op die manier profiteren alle gemeenten van het feit dat men afspraken maakt met dezelfde professionele organisatie

47

Alhoewel deze lokale verschillen kleur geven aan het bibliotheekaanbod is er na jaren van bezuinigingen wel een grens bereikt De gemiddelde bijdrage per inwoner is laag VANnU moet en wil op een goede kwalitatieve manier aan haar 5 kernfuncties invulling geven en voorbereid zijn op de toekomst Dat vraagt om ruimte voor innovatie en om een sterke en stabiele organisatie Daar zijn alle aangesloten gemeenten bij gebaad Het voornemen is om in 2017 met de gemeenten een convenant af te sluiten en daarin een aantal basisafspraken op te nemen over de regionale dienstverlening en de toekomst Een convenant wordt gezien als een manier om in gezamenlijkheid verantwoordelijkheid te nemen voor het bibliotheekwerk van de toekomst De vijf wethouders hebben op het verzoek positief gereageerd Naast deze opdracht is er nog een aantal belangrijke opdrachten voor de komende jaren geformuleerd 24 Een belangrijke die ik in dit hoofdstuk nog kort wil delen is de grote opgave op het gebied van HR Eerder in dit verslag is aangegeven dat de bibliotheek een transitie doormaakt verandert en verbreedt Vragen als Hoe zorgen we dat onze medewerkers voldoende zijn voorbereid en toegerust op de toekomst Hoe zorgen we ervoor dat we talenten binnen de organisatie behouden Hoe realiseren we een goede in- door- en uitstroom en Hoe zien we de rol van de vrijwilligers zijn voor de toekomst van VANnU uiterst relevant VANnU moet haar maatschappelijke meerwaarde tegen een achtergrond van teruglopende subsidies vergroten Dit vraagt om nieuwe focus en keuzes een beweging die momenteel in de hele bibliotheeksector gestalte krijgt Deze ontwikkelingen vragen om een nieuwe inrichting van de organisatie die niet alleen een structuurwijziging is maar die met name ook de kaders biedt voor de rolverdeling en de competenties

24

Zelfevaluatie VANNU voor de certificering

waarop in de organisatie met elkaar en buiten de organisatie met partners wordt samengewerkt Om dit te bereiken is eind 2016 besloten om in 2017 een kwalitatieve reorganisatie door te voeren Een andere opdracht waar VANnU voor staat is hoe VANnU haar ambities kan verwezenlijken en innoveren terwijl de financieumlle middelen (de subsidies daling betalende leden) al jaren afnemen Hoe kunnen extra inkomsten worden gegenereerd en waar liggen kansen

Waar we hard aan hebben gewerkt tov de vorige certificering is dat we meer en beter inzichtelijk maken dat we altijd keuzes maken en stappen zetten in het licht van de stip op de horizon die we hebben geformuleerd in ons meerjarenbeleidsplan We deden dat in het verleden ook maar dat was niet altijd zichtbaar We nemen nu de tijd voor planvorming we leggen meer vast we communiceren beter en zorgvuldiger intern en extern We zijn kritisch op onszelf in de evaluatie leren daarvan voor de toekomst en verbeteren daar waar kan Door het gezamenlijk voorbereiden van de aankomende certificering werden we ons nog meer bewust van waar we vandaan komen en naar op weg zijn Van de successen de uitdagingen en de knelpunten We hebben afstand kunnen nemen van de waan van alledag en de tijd genomen om van een afstand naar de organisatie te kijken Onze ambitie is altijd groot geweest en dat zal zo blijven We zijn ons bewust van het feit dat we zelf de regie moeten houden op de ontwikkeling van de bibliotheek naar de toekomst Dat betekent dat we bedreigingen die op ons afkomen voor zover als kan proberen te keren maar ons vooral willen blijven richten op de kansen En die zijn er genoeg en geven energie VANnU blijft investeren in vernieuwing Dat is voor RvT directeurbestuurder en managers de enige juiste koers Mevrouw FD Assink-Aben directeurbestuurder Bibliotheek VANnU

48

Page 25: Jaarverslag Bibliotheek VANnU 2016 · transparante verantwoording over de wijze waarop het toezicht in 2016 is uitgeoefend. Hier wordt achtereenvolgens verslag gedaan van de samenstelling

25

Zij schreef Sonny Boy Anna Bernhard en de Amerikaanse prinses Nintildea Weijers schreef korte verhalen en essays en won met haar debuutroman lsquoDe consequentiesrsquo diverse literaire prijzen Het was een gezellige drukte waarbij volop ruimte was om de auteurs te ontmoeten en te bevragen In de kernvestiging in Zevenbergen zijn ook door het jaar heen diverse lezingen georganiseerd Pim Oosterheert hield in januari een drukbezochte lezing over het leven en het werk van Marten Toonder In de avonturen van Heer Bommel en Tom Poes speelt magie en mystiek een belangrijke rol Er gelden normen en waarden die ons vreemd aandoen Pim Oosterheert vertelde hierover en ging ook in op Toonders unieke taalgebruik en de filosofische achtergronden die in zijn verhalen een rol spelen Peter Geleijns gaf in september een prikkelende introductie op een drietal bijeenkomsten over de zogenaamde lsquozwarte schapenrsquo in de samenleving mensen die hun eigen weg zoeken en vinden en er daardoor vaak net niet bij horen Er wordt vaak negatief over ze gesproken terwijl zij zoveel te bieden hebben omdat zij anders denken en handelen dan de kudde makke schapen

En ook voor de jeugd en de jonge kinderen is er altijd iets te doen In oktober zijn er in alle gemeenten diverse klassenbezoeken en schrijversbezoeken ivm Kinderboekenweek In Rijsbergen is de voorronde van de voorleeswedstrijd in de bibliotheek gehouden In alle kernvestigingen vinden maandelijks voorleesactiviteiten plaats De meeste ouders weten de weg naar de bibliotheek te vinden Exposities In november is door Spirit in Roosendaal over een van de markantste geesten uit de kerkgeschiedenis Hildegard van Bingen een expositie gehouden In Zevenbergen presenteert de fotoclub zich regelmatig in de bibliotheek In Rucphen zijn boeken over iconen gepresenteerd tijdens een tentoonstelling van de Heemkundekring

In Oudenbosch was in juni de tentoonstelling van Carry Ham over originele illustraties van het AVI boekje ldquoJesse en de groentedraakjesrdquo in de bibliotheek te zien En in de zomermaanden de tentoonstelling A la Prima door Renate van Dongen en Nathalie Koeken In Rijsbergen zijn wisselende tentoonstellingen gehouden van de schilderijen van Corrie Evers Sweep Workshops en cursussen De succesvolle en veelgelezen schrijver Jose Vriens gaf op vrijdagochtend 27 mei een workshop in Parrotia Hoe schrijf ik een boek Jose Vriens woont en werkt in Roosendaal In Zevenbergen gaf Froukje Smeding in de week van de spiritualiteit in februari een seminar over dit thema Sari van der Spaan gaf in december een seminar over hooggevoeligheid En de Stichting Cultuur Moerdijk gaf in april in de kernvestiging een cursus Kunstkijken

En verder Op maandagavond 12 december heeft Bibliotheek VANnU in het Alzheimer Cafeacute in het Centrum voor Wonen amp Zorg De Brink een presentatie gehouden over wat de bibliotheek kan betekenen en te bieden heeft voor mensen met dementie hun verzorgers en mantelzorgers en de professionals Op 8 juni was het weer Buitenspeeldag in Zevenbergen Op die dag staat in heel Nederland het buitenspelen centraal De vrijwilligsters van de bieb-speelotheek organiseren de Buitenspeeldag op het plein voor de bibliotheek in Zevenbergen In Oudenbosch was tijdens de Cultuurmaand Halderberge 2016 een Pop-up bibliotheek geplaatst met een collectie boeken rondom het thema Iconen en Symbolen in de Basiliek Op 1 oktober gaf Ans Keijzer (Iconenschildergroep Byzantium) in de bibliotheek uitleg over de geschiedenis van Iconen en de techniek om deze te schilderen

26

24 Belangrijke ontwikkelingen in 2016

Hieronder worden de belangrijkste ontwikkelingen geschetst Het is uiteindelijk maar een kleine greep uit wat er allemaal in een jaar bij VANnU gebeurt Certificering In 2014 is in samenspraak met de sector en de branchepartijen (VOB en VNG) het kwaliteitskader 2014-2017 voor openbare bibliotheken vastgesteld Door deel te nemen aan deze certificeringsronde tonen bibliotheken aan dat zij aan de verwachtingen van hun klanten willen voldoen Audits en de daarop volgende certificering helpen bibliotheken om inzicht te krijgen in hun functioneren en toekomstbestendigheid Daarnaast dragen audits en certificering bij aan een samenhangend bibliotheekstelsel op basis van gelijke waarden uitgangspunten bedrijfsvoering en kwaliteit Na een intensieve periode van voorbereiding voor het schrijven van de zogenaamde zelfevaluatie vond begin oktober een tweetal auditdagen plaats De zelfevaluatie is een belangrijk document dat ter voorbereiding van de audit geschreven is door het MT waarin alle onderdelen van de certificering worden behandeld (leiderschap strategie medewerkers processen middelen netwerk dienstverlening collectie en gemeenten) VANnU kreeg bezoek van twee auditoren die door een groot aantal gesprekken met allerlei betrokkenen een beeld moesten vormen van de organisatie Met name de vraag hoe toekomstbestendig de huidige organisatie is stond centraal De auditoren spraken uiteraard met verschillende medewerkers maar ook met een directeur van een basisschool de voorzitter van de Raad van toezicht een tweetal wethouders en een ambtenaar Deze gesprekken gaven samen met de aangeleverde documenten voldoende vertrouwen om gecertificeerd te worden De auditoren hebben daar in hun rapportage het volgende over geschreven

Op basis van de open gesprekken en de vooraf en ter plekke nog ter beschikking gestelde documenten is een goed beeld verkregen van bibliotheek VANnU Hieruit concluderen de auditoren dat de bibliotheek op ruime wijze aan de certificeringsnormen voldoet De gesproken betrokkenen hebben een eenduidig beeld van de koers van de bibliotheek en van de toegevoegde waarde van VANnU naar de toekomst toe De stip op de horizon grote veranderingen niet schuwend een menselijke maat oog voor de financieumlle aspecten en een duidelijke door de organisatie en stakeholders gedeelde visie op het bibliotheekwerk van nu en de nabije toekomst Dit alles geeft ruim voldoende vertrouwen in de toekomstbestendigheid Vernieuwing netwerk In 2016 zijn de voorbereidingen getroffen voor de vernieuwing van het netwerk voor de organisatie Het oude netwerk (hard- en software) is aan vervanging toe en dat biedt de organisatie de kans om te zorgen dat ook voor de komende jaren het netwerk weer past bij de toekomst en daarmee de vraag van de bezoeker Naast het netwerk zullen ook de lijnverbindingen en de telefonie aangepast of vernieuwd worden Reorganisatie De aanpassingen in de dienstverlening in de gemeenten Roosendaal en Zundert hebben in eerste instantie vooral effect op de Frontoffice en daarmee op de werkgelegenheid (voor verdere info zie ontwikkelingen per gemeente) Begin 2016 zijn de voorbereidingen voor een reorganisatie in gang gezet De uitvoering bleek uiteindelijk niet nodig vanwege het vrijwillige vertrek van een aantal medewerkers

27

25 Ontwikkelingen per gemeente In de inleiding van het jaarverslag is het volgende opgemerkt De subsidiering van de bibliotheek is een strategische investering van de gemeente de bibliotheek is een uitvoeringsinstrument van het gemeentelijk beleid Bepaalt de gemeente formeel WAT zij wil bereiken voor haar burgers Bibliotheek VANnU geeft aan HOE dat het beste kan gebeuren Het strategisch beleidsplan van VANnU is richtinggevend om het HOE te bepalen17 Voordat een stand van zaken per gemeente wordt beschreven zullen de vijf strategische themarsquos uit de koers nog kort worden weergegeven omdat keuzes die gemaakt worden per gemeente altijd in het licht van deze themarsquos moeten worden gezien Dat neemt niet weg dat er altijd sprake is van unieke lokale keuzes De onderwerpen leesbevordering jeugd en aanpak laaggeletterdheid komen vanwege het belang verderop in dit verslag aan de orde In dit hoofdstuk zal ook en overzicht subsidieverloop worden getoond De strategische koers 2016-2018 In het jaarverslag van 2015 is geschetst hoe de kaders voor de komende jaren eruit gaan zien en met welke maatschappelijke en economische trends de bibliotheek rekening moet houden Deze zijn uitgangspunt geweest voor de verdere uitwerking van het strategisch meerjarenbeleidsplan voor de komende jaren Dit plan wordt hieronder beknopt weergegeven in de vijf strategische themaacutes Doelstellingen en effecten staan uitgebreid beschreven in het definitieve plan en in de diverse werkplannen staat de aanpak beschreven De missie van VANnU luidt Jong en oud verleiden met plezier te lezen te leren en zich te informeren

17

Strategisch beleidsplan VANnU 2016-2017 van collectie tot connectie

Focus op jeugd mee kunnen doen en de vernieuwde vorm van bibliotheekfuncties staan de komende jaren centraal in onze strategische koers Dat levert de volgende themarsquos op

1 Van collectie tot connectie van uitleenfabriek naar leren en lezen in de wijk

De traditionele bibliotheekvestiging is niet toekomstbestendig De collectie wordt deels digitaal en er is een groeiende behoefte aan leerplekken en cursusruimte De kernvestiging wordt daarom omgevormd naar een lees- en leercentrum met brede openingstijden dat goed bereikbaar is Servicepunten in wijken en dorpen zullen op termijn verdwijnen om plaats te maken voor collecties en programmarsquos op plaatsen waar veel mensen komen De bibliotheek omarmt (burger)initiatieven met betrekking tot lezen leren en informeren Van ruilbibliotheken en een afhaalpunt in een supermarkt tot voorleescursussen in het buurthuis en een collectie in het gezondheidscentrum De bibliotheek biedt ondersteuning Deze initiatieven spelen een belangrijke rol op het gebied van leefbaarheid bestrijding van eenzaamheid en andere maatschappelijke themarsquos

2 Focus op jeugd Het maakt een groot verschil in het leven van kinderen of ze lezen of niet Onderzoek toont aan dat lezers niet alleen hoger scoren op taalvaardigheid maar ook op schoolsucces en intelligentie Leren begint bij lezen Wie kan lezen en teksten begrijpt kan kennis verwerven en zich ontwikkelen Een goede taalbeheersing zorgt er voor dat kinderen betrokken zijn bij wat er om hen heen gebeurt Door een kwartier te lezen per dag groeit de woordenschat van kinderen Vrij lezen stimuleert leesplezier en daarmee groeit de motivatie om te lezen De bibliotheek verwerkt deze uitgangspunten in haar programmarsquos voor scholen de vestigingen en in de collectie Uiteraard worden kinderen uitgenodigd mee te denken en te organiseren

28

3 Een leven lang leren De wereld verandert snel en om steeds bij te blijven moet je blijven leren Om mensen te stimuleren een leven lang te blijven leren pakt Bibliotheek VANnU de rol van inspirator en facilitator Andere partijen nemen het daadwerkelijke lesgeven op zich In de komende jaren zal VANnU het lokale aanbod bundelen en als wegwijzer fungeren We zoeken daarbij naar de optimale mix van online en op locatie leren van individueel en in groepen leren Om mee te kunnen doen is leren lezen en schrijven van groot belang Voor mensen zelf maar ook voor werkgevers dienstverleners en de maatschappij als geheel Van de Nederlandse beroepsbevolking (16-65 jaar) is ongeveer 12 laaggeletterd In West-Brabant alleen al zijn zorsquon 56000 mensen Dit vraagstuk kan VANnU niet alleen op lossen maar dit doet ze samen met andere partijen (zie ook Aanpak laaggeletterdheid) Lokaal worden deze initiatieven vertaald in concreet aanbod waarbij het Taalnetwerk VANnU een cooumlrdinerende rol speelt Cursussen digitale vaardigheden en Taaloefengroepen worden georganiseerd in de bibliotheek en op andere locaties Veel activiteiten worden begeleid door vrijwilligers

4 Passend vakmanschap De veranderingen in onze samenleving vragen andere vaardigheden van onze medewerkers Netwerken verbindingen leggen samenwerken en goede kennis van de collectie staan centraal Er wordt steeds minder gewerkt in het fysieke bibliotheekgebouw en steeds meer op andere plaatsen met andere mensen binnen netwerken Het uitleenproces is geautomatiseerd De toegevoegde waarde van de medewerker zit in het persoonlijke advies en in de gesprekken met klanten bezoekers en (potentieumlle) samenwerkingspartners

5 Financieringsbronnen Zoals veel openbare bibliotheken staat ook Bibliotheek VANnU voor de uitdaging om verder inhoud te geven aan haar maatschappelijke functie

Aan de ene kant heeft VANnU te maken met een terugloop van inkomsten en aan de andere kant wil en moet de organisatie blijven innoveren oa vanwege de digitalisering de ontwikkelingen rondom de Bibliotheek op school en nieuwe maatschappelijke vraagstukken zoals de aanpak van laaggeletterdheid en eenzaamheid De bibliotheek moet toe naar een nieuwe strategie met alternatieve verdienmodellen en daarbij op zoek naar andere inkomstenbronnen zowel op basis van dienstverlening als op basis van private bijdragen Stand van zaken gemeente Roosendaal In 2016 is de structurele bezuiniging van euro 250000 aan VANnU opgelegd Onderstaande afspraken zijn met de wethouder gemaakt 1 Van de huidige naar een kleinere toekomstbestendige kernvestiging 2 Invoering Bibliotheek op school Bibliotheek op school zet in op het ontwikkelen van lees- taal- en mediavaardigheden van kinderen VANnU bereikt 100 van de jeugd 3 Connectie in alle wijken en dorpen en het gefaseerd sluiten van drie servicepunten Wouw (2016) Kortendijk (2017) en Tolberg (2018) VANnU ontwikkelt passende dienstverlening in alle wijken en dorpen met dienstverlening dichter bij en samen met de burgers In 2016 is veel tijd besteed aan de voorbereidingen voor de verbouwing en herinrichting van de kernvestiging Roosendaal (Parrotia) VANnU vormt samen met Allee Wonen een projectgroep om te komen tot een stedelijke huiskamer met een maatschappelijke insteek In 2016 zijn de eerste schetsen gemaakt maar is vooral veel tijd besteed aan de ontwikkeling van het concept en aan het betrekken van partners De inrichting moet in 2017 Europees aanbesteed worden en de verwachting is dat de realisatie in het derde en vierde kwartaal plaats zal vinden In 2016 zijn er voorsorterend op de veranderingen alvast een aantal aanpassingen gedaan Er is een horecavoorziening gekomen (commercieumlle partij) de ingang is verplaatst en een aantal partijen is intern verhuisd

29

In Roosendaal is de keuze gemaakt om de verschillende servicepunten in de jaren 2015-2018 gefaseerd te sluiten en op zoek te gaan naar andere vormen van dienstverlening in alle wijken en dorpen dichterbij de inwoners en minder gericht op het uitleenproces Wouw is in 2016 het eerste servicepunt geweest wat sloot en er is gezocht naar een alternatief In 2016 lag de focus op behoud van de uitleenvoorziening maar in 2017 ligt de nadruk op het programmeren het gezamenlijk initieumlren van activiteiten voor een diverse doelgroep in aansluiting op de kernfuncties van de bibliotheek Het gedeelde maatschappelijk belang is hierin leidend In 2016 is gestart met het zoeken naar alternatieve dienstverlening in Wouw We zijn daar in gesprek gegaan met de burgers met behulp van de methode ldquodesign thinkingrdquo met als doel de behoeftes op te halen Het gaat hier om een participatief traject met inwoners van het dorp met de dorpsraad met gemeenschapshuis De Geerhoek en met verschillende organisaties en instellingen In een aantal sessies is gezocht naar de onderwerpen die voor het dorp erg belangrijk zijn De opbrengst was op hoofdlijnen behoefte aan lezen en een collectie ontmoeting eenzaamheid aandacht 0-4 jaar en toevoegen van programmering Het concrete resultaat In Wouw is de nieuwe bibliotheek welke per 1-10-2016 in de Geerhoek is gestart Het huidige servicepunt is gesloten Naast een kleine collectie en de mogelijkheid te reserveren en in te leveren is er aandacht voor programmering (met nadruk op 0-4 jaar) en ontmoeting (leestafel tegengaan eenzaamheid) Dit alles wordt vooral door vrijwilligers opgepakt Verder zijn contacten gelegd of verstevigd met het onderwijs en professionele instellingen (voor uitrol dBoS zie verderop in het verslag) En in andere dorpen zoals Heerle en Wouwse Plantage zijn ook diverse alternatieven ontwikkeld en activiteiten opgestart of is geholpen met het opstarten van bijvoorbeeld een ruilbieb (Boekspot)

Begin 2017 zal de evaluatie van het project in Wouw worden afgerond Daarin zullen we de methode (design thinking) om de burgers te betrekken bij de alternatieve dienstverlening evalueren alsmede het resultaat De vraag lsquohoe kunnen we schuiven met de middelen (van traditioneel uitlenen naar jeugd laaggeletterdheid vraagstukken in het sociaal domein) en ze op een goede manier inzettenrsquo blijft relevant Dat geldt niet alleen voor de gemeente Roosendaal maar ook voor de andere 4 gemeenten Bibliotheekwerk in de Roosendaalse wijkendorpen In 2016 is er wederom geiumlnvesteerd in bestaande en nieuwe partners in de wijken en dorpen met als doel taal boeken en leesplezier dicht bij de mensen te krijgen Dit heeft geresulteerd in een breed scala aan projecten en activiteiten in samenwerking met andere organisaties en instellingen Op het gebied van leesbevordering voor volwassenen is er in 2016 opnieuw geiumlnvesteerd in het initieumlren en begeleiden van Boekspots ruilbibliotheken op allerlei plekken waar mensen boeken kunnen naartoe kunnen brengen kunnen lenen en ruilen Dit gebeurde oa in Westrand Wouwse Plantage Wouw en de Westrand VANnU adviseert stimuleert en verzorgt de PR Deze Boekspots vormen tevens een aanleiding om hier met behulp van onze collectie activiteiten omheen te programmeren Dit doen we op verschillende plekken via het nieuwe concept lsquoBieb in de Buurtrsquo Dit was in het Tongerlohuys (jeugd) en Wouwse Plantage (vrouwengroep) Ook hebben we samenwerking gezocht op allerlei themarsquos en vanuit onze kennis en collectie zoals in de Westrand (gezonde voeding) St Elisabeth (Dag van de Ouderen iconenproject) en Heerle (uitleen tijdens vakanties voor jeugd en later ook volwassenen In Wouwse Plantage is een wisselcollectie naar het gemeenschapshuis gebracht met name gericht op eenzame ouderen die elkaar op een vast moment in de week ontmoeten Op deze manier zoekt VANnU naar mogelijkheden om de bibliotheek dichterbij de bewoners te brengen

30

Het andere spoor waarop VANnU resultaten heeft geboekt is in het op de agenda zeten van taalvaardigheid leesbevordering en leesplezier bij anderen Dit begint met het bepalen van gezamenlijke doelen voor een bepaalde doelgroep of een specifieke wijk samen met ons netwerk De bibliotheek draagt haar deskundigheid dan uit aan anderen die vervolgens (mede) de activiteiten uitvoeren Zo hebben we zowel ouderen als jongeren getraind in interactief voorlezen en activiteiten ontwikkeld waarbij kinderen van de basisschool door hen werden voorgelezen Tot slot had VANnU een aanjagende rol naar andere partijen in het kader van de Dag van de Dialoog (SDW ROC Huis van de Westrand) Door onze deelname aan het project CREA in de wijk (Westrand) zijn de lijnen met andere partners kort Hierdoor hebben ook zij verschillende dialoogtafels georganiseerd Zorginnovatiepunt Het Huis van Morgen en Bibliotheek VANnU zijn partners binnen de Alliantie gezondheid en geletterdheid Huis van Morgen heeft de opdracht innovatieve hulpmiddelen die bijdragen aan langer zelfstandig thuis wonen onder de aandacht van een groot publiek te brengen VANnU heeft een informatiefunctie die bijdraagt aan zelfstandigheid en participatie voor inwoners in haar werkgebied Ons Marie biedt een breed scala aan activiteiten voor ouderen Dat heeft geleid tot het in de bibliotheek tentoonstellen en actief onder de aandacht brengen van de hulpmiddelen tbv de doelgroep Ook de wijkzuster en BN De Stem zijn betrokken Cultuurnota Roosendaal In 2016 werkte VANnU mee aan de totstandkoming van de nieuwe cultuurnota voor de gemeente Roosendaal Deze opdracht van de raad aan de wethouder werd gestalte gegeven door een cultuurnetwerk te vormen waar VANnU als vanzelfsprekend deel van uitmaakt

Het netwerk bestaat uit ruim 20 personen en fungeert als een spin in het web om mensen en organisaties op cultureel vlak bij elkaar te krijgen Kunst en cultuur zijn niet het doel op zich maar het middel om samenhang in de gemeente te vergroten en aan te zetten tot nieuwe initiatieven om uiteindelijk op cultureel sociaal economische en educatief gebied de vruchten te plukken Stand van zaken gemeente Moerdijk Het servicepunt Willemstad voorheen gevestigd in het Mauritshuis is in de zomer van 2016 verhuisd naar Buurthuis Irene De ruimte die de bibliotheek in gebruik had in het Mauritshuis kon niet langer gehuurd worden In afstemming met de gemeente is besloten om het servicepunt om te vormen naar een afhaal- en inleverlocatie In Buurthuis Irene vond VANnU een plaats om een alternatieve voorziening te maken Het servicepunt is aangepast in een haal- en brengpunt met aandacht voor het jonge kind (0-4) en voor de ontmoeting (leestafel tijdschriften kranten) In het najaar heeft het college VANnU verzocht om het positieve resultaat van 2015 terug te storten Voor VANnU kwam dit onverwacht en gedurende het overleg met de wethouder bleek dat de afspraken in de subsidieverordening over de opbouw van het eigen vermogen niet duidelijk zijn Daardoor loopt VANnU als organisatie een risico De bestuurder heeft het voornemen om in 2017 samen met de 5 gemeenten waar VANnU verantwoordelijk is voor het bibliotheekaanbod goede afspraken te maken voor de toekomst en deze vast te leggen in een convenant Een sterke en gezonde bibliotheekorganisatie is in het belang van alle vijf gemeenten

31

Stand van zaken gemeente Halderberge Voor de zomer kondigde de Raad aan de subsidie van de bibliotheek en nog een aantal professionele organisaties opnieuw te willen verlagen Op 16 juni heeft VANnU tijdens de commissievergadering de consequenties voor het bibliotheekaanbod geschetst Vanwege het effect op de dienstverlening heeft de Raad besloten om de voorgenomen bezuiniging niet op te leggen en zich opnieuw te beraden op de toekomst In 2017 zullen de twee Brede Scholen in Hoeven en Oud-Gastel gerealiseerd zijn De wethouder heeft aangegeven dat hij vanwege het belang van lezen voor de jeugd de wens heeft dat de bibliotheek daarin wordt gehuisvest Dat heeft consequenties voor het bibliotheekaanbod in de servicepunten in beide dorpen De huidige middelen zijn niet toereikend om beide doelgroepen te bedienen Stand van zaken gemeente Rucphen Ook in de gemeente Rucphen is de aandacht voor leesbevordering bij de jeugd steeds meer speerpunt De wethouder heeft aan VANnU gevraagd om een plan te maken voor een breder aanbod aan de jeugd In 2016 zijn de voorbereidingen getroffen om in 2017 de Bibliotheek op school (dBoS) op de scholen uit te rollen (zie verder aanbod jeugd) Ook in deze gemeente is de aanpak laaggeletterdheid een belangrijk speerpunt Rucphen is samen met Roosendaal de enige plek waar naast Klik amp Tik ook taaloefengroepen hebben gedraaid (zie verder 26 aanpak laaggeletterdheid) Stand van zaken gemeente Zundert Ingegeven door de bezuinigingsopgave van de gemeente Zundert zijn in 2016 de voorzieningen in Wernhout Achtmaal en Zundert aangepast enof gesloten In deze kernen is door VANnU ondersteuning geboden in het opzetten van alternatieven zoals een ruilbieb (Boekspot) in alle drie de kleine kernen (Achtmaal Wernhout en Zundert) en het creeumlren van een afhaallocatie gerund door vrijwilligers

In Zundert is een haal- en brengpunt gerealiseerd in het CCZ De bedoeling is om daar ook activiteiten samen met de partners in Zundert te organiseren In Achtmaal helpen vrijwilligers de burgers om de materialen te reserveren of uit Zundert of Rijsbergen te halen De vrijwilligers kunnen altijd voor eventuele vragen bij VANnU terecht De dienstverlening in Rijsbergen wordt aangepast Er zal minder personeel worden ingezet tegelijkertijd is er aandacht voor programmering samen met andere partners Om dit te kunnen realiseren moeten medewerkers tijd en ruimte krijgen om met de programmering bezig te zijn In 2017 zal gestart worden met een pilot voor de inzet van vrijwilligers op De snelheid waarmee VANnU moest reageren op de bezuinigingen voor de komende drie jaar stond op gespannen voet met het realiseren van alternatieven samen met de burgers In goed overleg met de wethouder is besloten om de planning te verruimen De gemeente heeft een financieumlle tegemoetkoming betaald vanwege het langer openhouden van de servicepunten en het langer continueren van het aanbod op de scholen De dienstverlening in de vorm van het uitlenen op de Zundertse basisscholen is gestopt en VANnU heeft de collecties achtergelaten op de scholen zodat de leerlingen deze nog kunnen gebruiken De wethouder heeft VANnU gevraagd om een plan te maken met het onderwijs voor de leesbevordering in de scholen waarmee hij de bezuiniging van 2017 van euro 25000 zou kunnen terugdraaien Dat is niet gelukt De bedoeling is om dit voor 2018 alsnog voor elkaar te krijgen en de opgelegde bezuiniging terug te draaien en in te zetten voor de jeugd

32

Subsidieverloop 2011-2016 In 2016 zijn de budgetsubsidies in de gemeenten Roosendaal en Zundert verlaagd De gemeente Roosendaal had de verlaging in 2014 reeds aangekondigd maar heeft VANnU de tijd gegeven om een koers voor 4 jaar uit te zetten waardoor de bezuiniging met aandacht voor de inhoud kan worden gerealiseerd De gemeente Zundert heeft na de fusie in 2015 aangegeven de bibliotheek drie jaar op rij een bezuiniging op te leggen In 2016 euro 50000 en in 2017 en 2018 elk jaar euro 25000 Alleen de gemeente Rucphen heeft een indexering toegepast In onderstaande tabel is vanaf 2011 het subsidieverloop te zien Subsidieverloop 2011-2016

Gemeente 2011euro 2012euro 2013euro 2014euro 2015euro 2016euro

Roosendaal 1608501 1608501 1608501 1608501 1608501 1368503

Roosendaal div subsidies

404624 65660 96182 27049 6240 3553

Moerdijk 883503 793100 797000 798130 809188 809188

Moerdijk div subsidies

8921 33785 41280 72705

61562

57319

Halderberge 550811 495730 395730 395730

395730 395730

Halderberge div subsidies

- 44826 26459 51444

54750

50000

Rucphen - - - 428013 434433 440949

Zundert - - - 305052 305052 255052

totaal 3456360 3041602 2965152 3686624 3675456 3380294

incl VVE en landelijke subsidie Vschool

incl subsidie onderwijsachterstanden marktplaats cultuureducatie en (tot 2015) landelijke subsidie Vschool subsidie marktplaats cultuureducatie

Het bedrag dat de gemeenten per inwoner bijdragen verschilt sterk Het aanbod per gemeente daarmee ook Omdat huisvestingslasten een groot verschil kunnen maken wordt in onderstaande tabel het bedrag inclusief en exclusief huisvestingslasten getoond Subsidiebedrag per inwoner 2016

Gemeente incl huisvesting excl huisvesting Roosendaal 1780 1441

Moerdijk 2143 1594

Halderberge 1308 1126

Rucphen 1983 1377

Zundert 1194 1002

26 Aanbod jeugd Boekstart en de Bibliotheek op School De bibliotheken in Nederland hebben ongeveer vier miljoen leden waarvan 61 jeugdleden in de leeftijd van 0 tot en met 17 jaar Kinderen en jongeren zijn dus een belangrijke doelgroep voor de bibliotheken De samenleving is de afgelopen decennia door en door gedigitaliseerd en gemedialiseerd en raakt ook nog altijd verder geiumlnformatiseerd en geiumlndividualiseerd Dit heeft niet alleen gevolgen voor het leesgedrag van de jeugd ook de manier van denken en de vaardigheden waarmee deze groep opgroeit veranderen Hierdoor zullen bibliotheken de jeugd in de 21ste eeuw op een andere manier moeten bereiken interesseren en ondersteunen dan eerder het geval was18 Ook al verandert de doelgroep lezen en toegang tot boeken blijven belangrijke voorwaarden voor het succes van individuen en de samenleving als geheel Bibliotheken behouden in dat verband hun onmisbare taak

18

Bibliotheken en de jeugd in de 21-ste eeuw Brochure KB en Stichting Lezen en Schrijven

33

Met leesbevorderingsprogrammarsquos als Boekstart en de Bibliotheek op school en leesbevorderingsprojecten als De Nationale Voorleeswedstrijd van Stichting Lezen en de KB hebben zij sterke troeven in handen Aanpak VANnU Het bevorderen van lezen en vooral leesplezier kan niet vroeg genoeg in het leven van kinderen beginnen VANnU richt haar activiteiten op de leeftijdsgroep van 0-18 jaar met onderstaande aanpak Boekstart Het leesbevorderingsprogramma Boekstart moedigt ouders aan om hun kinderen zo vroeg mogelijk kennis te laten maken met boekjes met lezen en met de bibliotheek Boekstart richt zich op kinderen van 0 tot 4 jaar Kinderen die op heel jonge leeftijd in aanraking komen met (voor-)lezen en boeken ontwikkelen zich beter zo heeft onderzoek uitgewezen Een vroege ontdekkingstocht vergroot spelenderwijs de woordenschat van het kind en zorgt ervoor dat het kind later meer leesplezier heeft Zo is er minder kans op laaggeletterdheid Leesbevordering richt zich niet alleen op kinderen met een taalachterstand maar op alle kinderen Resultaat Begin 2009 startte Boekstart in vijf vestigingen in Noord-Brabant Begin 2015 deed 99 van alle bibliotheken in Nederland mee (156 van de 157 bibliotheken) Jaarlijks worden in totaal zorsquon 55000 Boekstart-koffertjes meegegeven aan ouders waarmee 323 van de babyrsquos in Nederland werd bereikt In 2016 zijn bij VANnU 324 kinderen ingeschreven als Boekstartlid Ouders Op verzoek van de instellingen in de kinderopvang wordt op bijeenkomsten voor ouders verteld over het plezier en belang van voorlezen

Moerdijk In Moerdijk wordt door de bibliotheek een programma uitgevoerd in het kader van de Voor- en Vroegschoolse Educatie Doel is om de kinderen met een (taal)achterstand te stimuleren zodat ze met een zo klein mogelijke achterstand naar het basisonderwijs gaan Iedere kinderopvangorganisatie doet hier aan mee Hiermee wordt een groot gedeelte van de kinderen in de leeftijd tot 0-4 jaar bereikt Bibliotheek op school PO (Primair Onderwijs) In het programma de Bibliotheek op school werken bibliotheken en scholen structureel samen aan de taalontwikkeling leesbevordering en mediawijsheid van kinderen De bibliotheek maakt afspraken met het onderwijs over de uitvoering van het programma De basis voor samenwerking is het beleid van de school De jaarlijkse doelen bepaalt men samen op basis van gemonitorde resultaten en de jaarlijkse activiteiten worden vastgelegd in een lees- en mediaplan Het volgen van de cursus Open boek door leerkrachten helpt bij het vormgeven van het beleid Met de Bibliotheek op school gaan school en bibliotheek een meerjarige samenwerking aan rondom lezen en mediawijsheid De effecten van de inzet worden jaarlijks door de landelijke monitor gevolgd Deze samenwerking is geborgd in het beleid van zowel school als bibliotheek Een actuele en gevarieerde collectie in de school zorgt voor verrijking van het leesonderwijs Vanuit de bibliotheek ondersteunt een professionele leesconsulent de leescooumlrdinator en het team van de school Daarnaast helpt een digitaal portaal de school bij het zoeken en registreren van boeken het stimuleren van lezen het bijhouden van de leeshistorie en het vinden van betrouwbare informatie Roosendaal De uitrol van lsquode Bibliotheek op schoolrsquo in Roosendaal vordert volgens planning Na de eerste 8 scholen zijn in 2016 de volgende 7 scholen aangesloten de Linde de Klimroos Klaverweide Lavoor de Stappen Baayaert en Talent

34

Basisscholen de Vondel en Wending hebben nu ook een vaste leesconsulent van Bibliotheek VANnU Ruim de helft van de scholen is inmiddels aangesloten In Wouw is samen met scholen de Stappen en Baayaert hard gewerkt om een inspirerende leesomgeving voor de kinderen van de scholen te maken Na sluiting van het servicepunt is de collectie voor de kinderen binnen de school toegankelijk geworden Een voorbeeld van een inspirerende leesomgeving is te vinden op basisschool de Klimroos Deze school heeft ook een Facebookpagina gemaakt om de schoolbieb te promoten httpswwwfacebookcomHieperdeBieb Tijdens de Kinderboekenweek zijn er 41 klassen van de Roosendaals scholen op bezoek geweest Ze namen deel aan het programma lsquoleeselixerrsquo Een speciale drank waarin kinderen hun leesvoorkeur konden mixen en zo genoeg leeshonger en leesvoer zouden hebben tot ze oma en opa waren Moerdijk Alle 22 scholen in de gemeente Moerdijk kunnen gebruik maken van leesbevorderingsprojecten in samenwerking met een leesconsulent van de bibliotheek Dit wordt gedaan in samenhang met de actuele en inspirerende boekencollectie die de scholen jaarlijks van de bibliotheek ontvangen Een voorbeeld van deze samenwerking is het project lsquoTheaterlezenrsquo dat is uitgevoerd op basisschool de Boemerang Basisscholen komen diverse keren per jaar voor groepsbezoeken naar de bibliotheek Halderberge Er is nog geen structurele samenwerking met de scholen Wel hebben een aantal scholen belangstelling voor lsquode Bibliotheek op schoolrsquo Twee leerkrachten van basisschool rsquot Bossche Hart uit Bosschenhoofd hebben de cursus Open Boek gevolgd een bouwsteen van het project Op

basis daarvan worden er jaarlijks een aantal leesbevorderingsprojecten uitgevoerd in deze school Basisschool de Schittering maakt gebruik van de mogelijkheid voor het doen van groepsbezoeken in vestiging Oudenbosch De gesprekken met de wethouder over het aanbod voor de jeugd in de toekomst in de gemeente Halderberge zijn in volle gang Rucphen Met alle 7 scholen in Rucphen zijn gesprekken gevoerd over de invoering van lsquode Bibliotheek op schoolrsquo Op basisschool Vinkenbos was door de leerkrachten de cursus Open Boek al gevolgd en was een up-to-date leesplan aanwezig Hier is gestart met uitvoering van het activiteitenplan en invoering van de Monitor Op basisschool Martinus in Rucphen zijn 3 leerkrachten gestart met de cursus Open Boek deze school heeft de doelen al bepaald De andere scholen zijn in diverse stadia van uitrol van de samenwerking Zundert Met de scholen in Zundert zijn gesprekken gevoerd om te komen tot een basisvoorziening volgens de aanpak lsquode Bibliotheek op schoolrsquo Op basis hiervan is een plan gemaakt wat nog niet helemaal tot overeenstemming heeft geleid Daarom worden de gesprekken in 2017 voorgezet (zie verder 25 Ontwikkelingen per gemeenten) Bibliotheek op school VO (Voortgezet Onderwijs) De succesvolle aanpak van de Bibliotheek op school in het basisonderwijs is aanleiding geweest om het programma uit te breiden naar het voortgezet onderwijs (VO) allereerst naar het vmbo Die uitbreiding biedt de bibliotheken een strategische aanpak voor structureel samenwerken met het voortgezet onderwijs De pijlers zijn collectie lezen en mediawijsheid Iedere pijler heeft een keuzemenu bestaande uit een aantal bouwstenen die oa voortkomen uit bestaande Bibliotheekprojecten oa Biebsearch Leeskr8 en 4You

35

De Bibliotheek op School Het Da Vinci College (Roosendaal) en Bibliotheek VANnU hebben in schooljaar 2015-2016 gebruik gemaakt van de Stimuleringsregeling van Kunst van Lezen tbv de Bibliotheek op School Halverwege het schooljaar 2016 liep deze regeling af Tijdens dit schooljaar hebben school en bibliotheek gewerkt aan het creeumlren van de voorwaarden en er is een leesplan geschreven waarin een stevige basis is gelegd voor een meerjarenplan De onderstaande activiteiten zijn concreet uitgevoerd

Studiemiddag voor docenten Iedere docent taaldocent

Training voor docenten Lezen in het vmbo werkt

Boekencollectie (in de vorm van boekenkisten 303 boeken)

Campagne Nederland Leest Lydia Rood

Vrij lezen in de klas zowel in het vmbo als in het praktijkonderwijs experimenteren docenten met de boekenkisten en vrij lezen

Vakoverstijgend voorlezen oa techniekdocenten en biologiedocenten lezen voor ook in de bovenbouw

VANnU is in gesprek met de school over een vervolg Het Markland college in Zevenbergen maakt al een paar jaar gebruik van Biebsearch Dit is een voorloper van Bibliotheek op School In 2016 hebben in een werkgroep gesprekken plaatsgevonden ter voorbereiding van het programma de Bibliotheek op School In 2017 gaat daadwerkelijk gewerkt worden aan het taal- en leesbeleid en het omzetten van Biebsearch in de Bibliotheek op school Twee docenten van het Markland hebben deelgenomen aan de training Lezen in het vmbo werkt op het Da Vinci college Brugklassers van het Marklandcollege komen regelmatig op groepsbezoek in de bibliotheek

Diverse activiteiten Voor middelbare scholieren worden diverse activiteiten georganiseerd waar VANnU een rol in speelt Een van de activiteiten is het Cultuurfestival Artisjok 2016 voor havo en vwo 4 VO In Roosendaal is de organisatie in handen van de Cultuurcompaan Het thema van dit jaar was Beyond Borders VANNU heeft de samenwerking gezocht met De Witte Roos en boekhandel Het verboden Rijk waardoor de mogelijkheid ontstond om groots uit te pakken en goed aan te sluiten bij het thema In februari hebben 14 schoolfinalisten van 7 scholen (2 per school) deelgenomen aan de voorleeswedstijd Read2me In deze wedstrijd worden leerlingen aangespoord goede jeugdboeken voor te lezen Leerlingen lezen voornamelijk voor uit boeken van de Jonge Jury Een leerling van het Jan Tin Bergen College heeft de Roosendaalse finale gewonnen Tot slot scholen zien de waarde van abonnementen en schoolpassen Ook worden regelmatig projectcollecties afgenomen en vinden er klassenbezoeken en schrijversbezoeken plaats Abonnementen School schoolabonnementen Collectieve

schoolpassen

Da Vinci College

Gertrudis College I 216

Jan Tinbergen College I

Markland College Oudenbosch I

Markland College (Zevenbergen)

II 269

Norbertus College II 211

Munnikenheide college I

Mencia Sandrode I

36

27 Aanpak laaggeletterdheid Laaggeletterdheid is een maatschappelijk probleem waar vaak nog een taboe op rust Ongeveer 13 miljoen inwoners van Nederland tussen de 16 en 65 jaar is laaggeletterd Ze hebben moeite met lezen schrijven en communiceren in het Nederlands En dat terwijl taal steeds belangrijker wordt om zelfstandig te kunnen participeren Denk aan het gebruiken van websites van overheden en bedrijven aan internetbankieren of een sollicitatiebrief schrijven of aan langer zelfstandig kunnen wonen Maar denk ook aan het begrijpen van veiligheidsinstructies op het werk of bijsluiters van medicijnen

Vanuit de Rijksoverheid is daarom gestart met het actieprogramma lsquoTel mee met Taalrsquo[1] In dat programma zetten de ministeries van OCW SZW en VWS samen in op participatie taal als middel om mee te kunnen doen in de maatschappij en op het werk In Tel mee met Taal zijn de preventieve aanpak (het voorkomen van taalachterstand) en de curatieve aanpak (het bestrijden van laaggeletterdheid via scholing) voor het eerst in eacuteeacuten overkoepelend actieprogramma samengebracht Daarbij speelt de regionale netwerkaanpak een belangrijke rol De combinatie van de curatieve en preventieve aanpak van laaggeletterdheid sluit aan bij de opdracht van de bibliotheek bij te dragen aan geletterdheid in brede zin voor jong en oud De bibliotheek heeft al taalaanbod gericht op jonge kinderen (bijvoorbeeld Boekstart) en volwassenen (bijvoorbeeld via taalcoaches lees- en schrijfclubs) Ook opereert de bibliotheek in een lokale maatschappelijke context in contacten met burgers gemeenten onderwijs lokale bedrijven en maatschappelijke organisaties Dit maakt dat de bibliotheek een unieke positie inneemt en in potentie een belangrijke verbindende schakel kan vormen binnen de regionale aanpak van laaggeletterdheid

[1]

httpswwwtaalvoorhetlevennl

In september 2014 is het convenant Taal voor het Leven West- Brabant ondertekend Een samenwerkingsverband tussen ROC Kellebeek VWS ATEA UWV Cubiss St Lezen amp Schrijven en de bibliotheken in West- Brabant om een bijdrage te leveren aan het terugdringen van laaggeletterdheid Inmiddels zijn er zorsquon 30 organisaties aangesloten ook organisaties uit de zorg- en welzijnssector De aanpak van laaggeletterdheid kan niet los worden gezien van maatregelen om taalachterstanden en laaggeletterdheid te voorkomen zoals leesbevordering Daarom is het beleid gericht op leesbevordering en leesplezier een waardevolle aanvulling op het reguliere taalonderwijs en is dit onderdeel van het actieprogramma lsquoTel mee met Taalrsquo Wat doet VANnU VANnU biedt een basisaanbod waarin collectie taalpunten en het taalnetwerk en activiteiten in de Week van de Alfabetisering opgenomen zijn Daarnaast worden bovenop dit basisaanbod trajecten aangeboden in het kader van de uitvoer WEB In 2016 heeft Taal voor het Leven West-Brabant voor het tweede jaar op rij WEB-gelden ontvangen tbv het versterken van werkenden en werkzoekenden In onderstaand overzicht is het basisaanbod opgenomen onder het kopje Activering daarna volgen de trajecten in het kader van WEB Activering basisaanbod

Collectie VANnU heeft een speciale Makkelijk Lezen-collectie voor mensen die moeite hebben met lezen en schrijven Bij de samenstelling van de collectie heeft de bibliotheek gelet op de bruikbaarheid ervan voor de ontwikkeling van taalvaardigheid en maatschappijorieumlntatie De collectie bestaat uit leesboeken op verschillende leesniveaus taalcursussen en informatieve boeken en alle informatie is in eenvoudig Nederlands

37

Taalpunten In 2016 heeft VANnU samen met haar netwerkpartners twee taalpunten opgezet eacuteeacuten loket dat burgers overzicht biedt van het informele formele en non-formele scholingsaanbod op het gebied van taal en digitale vaardigheden in de regio Naast de doorverwijsfunctie bieden de Taalpunten ook laagdrempelige trainingen Aan de hand van een intake wordt de scholingsbehoefte van de deelnemer in kaart gebracht en kan er bijvoorbeeld een training Klik amp Tik worden gedaan Het eerste Taalpunt opende in maart 2016 in de wijk Kalsdonk in Roosendaal en de tweede is op 31 maart in de bibliotheek Zevenbergen feestelijk geopend Na opening van de Taalpunten is er voortdurend aanloop van mensen met taalvragen In 2016 zijn er 34 mensen geholpen enof doorverwezen in Kalsdonk In het taalpunt in Zevenbergen zijn in 2016 totaal 14 mensen geholpen met hun taalvraag

Activering Deelnemers Opmerkingen

Roosendaal 31 Klik amp Tik basis

Taalpunt Kalsdonk (RSD) 34 Intakes

Moerdijk 17 Klik amp Tik basis

Taalpunt Moerdijk 14 Intakes

Halderberge 11 Klik amp Tik basis

Rucphen 9 Klik amp Tik basis

Zundert 7 Klik amp Tik basis

Training herkennen amp doorverwijzen

15 Gezondheidsplein

Kalsdonk

138

Trainingen Op 20 september heeft VANnU aan de partners van het Gezondheidsplein in Kalsdonk een training Herkennen en motiveren laaggeletterden

gegeven

Week van de alfabetisering Samen met haar partners in het West Brabantse Taal voor het Leven organiseerde Bibliotheek VANnU een Lagerhuisdebat tijdens de Week van de Alfabetisering In dit interactieve debat ging men op zoek naar de formule om slim samen te werken eacuteeacuten doel maar met een verschillende motivatie belang of uitgangspunt Wanneer is de samenwerking slim en daarmee effectief Het debat vond plaats in Etten Leur De landelijke week van de alfabetisering viel dit jaar samen met de start van het nieuwe Taaljaar 2016-2017 Samen met de gemeente Moerdijk heeft de bibliotheek een informatieve en interactieve bijeenkomst georganiseerd (5 september 2016) waarin verteld werd over de aanpak van laaggeletterdheid Wethouder Thomas Zwiers gaf het belang van de aandacht voor laaggeletterdheid aan in het bijzonder voor werknemers Daarnaast werd stilgestaan bij het aanbod aan taalactiviteiten in het schooljaar 2016-2017 en het taalnetwerk in de regio Bijzondere aandacht was er voor de rol van vrijwilligers in de taaltrajecten Zonder vrijwilligers is een groot aantal taalactiviteiten niet uit te voeren Taalnetwerk In het Taalnetwerk zijn lokale taalbieders en ndashprojecten vertegenwoordigd zoals Humanitas Vluchtelingenwerk de VoorleesExpress ROC Kellebeek WijZijn Traverse en de STA teams Het netwerk komt onder voorzitterschap van VANnU 2 tot 3 maal per jaar samen om kennis te delen en samen te werken In 2016 heeft dat geleid tot het opstellen van een Taalkaart van Roosendaal (welke aanbieders bieden welke trainingen aan tegen welke voorwaarden) De Taalkaart is inmiddels door de deelnemers in gebruik genomen Verder wordt er veel aandacht besteed aan het werven van taalvrijwilligers VANnU Humanitas Vluchtelingenwerk en WijZijn Traverse bundelden de krachten om via uitingen in de media taalvrijwilligers te werven Dat leidde tot een goed bezochte informatiemiddag op 9 december waar zorsquon 50 geiumlnteresseerden zich meldden

38

Activering WEB trajecten Taaloefengroepen In Rucphen en in Roosendaal organiseert de Bibliotheek VANnU wekelijks taaloefengroepen voor medewerkers van de WVS De werkleiding van de WVS geeft aan dat zij zien dat hun medewerkers echt veranderen sinds zij aan de taaloefengroep zijn begonnen De persoonlijke benadering en begeleiding van de taalvrijwilligers zorgt ervoor dat de cursisten meer zelfvertrouwen krijgen en verrast worden in hun eigen kunnen In totaal hebben in de vijf gemeenten 36 personen deelgenomen Klik amp Tik cursussen Voor alle mensen die moeite hebben om hun weg te vinden op internet biedt de Bibliotheek op de vijf kernvestigingen de cursus Klik amp Tik aan De cursisten worden begeleid door vrijwilligers In 2016 hebben 40 cursisten de cursus met succes afgerond en hiermee hun zelfredzaamheid vergroot Taal amp Arbeidsmarkt Walk amp Talk en Werkmap Walk amp Talk Vanaf oktober organiseert Bibliotheek VANnU maandelijks op elke derde maandag van de maand Walk amp Talk deacute koffiepauze voor werkzoekenden Het is een gratis netwerkbijeenkomst voor en door werkzoekenden In een ongedwongen sfeer maakt men in Bibliotheek VANnU kennis met elkaar krijgt men tips van een professional enof hoort men ervaringen van (ex-)werkzoekenden In 2016 waren de themarsquos Netwerken hoe doe je dat (oktober) Hoe maak je een goed basis CV (november) en Werken in Belgieuml (december) In 2016 hebben 62 belangstellenden deelgenomen aan de bijeenkomsten

Werkmap De dienstverlening van het UWV verloopt digitaal Laagopgeleide en oudere werkzoekenden hebben vaak moeite met het aanvragen van een DigiD en het omgaan met de digitale werkmap van het UWV In 2016 hebben 32 deelnemers een training gevolgd om hun vaardigheden op dit gebied te verbeteren

Monitoring In januari 2017 verscheen de landelijke Monitor Digitale Vaardigheden 2015-2016 uitgevoerd door Next Value in opdracht van de Koninklijke Bibliotheek In deze monitor waar VANnU aan meegewerkt heeft wordt gekeken naar de resultaten van de digitale trajecten en worden deelnemers bevraagd In de algemene conclusies en aanbevelingen worden de volgende zaken aangegeven en door VANnU opgepakt 1 Zoek samenwerking met doorverwijzers VANnU heeft dit geborgd op regionaal niveau door Taal voor het Leven West-Brabant en lokaal via het Taalnetwerk Werk met vrijwilligers VANnU werkt sinds 2014 met taalvrijwilligers zij worden getraind door ROC Kellebeek enof St Lezen en Schrijven 2 Voorkom een te vrijblijvende leeromgeving door actief samen te werken met bijvoorbeeld de WVS worden deelnemers gestimuleerd om actief deel te nemen 3 Probeer maatwerk te bieden en verwijs door naar vervolgtrajecten sinds 2016 worden in de Taalpunten intakes afgenomen door taaldocenten van ROC Kellebeek daarmee wordt de doorverwijzing nog meer maatwerk Ten slotte werd de deelnemers gevraagd naar hun tevredenheid over de trainingen 37 deelnemers hebben meegewerkt aan de monitor Door de samenwerking met ROC Kellebeek in 2016 verder vorm te geven is er meer aandacht gekomen voor deskundigheidsbevordering van de taalvrijwilliger en is de doorstroom van deelnemers toegenomen Daarmee wint de West-Brabantse aanpak aan duurzaamheid

39

28 Werkzaamheden Marktplaats Cultuureducatie 2016 Bibliotheek VANnU is verantwoordelijk voor de Marktplaats Cultuureducatie in de gemeenten Halderberge en Moerdijk De doelstelling van de Marktplaats is Een netwerk en samenwerking tussen aanbieders van cultuur en het onderwijs creeumlren zodat de jeugd meer in aanraking komt met kunst en cultuur en zich daardoor beter kan ontwikkelen De cooumlrdinator Marktplaats Cultuureducatie heeft in 2016 de volgende taken uitgevoerd

inventariseren van de vraag op het gebied van cultuureducatie van het onderwijs (PO en VO)

inventariseren van de vraag op het gebied van cultuureducatie voor en naschoolse opvang inventariseren van de mogelijkheden van de culturele aanbieders

culturele aanbieders meenemen in de lsquotaalrsquo van het onderwijs

het uitbreiden en verstevigen van het lokaal cultuur-educatief netwerk

samenwerken met de intermediairs van regiorsquos West Brabant

afstemmen van vraag en aanbod Het Kunstmenu wordt afgenomen door alle Halderbergse scholen en elf scholen uit de gemeente Moerdijk Het wordt aangeboden in samenwerking met CultuurCompaan (gemeente Roosendaal) en bestaat uit activiteiten van lokale (professionele aanbieders uit de gemeente) regionale (professionele aanbieders uit de provincie) en landelijke culturele instellingen De leerlingen maken op deze manier kennis met de drie domeinen van Cultuureducatie (in huis met de culturele omgeving en uit de grote wereld) Verder nemen de scholen deel aan diverse naschoolse activiteiten (verlengde schooldag) en vinden er diverse losse culturele projecten op de scholen plaats

De cooumlrdinator ondersteunt culturele instellingen kunstenaars en het onderwijs mbt actuele ontwikkelingen op het gebied van cultuureducatie Zij organiseert netwerkbijeenkomsten voor de interne cultuurcooumlrdinatoren (ICCrsquoers) biedt scholing aan en geeft de ICC cursus in West- Brabant Daarnaast worden er cursussen aangeboden voor culturele aanbieders zodat ook zij meegaan in de huidige ontwikkelingen op het gebied van cultuureducatie De cooumlrdinator cultuureducatie is tevens intermediair voor de scholen mbt de rijksregeling Cultuureducatie met Kwaliteit (2013 ndash 2016) een opdracht die middels de Cultuurloper wordt uitgevoerd Hierbij wordt nauw samengewerkt met de Provinciale instelling Kunstbalie Aan de regeling nemen 5 scholen uit de gemeente Halerberge en 7 scholen uit de gemeente Moerdijk deel VANnU werkt regionaal en dat vertaalt zich ook in de Marktplaats Cultuureducatie waar het onderhouden van contacten met andere marktplaatsen en buurgemeenten vanzelfsprekend is De cooumlrdinator neemt deel aan het zogenaamde Regionaal Overleg Marktplaatsen (ROM) en een Provinciaal Overleg Het doel is om gezamenlijke activiteiten voor de regio West- Brabant te organiseren Er wordt samengewerkt met de cooumlrdinator Brede Scholen en cooumlrdinator Sport van beide gemeenten Ook vindt er steeds meer samenwerking plaats met de schoolbesturen Stichting Openbaar Onderwijs West-Brabant is een bovenschools traject gestart op het gebied van cultuureducatie met oa de intermediairs van de gemeente Roosendaal en HalderbergeMoerdijk Tot slot neemt de cooumlrdinator zitting in de werkgroep Cultuurmaand (septemberoktober) van de gemeente Halderberge Zij richt zich vooral op de activiteiten voor het onderwijs

40

29 Personeel en Organisatie

Per 31-12-2016 heeft VANnU 3885 FTE in dienst In totaal gaat het om 74 medewerkers De groei in ftersquos (145) heeft met name te maken met de uitrol dBoS en toename van leesconsulenten waarover eerder in dit verslag is gesproken In de Frontoffice is het aantal uren door oa sluiting van servicepunten in de gemeente Zundert en aanpassingen van het servicepunt in Wouw afgenomen

De leeftijdsopbouw van de medewerkers Van alle medewerkers bij VANnU is 95 jonger dan 40 jaar Het percentage medewerkers tussen de 40 en 50 jaar is 135 54 van de medewerkers is tussen de 50 en 60 jaar en het percentage 60+ is 23 VANnU heeft tov de landelijke leeftijdsopbouw een hoger percentage 50 plussers Dat betekent dat er goed moet worden nagedacht over de instroom van jongere medewerkers om de uitstroom voor de komende jaren op te kunnen vangen Dat is een lastig vraagstuk omdat bij een reorganisatie de jongere medewerkers vaak degenen zijn die door middel van afspiegeling moeten vertrekken Het komend jaar zal dit onderwerp opnieuw op de agenda staan van directie en OR omdat het vraagt om een

visie over hoe het toekomstig personeelsbestand eruit moet komen zien en hoe de organisatie zich daarop kan voorbereiden

Personeelsverloop in- door- en uitstroom In totaal zijn er in 2016 acht medewerkers ingestroomd waarvan

projectmedewerker vernieuwing netwerk

1 cooumlrdinator Frontoffice

1 controller

1 medewerker communicatie

2 leesconsulenten 4-12

2 ondersteuners leesconsulenten

stagiaire19 Daarnaast zijn er zes medewerkers uit dienst getreden waarvan

1 ondersteuner leesconsulenten

3 opruimhulpen

2 informatiemedewerkers

19

De stagiaire is in augustus voor een aantal uur als medewerker communicatie aangesteld

0 10 20 30 40 50

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

totale FTE

totale FTE

0

10

20

30

40

50

60

15-30 30-40 40-50 50-60 60+

pe

rce

nta

ge

Leeftijdsopbouw in percentages

VANnU

st Bibliotheekwerk

landelijk

41

Jubilea In 2016 waren er twee jubilarissen Een medewerker was 40 jaar in dienst en een 25 jaar in dienst bij VANnU

Ziekteverzuim Het gemiddelde verzuimpercentage in 2016 bedroeg 32 De ziekte frequentie is 09 Het ziekteverzuim is ten opzichte van 2015 gedaald (587) Onderstaande grafiek toont het verzuimverloop in 2016 Duidelijk is dat het verzuimcijfer vooral wordt beiumlnvloed door een aantal langdurig zieken Het ziekteverzuim is in lijn met de landelijke trend 20 Ziekteverzuim 2016

20

CBS statline cultuur sport en recreatie geeft over de eerste drie kwartalen van 2016 een gemiddeld percentage aan van 32

Scholing VANnU vindt het belangrijk om haar medewerkers zo goed mogelijk voor te bereiden op het bibliotheekwerk van de toekomst In de strategische koers 2016-2018 staan de kernkwaliteiten collectioneren programmeren en netwerken centraal Om medewerkers de kans te geven deze competenties verder te ontwikkelen heeft VANnU in 2016 verschillende stappen gezet In het fusieproces is afgesproken dat er in de front office toegewerkt zou worden naar minder functies De functie van medewerker klantenservice is komen te vervallen en alle medewerkers die het betrof zijn opgeleid tot informatiemedewerker Een groep van 16 medewerkers heeft een opleidingstraject van 6 maanden doorlopen wat leidde tot een certificaat voor iedereen en een benoeming tot informatiemedewerker Alle front office medewerkers hebben in de zomer een training gevolgd over de digitale diensten van VANnU Hierbij kwam het gebruik van de e-books aan de orde en uitleg en gebruik van de verschillende bibliotheek apps digitale bibliotheek bronnen Daarnaast is er extra toelichting gegeven op het gebruik van Bicat het bibliotheekinformatiesysteem Na afloop van de training waren de medewerkers op de hoogte van het volledige aanbod en beter in staat om gebruikers te informeren en vragen te beantwoorden over het brede aanbod van digitale diensten

In 2016 is door alle medewerkers verder gewerkt in de themagroepen om de kerncompetenties concreet gestalte te geven Een doel in 2016 was ook om de medewerkers uit ZundertRucphen aan te laten sluiten bij deze manier van werken Opgemerkt moet worden dat hier in 2017 nog een aantal stappen in gezet moet worden De themagroepen biedt medewerkers de mogelijkheid om het netwerken het vormen van themacollecties en het bedenken van een bijpassend programma uit te proberen te oefenen en hiervan te leren In de praktijk blijkt dit meer of minder goed te slagen afhankelijk van het thema

0

20

40

60

80

100

120

140

160

180

verzuim kort0-7 dagen

verzuimmiddellang 8-

42 dagen

verzuim lang43-365 dagen

aantal ziektedagen

aantal medewerkers

42

Een aantal themagroepen heeft in 2016 tastbare resultaten weggezet Zo is er een pop-up bieb in winkelcentrum De Roselaar verschenen een pop-up in de basiliek in Oudenbosch zijn er verschillende voorleesactiviteiten geweest door het hele werkgebied zijn er contacten gelegd en presentaties geweest bij een aantal Alzheimer-cafeacutes en vonden andere activiteiten plaats zoals een Boekenproeverij in Zevenbergen Uiteraard werd er door de themagroepen ook aandacht besteed aan de landelijke leesbevorderingscampagnes zoals de (kinder)Boekenweek en Nederland Leest

Inzet vrijwilligers in de branche Stichting BibliotheekWerk is in 2015 door het Centraal Overleg Arbeidsvoorwaarden Openbare Bibliotheken gevraagd een inventarisatie uit te voeren van de inzet van vrijwilligers in de branche Van de 124 ondervraagde bibliotheken geeft 92 procent aan dat zij met vrijwilligers werken In bijna de helft van deze bibliotheken zijn op dit moment meer vrijwilligers werkzaam dan medewerkers met een arbeidsovereenkomst Wel worden zij vaak een beperkt aantal uren per week ingezet Wanneer een bibliotheek niet met vrijwilligers werkt is dit over het algemeen een principieumlle beslissing Over het algemeen voeren vrijwilligers in bibliotheken verschillende taken uit Een belangrijke taak is de bezorging van materialen aan huis Daarnaast worden vrijwilligers ook regelmatig ingezet als gastheer of gastvrouw en ondersteunen ze regelmatig bij de uitvoering van verschillende publieks- en promotieactiviteiten in de bibliotheek Ook zijn er werkzaamheden die minder frequent door vrijwilligers worden opgepakt Dit geldt bijvoorbeeld voor het adviseren over de ontwikkeling van de collectie het plaatsen van de collectie en het presenteren van collectieonderdelen als ondersteuning bij een project of activiteit Ruim driekwart van de bibliotheken met vrijwilligersbeleid heeft beleid vastgesteld over de scholing en begeleiding van vrijwilligers In de praktijk blijkt echter dat er minder vaak concrete initiatieven zijn om vrijwilligers de mogelijkheid te bieden zich verder te ontwikkelen

Als er een initiatief aanwezig is is dit doorgaans gericht op het aanbieden van scholing21 Inzet vrijwilligers VANnU Met het oog op de bezuinigingen en de veranderende rol van bibliotheken vraagt het vrijwilligersbeleid veel tijd en aandacht van directie managers en ondernemingsraad Sinds de fusie in 2015 met de bibliotheek ZundertRucphen heeft VANnU te maken met vrijwilligers in het uitleenproces In Rijsbergen en Rucphen was men gewend te werken met vrijwilligers in de rol van gastvrouw terwijl in het VANnU werkgebied van voacuteoacuter de fusie alleen gebruik werd gemaakt van expert-vrijwilligers (bv voor de speelotheek en voor cursussen zoals Klik en Tik) Met de realisatie van de nieuwe voorziening in Wouw is gekozen voor de inzet van vrijwilligers in de ondersteuning bij het uitlenen De vrijwilligers zorgen voor een opgeruimde ruimte voor een prettige ontvangst en ondersteunen in het gebruik van de zelfservice-apparatuur In 2016 is veel aandacht geweest voor de wijze waarop de vrijwilligers ingezet worden in de organisatie en de gesprekken over dit onderwerp zullen ook in 2017 voortgezet worden Uiteraard speelt de OR hierin een belangrijke en verbindende rol In 2016 werden ook de voorbereidingen getroffen voor een pilot in Rijsbergen die in januari 2017 van start gaat Het doel is om de inzet van vrijwilligers in het uitleenproces verder uit te werken de samenwerking tussen de vrijwilliger en de betaalde kracht helder vorm te geven en te beschrijven wat het vakmanschap voor het bibliotheekwerk lsquonieuwe stijlrsquo inhoudt Om kennis en kunde te delen en ervaringen uit te wisselen maakt de cooumlrdinator vrijwilligers deel uit van een (Brabantse) overlegstructuur met andere cooumlrdinatoren De inzet van vrijwilligers is een onderwerp dat in iedere bibliotheek speelt

21

httpswwwbibliotheekwerknlVrijwilligers_in_de_bibliotheekpdf

43

210 Ontwikkelingen in de openbare bibliotheek Samenwerking Bibliotheek VANnU werkt in alle gemeenten samen met partners op het gebied van zorg en welzijn (CJG) voorschoolse voorzieningen (kinderopvang en peuterspeelzalen) educatie (basis- en voortgezet onderwijs) laaggeletterdheid (bibliotheken West-Brabant ROC UWV en WVS) en cultuur (diverse instellingen zoals musea schouwburg en archief of organisaties zoals Stichting Cultuur Moerdijk) Bovenlokaal wordt er samengewerkt in de Brabantse Netwerkbibliotheek (BNB) Dit is een samenwerkingsverband tussen de 19 Brabantse basisbibliotheken en Cubiss Cubiss is een Provinciale Ondersteuningsinstelling (POI) en heeft een rechtstreekse subsidierelatie met de provincie Noord-Brabant Een essentieel doel van de BNB is het creeumlren van een goed toegankelijk netwerk Een plek waar ideeeumln floreren waar informatie en ervaringen worden uitgewisseld en waar kennis wordt gedeeld zodat de gebruikers en de partners van de Brabantse bibliotheken optimaal worden bediend Niet alleen nu maar ook in de toekomst De hoofddoelstelling van de BNB is het stimuleren van de Brabantse kennisinfrastructuur door vanuit de bibliotheekfunctie bij te dragen aan een goed ingerichte publieke informatievoorziening (httpwwwbnbibliotheeknl) Het samenwerkingsverband heeft een gezamenlijk beleidsplan vastgesteld en voert de provinciale projecten mede onder die vlag uit Branche De branchevereniging van en voor de openbare bibliotheken is de Vereniging van Openbare Bibliotheken (wwwdebibliothekennl) Tot slot is er nog de Stichting Certificering Openbare Bibliotheken Deze stichting ontwikkelt en bewaakt kwaliteitsnormen en toetst de kwaliteit van bibliotheekorganisaties aan deze normen door middel van audits (wwwbibliotheekcertificaatnl)

De overheden De overheid is op drie niveaus betrokken bij de basisbibliotheek op gemeentelijk provinciaal en landelijk niveau Gemeente De gemeente is de primaire opdrachtgever van de basisbibliotheek Zij verleent VANnU subsidie Binnen het gemeentelijk beleidskader dat gebaseerd is op eenduidig en samenhangend beleid worden concrete afspraken gemaakt met Bibliotheek VANnU over de te behalen resultaten en prestaties Tussen de gemeenten en Bibliotheek VANnU wordt een tweezijdig contract afgesloten dat nagekomen en geeumlvalueerd moet worden Bibliotheek VANnU ontvangt subsidie op basis van een uitvoeringsovereenkomst op basis van de Algemene Wet Bestuursrecht (AwB) Uitgangspunt is dat wordt gestuurd op inhoud en dat wederzijds afspraken worden gemaakt tussen de gemeente en Bibliotheek VANnU De basis van deze afspraken is

1 De beleidsdoelen die de gemeente nastreeft 2 De diensten en producten die Bibliotheek VANnU levert om aan

die beleidsdoelen te voldoen of een bijdrage te leveren 3 Duidelijke beoordelingscriteria op basis waarvan de prestaties en

(eventuele) resultaten worden beoordeeld en de subsidierelatie wordt afgerekend

Provincie In opdracht van de provincie Noord-Brabant werkt Cubiss samen met de Brabantse bibliotheken aan programmas voor bibliotheekvernieuwing Het werkplan van Cubiss bestaat de komende jaren uit vier projecten

1 Bieb Lab (voorheen Innovatie van de bibliotheekfuncties) 2 Innovatie van de educatieve functie 3 Versterken taalvaardigheid 4 Vergroten mediawijsheid

44

De eerste twee projecten zijn gerelateerd aan de wettelijke taak zoals die is vastgelegd in de Wsob Cubiss voert deze opdracht uit in zeer nauw overleg met de Brabantse bibliotheken De twee andere projecten zijn de uitwerking van een aanvullende provinciale opdracht aan Cubiss Naast bibliotheken zijn ook organisaties binnen het sociale domein en het onderwijs hierbij betrokken als partner Rijk De rijksoverheid is verantwoordelijk voor het functioneren van de openbare bibliotheken als stelsel met als aandachtspunten een vergroting van de doelmatigheid samenhang kwaliteit en pluriformiteit van het stelsel openbaar bibliotheekwerk De Wet stelsel openbare bibliotheekvoorzieningen (Wsob) kortweg de Bibliotheekwet is vanaf 1 januari 2015 van kracht De bibliotheekwet regelt de digitalisering van de openbare bibliotheek en zorgt voor structurele financiering daarvan door de Rijksoverheid In deze wet is vastgelegd dat iedere Nederlander toegang moet hebben tot een openbare bibliotheek zowel in fysieke als digitale vorm Ook zijn de vijf functies en voorwaarden vastgelegd waaraan een openbare bibliotheek moet voldoen (zie ook inleiding jaarverslag) De Koninklijke Bibliotheek (KB) heeft onder de Wsob een regierol gekregen binnen het netwerk van openbare bibliotheekvoorzieningen en de verantwoordelijkheid voor de landelijke digitale bibliotheek en Aangepast Lezen Het KB-beleidsplan 2015-2018 lsquoDe kracht van het netwerkrsquo formuleert de ambities van de KB in breed verband met twee strategische prioriteiten

1 Realiseren van de nationale digitale bibliotheek 2 Het versterken van de nationale en internationale samenwerking

Met de nationale digitale bibliotheek neemt de KB het voortouw in het uitbouwen van de rol en betekenis van de bibliotheek in het digitale domein De landelijke digitale infrastructuur zorgt voor de componenten waarmee alle openbare bibliotheekvoorzieningen deelnemen en gebruikmaken van de diensten van de digitale bibliotheek

Het versterken van de nationale samenwerking is gericht op het verbreden van de betekenis van de bibliotheek In samenspraak met de bibliotheken zelf de provinciale service organisaties de VOB en andere partners geeft de KB invulling aan de stelseltaken regie en advies faciliterende en cooumlrdinerende taken en de aansturing van grootschalige programmarsquos en projecten voor het hele bibliotheekstelsel Onttrekking Gemeentefonds voor aanschaf e-content Vanaf 2015 is het Rijk verantwoordelijk voor de financiering van de centrale aanschaf van e-content voor de openbare bibliotheken Daarvoor onttrekt het Rijk een bedrag aan het Gemeentefonds Dit bedrag stelt de minister van OCampW ter beschikking aan de KB voor de inkoop van e-content De KB koopt vervolgens in op voordracht van de openbare bibliotheken begrensd door het financieumlle kader van het ter beschikking gestelde bedrag Tot 1-1-2015 dragen bibliotheken een bedrag per inwoner af aan de VOB voor de inkoop van e-content het zogenaamde omslaggeld Voor 2014 was dat euro 035 per inwoner Het groeipad en de hoogte van de uitname worden formeel vastgesteld in een overleg tussen diverse ministeries en de VNG Gekozen is voor een scenario van relatieve groei Onttrekking gemeentefonds e-content en consequenties

jaar Bedrag per inwoner Totale uitname VANNU22

2014 035 euro 65456

2015 047 euro 87898

2016 055 euro 102859

2017 063 euro 117821

2018 073 euro 136522

De vijf gemeenten van VANnU gaan verschillend met de uitname om De gemeente Moerdijk houdt het bedrag in van de subsidie de gemeente Halderberge deels en de andere drie gemeenten niet

22

Aantal inwoners op basis van gegevens 2016 187017

45

Digitaal abonnement Per 1 januari 2016 heeft de Koninklijke Bibliotheek een lidmaatschapsvorm toegevoegd aan de bestaande lidmaatschapsvormen van de openbare bibliotheken namelijk de mogelijkheid om gebruik te maken van enkel de digitale voorziening Voor dit lidmaatschap is een tarief vastgesteld van 42 euro per jaar Het aanbod van deze lidmaatschapsvorm en ndashtarief is een stap in de ontwikkeling van het publieke aanbod die past binnen de verdere ontwikkeling van de toegang tot digitale werken in het algemeen De Koninklijke Bibliotheek blijft in gesprek met zowel de openbare bibliotheken als de aanbieders van digitale content om een optimaal aanbod voor de klant te realiseren dat in lijn is met de publieke waarden van de openbare bibliotheek Primair gaat het om het aanbod e-books waarvoor licenties zijn afgesloten met individuele uitgevers secundair gaat het om andere content types (audio databanken etc) Omdat het gebruik van e-books in Nederland nog in ontwikkeling is zowel in relatie tot openbare bibliotheken als in relatie tot het commercieumlle - en ook het illegale - aanbod is de introductie van een digitaal lidmaatschap van de openbare bibliotheek niet een eindpunt in de positionering van het publieke aanbod in dit domein De KB stelt daarom een gefaseerde ontwikkeling van de tariefstructuur voor die flexibel genoeg is om in te spelen op ontwikkelingen in het netwerk en in de markt De Nationale bibliotheekpas en gastlenen Naast het digitale abonnement loopt ook de ontwikkeling van de nationale bibliotheekpas Het project de Nationale Bibliotheekpas ontwikkelt eacuteeacuten pas die burgers toegang geeft tot alle landelijke en lokale (digitale) diensten Op deze manier krijgen zij makkelijker toegang tot de fysieke collectie van alle bibliotheken in heel Nederland Door de invoering van een nationale bibliotheekpas zijn er in de toekomst voor de klant geen verschillende loketten meer met verschillende voorwaarden en dienstverlening Een ander voordeel is de versterking van het merk en het imago van de bibliotheek bibliotheken treden meer naar buiten als eacuteeacuten

netwerk Tot slot zal er ook sprake zijn van efficiency eacuteeacuten stelsel van voorwaarden en keuzemogelijkheden is veel goedkoper en effectiever Bovendien ontstaat er vanuit de gezamenlijkheid de mogelijkheid om op landelijk niveau te kunnen innoveren In januari is onder het motto - Lezen kun je overal lenen nu ook- gastlenen (landelijk) van start gegaan Met gastlenen kunnen bibliotheekleden ook elders in Nederland lenen Daarvoor is een geldig bibliotheeklidmaatschap nodig met een abonnement dat toegang geeft tot gastlenen Gastlenen is een onderdeel van het VOB-project de nationale bibliotheekpas Gezamenlijke innovatieagenda Op 1 januari 2015 is de Wet stelsel openbare bibliotheekvoorzieningen (Wsob) in werking getreden De Wsob gaat uit van een bibliotheekstelsel waarin de drie overheden nadrukkelijk samen de netwerk- verantwoordelijkheid dragen De minister de provinciebesturen en de gemeentebesturen zijn gezamenlijk verantwoordelijk voor een netwerk van openbare bibliotheekvoorzieningen Dit netwerk van openbare bibliotheekvoorzieningen wordt gevormd door

bull de lokale bibliotheken bull de provinciale ondersteuningsinstellingen (POIrsquos) bull de Koninklijke Bibliotheek (KB) voor wat betreft haar taak tot het

in stand houden van de landelijke digitale bibliotheek De Wsob beschrijft de taken van de deelnemers in het netwerk Bij sommige taken raken de verantwoordelijkheden van de verschillende deelnemers elkaar Dat is bijvoorbeeld het geval bij de innovatietaak23 Omdat de verantwoordelijkheid van de gezamenlijke POIrsquos op het gebied van innovatie enerzijds en de cooumlrdinerende taak van de KB anderzijds sterke raakvlakken hebben is bij het bestuurlijk overleg van OCW IPO en

23

Artikel 16 van de Wsob omschrijft als verantwoordelijkheid voor de gezamenlijke POIrsquos2 lsquode ontwikkeling van innovaties ten behoeve van de lokale bibliotheken in overeenstemming met de Koninklijke Bibliotheek in verband met haar cooumlrdinerende taakrsquo

46

VNG samen met VOB SPN en KB de wens ontstaan te komen tot een Gezamenlijke innovatieagenda De Gezamenlijke innovatieagenda heeft als hoofddoel om de vernieuwingskracht van de bibliotheeksector te versterken om zo toegevoegde waarde te kunnen bieden aan burgers en samenleving in lijn met de vijf functies van de bibliotheek Om dat hoofddoel te kunnen realiseren wordt met deze Gezamenlijke innovatieagenda ingezet op

Het aanbrengen van focus door de innovatiekracht te bundelen op een overzichtelijk aantal prioriteiten die breed worden gedeeld door zowel de netwerkverantwoordelijke overheden als het gelaagde bibliotheeknetwerk

Het op gang brengen van een proces van permanente innovatie op deze prioriteiten

Het geven van helderheid over de concrete rolverdeling tussen partijen ndash passend binnen de kaders van de Wsob ndash zodat optimale samenwerking kan ontstaan bij dit proces van permanente innovatie

Met deze Gezamenlijke innovatieagenda als leidraad kunnen overheden vanuit hun verantwoordelijkheid voor het netwerk van openbare bibliotheekvoorzieningen samen met het bibliotheekveld daadkrachtig invulling geven aan het innovatieproces zowel fysiek als digitaal Digihulp via bibliotheken In februari 2016 startte met de ondertekening van een convenant de samenwerking tussen de Belastingdienst en de Koninklijke bibliotheek Doel is om mensen via de lokale openbare bibliotheek ondersteuning te bieden bij het digitaal zaken doen met de overheid Op termijn kunnen burgers bij de bibliotheek terecht voor inhoudelijke hulp over toeslagen en inkomstenbelasting De komende jaren zullen de meeste bibliotheken belastingspreekuren gaan organiseren Inmiddels is een aantal pilots gestart

211 Een blik vooruit

lsquoDe bieb is een aantrekkelijke ontmoetingsplaats geworden waar jongeren en volwassenen graag komen Ze kunnen boeken lenen maar ook een talencursus volgen met een 3D-printer aan de slag gaan of meedoen aan een debat De bibliotheek heeft zichzelf heruitgevondenrsquo Bovenstaande is een citaat uit een brief naar de Tweede Kamer van minister Jet Bussemaker van Cultuur De aanleiding was de verschijning van de eerste bibliotheekmonitor van de KB Het aantal volwassen leden daalde in 2015 maar het aantal jeugdleden nam toe tot 23 miljoen Zij leenden 38 miljoen boeken blijkt uit de monitor In totaal leenden de 156 bibliotheken 73 miljoen fysieke boeken en 4 miljoen e-books uit De vorige hoofdstukken uit dit jaarverslag geven een goed beeld van wat er allemaal in 2016 is gebeurd Bovenstaande tekst had mijn tekst kunnen zijn Ook bij VANnU stijgen de jeugdleden en daalt het aantal volwassen leden De inspanning om de jeugd te bereiken en lezen en leesplezier te bevorderen loont en daar profiteren kinderen hun leven lang van Op de laatste pagina van dit verslag staat een prachtig overzicht van het aanbod en de dienstverlening van VANnU Afhankelijk van de subsidie en de mogelijkheden om samen te werken en door de inzet van onze medewerkers is door VANnU voor de verschillende gemeenten de afgelopen jaren een aanbod gecreeumlerd Naast de specifieke wensen van de gemeenten is de koers van VANnU daarbij altijd leidend De bezuinigingen in de gemeenten Roosendaal en Zundert kosten veel tijd en energie maar bieden ook kansen voor nieuwe dienstverlening VANnU heeft ook de afgelopen jaren succesvolle of kansrijke programmarsquos of formules van de ene gemeente kunnen implementeren in de andere Op die manier profiteren alle gemeenten van het feit dat men afspraken maakt met dezelfde professionele organisatie

47

Alhoewel deze lokale verschillen kleur geven aan het bibliotheekaanbod is er na jaren van bezuinigingen wel een grens bereikt De gemiddelde bijdrage per inwoner is laag VANnU moet en wil op een goede kwalitatieve manier aan haar 5 kernfuncties invulling geven en voorbereid zijn op de toekomst Dat vraagt om ruimte voor innovatie en om een sterke en stabiele organisatie Daar zijn alle aangesloten gemeenten bij gebaad Het voornemen is om in 2017 met de gemeenten een convenant af te sluiten en daarin een aantal basisafspraken op te nemen over de regionale dienstverlening en de toekomst Een convenant wordt gezien als een manier om in gezamenlijkheid verantwoordelijkheid te nemen voor het bibliotheekwerk van de toekomst De vijf wethouders hebben op het verzoek positief gereageerd Naast deze opdracht is er nog een aantal belangrijke opdrachten voor de komende jaren geformuleerd 24 Een belangrijke die ik in dit hoofdstuk nog kort wil delen is de grote opgave op het gebied van HR Eerder in dit verslag is aangegeven dat de bibliotheek een transitie doormaakt verandert en verbreedt Vragen als Hoe zorgen we dat onze medewerkers voldoende zijn voorbereid en toegerust op de toekomst Hoe zorgen we ervoor dat we talenten binnen de organisatie behouden Hoe realiseren we een goede in- door- en uitstroom en Hoe zien we de rol van de vrijwilligers zijn voor de toekomst van VANnU uiterst relevant VANnU moet haar maatschappelijke meerwaarde tegen een achtergrond van teruglopende subsidies vergroten Dit vraagt om nieuwe focus en keuzes een beweging die momenteel in de hele bibliotheeksector gestalte krijgt Deze ontwikkelingen vragen om een nieuwe inrichting van de organisatie die niet alleen een structuurwijziging is maar die met name ook de kaders biedt voor de rolverdeling en de competenties

24

Zelfevaluatie VANNU voor de certificering

waarop in de organisatie met elkaar en buiten de organisatie met partners wordt samengewerkt Om dit te bereiken is eind 2016 besloten om in 2017 een kwalitatieve reorganisatie door te voeren Een andere opdracht waar VANnU voor staat is hoe VANnU haar ambities kan verwezenlijken en innoveren terwijl de financieumlle middelen (de subsidies daling betalende leden) al jaren afnemen Hoe kunnen extra inkomsten worden gegenereerd en waar liggen kansen

Waar we hard aan hebben gewerkt tov de vorige certificering is dat we meer en beter inzichtelijk maken dat we altijd keuzes maken en stappen zetten in het licht van de stip op de horizon die we hebben geformuleerd in ons meerjarenbeleidsplan We deden dat in het verleden ook maar dat was niet altijd zichtbaar We nemen nu de tijd voor planvorming we leggen meer vast we communiceren beter en zorgvuldiger intern en extern We zijn kritisch op onszelf in de evaluatie leren daarvan voor de toekomst en verbeteren daar waar kan Door het gezamenlijk voorbereiden van de aankomende certificering werden we ons nog meer bewust van waar we vandaan komen en naar op weg zijn Van de successen de uitdagingen en de knelpunten We hebben afstand kunnen nemen van de waan van alledag en de tijd genomen om van een afstand naar de organisatie te kijken Onze ambitie is altijd groot geweest en dat zal zo blijven We zijn ons bewust van het feit dat we zelf de regie moeten houden op de ontwikkeling van de bibliotheek naar de toekomst Dat betekent dat we bedreigingen die op ons afkomen voor zover als kan proberen te keren maar ons vooral willen blijven richten op de kansen En die zijn er genoeg en geven energie VANnU blijft investeren in vernieuwing Dat is voor RvT directeurbestuurder en managers de enige juiste koers Mevrouw FD Assink-Aben directeurbestuurder Bibliotheek VANnU

48

Page 26: Jaarverslag Bibliotheek VANnU 2016 · transparante verantwoording over de wijze waarop het toezicht in 2016 is uitgeoefend. Hier wordt achtereenvolgens verslag gedaan van de samenstelling

26

24 Belangrijke ontwikkelingen in 2016

Hieronder worden de belangrijkste ontwikkelingen geschetst Het is uiteindelijk maar een kleine greep uit wat er allemaal in een jaar bij VANnU gebeurt Certificering In 2014 is in samenspraak met de sector en de branchepartijen (VOB en VNG) het kwaliteitskader 2014-2017 voor openbare bibliotheken vastgesteld Door deel te nemen aan deze certificeringsronde tonen bibliotheken aan dat zij aan de verwachtingen van hun klanten willen voldoen Audits en de daarop volgende certificering helpen bibliotheken om inzicht te krijgen in hun functioneren en toekomstbestendigheid Daarnaast dragen audits en certificering bij aan een samenhangend bibliotheekstelsel op basis van gelijke waarden uitgangspunten bedrijfsvoering en kwaliteit Na een intensieve periode van voorbereiding voor het schrijven van de zogenaamde zelfevaluatie vond begin oktober een tweetal auditdagen plaats De zelfevaluatie is een belangrijk document dat ter voorbereiding van de audit geschreven is door het MT waarin alle onderdelen van de certificering worden behandeld (leiderschap strategie medewerkers processen middelen netwerk dienstverlening collectie en gemeenten) VANnU kreeg bezoek van twee auditoren die door een groot aantal gesprekken met allerlei betrokkenen een beeld moesten vormen van de organisatie Met name de vraag hoe toekomstbestendig de huidige organisatie is stond centraal De auditoren spraken uiteraard met verschillende medewerkers maar ook met een directeur van een basisschool de voorzitter van de Raad van toezicht een tweetal wethouders en een ambtenaar Deze gesprekken gaven samen met de aangeleverde documenten voldoende vertrouwen om gecertificeerd te worden De auditoren hebben daar in hun rapportage het volgende over geschreven

Op basis van de open gesprekken en de vooraf en ter plekke nog ter beschikking gestelde documenten is een goed beeld verkregen van bibliotheek VANnU Hieruit concluderen de auditoren dat de bibliotheek op ruime wijze aan de certificeringsnormen voldoet De gesproken betrokkenen hebben een eenduidig beeld van de koers van de bibliotheek en van de toegevoegde waarde van VANnU naar de toekomst toe De stip op de horizon grote veranderingen niet schuwend een menselijke maat oog voor de financieumlle aspecten en een duidelijke door de organisatie en stakeholders gedeelde visie op het bibliotheekwerk van nu en de nabije toekomst Dit alles geeft ruim voldoende vertrouwen in de toekomstbestendigheid Vernieuwing netwerk In 2016 zijn de voorbereidingen getroffen voor de vernieuwing van het netwerk voor de organisatie Het oude netwerk (hard- en software) is aan vervanging toe en dat biedt de organisatie de kans om te zorgen dat ook voor de komende jaren het netwerk weer past bij de toekomst en daarmee de vraag van de bezoeker Naast het netwerk zullen ook de lijnverbindingen en de telefonie aangepast of vernieuwd worden Reorganisatie De aanpassingen in de dienstverlening in de gemeenten Roosendaal en Zundert hebben in eerste instantie vooral effect op de Frontoffice en daarmee op de werkgelegenheid (voor verdere info zie ontwikkelingen per gemeente) Begin 2016 zijn de voorbereidingen voor een reorganisatie in gang gezet De uitvoering bleek uiteindelijk niet nodig vanwege het vrijwillige vertrek van een aantal medewerkers

27

25 Ontwikkelingen per gemeente In de inleiding van het jaarverslag is het volgende opgemerkt De subsidiering van de bibliotheek is een strategische investering van de gemeente de bibliotheek is een uitvoeringsinstrument van het gemeentelijk beleid Bepaalt de gemeente formeel WAT zij wil bereiken voor haar burgers Bibliotheek VANnU geeft aan HOE dat het beste kan gebeuren Het strategisch beleidsplan van VANnU is richtinggevend om het HOE te bepalen17 Voordat een stand van zaken per gemeente wordt beschreven zullen de vijf strategische themarsquos uit de koers nog kort worden weergegeven omdat keuzes die gemaakt worden per gemeente altijd in het licht van deze themarsquos moeten worden gezien Dat neemt niet weg dat er altijd sprake is van unieke lokale keuzes De onderwerpen leesbevordering jeugd en aanpak laaggeletterdheid komen vanwege het belang verderop in dit verslag aan de orde In dit hoofdstuk zal ook en overzicht subsidieverloop worden getoond De strategische koers 2016-2018 In het jaarverslag van 2015 is geschetst hoe de kaders voor de komende jaren eruit gaan zien en met welke maatschappelijke en economische trends de bibliotheek rekening moet houden Deze zijn uitgangspunt geweest voor de verdere uitwerking van het strategisch meerjarenbeleidsplan voor de komende jaren Dit plan wordt hieronder beknopt weergegeven in de vijf strategische themaacutes Doelstellingen en effecten staan uitgebreid beschreven in het definitieve plan en in de diverse werkplannen staat de aanpak beschreven De missie van VANnU luidt Jong en oud verleiden met plezier te lezen te leren en zich te informeren

17

Strategisch beleidsplan VANnU 2016-2017 van collectie tot connectie

Focus op jeugd mee kunnen doen en de vernieuwde vorm van bibliotheekfuncties staan de komende jaren centraal in onze strategische koers Dat levert de volgende themarsquos op

1 Van collectie tot connectie van uitleenfabriek naar leren en lezen in de wijk

De traditionele bibliotheekvestiging is niet toekomstbestendig De collectie wordt deels digitaal en er is een groeiende behoefte aan leerplekken en cursusruimte De kernvestiging wordt daarom omgevormd naar een lees- en leercentrum met brede openingstijden dat goed bereikbaar is Servicepunten in wijken en dorpen zullen op termijn verdwijnen om plaats te maken voor collecties en programmarsquos op plaatsen waar veel mensen komen De bibliotheek omarmt (burger)initiatieven met betrekking tot lezen leren en informeren Van ruilbibliotheken en een afhaalpunt in een supermarkt tot voorleescursussen in het buurthuis en een collectie in het gezondheidscentrum De bibliotheek biedt ondersteuning Deze initiatieven spelen een belangrijke rol op het gebied van leefbaarheid bestrijding van eenzaamheid en andere maatschappelijke themarsquos

2 Focus op jeugd Het maakt een groot verschil in het leven van kinderen of ze lezen of niet Onderzoek toont aan dat lezers niet alleen hoger scoren op taalvaardigheid maar ook op schoolsucces en intelligentie Leren begint bij lezen Wie kan lezen en teksten begrijpt kan kennis verwerven en zich ontwikkelen Een goede taalbeheersing zorgt er voor dat kinderen betrokken zijn bij wat er om hen heen gebeurt Door een kwartier te lezen per dag groeit de woordenschat van kinderen Vrij lezen stimuleert leesplezier en daarmee groeit de motivatie om te lezen De bibliotheek verwerkt deze uitgangspunten in haar programmarsquos voor scholen de vestigingen en in de collectie Uiteraard worden kinderen uitgenodigd mee te denken en te organiseren

28

3 Een leven lang leren De wereld verandert snel en om steeds bij te blijven moet je blijven leren Om mensen te stimuleren een leven lang te blijven leren pakt Bibliotheek VANnU de rol van inspirator en facilitator Andere partijen nemen het daadwerkelijke lesgeven op zich In de komende jaren zal VANnU het lokale aanbod bundelen en als wegwijzer fungeren We zoeken daarbij naar de optimale mix van online en op locatie leren van individueel en in groepen leren Om mee te kunnen doen is leren lezen en schrijven van groot belang Voor mensen zelf maar ook voor werkgevers dienstverleners en de maatschappij als geheel Van de Nederlandse beroepsbevolking (16-65 jaar) is ongeveer 12 laaggeletterd In West-Brabant alleen al zijn zorsquon 56000 mensen Dit vraagstuk kan VANnU niet alleen op lossen maar dit doet ze samen met andere partijen (zie ook Aanpak laaggeletterdheid) Lokaal worden deze initiatieven vertaald in concreet aanbod waarbij het Taalnetwerk VANnU een cooumlrdinerende rol speelt Cursussen digitale vaardigheden en Taaloefengroepen worden georganiseerd in de bibliotheek en op andere locaties Veel activiteiten worden begeleid door vrijwilligers

4 Passend vakmanschap De veranderingen in onze samenleving vragen andere vaardigheden van onze medewerkers Netwerken verbindingen leggen samenwerken en goede kennis van de collectie staan centraal Er wordt steeds minder gewerkt in het fysieke bibliotheekgebouw en steeds meer op andere plaatsen met andere mensen binnen netwerken Het uitleenproces is geautomatiseerd De toegevoegde waarde van de medewerker zit in het persoonlijke advies en in de gesprekken met klanten bezoekers en (potentieumlle) samenwerkingspartners

5 Financieringsbronnen Zoals veel openbare bibliotheken staat ook Bibliotheek VANnU voor de uitdaging om verder inhoud te geven aan haar maatschappelijke functie

Aan de ene kant heeft VANnU te maken met een terugloop van inkomsten en aan de andere kant wil en moet de organisatie blijven innoveren oa vanwege de digitalisering de ontwikkelingen rondom de Bibliotheek op school en nieuwe maatschappelijke vraagstukken zoals de aanpak van laaggeletterdheid en eenzaamheid De bibliotheek moet toe naar een nieuwe strategie met alternatieve verdienmodellen en daarbij op zoek naar andere inkomstenbronnen zowel op basis van dienstverlening als op basis van private bijdragen Stand van zaken gemeente Roosendaal In 2016 is de structurele bezuiniging van euro 250000 aan VANnU opgelegd Onderstaande afspraken zijn met de wethouder gemaakt 1 Van de huidige naar een kleinere toekomstbestendige kernvestiging 2 Invoering Bibliotheek op school Bibliotheek op school zet in op het ontwikkelen van lees- taal- en mediavaardigheden van kinderen VANnU bereikt 100 van de jeugd 3 Connectie in alle wijken en dorpen en het gefaseerd sluiten van drie servicepunten Wouw (2016) Kortendijk (2017) en Tolberg (2018) VANnU ontwikkelt passende dienstverlening in alle wijken en dorpen met dienstverlening dichter bij en samen met de burgers In 2016 is veel tijd besteed aan de voorbereidingen voor de verbouwing en herinrichting van de kernvestiging Roosendaal (Parrotia) VANnU vormt samen met Allee Wonen een projectgroep om te komen tot een stedelijke huiskamer met een maatschappelijke insteek In 2016 zijn de eerste schetsen gemaakt maar is vooral veel tijd besteed aan de ontwikkeling van het concept en aan het betrekken van partners De inrichting moet in 2017 Europees aanbesteed worden en de verwachting is dat de realisatie in het derde en vierde kwartaal plaats zal vinden In 2016 zijn er voorsorterend op de veranderingen alvast een aantal aanpassingen gedaan Er is een horecavoorziening gekomen (commercieumlle partij) de ingang is verplaatst en een aantal partijen is intern verhuisd

29

In Roosendaal is de keuze gemaakt om de verschillende servicepunten in de jaren 2015-2018 gefaseerd te sluiten en op zoek te gaan naar andere vormen van dienstverlening in alle wijken en dorpen dichterbij de inwoners en minder gericht op het uitleenproces Wouw is in 2016 het eerste servicepunt geweest wat sloot en er is gezocht naar een alternatief In 2016 lag de focus op behoud van de uitleenvoorziening maar in 2017 ligt de nadruk op het programmeren het gezamenlijk initieumlren van activiteiten voor een diverse doelgroep in aansluiting op de kernfuncties van de bibliotheek Het gedeelde maatschappelijk belang is hierin leidend In 2016 is gestart met het zoeken naar alternatieve dienstverlening in Wouw We zijn daar in gesprek gegaan met de burgers met behulp van de methode ldquodesign thinkingrdquo met als doel de behoeftes op te halen Het gaat hier om een participatief traject met inwoners van het dorp met de dorpsraad met gemeenschapshuis De Geerhoek en met verschillende organisaties en instellingen In een aantal sessies is gezocht naar de onderwerpen die voor het dorp erg belangrijk zijn De opbrengst was op hoofdlijnen behoefte aan lezen en een collectie ontmoeting eenzaamheid aandacht 0-4 jaar en toevoegen van programmering Het concrete resultaat In Wouw is de nieuwe bibliotheek welke per 1-10-2016 in de Geerhoek is gestart Het huidige servicepunt is gesloten Naast een kleine collectie en de mogelijkheid te reserveren en in te leveren is er aandacht voor programmering (met nadruk op 0-4 jaar) en ontmoeting (leestafel tegengaan eenzaamheid) Dit alles wordt vooral door vrijwilligers opgepakt Verder zijn contacten gelegd of verstevigd met het onderwijs en professionele instellingen (voor uitrol dBoS zie verderop in het verslag) En in andere dorpen zoals Heerle en Wouwse Plantage zijn ook diverse alternatieven ontwikkeld en activiteiten opgestart of is geholpen met het opstarten van bijvoorbeeld een ruilbieb (Boekspot)

Begin 2017 zal de evaluatie van het project in Wouw worden afgerond Daarin zullen we de methode (design thinking) om de burgers te betrekken bij de alternatieve dienstverlening evalueren alsmede het resultaat De vraag lsquohoe kunnen we schuiven met de middelen (van traditioneel uitlenen naar jeugd laaggeletterdheid vraagstukken in het sociaal domein) en ze op een goede manier inzettenrsquo blijft relevant Dat geldt niet alleen voor de gemeente Roosendaal maar ook voor de andere 4 gemeenten Bibliotheekwerk in de Roosendaalse wijkendorpen In 2016 is er wederom geiumlnvesteerd in bestaande en nieuwe partners in de wijken en dorpen met als doel taal boeken en leesplezier dicht bij de mensen te krijgen Dit heeft geresulteerd in een breed scala aan projecten en activiteiten in samenwerking met andere organisaties en instellingen Op het gebied van leesbevordering voor volwassenen is er in 2016 opnieuw geiumlnvesteerd in het initieumlren en begeleiden van Boekspots ruilbibliotheken op allerlei plekken waar mensen boeken kunnen naartoe kunnen brengen kunnen lenen en ruilen Dit gebeurde oa in Westrand Wouwse Plantage Wouw en de Westrand VANnU adviseert stimuleert en verzorgt de PR Deze Boekspots vormen tevens een aanleiding om hier met behulp van onze collectie activiteiten omheen te programmeren Dit doen we op verschillende plekken via het nieuwe concept lsquoBieb in de Buurtrsquo Dit was in het Tongerlohuys (jeugd) en Wouwse Plantage (vrouwengroep) Ook hebben we samenwerking gezocht op allerlei themarsquos en vanuit onze kennis en collectie zoals in de Westrand (gezonde voeding) St Elisabeth (Dag van de Ouderen iconenproject) en Heerle (uitleen tijdens vakanties voor jeugd en later ook volwassenen In Wouwse Plantage is een wisselcollectie naar het gemeenschapshuis gebracht met name gericht op eenzame ouderen die elkaar op een vast moment in de week ontmoeten Op deze manier zoekt VANnU naar mogelijkheden om de bibliotheek dichterbij de bewoners te brengen

30

Het andere spoor waarop VANnU resultaten heeft geboekt is in het op de agenda zeten van taalvaardigheid leesbevordering en leesplezier bij anderen Dit begint met het bepalen van gezamenlijke doelen voor een bepaalde doelgroep of een specifieke wijk samen met ons netwerk De bibliotheek draagt haar deskundigheid dan uit aan anderen die vervolgens (mede) de activiteiten uitvoeren Zo hebben we zowel ouderen als jongeren getraind in interactief voorlezen en activiteiten ontwikkeld waarbij kinderen van de basisschool door hen werden voorgelezen Tot slot had VANnU een aanjagende rol naar andere partijen in het kader van de Dag van de Dialoog (SDW ROC Huis van de Westrand) Door onze deelname aan het project CREA in de wijk (Westrand) zijn de lijnen met andere partners kort Hierdoor hebben ook zij verschillende dialoogtafels georganiseerd Zorginnovatiepunt Het Huis van Morgen en Bibliotheek VANnU zijn partners binnen de Alliantie gezondheid en geletterdheid Huis van Morgen heeft de opdracht innovatieve hulpmiddelen die bijdragen aan langer zelfstandig thuis wonen onder de aandacht van een groot publiek te brengen VANnU heeft een informatiefunctie die bijdraagt aan zelfstandigheid en participatie voor inwoners in haar werkgebied Ons Marie biedt een breed scala aan activiteiten voor ouderen Dat heeft geleid tot het in de bibliotheek tentoonstellen en actief onder de aandacht brengen van de hulpmiddelen tbv de doelgroep Ook de wijkzuster en BN De Stem zijn betrokken Cultuurnota Roosendaal In 2016 werkte VANnU mee aan de totstandkoming van de nieuwe cultuurnota voor de gemeente Roosendaal Deze opdracht van de raad aan de wethouder werd gestalte gegeven door een cultuurnetwerk te vormen waar VANnU als vanzelfsprekend deel van uitmaakt

Het netwerk bestaat uit ruim 20 personen en fungeert als een spin in het web om mensen en organisaties op cultureel vlak bij elkaar te krijgen Kunst en cultuur zijn niet het doel op zich maar het middel om samenhang in de gemeente te vergroten en aan te zetten tot nieuwe initiatieven om uiteindelijk op cultureel sociaal economische en educatief gebied de vruchten te plukken Stand van zaken gemeente Moerdijk Het servicepunt Willemstad voorheen gevestigd in het Mauritshuis is in de zomer van 2016 verhuisd naar Buurthuis Irene De ruimte die de bibliotheek in gebruik had in het Mauritshuis kon niet langer gehuurd worden In afstemming met de gemeente is besloten om het servicepunt om te vormen naar een afhaal- en inleverlocatie In Buurthuis Irene vond VANnU een plaats om een alternatieve voorziening te maken Het servicepunt is aangepast in een haal- en brengpunt met aandacht voor het jonge kind (0-4) en voor de ontmoeting (leestafel tijdschriften kranten) In het najaar heeft het college VANnU verzocht om het positieve resultaat van 2015 terug te storten Voor VANnU kwam dit onverwacht en gedurende het overleg met de wethouder bleek dat de afspraken in de subsidieverordening over de opbouw van het eigen vermogen niet duidelijk zijn Daardoor loopt VANnU als organisatie een risico De bestuurder heeft het voornemen om in 2017 samen met de 5 gemeenten waar VANnU verantwoordelijk is voor het bibliotheekaanbod goede afspraken te maken voor de toekomst en deze vast te leggen in een convenant Een sterke en gezonde bibliotheekorganisatie is in het belang van alle vijf gemeenten

31

Stand van zaken gemeente Halderberge Voor de zomer kondigde de Raad aan de subsidie van de bibliotheek en nog een aantal professionele organisaties opnieuw te willen verlagen Op 16 juni heeft VANnU tijdens de commissievergadering de consequenties voor het bibliotheekaanbod geschetst Vanwege het effect op de dienstverlening heeft de Raad besloten om de voorgenomen bezuiniging niet op te leggen en zich opnieuw te beraden op de toekomst In 2017 zullen de twee Brede Scholen in Hoeven en Oud-Gastel gerealiseerd zijn De wethouder heeft aangegeven dat hij vanwege het belang van lezen voor de jeugd de wens heeft dat de bibliotheek daarin wordt gehuisvest Dat heeft consequenties voor het bibliotheekaanbod in de servicepunten in beide dorpen De huidige middelen zijn niet toereikend om beide doelgroepen te bedienen Stand van zaken gemeente Rucphen Ook in de gemeente Rucphen is de aandacht voor leesbevordering bij de jeugd steeds meer speerpunt De wethouder heeft aan VANnU gevraagd om een plan te maken voor een breder aanbod aan de jeugd In 2016 zijn de voorbereidingen getroffen om in 2017 de Bibliotheek op school (dBoS) op de scholen uit te rollen (zie verder aanbod jeugd) Ook in deze gemeente is de aanpak laaggeletterdheid een belangrijk speerpunt Rucphen is samen met Roosendaal de enige plek waar naast Klik amp Tik ook taaloefengroepen hebben gedraaid (zie verder 26 aanpak laaggeletterdheid) Stand van zaken gemeente Zundert Ingegeven door de bezuinigingsopgave van de gemeente Zundert zijn in 2016 de voorzieningen in Wernhout Achtmaal en Zundert aangepast enof gesloten In deze kernen is door VANnU ondersteuning geboden in het opzetten van alternatieven zoals een ruilbieb (Boekspot) in alle drie de kleine kernen (Achtmaal Wernhout en Zundert) en het creeumlren van een afhaallocatie gerund door vrijwilligers

In Zundert is een haal- en brengpunt gerealiseerd in het CCZ De bedoeling is om daar ook activiteiten samen met de partners in Zundert te organiseren In Achtmaal helpen vrijwilligers de burgers om de materialen te reserveren of uit Zundert of Rijsbergen te halen De vrijwilligers kunnen altijd voor eventuele vragen bij VANnU terecht De dienstverlening in Rijsbergen wordt aangepast Er zal minder personeel worden ingezet tegelijkertijd is er aandacht voor programmering samen met andere partners Om dit te kunnen realiseren moeten medewerkers tijd en ruimte krijgen om met de programmering bezig te zijn In 2017 zal gestart worden met een pilot voor de inzet van vrijwilligers op De snelheid waarmee VANnU moest reageren op de bezuinigingen voor de komende drie jaar stond op gespannen voet met het realiseren van alternatieven samen met de burgers In goed overleg met de wethouder is besloten om de planning te verruimen De gemeente heeft een financieumlle tegemoetkoming betaald vanwege het langer openhouden van de servicepunten en het langer continueren van het aanbod op de scholen De dienstverlening in de vorm van het uitlenen op de Zundertse basisscholen is gestopt en VANnU heeft de collecties achtergelaten op de scholen zodat de leerlingen deze nog kunnen gebruiken De wethouder heeft VANnU gevraagd om een plan te maken met het onderwijs voor de leesbevordering in de scholen waarmee hij de bezuiniging van 2017 van euro 25000 zou kunnen terugdraaien Dat is niet gelukt De bedoeling is om dit voor 2018 alsnog voor elkaar te krijgen en de opgelegde bezuiniging terug te draaien en in te zetten voor de jeugd

32

Subsidieverloop 2011-2016 In 2016 zijn de budgetsubsidies in de gemeenten Roosendaal en Zundert verlaagd De gemeente Roosendaal had de verlaging in 2014 reeds aangekondigd maar heeft VANnU de tijd gegeven om een koers voor 4 jaar uit te zetten waardoor de bezuiniging met aandacht voor de inhoud kan worden gerealiseerd De gemeente Zundert heeft na de fusie in 2015 aangegeven de bibliotheek drie jaar op rij een bezuiniging op te leggen In 2016 euro 50000 en in 2017 en 2018 elk jaar euro 25000 Alleen de gemeente Rucphen heeft een indexering toegepast In onderstaande tabel is vanaf 2011 het subsidieverloop te zien Subsidieverloop 2011-2016

Gemeente 2011euro 2012euro 2013euro 2014euro 2015euro 2016euro

Roosendaal 1608501 1608501 1608501 1608501 1608501 1368503

Roosendaal div subsidies

404624 65660 96182 27049 6240 3553

Moerdijk 883503 793100 797000 798130 809188 809188

Moerdijk div subsidies

8921 33785 41280 72705

61562

57319

Halderberge 550811 495730 395730 395730

395730 395730

Halderberge div subsidies

- 44826 26459 51444

54750

50000

Rucphen - - - 428013 434433 440949

Zundert - - - 305052 305052 255052

totaal 3456360 3041602 2965152 3686624 3675456 3380294

incl VVE en landelijke subsidie Vschool

incl subsidie onderwijsachterstanden marktplaats cultuureducatie en (tot 2015) landelijke subsidie Vschool subsidie marktplaats cultuureducatie

Het bedrag dat de gemeenten per inwoner bijdragen verschilt sterk Het aanbod per gemeente daarmee ook Omdat huisvestingslasten een groot verschil kunnen maken wordt in onderstaande tabel het bedrag inclusief en exclusief huisvestingslasten getoond Subsidiebedrag per inwoner 2016

Gemeente incl huisvesting excl huisvesting Roosendaal 1780 1441

Moerdijk 2143 1594

Halderberge 1308 1126

Rucphen 1983 1377

Zundert 1194 1002

26 Aanbod jeugd Boekstart en de Bibliotheek op School De bibliotheken in Nederland hebben ongeveer vier miljoen leden waarvan 61 jeugdleden in de leeftijd van 0 tot en met 17 jaar Kinderen en jongeren zijn dus een belangrijke doelgroep voor de bibliotheken De samenleving is de afgelopen decennia door en door gedigitaliseerd en gemedialiseerd en raakt ook nog altijd verder geiumlnformatiseerd en geiumlndividualiseerd Dit heeft niet alleen gevolgen voor het leesgedrag van de jeugd ook de manier van denken en de vaardigheden waarmee deze groep opgroeit veranderen Hierdoor zullen bibliotheken de jeugd in de 21ste eeuw op een andere manier moeten bereiken interesseren en ondersteunen dan eerder het geval was18 Ook al verandert de doelgroep lezen en toegang tot boeken blijven belangrijke voorwaarden voor het succes van individuen en de samenleving als geheel Bibliotheken behouden in dat verband hun onmisbare taak

18

Bibliotheken en de jeugd in de 21-ste eeuw Brochure KB en Stichting Lezen en Schrijven

33

Met leesbevorderingsprogrammarsquos als Boekstart en de Bibliotheek op school en leesbevorderingsprojecten als De Nationale Voorleeswedstrijd van Stichting Lezen en de KB hebben zij sterke troeven in handen Aanpak VANnU Het bevorderen van lezen en vooral leesplezier kan niet vroeg genoeg in het leven van kinderen beginnen VANnU richt haar activiteiten op de leeftijdsgroep van 0-18 jaar met onderstaande aanpak Boekstart Het leesbevorderingsprogramma Boekstart moedigt ouders aan om hun kinderen zo vroeg mogelijk kennis te laten maken met boekjes met lezen en met de bibliotheek Boekstart richt zich op kinderen van 0 tot 4 jaar Kinderen die op heel jonge leeftijd in aanraking komen met (voor-)lezen en boeken ontwikkelen zich beter zo heeft onderzoek uitgewezen Een vroege ontdekkingstocht vergroot spelenderwijs de woordenschat van het kind en zorgt ervoor dat het kind later meer leesplezier heeft Zo is er minder kans op laaggeletterdheid Leesbevordering richt zich niet alleen op kinderen met een taalachterstand maar op alle kinderen Resultaat Begin 2009 startte Boekstart in vijf vestigingen in Noord-Brabant Begin 2015 deed 99 van alle bibliotheken in Nederland mee (156 van de 157 bibliotheken) Jaarlijks worden in totaal zorsquon 55000 Boekstart-koffertjes meegegeven aan ouders waarmee 323 van de babyrsquos in Nederland werd bereikt In 2016 zijn bij VANnU 324 kinderen ingeschreven als Boekstartlid Ouders Op verzoek van de instellingen in de kinderopvang wordt op bijeenkomsten voor ouders verteld over het plezier en belang van voorlezen

Moerdijk In Moerdijk wordt door de bibliotheek een programma uitgevoerd in het kader van de Voor- en Vroegschoolse Educatie Doel is om de kinderen met een (taal)achterstand te stimuleren zodat ze met een zo klein mogelijke achterstand naar het basisonderwijs gaan Iedere kinderopvangorganisatie doet hier aan mee Hiermee wordt een groot gedeelte van de kinderen in de leeftijd tot 0-4 jaar bereikt Bibliotheek op school PO (Primair Onderwijs) In het programma de Bibliotheek op school werken bibliotheken en scholen structureel samen aan de taalontwikkeling leesbevordering en mediawijsheid van kinderen De bibliotheek maakt afspraken met het onderwijs over de uitvoering van het programma De basis voor samenwerking is het beleid van de school De jaarlijkse doelen bepaalt men samen op basis van gemonitorde resultaten en de jaarlijkse activiteiten worden vastgelegd in een lees- en mediaplan Het volgen van de cursus Open boek door leerkrachten helpt bij het vormgeven van het beleid Met de Bibliotheek op school gaan school en bibliotheek een meerjarige samenwerking aan rondom lezen en mediawijsheid De effecten van de inzet worden jaarlijks door de landelijke monitor gevolgd Deze samenwerking is geborgd in het beleid van zowel school als bibliotheek Een actuele en gevarieerde collectie in de school zorgt voor verrijking van het leesonderwijs Vanuit de bibliotheek ondersteunt een professionele leesconsulent de leescooumlrdinator en het team van de school Daarnaast helpt een digitaal portaal de school bij het zoeken en registreren van boeken het stimuleren van lezen het bijhouden van de leeshistorie en het vinden van betrouwbare informatie Roosendaal De uitrol van lsquode Bibliotheek op schoolrsquo in Roosendaal vordert volgens planning Na de eerste 8 scholen zijn in 2016 de volgende 7 scholen aangesloten de Linde de Klimroos Klaverweide Lavoor de Stappen Baayaert en Talent

34

Basisscholen de Vondel en Wending hebben nu ook een vaste leesconsulent van Bibliotheek VANnU Ruim de helft van de scholen is inmiddels aangesloten In Wouw is samen met scholen de Stappen en Baayaert hard gewerkt om een inspirerende leesomgeving voor de kinderen van de scholen te maken Na sluiting van het servicepunt is de collectie voor de kinderen binnen de school toegankelijk geworden Een voorbeeld van een inspirerende leesomgeving is te vinden op basisschool de Klimroos Deze school heeft ook een Facebookpagina gemaakt om de schoolbieb te promoten httpswwwfacebookcomHieperdeBieb Tijdens de Kinderboekenweek zijn er 41 klassen van de Roosendaals scholen op bezoek geweest Ze namen deel aan het programma lsquoleeselixerrsquo Een speciale drank waarin kinderen hun leesvoorkeur konden mixen en zo genoeg leeshonger en leesvoer zouden hebben tot ze oma en opa waren Moerdijk Alle 22 scholen in de gemeente Moerdijk kunnen gebruik maken van leesbevorderingsprojecten in samenwerking met een leesconsulent van de bibliotheek Dit wordt gedaan in samenhang met de actuele en inspirerende boekencollectie die de scholen jaarlijks van de bibliotheek ontvangen Een voorbeeld van deze samenwerking is het project lsquoTheaterlezenrsquo dat is uitgevoerd op basisschool de Boemerang Basisscholen komen diverse keren per jaar voor groepsbezoeken naar de bibliotheek Halderberge Er is nog geen structurele samenwerking met de scholen Wel hebben een aantal scholen belangstelling voor lsquode Bibliotheek op schoolrsquo Twee leerkrachten van basisschool rsquot Bossche Hart uit Bosschenhoofd hebben de cursus Open Boek gevolgd een bouwsteen van het project Op

basis daarvan worden er jaarlijks een aantal leesbevorderingsprojecten uitgevoerd in deze school Basisschool de Schittering maakt gebruik van de mogelijkheid voor het doen van groepsbezoeken in vestiging Oudenbosch De gesprekken met de wethouder over het aanbod voor de jeugd in de toekomst in de gemeente Halderberge zijn in volle gang Rucphen Met alle 7 scholen in Rucphen zijn gesprekken gevoerd over de invoering van lsquode Bibliotheek op schoolrsquo Op basisschool Vinkenbos was door de leerkrachten de cursus Open Boek al gevolgd en was een up-to-date leesplan aanwezig Hier is gestart met uitvoering van het activiteitenplan en invoering van de Monitor Op basisschool Martinus in Rucphen zijn 3 leerkrachten gestart met de cursus Open Boek deze school heeft de doelen al bepaald De andere scholen zijn in diverse stadia van uitrol van de samenwerking Zundert Met de scholen in Zundert zijn gesprekken gevoerd om te komen tot een basisvoorziening volgens de aanpak lsquode Bibliotheek op schoolrsquo Op basis hiervan is een plan gemaakt wat nog niet helemaal tot overeenstemming heeft geleid Daarom worden de gesprekken in 2017 voorgezet (zie verder 25 Ontwikkelingen per gemeenten) Bibliotheek op school VO (Voortgezet Onderwijs) De succesvolle aanpak van de Bibliotheek op school in het basisonderwijs is aanleiding geweest om het programma uit te breiden naar het voortgezet onderwijs (VO) allereerst naar het vmbo Die uitbreiding biedt de bibliotheken een strategische aanpak voor structureel samenwerken met het voortgezet onderwijs De pijlers zijn collectie lezen en mediawijsheid Iedere pijler heeft een keuzemenu bestaande uit een aantal bouwstenen die oa voortkomen uit bestaande Bibliotheekprojecten oa Biebsearch Leeskr8 en 4You

35

De Bibliotheek op School Het Da Vinci College (Roosendaal) en Bibliotheek VANnU hebben in schooljaar 2015-2016 gebruik gemaakt van de Stimuleringsregeling van Kunst van Lezen tbv de Bibliotheek op School Halverwege het schooljaar 2016 liep deze regeling af Tijdens dit schooljaar hebben school en bibliotheek gewerkt aan het creeumlren van de voorwaarden en er is een leesplan geschreven waarin een stevige basis is gelegd voor een meerjarenplan De onderstaande activiteiten zijn concreet uitgevoerd

Studiemiddag voor docenten Iedere docent taaldocent

Training voor docenten Lezen in het vmbo werkt

Boekencollectie (in de vorm van boekenkisten 303 boeken)

Campagne Nederland Leest Lydia Rood

Vrij lezen in de klas zowel in het vmbo als in het praktijkonderwijs experimenteren docenten met de boekenkisten en vrij lezen

Vakoverstijgend voorlezen oa techniekdocenten en biologiedocenten lezen voor ook in de bovenbouw

VANnU is in gesprek met de school over een vervolg Het Markland college in Zevenbergen maakt al een paar jaar gebruik van Biebsearch Dit is een voorloper van Bibliotheek op School In 2016 hebben in een werkgroep gesprekken plaatsgevonden ter voorbereiding van het programma de Bibliotheek op School In 2017 gaat daadwerkelijk gewerkt worden aan het taal- en leesbeleid en het omzetten van Biebsearch in de Bibliotheek op school Twee docenten van het Markland hebben deelgenomen aan de training Lezen in het vmbo werkt op het Da Vinci college Brugklassers van het Marklandcollege komen regelmatig op groepsbezoek in de bibliotheek

Diverse activiteiten Voor middelbare scholieren worden diverse activiteiten georganiseerd waar VANnU een rol in speelt Een van de activiteiten is het Cultuurfestival Artisjok 2016 voor havo en vwo 4 VO In Roosendaal is de organisatie in handen van de Cultuurcompaan Het thema van dit jaar was Beyond Borders VANNU heeft de samenwerking gezocht met De Witte Roos en boekhandel Het verboden Rijk waardoor de mogelijkheid ontstond om groots uit te pakken en goed aan te sluiten bij het thema In februari hebben 14 schoolfinalisten van 7 scholen (2 per school) deelgenomen aan de voorleeswedstijd Read2me In deze wedstrijd worden leerlingen aangespoord goede jeugdboeken voor te lezen Leerlingen lezen voornamelijk voor uit boeken van de Jonge Jury Een leerling van het Jan Tin Bergen College heeft de Roosendaalse finale gewonnen Tot slot scholen zien de waarde van abonnementen en schoolpassen Ook worden regelmatig projectcollecties afgenomen en vinden er klassenbezoeken en schrijversbezoeken plaats Abonnementen School schoolabonnementen Collectieve

schoolpassen

Da Vinci College

Gertrudis College I 216

Jan Tinbergen College I

Markland College Oudenbosch I

Markland College (Zevenbergen)

II 269

Norbertus College II 211

Munnikenheide college I

Mencia Sandrode I

36

27 Aanpak laaggeletterdheid Laaggeletterdheid is een maatschappelijk probleem waar vaak nog een taboe op rust Ongeveer 13 miljoen inwoners van Nederland tussen de 16 en 65 jaar is laaggeletterd Ze hebben moeite met lezen schrijven en communiceren in het Nederlands En dat terwijl taal steeds belangrijker wordt om zelfstandig te kunnen participeren Denk aan het gebruiken van websites van overheden en bedrijven aan internetbankieren of een sollicitatiebrief schrijven of aan langer zelfstandig kunnen wonen Maar denk ook aan het begrijpen van veiligheidsinstructies op het werk of bijsluiters van medicijnen

Vanuit de Rijksoverheid is daarom gestart met het actieprogramma lsquoTel mee met Taalrsquo[1] In dat programma zetten de ministeries van OCW SZW en VWS samen in op participatie taal als middel om mee te kunnen doen in de maatschappij en op het werk In Tel mee met Taal zijn de preventieve aanpak (het voorkomen van taalachterstand) en de curatieve aanpak (het bestrijden van laaggeletterdheid via scholing) voor het eerst in eacuteeacuten overkoepelend actieprogramma samengebracht Daarbij speelt de regionale netwerkaanpak een belangrijke rol De combinatie van de curatieve en preventieve aanpak van laaggeletterdheid sluit aan bij de opdracht van de bibliotheek bij te dragen aan geletterdheid in brede zin voor jong en oud De bibliotheek heeft al taalaanbod gericht op jonge kinderen (bijvoorbeeld Boekstart) en volwassenen (bijvoorbeeld via taalcoaches lees- en schrijfclubs) Ook opereert de bibliotheek in een lokale maatschappelijke context in contacten met burgers gemeenten onderwijs lokale bedrijven en maatschappelijke organisaties Dit maakt dat de bibliotheek een unieke positie inneemt en in potentie een belangrijke verbindende schakel kan vormen binnen de regionale aanpak van laaggeletterdheid

[1]

httpswwwtaalvoorhetlevennl

In september 2014 is het convenant Taal voor het Leven West- Brabant ondertekend Een samenwerkingsverband tussen ROC Kellebeek VWS ATEA UWV Cubiss St Lezen amp Schrijven en de bibliotheken in West- Brabant om een bijdrage te leveren aan het terugdringen van laaggeletterdheid Inmiddels zijn er zorsquon 30 organisaties aangesloten ook organisaties uit de zorg- en welzijnssector De aanpak van laaggeletterdheid kan niet los worden gezien van maatregelen om taalachterstanden en laaggeletterdheid te voorkomen zoals leesbevordering Daarom is het beleid gericht op leesbevordering en leesplezier een waardevolle aanvulling op het reguliere taalonderwijs en is dit onderdeel van het actieprogramma lsquoTel mee met Taalrsquo Wat doet VANnU VANnU biedt een basisaanbod waarin collectie taalpunten en het taalnetwerk en activiteiten in de Week van de Alfabetisering opgenomen zijn Daarnaast worden bovenop dit basisaanbod trajecten aangeboden in het kader van de uitvoer WEB In 2016 heeft Taal voor het Leven West-Brabant voor het tweede jaar op rij WEB-gelden ontvangen tbv het versterken van werkenden en werkzoekenden In onderstaand overzicht is het basisaanbod opgenomen onder het kopje Activering daarna volgen de trajecten in het kader van WEB Activering basisaanbod

Collectie VANnU heeft een speciale Makkelijk Lezen-collectie voor mensen die moeite hebben met lezen en schrijven Bij de samenstelling van de collectie heeft de bibliotheek gelet op de bruikbaarheid ervan voor de ontwikkeling van taalvaardigheid en maatschappijorieumlntatie De collectie bestaat uit leesboeken op verschillende leesniveaus taalcursussen en informatieve boeken en alle informatie is in eenvoudig Nederlands

37

Taalpunten In 2016 heeft VANnU samen met haar netwerkpartners twee taalpunten opgezet eacuteeacuten loket dat burgers overzicht biedt van het informele formele en non-formele scholingsaanbod op het gebied van taal en digitale vaardigheden in de regio Naast de doorverwijsfunctie bieden de Taalpunten ook laagdrempelige trainingen Aan de hand van een intake wordt de scholingsbehoefte van de deelnemer in kaart gebracht en kan er bijvoorbeeld een training Klik amp Tik worden gedaan Het eerste Taalpunt opende in maart 2016 in de wijk Kalsdonk in Roosendaal en de tweede is op 31 maart in de bibliotheek Zevenbergen feestelijk geopend Na opening van de Taalpunten is er voortdurend aanloop van mensen met taalvragen In 2016 zijn er 34 mensen geholpen enof doorverwezen in Kalsdonk In het taalpunt in Zevenbergen zijn in 2016 totaal 14 mensen geholpen met hun taalvraag

Activering Deelnemers Opmerkingen

Roosendaal 31 Klik amp Tik basis

Taalpunt Kalsdonk (RSD) 34 Intakes

Moerdijk 17 Klik amp Tik basis

Taalpunt Moerdijk 14 Intakes

Halderberge 11 Klik amp Tik basis

Rucphen 9 Klik amp Tik basis

Zundert 7 Klik amp Tik basis

Training herkennen amp doorverwijzen

15 Gezondheidsplein

Kalsdonk

138

Trainingen Op 20 september heeft VANnU aan de partners van het Gezondheidsplein in Kalsdonk een training Herkennen en motiveren laaggeletterden

gegeven

Week van de alfabetisering Samen met haar partners in het West Brabantse Taal voor het Leven organiseerde Bibliotheek VANnU een Lagerhuisdebat tijdens de Week van de Alfabetisering In dit interactieve debat ging men op zoek naar de formule om slim samen te werken eacuteeacuten doel maar met een verschillende motivatie belang of uitgangspunt Wanneer is de samenwerking slim en daarmee effectief Het debat vond plaats in Etten Leur De landelijke week van de alfabetisering viel dit jaar samen met de start van het nieuwe Taaljaar 2016-2017 Samen met de gemeente Moerdijk heeft de bibliotheek een informatieve en interactieve bijeenkomst georganiseerd (5 september 2016) waarin verteld werd over de aanpak van laaggeletterdheid Wethouder Thomas Zwiers gaf het belang van de aandacht voor laaggeletterdheid aan in het bijzonder voor werknemers Daarnaast werd stilgestaan bij het aanbod aan taalactiviteiten in het schooljaar 2016-2017 en het taalnetwerk in de regio Bijzondere aandacht was er voor de rol van vrijwilligers in de taaltrajecten Zonder vrijwilligers is een groot aantal taalactiviteiten niet uit te voeren Taalnetwerk In het Taalnetwerk zijn lokale taalbieders en ndashprojecten vertegenwoordigd zoals Humanitas Vluchtelingenwerk de VoorleesExpress ROC Kellebeek WijZijn Traverse en de STA teams Het netwerk komt onder voorzitterschap van VANnU 2 tot 3 maal per jaar samen om kennis te delen en samen te werken In 2016 heeft dat geleid tot het opstellen van een Taalkaart van Roosendaal (welke aanbieders bieden welke trainingen aan tegen welke voorwaarden) De Taalkaart is inmiddels door de deelnemers in gebruik genomen Verder wordt er veel aandacht besteed aan het werven van taalvrijwilligers VANnU Humanitas Vluchtelingenwerk en WijZijn Traverse bundelden de krachten om via uitingen in de media taalvrijwilligers te werven Dat leidde tot een goed bezochte informatiemiddag op 9 december waar zorsquon 50 geiumlnteresseerden zich meldden

38

Activering WEB trajecten Taaloefengroepen In Rucphen en in Roosendaal organiseert de Bibliotheek VANnU wekelijks taaloefengroepen voor medewerkers van de WVS De werkleiding van de WVS geeft aan dat zij zien dat hun medewerkers echt veranderen sinds zij aan de taaloefengroep zijn begonnen De persoonlijke benadering en begeleiding van de taalvrijwilligers zorgt ervoor dat de cursisten meer zelfvertrouwen krijgen en verrast worden in hun eigen kunnen In totaal hebben in de vijf gemeenten 36 personen deelgenomen Klik amp Tik cursussen Voor alle mensen die moeite hebben om hun weg te vinden op internet biedt de Bibliotheek op de vijf kernvestigingen de cursus Klik amp Tik aan De cursisten worden begeleid door vrijwilligers In 2016 hebben 40 cursisten de cursus met succes afgerond en hiermee hun zelfredzaamheid vergroot Taal amp Arbeidsmarkt Walk amp Talk en Werkmap Walk amp Talk Vanaf oktober organiseert Bibliotheek VANnU maandelijks op elke derde maandag van de maand Walk amp Talk deacute koffiepauze voor werkzoekenden Het is een gratis netwerkbijeenkomst voor en door werkzoekenden In een ongedwongen sfeer maakt men in Bibliotheek VANnU kennis met elkaar krijgt men tips van een professional enof hoort men ervaringen van (ex-)werkzoekenden In 2016 waren de themarsquos Netwerken hoe doe je dat (oktober) Hoe maak je een goed basis CV (november) en Werken in Belgieuml (december) In 2016 hebben 62 belangstellenden deelgenomen aan de bijeenkomsten

Werkmap De dienstverlening van het UWV verloopt digitaal Laagopgeleide en oudere werkzoekenden hebben vaak moeite met het aanvragen van een DigiD en het omgaan met de digitale werkmap van het UWV In 2016 hebben 32 deelnemers een training gevolgd om hun vaardigheden op dit gebied te verbeteren

Monitoring In januari 2017 verscheen de landelijke Monitor Digitale Vaardigheden 2015-2016 uitgevoerd door Next Value in opdracht van de Koninklijke Bibliotheek In deze monitor waar VANnU aan meegewerkt heeft wordt gekeken naar de resultaten van de digitale trajecten en worden deelnemers bevraagd In de algemene conclusies en aanbevelingen worden de volgende zaken aangegeven en door VANnU opgepakt 1 Zoek samenwerking met doorverwijzers VANnU heeft dit geborgd op regionaal niveau door Taal voor het Leven West-Brabant en lokaal via het Taalnetwerk Werk met vrijwilligers VANnU werkt sinds 2014 met taalvrijwilligers zij worden getraind door ROC Kellebeek enof St Lezen en Schrijven 2 Voorkom een te vrijblijvende leeromgeving door actief samen te werken met bijvoorbeeld de WVS worden deelnemers gestimuleerd om actief deel te nemen 3 Probeer maatwerk te bieden en verwijs door naar vervolgtrajecten sinds 2016 worden in de Taalpunten intakes afgenomen door taaldocenten van ROC Kellebeek daarmee wordt de doorverwijzing nog meer maatwerk Ten slotte werd de deelnemers gevraagd naar hun tevredenheid over de trainingen 37 deelnemers hebben meegewerkt aan de monitor Door de samenwerking met ROC Kellebeek in 2016 verder vorm te geven is er meer aandacht gekomen voor deskundigheidsbevordering van de taalvrijwilliger en is de doorstroom van deelnemers toegenomen Daarmee wint de West-Brabantse aanpak aan duurzaamheid

39

28 Werkzaamheden Marktplaats Cultuureducatie 2016 Bibliotheek VANnU is verantwoordelijk voor de Marktplaats Cultuureducatie in de gemeenten Halderberge en Moerdijk De doelstelling van de Marktplaats is Een netwerk en samenwerking tussen aanbieders van cultuur en het onderwijs creeumlren zodat de jeugd meer in aanraking komt met kunst en cultuur en zich daardoor beter kan ontwikkelen De cooumlrdinator Marktplaats Cultuureducatie heeft in 2016 de volgende taken uitgevoerd

inventariseren van de vraag op het gebied van cultuureducatie van het onderwijs (PO en VO)

inventariseren van de vraag op het gebied van cultuureducatie voor en naschoolse opvang inventariseren van de mogelijkheden van de culturele aanbieders

culturele aanbieders meenemen in de lsquotaalrsquo van het onderwijs

het uitbreiden en verstevigen van het lokaal cultuur-educatief netwerk

samenwerken met de intermediairs van regiorsquos West Brabant

afstemmen van vraag en aanbod Het Kunstmenu wordt afgenomen door alle Halderbergse scholen en elf scholen uit de gemeente Moerdijk Het wordt aangeboden in samenwerking met CultuurCompaan (gemeente Roosendaal) en bestaat uit activiteiten van lokale (professionele aanbieders uit de gemeente) regionale (professionele aanbieders uit de provincie) en landelijke culturele instellingen De leerlingen maken op deze manier kennis met de drie domeinen van Cultuureducatie (in huis met de culturele omgeving en uit de grote wereld) Verder nemen de scholen deel aan diverse naschoolse activiteiten (verlengde schooldag) en vinden er diverse losse culturele projecten op de scholen plaats

De cooumlrdinator ondersteunt culturele instellingen kunstenaars en het onderwijs mbt actuele ontwikkelingen op het gebied van cultuureducatie Zij organiseert netwerkbijeenkomsten voor de interne cultuurcooumlrdinatoren (ICCrsquoers) biedt scholing aan en geeft de ICC cursus in West- Brabant Daarnaast worden er cursussen aangeboden voor culturele aanbieders zodat ook zij meegaan in de huidige ontwikkelingen op het gebied van cultuureducatie De cooumlrdinator cultuureducatie is tevens intermediair voor de scholen mbt de rijksregeling Cultuureducatie met Kwaliteit (2013 ndash 2016) een opdracht die middels de Cultuurloper wordt uitgevoerd Hierbij wordt nauw samengewerkt met de Provinciale instelling Kunstbalie Aan de regeling nemen 5 scholen uit de gemeente Halerberge en 7 scholen uit de gemeente Moerdijk deel VANnU werkt regionaal en dat vertaalt zich ook in de Marktplaats Cultuureducatie waar het onderhouden van contacten met andere marktplaatsen en buurgemeenten vanzelfsprekend is De cooumlrdinator neemt deel aan het zogenaamde Regionaal Overleg Marktplaatsen (ROM) en een Provinciaal Overleg Het doel is om gezamenlijke activiteiten voor de regio West- Brabant te organiseren Er wordt samengewerkt met de cooumlrdinator Brede Scholen en cooumlrdinator Sport van beide gemeenten Ook vindt er steeds meer samenwerking plaats met de schoolbesturen Stichting Openbaar Onderwijs West-Brabant is een bovenschools traject gestart op het gebied van cultuureducatie met oa de intermediairs van de gemeente Roosendaal en HalderbergeMoerdijk Tot slot neemt de cooumlrdinator zitting in de werkgroep Cultuurmaand (septemberoktober) van de gemeente Halderberge Zij richt zich vooral op de activiteiten voor het onderwijs

40

29 Personeel en Organisatie

Per 31-12-2016 heeft VANnU 3885 FTE in dienst In totaal gaat het om 74 medewerkers De groei in ftersquos (145) heeft met name te maken met de uitrol dBoS en toename van leesconsulenten waarover eerder in dit verslag is gesproken In de Frontoffice is het aantal uren door oa sluiting van servicepunten in de gemeente Zundert en aanpassingen van het servicepunt in Wouw afgenomen

De leeftijdsopbouw van de medewerkers Van alle medewerkers bij VANnU is 95 jonger dan 40 jaar Het percentage medewerkers tussen de 40 en 50 jaar is 135 54 van de medewerkers is tussen de 50 en 60 jaar en het percentage 60+ is 23 VANnU heeft tov de landelijke leeftijdsopbouw een hoger percentage 50 plussers Dat betekent dat er goed moet worden nagedacht over de instroom van jongere medewerkers om de uitstroom voor de komende jaren op te kunnen vangen Dat is een lastig vraagstuk omdat bij een reorganisatie de jongere medewerkers vaak degenen zijn die door middel van afspiegeling moeten vertrekken Het komend jaar zal dit onderwerp opnieuw op de agenda staan van directie en OR omdat het vraagt om een

visie over hoe het toekomstig personeelsbestand eruit moet komen zien en hoe de organisatie zich daarop kan voorbereiden

Personeelsverloop in- door- en uitstroom In totaal zijn er in 2016 acht medewerkers ingestroomd waarvan

projectmedewerker vernieuwing netwerk

1 cooumlrdinator Frontoffice

1 controller

1 medewerker communicatie

2 leesconsulenten 4-12

2 ondersteuners leesconsulenten

stagiaire19 Daarnaast zijn er zes medewerkers uit dienst getreden waarvan

1 ondersteuner leesconsulenten

3 opruimhulpen

2 informatiemedewerkers

19

De stagiaire is in augustus voor een aantal uur als medewerker communicatie aangesteld

0 10 20 30 40 50

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

totale FTE

totale FTE

0

10

20

30

40

50

60

15-30 30-40 40-50 50-60 60+

pe

rce

nta

ge

Leeftijdsopbouw in percentages

VANnU

st Bibliotheekwerk

landelijk

41

Jubilea In 2016 waren er twee jubilarissen Een medewerker was 40 jaar in dienst en een 25 jaar in dienst bij VANnU

Ziekteverzuim Het gemiddelde verzuimpercentage in 2016 bedroeg 32 De ziekte frequentie is 09 Het ziekteverzuim is ten opzichte van 2015 gedaald (587) Onderstaande grafiek toont het verzuimverloop in 2016 Duidelijk is dat het verzuimcijfer vooral wordt beiumlnvloed door een aantal langdurig zieken Het ziekteverzuim is in lijn met de landelijke trend 20 Ziekteverzuim 2016

20

CBS statline cultuur sport en recreatie geeft over de eerste drie kwartalen van 2016 een gemiddeld percentage aan van 32

Scholing VANnU vindt het belangrijk om haar medewerkers zo goed mogelijk voor te bereiden op het bibliotheekwerk van de toekomst In de strategische koers 2016-2018 staan de kernkwaliteiten collectioneren programmeren en netwerken centraal Om medewerkers de kans te geven deze competenties verder te ontwikkelen heeft VANnU in 2016 verschillende stappen gezet In het fusieproces is afgesproken dat er in de front office toegewerkt zou worden naar minder functies De functie van medewerker klantenservice is komen te vervallen en alle medewerkers die het betrof zijn opgeleid tot informatiemedewerker Een groep van 16 medewerkers heeft een opleidingstraject van 6 maanden doorlopen wat leidde tot een certificaat voor iedereen en een benoeming tot informatiemedewerker Alle front office medewerkers hebben in de zomer een training gevolgd over de digitale diensten van VANnU Hierbij kwam het gebruik van de e-books aan de orde en uitleg en gebruik van de verschillende bibliotheek apps digitale bibliotheek bronnen Daarnaast is er extra toelichting gegeven op het gebruik van Bicat het bibliotheekinformatiesysteem Na afloop van de training waren de medewerkers op de hoogte van het volledige aanbod en beter in staat om gebruikers te informeren en vragen te beantwoorden over het brede aanbod van digitale diensten

In 2016 is door alle medewerkers verder gewerkt in de themagroepen om de kerncompetenties concreet gestalte te geven Een doel in 2016 was ook om de medewerkers uit ZundertRucphen aan te laten sluiten bij deze manier van werken Opgemerkt moet worden dat hier in 2017 nog een aantal stappen in gezet moet worden De themagroepen biedt medewerkers de mogelijkheid om het netwerken het vormen van themacollecties en het bedenken van een bijpassend programma uit te proberen te oefenen en hiervan te leren In de praktijk blijkt dit meer of minder goed te slagen afhankelijk van het thema

0

20

40

60

80

100

120

140

160

180

verzuim kort0-7 dagen

verzuimmiddellang 8-

42 dagen

verzuim lang43-365 dagen

aantal ziektedagen

aantal medewerkers

42

Een aantal themagroepen heeft in 2016 tastbare resultaten weggezet Zo is er een pop-up bieb in winkelcentrum De Roselaar verschenen een pop-up in de basiliek in Oudenbosch zijn er verschillende voorleesactiviteiten geweest door het hele werkgebied zijn er contacten gelegd en presentaties geweest bij een aantal Alzheimer-cafeacutes en vonden andere activiteiten plaats zoals een Boekenproeverij in Zevenbergen Uiteraard werd er door de themagroepen ook aandacht besteed aan de landelijke leesbevorderingscampagnes zoals de (kinder)Boekenweek en Nederland Leest

Inzet vrijwilligers in de branche Stichting BibliotheekWerk is in 2015 door het Centraal Overleg Arbeidsvoorwaarden Openbare Bibliotheken gevraagd een inventarisatie uit te voeren van de inzet van vrijwilligers in de branche Van de 124 ondervraagde bibliotheken geeft 92 procent aan dat zij met vrijwilligers werken In bijna de helft van deze bibliotheken zijn op dit moment meer vrijwilligers werkzaam dan medewerkers met een arbeidsovereenkomst Wel worden zij vaak een beperkt aantal uren per week ingezet Wanneer een bibliotheek niet met vrijwilligers werkt is dit over het algemeen een principieumlle beslissing Over het algemeen voeren vrijwilligers in bibliotheken verschillende taken uit Een belangrijke taak is de bezorging van materialen aan huis Daarnaast worden vrijwilligers ook regelmatig ingezet als gastheer of gastvrouw en ondersteunen ze regelmatig bij de uitvoering van verschillende publieks- en promotieactiviteiten in de bibliotheek Ook zijn er werkzaamheden die minder frequent door vrijwilligers worden opgepakt Dit geldt bijvoorbeeld voor het adviseren over de ontwikkeling van de collectie het plaatsen van de collectie en het presenteren van collectieonderdelen als ondersteuning bij een project of activiteit Ruim driekwart van de bibliotheken met vrijwilligersbeleid heeft beleid vastgesteld over de scholing en begeleiding van vrijwilligers In de praktijk blijkt echter dat er minder vaak concrete initiatieven zijn om vrijwilligers de mogelijkheid te bieden zich verder te ontwikkelen

Als er een initiatief aanwezig is is dit doorgaans gericht op het aanbieden van scholing21 Inzet vrijwilligers VANnU Met het oog op de bezuinigingen en de veranderende rol van bibliotheken vraagt het vrijwilligersbeleid veel tijd en aandacht van directie managers en ondernemingsraad Sinds de fusie in 2015 met de bibliotheek ZundertRucphen heeft VANnU te maken met vrijwilligers in het uitleenproces In Rijsbergen en Rucphen was men gewend te werken met vrijwilligers in de rol van gastvrouw terwijl in het VANnU werkgebied van voacuteoacuter de fusie alleen gebruik werd gemaakt van expert-vrijwilligers (bv voor de speelotheek en voor cursussen zoals Klik en Tik) Met de realisatie van de nieuwe voorziening in Wouw is gekozen voor de inzet van vrijwilligers in de ondersteuning bij het uitlenen De vrijwilligers zorgen voor een opgeruimde ruimte voor een prettige ontvangst en ondersteunen in het gebruik van de zelfservice-apparatuur In 2016 is veel aandacht geweest voor de wijze waarop de vrijwilligers ingezet worden in de organisatie en de gesprekken over dit onderwerp zullen ook in 2017 voortgezet worden Uiteraard speelt de OR hierin een belangrijke en verbindende rol In 2016 werden ook de voorbereidingen getroffen voor een pilot in Rijsbergen die in januari 2017 van start gaat Het doel is om de inzet van vrijwilligers in het uitleenproces verder uit te werken de samenwerking tussen de vrijwilliger en de betaalde kracht helder vorm te geven en te beschrijven wat het vakmanschap voor het bibliotheekwerk lsquonieuwe stijlrsquo inhoudt Om kennis en kunde te delen en ervaringen uit te wisselen maakt de cooumlrdinator vrijwilligers deel uit van een (Brabantse) overlegstructuur met andere cooumlrdinatoren De inzet van vrijwilligers is een onderwerp dat in iedere bibliotheek speelt

21

httpswwwbibliotheekwerknlVrijwilligers_in_de_bibliotheekpdf

43

210 Ontwikkelingen in de openbare bibliotheek Samenwerking Bibliotheek VANnU werkt in alle gemeenten samen met partners op het gebied van zorg en welzijn (CJG) voorschoolse voorzieningen (kinderopvang en peuterspeelzalen) educatie (basis- en voortgezet onderwijs) laaggeletterdheid (bibliotheken West-Brabant ROC UWV en WVS) en cultuur (diverse instellingen zoals musea schouwburg en archief of organisaties zoals Stichting Cultuur Moerdijk) Bovenlokaal wordt er samengewerkt in de Brabantse Netwerkbibliotheek (BNB) Dit is een samenwerkingsverband tussen de 19 Brabantse basisbibliotheken en Cubiss Cubiss is een Provinciale Ondersteuningsinstelling (POI) en heeft een rechtstreekse subsidierelatie met de provincie Noord-Brabant Een essentieel doel van de BNB is het creeumlren van een goed toegankelijk netwerk Een plek waar ideeeumln floreren waar informatie en ervaringen worden uitgewisseld en waar kennis wordt gedeeld zodat de gebruikers en de partners van de Brabantse bibliotheken optimaal worden bediend Niet alleen nu maar ook in de toekomst De hoofddoelstelling van de BNB is het stimuleren van de Brabantse kennisinfrastructuur door vanuit de bibliotheekfunctie bij te dragen aan een goed ingerichte publieke informatievoorziening (httpwwwbnbibliotheeknl) Het samenwerkingsverband heeft een gezamenlijk beleidsplan vastgesteld en voert de provinciale projecten mede onder die vlag uit Branche De branchevereniging van en voor de openbare bibliotheken is de Vereniging van Openbare Bibliotheken (wwwdebibliothekennl) Tot slot is er nog de Stichting Certificering Openbare Bibliotheken Deze stichting ontwikkelt en bewaakt kwaliteitsnormen en toetst de kwaliteit van bibliotheekorganisaties aan deze normen door middel van audits (wwwbibliotheekcertificaatnl)

De overheden De overheid is op drie niveaus betrokken bij de basisbibliotheek op gemeentelijk provinciaal en landelijk niveau Gemeente De gemeente is de primaire opdrachtgever van de basisbibliotheek Zij verleent VANnU subsidie Binnen het gemeentelijk beleidskader dat gebaseerd is op eenduidig en samenhangend beleid worden concrete afspraken gemaakt met Bibliotheek VANnU over de te behalen resultaten en prestaties Tussen de gemeenten en Bibliotheek VANnU wordt een tweezijdig contract afgesloten dat nagekomen en geeumlvalueerd moet worden Bibliotheek VANnU ontvangt subsidie op basis van een uitvoeringsovereenkomst op basis van de Algemene Wet Bestuursrecht (AwB) Uitgangspunt is dat wordt gestuurd op inhoud en dat wederzijds afspraken worden gemaakt tussen de gemeente en Bibliotheek VANnU De basis van deze afspraken is

1 De beleidsdoelen die de gemeente nastreeft 2 De diensten en producten die Bibliotheek VANnU levert om aan

die beleidsdoelen te voldoen of een bijdrage te leveren 3 Duidelijke beoordelingscriteria op basis waarvan de prestaties en

(eventuele) resultaten worden beoordeeld en de subsidierelatie wordt afgerekend

Provincie In opdracht van de provincie Noord-Brabant werkt Cubiss samen met de Brabantse bibliotheken aan programmas voor bibliotheekvernieuwing Het werkplan van Cubiss bestaat de komende jaren uit vier projecten

1 Bieb Lab (voorheen Innovatie van de bibliotheekfuncties) 2 Innovatie van de educatieve functie 3 Versterken taalvaardigheid 4 Vergroten mediawijsheid

44

De eerste twee projecten zijn gerelateerd aan de wettelijke taak zoals die is vastgelegd in de Wsob Cubiss voert deze opdracht uit in zeer nauw overleg met de Brabantse bibliotheken De twee andere projecten zijn de uitwerking van een aanvullende provinciale opdracht aan Cubiss Naast bibliotheken zijn ook organisaties binnen het sociale domein en het onderwijs hierbij betrokken als partner Rijk De rijksoverheid is verantwoordelijk voor het functioneren van de openbare bibliotheken als stelsel met als aandachtspunten een vergroting van de doelmatigheid samenhang kwaliteit en pluriformiteit van het stelsel openbaar bibliotheekwerk De Wet stelsel openbare bibliotheekvoorzieningen (Wsob) kortweg de Bibliotheekwet is vanaf 1 januari 2015 van kracht De bibliotheekwet regelt de digitalisering van de openbare bibliotheek en zorgt voor structurele financiering daarvan door de Rijksoverheid In deze wet is vastgelegd dat iedere Nederlander toegang moet hebben tot een openbare bibliotheek zowel in fysieke als digitale vorm Ook zijn de vijf functies en voorwaarden vastgelegd waaraan een openbare bibliotheek moet voldoen (zie ook inleiding jaarverslag) De Koninklijke Bibliotheek (KB) heeft onder de Wsob een regierol gekregen binnen het netwerk van openbare bibliotheekvoorzieningen en de verantwoordelijkheid voor de landelijke digitale bibliotheek en Aangepast Lezen Het KB-beleidsplan 2015-2018 lsquoDe kracht van het netwerkrsquo formuleert de ambities van de KB in breed verband met twee strategische prioriteiten

1 Realiseren van de nationale digitale bibliotheek 2 Het versterken van de nationale en internationale samenwerking

Met de nationale digitale bibliotheek neemt de KB het voortouw in het uitbouwen van de rol en betekenis van de bibliotheek in het digitale domein De landelijke digitale infrastructuur zorgt voor de componenten waarmee alle openbare bibliotheekvoorzieningen deelnemen en gebruikmaken van de diensten van de digitale bibliotheek

Het versterken van de nationale samenwerking is gericht op het verbreden van de betekenis van de bibliotheek In samenspraak met de bibliotheken zelf de provinciale service organisaties de VOB en andere partners geeft de KB invulling aan de stelseltaken regie en advies faciliterende en cooumlrdinerende taken en de aansturing van grootschalige programmarsquos en projecten voor het hele bibliotheekstelsel Onttrekking Gemeentefonds voor aanschaf e-content Vanaf 2015 is het Rijk verantwoordelijk voor de financiering van de centrale aanschaf van e-content voor de openbare bibliotheken Daarvoor onttrekt het Rijk een bedrag aan het Gemeentefonds Dit bedrag stelt de minister van OCampW ter beschikking aan de KB voor de inkoop van e-content De KB koopt vervolgens in op voordracht van de openbare bibliotheken begrensd door het financieumlle kader van het ter beschikking gestelde bedrag Tot 1-1-2015 dragen bibliotheken een bedrag per inwoner af aan de VOB voor de inkoop van e-content het zogenaamde omslaggeld Voor 2014 was dat euro 035 per inwoner Het groeipad en de hoogte van de uitname worden formeel vastgesteld in een overleg tussen diverse ministeries en de VNG Gekozen is voor een scenario van relatieve groei Onttrekking gemeentefonds e-content en consequenties

jaar Bedrag per inwoner Totale uitname VANNU22

2014 035 euro 65456

2015 047 euro 87898

2016 055 euro 102859

2017 063 euro 117821

2018 073 euro 136522

De vijf gemeenten van VANnU gaan verschillend met de uitname om De gemeente Moerdijk houdt het bedrag in van de subsidie de gemeente Halderberge deels en de andere drie gemeenten niet

22

Aantal inwoners op basis van gegevens 2016 187017

45

Digitaal abonnement Per 1 januari 2016 heeft de Koninklijke Bibliotheek een lidmaatschapsvorm toegevoegd aan de bestaande lidmaatschapsvormen van de openbare bibliotheken namelijk de mogelijkheid om gebruik te maken van enkel de digitale voorziening Voor dit lidmaatschap is een tarief vastgesteld van 42 euro per jaar Het aanbod van deze lidmaatschapsvorm en ndashtarief is een stap in de ontwikkeling van het publieke aanbod die past binnen de verdere ontwikkeling van de toegang tot digitale werken in het algemeen De Koninklijke Bibliotheek blijft in gesprek met zowel de openbare bibliotheken als de aanbieders van digitale content om een optimaal aanbod voor de klant te realiseren dat in lijn is met de publieke waarden van de openbare bibliotheek Primair gaat het om het aanbod e-books waarvoor licenties zijn afgesloten met individuele uitgevers secundair gaat het om andere content types (audio databanken etc) Omdat het gebruik van e-books in Nederland nog in ontwikkeling is zowel in relatie tot openbare bibliotheken als in relatie tot het commercieumlle - en ook het illegale - aanbod is de introductie van een digitaal lidmaatschap van de openbare bibliotheek niet een eindpunt in de positionering van het publieke aanbod in dit domein De KB stelt daarom een gefaseerde ontwikkeling van de tariefstructuur voor die flexibel genoeg is om in te spelen op ontwikkelingen in het netwerk en in de markt De Nationale bibliotheekpas en gastlenen Naast het digitale abonnement loopt ook de ontwikkeling van de nationale bibliotheekpas Het project de Nationale Bibliotheekpas ontwikkelt eacuteeacuten pas die burgers toegang geeft tot alle landelijke en lokale (digitale) diensten Op deze manier krijgen zij makkelijker toegang tot de fysieke collectie van alle bibliotheken in heel Nederland Door de invoering van een nationale bibliotheekpas zijn er in de toekomst voor de klant geen verschillende loketten meer met verschillende voorwaarden en dienstverlening Een ander voordeel is de versterking van het merk en het imago van de bibliotheek bibliotheken treden meer naar buiten als eacuteeacuten

netwerk Tot slot zal er ook sprake zijn van efficiency eacuteeacuten stelsel van voorwaarden en keuzemogelijkheden is veel goedkoper en effectiever Bovendien ontstaat er vanuit de gezamenlijkheid de mogelijkheid om op landelijk niveau te kunnen innoveren In januari is onder het motto - Lezen kun je overal lenen nu ook- gastlenen (landelijk) van start gegaan Met gastlenen kunnen bibliotheekleden ook elders in Nederland lenen Daarvoor is een geldig bibliotheeklidmaatschap nodig met een abonnement dat toegang geeft tot gastlenen Gastlenen is een onderdeel van het VOB-project de nationale bibliotheekpas Gezamenlijke innovatieagenda Op 1 januari 2015 is de Wet stelsel openbare bibliotheekvoorzieningen (Wsob) in werking getreden De Wsob gaat uit van een bibliotheekstelsel waarin de drie overheden nadrukkelijk samen de netwerk- verantwoordelijkheid dragen De minister de provinciebesturen en de gemeentebesturen zijn gezamenlijk verantwoordelijk voor een netwerk van openbare bibliotheekvoorzieningen Dit netwerk van openbare bibliotheekvoorzieningen wordt gevormd door

bull de lokale bibliotheken bull de provinciale ondersteuningsinstellingen (POIrsquos) bull de Koninklijke Bibliotheek (KB) voor wat betreft haar taak tot het

in stand houden van de landelijke digitale bibliotheek De Wsob beschrijft de taken van de deelnemers in het netwerk Bij sommige taken raken de verantwoordelijkheden van de verschillende deelnemers elkaar Dat is bijvoorbeeld het geval bij de innovatietaak23 Omdat de verantwoordelijkheid van de gezamenlijke POIrsquos op het gebied van innovatie enerzijds en de cooumlrdinerende taak van de KB anderzijds sterke raakvlakken hebben is bij het bestuurlijk overleg van OCW IPO en

23

Artikel 16 van de Wsob omschrijft als verantwoordelijkheid voor de gezamenlijke POIrsquos2 lsquode ontwikkeling van innovaties ten behoeve van de lokale bibliotheken in overeenstemming met de Koninklijke Bibliotheek in verband met haar cooumlrdinerende taakrsquo

46

VNG samen met VOB SPN en KB de wens ontstaan te komen tot een Gezamenlijke innovatieagenda De Gezamenlijke innovatieagenda heeft als hoofddoel om de vernieuwingskracht van de bibliotheeksector te versterken om zo toegevoegde waarde te kunnen bieden aan burgers en samenleving in lijn met de vijf functies van de bibliotheek Om dat hoofddoel te kunnen realiseren wordt met deze Gezamenlijke innovatieagenda ingezet op

Het aanbrengen van focus door de innovatiekracht te bundelen op een overzichtelijk aantal prioriteiten die breed worden gedeeld door zowel de netwerkverantwoordelijke overheden als het gelaagde bibliotheeknetwerk

Het op gang brengen van een proces van permanente innovatie op deze prioriteiten

Het geven van helderheid over de concrete rolverdeling tussen partijen ndash passend binnen de kaders van de Wsob ndash zodat optimale samenwerking kan ontstaan bij dit proces van permanente innovatie

Met deze Gezamenlijke innovatieagenda als leidraad kunnen overheden vanuit hun verantwoordelijkheid voor het netwerk van openbare bibliotheekvoorzieningen samen met het bibliotheekveld daadkrachtig invulling geven aan het innovatieproces zowel fysiek als digitaal Digihulp via bibliotheken In februari 2016 startte met de ondertekening van een convenant de samenwerking tussen de Belastingdienst en de Koninklijke bibliotheek Doel is om mensen via de lokale openbare bibliotheek ondersteuning te bieden bij het digitaal zaken doen met de overheid Op termijn kunnen burgers bij de bibliotheek terecht voor inhoudelijke hulp over toeslagen en inkomstenbelasting De komende jaren zullen de meeste bibliotheken belastingspreekuren gaan organiseren Inmiddels is een aantal pilots gestart

211 Een blik vooruit

lsquoDe bieb is een aantrekkelijke ontmoetingsplaats geworden waar jongeren en volwassenen graag komen Ze kunnen boeken lenen maar ook een talencursus volgen met een 3D-printer aan de slag gaan of meedoen aan een debat De bibliotheek heeft zichzelf heruitgevondenrsquo Bovenstaande is een citaat uit een brief naar de Tweede Kamer van minister Jet Bussemaker van Cultuur De aanleiding was de verschijning van de eerste bibliotheekmonitor van de KB Het aantal volwassen leden daalde in 2015 maar het aantal jeugdleden nam toe tot 23 miljoen Zij leenden 38 miljoen boeken blijkt uit de monitor In totaal leenden de 156 bibliotheken 73 miljoen fysieke boeken en 4 miljoen e-books uit De vorige hoofdstukken uit dit jaarverslag geven een goed beeld van wat er allemaal in 2016 is gebeurd Bovenstaande tekst had mijn tekst kunnen zijn Ook bij VANnU stijgen de jeugdleden en daalt het aantal volwassen leden De inspanning om de jeugd te bereiken en lezen en leesplezier te bevorderen loont en daar profiteren kinderen hun leven lang van Op de laatste pagina van dit verslag staat een prachtig overzicht van het aanbod en de dienstverlening van VANnU Afhankelijk van de subsidie en de mogelijkheden om samen te werken en door de inzet van onze medewerkers is door VANnU voor de verschillende gemeenten de afgelopen jaren een aanbod gecreeumlerd Naast de specifieke wensen van de gemeenten is de koers van VANnU daarbij altijd leidend De bezuinigingen in de gemeenten Roosendaal en Zundert kosten veel tijd en energie maar bieden ook kansen voor nieuwe dienstverlening VANnU heeft ook de afgelopen jaren succesvolle of kansrijke programmarsquos of formules van de ene gemeente kunnen implementeren in de andere Op die manier profiteren alle gemeenten van het feit dat men afspraken maakt met dezelfde professionele organisatie

47

Alhoewel deze lokale verschillen kleur geven aan het bibliotheekaanbod is er na jaren van bezuinigingen wel een grens bereikt De gemiddelde bijdrage per inwoner is laag VANnU moet en wil op een goede kwalitatieve manier aan haar 5 kernfuncties invulling geven en voorbereid zijn op de toekomst Dat vraagt om ruimte voor innovatie en om een sterke en stabiele organisatie Daar zijn alle aangesloten gemeenten bij gebaad Het voornemen is om in 2017 met de gemeenten een convenant af te sluiten en daarin een aantal basisafspraken op te nemen over de regionale dienstverlening en de toekomst Een convenant wordt gezien als een manier om in gezamenlijkheid verantwoordelijkheid te nemen voor het bibliotheekwerk van de toekomst De vijf wethouders hebben op het verzoek positief gereageerd Naast deze opdracht is er nog een aantal belangrijke opdrachten voor de komende jaren geformuleerd 24 Een belangrijke die ik in dit hoofdstuk nog kort wil delen is de grote opgave op het gebied van HR Eerder in dit verslag is aangegeven dat de bibliotheek een transitie doormaakt verandert en verbreedt Vragen als Hoe zorgen we dat onze medewerkers voldoende zijn voorbereid en toegerust op de toekomst Hoe zorgen we ervoor dat we talenten binnen de organisatie behouden Hoe realiseren we een goede in- door- en uitstroom en Hoe zien we de rol van de vrijwilligers zijn voor de toekomst van VANnU uiterst relevant VANnU moet haar maatschappelijke meerwaarde tegen een achtergrond van teruglopende subsidies vergroten Dit vraagt om nieuwe focus en keuzes een beweging die momenteel in de hele bibliotheeksector gestalte krijgt Deze ontwikkelingen vragen om een nieuwe inrichting van de organisatie die niet alleen een structuurwijziging is maar die met name ook de kaders biedt voor de rolverdeling en de competenties

24

Zelfevaluatie VANNU voor de certificering

waarop in de organisatie met elkaar en buiten de organisatie met partners wordt samengewerkt Om dit te bereiken is eind 2016 besloten om in 2017 een kwalitatieve reorganisatie door te voeren Een andere opdracht waar VANnU voor staat is hoe VANnU haar ambities kan verwezenlijken en innoveren terwijl de financieumlle middelen (de subsidies daling betalende leden) al jaren afnemen Hoe kunnen extra inkomsten worden gegenereerd en waar liggen kansen

Waar we hard aan hebben gewerkt tov de vorige certificering is dat we meer en beter inzichtelijk maken dat we altijd keuzes maken en stappen zetten in het licht van de stip op de horizon die we hebben geformuleerd in ons meerjarenbeleidsplan We deden dat in het verleden ook maar dat was niet altijd zichtbaar We nemen nu de tijd voor planvorming we leggen meer vast we communiceren beter en zorgvuldiger intern en extern We zijn kritisch op onszelf in de evaluatie leren daarvan voor de toekomst en verbeteren daar waar kan Door het gezamenlijk voorbereiden van de aankomende certificering werden we ons nog meer bewust van waar we vandaan komen en naar op weg zijn Van de successen de uitdagingen en de knelpunten We hebben afstand kunnen nemen van de waan van alledag en de tijd genomen om van een afstand naar de organisatie te kijken Onze ambitie is altijd groot geweest en dat zal zo blijven We zijn ons bewust van het feit dat we zelf de regie moeten houden op de ontwikkeling van de bibliotheek naar de toekomst Dat betekent dat we bedreigingen die op ons afkomen voor zover als kan proberen te keren maar ons vooral willen blijven richten op de kansen En die zijn er genoeg en geven energie VANnU blijft investeren in vernieuwing Dat is voor RvT directeurbestuurder en managers de enige juiste koers Mevrouw FD Assink-Aben directeurbestuurder Bibliotheek VANnU

48

Page 27: Jaarverslag Bibliotheek VANnU 2016 · transparante verantwoording over de wijze waarop het toezicht in 2016 is uitgeoefend. Hier wordt achtereenvolgens verslag gedaan van de samenstelling

27

25 Ontwikkelingen per gemeente In de inleiding van het jaarverslag is het volgende opgemerkt De subsidiering van de bibliotheek is een strategische investering van de gemeente de bibliotheek is een uitvoeringsinstrument van het gemeentelijk beleid Bepaalt de gemeente formeel WAT zij wil bereiken voor haar burgers Bibliotheek VANnU geeft aan HOE dat het beste kan gebeuren Het strategisch beleidsplan van VANnU is richtinggevend om het HOE te bepalen17 Voordat een stand van zaken per gemeente wordt beschreven zullen de vijf strategische themarsquos uit de koers nog kort worden weergegeven omdat keuzes die gemaakt worden per gemeente altijd in het licht van deze themarsquos moeten worden gezien Dat neemt niet weg dat er altijd sprake is van unieke lokale keuzes De onderwerpen leesbevordering jeugd en aanpak laaggeletterdheid komen vanwege het belang verderop in dit verslag aan de orde In dit hoofdstuk zal ook en overzicht subsidieverloop worden getoond De strategische koers 2016-2018 In het jaarverslag van 2015 is geschetst hoe de kaders voor de komende jaren eruit gaan zien en met welke maatschappelijke en economische trends de bibliotheek rekening moet houden Deze zijn uitgangspunt geweest voor de verdere uitwerking van het strategisch meerjarenbeleidsplan voor de komende jaren Dit plan wordt hieronder beknopt weergegeven in de vijf strategische themaacutes Doelstellingen en effecten staan uitgebreid beschreven in het definitieve plan en in de diverse werkplannen staat de aanpak beschreven De missie van VANnU luidt Jong en oud verleiden met plezier te lezen te leren en zich te informeren

17

Strategisch beleidsplan VANnU 2016-2017 van collectie tot connectie

Focus op jeugd mee kunnen doen en de vernieuwde vorm van bibliotheekfuncties staan de komende jaren centraal in onze strategische koers Dat levert de volgende themarsquos op

1 Van collectie tot connectie van uitleenfabriek naar leren en lezen in de wijk

De traditionele bibliotheekvestiging is niet toekomstbestendig De collectie wordt deels digitaal en er is een groeiende behoefte aan leerplekken en cursusruimte De kernvestiging wordt daarom omgevormd naar een lees- en leercentrum met brede openingstijden dat goed bereikbaar is Servicepunten in wijken en dorpen zullen op termijn verdwijnen om plaats te maken voor collecties en programmarsquos op plaatsen waar veel mensen komen De bibliotheek omarmt (burger)initiatieven met betrekking tot lezen leren en informeren Van ruilbibliotheken en een afhaalpunt in een supermarkt tot voorleescursussen in het buurthuis en een collectie in het gezondheidscentrum De bibliotheek biedt ondersteuning Deze initiatieven spelen een belangrijke rol op het gebied van leefbaarheid bestrijding van eenzaamheid en andere maatschappelijke themarsquos

2 Focus op jeugd Het maakt een groot verschil in het leven van kinderen of ze lezen of niet Onderzoek toont aan dat lezers niet alleen hoger scoren op taalvaardigheid maar ook op schoolsucces en intelligentie Leren begint bij lezen Wie kan lezen en teksten begrijpt kan kennis verwerven en zich ontwikkelen Een goede taalbeheersing zorgt er voor dat kinderen betrokken zijn bij wat er om hen heen gebeurt Door een kwartier te lezen per dag groeit de woordenschat van kinderen Vrij lezen stimuleert leesplezier en daarmee groeit de motivatie om te lezen De bibliotheek verwerkt deze uitgangspunten in haar programmarsquos voor scholen de vestigingen en in de collectie Uiteraard worden kinderen uitgenodigd mee te denken en te organiseren

28

3 Een leven lang leren De wereld verandert snel en om steeds bij te blijven moet je blijven leren Om mensen te stimuleren een leven lang te blijven leren pakt Bibliotheek VANnU de rol van inspirator en facilitator Andere partijen nemen het daadwerkelijke lesgeven op zich In de komende jaren zal VANnU het lokale aanbod bundelen en als wegwijzer fungeren We zoeken daarbij naar de optimale mix van online en op locatie leren van individueel en in groepen leren Om mee te kunnen doen is leren lezen en schrijven van groot belang Voor mensen zelf maar ook voor werkgevers dienstverleners en de maatschappij als geheel Van de Nederlandse beroepsbevolking (16-65 jaar) is ongeveer 12 laaggeletterd In West-Brabant alleen al zijn zorsquon 56000 mensen Dit vraagstuk kan VANnU niet alleen op lossen maar dit doet ze samen met andere partijen (zie ook Aanpak laaggeletterdheid) Lokaal worden deze initiatieven vertaald in concreet aanbod waarbij het Taalnetwerk VANnU een cooumlrdinerende rol speelt Cursussen digitale vaardigheden en Taaloefengroepen worden georganiseerd in de bibliotheek en op andere locaties Veel activiteiten worden begeleid door vrijwilligers

4 Passend vakmanschap De veranderingen in onze samenleving vragen andere vaardigheden van onze medewerkers Netwerken verbindingen leggen samenwerken en goede kennis van de collectie staan centraal Er wordt steeds minder gewerkt in het fysieke bibliotheekgebouw en steeds meer op andere plaatsen met andere mensen binnen netwerken Het uitleenproces is geautomatiseerd De toegevoegde waarde van de medewerker zit in het persoonlijke advies en in de gesprekken met klanten bezoekers en (potentieumlle) samenwerkingspartners

5 Financieringsbronnen Zoals veel openbare bibliotheken staat ook Bibliotheek VANnU voor de uitdaging om verder inhoud te geven aan haar maatschappelijke functie

Aan de ene kant heeft VANnU te maken met een terugloop van inkomsten en aan de andere kant wil en moet de organisatie blijven innoveren oa vanwege de digitalisering de ontwikkelingen rondom de Bibliotheek op school en nieuwe maatschappelijke vraagstukken zoals de aanpak van laaggeletterdheid en eenzaamheid De bibliotheek moet toe naar een nieuwe strategie met alternatieve verdienmodellen en daarbij op zoek naar andere inkomstenbronnen zowel op basis van dienstverlening als op basis van private bijdragen Stand van zaken gemeente Roosendaal In 2016 is de structurele bezuiniging van euro 250000 aan VANnU opgelegd Onderstaande afspraken zijn met de wethouder gemaakt 1 Van de huidige naar een kleinere toekomstbestendige kernvestiging 2 Invoering Bibliotheek op school Bibliotheek op school zet in op het ontwikkelen van lees- taal- en mediavaardigheden van kinderen VANnU bereikt 100 van de jeugd 3 Connectie in alle wijken en dorpen en het gefaseerd sluiten van drie servicepunten Wouw (2016) Kortendijk (2017) en Tolberg (2018) VANnU ontwikkelt passende dienstverlening in alle wijken en dorpen met dienstverlening dichter bij en samen met de burgers In 2016 is veel tijd besteed aan de voorbereidingen voor de verbouwing en herinrichting van de kernvestiging Roosendaal (Parrotia) VANnU vormt samen met Allee Wonen een projectgroep om te komen tot een stedelijke huiskamer met een maatschappelijke insteek In 2016 zijn de eerste schetsen gemaakt maar is vooral veel tijd besteed aan de ontwikkeling van het concept en aan het betrekken van partners De inrichting moet in 2017 Europees aanbesteed worden en de verwachting is dat de realisatie in het derde en vierde kwartaal plaats zal vinden In 2016 zijn er voorsorterend op de veranderingen alvast een aantal aanpassingen gedaan Er is een horecavoorziening gekomen (commercieumlle partij) de ingang is verplaatst en een aantal partijen is intern verhuisd

29

In Roosendaal is de keuze gemaakt om de verschillende servicepunten in de jaren 2015-2018 gefaseerd te sluiten en op zoek te gaan naar andere vormen van dienstverlening in alle wijken en dorpen dichterbij de inwoners en minder gericht op het uitleenproces Wouw is in 2016 het eerste servicepunt geweest wat sloot en er is gezocht naar een alternatief In 2016 lag de focus op behoud van de uitleenvoorziening maar in 2017 ligt de nadruk op het programmeren het gezamenlijk initieumlren van activiteiten voor een diverse doelgroep in aansluiting op de kernfuncties van de bibliotheek Het gedeelde maatschappelijk belang is hierin leidend In 2016 is gestart met het zoeken naar alternatieve dienstverlening in Wouw We zijn daar in gesprek gegaan met de burgers met behulp van de methode ldquodesign thinkingrdquo met als doel de behoeftes op te halen Het gaat hier om een participatief traject met inwoners van het dorp met de dorpsraad met gemeenschapshuis De Geerhoek en met verschillende organisaties en instellingen In een aantal sessies is gezocht naar de onderwerpen die voor het dorp erg belangrijk zijn De opbrengst was op hoofdlijnen behoefte aan lezen en een collectie ontmoeting eenzaamheid aandacht 0-4 jaar en toevoegen van programmering Het concrete resultaat In Wouw is de nieuwe bibliotheek welke per 1-10-2016 in de Geerhoek is gestart Het huidige servicepunt is gesloten Naast een kleine collectie en de mogelijkheid te reserveren en in te leveren is er aandacht voor programmering (met nadruk op 0-4 jaar) en ontmoeting (leestafel tegengaan eenzaamheid) Dit alles wordt vooral door vrijwilligers opgepakt Verder zijn contacten gelegd of verstevigd met het onderwijs en professionele instellingen (voor uitrol dBoS zie verderop in het verslag) En in andere dorpen zoals Heerle en Wouwse Plantage zijn ook diverse alternatieven ontwikkeld en activiteiten opgestart of is geholpen met het opstarten van bijvoorbeeld een ruilbieb (Boekspot)

Begin 2017 zal de evaluatie van het project in Wouw worden afgerond Daarin zullen we de methode (design thinking) om de burgers te betrekken bij de alternatieve dienstverlening evalueren alsmede het resultaat De vraag lsquohoe kunnen we schuiven met de middelen (van traditioneel uitlenen naar jeugd laaggeletterdheid vraagstukken in het sociaal domein) en ze op een goede manier inzettenrsquo blijft relevant Dat geldt niet alleen voor de gemeente Roosendaal maar ook voor de andere 4 gemeenten Bibliotheekwerk in de Roosendaalse wijkendorpen In 2016 is er wederom geiumlnvesteerd in bestaande en nieuwe partners in de wijken en dorpen met als doel taal boeken en leesplezier dicht bij de mensen te krijgen Dit heeft geresulteerd in een breed scala aan projecten en activiteiten in samenwerking met andere organisaties en instellingen Op het gebied van leesbevordering voor volwassenen is er in 2016 opnieuw geiumlnvesteerd in het initieumlren en begeleiden van Boekspots ruilbibliotheken op allerlei plekken waar mensen boeken kunnen naartoe kunnen brengen kunnen lenen en ruilen Dit gebeurde oa in Westrand Wouwse Plantage Wouw en de Westrand VANnU adviseert stimuleert en verzorgt de PR Deze Boekspots vormen tevens een aanleiding om hier met behulp van onze collectie activiteiten omheen te programmeren Dit doen we op verschillende plekken via het nieuwe concept lsquoBieb in de Buurtrsquo Dit was in het Tongerlohuys (jeugd) en Wouwse Plantage (vrouwengroep) Ook hebben we samenwerking gezocht op allerlei themarsquos en vanuit onze kennis en collectie zoals in de Westrand (gezonde voeding) St Elisabeth (Dag van de Ouderen iconenproject) en Heerle (uitleen tijdens vakanties voor jeugd en later ook volwassenen In Wouwse Plantage is een wisselcollectie naar het gemeenschapshuis gebracht met name gericht op eenzame ouderen die elkaar op een vast moment in de week ontmoeten Op deze manier zoekt VANnU naar mogelijkheden om de bibliotheek dichterbij de bewoners te brengen

30

Het andere spoor waarop VANnU resultaten heeft geboekt is in het op de agenda zeten van taalvaardigheid leesbevordering en leesplezier bij anderen Dit begint met het bepalen van gezamenlijke doelen voor een bepaalde doelgroep of een specifieke wijk samen met ons netwerk De bibliotheek draagt haar deskundigheid dan uit aan anderen die vervolgens (mede) de activiteiten uitvoeren Zo hebben we zowel ouderen als jongeren getraind in interactief voorlezen en activiteiten ontwikkeld waarbij kinderen van de basisschool door hen werden voorgelezen Tot slot had VANnU een aanjagende rol naar andere partijen in het kader van de Dag van de Dialoog (SDW ROC Huis van de Westrand) Door onze deelname aan het project CREA in de wijk (Westrand) zijn de lijnen met andere partners kort Hierdoor hebben ook zij verschillende dialoogtafels georganiseerd Zorginnovatiepunt Het Huis van Morgen en Bibliotheek VANnU zijn partners binnen de Alliantie gezondheid en geletterdheid Huis van Morgen heeft de opdracht innovatieve hulpmiddelen die bijdragen aan langer zelfstandig thuis wonen onder de aandacht van een groot publiek te brengen VANnU heeft een informatiefunctie die bijdraagt aan zelfstandigheid en participatie voor inwoners in haar werkgebied Ons Marie biedt een breed scala aan activiteiten voor ouderen Dat heeft geleid tot het in de bibliotheek tentoonstellen en actief onder de aandacht brengen van de hulpmiddelen tbv de doelgroep Ook de wijkzuster en BN De Stem zijn betrokken Cultuurnota Roosendaal In 2016 werkte VANnU mee aan de totstandkoming van de nieuwe cultuurnota voor de gemeente Roosendaal Deze opdracht van de raad aan de wethouder werd gestalte gegeven door een cultuurnetwerk te vormen waar VANnU als vanzelfsprekend deel van uitmaakt

Het netwerk bestaat uit ruim 20 personen en fungeert als een spin in het web om mensen en organisaties op cultureel vlak bij elkaar te krijgen Kunst en cultuur zijn niet het doel op zich maar het middel om samenhang in de gemeente te vergroten en aan te zetten tot nieuwe initiatieven om uiteindelijk op cultureel sociaal economische en educatief gebied de vruchten te plukken Stand van zaken gemeente Moerdijk Het servicepunt Willemstad voorheen gevestigd in het Mauritshuis is in de zomer van 2016 verhuisd naar Buurthuis Irene De ruimte die de bibliotheek in gebruik had in het Mauritshuis kon niet langer gehuurd worden In afstemming met de gemeente is besloten om het servicepunt om te vormen naar een afhaal- en inleverlocatie In Buurthuis Irene vond VANnU een plaats om een alternatieve voorziening te maken Het servicepunt is aangepast in een haal- en brengpunt met aandacht voor het jonge kind (0-4) en voor de ontmoeting (leestafel tijdschriften kranten) In het najaar heeft het college VANnU verzocht om het positieve resultaat van 2015 terug te storten Voor VANnU kwam dit onverwacht en gedurende het overleg met de wethouder bleek dat de afspraken in de subsidieverordening over de opbouw van het eigen vermogen niet duidelijk zijn Daardoor loopt VANnU als organisatie een risico De bestuurder heeft het voornemen om in 2017 samen met de 5 gemeenten waar VANnU verantwoordelijk is voor het bibliotheekaanbod goede afspraken te maken voor de toekomst en deze vast te leggen in een convenant Een sterke en gezonde bibliotheekorganisatie is in het belang van alle vijf gemeenten

31

Stand van zaken gemeente Halderberge Voor de zomer kondigde de Raad aan de subsidie van de bibliotheek en nog een aantal professionele organisaties opnieuw te willen verlagen Op 16 juni heeft VANnU tijdens de commissievergadering de consequenties voor het bibliotheekaanbod geschetst Vanwege het effect op de dienstverlening heeft de Raad besloten om de voorgenomen bezuiniging niet op te leggen en zich opnieuw te beraden op de toekomst In 2017 zullen de twee Brede Scholen in Hoeven en Oud-Gastel gerealiseerd zijn De wethouder heeft aangegeven dat hij vanwege het belang van lezen voor de jeugd de wens heeft dat de bibliotheek daarin wordt gehuisvest Dat heeft consequenties voor het bibliotheekaanbod in de servicepunten in beide dorpen De huidige middelen zijn niet toereikend om beide doelgroepen te bedienen Stand van zaken gemeente Rucphen Ook in de gemeente Rucphen is de aandacht voor leesbevordering bij de jeugd steeds meer speerpunt De wethouder heeft aan VANnU gevraagd om een plan te maken voor een breder aanbod aan de jeugd In 2016 zijn de voorbereidingen getroffen om in 2017 de Bibliotheek op school (dBoS) op de scholen uit te rollen (zie verder aanbod jeugd) Ook in deze gemeente is de aanpak laaggeletterdheid een belangrijk speerpunt Rucphen is samen met Roosendaal de enige plek waar naast Klik amp Tik ook taaloefengroepen hebben gedraaid (zie verder 26 aanpak laaggeletterdheid) Stand van zaken gemeente Zundert Ingegeven door de bezuinigingsopgave van de gemeente Zundert zijn in 2016 de voorzieningen in Wernhout Achtmaal en Zundert aangepast enof gesloten In deze kernen is door VANnU ondersteuning geboden in het opzetten van alternatieven zoals een ruilbieb (Boekspot) in alle drie de kleine kernen (Achtmaal Wernhout en Zundert) en het creeumlren van een afhaallocatie gerund door vrijwilligers

In Zundert is een haal- en brengpunt gerealiseerd in het CCZ De bedoeling is om daar ook activiteiten samen met de partners in Zundert te organiseren In Achtmaal helpen vrijwilligers de burgers om de materialen te reserveren of uit Zundert of Rijsbergen te halen De vrijwilligers kunnen altijd voor eventuele vragen bij VANnU terecht De dienstverlening in Rijsbergen wordt aangepast Er zal minder personeel worden ingezet tegelijkertijd is er aandacht voor programmering samen met andere partners Om dit te kunnen realiseren moeten medewerkers tijd en ruimte krijgen om met de programmering bezig te zijn In 2017 zal gestart worden met een pilot voor de inzet van vrijwilligers op De snelheid waarmee VANnU moest reageren op de bezuinigingen voor de komende drie jaar stond op gespannen voet met het realiseren van alternatieven samen met de burgers In goed overleg met de wethouder is besloten om de planning te verruimen De gemeente heeft een financieumlle tegemoetkoming betaald vanwege het langer openhouden van de servicepunten en het langer continueren van het aanbod op de scholen De dienstverlening in de vorm van het uitlenen op de Zundertse basisscholen is gestopt en VANnU heeft de collecties achtergelaten op de scholen zodat de leerlingen deze nog kunnen gebruiken De wethouder heeft VANnU gevraagd om een plan te maken met het onderwijs voor de leesbevordering in de scholen waarmee hij de bezuiniging van 2017 van euro 25000 zou kunnen terugdraaien Dat is niet gelukt De bedoeling is om dit voor 2018 alsnog voor elkaar te krijgen en de opgelegde bezuiniging terug te draaien en in te zetten voor de jeugd

32

Subsidieverloop 2011-2016 In 2016 zijn de budgetsubsidies in de gemeenten Roosendaal en Zundert verlaagd De gemeente Roosendaal had de verlaging in 2014 reeds aangekondigd maar heeft VANnU de tijd gegeven om een koers voor 4 jaar uit te zetten waardoor de bezuiniging met aandacht voor de inhoud kan worden gerealiseerd De gemeente Zundert heeft na de fusie in 2015 aangegeven de bibliotheek drie jaar op rij een bezuiniging op te leggen In 2016 euro 50000 en in 2017 en 2018 elk jaar euro 25000 Alleen de gemeente Rucphen heeft een indexering toegepast In onderstaande tabel is vanaf 2011 het subsidieverloop te zien Subsidieverloop 2011-2016

Gemeente 2011euro 2012euro 2013euro 2014euro 2015euro 2016euro

Roosendaal 1608501 1608501 1608501 1608501 1608501 1368503

Roosendaal div subsidies

404624 65660 96182 27049 6240 3553

Moerdijk 883503 793100 797000 798130 809188 809188

Moerdijk div subsidies

8921 33785 41280 72705

61562

57319

Halderberge 550811 495730 395730 395730

395730 395730

Halderberge div subsidies

- 44826 26459 51444

54750

50000

Rucphen - - - 428013 434433 440949

Zundert - - - 305052 305052 255052

totaal 3456360 3041602 2965152 3686624 3675456 3380294

incl VVE en landelijke subsidie Vschool

incl subsidie onderwijsachterstanden marktplaats cultuureducatie en (tot 2015) landelijke subsidie Vschool subsidie marktplaats cultuureducatie

Het bedrag dat de gemeenten per inwoner bijdragen verschilt sterk Het aanbod per gemeente daarmee ook Omdat huisvestingslasten een groot verschil kunnen maken wordt in onderstaande tabel het bedrag inclusief en exclusief huisvestingslasten getoond Subsidiebedrag per inwoner 2016

Gemeente incl huisvesting excl huisvesting Roosendaal 1780 1441

Moerdijk 2143 1594

Halderberge 1308 1126

Rucphen 1983 1377

Zundert 1194 1002

26 Aanbod jeugd Boekstart en de Bibliotheek op School De bibliotheken in Nederland hebben ongeveer vier miljoen leden waarvan 61 jeugdleden in de leeftijd van 0 tot en met 17 jaar Kinderen en jongeren zijn dus een belangrijke doelgroep voor de bibliotheken De samenleving is de afgelopen decennia door en door gedigitaliseerd en gemedialiseerd en raakt ook nog altijd verder geiumlnformatiseerd en geiumlndividualiseerd Dit heeft niet alleen gevolgen voor het leesgedrag van de jeugd ook de manier van denken en de vaardigheden waarmee deze groep opgroeit veranderen Hierdoor zullen bibliotheken de jeugd in de 21ste eeuw op een andere manier moeten bereiken interesseren en ondersteunen dan eerder het geval was18 Ook al verandert de doelgroep lezen en toegang tot boeken blijven belangrijke voorwaarden voor het succes van individuen en de samenleving als geheel Bibliotheken behouden in dat verband hun onmisbare taak

18

Bibliotheken en de jeugd in de 21-ste eeuw Brochure KB en Stichting Lezen en Schrijven

33

Met leesbevorderingsprogrammarsquos als Boekstart en de Bibliotheek op school en leesbevorderingsprojecten als De Nationale Voorleeswedstrijd van Stichting Lezen en de KB hebben zij sterke troeven in handen Aanpak VANnU Het bevorderen van lezen en vooral leesplezier kan niet vroeg genoeg in het leven van kinderen beginnen VANnU richt haar activiteiten op de leeftijdsgroep van 0-18 jaar met onderstaande aanpak Boekstart Het leesbevorderingsprogramma Boekstart moedigt ouders aan om hun kinderen zo vroeg mogelijk kennis te laten maken met boekjes met lezen en met de bibliotheek Boekstart richt zich op kinderen van 0 tot 4 jaar Kinderen die op heel jonge leeftijd in aanraking komen met (voor-)lezen en boeken ontwikkelen zich beter zo heeft onderzoek uitgewezen Een vroege ontdekkingstocht vergroot spelenderwijs de woordenschat van het kind en zorgt ervoor dat het kind later meer leesplezier heeft Zo is er minder kans op laaggeletterdheid Leesbevordering richt zich niet alleen op kinderen met een taalachterstand maar op alle kinderen Resultaat Begin 2009 startte Boekstart in vijf vestigingen in Noord-Brabant Begin 2015 deed 99 van alle bibliotheken in Nederland mee (156 van de 157 bibliotheken) Jaarlijks worden in totaal zorsquon 55000 Boekstart-koffertjes meegegeven aan ouders waarmee 323 van de babyrsquos in Nederland werd bereikt In 2016 zijn bij VANnU 324 kinderen ingeschreven als Boekstartlid Ouders Op verzoek van de instellingen in de kinderopvang wordt op bijeenkomsten voor ouders verteld over het plezier en belang van voorlezen

Moerdijk In Moerdijk wordt door de bibliotheek een programma uitgevoerd in het kader van de Voor- en Vroegschoolse Educatie Doel is om de kinderen met een (taal)achterstand te stimuleren zodat ze met een zo klein mogelijke achterstand naar het basisonderwijs gaan Iedere kinderopvangorganisatie doet hier aan mee Hiermee wordt een groot gedeelte van de kinderen in de leeftijd tot 0-4 jaar bereikt Bibliotheek op school PO (Primair Onderwijs) In het programma de Bibliotheek op school werken bibliotheken en scholen structureel samen aan de taalontwikkeling leesbevordering en mediawijsheid van kinderen De bibliotheek maakt afspraken met het onderwijs over de uitvoering van het programma De basis voor samenwerking is het beleid van de school De jaarlijkse doelen bepaalt men samen op basis van gemonitorde resultaten en de jaarlijkse activiteiten worden vastgelegd in een lees- en mediaplan Het volgen van de cursus Open boek door leerkrachten helpt bij het vormgeven van het beleid Met de Bibliotheek op school gaan school en bibliotheek een meerjarige samenwerking aan rondom lezen en mediawijsheid De effecten van de inzet worden jaarlijks door de landelijke monitor gevolgd Deze samenwerking is geborgd in het beleid van zowel school als bibliotheek Een actuele en gevarieerde collectie in de school zorgt voor verrijking van het leesonderwijs Vanuit de bibliotheek ondersteunt een professionele leesconsulent de leescooumlrdinator en het team van de school Daarnaast helpt een digitaal portaal de school bij het zoeken en registreren van boeken het stimuleren van lezen het bijhouden van de leeshistorie en het vinden van betrouwbare informatie Roosendaal De uitrol van lsquode Bibliotheek op schoolrsquo in Roosendaal vordert volgens planning Na de eerste 8 scholen zijn in 2016 de volgende 7 scholen aangesloten de Linde de Klimroos Klaverweide Lavoor de Stappen Baayaert en Talent

34

Basisscholen de Vondel en Wending hebben nu ook een vaste leesconsulent van Bibliotheek VANnU Ruim de helft van de scholen is inmiddels aangesloten In Wouw is samen met scholen de Stappen en Baayaert hard gewerkt om een inspirerende leesomgeving voor de kinderen van de scholen te maken Na sluiting van het servicepunt is de collectie voor de kinderen binnen de school toegankelijk geworden Een voorbeeld van een inspirerende leesomgeving is te vinden op basisschool de Klimroos Deze school heeft ook een Facebookpagina gemaakt om de schoolbieb te promoten httpswwwfacebookcomHieperdeBieb Tijdens de Kinderboekenweek zijn er 41 klassen van de Roosendaals scholen op bezoek geweest Ze namen deel aan het programma lsquoleeselixerrsquo Een speciale drank waarin kinderen hun leesvoorkeur konden mixen en zo genoeg leeshonger en leesvoer zouden hebben tot ze oma en opa waren Moerdijk Alle 22 scholen in de gemeente Moerdijk kunnen gebruik maken van leesbevorderingsprojecten in samenwerking met een leesconsulent van de bibliotheek Dit wordt gedaan in samenhang met de actuele en inspirerende boekencollectie die de scholen jaarlijks van de bibliotheek ontvangen Een voorbeeld van deze samenwerking is het project lsquoTheaterlezenrsquo dat is uitgevoerd op basisschool de Boemerang Basisscholen komen diverse keren per jaar voor groepsbezoeken naar de bibliotheek Halderberge Er is nog geen structurele samenwerking met de scholen Wel hebben een aantal scholen belangstelling voor lsquode Bibliotheek op schoolrsquo Twee leerkrachten van basisschool rsquot Bossche Hart uit Bosschenhoofd hebben de cursus Open Boek gevolgd een bouwsteen van het project Op

basis daarvan worden er jaarlijks een aantal leesbevorderingsprojecten uitgevoerd in deze school Basisschool de Schittering maakt gebruik van de mogelijkheid voor het doen van groepsbezoeken in vestiging Oudenbosch De gesprekken met de wethouder over het aanbod voor de jeugd in de toekomst in de gemeente Halderberge zijn in volle gang Rucphen Met alle 7 scholen in Rucphen zijn gesprekken gevoerd over de invoering van lsquode Bibliotheek op schoolrsquo Op basisschool Vinkenbos was door de leerkrachten de cursus Open Boek al gevolgd en was een up-to-date leesplan aanwezig Hier is gestart met uitvoering van het activiteitenplan en invoering van de Monitor Op basisschool Martinus in Rucphen zijn 3 leerkrachten gestart met de cursus Open Boek deze school heeft de doelen al bepaald De andere scholen zijn in diverse stadia van uitrol van de samenwerking Zundert Met de scholen in Zundert zijn gesprekken gevoerd om te komen tot een basisvoorziening volgens de aanpak lsquode Bibliotheek op schoolrsquo Op basis hiervan is een plan gemaakt wat nog niet helemaal tot overeenstemming heeft geleid Daarom worden de gesprekken in 2017 voorgezet (zie verder 25 Ontwikkelingen per gemeenten) Bibliotheek op school VO (Voortgezet Onderwijs) De succesvolle aanpak van de Bibliotheek op school in het basisonderwijs is aanleiding geweest om het programma uit te breiden naar het voortgezet onderwijs (VO) allereerst naar het vmbo Die uitbreiding biedt de bibliotheken een strategische aanpak voor structureel samenwerken met het voortgezet onderwijs De pijlers zijn collectie lezen en mediawijsheid Iedere pijler heeft een keuzemenu bestaande uit een aantal bouwstenen die oa voortkomen uit bestaande Bibliotheekprojecten oa Biebsearch Leeskr8 en 4You

35

De Bibliotheek op School Het Da Vinci College (Roosendaal) en Bibliotheek VANnU hebben in schooljaar 2015-2016 gebruik gemaakt van de Stimuleringsregeling van Kunst van Lezen tbv de Bibliotheek op School Halverwege het schooljaar 2016 liep deze regeling af Tijdens dit schooljaar hebben school en bibliotheek gewerkt aan het creeumlren van de voorwaarden en er is een leesplan geschreven waarin een stevige basis is gelegd voor een meerjarenplan De onderstaande activiteiten zijn concreet uitgevoerd

Studiemiddag voor docenten Iedere docent taaldocent

Training voor docenten Lezen in het vmbo werkt

Boekencollectie (in de vorm van boekenkisten 303 boeken)

Campagne Nederland Leest Lydia Rood

Vrij lezen in de klas zowel in het vmbo als in het praktijkonderwijs experimenteren docenten met de boekenkisten en vrij lezen

Vakoverstijgend voorlezen oa techniekdocenten en biologiedocenten lezen voor ook in de bovenbouw

VANnU is in gesprek met de school over een vervolg Het Markland college in Zevenbergen maakt al een paar jaar gebruik van Biebsearch Dit is een voorloper van Bibliotheek op School In 2016 hebben in een werkgroep gesprekken plaatsgevonden ter voorbereiding van het programma de Bibliotheek op School In 2017 gaat daadwerkelijk gewerkt worden aan het taal- en leesbeleid en het omzetten van Biebsearch in de Bibliotheek op school Twee docenten van het Markland hebben deelgenomen aan de training Lezen in het vmbo werkt op het Da Vinci college Brugklassers van het Marklandcollege komen regelmatig op groepsbezoek in de bibliotheek

Diverse activiteiten Voor middelbare scholieren worden diverse activiteiten georganiseerd waar VANnU een rol in speelt Een van de activiteiten is het Cultuurfestival Artisjok 2016 voor havo en vwo 4 VO In Roosendaal is de organisatie in handen van de Cultuurcompaan Het thema van dit jaar was Beyond Borders VANNU heeft de samenwerking gezocht met De Witte Roos en boekhandel Het verboden Rijk waardoor de mogelijkheid ontstond om groots uit te pakken en goed aan te sluiten bij het thema In februari hebben 14 schoolfinalisten van 7 scholen (2 per school) deelgenomen aan de voorleeswedstijd Read2me In deze wedstrijd worden leerlingen aangespoord goede jeugdboeken voor te lezen Leerlingen lezen voornamelijk voor uit boeken van de Jonge Jury Een leerling van het Jan Tin Bergen College heeft de Roosendaalse finale gewonnen Tot slot scholen zien de waarde van abonnementen en schoolpassen Ook worden regelmatig projectcollecties afgenomen en vinden er klassenbezoeken en schrijversbezoeken plaats Abonnementen School schoolabonnementen Collectieve

schoolpassen

Da Vinci College

Gertrudis College I 216

Jan Tinbergen College I

Markland College Oudenbosch I

Markland College (Zevenbergen)

II 269

Norbertus College II 211

Munnikenheide college I

Mencia Sandrode I

36

27 Aanpak laaggeletterdheid Laaggeletterdheid is een maatschappelijk probleem waar vaak nog een taboe op rust Ongeveer 13 miljoen inwoners van Nederland tussen de 16 en 65 jaar is laaggeletterd Ze hebben moeite met lezen schrijven en communiceren in het Nederlands En dat terwijl taal steeds belangrijker wordt om zelfstandig te kunnen participeren Denk aan het gebruiken van websites van overheden en bedrijven aan internetbankieren of een sollicitatiebrief schrijven of aan langer zelfstandig kunnen wonen Maar denk ook aan het begrijpen van veiligheidsinstructies op het werk of bijsluiters van medicijnen

Vanuit de Rijksoverheid is daarom gestart met het actieprogramma lsquoTel mee met Taalrsquo[1] In dat programma zetten de ministeries van OCW SZW en VWS samen in op participatie taal als middel om mee te kunnen doen in de maatschappij en op het werk In Tel mee met Taal zijn de preventieve aanpak (het voorkomen van taalachterstand) en de curatieve aanpak (het bestrijden van laaggeletterdheid via scholing) voor het eerst in eacuteeacuten overkoepelend actieprogramma samengebracht Daarbij speelt de regionale netwerkaanpak een belangrijke rol De combinatie van de curatieve en preventieve aanpak van laaggeletterdheid sluit aan bij de opdracht van de bibliotheek bij te dragen aan geletterdheid in brede zin voor jong en oud De bibliotheek heeft al taalaanbod gericht op jonge kinderen (bijvoorbeeld Boekstart) en volwassenen (bijvoorbeeld via taalcoaches lees- en schrijfclubs) Ook opereert de bibliotheek in een lokale maatschappelijke context in contacten met burgers gemeenten onderwijs lokale bedrijven en maatschappelijke organisaties Dit maakt dat de bibliotheek een unieke positie inneemt en in potentie een belangrijke verbindende schakel kan vormen binnen de regionale aanpak van laaggeletterdheid

[1]

httpswwwtaalvoorhetlevennl

In september 2014 is het convenant Taal voor het Leven West- Brabant ondertekend Een samenwerkingsverband tussen ROC Kellebeek VWS ATEA UWV Cubiss St Lezen amp Schrijven en de bibliotheken in West- Brabant om een bijdrage te leveren aan het terugdringen van laaggeletterdheid Inmiddels zijn er zorsquon 30 organisaties aangesloten ook organisaties uit de zorg- en welzijnssector De aanpak van laaggeletterdheid kan niet los worden gezien van maatregelen om taalachterstanden en laaggeletterdheid te voorkomen zoals leesbevordering Daarom is het beleid gericht op leesbevordering en leesplezier een waardevolle aanvulling op het reguliere taalonderwijs en is dit onderdeel van het actieprogramma lsquoTel mee met Taalrsquo Wat doet VANnU VANnU biedt een basisaanbod waarin collectie taalpunten en het taalnetwerk en activiteiten in de Week van de Alfabetisering opgenomen zijn Daarnaast worden bovenop dit basisaanbod trajecten aangeboden in het kader van de uitvoer WEB In 2016 heeft Taal voor het Leven West-Brabant voor het tweede jaar op rij WEB-gelden ontvangen tbv het versterken van werkenden en werkzoekenden In onderstaand overzicht is het basisaanbod opgenomen onder het kopje Activering daarna volgen de trajecten in het kader van WEB Activering basisaanbod

Collectie VANnU heeft een speciale Makkelijk Lezen-collectie voor mensen die moeite hebben met lezen en schrijven Bij de samenstelling van de collectie heeft de bibliotheek gelet op de bruikbaarheid ervan voor de ontwikkeling van taalvaardigheid en maatschappijorieumlntatie De collectie bestaat uit leesboeken op verschillende leesniveaus taalcursussen en informatieve boeken en alle informatie is in eenvoudig Nederlands

37

Taalpunten In 2016 heeft VANnU samen met haar netwerkpartners twee taalpunten opgezet eacuteeacuten loket dat burgers overzicht biedt van het informele formele en non-formele scholingsaanbod op het gebied van taal en digitale vaardigheden in de regio Naast de doorverwijsfunctie bieden de Taalpunten ook laagdrempelige trainingen Aan de hand van een intake wordt de scholingsbehoefte van de deelnemer in kaart gebracht en kan er bijvoorbeeld een training Klik amp Tik worden gedaan Het eerste Taalpunt opende in maart 2016 in de wijk Kalsdonk in Roosendaal en de tweede is op 31 maart in de bibliotheek Zevenbergen feestelijk geopend Na opening van de Taalpunten is er voortdurend aanloop van mensen met taalvragen In 2016 zijn er 34 mensen geholpen enof doorverwezen in Kalsdonk In het taalpunt in Zevenbergen zijn in 2016 totaal 14 mensen geholpen met hun taalvraag

Activering Deelnemers Opmerkingen

Roosendaal 31 Klik amp Tik basis

Taalpunt Kalsdonk (RSD) 34 Intakes

Moerdijk 17 Klik amp Tik basis

Taalpunt Moerdijk 14 Intakes

Halderberge 11 Klik amp Tik basis

Rucphen 9 Klik amp Tik basis

Zundert 7 Klik amp Tik basis

Training herkennen amp doorverwijzen

15 Gezondheidsplein

Kalsdonk

138

Trainingen Op 20 september heeft VANnU aan de partners van het Gezondheidsplein in Kalsdonk een training Herkennen en motiveren laaggeletterden

gegeven

Week van de alfabetisering Samen met haar partners in het West Brabantse Taal voor het Leven organiseerde Bibliotheek VANnU een Lagerhuisdebat tijdens de Week van de Alfabetisering In dit interactieve debat ging men op zoek naar de formule om slim samen te werken eacuteeacuten doel maar met een verschillende motivatie belang of uitgangspunt Wanneer is de samenwerking slim en daarmee effectief Het debat vond plaats in Etten Leur De landelijke week van de alfabetisering viel dit jaar samen met de start van het nieuwe Taaljaar 2016-2017 Samen met de gemeente Moerdijk heeft de bibliotheek een informatieve en interactieve bijeenkomst georganiseerd (5 september 2016) waarin verteld werd over de aanpak van laaggeletterdheid Wethouder Thomas Zwiers gaf het belang van de aandacht voor laaggeletterdheid aan in het bijzonder voor werknemers Daarnaast werd stilgestaan bij het aanbod aan taalactiviteiten in het schooljaar 2016-2017 en het taalnetwerk in de regio Bijzondere aandacht was er voor de rol van vrijwilligers in de taaltrajecten Zonder vrijwilligers is een groot aantal taalactiviteiten niet uit te voeren Taalnetwerk In het Taalnetwerk zijn lokale taalbieders en ndashprojecten vertegenwoordigd zoals Humanitas Vluchtelingenwerk de VoorleesExpress ROC Kellebeek WijZijn Traverse en de STA teams Het netwerk komt onder voorzitterschap van VANnU 2 tot 3 maal per jaar samen om kennis te delen en samen te werken In 2016 heeft dat geleid tot het opstellen van een Taalkaart van Roosendaal (welke aanbieders bieden welke trainingen aan tegen welke voorwaarden) De Taalkaart is inmiddels door de deelnemers in gebruik genomen Verder wordt er veel aandacht besteed aan het werven van taalvrijwilligers VANnU Humanitas Vluchtelingenwerk en WijZijn Traverse bundelden de krachten om via uitingen in de media taalvrijwilligers te werven Dat leidde tot een goed bezochte informatiemiddag op 9 december waar zorsquon 50 geiumlnteresseerden zich meldden

38

Activering WEB trajecten Taaloefengroepen In Rucphen en in Roosendaal organiseert de Bibliotheek VANnU wekelijks taaloefengroepen voor medewerkers van de WVS De werkleiding van de WVS geeft aan dat zij zien dat hun medewerkers echt veranderen sinds zij aan de taaloefengroep zijn begonnen De persoonlijke benadering en begeleiding van de taalvrijwilligers zorgt ervoor dat de cursisten meer zelfvertrouwen krijgen en verrast worden in hun eigen kunnen In totaal hebben in de vijf gemeenten 36 personen deelgenomen Klik amp Tik cursussen Voor alle mensen die moeite hebben om hun weg te vinden op internet biedt de Bibliotheek op de vijf kernvestigingen de cursus Klik amp Tik aan De cursisten worden begeleid door vrijwilligers In 2016 hebben 40 cursisten de cursus met succes afgerond en hiermee hun zelfredzaamheid vergroot Taal amp Arbeidsmarkt Walk amp Talk en Werkmap Walk amp Talk Vanaf oktober organiseert Bibliotheek VANnU maandelijks op elke derde maandag van de maand Walk amp Talk deacute koffiepauze voor werkzoekenden Het is een gratis netwerkbijeenkomst voor en door werkzoekenden In een ongedwongen sfeer maakt men in Bibliotheek VANnU kennis met elkaar krijgt men tips van een professional enof hoort men ervaringen van (ex-)werkzoekenden In 2016 waren de themarsquos Netwerken hoe doe je dat (oktober) Hoe maak je een goed basis CV (november) en Werken in Belgieuml (december) In 2016 hebben 62 belangstellenden deelgenomen aan de bijeenkomsten

Werkmap De dienstverlening van het UWV verloopt digitaal Laagopgeleide en oudere werkzoekenden hebben vaak moeite met het aanvragen van een DigiD en het omgaan met de digitale werkmap van het UWV In 2016 hebben 32 deelnemers een training gevolgd om hun vaardigheden op dit gebied te verbeteren

Monitoring In januari 2017 verscheen de landelijke Monitor Digitale Vaardigheden 2015-2016 uitgevoerd door Next Value in opdracht van de Koninklijke Bibliotheek In deze monitor waar VANnU aan meegewerkt heeft wordt gekeken naar de resultaten van de digitale trajecten en worden deelnemers bevraagd In de algemene conclusies en aanbevelingen worden de volgende zaken aangegeven en door VANnU opgepakt 1 Zoek samenwerking met doorverwijzers VANnU heeft dit geborgd op regionaal niveau door Taal voor het Leven West-Brabant en lokaal via het Taalnetwerk Werk met vrijwilligers VANnU werkt sinds 2014 met taalvrijwilligers zij worden getraind door ROC Kellebeek enof St Lezen en Schrijven 2 Voorkom een te vrijblijvende leeromgeving door actief samen te werken met bijvoorbeeld de WVS worden deelnemers gestimuleerd om actief deel te nemen 3 Probeer maatwerk te bieden en verwijs door naar vervolgtrajecten sinds 2016 worden in de Taalpunten intakes afgenomen door taaldocenten van ROC Kellebeek daarmee wordt de doorverwijzing nog meer maatwerk Ten slotte werd de deelnemers gevraagd naar hun tevredenheid over de trainingen 37 deelnemers hebben meegewerkt aan de monitor Door de samenwerking met ROC Kellebeek in 2016 verder vorm te geven is er meer aandacht gekomen voor deskundigheidsbevordering van de taalvrijwilliger en is de doorstroom van deelnemers toegenomen Daarmee wint de West-Brabantse aanpak aan duurzaamheid

39

28 Werkzaamheden Marktplaats Cultuureducatie 2016 Bibliotheek VANnU is verantwoordelijk voor de Marktplaats Cultuureducatie in de gemeenten Halderberge en Moerdijk De doelstelling van de Marktplaats is Een netwerk en samenwerking tussen aanbieders van cultuur en het onderwijs creeumlren zodat de jeugd meer in aanraking komt met kunst en cultuur en zich daardoor beter kan ontwikkelen De cooumlrdinator Marktplaats Cultuureducatie heeft in 2016 de volgende taken uitgevoerd

inventariseren van de vraag op het gebied van cultuureducatie van het onderwijs (PO en VO)

inventariseren van de vraag op het gebied van cultuureducatie voor en naschoolse opvang inventariseren van de mogelijkheden van de culturele aanbieders

culturele aanbieders meenemen in de lsquotaalrsquo van het onderwijs

het uitbreiden en verstevigen van het lokaal cultuur-educatief netwerk

samenwerken met de intermediairs van regiorsquos West Brabant

afstemmen van vraag en aanbod Het Kunstmenu wordt afgenomen door alle Halderbergse scholen en elf scholen uit de gemeente Moerdijk Het wordt aangeboden in samenwerking met CultuurCompaan (gemeente Roosendaal) en bestaat uit activiteiten van lokale (professionele aanbieders uit de gemeente) regionale (professionele aanbieders uit de provincie) en landelijke culturele instellingen De leerlingen maken op deze manier kennis met de drie domeinen van Cultuureducatie (in huis met de culturele omgeving en uit de grote wereld) Verder nemen de scholen deel aan diverse naschoolse activiteiten (verlengde schooldag) en vinden er diverse losse culturele projecten op de scholen plaats

De cooumlrdinator ondersteunt culturele instellingen kunstenaars en het onderwijs mbt actuele ontwikkelingen op het gebied van cultuureducatie Zij organiseert netwerkbijeenkomsten voor de interne cultuurcooumlrdinatoren (ICCrsquoers) biedt scholing aan en geeft de ICC cursus in West- Brabant Daarnaast worden er cursussen aangeboden voor culturele aanbieders zodat ook zij meegaan in de huidige ontwikkelingen op het gebied van cultuureducatie De cooumlrdinator cultuureducatie is tevens intermediair voor de scholen mbt de rijksregeling Cultuureducatie met Kwaliteit (2013 ndash 2016) een opdracht die middels de Cultuurloper wordt uitgevoerd Hierbij wordt nauw samengewerkt met de Provinciale instelling Kunstbalie Aan de regeling nemen 5 scholen uit de gemeente Halerberge en 7 scholen uit de gemeente Moerdijk deel VANnU werkt regionaal en dat vertaalt zich ook in de Marktplaats Cultuureducatie waar het onderhouden van contacten met andere marktplaatsen en buurgemeenten vanzelfsprekend is De cooumlrdinator neemt deel aan het zogenaamde Regionaal Overleg Marktplaatsen (ROM) en een Provinciaal Overleg Het doel is om gezamenlijke activiteiten voor de regio West- Brabant te organiseren Er wordt samengewerkt met de cooumlrdinator Brede Scholen en cooumlrdinator Sport van beide gemeenten Ook vindt er steeds meer samenwerking plaats met de schoolbesturen Stichting Openbaar Onderwijs West-Brabant is een bovenschools traject gestart op het gebied van cultuureducatie met oa de intermediairs van de gemeente Roosendaal en HalderbergeMoerdijk Tot slot neemt de cooumlrdinator zitting in de werkgroep Cultuurmaand (septemberoktober) van de gemeente Halderberge Zij richt zich vooral op de activiteiten voor het onderwijs

40

29 Personeel en Organisatie

Per 31-12-2016 heeft VANnU 3885 FTE in dienst In totaal gaat het om 74 medewerkers De groei in ftersquos (145) heeft met name te maken met de uitrol dBoS en toename van leesconsulenten waarover eerder in dit verslag is gesproken In de Frontoffice is het aantal uren door oa sluiting van servicepunten in de gemeente Zundert en aanpassingen van het servicepunt in Wouw afgenomen

De leeftijdsopbouw van de medewerkers Van alle medewerkers bij VANnU is 95 jonger dan 40 jaar Het percentage medewerkers tussen de 40 en 50 jaar is 135 54 van de medewerkers is tussen de 50 en 60 jaar en het percentage 60+ is 23 VANnU heeft tov de landelijke leeftijdsopbouw een hoger percentage 50 plussers Dat betekent dat er goed moet worden nagedacht over de instroom van jongere medewerkers om de uitstroom voor de komende jaren op te kunnen vangen Dat is een lastig vraagstuk omdat bij een reorganisatie de jongere medewerkers vaak degenen zijn die door middel van afspiegeling moeten vertrekken Het komend jaar zal dit onderwerp opnieuw op de agenda staan van directie en OR omdat het vraagt om een

visie over hoe het toekomstig personeelsbestand eruit moet komen zien en hoe de organisatie zich daarop kan voorbereiden

Personeelsverloop in- door- en uitstroom In totaal zijn er in 2016 acht medewerkers ingestroomd waarvan

projectmedewerker vernieuwing netwerk

1 cooumlrdinator Frontoffice

1 controller

1 medewerker communicatie

2 leesconsulenten 4-12

2 ondersteuners leesconsulenten

stagiaire19 Daarnaast zijn er zes medewerkers uit dienst getreden waarvan

1 ondersteuner leesconsulenten

3 opruimhulpen

2 informatiemedewerkers

19

De stagiaire is in augustus voor een aantal uur als medewerker communicatie aangesteld

0 10 20 30 40 50

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

totale FTE

totale FTE

0

10

20

30

40

50

60

15-30 30-40 40-50 50-60 60+

pe

rce

nta

ge

Leeftijdsopbouw in percentages

VANnU

st Bibliotheekwerk

landelijk

41

Jubilea In 2016 waren er twee jubilarissen Een medewerker was 40 jaar in dienst en een 25 jaar in dienst bij VANnU

Ziekteverzuim Het gemiddelde verzuimpercentage in 2016 bedroeg 32 De ziekte frequentie is 09 Het ziekteverzuim is ten opzichte van 2015 gedaald (587) Onderstaande grafiek toont het verzuimverloop in 2016 Duidelijk is dat het verzuimcijfer vooral wordt beiumlnvloed door een aantal langdurig zieken Het ziekteverzuim is in lijn met de landelijke trend 20 Ziekteverzuim 2016

20

CBS statline cultuur sport en recreatie geeft over de eerste drie kwartalen van 2016 een gemiddeld percentage aan van 32

Scholing VANnU vindt het belangrijk om haar medewerkers zo goed mogelijk voor te bereiden op het bibliotheekwerk van de toekomst In de strategische koers 2016-2018 staan de kernkwaliteiten collectioneren programmeren en netwerken centraal Om medewerkers de kans te geven deze competenties verder te ontwikkelen heeft VANnU in 2016 verschillende stappen gezet In het fusieproces is afgesproken dat er in de front office toegewerkt zou worden naar minder functies De functie van medewerker klantenservice is komen te vervallen en alle medewerkers die het betrof zijn opgeleid tot informatiemedewerker Een groep van 16 medewerkers heeft een opleidingstraject van 6 maanden doorlopen wat leidde tot een certificaat voor iedereen en een benoeming tot informatiemedewerker Alle front office medewerkers hebben in de zomer een training gevolgd over de digitale diensten van VANnU Hierbij kwam het gebruik van de e-books aan de orde en uitleg en gebruik van de verschillende bibliotheek apps digitale bibliotheek bronnen Daarnaast is er extra toelichting gegeven op het gebruik van Bicat het bibliotheekinformatiesysteem Na afloop van de training waren de medewerkers op de hoogte van het volledige aanbod en beter in staat om gebruikers te informeren en vragen te beantwoorden over het brede aanbod van digitale diensten

In 2016 is door alle medewerkers verder gewerkt in de themagroepen om de kerncompetenties concreet gestalte te geven Een doel in 2016 was ook om de medewerkers uit ZundertRucphen aan te laten sluiten bij deze manier van werken Opgemerkt moet worden dat hier in 2017 nog een aantal stappen in gezet moet worden De themagroepen biedt medewerkers de mogelijkheid om het netwerken het vormen van themacollecties en het bedenken van een bijpassend programma uit te proberen te oefenen en hiervan te leren In de praktijk blijkt dit meer of minder goed te slagen afhankelijk van het thema

0

20

40

60

80

100

120

140

160

180

verzuim kort0-7 dagen

verzuimmiddellang 8-

42 dagen

verzuim lang43-365 dagen

aantal ziektedagen

aantal medewerkers

42

Een aantal themagroepen heeft in 2016 tastbare resultaten weggezet Zo is er een pop-up bieb in winkelcentrum De Roselaar verschenen een pop-up in de basiliek in Oudenbosch zijn er verschillende voorleesactiviteiten geweest door het hele werkgebied zijn er contacten gelegd en presentaties geweest bij een aantal Alzheimer-cafeacutes en vonden andere activiteiten plaats zoals een Boekenproeverij in Zevenbergen Uiteraard werd er door de themagroepen ook aandacht besteed aan de landelijke leesbevorderingscampagnes zoals de (kinder)Boekenweek en Nederland Leest

Inzet vrijwilligers in de branche Stichting BibliotheekWerk is in 2015 door het Centraal Overleg Arbeidsvoorwaarden Openbare Bibliotheken gevraagd een inventarisatie uit te voeren van de inzet van vrijwilligers in de branche Van de 124 ondervraagde bibliotheken geeft 92 procent aan dat zij met vrijwilligers werken In bijna de helft van deze bibliotheken zijn op dit moment meer vrijwilligers werkzaam dan medewerkers met een arbeidsovereenkomst Wel worden zij vaak een beperkt aantal uren per week ingezet Wanneer een bibliotheek niet met vrijwilligers werkt is dit over het algemeen een principieumlle beslissing Over het algemeen voeren vrijwilligers in bibliotheken verschillende taken uit Een belangrijke taak is de bezorging van materialen aan huis Daarnaast worden vrijwilligers ook regelmatig ingezet als gastheer of gastvrouw en ondersteunen ze regelmatig bij de uitvoering van verschillende publieks- en promotieactiviteiten in de bibliotheek Ook zijn er werkzaamheden die minder frequent door vrijwilligers worden opgepakt Dit geldt bijvoorbeeld voor het adviseren over de ontwikkeling van de collectie het plaatsen van de collectie en het presenteren van collectieonderdelen als ondersteuning bij een project of activiteit Ruim driekwart van de bibliotheken met vrijwilligersbeleid heeft beleid vastgesteld over de scholing en begeleiding van vrijwilligers In de praktijk blijkt echter dat er minder vaak concrete initiatieven zijn om vrijwilligers de mogelijkheid te bieden zich verder te ontwikkelen

Als er een initiatief aanwezig is is dit doorgaans gericht op het aanbieden van scholing21 Inzet vrijwilligers VANnU Met het oog op de bezuinigingen en de veranderende rol van bibliotheken vraagt het vrijwilligersbeleid veel tijd en aandacht van directie managers en ondernemingsraad Sinds de fusie in 2015 met de bibliotheek ZundertRucphen heeft VANnU te maken met vrijwilligers in het uitleenproces In Rijsbergen en Rucphen was men gewend te werken met vrijwilligers in de rol van gastvrouw terwijl in het VANnU werkgebied van voacuteoacuter de fusie alleen gebruik werd gemaakt van expert-vrijwilligers (bv voor de speelotheek en voor cursussen zoals Klik en Tik) Met de realisatie van de nieuwe voorziening in Wouw is gekozen voor de inzet van vrijwilligers in de ondersteuning bij het uitlenen De vrijwilligers zorgen voor een opgeruimde ruimte voor een prettige ontvangst en ondersteunen in het gebruik van de zelfservice-apparatuur In 2016 is veel aandacht geweest voor de wijze waarop de vrijwilligers ingezet worden in de organisatie en de gesprekken over dit onderwerp zullen ook in 2017 voortgezet worden Uiteraard speelt de OR hierin een belangrijke en verbindende rol In 2016 werden ook de voorbereidingen getroffen voor een pilot in Rijsbergen die in januari 2017 van start gaat Het doel is om de inzet van vrijwilligers in het uitleenproces verder uit te werken de samenwerking tussen de vrijwilliger en de betaalde kracht helder vorm te geven en te beschrijven wat het vakmanschap voor het bibliotheekwerk lsquonieuwe stijlrsquo inhoudt Om kennis en kunde te delen en ervaringen uit te wisselen maakt de cooumlrdinator vrijwilligers deel uit van een (Brabantse) overlegstructuur met andere cooumlrdinatoren De inzet van vrijwilligers is een onderwerp dat in iedere bibliotheek speelt

21

httpswwwbibliotheekwerknlVrijwilligers_in_de_bibliotheekpdf

43

210 Ontwikkelingen in de openbare bibliotheek Samenwerking Bibliotheek VANnU werkt in alle gemeenten samen met partners op het gebied van zorg en welzijn (CJG) voorschoolse voorzieningen (kinderopvang en peuterspeelzalen) educatie (basis- en voortgezet onderwijs) laaggeletterdheid (bibliotheken West-Brabant ROC UWV en WVS) en cultuur (diverse instellingen zoals musea schouwburg en archief of organisaties zoals Stichting Cultuur Moerdijk) Bovenlokaal wordt er samengewerkt in de Brabantse Netwerkbibliotheek (BNB) Dit is een samenwerkingsverband tussen de 19 Brabantse basisbibliotheken en Cubiss Cubiss is een Provinciale Ondersteuningsinstelling (POI) en heeft een rechtstreekse subsidierelatie met de provincie Noord-Brabant Een essentieel doel van de BNB is het creeumlren van een goed toegankelijk netwerk Een plek waar ideeeumln floreren waar informatie en ervaringen worden uitgewisseld en waar kennis wordt gedeeld zodat de gebruikers en de partners van de Brabantse bibliotheken optimaal worden bediend Niet alleen nu maar ook in de toekomst De hoofddoelstelling van de BNB is het stimuleren van de Brabantse kennisinfrastructuur door vanuit de bibliotheekfunctie bij te dragen aan een goed ingerichte publieke informatievoorziening (httpwwwbnbibliotheeknl) Het samenwerkingsverband heeft een gezamenlijk beleidsplan vastgesteld en voert de provinciale projecten mede onder die vlag uit Branche De branchevereniging van en voor de openbare bibliotheken is de Vereniging van Openbare Bibliotheken (wwwdebibliothekennl) Tot slot is er nog de Stichting Certificering Openbare Bibliotheken Deze stichting ontwikkelt en bewaakt kwaliteitsnormen en toetst de kwaliteit van bibliotheekorganisaties aan deze normen door middel van audits (wwwbibliotheekcertificaatnl)

De overheden De overheid is op drie niveaus betrokken bij de basisbibliotheek op gemeentelijk provinciaal en landelijk niveau Gemeente De gemeente is de primaire opdrachtgever van de basisbibliotheek Zij verleent VANnU subsidie Binnen het gemeentelijk beleidskader dat gebaseerd is op eenduidig en samenhangend beleid worden concrete afspraken gemaakt met Bibliotheek VANnU over de te behalen resultaten en prestaties Tussen de gemeenten en Bibliotheek VANnU wordt een tweezijdig contract afgesloten dat nagekomen en geeumlvalueerd moet worden Bibliotheek VANnU ontvangt subsidie op basis van een uitvoeringsovereenkomst op basis van de Algemene Wet Bestuursrecht (AwB) Uitgangspunt is dat wordt gestuurd op inhoud en dat wederzijds afspraken worden gemaakt tussen de gemeente en Bibliotheek VANnU De basis van deze afspraken is

1 De beleidsdoelen die de gemeente nastreeft 2 De diensten en producten die Bibliotheek VANnU levert om aan

die beleidsdoelen te voldoen of een bijdrage te leveren 3 Duidelijke beoordelingscriteria op basis waarvan de prestaties en

(eventuele) resultaten worden beoordeeld en de subsidierelatie wordt afgerekend

Provincie In opdracht van de provincie Noord-Brabant werkt Cubiss samen met de Brabantse bibliotheken aan programmas voor bibliotheekvernieuwing Het werkplan van Cubiss bestaat de komende jaren uit vier projecten

1 Bieb Lab (voorheen Innovatie van de bibliotheekfuncties) 2 Innovatie van de educatieve functie 3 Versterken taalvaardigheid 4 Vergroten mediawijsheid

44

De eerste twee projecten zijn gerelateerd aan de wettelijke taak zoals die is vastgelegd in de Wsob Cubiss voert deze opdracht uit in zeer nauw overleg met de Brabantse bibliotheken De twee andere projecten zijn de uitwerking van een aanvullende provinciale opdracht aan Cubiss Naast bibliotheken zijn ook organisaties binnen het sociale domein en het onderwijs hierbij betrokken als partner Rijk De rijksoverheid is verantwoordelijk voor het functioneren van de openbare bibliotheken als stelsel met als aandachtspunten een vergroting van de doelmatigheid samenhang kwaliteit en pluriformiteit van het stelsel openbaar bibliotheekwerk De Wet stelsel openbare bibliotheekvoorzieningen (Wsob) kortweg de Bibliotheekwet is vanaf 1 januari 2015 van kracht De bibliotheekwet regelt de digitalisering van de openbare bibliotheek en zorgt voor structurele financiering daarvan door de Rijksoverheid In deze wet is vastgelegd dat iedere Nederlander toegang moet hebben tot een openbare bibliotheek zowel in fysieke als digitale vorm Ook zijn de vijf functies en voorwaarden vastgelegd waaraan een openbare bibliotheek moet voldoen (zie ook inleiding jaarverslag) De Koninklijke Bibliotheek (KB) heeft onder de Wsob een regierol gekregen binnen het netwerk van openbare bibliotheekvoorzieningen en de verantwoordelijkheid voor de landelijke digitale bibliotheek en Aangepast Lezen Het KB-beleidsplan 2015-2018 lsquoDe kracht van het netwerkrsquo formuleert de ambities van de KB in breed verband met twee strategische prioriteiten

1 Realiseren van de nationale digitale bibliotheek 2 Het versterken van de nationale en internationale samenwerking

Met de nationale digitale bibliotheek neemt de KB het voortouw in het uitbouwen van de rol en betekenis van de bibliotheek in het digitale domein De landelijke digitale infrastructuur zorgt voor de componenten waarmee alle openbare bibliotheekvoorzieningen deelnemen en gebruikmaken van de diensten van de digitale bibliotheek

Het versterken van de nationale samenwerking is gericht op het verbreden van de betekenis van de bibliotheek In samenspraak met de bibliotheken zelf de provinciale service organisaties de VOB en andere partners geeft de KB invulling aan de stelseltaken regie en advies faciliterende en cooumlrdinerende taken en de aansturing van grootschalige programmarsquos en projecten voor het hele bibliotheekstelsel Onttrekking Gemeentefonds voor aanschaf e-content Vanaf 2015 is het Rijk verantwoordelijk voor de financiering van de centrale aanschaf van e-content voor de openbare bibliotheken Daarvoor onttrekt het Rijk een bedrag aan het Gemeentefonds Dit bedrag stelt de minister van OCampW ter beschikking aan de KB voor de inkoop van e-content De KB koopt vervolgens in op voordracht van de openbare bibliotheken begrensd door het financieumlle kader van het ter beschikking gestelde bedrag Tot 1-1-2015 dragen bibliotheken een bedrag per inwoner af aan de VOB voor de inkoop van e-content het zogenaamde omslaggeld Voor 2014 was dat euro 035 per inwoner Het groeipad en de hoogte van de uitname worden formeel vastgesteld in een overleg tussen diverse ministeries en de VNG Gekozen is voor een scenario van relatieve groei Onttrekking gemeentefonds e-content en consequenties

jaar Bedrag per inwoner Totale uitname VANNU22

2014 035 euro 65456

2015 047 euro 87898

2016 055 euro 102859

2017 063 euro 117821

2018 073 euro 136522

De vijf gemeenten van VANnU gaan verschillend met de uitname om De gemeente Moerdijk houdt het bedrag in van de subsidie de gemeente Halderberge deels en de andere drie gemeenten niet

22

Aantal inwoners op basis van gegevens 2016 187017

45

Digitaal abonnement Per 1 januari 2016 heeft de Koninklijke Bibliotheek een lidmaatschapsvorm toegevoegd aan de bestaande lidmaatschapsvormen van de openbare bibliotheken namelijk de mogelijkheid om gebruik te maken van enkel de digitale voorziening Voor dit lidmaatschap is een tarief vastgesteld van 42 euro per jaar Het aanbod van deze lidmaatschapsvorm en ndashtarief is een stap in de ontwikkeling van het publieke aanbod die past binnen de verdere ontwikkeling van de toegang tot digitale werken in het algemeen De Koninklijke Bibliotheek blijft in gesprek met zowel de openbare bibliotheken als de aanbieders van digitale content om een optimaal aanbod voor de klant te realiseren dat in lijn is met de publieke waarden van de openbare bibliotheek Primair gaat het om het aanbod e-books waarvoor licenties zijn afgesloten met individuele uitgevers secundair gaat het om andere content types (audio databanken etc) Omdat het gebruik van e-books in Nederland nog in ontwikkeling is zowel in relatie tot openbare bibliotheken als in relatie tot het commercieumlle - en ook het illegale - aanbod is de introductie van een digitaal lidmaatschap van de openbare bibliotheek niet een eindpunt in de positionering van het publieke aanbod in dit domein De KB stelt daarom een gefaseerde ontwikkeling van de tariefstructuur voor die flexibel genoeg is om in te spelen op ontwikkelingen in het netwerk en in de markt De Nationale bibliotheekpas en gastlenen Naast het digitale abonnement loopt ook de ontwikkeling van de nationale bibliotheekpas Het project de Nationale Bibliotheekpas ontwikkelt eacuteeacuten pas die burgers toegang geeft tot alle landelijke en lokale (digitale) diensten Op deze manier krijgen zij makkelijker toegang tot de fysieke collectie van alle bibliotheken in heel Nederland Door de invoering van een nationale bibliotheekpas zijn er in de toekomst voor de klant geen verschillende loketten meer met verschillende voorwaarden en dienstverlening Een ander voordeel is de versterking van het merk en het imago van de bibliotheek bibliotheken treden meer naar buiten als eacuteeacuten

netwerk Tot slot zal er ook sprake zijn van efficiency eacuteeacuten stelsel van voorwaarden en keuzemogelijkheden is veel goedkoper en effectiever Bovendien ontstaat er vanuit de gezamenlijkheid de mogelijkheid om op landelijk niveau te kunnen innoveren In januari is onder het motto - Lezen kun je overal lenen nu ook- gastlenen (landelijk) van start gegaan Met gastlenen kunnen bibliotheekleden ook elders in Nederland lenen Daarvoor is een geldig bibliotheeklidmaatschap nodig met een abonnement dat toegang geeft tot gastlenen Gastlenen is een onderdeel van het VOB-project de nationale bibliotheekpas Gezamenlijke innovatieagenda Op 1 januari 2015 is de Wet stelsel openbare bibliotheekvoorzieningen (Wsob) in werking getreden De Wsob gaat uit van een bibliotheekstelsel waarin de drie overheden nadrukkelijk samen de netwerk- verantwoordelijkheid dragen De minister de provinciebesturen en de gemeentebesturen zijn gezamenlijk verantwoordelijk voor een netwerk van openbare bibliotheekvoorzieningen Dit netwerk van openbare bibliotheekvoorzieningen wordt gevormd door

bull de lokale bibliotheken bull de provinciale ondersteuningsinstellingen (POIrsquos) bull de Koninklijke Bibliotheek (KB) voor wat betreft haar taak tot het

in stand houden van de landelijke digitale bibliotheek De Wsob beschrijft de taken van de deelnemers in het netwerk Bij sommige taken raken de verantwoordelijkheden van de verschillende deelnemers elkaar Dat is bijvoorbeeld het geval bij de innovatietaak23 Omdat de verantwoordelijkheid van de gezamenlijke POIrsquos op het gebied van innovatie enerzijds en de cooumlrdinerende taak van de KB anderzijds sterke raakvlakken hebben is bij het bestuurlijk overleg van OCW IPO en

23

Artikel 16 van de Wsob omschrijft als verantwoordelijkheid voor de gezamenlijke POIrsquos2 lsquode ontwikkeling van innovaties ten behoeve van de lokale bibliotheken in overeenstemming met de Koninklijke Bibliotheek in verband met haar cooumlrdinerende taakrsquo

46

VNG samen met VOB SPN en KB de wens ontstaan te komen tot een Gezamenlijke innovatieagenda De Gezamenlijke innovatieagenda heeft als hoofddoel om de vernieuwingskracht van de bibliotheeksector te versterken om zo toegevoegde waarde te kunnen bieden aan burgers en samenleving in lijn met de vijf functies van de bibliotheek Om dat hoofddoel te kunnen realiseren wordt met deze Gezamenlijke innovatieagenda ingezet op

Het aanbrengen van focus door de innovatiekracht te bundelen op een overzichtelijk aantal prioriteiten die breed worden gedeeld door zowel de netwerkverantwoordelijke overheden als het gelaagde bibliotheeknetwerk

Het op gang brengen van een proces van permanente innovatie op deze prioriteiten

Het geven van helderheid over de concrete rolverdeling tussen partijen ndash passend binnen de kaders van de Wsob ndash zodat optimale samenwerking kan ontstaan bij dit proces van permanente innovatie

Met deze Gezamenlijke innovatieagenda als leidraad kunnen overheden vanuit hun verantwoordelijkheid voor het netwerk van openbare bibliotheekvoorzieningen samen met het bibliotheekveld daadkrachtig invulling geven aan het innovatieproces zowel fysiek als digitaal Digihulp via bibliotheken In februari 2016 startte met de ondertekening van een convenant de samenwerking tussen de Belastingdienst en de Koninklijke bibliotheek Doel is om mensen via de lokale openbare bibliotheek ondersteuning te bieden bij het digitaal zaken doen met de overheid Op termijn kunnen burgers bij de bibliotheek terecht voor inhoudelijke hulp over toeslagen en inkomstenbelasting De komende jaren zullen de meeste bibliotheken belastingspreekuren gaan organiseren Inmiddels is een aantal pilots gestart

211 Een blik vooruit

lsquoDe bieb is een aantrekkelijke ontmoetingsplaats geworden waar jongeren en volwassenen graag komen Ze kunnen boeken lenen maar ook een talencursus volgen met een 3D-printer aan de slag gaan of meedoen aan een debat De bibliotheek heeft zichzelf heruitgevondenrsquo Bovenstaande is een citaat uit een brief naar de Tweede Kamer van minister Jet Bussemaker van Cultuur De aanleiding was de verschijning van de eerste bibliotheekmonitor van de KB Het aantal volwassen leden daalde in 2015 maar het aantal jeugdleden nam toe tot 23 miljoen Zij leenden 38 miljoen boeken blijkt uit de monitor In totaal leenden de 156 bibliotheken 73 miljoen fysieke boeken en 4 miljoen e-books uit De vorige hoofdstukken uit dit jaarverslag geven een goed beeld van wat er allemaal in 2016 is gebeurd Bovenstaande tekst had mijn tekst kunnen zijn Ook bij VANnU stijgen de jeugdleden en daalt het aantal volwassen leden De inspanning om de jeugd te bereiken en lezen en leesplezier te bevorderen loont en daar profiteren kinderen hun leven lang van Op de laatste pagina van dit verslag staat een prachtig overzicht van het aanbod en de dienstverlening van VANnU Afhankelijk van de subsidie en de mogelijkheden om samen te werken en door de inzet van onze medewerkers is door VANnU voor de verschillende gemeenten de afgelopen jaren een aanbod gecreeumlerd Naast de specifieke wensen van de gemeenten is de koers van VANnU daarbij altijd leidend De bezuinigingen in de gemeenten Roosendaal en Zundert kosten veel tijd en energie maar bieden ook kansen voor nieuwe dienstverlening VANnU heeft ook de afgelopen jaren succesvolle of kansrijke programmarsquos of formules van de ene gemeente kunnen implementeren in de andere Op die manier profiteren alle gemeenten van het feit dat men afspraken maakt met dezelfde professionele organisatie

47

Alhoewel deze lokale verschillen kleur geven aan het bibliotheekaanbod is er na jaren van bezuinigingen wel een grens bereikt De gemiddelde bijdrage per inwoner is laag VANnU moet en wil op een goede kwalitatieve manier aan haar 5 kernfuncties invulling geven en voorbereid zijn op de toekomst Dat vraagt om ruimte voor innovatie en om een sterke en stabiele organisatie Daar zijn alle aangesloten gemeenten bij gebaad Het voornemen is om in 2017 met de gemeenten een convenant af te sluiten en daarin een aantal basisafspraken op te nemen over de regionale dienstverlening en de toekomst Een convenant wordt gezien als een manier om in gezamenlijkheid verantwoordelijkheid te nemen voor het bibliotheekwerk van de toekomst De vijf wethouders hebben op het verzoek positief gereageerd Naast deze opdracht is er nog een aantal belangrijke opdrachten voor de komende jaren geformuleerd 24 Een belangrijke die ik in dit hoofdstuk nog kort wil delen is de grote opgave op het gebied van HR Eerder in dit verslag is aangegeven dat de bibliotheek een transitie doormaakt verandert en verbreedt Vragen als Hoe zorgen we dat onze medewerkers voldoende zijn voorbereid en toegerust op de toekomst Hoe zorgen we ervoor dat we talenten binnen de organisatie behouden Hoe realiseren we een goede in- door- en uitstroom en Hoe zien we de rol van de vrijwilligers zijn voor de toekomst van VANnU uiterst relevant VANnU moet haar maatschappelijke meerwaarde tegen een achtergrond van teruglopende subsidies vergroten Dit vraagt om nieuwe focus en keuzes een beweging die momenteel in de hele bibliotheeksector gestalte krijgt Deze ontwikkelingen vragen om een nieuwe inrichting van de organisatie die niet alleen een structuurwijziging is maar die met name ook de kaders biedt voor de rolverdeling en de competenties

24

Zelfevaluatie VANNU voor de certificering

waarop in de organisatie met elkaar en buiten de organisatie met partners wordt samengewerkt Om dit te bereiken is eind 2016 besloten om in 2017 een kwalitatieve reorganisatie door te voeren Een andere opdracht waar VANnU voor staat is hoe VANnU haar ambities kan verwezenlijken en innoveren terwijl de financieumlle middelen (de subsidies daling betalende leden) al jaren afnemen Hoe kunnen extra inkomsten worden gegenereerd en waar liggen kansen

Waar we hard aan hebben gewerkt tov de vorige certificering is dat we meer en beter inzichtelijk maken dat we altijd keuzes maken en stappen zetten in het licht van de stip op de horizon die we hebben geformuleerd in ons meerjarenbeleidsplan We deden dat in het verleden ook maar dat was niet altijd zichtbaar We nemen nu de tijd voor planvorming we leggen meer vast we communiceren beter en zorgvuldiger intern en extern We zijn kritisch op onszelf in de evaluatie leren daarvan voor de toekomst en verbeteren daar waar kan Door het gezamenlijk voorbereiden van de aankomende certificering werden we ons nog meer bewust van waar we vandaan komen en naar op weg zijn Van de successen de uitdagingen en de knelpunten We hebben afstand kunnen nemen van de waan van alledag en de tijd genomen om van een afstand naar de organisatie te kijken Onze ambitie is altijd groot geweest en dat zal zo blijven We zijn ons bewust van het feit dat we zelf de regie moeten houden op de ontwikkeling van de bibliotheek naar de toekomst Dat betekent dat we bedreigingen die op ons afkomen voor zover als kan proberen te keren maar ons vooral willen blijven richten op de kansen En die zijn er genoeg en geven energie VANnU blijft investeren in vernieuwing Dat is voor RvT directeurbestuurder en managers de enige juiste koers Mevrouw FD Assink-Aben directeurbestuurder Bibliotheek VANnU

48

Page 28: Jaarverslag Bibliotheek VANnU 2016 · transparante verantwoording over de wijze waarop het toezicht in 2016 is uitgeoefend. Hier wordt achtereenvolgens verslag gedaan van de samenstelling

28

3 Een leven lang leren De wereld verandert snel en om steeds bij te blijven moet je blijven leren Om mensen te stimuleren een leven lang te blijven leren pakt Bibliotheek VANnU de rol van inspirator en facilitator Andere partijen nemen het daadwerkelijke lesgeven op zich In de komende jaren zal VANnU het lokale aanbod bundelen en als wegwijzer fungeren We zoeken daarbij naar de optimale mix van online en op locatie leren van individueel en in groepen leren Om mee te kunnen doen is leren lezen en schrijven van groot belang Voor mensen zelf maar ook voor werkgevers dienstverleners en de maatschappij als geheel Van de Nederlandse beroepsbevolking (16-65 jaar) is ongeveer 12 laaggeletterd In West-Brabant alleen al zijn zorsquon 56000 mensen Dit vraagstuk kan VANnU niet alleen op lossen maar dit doet ze samen met andere partijen (zie ook Aanpak laaggeletterdheid) Lokaal worden deze initiatieven vertaald in concreet aanbod waarbij het Taalnetwerk VANnU een cooumlrdinerende rol speelt Cursussen digitale vaardigheden en Taaloefengroepen worden georganiseerd in de bibliotheek en op andere locaties Veel activiteiten worden begeleid door vrijwilligers

4 Passend vakmanschap De veranderingen in onze samenleving vragen andere vaardigheden van onze medewerkers Netwerken verbindingen leggen samenwerken en goede kennis van de collectie staan centraal Er wordt steeds minder gewerkt in het fysieke bibliotheekgebouw en steeds meer op andere plaatsen met andere mensen binnen netwerken Het uitleenproces is geautomatiseerd De toegevoegde waarde van de medewerker zit in het persoonlijke advies en in de gesprekken met klanten bezoekers en (potentieumlle) samenwerkingspartners

5 Financieringsbronnen Zoals veel openbare bibliotheken staat ook Bibliotheek VANnU voor de uitdaging om verder inhoud te geven aan haar maatschappelijke functie

Aan de ene kant heeft VANnU te maken met een terugloop van inkomsten en aan de andere kant wil en moet de organisatie blijven innoveren oa vanwege de digitalisering de ontwikkelingen rondom de Bibliotheek op school en nieuwe maatschappelijke vraagstukken zoals de aanpak van laaggeletterdheid en eenzaamheid De bibliotheek moet toe naar een nieuwe strategie met alternatieve verdienmodellen en daarbij op zoek naar andere inkomstenbronnen zowel op basis van dienstverlening als op basis van private bijdragen Stand van zaken gemeente Roosendaal In 2016 is de structurele bezuiniging van euro 250000 aan VANnU opgelegd Onderstaande afspraken zijn met de wethouder gemaakt 1 Van de huidige naar een kleinere toekomstbestendige kernvestiging 2 Invoering Bibliotheek op school Bibliotheek op school zet in op het ontwikkelen van lees- taal- en mediavaardigheden van kinderen VANnU bereikt 100 van de jeugd 3 Connectie in alle wijken en dorpen en het gefaseerd sluiten van drie servicepunten Wouw (2016) Kortendijk (2017) en Tolberg (2018) VANnU ontwikkelt passende dienstverlening in alle wijken en dorpen met dienstverlening dichter bij en samen met de burgers In 2016 is veel tijd besteed aan de voorbereidingen voor de verbouwing en herinrichting van de kernvestiging Roosendaal (Parrotia) VANnU vormt samen met Allee Wonen een projectgroep om te komen tot een stedelijke huiskamer met een maatschappelijke insteek In 2016 zijn de eerste schetsen gemaakt maar is vooral veel tijd besteed aan de ontwikkeling van het concept en aan het betrekken van partners De inrichting moet in 2017 Europees aanbesteed worden en de verwachting is dat de realisatie in het derde en vierde kwartaal plaats zal vinden In 2016 zijn er voorsorterend op de veranderingen alvast een aantal aanpassingen gedaan Er is een horecavoorziening gekomen (commercieumlle partij) de ingang is verplaatst en een aantal partijen is intern verhuisd

29

In Roosendaal is de keuze gemaakt om de verschillende servicepunten in de jaren 2015-2018 gefaseerd te sluiten en op zoek te gaan naar andere vormen van dienstverlening in alle wijken en dorpen dichterbij de inwoners en minder gericht op het uitleenproces Wouw is in 2016 het eerste servicepunt geweest wat sloot en er is gezocht naar een alternatief In 2016 lag de focus op behoud van de uitleenvoorziening maar in 2017 ligt de nadruk op het programmeren het gezamenlijk initieumlren van activiteiten voor een diverse doelgroep in aansluiting op de kernfuncties van de bibliotheek Het gedeelde maatschappelijk belang is hierin leidend In 2016 is gestart met het zoeken naar alternatieve dienstverlening in Wouw We zijn daar in gesprek gegaan met de burgers met behulp van de methode ldquodesign thinkingrdquo met als doel de behoeftes op te halen Het gaat hier om een participatief traject met inwoners van het dorp met de dorpsraad met gemeenschapshuis De Geerhoek en met verschillende organisaties en instellingen In een aantal sessies is gezocht naar de onderwerpen die voor het dorp erg belangrijk zijn De opbrengst was op hoofdlijnen behoefte aan lezen en een collectie ontmoeting eenzaamheid aandacht 0-4 jaar en toevoegen van programmering Het concrete resultaat In Wouw is de nieuwe bibliotheek welke per 1-10-2016 in de Geerhoek is gestart Het huidige servicepunt is gesloten Naast een kleine collectie en de mogelijkheid te reserveren en in te leveren is er aandacht voor programmering (met nadruk op 0-4 jaar) en ontmoeting (leestafel tegengaan eenzaamheid) Dit alles wordt vooral door vrijwilligers opgepakt Verder zijn contacten gelegd of verstevigd met het onderwijs en professionele instellingen (voor uitrol dBoS zie verderop in het verslag) En in andere dorpen zoals Heerle en Wouwse Plantage zijn ook diverse alternatieven ontwikkeld en activiteiten opgestart of is geholpen met het opstarten van bijvoorbeeld een ruilbieb (Boekspot)

Begin 2017 zal de evaluatie van het project in Wouw worden afgerond Daarin zullen we de methode (design thinking) om de burgers te betrekken bij de alternatieve dienstverlening evalueren alsmede het resultaat De vraag lsquohoe kunnen we schuiven met de middelen (van traditioneel uitlenen naar jeugd laaggeletterdheid vraagstukken in het sociaal domein) en ze op een goede manier inzettenrsquo blijft relevant Dat geldt niet alleen voor de gemeente Roosendaal maar ook voor de andere 4 gemeenten Bibliotheekwerk in de Roosendaalse wijkendorpen In 2016 is er wederom geiumlnvesteerd in bestaande en nieuwe partners in de wijken en dorpen met als doel taal boeken en leesplezier dicht bij de mensen te krijgen Dit heeft geresulteerd in een breed scala aan projecten en activiteiten in samenwerking met andere organisaties en instellingen Op het gebied van leesbevordering voor volwassenen is er in 2016 opnieuw geiumlnvesteerd in het initieumlren en begeleiden van Boekspots ruilbibliotheken op allerlei plekken waar mensen boeken kunnen naartoe kunnen brengen kunnen lenen en ruilen Dit gebeurde oa in Westrand Wouwse Plantage Wouw en de Westrand VANnU adviseert stimuleert en verzorgt de PR Deze Boekspots vormen tevens een aanleiding om hier met behulp van onze collectie activiteiten omheen te programmeren Dit doen we op verschillende plekken via het nieuwe concept lsquoBieb in de Buurtrsquo Dit was in het Tongerlohuys (jeugd) en Wouwse Plantage (vrouwengroep) Ook hebben we samenwerking gezocht op allerlei themarsquos en vanuit onze kennis en collectie zoals in de Westrand (gezonde voeding) St Elisabeth (Dag van de Ouderen iconenproject) en Heerle (uitleen tijdens vakanties voor jeugd en later ook volwassenen In Wouwse Plantage is een wisselcollectie naar het gemeenschapshuis gebracht met name gericht op eenzame ouderen die elkaar op een vast moment in de week ontmoeten Op deze manier zoekt VANnU naar mogelijkheden om de bibliotheek dichterbij de bewoners te brengen

30

Het andere spoor waarop VANnU resultaten heeft geboekt is in het op de agenda zeten van taalvaardigheid leesbevordering en leesplezier bij anderen Dit begint met het bepalen van gezamenlijke doelen voor een bepaalde doelgroep of een specifieke wijk samen met ons netwerk De bibliotheek draagt haar deskundigheid dan uit aan anderen die vervolgens (mede) de activiteiten uitvoeren Zo hebben we zowel ouderen als jongeren getraind in interactief voorlezen en activiteiten ontwikkeld waarbij kinderen van de basisschool door hen werden voorgelezen Tot slot had VANnU een aanjagende rol naar andere partijen in het kader van de Dag van de Dialoog (SDW ROC Huis van de Westrand) Door onze deelname aan het project CREA in de wijk (Westrand) zijn de lijnen met andere partners kort Hierdoor hebben ook zij verschillende dialoogtafels georganiseerd Zorginnovatiepunt Het Huis van Morgen en Bibliotheek VANnU zijn partners binnen de Alliantie gezondheid en geletterdheid Huis van Morgen heeft de opdracht innovatieve hulpmiddelen die bijdragen aan langer zelfstandig thuis wonen onder de aandacht van een groot publiek te brengen VANnU heeft een informatiefunctie die bijdraagt aan zelfstandigheid en participatie voor inwoners in haar werkgebied Ons Marie biedt een breed scala aan activiteiten voor ouderen Dat heeft geleid tot het in de bibliotheek tentoonstellen en actief onder de aandacht brengen van de hulpmiddelen tbv de doelgroep Ook de wijkzuster en BN De Stem zijn betrokken Cultuurnota Roosendaal In 2016 werkte VANnU mee aan de totstandkoming van de nieuwe cultuurnota voor de gemeente Roosendaal Deze opdracht van de raad aan de wethouder werd gestalte gegeven door een cultuurnetwerk te vormen waar VANnU als vanzelfsprekend deel van uitmaakt

Het netwerk bestaat uit ruim 20 personen en fungeert als een spin in het web om mensen en organisaties op cultureel vlak bij elkaar te krijgen Kunst en cultuur zijn niet het doel op zich maar het middel om samenhang in de gemeente te vergroten en aan te zetten tot nieuwe initiatieven om uiteindelijk op cultureel sociaal economische en educatief gebied de vruchten te plukken Stand van zaken gemeente Moerdijk Het servicepunt Willemstad voorheen gevestigd in het Mauritshuis is in de zomer van 2016 verhuisd naar Buurthuis Irene De ruimte die de bibliotheek in gebruik had in het Mauritshuis kon niet langer gehuurd worden In afstemming met de gemeente is besloten om het servicepunt om te vormen naar een afhaal- en inleverlocatie In Buurthuis Irene vond VANnU een plaats om een alternatieve voorziening te maken Het servicepunt is aangepast in een haal- en brengpunt met aandacht voor het jonge kind (0-4) en voor de ontmoeting (leestafel tijdschriften kranten) In het najaar heeft het college VANnU verzocht om het positieve resultaat van 2015 terug te storten Voor VANnU kwam dit onverwacht en gedurende het overleg met de wethouder bleek dat de afspraken in de subsidieverordening over de opbouw van het eigen vermogen niet duidelijk zijn Daardoor loopt VANnU als organisatie een risico De bestuurder heeft het voornemen om in 2017 samen met de 5 gemeenten waar VANnU verantwoordelijk is voor het bibliotheekaanbod goede afspraken te maken voor de toekomst en deze vast te leggen in een convenant Een sterke en gezonde bibliotheekorganisatie is in het belang van alle vijf gemeenten

31

Stand van zaken gemeente Halderberge Voor de zomer kondigde de Raad aan de subsidie van de bibliotheek en nog een aantal professionele organisaties opnieuw te willen verlagen Op 16 juni heeft VANnU tijdens de commissievergadering de consequenties voor het bibliotheekaanbod geschetst Vanwege het effect op de dienstverlening heeft de Raad besloten om de voorgenomen bezuiniging niet op te leggen en zich opnieuw te beraden op de toekomst In 2017 zullen de twee Brede Scholen in Hoeven en Oud-Gastel gerealiseerd zijn De wethouder heeft aangegeven dat hij vanwege het belang van lezen voor de jeugd de wens heeft dat de bibliotheek daarin wordt gehuisvest Dat heeft consequenties voor het bibliotheekaanbod in de servicepunten in beide dorpen De huidige middelen zijn niet toereikend om beide doelgroepen te bedienen Stand van zaken gemeente Rucphen Ook in de gemeente Rucphen is de aandacht voor leesbevordering bij de jeugd steeds meer speerpunt De wethouder heeft aan VANnU gevraagd om een plan te maken voor een breder aanbod aan de jeugd In 2016 zijn de voorbereidingen getroffen om in 2017 de Bibliotheek op school (dBoS) op de scholen uit te rollen (zie verder aanbod jeugd) Ook in deze gemeente is de aanpak laaggeletterdheid een belangrijk speerpunt Rucphen is samen met Roosendaal de enige plek waar naast Klik amp Tik ook taaloefengroepen hebben gedraaid (zie verder 26 aanpak laaggeletterdheid) Stand van zaken gemeente Zundert Ingegeven door de bezuinigingsopgave van de gemeente Zundert zijn in 2016 de voorzieningen in Wernhout Achtmaal en Zundert aangepast enof gesloten In deze kernen is door VANnU ondersteuning geboden in het opzetten van alternatieven zoals een ruilbieb (Boekspot) in alle drie de kleine kernen (Achtmaal Wernhout en Zundert) en het creeumlren van een afhaallocatie gerund door vrijwilligers

In Zundert is een haal- en brengpunt gerealiseerd in het CCZ De bedoeling is om daar ook activiteiten samen met de partners in Zundert te organiseren In Achtmaal helpen vrijwilligers de burgers om de materialen te reserveren of uit Zundert of Rijsbergen te halen De vrijwilligers kunnen altijd voor eventuele vragen bij VANnU terecht De dienstverlening in Rijsbergen wordt aangepast Er zal minder personeel worden ingezet tegelijkertijd is er aandacht voor programmering samen met andere partners Om dit te kunnen realiseren moeten medewerkers tijd en ruimte krijgen om met de programmering bezig te zijn In 2017 zal gestart worden met een pilot voor de inzet van vrijwilligers op De snelheid waarmee VANnU moest reageren op de bezuinigingen voor de komende drie jaar stond op gespannen voet met het realiseren van alternatieven samen met de burgers In goed overleg met de wethouder is besloten om de planning te verruimen De gemeente heeft een financieumlle tegemoetkoming betaald vanwege het langer openhouden van de servicepunten en het langer continueren van het aanbod op de scholen De dienstverlening in de vorm van het uitlenen op de Zundertse basisscholen is gestopt en VANnU heeft de collecties achtergelaten op de scholen zodat de leerlingen deze nog kunnen gebruiken De wethouder heeft VANnU gevraagd om een plan te maken met het onderwijs voor de leesbevordering in de scholen waarmee hij de bezuiniging van 2017 van euro 25000 zou kunnen terugdraaien Dat is niet gelukt De bedoeling is om dit voor 2018 alsnog voor elkaar te krijgen en de opgelegde bezuiniging terug te draaien en in te zetten voor de jeugd

32

Subsidieverloop 2011-2016 In 2016 zijn de budgetsubsidies in de gemeenten Roosendaal en Zundert verlaagd De gemeente Roosendaal had de verlaging in 2014 reeds aangekondigd maar heeft VANnU de tijd gegeven om een koers voor 4 jaar uit te zetten waardoor de bezuiniging met aandacht voor de inhoud kan worden gerealiseerd De gemeente Zundert heeft na de fusie in 2015 aangegeven de bibliotheek drie jaar op rij een bezuiniging op te leggen In 2016 euro 50000 en in 2017 en 2018 elk jaar euro 25000 Alleen de gemeente Rucphen heeft een indexering toegepast In onderstaande tabel is vanaf 2011 het subsidieverloop te zien Subsidieverloop 2011-2016

Gemeente 2011euro 2012euro 2013euro 2014euro 2015euro 2016euro

Roosendaal 1608501 1608501 1608501 1608501 1608501 1368503

Roosendaal div subsidies

404624 65660 96182 27049 6240 3553

Moerdijk 883503 793100 797000 798130 809188 809188

Moerdijk div subsidies

8921 33785 41280 72705

61562

57319

Halderberge 550811 495730 395730 395730

395730 395730

Halderberge div subsidies

- 44826 26459 51444

54750

50000

Rucphen - - - 428013 434433 440949

Zundert - - - 305052 305052 255052

totaal 3456360 3041602 2965152 3686624 3675456 3380294

incl VVE en landelijke subsidie Vschool

incl subsidie onderwijsachterstanden marktplaats cultuureducatie en (tot 2015) landelijke subsidie Vschool subsidie marktplaats cultuureducatie

Het bedrag dat de gemeenten per inwoner bijdragen verschilt sterk Het aanbod per gemeente daarmee ook Omdat huisvestingslasten een groot verschil kunnen maken wordt in onderstaande tabel het bedrag inclusief en exclusief huisvestingslasten getoond Subsidiebedrag per inwoner 2016

Gemeente incl huisvesting excl huisvesting Roosendaal 1780 1441

Moerdijk 2143 1594

Halderberge 1308 1126

Rucphen 1983 1377

Zundert 1194 1002

26 Aanbod jeugd Boekstart en de Bibliotheek op School De bibliotheken in Nederland hebben ongeveer vier miljoen leden waarvan 61 jeugdleden in de leeftijd van 0 tot en met 17 jaar Kinderen en jongeren zijn dus een belangrijke doelgroep voor de bibliotheken De samenleving is de afgelopen decennia door en door gedigitaliseerd en gemedialiseerd en raakt ook nog altijd verder geiumlnformatiseerd en geiumlndividualiseerd Dit heeft niet alleen gevolgen voor het leesgedrag van de jeugd ook de manier van denken en de vaardigheden waarmee deze groep opgroeit veranderen Hierdoor zullen bibliotheken de jeugd in de 21ste eeuw op een andere manier moeten bereiken interesseren en ondersteunen dan eerder het geval was18 Ook al verandert de doelgroep lezen en toegang tot boeken blijven belangrijke voorwaarden voor het succes van individuen en de samenleving als geheel Bibliotheken behouden in dat verband hun onmisbare taak

18

Bibliotheken en de jeugd in de 21-ste eeuw Brochure KB en Stichting Lezen en Schrijven

33

Met leesbevorderingsprogrammarsquos als Boekstart en de Bibliotheek op school en leesbevorderingsprojecten als De Nationale Voorleeswedstrijd van Stichting Lezen en de KB hebben zij sterke troeven in handen Aanpak VANnU Het bevorderen van lezen en vooral leesplezier kan niet vroeg genoeg in het leven van kinderen beginnen VANnU richt haar activiteiten op de leeftijdsgroep van 0-18 jaar met onderstaande aanpak Boekstart Het leesbevorderingsprogramma Boekstart moedigt ouders aan om hun kinderen zo vroeg mogelijk kennis te laten maken met boekjes met lezen en met de bibliotheek Boekstart richt zich op kinderen van 0 tot 4 jaar Kinderen die op heel jonge leeftijd in aanraking komen met (voor-)lezen en boeken ontwikkelen zich beter zo heeft onderzoek uitgewezen Een vroege ontdekkingstocht vergroot spelenderwijs de woordenschat van het kind en zorgt ervoor dat het kind later meer leesplezier heeft Zo is er minder kans op laaggeletterdheid Leesbevordering richt zich niet alleen op kinderen met een taalachterstand maar op alle kinderen Resultaat Begin 2009 startte Boekstart in vijf vestigingen in Noord-Brabant Begin 2015 deed 99 van alle bibliotheken in Nederland mee (156 van de 157 bibliotheken) Jaarlijks worden in totaal zorsquon 55000 Boekstart-koffertjes meegegeven aan ouders waarmee 323 van de babyrsquos in Nederland werd bereikt In 2016 zijn bij VANnU 324 kinderen ingeschreven als Boekstartlid Ouders Op verzoek van de instellingen in de kinderopvang wordt op bijeenkomsten voor ouders verteld over het plezier en belang van voorlezen

Moerdijk In Moerdijk wordt door de bibliotheek een programma uitgevoerd in het kader van de Voor- en Vroegschoolse Educatie Doel is om de kinderen met een (taal)achterstand te stimuleren zodat ze met een zo klein mogelijke achterstand naar het basisonderwijs gaan Iedere kinderopvangorganisatie doet hier aan mee Hiermee wordt een groot gedeelte van de kinderen in de leeftijd tot 0-4 jaar bereikt Bibliotheek op school PO (Primair Onderwijs) In het programma de Bibliotheek op school werken bibliotheken en scholen structureel samen aan de taalontwikkeling leesbevordering en mediawijsheid van kinderen De bibliotheek maakt afspraken met het onderwijs over de uitvoering van het programma De basis voor samenwerking is het beleid van de school De jaarlijkse doelen bepaalt men samen op basis van gemonitorde resultaten en de jaarlijkse activiteiten worden vastgelegd in een lees- en mediaplan Het volgen van de cursus Open boek door leerkrachten helpt bij het vormgeven van het beleid Met de Bibliotheek op school gaan school en bibliotheek een meerjarige samenwerking aan rondom lezen en mediawijsheid De effecten van de inzet worden jaarlijks door de landelijke monitor gevolgd Deze samenwerking is geborgd in het beleid van zowel school als bibliotheek Een actuele en gevarieerde collectie in de school zorgt voor verrijking van het leesonderwijs Vanuit de bibliotheek ondersteunt een professionele leesconsulent de leescooumlrdinator en het team van de school Daarnaast helpt een digitaal portaal de school bij het zoeken en registreren van boeken het stimuleren van lezen het bijhouden van de leeshistorie en het vinden van betrouwbare informatie Roosendaal De uitrol van lsquode Bibliotheek op schoolrsquo in Roosendaal vordert volgens planning Na de eerste 8 scholen zijn in 2016 de volgende 7 scholen aangesloten de Linde de Klimroos Klaverweide Lavoor de Stappen Baayaert en Talent

34

Basisscholen de Vondel en Wending hebben nu ook een vaste leesconsulent van Bibliotheek VANnU Ruim de helft van de scholen is inmiddels aangesloten In Wouw is samen met scholen de Stappen en Baayaert hard gewerkt om een inspirerende leesomgeving voor de kinderen van de scholen te maken Na sluiting van het servicepunt is de collectie voor de kinderen binnen de school toegankelijk geworden Een voorbeeld van een inspirerende leesomgeving is te vinden op basisschool de Klimroos Deze school heeft ook een Facebookpagina gemaakt om de schoolbieb te promoten httpswwwfacebookcomHieperdeBieb Tijdens de Kinderboekenweek zijn er 41 klassen van de Roosendaals scholen op bezoek geweest Ze namen deel aan het programma lsquoleeselixerrsquo Een speciale drank waarin kinderen hun leesvoorkeur konden mixen en zo genoeg leeshonger en leesvoer zouden hebben tot ze oma en opa waren Moerdijk Alle 22 scholen in de gemeente Moerdijk kunnen gebruik maken van leesbevorderingsprojecten in samenwerking met een leesconsulent van de bibliotheek Dit wordt gedaan in samenhang met de actuele en inspirerende boekencollectie die de scholen jaarlijks van de bibliotheek ontvangen Een voorbeeld van deze samenwerking is het project lsquoTheaterlezenrsquo dat is uitgevoerd op basisschool de Boemerang Basisscholen komen diverse keren per jaar voor groepsbezoeken naar de bibliotheek Halderberge Er is nog geen structurele samenwerking met de scholen Wel hebben een aantal scholen belangstelling voor lsquode Bibliotheek op schoolrsquo Twee leerkrachten van basisschool rsquot Bossche Hart uit Bosschenhoofd hebben de cursus Open Boek gevolgd een bouwsteen van het project Op

basis daarvan worden er jaarlijks een aantal leesbevorderingsprojecten uitgevoerd in deze school Basisschool de Schittering maakt gebruik van de mogelijkheid voor het doen van groepsbezoeken in vestiging Oudenbosch De gesprekken met de wethouder over het aanbod voor de jeugd in de toekomst in de gemeente Halderberge zijn in volle gang Rucphen Met alle 7 scholen in Rucphen zijn gesprekken gevoerd over de invoering van lsquode Bibliotheek op schoolrsquo Op basisschool Vinkenbos was door de leerkrachten de cursus Open Boek al gevolgd en was een up-to-date leesplan aanwezig Hier is gestart met uitvoering van het activiteitenplan en invoering van de Monitor Op basisschool Martinus in Rucphen zijn 3 leerkrachten gestart met de cursus Open Boek deze school heeft de doelen al bepaald De andere scholen zijn in diverse stadia van uitrol van de samenwerking Zundert Met de scholen in Zundert zijn gesprekken gevoerd om te komen tot een basisvoorziening volgens de aanpak lsquode Bibliotheek op schoolrsquo Op basis hiervan is een plan gemaakt wat nog niet helemaal tot overeenstemming heeft geleid Daarom worden de gesprekken in 2017 voorgezet (zie verder 25 Ontwikkelingen per gemeenten) Bibliotheek op school VO (Voortgezet Onderwijs) De succesvolle aanpak van de Bibliotheek op school in het basisonderwijs is aanleiding geweest om het programma uit te breiden naar het voortgezet onderwijs (VO) allereerst naar het vmbo Die uitbreiding biedt de bibliotheken een strategische aanpak voor structureel samenwerken met het voortgezet onderwijs De pijlers zijn collectie lezen en mediawijsheid Iedere pijler heeft een keuzemenu bestaande uit een aantal bouwstenen die oa voortkomen uit bestaande Bibliotheekprojecten oa Biebsearch Leeskr8 en 4You

35

De Bibliotheek op School Het Da Vinci College (Roosendaal) en Bibliotheek VANnU hebben in schooljaar 2015-2016 gebruik gemaakt van de Stimuleringsregeling van Kunst van Lezen tbv de Bibliotheek op School Halverwege het schooljaar 2016 liep deze regeling af Tijdens dit schooljaar hebben school en bibliotheek gewerkt aan het creeumlren van de voorwaarden en er is een leesplan geschreven waarin een stevige basis is gelegd voor een meerjarenplan De onderstaande activiteiten zijn concreet uitgevoerd

Studiemiddag voor docenten Iedere docent taaldocent

Training voor docenten Lezen in het vmbo werkt

Boekencollectie (in de vorm van boekenkisten 303 boeken)

Campagne Nederland Leest Lydia Rood

Vrij lezen in de klas zowel in het vmbo als in het praktijkonderwijs experimenteren docenten met de boekenkisten en vrij lezen

Vakoverstijgend voorlezen oa techniekdocenten en biologiedocenten lezen voor ook in de bovenbouw

VANnU is in gesprek met de school over een vervolg Het Markland college in Zevenbergen maakt al een paar jaar gebruik van Biebsearch Dit is een voorloper van Bibliotheek op School In 2016 hebben in een werkgroep gesprekken plaatsgevonden ter voorbereiding van het programma de Bibliotheek op School In 2017 gaat daadwerkelijk gewerkt worden aan het taal- en leesbeleid en het omzetten van Biebsearch in de Bibliotheek op school Twee docenten van het Markland hebben deelgenomen aan de training Lezen in het vmbo werkt op het Da Vinci college Brugklassers van het Marklandcollege komen regelmatig op groepsbezoek in de bibliotheek

Diverse activiteiten Voor middelbare scholieren worden diverse activiteiten georganiseerd waar VANnU een rol in speelt Een van de activiteiten is het Cultuurfestival Artisjok 2016 voor havo en vwo 4 VO In Roosendaal is de organisatie in handen van de Cultuurcompaan Het thema van dit jaar was Beyond Borders VANNU heeft de samenwerking gezocht met De Witte Roos en boekhandel Het verboden Rijk waardoor de mogelijkheid ontstond om groots uit te pakken en goed aan te sluiten bij het thema In februari hebben 14 schoolfinalisten van 7 scholen (2 per school) deelgenomen aan de voorleeswedstijd Read2me In deze wedstrijd worden leerlingen aangespoord goede jeugdboeken voor te lezen Leerlingen lezen voornamelijk voor uit boeken van de Jonge Jury Een leerling van het Jan Tin Bergen College heeft de Roosendaalse finale gewonnen Tot slot scholen zien de waarde van abonnementen en schoolpassen Ook worden regelmatig projectcollecties afgenomen en vinden er klassenbezoeken en schrijversbezoeken plaats Abonnementen School schoolabonnementen Collectieve

schoolpassen

Da Vinci College

Gertrudis College I 216

Jan Tinbergen College I

Markland College Oudenbosch I

Markland College (Zevenbergen)

II 269

Norbertus College II 211

Munnikenheide college I

Mencia Sandrode I

36

27 Aanpak laaggeletterdheid Laaggeletterdheid is een maatschappelijk probleem waar vaak nog een taboe op rust Ongeveer 13 miljoen inwoners van Nederland tussen de 16 en 65 jaar is laaggeletterd Ze hebben moeite met lezen schrijven en communiceren in het Nederlands En dat terwijl taal steeds belangrijker wordt om zelfstandig te kunnen participeren Denk aan het gebruiken van websites van overheden en bedrijven aan internetbankieren of een sollicitatiebrief schrijven of aan langer zelfstandig kunnen wonen Maar denk ook aan het begrijpen van veiligheidsinstructies op het werk of bijsluiters van medicijnen

Vanuit de Rijksoverheid is daarom gestart met het actieprogramma lsquoTel mee met Taalrsquo[1] In dat programma zetten de ministeries van OCW SZW en VWS samen in op participatie taal als middel om mee te kunnen doen in de maatschappij en op het werk In Tel mee met Taal zijn de preventieve aanpak (het voorkomen van taalachterstand) en de curatieve aanpak (het bestrijden van laaggeletterdheid via scholing) voor het eerst in eacuteeacuten overkoepelend actieprogramma samengebracht Daarbij speelt de regionale netwerkaanpak een belangrijke rol De combinatie van de curatieve en preventieve aanpak van laaggeletterdheid sluit aan bij de opdracht van de bibliotheek bij te dragen aan geletterdheid in brede zin voor jong en oud De bibliotheek heeft al taalaanbod gericht op jonge kinderen (bijvoorbeeld Boekstart) en volwassenen (bijvoorbeeld via taalcoaches lees- en schrijfclubs) Ook opereert de bibliotheek in een lokale maatschappelijke context in contacten met burgers gemeenten onderwijs lokale bedrijven en maatschappelijke organisaties Dit maakt dat de bibliotheek een unieke positie inneemt en in potentie een belangrijke verbindende schakel kan vormen binnen de regionale aanpak van laaggeletterdheid

[1]

httpswwwtaalvoorhetlevennl

In september 2014 is het convenant Taal voor het Leven West- Brabant ondertekend Een samenwerkingsverband tussen ROC Kellebeek VWS ATEA UWV Cubiss St Lezen amp Schrijven en de bibliotheken in West- Brabant om een bijdrage te leveren aan het terugdringen van laaggeletterdheid Inmiddels zijn er zorsquon 30 organisaties aangesloten ook organisaties uit de zorg- en welzijnssector De aanpak van laaggeletterdheid kan niet los worden gezien van maatregelen om taalachterstanden en laaggeletterdheid te voorkomen zoals leesbevordering Daarom is het beleid gericht op leesbevordering en leesplezier een waardevolle aanvulling op het reguliere taalonderwijs en is dit onderdeel van het actieprogramma lsquoTel mee met Taalrsquo Wat doet VANnU VANnU biedt een basisaanbod waarin collectie taalpunten en het taalnetwerk en activiteiten in de Week van de Alfabetisering opgenomen zijn Daarnaast worden bovenop dit basisaanbod trajecten aangeboden in het kader van de uitvoer WEB In 2016 heeft Taal voor het Leven West-Brabant voor het tweede jaar op rij WEB-gelden ontvangen tbv het versterken van werkenden en werkzoekenden In onderstaand overzicht is het basisaanbod opgenomen onder het kopje Activering daarna volgen de trajecten in het kader van WEB Activering basisaanbod

Collectie VANnU heeft een speciale Makkelijk Lezen-collectie voor mensen die moeite hebben met lezen en schrijven Bij de samenstelling van de collectie heeft de bibliotheek gelet op de bruikbaarheid ervan voor de ontwikkeling van taalvaardigheid en maatschappijorieumlntatie De collectie bestaat uit leesboeken op verschillende leesniveaus taalcursussen en informatieve boeken en alle informatie is in eenvoudig Nederlands

37

Taalpunten In 2016 heeft VANnU samen met haar netwerkpartners twee taalpunten opgezet eacuteeacuten loket dat burgers overzicht biedt van het informele formele en non-formele scholingsaanbod op het gebied van taal en digitale vaardigheden in de regio Naast de doorverwijsfunctie bieden de Taalpunten ook laagdrempelige trainingen Aan de hand van een intake wordt de scholingsbehoefte van de deelnemer in kaart gebracht en kan er bijvoorbeeld een training Klik amp Tik worden gedaan Het eerste Taalpunt opende in maart 2016 in de wijk Kalsdonk in Roosendaal en de tweede is op 31 maart in de bibliotheek Zevenbergen feestelijk geopend Na opening van de Taalpunten is er voortdurend aanloop van mensen met taalvragen In 2016 zijn er 34 mensen geholpen enof doorverwezen in Kalsdonk In het taalpunt in Zevenbergen zijn in 2016 totaal 14 mensen geholpen met hun taalvraag

Activering Deelnemers Opmerkingen

Roosendaal 31 Klik amp Tik basis

Taalpunt Kalsdonk (RSD) 34 Intakes

Moerdijk 17 Klik amp Tik basis

Taalpunt Moerdijk 14 Intakes

Halderberge 11 Klik amp Tik basis

Rucphen 9 Klik amp Tik basis

Zundert 7 Klik amp Tik basis

Training herkennen amp doorverwijzen

15 Gezondheidsplein

Kalsdonk

138

Trainingen Op 20 september heeft VANnU aan de partners van het Gezondheidsplein in Kalsdonk een training Herkennen en motiveren laaggeletterden

gegeven

Week van de alfabetisering Samen met haar partners in het West Brabantse Taal voor het Leven organiseerde Bibliotheek VANnU een Lagerhuisdebat tijdens de Week van de Alfabetisering In dit interactieve debat ging men op zoek naar de formule om slim samen te werken eacuteeacuten doel maar met een verschillende motivatie belang of uitgangspunt Wanneer is de samenwerking slim en daarmee effectief Het debat vond plaats in Etten Leur De landelijke week van de alfabetisering viel dit jaar samen met de start van het nieuwe Taaljaar 2016-2017 Samen met de gemeente Moerdijk heeft de bibliotheek een informatieve en interactieve bijeenkomst georganiseerd (5 september 2016) waarin verteld werd over de aanpak van laaggeletterdheid Wethouder Thomas Zwiers gaf het belang van de aandacht voor laaggeletterdheid aan in het bijzonder voor werknemers Daarnaast werd stilgestaan bij het aanbod aan taalactiviteiten in het schooljaar 2016-2017 en het taalnetwerk in de regio Bijzondere aandacht was er voor de rol van vrijwilligers in de taaltrajecten Zonder vrijwilligers is een groot aantal taalactiviteiten niet uit te voeren Taalnetwerk In het Taalnetwerk zijn lokale taalbieders en ndashprojecten vertegenwoordigd zoals Humanitas Vluchtelingenwerk de VoorleesExpress ROC Kellebeek WijZijn Traverse en de STA teams Het netwerk komt onder voorzitterschap van VANnU 2 tot 3 maal per jaar samen om kennis te delen en samen te werken In 2016 heeft dat geleid tot het opstellen van een Taalkaart van Roosendaal (welke aanbieders bieden welke trainingen aan tegen welke voorwaarden) De Taalkaart is inmiddels door de deelnemers in gebruik genomen Verder wordt er veel aandacht besteed aan het werven van taalvrijwilligers VANnU Humanitas Vluchtelingenwerk en WijZijn Traverse bundelden de krachten om via uitingen in de media taalvrijwilligers te werven Dat leidde tot een goed bezochte informatiemiddag op 9 december waar zorsquon 50 geiumlnteresseerden zich meldden

38

Activering WEB trajecten Taaloefengroepen In Rucphen en in Roosendaal organiseert de Bibliotheek VANnU wekelijks taaloefengroepen voor medewerkers van de WVS De werkleiding van de WVS geeft aan dat zij zien dat hun medewerkers echt veranderen sinds zij aan de taaloefengroep zijn begonnen De persoonlijke benadering en begeleiding van de taalvrijwilligers zorgt ervoor dat de cursisten meer zelfvertrouwen krijgen en verrast worden in hun eigen kunnen In totaal hebben in de vijf gemeenten 36 personen deelgenomen Klik amp Tik cursussen Voor alle mensen die moeite hebben om hun weg te vinden op internet biedt de Bibliotheek op de vijf kernvestigingen de cursus Klik amp Tik aan De cursisten worden begeleid door vrijwilligers In 2016 hebben 40 cursisten de cursus met succes afgerond en hiermee hun zelfredzaamheid vergroot Taal amp Arbeidsmarkt Walk amp Talk en Werkmap Walk amp Talk Vanaf oktober organiseert Bibliotheek VANnU maandelijks op elke derde maandag van de maand Walk amp Talk deacute koffiepauze voor werkzoekenden Het is een gratis netwerkbijeenkomst voor en door werkzoekenden In een ongedwongen sfeer maakt men in Bibliotheek VANnU kennis met elkaar krijgt men tips van een professional enof hoort men ervaringen van (ex-)werkzoekenden In 2016 waren de themarsquos Netwerken hoe doe je dat (oktober) Hoe maak je een goed basis CV (november) en Werken in Belgieuml (december) In 2016 hebben 62 belangstellenden deelgenomen aan de bijeenkomsten

Werkmap De dienstverlening van het UWV verloopt digitaal Laagopgeleide en oudere werkzoekenden hebben vaak moeite met het aanvragen van een DigiD en het omgaan met de digitale werkmap van het UWV In 2016 hebben 32 deelnemers een training gevolgd om hun vaardigheden op dit gebied te verbeteren

Monitoring In januari 2017 verscheen de landelijke Monitor Digitale Vaardigheden 2015-2016 uitgevoerd door Next Value in opdracht van de Koninklijke Bibliotheek In deze monitor waar VANnU aan meegewerkt heeft wordt gekeken naar de resultaten van de digitale trajecten en worden deelnemers bevraagd In de algemene conclusies en aanbevelingen worden de volgende zaken aangegeven en door VANnU opgepakt 1 Zoek samenwerking met doorverwijzers VANnU heeft dit geborgd op regionaal niveau door Taal voor het Leven West-Brabant en lokaal via het Taalnetwerk Werk met vrijwilligers VANnU werkt sinds 2014 met taalvrijwilligers zij worden getraind door ROC Kellebeek enof St Lezen en Schrijven 2 Voorkom een te vrijblijvende leeromgeving door actief samen te werken met bijvoorbeeld de WVS worden deelnemers gestimuleerd om actief deel te nemen 3 Probeer maatwerk te bieden en verwijs door naar vervolgtrajecten sinds 2016 worden in de Taalpunten intakes afgenomen door taaldocenten van ROC Kellebeek daarmee wordt de doorverwijzing nog meer maatwerk Ten slotte werd de deelnemers gevraagd naar hun tevredenheid over de trainingen 37 deelnemers hebben meegewerkt aan de monitor Door de samenwerking met ROC Kellebeek in 2016 verder vorm te geven is er meer aandacht gekomen voor deskundigheidsbevordering van de taalvrijwilliger en is de doorstroom van deelnemers toegenomen Daarmee wint de West-Brabantse aanpak aan duurzaamheid

39

28 Werkzaamheden Marktplaats Cultuureducatie 2016 Bibliotheek VANnU is verantwoordelijk voor de Marktplaats Cultuureducatie in de gemeenten Halderberge en Moerdijk De doelstelling van de Marktplaats is Een netwerk en samenwerking tussen aanbieders van cultuur en het onderwijs creeumlren zodat de jeugd meer in aanraking komt met kunst en cultuur en zich daardoor beter kan ontwikkelen De cooumlrdinator Marktplaats Cultuureducatie heeft in 2016 de volgende taken uitgevoerd

inventariseren van de vraag op het gebied van cultuureducatie van het onderwijs (PO en VO)

inventariseren van de vraag op het gebied van cultuureducatie voor en naschoolse opvang inventariseren van de mogelijkheden van de culturele aanbieders

culturele aanbieders meenemen in de lsquotaalrsquo van het onderwijs

het uitbreiden en verstevigen van het lokaal cultuur-educatief netwerk

samenwerken met de intermediairs van regiorsquos West Brabant

afstemmen van vraag en aanbod Het Kunstmenu wordt afgenomen door alle Halderbergse scholen en elf scholen uit de gemeente Moerdijk Het wordt aangeboden in samenwerking met CultuurCompaan (gemeente Roosendaal) en bestaat uit activiteiten van lokale (professionele aanbieders uit de gemeente) regionale (professionele aanbieders uit de provincie) en landelijke culturele instellingen De leerlingen maken op deze manier kennis met de drie domeinen van Cultuureducatie (in huis met de culturele omgeving en uit de grote wereld) Verder nemen de scholen deel aan diverse naschoolse activiteiten (verlengde schooldag) en vinden er diverse losse culturele projecten op de scholen plaats

De cooumlrdinator ondersteunt culturele instellingen kunstenaars en het onderwijs mbt actuele ontwikkelingen op het gebied van cultuureducatie Zij organiseert netwerkbijeenkomsten voor de interne cultuurcooumlrdinatoren (ICCrsquoers) biedt scholing aan en geeft de ICC cursus in West- Brabant Daarnaast worden er cursussen aangeboden voor culturele aanbieders zodat ook zij meegaan in de huidige ontwikkelingen op het gebied van cultuureducatie De cooumlrdinator cultuureducatie is tevens intermediair voor de scholen mbt de rijksregeling Cultuureducatie met Kwaliteit (2013 ndash 2016) een opdracht die middels de Cultuurloper wordt uitgevoerd Hierbij wordt nauw samengewerkt met de Provinciale instelling Kunstbalie Aan de regeling nemen 5 scholen uit de gemeente Halerberge en 7 scholen uit de gemeente Moerdijk deel VANnU werkt regionaal en dat vertaalt zich ook in de Marktplaats Cultuureducatie waar het onderhouden van contacten met andere marktplaatsen en buurgemeenten vanzelfsprekend is De cooumlrdinator neemt deel aan het zogenaamde Regionaal Overleg Marktplaatsen (ROM) en een Provinciaal Overleg Het doel is om gezamenlijke activiteiten voor de regio West- Brabant te organiseren Er wordt samengewerkt met de cooumlrdinator Brede Scholen en cooumlrdinator Sport van beide gemeenten Ook vindt er steeds meer samenwerking plaats met de schoolbesturen Stichting Openbaar Onderwijs West-Brabant is een bovenschools traject gestart op het gebied van cultuureducatie met oa de intermediairs van de gemeente Roosendaal en HalderbergeMoerdijk Tot slot neemt de cooumlrdinator zitting in de werkgroep Cultuurmaand (septemberoktober) van de gemeente Halderberge Zij richt zich vooral op de activiteiten voor het onderwijs

40

29 Personeel en Organisatie

Per 31-12-2016 heeft VANnU 3885 FTE in dienst In totaal gaat het om 74 medewerkers De groei in ftersquos (145) heeft met name te maken met de uitrol dBoS en toename van leesconsulenten waarover eerder in dit verslag is gesproken In de Frontoffice is het aantal uren door oa sluiting van servicepunten in de gemeente Zundert en aanpassingen van het servicepunt in Wouw afgenomen

De leeftijdsopbouw van de medewerkers Van alle medewerkers bij VANnU is 95 jonger dan 40 jaar Het percentage medewerkers tussen de 40 en 50 jaar is 135 54 van de medewerkers is tussen de 50 en 60 jaar en het percentage 60+ is 23 VANnU heeft tov de landelijke leeftijdsopbouw een hoger percentage 50 plussers Dat betekent dat er goed moet worden nagedacht over de instroom van jongere medewerkers om de uitstroom voor de komende jaren op te kunnen vangen Dat is een lastig vraagstuk omdat bij een reorganisatie de jongere medewerkers vaak degenen zijn die door middel van afspiegeling moeten vertrekken Het komend jaar zal dit onderwerp opnieuw op de agenda staan van directie en OR omdat het vraagt om een

visie over hoe het toekomstig personeelsbestand eruit moet komen zien en hoe de organisatie zich daarop kan voorbereiden

Personeelsverloop in- door- en uitstroom In totaal zijn er in 2016 acht medewerkers ingestroomd waarvan

projectmedewerker vernieuwing netwerk

1 cooumlrdinator Frontoffice

1 controller

1 medewerker communicatie

2 leesconsulenten 4-12

2 ondersteuners leesconsulenten

stagiaire19 Daarnaast zijn er zes medewerkers uit dienst getreden waarvan

1 ondersteuner leesconsulenten

3 opruimhulpen

2 informatiemedewerkers

19

De stagiaire is in augustus voor een aantal uur als medewerker communicatie aangesteld

0 10 20 30 40 50

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

totale FTE

totale FTE

0

10

20

30

40

50

60

15-30 30-40 40-50 50-60 60+

pe

rce

nta

ge

Leeftijdsopbouw in percentages

VANnU

st Bibliotheekwerk

landelijk

41

Jubilea In 2016 waren er twee jubilarissen Een medewerker was 40 jaar in dienst en een 25 jaar in dienst bij VANnU

Ziekteverzuim Het gemiddelde verzuimpercentage in 2016 bedroeg 32 De ziekte frequentie is 09 Het ziekteverzuim is ten opzichte van 2015 gedaald (587) Onderstaande grafiek toont het verzuimverloop in 2016 Duidelijk is dat het verzuimcijfer vooral wordt beiumlnvloed door een aantal langdurig zieken Het ziekteverzuim is in lijn met de landelijke trend 20 Ziekteverzuim 2016

20

CBS statline cultuur sport en recreatie geeft over de eerste drie kwartalen van 2016 een gemiddeld percentage aan van 32

Scholing VANnU vindt het belangrijk om haar medewerkers zo goed mogelijk voor te bereiden op het bibliotheekwerk van de toekomst In de strategische koers 2016-2018 staan de kernkwaliteiten collectioneren programmeren en netwerken centraal Om medewerkers de kans te geven deze competenties verder te ontwikkelen heeft VANnU in 2016 verschillende stappen gezet In het fusieproces is afgesproken dat er in de front office toegewerkt zou worden naar minder functies De functie van medewerker klantenservice is komen te vervallen en alle medewerkers die het betrof zijn opgeleid tot informatiemedewerker Een groep van 16 medewerkers heeft een opleidingstraject van 6 maanden doorlopen wat leidde tot een certificaat voor iedereen en een benoeming tot informatiemedewerker Alle front office medewerkers hebben in de zomer een training gevolgd over de digitale diensten van VANnU Hierbij kwam het gebruik van de e-books aan de orde en uitleg en gebruik van de verschillende bibliotheek apps digitale bibliotheek bronnen Daarnaast is er extra toelichting gegeven op het gebruik van Bicat het bibliotheekinformatiesysteem Na afloop van de training waren de medewerkers op de hoogte van het volledige aanbod en beter in staat om gebruikers te informeren en vragen te beantwoorden over het brede aanbod van digitale diensten

In 2016 is door alle medewerkers verder gewerkt in de themagroepen om de kerncompetenties concreet gestalte te geven Een doel in 2016 was ook om de medewerkers uit ZundertRucphen aan te laten sluiten bij deze manier van werken Opgemerkt moet worden dat hier in 2017 nog een aantal stappen in gezet moet worden De themagroepen biedt medewerkers de mogelijkheid om het netwerken het vormen van themacollecties en het bedenken van een bijpassend programma uit te proberen te oefenen en hiervan te leren In de praktijk blijkt dit meer of minder goed te slagen afhankelijk van het thema

0

20

40

60

80

100

120

140

160

180

verzuim kort0-7 dagen

verzuimmiddellang 8-

42 dagen

verzuim lang43-365 dagen

aantal ziektedagen

aantal medewerkers

42

Een aantal themagroepen heeft in 2016 tastbare resultaten weggezet Zo is er een pop-up bieb in winkelcentrum De Roselaar verschenen een pop-up in de basiliek in Oudenbosch zijn er verschillende voorleesactiviteiten geweest door het hele werkgebied zijn er contacten gelegd en presentaties geweest bij een aantal Alzheimer-cafeacutes en vonden andere activiteiten plaats zoals een Boekenproeverij in Zevenbergen Uiteraard werd er door de themagroepen ook aandacht besteed aan de landelijke leesbevorderingscampagnes zoals de (kinder)Boekenweek en Nederland Leest

Inzet vrijwilligers in de branche Stichting BibliotheekWerk is in 2015 door het Centraal Overleg Arbeidsvoorwaarden Openbare Bibliotheken gevraagd een inventarisatie uit te voeren van de inzet van vrijwilligers in de branche Van de 124 ondervraagde bibliotheken geeft 92 procent aan dat zij met vrijwilligers werken In bijna de helft van deze bibliotheken zijn op dit moment meer vrijwilligers werkzaam dan medewerkers met een arbeidsovereenkomst Wel worden zij vaak een beperkt aantal uren per week ingezet Wanneer een bibliotheek niet met vrijwilligers werkt is dit over het algemeen een principieumlle beslissing Over het algemeen voeren vrijwilligers in bibliotheken verschillende taken uit Een belangrijke taak is de bezorging van materialen aan huis Daarnaast worden vrijwilligers ook regelmatig ingezet als gastheer of gastvrouw en ondersteunen ze regelmatig bij de uitvoering van verschillende publieks- en promotieactiviteiten in de bibliotheek Ook zijn er werkzaamheden die minder frequent door vrijwilligers worden opgepakt Dit geldt bijvoorbeeld voor het adviseren over de ontwikkeling van de collectie het plaatsen van de collectie en het presenteren van collectieonderdelen als ondersteuning bij een project of activiteit Ruim driekwart van de bibliotheken met vrijwilligersbeleid heeft beleid vastgesteld over de scholing en begeleiding van vrijwilligers In de praktijk blijkt echter dat er minder vaak concrete initiatieven zijn om vrijwilligers de mogelijkheid te bieden zich verder te ontwikkelen

Als er een initiatief aanwezig is is dit doorgaans gericht op het aanbieden van scholing21 Inzet vrijwilligers VANnU Met het oog op de bezuinigingen en de veranderende rol van bibliotheken vraagt het vrijwilligersbeleid veel tijd en aandacht van directie managers en ondernemingsraad Sinds de fusie in 2015 met de bibliotheek ZundertRucphen heeft VANnU te maken met vrijwilligers in het uitleenproces In Rijsbergen en Rucphen was men gewend te werken met vrijwilligers in de rol van gastvrouw terwijl in het VANnU werkgebied van voacuteoacuter de fusie alleen gebruik werd gemaakt van expert-vrijwilligers (bv voor de speelotheek en voor cursussen zoals Klik en Tik) Met de realisatie van de nieuwe voorziening in Wouw is gekozen voor de inzet van vrijwilligers in de ondersteuning bij het uitlenen De vrijwilligers zorgen voor een opgeruimde ruimte voor een prettige ontvangst en ondersteunen in het gebruik van de zelfservice-apparatuur In 2016 is veel aandacht geweest voor de wijze waarop de vrijwilligers ingezet worden in de organisatie en de gesprekken over dit onderwerp zullen ook in 2017 voortgezet worden Uiteraard speelt de OR hierin een belangrijke en verbindende rol In 2016 werden ook de voorbereidingen getroffen voor een pilot in Rijsbergen die in januari 2017 van start gaat Het doel is om de inzet van vrijwilligers in het uitleenproces verder uit te werken de samenwerking tussen de vrijwilliger en de betaalde kracht helder vorm te geven en te beschrijven wat het vakmanschap voor het bibliotheekwerk lsquonieuwe stijlrsquo inhoudt Om kennis en kunde te delen en ervaringen uit te wisselen maakt de cooumlrdinator vrijwilligers deel uit van een (Brabantse) overlegstructuur met andere cooumlrdinatoren De inzet van vrijwilligers is een onderwerp dat in iedere bibliotheek speelt

21

httpswwwbibliotheekwerknlVrijwilligers_in_de_bibliotheekpdf

43

210 Ontwikkelingen in de openbare bibliotheek Samenwerking Bibliotheek VANnU werkt in alle gemeenten samen met partners op het gebied van zorg en welzijn (CJG) voorschoolse voorzieningen (kinderopvang en peuterspeelzalen) educatie (basis- en voortgezet onderwijs) laaggeletterdheid (bibliotheken West-Brabant ROC UWV en WVS) en cultuur (diverse instellingen zoals musea schouwburg en archief of organisaties zoals Stichting Cultuur Moerdijk) Bovenlokaal wordt er samengewerkt in de Brabantse Netwerkbibliotheek (BNB) Dit is een samenwerkingsverband tussen de 19 Brabantse basisbibliotheken en Cubiss Cubiss is een Provinciale Ondersteuningsinstelling (POI) en heeft een rechtstreekse subsidierelatie met de provincie Noord-Brabant Een essentieel doel van de BNB is het creeumlren van een goed toegankelijk netwerk Een plek waar ideeeumln floreren waar informatie en ervaringen worden uitgewisseld en waar kennis wordt gedeeld zodat de gebruikers en de partners van de Brabantse bibliotheken optimaal worden bediend Niet alleen nu maar ook in de toekomst De hoofddoelstelling van de BNB is het stimuleren van de Brabantse kennisinfrastructuur door vanuit de bibliotheekfunctie bij te dragen aan een goed ingerichte publieke informatievoorziening (httpwwwbnbibliotheeknl) Het samenwerkingsverband heeft een gezamenlijk beleidsplan vastgesteld en voert de provinciale projecten mede onder die vlag uit Branche De branchevereniging van en voor de openbare bibliotheken is de Vereniging van Openbare Bibliotheken (wwwdebibliothekennl) Tot slot is er nog de Stichting Certificering Openbare Bibliotheken Deze stichting ontwikkelt en bewaakt kwaliteitsnormen en toetst de kwaliteit van bibliotheekorganisaties aan deze normen door middel van audits (wwwbibliotheekcertificaatnl)

De overheden De overheid is op drie niveaus betrokken bij de basisbibliotheek op gemeentelijk provinciaal en landelijk niveau Gemeente De gemeente is de primaire opdrachtgever van de basisbibliotheek Zij verleent VANnU subsidie Binnen het gemeentelijk beleidskader dat gebaseerd is op eenduidig en samenhangend beleid worden concrete afspraken gemaakt met Bibliotheek VANnU over de te behalen resultaten en prestaties Tussen de gemeenten en Bibliotheek VANnU wordt een tweezijdig contract afgesloten dat nagekomen en geeumlvalueerd moet worden Bibliotheek VANnU ontvangt subsidie op basis van een uitvoeringsovereenkomst op basis van de Algemene Wet Bestuursrecht (AwB) Uitgangspunt is dat wordt gestuurd op inhoud en dat wederzijds afspraken worden gemaakt tussen de gemeente en Bibliotheek VANnU De basis van deze afspraken is

1 De beleidsdoelen die de gemeente nastreeft 2 De diensten en producten die Bibliotheek VANnU levert om aan

die beleidsdoelen te voldoen of een bijdrage te leveren 3 Duidelijke beoordelingscriteria op basis waarvan de prestaties en

(eventuele) resultaten worden beoordeeld en de subsidierelatie wordt afgerekend

Provincie In opdracht van de provincie Noord-Brabant werkt Cubiss samen met de Brabantse bibliotheken aan programmas voor bibliotheekvernieuwing Het werkplan van Cubiss bestaat de komende jaren uit vier projecten

1 Bieb Lab (voorheen Innovatie van de bibliotheekfuncties) 2 Innovatie van de educatieve functie 3 Versterken taalvaardigheid 4 Vergroten mediawijsheid

44

De eerste twee projecten zijn gerelateerd aan de wettelijke taak zoals die is vastgelegd in de Wsob Cubiss voert deze opdracht uit in zeer nauw overleg met de Brabantse bibliotheken De twee andere projecten zijn de uitwerking van een aanvullende provinciale opdracht aan Cubiss Naast bibliotheken zijn ook organisaties binnen het sociale domein en het onderwijs hierbij betrokken als partner Rijk De rijksoverheid is verantwoordelijk voor het functioneren van de openbare bibliotheken als stelsel met als aandachtspunten een vergroting van de doelmatigheid samenhang kwaliteit en pluriformiteit van het stelsel openbaar bibliotheekwerk De Wet stelsel openbare bibliotheekvoorzieningen (Wsob) kortweg de Bibliotheekwet is vanaf 1 januari 2015 van kracht De bibliotheekwet regelt de digitalisering van de openbare bibliotheek en zorgt voor structurele financiering daarvan door de Rijksoverheid In deze wet is vastgelegd dat iedere Nederlander toegang moet hebben tot een openbare bibliotheek zowel in fysieke als digitale vorm Ook zijn de vijf functies en voorwaarden vastgelegd waaraan een openbare bibliotheek moet voldoen (zie ook inleiding jaarverslag) De Koninklijke Bibliotheek (KB) heeft onder de Wsob een regierol gekregen binnen het netwerk van openbare bibliotheekvoorzieningen en de verantwoordelijkheid voor de landelijke digitale bibliotheek en Aangepast Lezen Het KB-beleidsplan 2015-2018 lsquoDe kracht van het netwerkrsquo formuleert de ambities van de KB in breed verband met twee strategische prioriteiten

1 Realiseren van de nationale digitale bibliotheek 2 Het versterken van de nationale en internationale samenwerking

Met de nationale digitale bibliotheek neemt de KB het voortouw in het uitbouwen van de rol en betekenis van de bibliotheek in het digitale domein De landelijke digitale infrastructuur zorgt voor de componenten waarmee alle openbare bibliotheekvoorzieningen deelnemen en gebruikmaken van de diensten van de digitale bibliotheek

Het versterken van de nationale samenwerking is gericht op het verbreden van de betekenis van de bibliotheek In samenspraak met de bibliotheken zelf de provinciale service organisaties de VOB en andere partners geeft de KB invulling aan de stelseltaken regie en advies faciliterende en cooumlrdinerende taken en de aansturing van grootschalige programmarsquos en projecten voor het hele bibliotheekstelsel Onttrekking Gemeentefonds voor aanschaf e-content Vanaf 2015 is het Rijk verantwoordelijk voor de financiering van de centrale aanschaf van e-content voor de openbare bibliotheken Daarvoor onttrekt het Rijk een bedrag aan het Gemeentefonds Dit bedrag stelt de minister van OCampW ter beschikking aan de KB voor de inkoop van e-content De KB koopt vervolgens in op voordracht van de openbare bibliotheken begrensd door het financieumlle kader van het ter beschikking gestelde bedrag Tot 1-1-2015 dragen bibliotheken een bedrag per inwoner af aan de VOB voor de inkoop van e-content het zogenaamde omslaggeld Voor 2014 was dat euro 035 per inwoner Het groeipad en de hoogte van de uitname worden formeel vastgesteld in een overleg tussen diverse ministeries en de VNG Gekozen is voor een scenario van relatieve groei Onttrekking gemeentefonds e-content en consequenties

jaar Bedrag per inwoner Totale uitname VANNU22

2014 035 euro 65456

2015 047 euro 87898

2016 055 euro 102859

2017 063 euro 117821

2018 073 euro 136522

De vijf gemeenten van VANnU gaan verschillend met de uitname om De gemeente Moerdijk houdt het bedrag in van de subsidie de gemeente Halderberge deels en de andere drie gemeenten niet

22

Aantal inwoners op basis van gegevens 2016 187017

45

Digitaal abonnement Per 1 januari 2016 heeft de Koninklijke Bibliotheek een lidmaatschapsvorm toegevoegd aan de bestaande lidmaatschapsvormen van de openbare bibliotheken namelijk de mogelijkheid om gebruik te maken van enkel de digitale voorziening Voor dit lidmaatschap is een tarief vastgesteld van 42 euro per jaar Het aanbod van deze lidmaatschapsvorm en ndashtarief is een stap in de ontwikkeling van het publieke aanbod die past binnen de verdere ontwikkeling van de toegang tot digitale werken in het algemeen De Koninklijke Bibliotheek blijft in gesprek met zowel de openbare bibliotheken als de aanbieders van digitale content om een optimaal aanbod voor de klant te realiseren dat in lijn is met de publieke waarden van de openbare bibliotheek Primair gaat het om het aanbod e-books waarvoor licenties zijn afgesloten met individuele uitgevers secundair gaat het om andere content types (audio databanken etc) Omdat het gebruik van e-books in Nederland nog in ontwikkeling is zowel in relatie tot openbare bibliotheken als in relatie tot het commercieumlle - en ook het illegale - aanbod is de introductie van een digitaal lidmaatschap van de openbare bibliotheek niet een eindpunt in de positionering van het publieke aanbod in dit domein De KB stelt daarom een gefaseerde ontwikkeling van de tariefstructuur voor die flexibel genoeg is om in te spelen op ontwikkelingen in het netwerk en in de markt De Nationale bibliotheekpas en gastlenen Naast het digitale abonnement loopt ook de ontwikkeling van de nationale bibliotheekpas Het project de Nationale Bibliotheekpas ontwikkelt eacuteeacuten pas die burgers toegang geeft tot alle landelijke en lokale (digitale) diensten Op deze manier krijgen zij makkelijker toegang tot de fysieke collectie van alle bibliotheken in heel Nederland Door de invoering van een nationale bibliotheekpas zijn er in de toekomst voor de klant geen verschillende loketten meer met verschillende voorwaarden en dienstverlening Een ander voordeel is de versterking van het merk en het imago van de bibliotheek bibliotheken treden meer naar buiten als eacuteeacuten

netwerk Tot slot zal er ook sprake zijn van efficiency eacuteeacuten stelsel van voorwaarden en keuzemogelijkheden is veel goedkoper en effectiever Bovendien ontstaat er vanuit de gezamenlijkheid de mogelijkheid om op landelijk niveau te kunnen innoveren In januari is onder het motto - Lezen kun je overal lenen nu ook- gastlenen (landelijk) van start gegaan Met gastlenen kunnen bibliotheekleden ook elders in Nederland lenen Daarvoor is een geldig bibliotheeklidmaatschap nodig met een abonnement dat toegang geeft tot gastlenen Gastlenen is een onderdeel van het VOB-project de nationale bibliotheekpas Gezamenlijke innovatieagenda Op 1 januari 2015 is de Wet stelsel openbare bibliotheekvoorzieningen (Wsob) in werking getreden De Wsob gaat uit van een bibliotheekstelsel waarin de drie overheden nadrukkelijk samen de netwerk- verantwoordelijkheid dragen De minister de provinciebesturen en de gemeentebesturen zijn gezamenlijk verantwoordelijk voor een netwerk van openbare bibliotheekvoorzieningen Dit netwerk van openbare bibliotheekvoorzieningen wordt gevormd door

bull de lokale bibliotheken bull de provinciale ondersteuningsinstellingen (POIrsquos) bull de Koninklijke Bibliotheek (KB) voor wat betreft haar taak tot het

in stand houden van de landelijke digitale bibliotheek De Wsob beschrijft de taken van de deelnemers in het netwerk Bij sommige taken raken de verantwoordelijkheden van de verschillende deelnemers elkaar Dat is bijvoorbeeld het geval bij de innovatietaak23 Omdat de verantwoordelijkheid van de gezamenlijke POIrsquos op het gebied van innovatie enerzijds en de cooumlrdinerende taak van de KB anderzijds sterke raakvlakken hebben is bij het bestuurlijk overleg van OCW IPO en

23

Artikel 16 van de Wsob omschrijft als verantwoordelijkheid voor de gezamenlijke POIrsquos2 lsquode ontwikkeling van innovaties ten behoeve van de lokale bibliotheken in overeenstemming met de Koninklijke Bibliotheek in verband met haar cooumlrdinerende taakrsquo

46

VNG samen met VOB SPN en KB de wens ontstaan te komen tot een Gezamenlijke innovatieagenda De Gezamenlijke innovatieagenda heeft als hoofddoel om de vernieuwingskracht van de bibliotheeksector te versterken om zo toegevoegde waarde te kunnen bieden aan burgers en samenleving in lijn met de vijf functies van de bibliotheek Om dat hoofddoel te kunnen realiseren wordt met deze Gezamenlijke innovatieagenda ingezet op

Het aanbrengen van focus door de innovatiekracht te bundelen op een overzichtelijk aantal prioriteiten die breed worden gedeeld door zowel de netwerkverantwoordelijke overheden als het gelaagde bibliotheeknetwerk

Het op gang brengen van een proces van permanente innovatie op deze prioriteiten

Het geven van helderheid over de concrete rolverdeling tussen partijen ndash passend binnen de kaders van de Wsob ndash zodat optimale samenwerking kan ontstaan bij dit proces van permanente innovatie

Met deze Gezamenlijke innovatieagenda als leidraad kunnen overheden vanuit hun verantwoordelijkheid voor het netwerk van openbare bibliotheekvoorzieningen samen met het bibliotheekveld daadkrachtig invulling geven aan het innovatieproces zowel fysiek als digitaal Digihulp via bibliotheken In februari 2016 startte met de ondertekening van een convenant de samenwerking tussen de Belastingdienst en de Koninklijke bibliotheek Doel is om mensen via de lokale openbare bibliotheek ondersteuning te bieden bij het digitaal zaken doen met de overheid Op termijn kunnen burgers bij de bibliotheek terecht voor inhoudelijke hulp over toeslagen en inkomstenbelasting De komende jaren zullen de meeste bibliotheken belastingspreekuren gaan organiseren Inmiddels is een aantal pilots gestart

211 Een blik vooruit

lsquoDe bieb is een aantrekkelijke ontmoetingsplaats geworden waar jongeren en volwassenen graag komen Ze kunnen boeken lenen maar ook een talencursus volgen met een 3D-printer aan de slag gaan of meedoen aan een debat De bibliotheek heeft zichzelf heruitgevondenrsquo Bovenstaande is een citaat uit een brief naar de Tweede Kamer van minister Jet Bussemaker van Cultuur De aanleiding was de verschijning van de eerste bibliotheekmonitor van de KB Het aantal volwassen leden daalde in 2015 maar het aantal jeugdleden nam toe tot 23 miljoen Zij leenden 38 miljoen boeken blijkt uit de monitor In totaal leenden de 156 bibliotheken 73 miljoen fysieke boeken en 4 miljoen e-books uit De vorige hoofdstukken uit dit jaarverslag geven een goed beeld van wat er allemaal in 2016 is gebeurd Bovenstaande tekst had mijn tekst kunnen zijn Ook bij VANnU stijgen de jeugdleden en daalt het aantal volwassen leden De inspanning om de jeugd te bereiken en lezen en leesplezier te bevorderen loont en daar profiteren kinderen hun leven lang van Op de laatste pagina van dit verslag staat een prachtig overzicht van het aanbod en de dienstverlening van VANnU Afhankelijk van de subsidie en de mogelijkheden om samen te werken en door de inzet van onze medewerkers is door VANnU voor de verschillende gemeenten de afgelopen jaren een aanbod gecreeumlerd Naast de specifieke wensen van de gemeenten is de koers van VANnU daarbij altijd leidend De bezuinigingen in de gemeenten Roosendaal en Zundert kosten veel tijd en energie maar bieden ook kansen voor nieuwe dienstverlening VANnU heeft ook de afgelopen jaren succesvolle of kansrijke programmarsquos of formules van de ene gemeente kunnen implementeren in de andere Op die manier profiteren alle gemeenten van het feit dat men afspraken maakt met dezelfde professionele organisatie

47

Alhoewel deze lokale verschillen kleur geven aan het bibliotheekaanbod is er na jaren van bezuinigingen wel een grens bereikt De gemiddelde bijdrage per inwoner is laag VANnU moet en wil op een goede kwalitatieve manier aan haar 5 kernfuncties invulling geven en voorbereid zijn op de toekomst Dat vraagt om ruimte voor innovatie en om een sterke en stabiele organisatie Daar zijn alle aangesloten gemeenten bij gebaad Het voornemen is om in 2017 met de gemeenten een convenant af te sluiten en daarin een aantal basisafspraken op te nemen over de regionale dienstverlening en de toekomst Een convenant wordt gezien als een manier om in gezamenlijkheid verantwoordelijkheid te nemen voor het bibliotheekwerk van de toekomst De vijf wethouders hebben op het verzoek positief gereageerd Naast deze opdracht is er nog een aantal belangrijke opdrachten voor de komende jaren geformuleerd 24 Een belangrijke die ik in dit hoofdstuk nog kort wil delen is de grote opgave op het gebied van HR Eerder in dit verslag is aangegeven dat de bibliotheek een transitie doormaakt verandert en verbreedt Vragen als Hoe zorgen we dat onze medewerkers voldoende zijn voorbereid en toegerust op de toekomst Hoe zorgen we ervoor dat we talenten binnen de organisatie behouden Hoe realiseren we een goede in- door- en uitstroom en Hoe zien we de rol van de vrijwilligers zijn voor de toekomst van VANnU uiterst relevant VANnU moet haar maatschappelijke meerwaarde tegen een achtergrond van teruglopende subsidies vergroten Dit vraagt om nieuwe focus en keuzes een beweging die momenteel in de hele bibliotheeksector gestalte krijgt Deze ontwikkelingen vragen om een nieuwe inrichting van de organisatie die niet alleen een structuurwijziging is maar die met name ook de kaders biedt voor de rolverdeling en de competenties

24

Zelfevaluatie VANNU voor de certificering

waarop in de organisatie met elkaar en buiten de organisatie met partners wordt samengewerkt Om dit te bereiken is eind 2016 besloten om in 2017 een kwalitatieve reorganisatie door te voeren Een andere opdracht waar VANnU voor staat is hoe VANnU haar ambities kan verwezenlijken en innoveren terwijl de financieumlle middelen (de subsidies daling betalende leden) al jaren afnemen Hoe kunnen extra inkomsten worden gegenereerd en waar liggen kansen

Waar we hard aan hebben gewerkt tov de vorige certificering is dat we meer en beter inzichtelijk maken dat we altijd keuzes maken en stappen zetten in het licht van de stip op de horizon die we hebben geformuleerd in ons meerjarenbeleidsplan We deden dat in het verleden ook maar dat was niet altijd zichtbaar We nemen nu de tijd voor planvorming we leggen meer vast we communiceren beter en zorgvuldiger intern en extern We zijn kritisch op onszelf in de evaluatie leren daarvan voor de toekomst en verbeteren daar waar kan Door het gezamenlijk voorbereiden van de aankomende certificering werden we ons nog meer bewust van waar we vandaan komen en naar op weg zijn Van de successen de uitdagingen en de knelpunten We hebben afstand kunnen nemen van de waan van alledag en de tijd genomen om van een afstand naar de organisatie te kijken Onze ambitie is altijd groot geweest en dat zal zo blijven We zijn ons bewust van het feit dat we zelf de regie moeten houden op de ontwikkeling van de bibliotheek naar de toekomst Dat betekent dat we bedreigingen die op ons afkomen voor zover als kan proberen te keren maar ons vooral willen blijven richten op de kansen En die zijn er genoeg en geven energie VANnU blijft investeren in vernieuwing Dat is voor RvT directeurbestuurder en managers de enige juiste koers Mevrouw FD Assink-Aben directeurbestuurder Bibliotheek VANnU

48

Page 29: Jaarverslag Bibliotheek VANnU 2016 · transparante verantwoording over de wijze waarop het toezicht in 2016 is uitgeoefend. Hier wordt achtereenvolgens verslag gedaan van de samenstelling

29

In Roosendaal is de keuze gemaakt om de verschillende servicepunten in de jaren 2015-2018 gefaseerd te sluiten en op zoek te gaan naar andere vormen van dienstverlening in alle wijken en dorpen dichterbij de inwoners en minder gericht op het uitleenproces Wouw is in 2016 het eerste servicepunt geweest wat sloot en er is gezocht naar een alternatief In 2016 lag de focus op behoud van de uitleenvoorziening maar in 2017 ligt de nadruk op het programmeren het gezamenlijk initieumlren van activiteiten voor een diverse doelgroep in aansluiting op de kernfuncties van de bibliotheek Het gedeelde maatschappelijk belang is hierin leidend In 2016 is gestart met het zoeken naar alternatieve dienstverlening in Wouw We zijn daar in gesprek gegaan met de burgers met behulp van de methode ldquodesign thinkingrdquo met als doel de behoeftes op te halen Het gaat hier om een participatief traject met inwoners van het dorp met de dorpsraad met gemeenschapshuis De Geerhoek en met verschillende organisaties en instellingen In een aantal sessies is gezocht naar de onderwerpen die voor het dorp erg belangrijk zijn De opbrengst was op hoofdlijnen behoefte aan lezen en een collectie ontmoeting eenzaamheid aandacht 0-4 jaar en toevoegen van programmering Het concrete resultaat In Wouw is de nieuwe bibliotheek welke per 1-10-2016 in de Geerhoek is gestart Het huidige servicepunt is gesloten Naast een kleine collectie en de mogelijkheid te reserveren en in te leveren is er aandacht voor programmering (met nadruk op 0-4 jaar) en ontmoeting (leestafel tegengaan eenzaamheid) Dit alles wordt vooral door vrijwilligers opgepakt Verder zijn contacten gelegd of verstevigd met het onderwijs en professionele instellingen (voor uitrol dBoS zie verderop in het verslag) En in andere dorpen zoals Heerle en Wouwse Plantage zijn ook diverse alternatieven ontwikkeld en activiteiten opgestart of is geholpen met het opstarten van bijvoorbeeld een ruilbieb (Boekspot)

Begin 2017 zal de evaluatie van het project in Wouw worden afgerond Daarin zullen we de methode (design thinking) om de burgers te betrekken bij de alternatieve dienstverlening evalueren alsmede het resultaat De vraag lsquohoe kunnen we schuiven met de middelen (van traditioneel uitlenen naar jeugd laaggeletterdheid vraagstukken in het sociaal domein) en ze op een goede manier inzettenrsquo blijft relevant Dat geldt niet alleen voor de gemeente Roosendaal maar ook voor de andere 4 gemeenten Bibliotheekwerk in de Roosendaalse wijkendorpen In 2016 is er wederom geiumlnvesteerd in bestaande en nieuwe partners in de wijken en dorpen met als doel taal boeken en leesplezier dicht bij de mensen te krijgen Dit heeft geresulteerd in een breed scala aan projecten en activiteiten in samenwerking met andere organisaties en instellingen Op het gebied van leesbevordering voor volwassenen is er in 2016 opnieuw geiumlnvesteerd in het initieumlren en begeleiden van Boekspots ruilbibliotheken op allerlei plekken waar mensen boeken kunnen naartoe kunnen brengen kunnen lenen en ruilen Dit gebeurde oa in Westrand Wouwse Plantage Wouw en de Westrand VANnU adviseert stimuleert en verzorgt de PR Deze Boekspots vormen tevens een aanleiding om hier met behulp van onze collectie activiteiten omheen te programmeren Dit doen we op verschillende plekken via het nieuwe concept lsquoBieb in de Buurtrsquo Dit was in het Tongerlohuys (jeugd) en Wouwse Plantage (vrouwengroep) Ook hebben we samenwerking gezocht op allerlei themarsquos en vanuit onze kennis en collectie zoals in de Westrand (gezonde voeding) St Elisabeth (Dag van de Ouderen iconenproject) en Heerle (uitleen tijdens vakanties voor jeugd en later ook volwassenen In Wouwse Plantage is een wisselcollectie naar het gemeenschapshuis gebracht met name gericht op eenzame ouderen die elkaar op een vast moment in de week ontmoeten Op deze manier zoekt VANnU naar mogelijkheden om de bibliotheek dichterbij de bewoners te brengen

30

Het andere spoor waarop VANnU resultaten heeft geboekt is in het op de agenda zeten van taalvaardigheid leesbevordering en leesplezier bij anderen Dit begint met het bepalen van gezamenlijke doelen voor een bepaalde doelgroep of een specifieke wijk samen met ons netwerk De bibliotheek draagt haar deskundigheid dan uit aan anderen die vervolgens (mede) de activiteiten uitvoeren Zo hebben we zowel ouderen als jongeren getraind in interactief voorlezen en activiteiten ontwikkeld waarbij kinderen van de basisschool door hen werden voorgelezen Tot slot had VANnU een aanjagende rol naar andere partijen in het kader van de Dag van de Dialoog (SDW ROC Huis van de Westrand) Door onze deelname aan het project CREA in de wijk (Westrand) zijn de lijnen met andere partners kort Hierdoor hebben ook zij verschillende dialoogtafels georganiseerd Zorginnovatiepunt Het Huis van Morgen en Bibliotheek VANnU zijn partners binnen de Alliantie gezondheid en geletterdheid Huis van Morgen heeft de opdracht innovatieve hulpmiddelen die bijdragen aan langer zelfstandig thuis wonen onder de aandacht van een groot publiek te brengen VANnU heeft een informatiefunctie die bijdraagt aan zelfstandigheid en participatie voor inwoners in haar werkgebied Ons Marie biedt een breed scala aan activiteiten voor ouderen Dat heeft geleid tot het in de bibliotheek tentoonstellen en actief onder de aandacht brengen van de hulpmiddelen tbv de doelgroep Ook de wijkzuster en BN De Stem zijn betrokken Cultuurnota Roosendaal In 2016 werkte VANnU mee aan de totstandkoming van de nieuwe cultuurnota voor de gemeente Roosendaal Deze opdracht van de raad aan de wethouder werd gestalte gegeven door een cultuurnetwerk te vormen waar VANnU als vanzelfsprekend deel van uitmaakt

Het netwerk bestaat uit ruim 20 personen en fungeert als een spin in het web om mensen en organisaties op cultureel vlak bij elkaar te krijgen Kunst en cultuur zijn niet het doel op zich maar het middel om samenhang in de gemeente te vergroten en aan te zetten tot nieuwe initiatieven om uiteindelijk op cultureel sociaal economische en educatief gebied de vruchten te plukken Stand van zaken gemeente Moerdijk Het servicepunt Willemstad voorheen gevestigd in het Mauritshuis is in de zomer van 2016 verhuisd naar Buurthuis Irene De ruimte die de bibliotheek in gebruik had in het Mauritshuis kon niet langer gehuurd worden In afstemming met de gemeente is besloten om het servicepunt om te vormen naar een afhaal- en inleverlocatie In Buurthuis Irene vond VANnU een plaats om een alternatieve voorziening te maken Het servicepunt is aangepast in een haal- en brengpunt met aandacht voor het jonge kind (0-4) en voor de ontmoeting (leestafel tijdschriften kranten) In het najaar heeft het college VANnU verzocht om het positieve resultaat van 2015 terug te storten Voor VANnU kwam dit onverwacht en gedurende het overleg met de wethouder bleek dat de afspraken in de subsidieverordening over de opbouw van het eigen vermogen niet duidelijk zijn Daardoor loopt VANnU als organisatie een risico De bestuurder heeft het voornemen om in 2017 samen met de 5 gemeenten waar VANnU verantwoordelijk is voor het bibliotheekaanbod goede afspraken te maken voor de toekomst en deze vast te leggen in een convenant Een sterke en gezonde bibliotheekorganisatie is in het belang van alle vijf gemeenten

31

Stand van zaken gemeente Halderberge Voor de zomer kondigde de Raad aan de subsidie van de bibliotheek en nog een aantal professionele organisaties opnieuw te willen verlagen Op 16 juni heeft VANnU tijdens de commissievergadering de consequenties voor het bibliotheekaanbod geschetst Vanwege het effect op de dienstverlening heeft de Raad besloten om de voorgenomen bezuiniging niet op te leggen en zich opnieuw te beraden op de toekomst In 2017 zullen de twee Brede Scholen in Hoeven en Oud-Gastel gerealiseerd zijn De wethouder heeft aangegeven dat hij vanwege het belang van lezen voor de jeugd de wens heeft dat de bibliotheek daarin wordt gehuisvest Dat heeft consequenties voor het bibliotheekaanbod in de servicepunten in beide dorpen De huidige middelen zijn niet toereikend om beide doelgroepen te bedienen Stand van zaken gemeente Rucphen Ook in de gemeente Rucphen is de aandacht voor leesbevordering bij de jeugd steeds meer speerpunt De wethouder heeft aan VANnU gevraagd om een plan te maken voor een breder aanbod aan de jeugd In 2016 zijn de voorbereidingen getroffen om in 2017 de Bibliotheek op school (dBoS) op de scholen uit te rollen (zie verder aanbod jeugd) Ook in deze gemeente is de aanpak laaggeletterdheid een belangrijk speerpunt Rucphen is samen met Roosendaal de enige plek waar naast Klik amp Tik ook taaloefengroepen hebben gedraaid (zie verder 26 aanpak laaggeletterdheid) Stand van zaken gemeente Zundert Ingegeven door de bezuinigingsopgave van de gemeente Zundert zijn in 2016 de voorzieningen in Wernhout Achtmaal en Zundert aangepast enof gesloten In deze kernen is door VANnU ondersteuning geboden in het opzetten van alternatieven zoals een ruilbieb (Boekspot) in alle drie de kleine kernen (Achtmaal Wernhout en Zundert) en het creeumlren van een afhaallocatie gerund door vrijwilligers

In Zundert is een haal- en brengpunt gerealiseerd in het CCZ De bedoeling is om daar ook activiteiten samen met de partners in Zundert te organiseren In Achtmaal helpen vrijwilligers de burgers om de materialen te reserveren of uit Zundert of Rijsbergen te halen De vrijwilligers kunnen altijd voor eventuele vragen bij VANnU terecht De dienstverlening in Rijsbergen wordt aangepast Er zal minder personeel worden ingezet tegelijkertijd is er aandacht voor programmering samen met andere partners Om dit te kunnen realiseren moeten medewerkers tijd en ruimte krijgen om met de programmering bezig te zijn In 2017 zal gestart worden met een pilot voor de inzet van vrijwilligers op De snelheid waarmee VANnU moest reageren op de bezuinigingen voor de komende drie jaar stond op gespannen voet met het realiseren van alternatieven samen met de burgers In goed overleg met de wethouder is besloten om de planning te verruimen De gemeente heeft een financieumlle tegemoetkoming betaald vanwege het langer openhouden van de servicepunten en het langer continueren van het aanbod op de scholen De dienstverlening in de vorm van het uitlenen op de Zundertse basisscholen is gestopt en VANnU heeft de collecties achtergelaten op de scholen zodat de leerlingen deze nog kunnen gebruiken De wethouder heeft VANnU gevraagd om een plan te maken met het onderwijs voor de leesbevordering in de scholen waarmee hij de bezuiniging van 2017 van euro 25000 zou kunnen terugdraaien Dat is niet gelukt De bedoeling is om dit voor 2018 alsnog voor elkaar te krijgen en de opgelegde bezuiniging terug te draaien en in te zetten voor de jeugd

32

Subsidieverloop 2011-2016 In 2016 zijn de budgetsubsidies in de gemeenten Roosendaal en Zundert verlaagd De gemeente Roosendaal had de verlaging in 2014 reeds aangekondigd maar heeft VANnU de tijd gegeven om een koers voor 4 jaar uit te zetten waardoor de bezuiniging met aandacht voor de inhoud kan worden gerealiseerd De gemeente Zundert heeft na de fusie in 2015 aangegeven de bibliotheek drie jaar op rij een bezuiniging op te leggen In 2016 euro 50000 en in 2017 en 2018 elk jaar euro 25000 Alleen de gemeente Rucphen heeft een indexering toegepast In onderstaande tabel is vanaf 2011 het subsidieverloop te zien Subsidieverloop 2011-2016

Gemeente 2011euro 2012euro 2013euro 2014euro 2015euro 2016euro

Roosendaal 1608501 1608501 1608501 1608501 1608501 1368503

Roosendaal div subsidies

404624 65660 96182 27049 6240 3553

Moerdijk 883503 793100 797000 798130 809188 809188

Moerdijk div subsidies

8921 33785 41280 72705

61562

57319

Halderberge 550811 495730 395730 395730

395730 395730

Halderberge div subsidies

- 44826 26459 51444

54750

50000

Rucphen - - - 428013 434433 440949

Zundert - - - 305052 305052 255052

totaal 3456360 3041602 2965152 3686624 3675456 3380294

incl VVE en landelijke subsidie Vschool

incl subsidie onderwijsachterstanden marktplaats cultuureducatie en (tot 2015) landelijke subsidie Vschool subsidie marktplaats cultuureducatie

Het bedrag dat de gemeenten per inwoner bijdragen verschilt sterk Het aanbod per gemeente daarmee ook Omdat huisvestingslasten een groot verschil kunnen maken wordt in onderstaande tabel het bedrag inclusief en exclusief huisvestingslasten getoond Subsidiebedrag per inwoner 2016

Gemeente incl huisvesting excl huisvesting Roosendaal 1780 1441

Moerdijk 2143 1594

Halderberge 1308 1126

Rucphen 1983 1377

Zundert 1194 1002

26 Aanbod jeugd Boekstart en de Bibliotheek op School De bibliotheken in Nederland hebben ongeveer vier miljoen leden waarvan 61 jeugdleden in de leeftijd van 0 tot en met 17 jaar Kinderen en jongeren zijn dus een belangrijke doelgroep voor de bibliotheken De samenleving is de afgelopen decennia door en door gedigitaliseerd en gemedialiseerd en raakt ook nog altijd verder geiumlnformatiseerd en geiumlndividualiseerd Dit heeft niet alleen gevolgen voor het leesgedrag van de jeugd ook de manier van denken en de vaardigheden waarmee deze groep opgroeit veranderen Hierdoor zullen bibliotheken de jeugd in de 21ste eeuw op een andere manier moeten bereiken interesseren en ondersteunen dan eerder het geval was18 Ook al verandert de doelgroep lezen en toegang tot boeken blijven belangrijke voorwaarden voor het succes van individuen en de samenleving als geheel Bibliotheken behouden in dat verband hun onmisbare taak

18

Bibliotheken en de jeugd in de 21-ste eeuw Brochure KB en Stichting Lezen en Schrijven

33

Met leesbevorderingsprogrammarsquos als Boekstart en de Bibliotheek op school en leesbevorderingsprojecten als De Nationale Voorleeswedstrijd van Stichting Lezen en de KB hebben zij sterke troeven in handen Aanpak VANnU Het bevorderen van lezen en vooral leesplezier kan niet vroeg genoeg in het leven van kinderen beginnen VANnU richt haar activiteiten op de leeftijdsgroep van 0-18 jaar met onderstaande aanpak Boekstart Het leesbevorderingsprogramma Boekstart moedigt ouders aan om hun kinderen zo vroeg mogelijk kennis te laten maken met boekjes met lezen en met de bibliotheek Boekstart richt zich op kinderen van 0 tot 4 jaar Kinderen die op heel jonge leeftijd in aanraking komen met (voor-)lezen en boeken ontwikkelen zich beter zo heeft onderzoek uitgewezen Een vroege ontdekkingstocht vergroot spelenderwijs de woordenschat van het kind en zorgt ervoor dat het kind later meer leesplezier heeft Zo is er minder kans op laaggeletterdheid Leesbevordering richt zich niet alleen op kinderen met een taalachterstand maar op alle kinderen Resultaat Begin 2009 startte Boekstart in vijf vestigingen in Noord-Brabant Begin 2015 deed 99 van alle bibliotheken in Nederland mee (156 van de 157 bibliotheken) Jaarlijks worden in totaal zorsquon 55000 Boekstart-koffertjes meegegeven aan ouders waarmee 323 van de babyrsquos in Nederland werd bereikt In 2016 zijn bij VANnU 324 kinderen ingeschreven als Boekstartlid Ouders Op verzoek van de instellingen in de kinderopvang wordt op bijeenkomsten voor ouders verteld over het plezier en belang van voorlezen

Moerdijk In Moerdijk wordt door de bibliotheek een programma uitgevoerd in het kader van de Voor- en Vroegschoolse Educatie Doel is om de kinderen met een (taal)achterstand te stimuleren zodat ze met een zo klein mogelijke achterstand naar het basisonderwijs gaan Iedere kinderopvangorganisatie doet hier aan mee Hiermee wordt een groot gedeelte van de kinderen in de leeftijd tot 0-4 jaar bereikt Bibliotheek op school PO (Primair Onderwijs) In het programma de Bibliotheek op school werken bibliotheken en scholen structureel samen aan de taalontwikkeling leesbevordering en mediawijsheid van kinderen De bibliotheek maakt afspraken met het onderwijs over de uitvoering van het programma De basis voor samenwerking is het beleid van de school De jaarlijkse doelen bepaalt men samen op basis van gemonitorde resultaten en de jaarlijkse activiteiten worden vastgelegd in een lees- en mediaplan Het volgen van de cursus Open boek door leerkrachten helpt bij het vormgeven van het beleid Met de Bibliotheek op school gaan school en bibliotheek een meerjarige samenwerking aan rondom lezen en mediawijsheid De effecten van de inzet worden jaarlijks door de landelijke monitor gevolgd Deze samenwerking is geborgd in het beleid van zowel school als bibliotheek Een actuele en gevarieerde collectie in de school zorgt voor verrijking van het leesonderwijs Vanuit de bibliotheek ondersteunt een professionele leesconsulent de leescooumlrdinator en het team van de school Daarnaast helpt een digitaal portaal de school bij het zoeken en registreren van boeken het stimuleren van lezen het bijhouden van de leeshistorie en het vinden van betrouwbare informatie Roosendaal De uitrol van lsquode Bibliotheek op schoolrsquo in Roosendaal vordert volgens planning Na de eerste 8 scholen zijn in 2016 de volgende 7 scholen aangesloten de Linde de Klimroos Klaverweide Lavoor de Stappen Baayaert en Talent

34

Basisscholen de Vondel en Wending hebben nu ook een vaste leesconsulent van Bibliotheek VANnU Ruim de helft van de scholen is inmiddels aangesloten In Wouw is samen met scholen de Stappen en Baayaert hard gewerkt om een inspirerende leesomgeving voor de kinderen van de scholen te maken Na sluiting van het servicepunt is de collectie voor de kinderen binnen de school toegankelijk geworden Een voorbeeld van een inspirerende leesomgeving is te vinden op basisschool de Klimroos Deze school heeft ook een Facebookpagina gemaakt om de schoolbieb te promoten httpswwwfacebookcomHieperdeBieb Tijdens de Kinderboekenweek zijn er 41 klassen van de Roosendaals scholen op bezoek geweest Ze namen deel aan het programma lsquoleeselixerrsquo Een speciale drank waarin kinderen hun leesvoorkeur konden mixen en zo genoeg leeshonger en leesvoer zouden hebben tot ze oma en opa waren Moerdijk Alle 22 scholen in de gemeente Moerdijk kunnen gebruik maken van leesbevorderingsprojecten in samenwerking met een leesconsulent van de bibliotheek Dit wordt gedaan in samenhang met de actuele en inspirerende boekencollectie die de scholen jaarlijks van de bibliotheek ontvangen Een voorbeeld van deze samenwerking is het project lsquoTheaterlezenrsquo dat is uitgevoerd op basisschool de Boemerang Basisscholen komen diverse keren per jaar voor groepsbezoeken naar de bibliotheek Halderberge Er is nog geen structurele samenwerking met de scholen Wel hebben een aantal scholen belangstelling voor lsquode Bibliotheek op schoolrsquo Twee leerkrachten van basisschool rsquot Bossche Hart uit Bosschenhoofd hebben de cursus Open Boek gevolgd een bouwsteen van het project Op

basis daarvan worden er jaarlijks een aantal leesbevorderingsprojecten uitgevoerd in deze school Basisschool de Schittering maakt gebruik van de mogelijkheid voor het doen van groepsbezoeken in vestiging Oudenbosch De gesprekken met de wethouder over het aanbod voor de jeugd in de toekomst in de gemeente Halderberge zijn in volle gang Rucphen Met alle 7 scholen in Rucphen zijn gesprekken gevoerd over de invoering van lsquode Bibliotheek op schoolrsquo Op basisschool Vinkenbos was door de leerkrachten de cursus Open Boek al gevolgd en was een up-to-date leesplan aanwezig Hier is gestart met uitvoering van het activiteitenplan en invoering van de Monitor Op basisschool Martinus in Rucphen zijn 3 leerkrachten gestart met de cursus Open Boek deze school heeft de doelen al bepaald De andere scholen zijn in diverse stadia van uitrol van de samenwerking Zundert Met de scholen in Zundert zijn gesprekken gevoerd om te komen tot een basisvoorziening volgens de aanpak lsquode Bibliotheek op schoolrsquo Op basis hiervan is een plan gemaakt wat nog niet helemaal tot overeenstemming heeft geleid Daarom worden de gesprekken in 2017 voorgezet (zie verder 25 Ontwikkelingen per gemeenten) Bibliotheek op school VO (Voortgezet Onderwijs) De succesvolle aanpak van de Bibliotheek op school in het basisonderwijs is aanleiding geweest om het programma uit te breiden naar het voortgezet onderwijs (VO) allereerst naar het vmbo Die uitbreiding biedt de bibliotheken een strategische aanpak voor structureel samenwerken met het voortgezet onderwijs De pijlers zijn collectie lezen en mediawijsheid Iedere pijler heeft een keuzemenu bestaande uit een aantal bouwstenen die oa voortkomen uit bestaande Bibliotheekprojecten oa Biebsearch Leeskr8 en 4You

35

De Bibliotheek op School Het Da Vinci College (Roosendaal) en Bibliotheek VANnU hebben in schooljaar 2015-2016 gebruik gemaakt van de Stimuleringsregeling van Kunst van Lezen tbv de Bibliotheek op School Halverwege het schooljaar 2016 liep deze regeling af Tijdens dit schooljaar hebben school en bibliotheek gewerkt aan het creeumlren van de voorwaarden en er is een leesplan geschreven waarin een stevige basis is gelegd voor een meerjarenplan De onderstaande activiteiten zijn concreet uitgevoerd

Studiemiddag voor docenten Iedere docent taaldocent

Training voor docenten Lezen in het vmbo werkt

Boekencollectie (in de vorm van boekenkisten 303 boeken)

Campagne Nederland Leest Lydia Rood

Vrij lezen in de klas zowel in het vmbo als in het praktijkonderwijs experimenteren docenten met de boekenkisten en vrij lezen

Vakoverstijgend voorlezen oa techniekdocenten en biologiedocenten lezen voor ook in de bovenbouw

VANnU is in gesprek met de school over een vervolg Het Markland college in Zevenbergen maakt al een paar jaar gebruik van Biebsearch Dit is een voorloper van Bibliotheek op School In 2016 hebben in een werkgroep gesprekken plaatsgevonden ter voorbereiding van het programma de Bibliotheek op School In 2017 gaat daadwerkelijk gewerkt worden aan het taal- en leesbeleid en het omzetten van Biebsearch in de Bibliotheek op school Twee docenten van het Markland hebben deelgenomen aan de training Lezen in het vmbo werkt op het Da Vinci college Brugklassers van het Marklandcollege komen regelmatig op groepsbezoek in de bibliotheek

Diverse activiteiten Voor middelbare scholieren worden diverse activiteiten georganiseerd waar VANnU een rol in speelt Een van de activiteiten is het Cultuurfestival Artisjok 2016 voor havo en vwo 4 VO In Roosendaal is de organisatie in handen van de Cultuurcompaan Het thema van dit jaar was Beyond Borders VANNU heeft de samenwerking gezocht met De Witte Roos en boekhandel Het verboden Rijk waardoor de mogelijkheid ontstond om groots uit te pakken en goed aan te sluiten bij het thema In februari hebben 14 schoolfinalisten van 7 scholen (2 per school) deelgenomen aan de voorleeswedstijd Read2me In deze wedstrijd worden leerlingen aangespoord goede jeugdboeken voor te lezen Leerlingen lezen voornamelijk voor uit boeken van de Jonge Jury Een leerling van het Jan Tin Bergen College heeft de Roosendaalse finale gewonnen Tot slot scholen zien de waarde van abonnementen en schoolpassen Ook worden regelmatig projectcollecties afgenomen en vinden er klassenbezoeken en schrijversbezoeken plaats Abonnementen School schoolabonnementen Collectieve

schoolpassen

Da Vinci College

Gertrudis College I 216

Jan Tinbergen College I

Markland College Oudenbosch I

Markland College (Zevenbergen)

II 269

Norbertus College II 211

Munnikenheide college I

Mencia Sandrode I

36

27 Aanpak laaggeletterdheid Laaggeletterdheid is een maatschappelijk probleem waar vaak nog een taboe op rust Ongeveer 13 miljoen inwoners van Nederland tussen de 16 en 65 jaar is laaggeletterd Ze hebben moeite met lezen schrijven en communiceren in het Nederlands En dat terwijl taal steeds belangrijker wordt om zelfstandig te kunnen participeren Denk aan het gebruiken van websites van overheden en bedrijven aan internetbankieren of een sollicitatiebrief schrijven of aan langer zelfstandig kunnen wonen Maar denk ook aan het begrijpen van veiligheidsinstructies op het werk of bijsluiters van medicijnen

Vanuit de Rijksoverheid is daarom gestart met het actieprogramma lsquoTel mee met Taalrsquo[1] In dat programma zetten de ministeries van OCW SZW en VWS samen in op participatie taal als middel om mee te kunnen doen in de maatschappij en op het werk In Tel mee met Taal zijn de preventieve aanpak (het voorkomen van taalachterstand) en de curatieve aanpak (het bestrijden van laaggeletterdheid via scholing) voor het eerst in eacuteeacuten overkoepelend actieprogramma samengebracht Daarbij speelt de regionale netwerkaanpak een belangrijke rol De combinatie van de curatieve en preventieve aanpak van laaggeletterdheid sluit aan bij de opdracht van de bibliotheek bij te dragen aan geletterdheid in brede zin voor jong en oud De bibliotheek heeft al taalaanbod gericht op jonge kinderen (bijvoorbeeld Boekstart) en volwassenen (bijvoorbeeld via taalcoaches lees- en schrijfclubs) Ook opereert de bibliotheek in een lokale maatschappelijke context in contacten met burgers gemeenten onderwijs lokale bedrijven en maatschappelijke organisaties Dit maakt dat de bibliotheek een unieke positie inneemt en in potentie een belangrijke verbindende schakel kan vormen binnen de regionale aanpak van laaggeletterdheid

[1]

httpswwwtaalvoorhetlevennl

In september 2014 is het convenant Taal voor het Leven West- Brabant ondertekend Een samenwerkingsverband tussen ROC Kellebeek VWS ATEA UWV Cubiss St Lezen amp Schrijven en de bibliotheken in West- Brabant om een bijdrage te leveren aan het terugdringen van laaggeletterdheid Inmiddels zijn er zorsquon 30 organisaties aangesloten ook organisaties uit de zorg- en welzijnssector De aanpak van laaggeletterdheid kan niet los worden gezien van maatregelen om taalachterstanden en laaggeletterdheid te voorkomen zoals leesbevordering Daarom is het beleid gericht op leesbevordering en leesplezier een waardevolle aanvulling op het reguliere taalonderwijs en is dit onderdeel van het actieprogramma lsquoTel mee met Taalrsquo Wat doet VANnU VANnU biedt een basisaanbod waarin collectie taalpunten en het taalnetwerk en activiteiten in de Week van de Alfabetisering opgenomen zijn Daarnaast worden bovenop dit basisaanbod trajecten aangeboden in het kader van de uitvoer WEB In 2016 heeft Taal voor het Leven West-Brabant voor het tweede jaar op rij WEB-gelden ontvangen tbv het versterken van werkenden en werkzoekenden In onderstaand overzicht is het basisaanbod opgenomen onder het kopje Activering daarna volgen de trajecten in het kader van WEB Activering basisaanbod

Collectie VANnU heeft een speciale Makkelijk Lezen-collectie voor mensen die moeite hebben met lezen en schrijven Bij de samenstelling van de collectie heeft de bibliotheek gelet op de bruikbaarheid ervan voor de ontwikkeling van taalvaardigheid en maatschappijorieumlntatie De collectie bestaat uit leesboeken op verschillende leesniveaus taalcursussen en informatieve boeken en alle informatie is in eenvoudig Nederlands

37

Taalpunten In 2016 heeft VANnU samen met haar netwerkpartners twee taalpunten opgezet eacuteeacuten loket dat burgers overzicht biedt van het informele formele en non-formele scholingsaanbod op het gebied van taal en digitale vaardigheden in de regio Naast de doorverwijsfunctie bieden de Taalpunten ook laagdrempelige trainingen Aan de hand van een intake wordt de scholingsbehoefte van de deelnemer in kaart gebracht en kan er bijvoorbeeld een training Klik amp Tik worden gedaan Het eerste Taalpunt opende in maart 2016 in de wijk Kalsdonk in Roosendaal en de tweede is op 31 maart in de bibliotheek Zevenbergen feestelijk geopend Na opening van de Taalpunten is er voortdurend aanloop van mensen met taalvragen In 2016 zijn er 34 mensen geholpen enof doorverwezen in Kalsdonk In het taalpunt in Zevenbergen zijn in 2016 totaal 14 mensen geholpen met hun taalvraag

Activering Deelnemers Opmerkingen

Roosendaal 31 Klik amp Tik basis

Taalpunt Kalsdonk (RSD) 34 Intakes

Moerdijk 17 Klik amp Tik basis

Taalpunt Moerdijk 14 Intakes

Halderberge 11 Klik amp Tik basis

Rucphen 9 Klik amp Tik basis

Zundert 7 Klik amp Tik basis

Training herkennen amp doorverwijzen

15 Gezondheidsplein

Kalsdonk

138

Trainingen Op 20 september heeft VANnU aan de partners van het Gezondheidsplein in Kalsdonk een training Herkennen en motiveren laaggeletterden

gegeven

Week van de alfabetisering Samen met haar partners in het West Brabantse Taal voor het Leven organiseerde Bibliotheek VANnU een Lagerhuisdebat tijdens de Week van de Alfabetisering In dit interactieve debat ging men op zoek naar de formule om slim samen te werken eacuteeacuten doel maar met een verschillende motivatie belang of uitgangspunt Wanneer is de samenwerking slim en daarmee effectief Het debat vond plaats in Etten Leur De landelijke week van de alfabetisering viel dit jaar samen met de start van het nieuwe Taaljaar 2016-2017 Samen met de gemeente Moerdijk heeft de bibliotheek een informatieve en interactieve bijeenkomst georganiseerd (5 september 2016) waarin verteld werd over de aanpak van laaggeletterdheid Wethouder Thomas Zwiers gaf het belang van de aandacht voor laaggeletterdheid aan in het bijzonder voor werknemers Daarnaast werd stilgestaan bij het aanbod aan taalactiviteiten in het schooljaar 2016-2017 en het taalnetwerk in de regio Bijzondere aandacht was er voor de rol van vrijwilligers in de taaltrajecten Zonder vrijwilligers is een groot aantal taalactiviteiten niet uit te voeren Taalnetwerk In het Taalnetwerk zijn lokale taalbieders en ndashprojecten vertegenwoordigd zoals Humanitas Vluchtelingenwerk de VoorleesExpress ROC Kellebeek WijZijn Traverse en de STA teams Het netwerk komt onder voorzitterschap van VANnU 2 tot 3 maal per jaar samen om kennis te delen en samen te werken In 2016 heeft dat geleid tot het opstellen van een Taalkaart van Roosendaal (welke aanbieders bieden welke trainingen aan tegen welke voorwaarden) De Taalkaart is inmiddels door de deelnemers in gebruik genomen Verder wordt er veel aandacht besteed aan het werven van taalvrijwilligers VANnU Humanitas Vluchtelingenwerk en WijZijn Traverse bundelden de krachten om via uitingen in de media taalvrijwilligers te werven Dat leidde tot een goed bezochte informatiemiddag op 9 december waar zorsquon 50 geiumlnteresseerden zich meldden

38

Activering WEB trajecten Taaloefengroepen In Rucphen en in Roosendaal organiseert de Bibliotheek VANnU wekelijks taaloefengroepen voor medewerkers van de WVS De werkleiding van de WVS geeft aan dat zij zien dat hun medewerkers echt veranderen sinds zij aan de taaloefengroep zijn begonnen De persoonlijke benadering en begeleiding van de taalvrijwilligers zorgt ervoor dat de cursisten meer zelfvertrouwen krijgen en verrast worden in hun eigen kunnen In totaal hebben in de vijf gemeenten 36 personen deelgenomen Klik amp Tik cursussen Voor alle mensen die moeite hebben om hun weg te vinden op internet biedt de Bibliotheek op de vijf kernvestigingen de cursus Klik amp Tik aan De cursisten worden begeleid door vrijwilligers In 2016 hebben 40 cursisten de cursus met succes afgerond en hiermee hun zelfredzaamheid vergroot Taal amp Arbeidsmarkt Walk amp Talk en Werkmap Walk amp Talk Vanaf oktober organiseert Bibliotheek VANnU maandelijks op elke derde maandag van de maand Walk amp Talk deacute koffiepauze voor werkzoekenden Het is een gratis netwerkbijeenkomst voor en door werkzoekenden In een ongedwongen sfeer maakt men in Bibliotheek VANnU kennis met elkaar krijgt men tips van een professional enof hoort men ervaringen van (ex-)werkzoekenden In 2016 waren de themarsquos Netwerken hoe doe je dat (oktober) Hoe maak je een goed basis CV (november) en Werken in Belgieuml (december) In 2016 hebben 62 belangstellenden deelgenomen aan de bijeenkomsten

Werkmap De dienstverlening van het UWV verloopt digitaal Laagopgeleide en oudere werkzoekenden hebben vaak moeite met het aanvragen van een DigiD en het omgaan met de digitale werkmap van het UWV In 2016 hebben 32 deelnemers een training gevolgd om hun vaardigheden op dit gebied te verbeteren

Monitoring In januari 2017 verscheen de landelijke Monitor Digitale Vaardigheden 2015-2016 uitgevoerd door Next Value in opdracht van de Koninklijke Bibliotheek In deze monitor waar VANnU aan meegewerkt heeft wordt gekeken naar de resultaten van de digitale trajecten en worden deelnemers bevraagd In de algemene conclusies en aanbevelingen worden de volgende zaken aangegeven en door VANnU opgepakt 1 Zoek samenwerking met doorverwijzers VANnU heeft dit geborgd op regionaal niveau door Taal voor het Leven West-Brabant en lokaal via het Taalnetwerk Werk met vrijwilligers VANnU werkt sinds 2014 met taalvrijwilligers zij worden getraind door ROC Kellebeek enof St Lezen en Schrijven 2 Voorkom een te vrijblijvende leeromgeving door actief samen te werken met bijvoorbeeld de WVS worden deelnemers gestimuleerd om actief deel te nemen 3 Probeer maatwerk te bieden en verwijs door naar vervolgtrajecten sinds 2016 worden in de Taalpunten intakes afgenomen door taaldocenten van ROC Kellebeek daarmee wordt de doorverwijzing nog meer maatwerk Ten slotte werd de deelnemers gevraagd naar hun tevredenheid over de trainingen 37 deelnemers hebben meegewerkt aan de monitor Door de samenwerking met ROC Kellebeek in 2016 verder vorm te geven is er meer aandacht gekomen voor deskundigheidsbevordering van de taalvrijwilliger en is de doorstroom van deelnemers toegenomen Daarmee wint de West-Brabantse aanpak aan duurzaamheid

39

28 Werkzaamheden Marktplaats Cultuureducatie 2016 Bibliotheek VANnU is verantwoordelijk voor de Marktplaats Cultuureducatie in de gemeenten Halderberge en Moerdijk De doelstelling van de Marktplaats is Een netwerk en samenwerking tussen aanbieders van cultuur en het onderwijs creeumlren zodat de jeugd meer in aanraking komt met kunst en cultuur en zich daardoor beter kan ontwikkelen De cooumlrdinator Marktplaats Cultuureducatie heeft in 2016 de volgende taken uitgevoerd

inventariseren van de vraag op het gebied van cultuureducatie van het onderwijs (PO en VO)

inventariseren van de vraag op het gebied van cultuureducatie voor en naschoolse opvang inventariseren van de mogelijkheden van de culturele aanbieders

culturele aanbieders meenemen in de lsquotaalrsquo van het onderwijs

het uitbreiden en verstevigen van het lokaal cultuur-educatief netwerk

samenwerken met de intermediairs van regiorsquos West Brabant

afstemmen van vraag en aanbod Het Kunstmenu wordt afgenomen door alle Halderbergse scholen en elf scholen uit de gemeente Moerdijk Het wordt aangeboden in samenwerking met CultuurCompaan (gemeente Roosendaal) en bestaat uit activiteiten van lokale (professionele aanbieders uit de gemeente) regionale (professionele aanbieders uit de provincie) en landelijke culturele instellingen De leerlingen maken op deze manier kennis met de drie domeinen van Cultuureducatie (in huis met de culturele omgeving en uit de grote wereld) Verder nemen de scholen deel aan diverse naschoolse activiteiten (verlengde schooldag) en vinden er diverse losse culturele projecten op de scholen plaats

De cooumlrdinator ondersteunt culturele instellingen kunstenaars en het onderwijs mbt actuele ontwikkelingen op het gebied van cultuureducatie Zij organiseert netwerkbijeenkomsten voor de interne cultuurcooumlrdinatoren (ICCrsquoers) biedt scholing aan en geeft de ICC cursus in West- Brabant Daarnaast worden er cursussen aangeboden voor culturele aanbieders zodat ook zij meegaan in de huidige ontwikkelingen op het gebied van cultuureducatie De cooumlrdinator cultuureducatie is tevens intermediair voor de scholen mbt de rijksregeling Cultuureducatie met Kwaliteit (2013 ndash 2016) een opdracht die middels de Cultuurloper wordt uitgevoerd Hierbij wordt nauw samengewerkt met de Provinciale instelling Kunstbalie Aan de regeling nemen 5 scholen uit de gemeente Halerberge en 7 scholen uit de gemeente Moerdijk deel VANnU werkt regionaal en dat vertaalt zich ook in de Marktplaats Cultuureducatie waar het onderhouden van contacten met andere marktplaatsen en buurgemeenten vanzelfsprekend is De cooumlrdinator neemt deel aan het zogenaamde Regionaal Overleg Marktplaatsen (ROM) en een Provinciaal Overleg Het doel is om gezamenlijke activiteiten voor de regio West- Brabant te organiseren Er wordt samengewerkt met de cooumlrdinator Brede Scholen en cooumlrdinator Sport van beide gemeenten Ook vindt er steeds meer samenwerking plaats met de schoolbesturen Stichting Openbaar Onderwijs West-Brabant is een bovenschools traject gestart op het gebied van cultuureducatie met oa de intermediairs van de gemeente Roosendaal en HalderbergeMoerdijk Tot slot neemt de cooumlrdinator zitting in de werkgroep Cultuurmaand (septemberoktober) van de gemeente Halderberge Zij richt zich vooral op de activiteiten voor het onderwijs

40

29 Personeel en Organisatie

Per 31-12-2016 heeft VANnU 3885 FTE in dienst In totaal gaat het om 74 medewerkers De groei in ftersquos (145) heeft met name te maken met de uitrol dBoS en toename van leesconsulenten waarover eerder in dit verslag is gesproken In de Frontoffice is het aantal uren door oa sluiting van servicepunten in de gemeente Zundert en aanpassingen van het servicepunt in Wouw afgenomen

De leeftijdsopbouw van de medewerkers Van alle medewerkers bij VANnU is 95 jonger dan 40 jaar Het percentage medewerkers tussen de 40 en 50 jaar is 135 54 van de medewerkers is tussen de 50 en 60 jaar en het percentage 60+ is 23 VANnU heeft tov de landelijke leeftijdsopbouw een hoger percentage 50 plussers Dat betekent dat er goed moet worden nagedacht over de instroom van jongere medewerkers om de uitstroom voor de komende jaren op te kunnen vangen Dat is een lastig vraagstuk omdat bij een reorganisatie de jongere medewerkers vaak degenen zijn die door middel van afspiegeling moeten vertrekken Het komend jaar zal dit onderwerp opnieuw op de agenda staan van directie en OR omdat het vraagt om een

visie over hoe het toekomstig personeelsbestand eruit moet komen zien en hoe de organisatie zich daarop kan voorbereiden

Personeelsverloop in- door- en uitstroom In totaal zijn er in 2016 acht medewerkers ingestroomd waarvan

projectmedewerker vernieuwing netwerk

1 cooumlrdinator Frontoffice

1 controller

1 medewerker communicatie

2 leesconsulenten 4-12

2 ondersteuners leesconsulenten

stagiaire19 Daarnaast zijn er zes medewerkers uit dienst getreden waarvan

1 ondersteuner leesconsulenten

3 opruimhulpen

2 informatiemedewerkers

19

De stagiaire is in augustus voor een aantal uur als medewerker communicatie aangesteld

0 10 20 30 40 50

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

totale FTE

totale FTE

0

10

20

30

40

50

60

15-30 30-40 40-50 50-60 60+

pe

rce

nta

ge

Leeftijdsopbouw in percentages

VANnU

st Bibliotheekwerk

landelijk

41

Jubilea In 2016 waren er twee jubilarissen Een medewerker was 40 jaar in dienst en een 25 jaar in dienst bij VANnU

Ziekteverzuim Het gemiddelde verzuimpercentage in 2016 bedroeg 32 De ziekte frequentie is 09 Het ziekteverzuim is ten opzichte van 2015 gedaald (587) Onderstaande grafiek toont het verzuimverloop in 2016 Duidelijk is dat het verzuimcijfer vooral wordt beiumlnvloed door een aantal langdurig zieken Het ziekteverzuim is in lijn met de landelijke trend 20 Ziekteverzuim 2016

20

CBS statline cultuur sport en recreatie geeft over de eerste drie kwartalen van 2016 een gemiddeld percentage aan van 32

Scholing VANnU vindt het belangrijk om haar medewerkers zo goed mogelijk voor te bereiden op het bibliotheekwerk van de toekomst In de strategische koers 2016-2018 staan de kernkwaliteiten collectioneren programmeren en netwerken centraal Om medewerkers de kans te geven deze competenties verder te ontwikkelen heeft VANnU in 2016 verschillende stappen gezet In het fusieproces is afgesproken dat er in de front office toegewerkt zou worden naar minder functies De functie van medewerker klantenservice is komen te vervallen en alle medewerkers die het betrof zijn opgeleid tot informatiemedewerker Een groep van 16 medewerkers heeft een opleidingstraject van 6 maanden doorlopen wat leidde tot een certificaat voor iedereen en een benoeming tot informatiemedewerker Alle front office medewerkers hebben in de zomer een training gevolgd over de digitale diensten van VANnU Hierbij kwam het gebruik van de e-books aan de orde en uitleg en gebruik van de verschillende bibliotheek apps digitale bibliotheek bronnen Daarnaast is er extra toelichting gegeven op het gebruik van Bicat het bibliotheekinformatiesysteem Na afloop van de training waren de medewerkers op de hoogte van het volledige aanbod en beter in staat om gebruikers te informeren en vragen te beantwoorden over het brede aanbod van digitale diensten

In 2016 is door alle medewerkers verder gewerkt in de themagroepen om de kerncompetenties concreet gestalte te geven Een doel in 2016 was ook om de medewerkers uit ZundertRucphen aan te laten sluiten bij deze manier van werken Opgemerkt moet worden dat hier in 2017 nog een aantal stappen in gezet moet worden De themagroepen biedt medewerkers de mogelijkheid om het netwerken het vormen van themacollecties en het bedenken van een bijpassend programma uit te proberen te oefenen en hiervan te leren In de praktijk blijkt dit meer of minder goed te slagen afhankelijk van het thema

0

20

40

60

80

100

120

140

160

180

verzuim kort0-7 dagen

verzuimmiddellang 8-

42 dagen

verzuim lang43-365 dagen

aantal ziektedagen

aantal medewerkers

42

Een aantal themagroepen heeft in 2016 tastbare resultaten weggezet Zo is er een pop-up bieb in winkelcentrum De Roselaar verschenen een pop-up in de basiliek in Oudenbosch zijn er verschillende voorleesactiviteiten geweest door het hele werkgebied zijn er contacten gelegd en presentaties geweest bij een aantal Alzheimer-cafeacutes en vonden andere activiteiten plaats zoals een Boekenproeverij in Zevenbergen Uiteraard werd er door de themagroepen ook aandacht besteed aan de landelijke leesbevorderingscampagnes zoals de (kinder)Boekenweek en Nederland Leest

Inzet vrijwilligers in de branche Stichting BibliotheekWerk is in 2015 door het Centraal Overleg Arbeidsvoorwaarden Openbare Bibliotheken gevraagd een inventarisatie uit te voeren van de inzet van vrijwilligers in de branche Van de 124 ondervraagde bibliotheken geeft 92 procent aan dat zij met vrijwilligers werken In bijna de helft van deze bibliotheken zijn op dit moment meer vrijwilligers werkzaam dan medewerkers met een arbeidsovereenkomst Wel worden zij vaak een beperkt aantal uren per week ingezet Wanneer een bibliotheek niet met vrijwilligers werkt is dit over het algemeen een principieumlle beslissing Over het algemeen voeren vrijwilligers in bibliotheken verschillende taken uit Een belangrijke taak is de bezorging van materialen aan huis Daarnaast worden vrijwilligers ook regelmatig ingezet als gastheer of gastvrouw en ondersteunen ze regelmatig bij de uitvoering van verschillende publieks- en promotieactiviteiten in de bibliotheek Ook zijn er werkzaamheden die minder frequent door vrijwilligers worden opgepakt Dit geldt bijvoorbeeld voor het adviseren over de ontwikkeling van de collectie het plaatsen van de collectie en het presenteren van collectieonderdelen als ondersteuning bij een project of activiteit Ruim driekwart van de bibliotheken met vrijwilligersbeleid heeft beleid vastgesteld over de scholing en begeleiding van vrijwilligers In de praktijk blijkt echter dat er minder vaak concrete initiatieven zijn om vrijwilligers de mogelijkheid te bieden zich verder te ontwikkelen

Als er een initiatief aanwezig is is dit doorgaans gericht op het aanbieden van scholing21 Inzet vrijwilligers VANnU Met het oog op de bezuinigingen en de veranderende rol van bibliotheken vraagt het vrijwilligersbeleid veel tijd en aandacht van directie managers en ondernemingsraad Sinds de fusie in 2015 met de bibliotheek ZundertRucphen heeft VANnU te maken met vrijwilligers in het uitleenproces In Rijsbergen en Rucphen was men gewend te werken met vrijwilligers in de rol van gastvrouw terwijl in het VANnU werkgebied van voacuteoacuter de fusie alleen gebruik werd gemaakt van expert-vrijwilligers (bv voor de speelotheek en voor cursussen zoals Klik en Tik) Met de realisatie van de nieuwe voorziening in Wouw is gekozen voor de inzet van vrijwilligers in de ondersteuning bij het uitlenen De vrijwilligers zorgen voor een opgeruimde ruimte voor een prettige ontvangst en ondersteunen in het gebruik van de zelfservice-apparatuur In 2016 is veel aandacht geweest voor de wijze waarop de vrijwilligers ingezet worden in de organisatie en de gesprekken over dit onderwerp zullen ook in 2017 voortgezet worden Uiteraard speelt de OR hierin een belangrijke en verbindende rol In 2016 werden ook de voorbereidingen getroffen voor een pilot in Rijsbergen die in januari 2017 van start gaat Het doel is om de inzet van vrijwilligers in het uitleenproces verder uit te werken de samenwerking tussen de vrijwilliger en de betaalde kracht helder vorm te geven en te beschrijven wat het vakmanschap voor het bibliotheekwerk lsquonieuwe stijlrsquo inhoudt Om kennis en kunde te delen en ervaringen uit te wisselen maakt de cooumlrdinator vrijwilligers deel uit van een (Brabantse) overlegstructuur met andere cooumlrdinatoren De inzet van vrijwilligers is een onderwerp dat in iedere bibliotheek speelt

21

httpswwwbibliotheekwerknlVrijwilligers_in_de_bibliotheekpdf

43

210 Ontwikkelingen in de openbare bibliotheek Samenwerking Bibliotheek VANnU werkt in alle gemeenten samen met partners op het gebied van zorg en welzijn (CJG) voorschoolse voorzieningen (kinderopvang en peuterspeelzalen) educatie (basis- en voortgezet onderwijs) laaggeletterdheid (bibliotheken West-Brabant ROC UWV en WVS) en cultuur (diverse instellingen zoals musea schouwburg en archief of organisaties zoals Stichting Cultuur Moerdijk) Bovenlokaal wordt er samengewerkt in de Brabantse Netwerkbibliotheek (BNB) Dit is een samenwerkingsverband tussen de 19 Brabantse basisbibliotheken en Cubiss Cubiss is een Provinciale Ondersteuningsinstelling (POI) en heeft een rechtstreekse subsidierelatie met de provincie Noord-Brabant Een essentieel doel van de BNB is het creeumlren van een goed toegankelijk netwerk Een plek waar ideeeumln floreren waar informatie en ervaringen worden uitgewisseld en waar kennis wordt gedeeld zodat de gebruikers en de partners van de Brabantse bibliotheken optimaal worden bediend Niet alleen nu maar ook in de toekomst De hoofddoelstelling van de BNB is het stimuleren van de Brabantse kennisinfrastructuur door vanuit de bibliotheekfunctie bij te dragen aan een goed ingerichte publieke informatievoorziening (httpwwwbnbibliotheeknl) Het samenwerkingsverband heeft een gezamenlijk beleidsplan vastgesteld en voert de provinciale projecten mede onder die vlag uit Branche De branchevereniging van en voor de openbare bibliotheken is de Vereniging van Openbare Bibliotheken (wwwdebibliothekennl) Tot slot is er nog de Stichting Certificering Openbare Bibliotheken Deze stichting ontwikkelt en bewaakt kwaliteitsnormen en toetst de kwaliteit van bibliotheekorganisaties aan deze normen door middel van audits (wwwbibliotheekcertificaatnl)

De overheden De overheid is op drie niveaus betrokken bij de basisbibliotheek op gemeentelijk provinciaal en landelijk niveau Gemeente De gemeente is de primaire opdrachtgever van de basisbibliotheek Zij verleent VANnU subsidie Binnen het gemeentelijk beleidskader dat gebaseerd is op eenduidig en samenhangend beleid worden concrete afspraken gemaakt met Bibliotheek VANnU over de te behalen resultaten en prestaties Tussen de gemeenten en Bibliotheek VANnU wordt een tweezijdig contract afgesloten dat nagekomen en geeumlvalueerd moet worden Bibliotheek VANnU ontvangt subsidie op basis van een uitvoeringsovereenkomst op basis van de Algemene Wet Bestuursrecht (AwB) Uitgangspunt is dat wordt gestuurd op inhoud en dat wederzijds afspraken worden gemaakt tussen de gemeente en Bibliotheek VANnU De basis van deze afspraken is

1 De beleidsdoelen die de gemeente nastreeft 2 De diensten en producten die Bibliotheek VANnU levert om aan

die beleidsdoelen te voldoen of een bijdrage te leveren 3 Duidelijke beoordelingscriteria op basis waarvan de prestaties en

(eventuele) resultaten worden beoordeeld en de subsidierelatie wordt afgerekend

Provincie In opdracht van de provincie Noord-Brabant werkt Cubiss samen met de Brabantse bibliotheken aan programmas voor bibliotheekvernieuwing Het werkplan van Cubiss bestaat de komende jaren uit vier projecten

1 Bieb Lab (voorheen Innovatie van de bibliotheekfuncties) 2 Innovatie van de educatieve functie 3 Versterken taalvaardigheid 4 Vergroten mediawijsheid

44

De eerste twee projecten zijn gerelateerd aan de wettelijke taak zoals die is vastgelegd in de Wsob Cubiss voert deze opdracht uit in zeer nauw overleg met de Brabantse bibliotheken De twee andere projecten zijn de uitwerking van een aanvullende provinciale opdracht aan Cubiss Naast bibliotheken zijn ook organisaties binnen het sociale domein en het onderwijs hierbij betrokken als partner Rijk De rijksoverheid is verantwoordelijk voor het functioneren van de openbare bibliotheken als stelsel met als aandachtspunten een vergroting van de doelmatigheid samenhang kwaliteit en pluriformiteit van het stelsel openbaar bibliotheekwerk De Wet stelsel openbare bibliotheekvoorzieningen (Wsob) kortweg de Bibliotheekwet is vanaf 1 januari 2015 van kracht De bibliotheekwet regelt de digitalisering van de openbare bibliotheek en zorgt voor structurele financiering daarvan door de Rijksoverheid In deze wet is vastgelegd dat iedere Nederlander toegang moet hebben tot een openbare bibliotheek zowel in fysieke als digitale vorm Ook zijn de vijf functies en voorwaarden vastgelegd waaraan een openbare bibliotheek moet voldoen (zie ook inleiding jaarverslag) De Koninklijke Bibliotheek (KB) heeft onder de Wsob een regierol gekregen binnen het netwerk van openbare bibliotheekvoorzieningen en de verantwoordelijkheid voor de landelijke digitale bibliotheek en Aangepast Lezen Het KB-beleidsplan 2015-2018 lsquoDe kracht van het netwerkrsquo formuleert de ambities van de KB in breed verband met twee strategische prioriteiten

1 Realiseren van de nationale digitale bibliotheek 2 Het versterken van de nationale en internationale samenwerking

Met de nationale digitale bibliotheek neemt de KB het voortouw in het uitbouwen van de rol en betekenis van de bibliotheek in het digitale domein De landelijke digitale infrastructuur zorgt voor de componenten waarmee alle openbare bibliotheekvoorzieningen deelnemen en gebruikmaken van de diensten van de digitale bibliotheek

Het versterken van de nationale samenwerking is gericht op het verbreden van de betekenis van de bibliotheek In samenspraak met de bibliotheken zelf de provinciale service organisaties de VOB en andere partners geeft de KB invulling aan de stelseltaken regie en advies faciliterende en cooumlrdinerende taken en de aansturing van grootschalige programmarsquos en projecten voor het hele bibliotheekstelsel Onttrekking Gemeentefonds voor aanschaf e-content Vanaf 2015 is het Rijk verantwoordelijk voor de financiering van de centrale aanschaf van e-content voor de openbare bibliotheken Daarvoor onttrekt het Rijk een bedrag aan het Gemeentefonds Dit bedrag stelt de minister van OCampW ter beschikking aan de KB voor de inkoop van e-content De KB koopt vervolgens in op voordracht van de openbare bibliotheken begrensd door het financieumlle kader van het ter beschikking gestelde bedrag Tot 1-1-2015 dragen bibliotheken een bedrag per inwoner af aan de VOB voor de inkoop van e-content het zogenaamde omslaggeld Voor 2014 was dat euro 035 per inwoner Het groeipad en de hoogte van de uitname worden formeel vastgesteld in een overleg tussen diverse ministeries en de VNG Gekozen is voor een scenario van relatieve groei Onttrekking gemeentefonds e-content en consequenties

jaar Bedrag per inwoner Totale uitname VANNU22

2014 035 euro 65456

2015 047 euro 87898

2016 055 euro 102859

2017 063 euro 117821

2018 073 euro 136522

De vijf gemeenten van VANnU gaan verschillend met de uitname om De gemeente Moerdijk houdt het bedrag in van de subsidie de gemeente Halderberge deels en de andere drie gemeenten niet

22

Aantal inwoners op basis van gegevens 2016 187017

45

Digitaal abonnement Per 1 januari 2016 heeft de Koninklijke Bibliotheek een lidmaatschapsvorm toegevoegd aan de bestaande lidmaatschapsvormen van de openbare bibliotheken namelijk de mogelijkheid om gebruik te maken van enkel de digitale voorziening Voor dit lidmaatschap is een tarief vastgesteld van 42 euro per jaar Het aanbod van deze lidmaatschapsvorm en ndashtarief is een stap in de ontwikkeling van het publieke aanbod die past binnen de verdere ontwikkeling van de toegang tot digitale werken in het algemeen De Koninklijke Bibliotheek blijft in gesprek met zowel de openbare bibliotheken als de aanbieders van digitale content om een optimaal aanbod voor de klant te realiseren dat in lijn is met de publieke waarden van de openbare bibliotheek Primair gaat het om het aanbod e-books waarvoor licenties zijn afgesloten met individuele uitgevers secundair gaat het om andere content types (audio databanken etc) Omdat het gebruik van e-books in Nederland nog in ontwikkeling is zowel in relatie tot openbare bibliotheken als in relatie tot het commercieumlle - en ook het illegale - aanbod is de introductie van een digitaal lidmaatschap van de openbare bibliotheek niet een eindpunt in de positionering van het publieke aanbod in dit domein De KB stelt daarom een gefaseerde ontwikkeling van de tariefstructuur voor die flexibel genoeg is om in te spelen op ontwikkelingen in het netwerk en in de markt De Nationale bibliotheekpas en gastlenen Naast het digitale abonnement loopt ook de ontwikkeling van de nationale bibliotheekpas Het project de Nationale Bibliotheekpas ontwikkelt eacuteeacuten pas die burgers toegang geeft tot alle landelijke en lokale (digitale) diensten Op deze manier krijgen zij makkelijker toegang tot de fysieke collectie van alle bibliotheken in heel Nederland Door de invoering van een nationale bibliotheekpas zijn er in de toekomst voor de klant geen verschillende loketten meer met verschillende voorwaarden en dienstverlening Een ander voordeel is de versterking van het merk en het imago van de bibliotheek bibliotheken treden meer naar buiten als eacuteeacuten

netwerk Tot slot zal er ook sprake zijn van efficiency eacuteeacuten stelsel van voorwaarden en keuzemogelijkheden is veel goedkoper en effectiever Bovendien ontstaat er vanuit de gezamenlijkheid de mogelijkheid om op landelijk niveau te kunnen innoveren In januari is onder het motto - Lezen kun je overal lenen nu ook- gastlenen (landelijk) van start gegaan Met gastlenen kunnen bibliotheekleden ook elders in Nederland lenen Daarvoor is een geldig bibliotheeklidmaatschap nodig met een abonnement dat toegang geeft tot gastlenen Gastlenen is een onderdeel van het VOB-project de nationale bibliotheekpas Gezamenlijke innovatieagenda Op 1 januari 2015 is de Wet stelsel openbare bibliotheekvoorzieningen (Wsob) in werking getreden De Wsob gaat uit van een bibliotheekstelsel waarin de drie overheden nadrukkelijk samen de netwerk- verantwoordelijkheid dragen De minister de provinciebesturen en de gemeentebesturen zijn gezamenlijk verantwoordelijk voor een netwerk van openbare bibliotheekvoorzieningen Dit netwerk van openbare bibliotheekvoorzieningen wordt gevormd door

bull de lokale bibliotheken bull de provinciale ondersteuningsinstellingen (POIrsquos) bull de Koninklijke Bibliotheek (KB) voor wat betreft haar taak tot het

in stand houden van de landelijke digitale bibliotheek De Wsob beschrijft de taken van de deelnemers in het netwerk Bij sommige taken raken de verantwoordelijkheden van de verschillende deelnemers elkaar Dat is bijvoorbeeld het geval bij de innovatietaak23 Omdat de verantwoordelijkheid van de gezamenlijke POIrsquos op het gebied van innovatie enerzijds en de cooumlrdinerende taak van de KB anderzijds sterke raakvlakken hebben is bij het bestuurlijk overleg van OCW IPO en

23

Artikel 16 van de Wsob omschrijft als verantwoordelijkheid voor de gezamenlijke POIrsquos2 lsquode ontwikkeling van innovaties ten behoeve van de lokale bibliotheken in overeenstemming met de Koninklijke Bibliotheek in verband met haar cooumlrdinerende taakrsquo

46

VNG samen met VOB SPN en KB de wens ontstaan te komen tot een Gezamenlijke innovatieagenda De Gezamenlijke innovatieagenda heeft als hoofddoel om de vernieuwingskracht van de bibliotheeksector te versterken om zo toegevoegde waarde te kunnen bieden aan burgers en samenleving in lijn met de vijf functies van de bibliotheek Om dat hoofddoel te kunnen realiseren wordt met deze Gezamenlijke innovatieagenda ingezet op

Het aanbrengen van focus door de innovatiekracht te bundelen op een overzichtelijk aantal prioriteiten die breed worden gedeeld door zowel de netwerkverantwoordelijke overheden als het gelaagde bibliotheeknetwerk

Het op gang brengen van een proces van permanente innovatie op deze prioriteiten

Het geven van helderheid over de concrete rolverdeling tussen partijen ndash passend binnen de kaders van de Wsob ndash zodat optimale samenwerking kan ontstaan bij dit proces van permanente innovatie

Met deze Gezamenlijke innovatieagenda als leidraad kunnen overheden vanuit hun verantwoordelijkheid voor het netwerk van openbare bibliotheekvoorzieningen samen met het bibliotheekveld daadkrachtig invulling geven aan het innovatieproces zowel fysiek als digitaal Digihulp via bibliotheken In februari 2016 startte met de ondertekening van een convenant de samenwerking tussen de Belastingdienst en de Koninklijke bibliotheek Doel is om mensen via de lokale openbare bibliotheek ondersteuning te bieden bij het digitaal zaken doen met de overheid Op termijn kunnen burgers bij de bibliotheek terecht voor inhoudelijke hulp over toeslagen en inkomstenbelasting De komende jaren zullen de meeste bibliotheken belastingspreekuren gaan organiseren Inmiddels is een aantal pilots gestart

211 Een blik vooruit

lsquoDe bieb is een aantrekkelijke ontmoetingsplaats geworden waar jongeren en volwassenen graag komen Ze kunnen boeken lenen maar ook een talencursus volgen met een 3D-printer aan de slag gaan of meedoen aan een debat De bibliotheek heeft zichzelf heruitgevondenrsquo Bovenstaande is een citaat uit een brief naar de Tweede Kamer van minister Jet Bussemaker van Cultuur De aanleiding was de verschijning van de eerste bibliotheekmonitor van de KB Het aantal volwassen leden daalde in 2015 maar het aantal jeugdleden nam toe tot 23 miljoen Zij leenden 38 miljoen boeken blijkt uit de monitor In totaal leenden de 156 bibliotheken 73 miljoen fysieke boeken en 4 miljoen e-books uit De vorige hoofdstukken uit dit jaarverslag geven een goed beeld van wat er allemaal in 2016 is gebeurd Bovenstaande tekst had mijn tekst kunnen zijn Ook bij VANnU stijgen de jeugdleden en daalt het aantal volwassen leden De inspanning om de jeugd te bereiken en lezen en leesplezier te bevorderen loont en daar profiteren kinderen hun leven lang van Op de laatste pagina van dit verslag staat een prachtig overzicht van het aanbod en de dienstverlening van VANnU Afhankelijk van de subsidie en de mogelijkheden om samen te werken en door de inzet van onze medewerkers is door VANnU voor de verschillende gemeenten de afgelopen jaren een aanbod gecreeumlerd Naast de specifieke wensen van de gemeenten is de koers van VANnU daarbij altijd leidend De bezuinigingen in de gemeenten Roosendaal en Zundert kosten veel tijd en energie maar bieden ook kansen voor nieuwe dienstverlening VANnU heeft ook de afgelopen jaren succesvolle of kansrijke programmarsquos of formules van de ene gemeente kunnen implementeren in de andere Op die manier profiteren alle gemeenten van het feit dat men afspraken maakt met dezelfde professionele organisatie

47

Alhoewel deze lokale verschillen kleur geven aan het bibliotheekaanbod is er na jaren van bezuinigingen wel een grens bereikt De gemiddelde bijdrage per inwoner is laag VANnU moet en wil op een goede kwalitatieve manier aan haar 5 kernfuncties invulling geven en voorbereid zijn op de toekomst Dat vraagt om ruimte voor innovatie en om een sterke en stabiele organisatie Daar zijn alle aangesloten gemeenten bij gebaad Het voornemen is om in 2017 met de gemeenten een convenant af te sluiten en daarin een aantal basisafspraken op te nemen over de regionale dienstverlening en de toekomst Een convenant wordt gezien als een manier om in gezamenlijkheid verantwoordelijkheid te nemen voor het bibliotheekwerk van de toekomst De vijf wethouders hebben op het verzoek positief gereageerd Naast deze opdracht is er nog een aantal belangrijke opdrachten voor de komende jaren geformuleerd 24 Een belangrijke die ik in dit hoofdstuk nog kort wil delen is de grote opgave op het gebied van HR Eerder in dit verslag is aangegeven dat de bibliotheek een transitie doormaakt verandert en verbreedt Vragen als Hoe zorgen we dat onze medewerkers voldoende zijn voorbereid en toegerust op de toekomst Hoe zorgen we ervoor dat we talenten binnen de organisatie behouden Hoe realiseren we een goede in- door- en uitstroom en Hoe zien we de rol van de vrijwilligers zijn voor de toekomst van VANnU uiterst relevant VANnU moet haar maatschappelijke meerwaarde tegen een achtergrond van teruglopende subsidies vergroten Dit vraagt om nieuwe focus en keuzes een beweging die momenteel in de hele bibliotheeksector gestalte krijgt Deze ontwikkelingen vragen om een nieuwe inrichting van de organisatie die niet alleen een structuurwijziging is maar die met name ook de kaders biedt voor de rolverdeling en de competenties

24

Zelfevaluatie VANNU voor de certificering

waarop in de organisatie met elkaar en buiten de organisatie met partners wordt samengewerkt Om dit te bereiken is eind 2016 besloten om in 2017 een kwalitatieve reorganisatie door te voeren Een andere opdracht waar VANnU voor staat is hoe VANnU haar ambities kan verwezenlijken en innoveren terwijl de financieumlle middelen (de subsidies daling betalende leden) al jaren afnemen Hoe kunnen extra inkomsten worden gegenereerd en waar liggen kansen

Waar we hard aan hebben gewerkt tov de vorige certificering is dat we meer en beter inzichtelijk maken dat we altijd keuzes maken en stappen zetten in het licht van de stip op de horizon die we hebben geformuleerd in ons meerjarenbeleidsplan We deden dat in het verleden ook maar dat was niet altijd zichtbaar We nemen nu de tijd voor planvorming we leggen meer vast we communiceren beter en zorgvuldiger intern en extern We zijn kritisch op onszelf in de evaluatie leren daarvan voor de toekomst en verbeteren daar waar kan Door het gezamenlijk voorbereiden van de aankomende certificering werden we ons nog meer bewust van waar we vandaan komen en naar op weg zijn Van de successen de uitdagingen en de knelpunten We hebben afstand kunnen nemen van de waan van alledag en de tijd genomen om van een afstand naar de organisatie te kijken Onze ambitie is altijd groot geweest en dat zal zo blijven We zijn ons bewust van het feit dat we zelf de regie moeten houden op de ontwikkeling van de bibliotheek naar de toekomst Dat betekent dat we bedreigingen die op ons afkomen voor zover als kan proberen te keren maar ons vooral willen blijven richten op de kansen En die zijn er genoeg en geven energie VANnU blijft investeren in vernieuwing Dat is voor RvT directeurbestuurder en managers de enige juiste koers Mevrouw FD Assink-Aben directeurbestuurder Bibliotheek VANnU

48

Page 30: Jaarverslag Bibliotheek VANnU 2016 · transparante verantwoording over de wijze waarop het toezicht in 2016 is uitgeoefend. Hier wordt achtereenvolgens verslag gedaan van de samenstelling

30

Het andere spoor waarop VANnU resultaten heeft geboekt is in het op de agenda zeten van taalvaardigheid leesbevordering en leesplezier bij anderen Dit begint met het bepalen van gezamenlijke doelen voor een bepaalde doelgroep of een specifieke wijk samen met ons netwerk De bibliotheek draagt haar deskundigheid dan uit aan anderen die vervolgens (mede) de activiteiten uitvoeren Zo hebben we zowel ouderen als jongeren getraind in interactief voorlezen en activiteiten ontwikkeld waarbij kinderen van de basisschool door hen werden voorgelezen Tot slot had VANnU een aanjagende rol naar andere partijen in het kader van de Dag van de Dialoog (SDW ROC Huis van de Westrand) Door onze deelname aan het project CREA in de wijk (Westrand) zijn de lijnen met andere partners kort Hierdoor hebben ook zij verschillende dialoogtafels georganiseerd Zorginnovatiepunt Het Huis van Morgen en Bibliotheek VANnU zijn partners binnen de Alliantie gezondheid en geletterdheid Huis van Morgen heeft de opdracht innovatieve hulpmiddelen die bijdragen aan langer zelfstandig thuis wonen onder de aandacht van een groot publiek te brengen VANnU heeft een informatiefunctie die bijdraagt aan zelfstandigheid en participatie voor inwoners in haar werkgebied Ons Marie biedt een breed scala aan activiteiten voor ouderen Dat heeft geleid tot het in de bibliotheek tentoonstellen en actief onder de aandacht brengen van de hulpmiddelen tbv de doelgroep Ook de wijkzuster en BN De Stem zijn betrokken Cultuurnota Roosendaal In 2016 werkte VANnU mee aan de totstandkoming van de nieuwe cultuurnota voor de gemeente Roosendaal Deze opdracht van de raad aan de wethouder werd gestalte gegeven door een cultuurnetwerk te vormen waar VANnU als vanzelfsprekend deel van uitmaakt

Het netwerk bestaat uit ruim 20 personen en fungeert als een spin in het web om mensen en organisaties op cultureel vlak bij elkaar te krijgen Kunst en cultuur zijn niet het doel op zich maar het middel om samenhang in de gemeente te vergroten en aan te zetten tot nieuwe initiatieven om uiteindelijk op cultureel sociaal economische en educatief gebied de vruchten te plukken Stand van zaken gemeente Moerdijk Het servicepunt Willemstad voorheen gevestigd in het Mauritshuis is in de zomer van 2016 verhuisd naar Buurthuis Irene De ruimte die de bibliotheek in gebruik had in het Mauritshuis kon niet langer gehuurd worden In afstemming met de gemeente is besloten om het servicepunt om te vormen naar een afhaal- en inleverlocatie In Buurthuis Irene vond VANnU een plaats om een alternatieve voorziening te maken Het servicepunt is aangepast in een haal- en brengpunt met aandacht voor het jonge kind (0-4) en voor de ontmoeting (leestafel tijdschriften kranten) In het najaar heeft het college VANnU verzocht om het positieve resultaat van 2015 terug te storten Voor VANnU kwam dit onverwacht en gedurende het overleg met de wethouder bleek dat de afspraken in de subsidieverordening over de opbouw van het eigen vermogen niet duidelijk zijn Daardoor loopt VANnU als organisatie een risico De bestuurder heeft het voornemen om in 2017 samen met de 5 gemeenten waar VANnU verantwoordelijk is voor het bibliotheekaanbod goede afspraken te maken voor de toekomst en deze vast te leggen in een convenant Een sterke en gezonde bibliotheekorganisatie is in het belang van alle vijf gemeenten

31

Stand van zaken gemeente Halderberge Voor de zomer kondigde de Raad aan de subsidie van de bibliotheek en nog een aantal professionele organisaties opnieuw te willen verlagen Op 16 juni heeft VANnU tijdens de commissievergadering de consequenties voor het bibliotheekaanbod geschetst Vanwege het effect op de dienstverlening heeft de Raad besloten om de voorgenomen bezuiniging niet op te leggen en zich opnieuw te beraden op de toekomst In 2017 zullen de twee Brede Scholen in Hoeven en Oud-Gastel gerealiseerd zijn De wethouder heeft aangegeven dat hij vanwege het belang van lezen voor de jeugd de wens heeft dat de bibliotheek daarin wordt gehuisvest Dat heeft consequenties voor het bibliotheekaanbod in de servicepunten in beide dorpen De huidige middelen zijn niet toereikend om beide doelgroepen te bedienen Stand van zaken gemeente Rucphen Ook in de gemeente Rucphen is de aandacht voor leesbevordering bij de jeugd steeds meer speerpunt De wethouder heeft aan VANnU gevraagd om een plan te maken voor een breder aanbod aan de jeugd In 2016 zijn de voorbereidingen getroffen om in 2017 de Bibliotheek op school (dBoS) op de scholen uit te rollen (zie verder aanbod jeugd) Ook in deze gemeente is de aanpak laaggeletterdheid een belangrijk speerpunt Rucphen is samen met Roosendaal de enige plek waar naast Klik amp Tik ook taaloefengroepen hebben gedraaid (zie verder 26 aanpak laaggeletterdheid) Stand van zaken gemeente Zundert Ingegeven door de bezuinigingsopgave van de gemeente Zundert zijn in 2016 de voorzieningen in Wernhout Achtmaal en Zundert aangepast enof gesloten In deze kernen is door VANnU ondersteuning geboden in het opzetten van alternatieven zoals een ruilbieb (Boekspot) in alle drie de kleine kernen (Achtmaal Wernhout en Zundert) en het creeumlren van een afhaallocatie gerund door vrijwilligers

In Zundert is een haal- en brengpunt gerealiseerd in het CCZ De bedoeling is om daar ook activiteiten samen met de partners in Zundert te organiseren In Achtmaal helpen vrijwilligers de burgers om de materialen te reserveren of uit Zundert of Rijsbergen te halen De vrijwilligers kunnen altijd voor eventuele vragen bij VANnU terecht De dienstverlening in Rijsbergen wordt aangepast Er zal minder personeel worden ingezet tegelijkertijd is er aandacht voor programmering samen met andere partners Om dit te kunnen realiseren moeten medewerkers tijd en ruimte krijgen om met de programmering bezig te zijn In 2017 zal gestart worden met een pilot voor de inzet van vrijwilligers op De snelheid waarmee VANnU moest reageren op de bezuinigingen voor de komende drie jaar stond op gespannen voet met het realiseren van alternatieven samen met de burgers In goed overleg met de wethouder is besloten om de planning te verruimen De gemeente heeft een financieumlle tegemoetkoming betaald vanwege het langer openhouden van de servicepunten en het langer continueren van het aanbod op de scholen De dienstverlening in de vorm van het uitlenen op de Zundertse basisscholen is gestopt en VANnU heeft de collecties achtergelaten op de scholen zodat de leerlingen deze nog kunnen gebruiken De wethouder heeft VANnU gevraagd om een plan te maken met het onderwijs voor de leesbevordering in de scholen waarmee hij de bezuiniging van 2017 van euro 25000 zou kunnen terugdraaien Dat is niet gelukt De bedoeling is om dit voor 2018 alsnog voor elkaar te krijgen en de opgelegde bezuiniging terug te draaien en in te zetten voor de jeugd

32

Subsidieverloop 2011-2016 In 2016 zijn de budgetsubsidies in de gemeenten Roosendaal en Zundert verlaagd De gemeente Roosendaal had de verlaging in 2014 reeds aangekondigd maar heeft VANnU de tijd gegeven om een koers voor 4 jaar uit te zetten waardoor de bezuiniging met aandacht voor de inhoud kan worden gerealiseerd De gemeente Zundert heeft na de fusie in 2015 aangegeven de bibliotheek drie jaar op rij een bezuiniging op te leggen In 2016 euro 50000 en in 2017 en 2018 elk jaar euro 25000 Alleen de gemeente Rucphen heeft een indexering toegepast In onderstaande tabel is vanaf 2011 het subsidieverloop te zien Subsidieverloop 2011-2016

Gemeente 2011euro 2012euro 2013euro 2014euro 2015euro 2016euro

Roosendaal 1608501 1608501 1608501 1608501 1608501 1368503

Roosendaal div subsidies

404624 65660 96182 27049 6240 3553

Moerdijk 883503 793100 797000 798130 809188 809188

Moerdijk div subsidies

8921 33785 41280 72705

61562

57319

Halderberge 550811 495730 395730 395730

395730 395730

Halderberge div subsidies

- 44826 26459 51444

54750

50000

Rucphen - - - 428013 434433 440949

Zundert - - - 305052 305052 255052

totaal 3456360 3041602 2965152 3686624 3675456 3380294

incl VVE en landelijke subsidie Vschool

incl subsidie onderwijsachterstanden marktplaats cultuureducatie en (tot 2015) landelijke subsidie Vschool subsidie marktplaats cultuureducatie

Het bedrag dat de gemeenten per inwoner bijdragen verschilt sterk Het aanbod per gemeente daarmee ook Omdat huisvestingslasten een groot verschil kunnen maken wordt in onderstaande tabel het bedrag inclusief en exclusief huisvestingslasten getoond Subsidiebedrag per inwoner 2016

Gemeente incl huisvesting excl huisvesting Roosendaal 1780 1441

Moerdijk 2143 1594

Halderberge 1308 1126

Rucphen 1983 1377

Zundert 1194 1002

26 Aanbod jeugd Boekstart en de Bibliotheek op School De bibliotheken in Nederland hebben ongeveer vier miljoen leden waarvan 61 jeugdleden in de leeftijd van 0 tot en met 17 jaar Kinderen en jongeren zijn dus een belangrijke doelgroep voor de bibliotheken De samenleving is de afgelopen decennia door en door gedigitaliseerd en gemedialiseerd en raakt ook nog altijd verder geiumlnformatiseerd en geiumlndividualiseerd Dit heeft niet alleen gevolgen voor het leesgedrag van de jeugd ook de manier van denken en de vaardigheden waarmee deze groep opgroeit veranderen Hierdoor zullen bibliotheken de jeugd in de 21ste eeuw op een andere manier moeten bereiken interesseren en ondersteunen dan eerder het geval was18 Ook al verandert de doelgroep lezen en toegang tot boeken blijven belangrijke voorwaarden voor het succes van individuen en de samenleving als geheel Bibliotheken behouden in dat verband hun onmisbare taak

18

Bibliotheken en de jeugd in de 21-ste eeuw Brochure KB en Stichting Lezen en Schrijven

33

Met leesbevorderingsprogrammarsquos als Boekstart en de Bibliotheek op school en leesbevorderingsprojecten als De Nationale Voorleeswedstrijd van Stichting Lezen en de KB hebben zij sterke troeven in handen Aanpak VANnU Het bevorderen van lezen en vooral leesplezier kan niet vroeg genoeg in het leven van kinderen beginnen VANnU richt haar activiteiten op de leeftijdsgroep van 0-18 jaar met onderstaande aanpak Boekstart Het leesbevorderingsprogramma Boekstart moedigt ouders aan om hun kinderen zo vroeg mogelijk kennis te laten maken met boekjes met lezen en met de bibliotheek Boekstart richt zich op kinderen van 0 tot 4 jaar Kinderen die op heel jonge leeftijd in aanraking komen met (voor-)lezen en boeken ontwikkelen zich beter zo heeft onderzoek uitgewezen Een vroege ontdekkingstocht vergroot spelenderwijs de woordenschat van het kind en zorgt ervoor dat het kind later meer leesplezier heeft Zo is er minder kans op laaggeletterdheid Leesbevordering richt zich niet alleen op kinderen met een taalachterstand maar op alle kinderen Resultaat Begin 2009 startte Boekstart in vijf vestigingen in Noord-Brabant Begin 2015 deed 99 van alle bibliotheken in Nederland mee (156 van de 157 bibliotheken) Jaarlijks worden in totaal zorsquon 55000 Boekstart-koffertjes meegegeven aan ouders waarmee 323 van de babyrsquos in Nederland werd bereikt In 2016 zijn bij VANnU 324 kinderen ingeschreven als Boekstartlid Ouders Op verzoek van de instellingen in de kinderopvang wordt op bijeenkomsten voor ouders verteld over het plezier en belang van voorlezen

Moerdijk In Moerdijk wordt door de bibliotheek een programma uitgevoerd in het kader van de Voor- en Vroegschoolse Educatie Doel is om de kinderen met een (taal)achterstand te stimuleren zodat ze met een zo klein mogelijke achterstand naar het basisonderwijs gaan Iedere kinderopvangorganisatie doet hier aan mee Hiermee wordt een groot gedeelte van de kinderen in de leeftijd tot 0-4 jaar bereikt Bibliotheek op school PO (Primair Onderwijs) In het programma de Bibliotheek op school werken bibliotheken en scholen structureel samen aan de taalontwikkeling leesbevordering en mediawijsheid van kinderen De bibliotheek maakt afspraken met het onderwijs over de uitvoering van het programma De basis voor samenwerking is het beleid van de school De jaarlijkse doelen bepaalt men samen op basis van gemonitorde resultaten en de jaarlijkse activiteiten worden vastgelegd in een lees- en mediaplan Het volgen van de cursus Open boek door leerkrachten helpt bij het vormgeven van het beleid Met de Bibliotheek op school gaan school en bibliotheek een meerjarige samenwerking aan rondom lezen en mediawijsheid De effecten van de inzet worden jaarlijks door de landelijke monitor gevolgd Deze samenwerking is geborgd in het beleid van zowel school als bibliotheek Een actuele en gevarieerde collectie in de school zorgt voor verrijking van het leesonderwijs Vanuit de bibliotheek ondersteunt een professionele leesconsulent de leescooumlrdinator en het team van de school Daarnaast helpt een digitaal portaal de school bij het zoeken en registreren van boeken het stimuleren van lezen het bijhouden van de leeshistorie en het vinden van betrouwbare informatie Roosendaal De uitrol van lsquode Bibliotheek op schoolrsquo in Roosendaal vordert volgens planning Na de eerste 8 scholen zijn in 2016 de volgende 7 scholen aangesloten de Linde de Klimroos Klaverweide Lavoor de Stappen Baayaert en Talent

34

Basisscholen de Vondel en Wending hebben nu ook een vaste leesconsulent van Bibliotheek VANnU Ruim de helft van de scholen is inmiddels aangesloten In Wouw is samen met scholen de Stappen en Baayaert hard gewerkt om een inspirerende leesomgeving voor de kinderen van de scholen te maken Na sluiting van het servicepunt is de collectie voor de kinderen binnen de school toegankelijk geworden Een voorbeeld van een inspirerende leesomgeving is te vinden op basisschool de Klimroos Deze school heeft ook een Facebookpagina gemaakt om de schoolbieb te promoten httpswwwfacebookcomHieperdeBieb Tijdens de Kinderboekenweek zijn er 41 klassen van de Roosendaals scholen op bezoek geweest Ze namen deel aan het programma lsquoleeselixerrsquo Een speciale drank waarin kinderen hun leesvoorkeur konden mixen en zo genoeg leeshonger en leesvoer zouden hebben tot ze oma en opa waren Moerdijk Alle 22 scholen in de gemeente Moerdijk kunnen gebruik maken van leesbevorderingsprojecten in samenwerking met een leesconsulent van de bibliotheek Dit wordt gedaan in samenhang met de actuele en inspirerende boekencollectie die de scholen jaarlijks van de bibliotheek ontvangen Een voorbeeld van deze samenwerking is het project lsquoTheaterlezenrsquo dat is uitgevoerd op basisschool de Boemerang Basisscholen komen diverse keren per jaar voor groepsbezoeken naar de bibliotheek Halderberge Er is nog geen structurele samenwerking met de scholen Wel hebben een aantal scholen belangstelling voor lsquode Bibliotheek op schoolrsquo Twee leerkrachten van basisschool rsquot Bossche Hart uit Bosschenhoofd hebben de cursus Open Boek gevolgd een bouwsteen van het project Op

basis daarvan worden er jaarlijks een aantal leesbevorderingsprojecten uitgevoerd in deze school Basisschool de Schittering maakt gebruik van de mogelijkheid voor het doen van groepsbezoeken in vestiging Oudenbosch De gesprekken met de wethouder over het aanbod voor de jeugd in de toekomst in de gemeente Halderberge zijn in volle gang Rucphen Met alle 7 scholen in Rucphen zijn gesprekken gevoerd over de invoering van lsquode Bibliotheek op schoolrsquo Op basisschool Vinkenbos was door de leerkrachten de cursus Open Boek al gevolgd en was een up-to-date leesplan aanwezig Hier is gestart met uitvoering van het activiteitenplan en invoering van de Monitor Op basisschool Martinus in Rucphen zijn 3 leerkrachten gestart met de cursus Open Boek deze school heeft de doelen al bepaald De andere scholen zijn in diverse stadia van uitrol van de samenwerking Zundert Met de scholen in Zundert zijn gesprekken gevoerd om te komen tot een basisvoorziening volgens de aanpak lsquode Bibliotheek op schoolrsquo Op basis hiervan is een plan gemaakt wat nog niet helemaal tot overeenstemming heeft geleid Daarom worden de gesprekken in 2017 voorgezet (zie verder 25 Ontwikkelingen per gemeenten) Bibliotheek op school VO (Voortgezet Onderwijs) De succesvolle aanpak van de Bibliotheek op school in het basisonderwijs is aanleiding geweest om het programma uit te breiden naar het voortgezet onderwijs (VO) allereerst naar het vmbo Die uitbreiding biedt de bibliotheken een strategische aanpak voor structureel samenwerken met het voortgezet onderwijs De pijlers zijn collectie lezen en mediawijsheid Iedere pijler heeft een keuzemenu bestaande uit een aantal bouwstenen die oa voortkomen uit bestaande Bibliotheekprojecten oa Biebsearch Leeskr8 en 4You

35

De Bibliotheek op School Het Da Vinci College (Roosendaal) en Bibliotheek VANnU hebben in schooljaar 2015-2016 gebruik gemaakt van de Stimuleringsregeling van Kunst van Lezen tbv de Bibliotheek op School Halverwege het schooljaar 2016 liep deze regeling af Tijdens dit schooljaar hebben school en bibliotheek gewerkt aan het creeumlren van de voorwaarden en er is een leesplan geschreven waarin een stevige basis is gelegd voor een meerjarenplan De onderstaande activiteiten zijn concreet uitgevoerd

Studiemiddag voor docenten Iedere docent taaldocent

Training voor docenten Lezen in het vmbo werkt

Boekencollectie (in de vorm van boekenkisten 303 boeken)

Campagne Nederland Leest Lydia Rood

Vrij lezen in de klas zowel in het vmbo als in het praktijkonderwijs experimenteren docenten met de boekenkisten en vrij lezen

Vakoverstijgend voorlezen oa techniekdocenten en biologiedocenten lezen voor ook in de bovenbouw

VANnU is in gesprek met de school over een vervolg Het Markland college in Zevenbergen maakt al een paar jaar gebruik van Biebsearch Dit is een voorloper van Bibliotheek op School In 2016 hebben in een werkgroep gesprekken plaatsgevonden ter voorbereiding van het programma de Bibliotheek op School In 2017 gaat daadwerkelijk gewerkt worden aan het taal- en leesbeleid en het omzetten van Biebsearch in de Bibliotheek op school Twee docenten van het Markland hebben deelgenomen aan de training Lezen in het vmbo werkt op het Da Vinci college Brugklassers van het Marklandcollege komen regelmatig op groepsbezoek in de bibliotheek

Diverse activiteiten Voor middelbare scholieren worden diverse activiteiten georganiseerd waar VANnU een rol in speelt Een van de activiteiten is het Cultuurfestival Artisjok 2016 voor havo en vwo 4 VO In Roosendaal is de organisatie in handen van de Cultuurcompaan Het thema van dit jaar was Beyond Borders VANNU heeft de samenwerking gezocht met De Witte Roos en boekhandel Het verboden Rijk waardoor de mogelijkheid ontstond om groots uit te pakken en goed aan te sluiten bij het thema In februari hebben 14 schoolfinalisten van 7 scholen (2 per school) deelgenomen aan de voorleeswedstijd Read2me In deze wedstrijd worden leerlingen aangespoord goede jeugdboeken voor te lezen Leerlingen lezen voornamelijk voor uit boeken van de Jonge Jury Een leerling van het Jan Tin Bergen College heeft de Roosendaalse finale gewonnen Tot slot scholen zien de waarde van abonnementen en schoolpassen Ook worden regelmatig projectcollecties afgenomen en vinden er klassenbezoeken en schrijversbezoeken plaats Abonnementen School schoolabonnementen Collectieve

schoolpassen

Da Vinci College

Gertrudis College I 216

Jan Tinbergen College I

Markland College Oudenbosch I

Markland College (Zevenbergen)

II 269

Norbertus College II 211

Munnikenheide college I

Mencia Sandrode I

36

27 Aanpak laaggeletterdheid Laaggeletterdheid is een maatschappelijk probleem waar vaak nog een taboe op rust Ongeveer 13 miljoen inwoners van Nederland tussen de 16 en 65 jaar is laaggeletterd Ze hebben moeite met lezen schrijven en communiceren in het Nederlands En dat terwijl taal steeds belangrijker wordt om zelfstandig te kunnen participeren Denk aan het gebruiken van websites van overheden en bedrijven aan internetbankieren of een sollicitatiebrief schrijven of aan langer zelfstandig kunnen wonen Maar denk ook aan het begrijpen van veiligheidsinstructies op het werk of bijsluiters van medicijnen

Vanuit de Rijksoverheid is daarom gestart met het actieprogramma lsquoTel mee met Taalrsquo[1] In dat programma zetten de ministeries van OCW SZW en VWS samen in op participatie taal als middel om mee te kunnen doen in de maatschappij en op het werk In Tel mee met Taal zijn de preventieve aanpak (het voorkomen van taalachterstand) en de curatieve aanpak (het bestrijden van laaggeletterdheid via scholing) voor het eerst in eacuteeacuten overkoepelend actieprogramma samengebracht Daarbij speelt de regionale netwerkaanpak een belangrijke rol De combinatie van de curatieve en preventieve aanpak van laaggeletterdheid sluit aan bij de opdracht van de bibliotheek bij te dragen aan geletterdheid in brede zin voor jong en oud De bibliotheek heeft al taalaanbod gericht op jonge kinderen (bijvoorbeeld Boekstart) en volwassenen (bijvoorbeeld via taalcoaches lees- en schrijfclubs) Ook opereert de bibliotheek in een lokale maatschappelijke context in contacten met burgers gemeenten onderwijs lokale bedrijven en maatschappelijke organisaties Dit maakt dat de bibliotheek een unieke positie inneemt en in potentie een belangrijke verbindende schakel kan vormen binnen de regionale aanpak van laaggeletterdheid

[1]

httpswwwtaalvoorhetlevennl

In september 2014 is het convenant Taal voor het Leven West- Brabant ondertekend Een samenwerkingsverband tussen ROC Kellebeek VWS ATEA UWV Cubiss St Lezen amp Schrijven en de bibliotheken in West- Brabant om een bijdrage te leveren aan het terugdringen van laaggeletterdheid Inmiddels zijn er zorsquon 30 organisaties aangesloten ook organisaties uit de zorg- en welzijnssector De aanpak van laaggeletterdheid kan niet los worden gezien van maatregelen om taalachterstanden en laaggeletterdheid te voorkomen zoals leesbevordering Daarom is het beleid gericht op leesbevordering en leesplezier een waardevolle aanvulling op het reguliere taalonderwijs en is dit onderdeel van het actieprogramma lsquoTel mee met Taalrsquo Wat doet VANnU VANnU biedt een basisaanbod waarin collectie taalpunten en het taalnetwerk en activiteiten in de Week van de Alfabetisering opgenomen zijn Daarnaast worden bovenop dit basisaanbod trajecten aangeboden in het kader van de uitvoer WEB In 2016 heeft Taal voor het Leven West-Brabant voor het tweede jaar op rij WEB-gelden ontvangen tbv het versterken van werkenden en werkzoekenden In onderstaand overzicht is het basisaanbod opgenomen onder het kopje Activering daarna volgen de trajecten in het kader van WEB Activering basisaanbod

Collectie VANnU heeft een speciale Makkelijk Lezen-collectie voor mensen die moeite hebben met lezen en schrijven Bij de samenstelling van de collectie heeft de bibliotheek gelet op de bruikbaarheid ervan voor de ontwikkeling van taalvaardigheid en maatschappijorieumlntatie De collectie bestaat uit leesboeken op verschillende leesniveaus taalcursussen en informatieve boeken en alle informatie is in eenvoudig Nederlands

37

Taalpunten In 2016 heeft VANnU samen met haar netwerkpartners twee taalpunten opgezet eacuteeacuten loket dat burgers overzicht biedt van het informele formele en non-formele scholingsaanbod op het gebied van taal en digitale vaardigheden in de regio Naast de doorverwijsfunctie bieden de Taalpunten ook laagdrempelige trainingen Aan de hand van een intake wordt de scholingsbehoefte van de deelnemer in kaart gebracht en kan er bijvoorbeeld een training Klik amp Tik worden gedaan Het eerste Taalpunt opende in maart 2016 in de wijk Kalsdonk in Roosendaal en de tweede is op 31 maart in de bibliotheek Zevenbergen feestelijk geopend Na opening van de Taalpunten is er voortdurend aanloop van mensen met taalvragen In 2016 zijn er 34 mensen geholpen enof doorverwezen in Kalsdonk In het taalpunt in Zevenbergen zijn in 2016 totaal 14 mensen geholpen met hun taalvraag

Activering Deelnemers Opmerkingen

Roosendaal 31 Klik amp Tik basis

Taalpunt Kalsdonk (RSD) 34 Intakes

Moerdijk 17 Klik amp Tik basis

Taalpunt Moerdijk 14 Intakes

Halderberge 11 Klik amp Tik basis

Rucphen 9 Klik amp Tik basis

Zundert 7 Klik amp Tik basis

Training herkennen amp doorverwijzen

15 Gezondheidsplein

Kalsdonk

138

Trainingen Op 20 september heeft VANnU aan de partners van het Gezondheidsplein in Kalsdonk een training Herkennen en motiveren laaggeletterden

gegeven

Week van de alfabetisering Samen met haar partners in het West Brabantse Taal voor het Leven organiseerde Bibliotheek VANnU een Lagerhuisdebat tijdens de Week van de Alfabetisering In dit interactieve debat ging men op zoek naar de formule om slim samen te werken eacuteeacuten doel maar met een verschillende motivatie belang of uitgangspunt Wanneer is de samenwerking slim en daarmee effectief Het debat vond plaats in Etten Leur De landelijke week van de alfabetisering viel dit jaar samen met de start van het nieuwe Taaljaar 2016-2017 Samen met de gemeente Moerdijk heeft de bibliotheek een informatieve en interactieve bijeenkomst georganiseerd (5 september 2016) waarin verteld werd over de aanpak van laaggeletterdheid Wethouder Thomas Zwiers gaf het belang van de aandacht voor laaggeletterdheid aan in het bijzonder voor werknemers Daarnaast werd stilgestaan bij het aanbod aan taalactiviteiten in het schooljaar 2016-2017 en het taalnetwerk in de regio Bijzondere aandacht was er voor de rol van vrijwilligers in de taaltrajecten Zonder vrijwilligers is een groot aantal taalactiviteiten niet uit te voeren Taalnetwerk In het Taalnetwerk zijn lokale taalbieders en ndashprojecten vertegenwoordigd zoals Humanitas Vluchtelingenwerk de VoorleesExpress ROC Kellebeek WijZijn Traverse en de STA teams Het netwerk komt onder voorzitterschap van VANnU 2 tot 3 maal per jaar samen om kennis te delen en samen te werken In 2016 heeft dat geleid tot het opstellen van een Taalkaart van Roosendaal (welke aanbieders bieden welke trainingen aan tegen welke voorwaarden) De Taalkaart is inmiddels door de deelnemers in gebruik genomen Verder wordt er veel aandacht besteed aan het werven van taalvrijwilligers VANnU Humanitas Vluchtelingenwerk en WijZijn Traverse bundelden de krachten om via uitingen in de media taalvrijwilligers te werven Dat leidde tot een goed bezochte informatiemiddag op 9 december waar zorsquon 50 geiumlnteresseerden zich meldden

38

Activering WEB trajecten Taaloefengroepen In Rucphen en in Roosendaal organiseert de Bibliotheek VANnU wekelijks taaloefengroepen voor medewerkers van de WVS De werkleiding van de WVS geeft aan dat zij zien dat hun medewerkers echt veranderen sinds zij aan de taaloefengroep zijn begonnen De persoonlijke benadering en begeleiding van de taalvrijwilligers zorgt ervoor dat de cursisten meer zelfvertrouwen krijgen en verrast worden in hun eigen kunnen In totaal hebben in de vijf gemeenten 36 personen deelgenomen Klik amp Tik cursussen Voor alle mensen die moeite hebben om hun weg te vinden op internet biedt de Bibliotheek op de vijf kernvestigingen de cursus Klik amp Tik aan De cursisten worden begeleid door vrijwilligers In 2016 hebben 40 cursisten de cursus met succes afgerond en hiermee hun zelfredzaamheid vergroot Taal amp Arbeidsmarkt Walk amp Talk en Werkmap Walk amp Talk Vanaf oktober organiseert Bibliotheek VANnU maandelijks op elke derde maandag van de maand Walk amp Talk deacute koffiepauze voor werkzoekenden Het is een gratis netwerkbijeenkomst voor en door werkzoekenden In een ongedwongen sfeer maakt men in Bibliotheek VANnU kennis met elkaar krijgt men tips van een professional enof hoort men ervaringen van (ex-)werkzoekenden In 2016 waren de themarsquos Netwerken hoe doe je dat (oktober) Hoe maak je een goed basis CV (november) en Werken in Belgieuml (december) In 2016 hebben 62 belangstellenden deelgenomen aan de bijeenkomsten

Werkmap De dienstverlening van het UWV verloopt digitaal Laagopgeleide en oudere werkzoekenden hebben vaak moeite met het aanvragen van een DigiD en het omgaan met de digitale werkmap van het UWV In 2016 hebben 32 deelnemers een training gevolgd om hun vaardigheden op dit gebied te verbeteren

Monitoring In januari 2017 verscheen de landelijke Monitor Digitale Vaardigheden 2015-2016 uitgevoerd door Next Value in opdracht van de Koninklijke Bibliotheek In deze monitor waar VANnU aan meegewerkt heeft wordt gekeken naar de resultaten van de digitale trajecten en worden deelnemers bevraagd In de algemene conclusies en aanbevelingen worden de volgende zaken aangegeven en door VANnU opgepakt 1 Zoek samenwerking met doorverwijzers VANnU heeft dit geborgd op regionaal niveau door Taal voor het Leven West-Brabant en lokaal via het Taalnetwerk Werk met vrijwilligers VANnU werkt sinds 2014 met taalvrijwilligers zij worden getraind door ROC Kellebeek enof St Lezen en Schrijven 2 Voorkom een te vrijblijvende leeromgeving door actief samen te werken met bijvoorbeeld de WVS worden deelnemers gestimuleerd om actief deel te nemen 3 Probeer maatwerk te bieden en verwijs door naar vervolgtrajecten sinds 2016 worden in de Taalpunten intakes afgenomen door taaldocenten van ROC Kellebeek daarmee wordt de doorverwijzing nog meer maatwerk Ten slotte werd de deelnemers gevraagd naar hun tevredenheid over de trainingen 37 deelnemers hebben meegewerkt aan de monitor Door de samenwerking met ROC Kellebeek in 2016 verder vorm te geven is er meer aandacht gekomen voor deskundigheidsbevordering van de taalvrijwilliger en is de doorstroom van deelnemers toegenomen Daarmee wint de West-Brabantse aanpak aan duurzaamheid

39

28 Werkzaamheden Marktplaats Cultuureducatie 2016 Bibliotheek VANnU is verantwoordelijk voor de Marktplaats Cultuureducatie in de gemeenten Halderberge en Moerdijk De doelstelling van de Marktplaats is Een netwerk en samenwerking tussen aanbieders van cultuur en het onderwijs creeumlren zodat de jeugd meer in aanraking komt met kunst en cultuur en zich daardoor beter kan ontwikkelen De cooumlrdinator Marktplaats Cultuureducatie heeft in 2016 de volgende taken uitgevoerd

inventariseren van de vraag op het gebied van cultuureducatie van het onderwijs (PO en VO)

inventariseren van de vraag op het gebied van cultuureducatie voor en naschoolse opvang inventariseren van de mogelijkheden van de culturele aanbieders

culturele aanbieders meenemen in de lsquotaalrsquo van het onderwijs

het uitbreiden en verstevigen van het lokaal cultuur-educatief netwerk

samenwerken met de intermediairs van regiorsquos West Brabant

afstemmen van vraag en aanbod Het Kunstmenu wordt afgenomen door alle Halderbergse scholen en elf scholen uit de gemeente Moerdijk Het wordt aangeboden in samenwerking met CultuurCompaan (gemeente Roosendaal) en bestaat uit activiteiten van lokale (professionele aanbieders uit de gemeente) regionale (professionele aanbieders uit de provincie) en landelijke culturele instellingen De leerlingen maken op deze manier kennis met de drie domeinen van Cultuureducatie (in huis met de culturele omgeving en uit de grote wereld) Verder nemen de scholen deel aan diverse naschoolse activiteiten (verlengde schooldag) en vinden er diverse losse culturele projecten op de scholen plaats

De cooumlrdinator ondersteunt culturele instellingen kunstenaars en het onderwijs mbt actuele ontwikkelingen op het gebied van cultuureducatie Zij organiseert netwerkbijeenkomsten voor de interne cultuurcooumlrdinatoren (ICCrsquoers) biedt scholing aan en geeft de ICC cursus in West- Brabant Daarnaast worden er cursussen aangeboden voor culturele aanbieders zodat ook zij meegaan in de huidige ontwikkelingen op het gebied van cultuureducatie De cooumlrdinator cultuureducatie is tevens intermediair voor de scholen mbt de rijksregeling Cultuureducatie met Kwaliteit (2013 ndash 2016) een opdracht die middels de Cultuurloper wordt uitgevoerd Hierbij wordt nauw samengewerkt met de Provinciale instelling Kunstbalie Aan de regeling nemen 5 scholen uit de gemeente Halerberge en 7 scholen uit de gemeente Moerdijk deel VANnU werkt regionaal en dat vertaalt zich ook in de Marktplaats Cultuureducatie waar het onderhouden van contacten met andere marktplaatsen en buurgemeenten vanzelfsprekend is De cooumlrdinator neemt deel aan het zogenaamde Regionaal Overleg Marktplaatsen (ROM) en een Provinciaal Overleg Het doel is om gezamenlijke activiteiten voor de regio West- Brabant te organiseren Er wordt samengewerkt met de cooumlrdinator Brede Scholen en cooumlrdinator Sport van beide gemeenten Ook vindt er steeds meer samenwerking plaats met de schoolbesturen Stichting Openbaar Onderwijs West-Brabant is een bovenschools traject gestart op het gebied van cultuureducatie met oa de intermediairs van de gemeente Roosendaal en HalderbergeMoerdijk Tot slot neemt de cooumlrdinator zitting in de werkgroep Cultuurmaand (septemberoktober) van de gemeente Halderberge Zij richt zich vooral op de activiteiten voor het onderwijs

40

29 Personeel en Organisatie

Per 31-12-2016 heeft VANnU 3885 FTE in dienst In totaal gaat het om 74 medewerkers De groei in ftersquos (145) heeft met name te maken met de uitrol dBoS en toename van leesconsulenten waarover eerder in dit verslag is gesproken In de Frontoffice is het aantal uren door oa sluiting van servicepunten in de gemeente Zundert en aanpassingen van het servicepunt in Wouw afgenomen

De leeftijdsopbouw van de medewerkers Van alle medewerkers bij VANnU is 95 jonger dan 40 jaar Het percentage medewerkers tussen de 40 en 50 jaar is 135 54 van de medewerkers is tussen de 50 en 60 jaar en het percentage 60+ is 23 VANnU heeft tov de landelijke leeftijdsopbouw een hoger percentage 50 plussers Dat betekent dat er goed moet worden nagedacht over de instroom van jongere medewerkers om de uitstroom voor de komende jaren op te kunnen vangen Dat is een lastig vraagstuk omdat bij een reorganisatie de jongere medewerkers vaak degenen zijn die door middel van afspiegeling moeten vertrekken Het komend jaar zal dit onderwerp opnieuw op de agenda staan van directie en OR omdat het vraagt om een

visie over hoe het toekomstig personeelsbestand eruit moet komen zien en hoe de organisatie zich daarop kan voorbereiden

Personeelsverloop in- door- en uitstroom In totaal zijn er in 2016 acht medewerkers ingestroomd waarvan

projectmedewerker vernieuwing netwerk

1 cooumlrdinator Frontoffice

1 controller

1 medewerker communicatie

2 leesconsulenten 4-12

2 ondersteuners leesconsulenten

stagiaire19 Daarnaast zijn er zes medewerkers uit dienst getreden waarvan

1 ondersteuner leesconsulenten

3 opruimhulpen

2 informatiemedewerkers

19

De stagiaire is in augustus voor een aantal uur als medewerker communicatie aangesteld

0 10 20 30 40 50

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

totale FTE

totale FTE

0

10

20

30

40

50

60

15-30 30-40 40-50 50-60 60+

pe

rce

nta

ge

Leeftijdsopbouw in percentages

VANnU

st Bibliotheekwerk

landelijk

41

Jubilea In 2016 waren er twee jubilarissen Een medewerker was 40 jaar in dienst en een 25 jaar in dienst bij VANnU

Ziekteverzuim Het gemiddelde verzuimpercentage in 2016 bedroeg 32 De ziekte frequentie is 09 Het ziekteverzuim is ten opzichte van 2015 gedaald (587) Onderstaande grafiek toont het verzuimverloop in 2016 Duidelijk is dat het verzuimcijfer vooral wordt beiumlnvloed door een aantal langdurig zieken Het ziekteverzuim is in lijn met de landelijke trend 20 Ziekteverzuim 2016

20

CBS statline cultuur sport en recreatie geeft over de eerste drie kwartalen van 2016 een gemiddeld percentage aan van 32

Scholing VANnU vindt het belangrijk om haar medewerkers zo goed mogelijk voor te bereiden op het bibliotheekwerk van de toekomst In de strategische koers 2016-2018 staan de kernkwaliteiten collectioneren programmeren en netwerken centraal Om medewerkers de kans te geven deze competenties verder te ontwikkelen heeft VANnU in 2016 verschillende stappen gezet In het fusieproces is afgesproken dat er in de front office toegewerkt zou worden naar minder functies De functie van medewerker klantenservice is komen te vervallen en alle medewerkers die het betrof zijn opgeleid tot informatiemedewerker Een groep van 16 medewerkers heeft een opleidingstraject van 6 maanden doorlopen wat leidde tot een certificaat voor iedereen en een benoeming tot informatiemedewerker Alle front office medewerkers hebben in de zomer een training gevolgd over de digitale diensten van VANnU Hierbij kwam het gebruik van de e-books aan de orde en uitleg en gebruik van de verschillende bibliotheek apps digitale bibliotheek bronnen Daarnaast is er extra toelichting gegeven op het gebruik van Bicat het bibliotheekinformatiesysteem Na afloop van de training waren de medewerkers op de hoogte van het volledige aanbod en beter in staat om gebruikers te informeren en vragen te beantwoorden over het brede aanbod van digitale diensten

In 2016 is door alle medewerkers verder gewerkt in de themagroepen om de kerncompetenties concreet gestalte te geven Een doel in 2016 was ook om de medewerkers uit ZundertRucphen aan te laten sluiten bij deze manier van werken Opgemerkt moet worden dat hier in 2017 nog een aantal stappen in gezet moet worden De themagroepen biedt medewerkers de mogelijkheid om het netwerken het vormen van themacollecties en het bedenken van een bijpassend programma uit te proberen te oefenen en hiervan te leren In de praktijk blijkt dit meer of minder goed te slagen afhankelijk van het thema

0

20

40

60

80

100

120

140

160

180

verzuim kort0-7 dagen

verzuimmiddellang 8-

42 dagen

verzuim lang43-365 dagen

aantal ziektedagen

aantal medewerkers

42

Een aantal themagroepen heeft in 2016 tastbare resultaten weggezet Zo is er een pop-up bieb in winkelcentrum De Roselaar verschenen een pop-up in de basiliek in Oudenbosch zijn er verschillende voorleesactiviteiten geweest door het hele werkgebied zijn er contacten gelegd en presentaties geweest bij een aantal Alzheimer-cafeacutes en vonden andere activiteiten plaats zoals een Boekenproeverij in Zevenbergen Uiteraard werd er door de themagroepen ook aandacht besteed aan de landelijke leesbevorderingscampagnes zoals de (kinder)Boekenweek en Nederland Leest

Inzet vrijwilligers in de branche Stichting BibliotheekWerk is in 2015 door het Centraal Overleg Arbeidsvoorwaarden Openbare Bibliotheken gevraagd een inventarisatie uit te voeren van de inzet van vrijwilligers in de branche Van de 124 ondervraagde bibliotheken geeft 92 procent aan dat zij met vrijwilligers werken In bijna de helft van deze bibliotheken zijn op dit moment meer vrijwilligers werkzaam dan medewerkers met een arbeidsovereenkomst Wel worden zij vaak een beperkt aantal uren per week ingezet Wanneer een bibliotheek niet met vrijwilligers werkt is dit over het algemeen een principieumlle beslissing Over het algemeen voeren vrijwilligers in bibliotheken verschillende taken uit Een belangrijke taak is de bezorging van materialen aan huis Daarnaast worden vrijwilligers ook regelmatig ingezet als gastheer of gastvrouw en ondersteunen ze regelmatig bij de uitvoering van verschillende publieks- en promotieactiviteiten in de bibliotheek Ook zijn er werkzaamheden die minder frequent door vrijwilligers worden opgepakt Dit geldt bijvoorbeeld voor het adviseren over de ontwikkeling van de collectie het plaatsen van de collectie en het presenteren van collectieonderdelen als ondersteuning bij een project of activiteit Ruim driekwart van de bibliotheken met vrijwilligersbeleid heeft beleid vastgesteld over de scholing en begeleiding van vrijwilligers In de praktijk blijkt echter dat er minder vaak concrete initiatieven zijn om vrijwilligers de mogelijkheid te bieden zich verder te ontwikkelen

Als er een initiatief aanwezig is is dit doorgaans gericht op het aanbieden van scholing21 Inzet vrijwilligers VANnU Met het oog op de bezuinigingen en de veranderende rol van bibliotheken vraagt het vrijwilligersbeleid veel tijd en aandacht van directie managers en ondernemingsraad Sinds de fusie in 2015 met de bibliotheek ZundertRucphen heeft VANnU te maken met vrijwilligers in het uitleenproces In Rijsbergen en Rucphen was men gewend te werken met vrijwilligers in de rol van gastvrouw terwijl in het VANnU werkgebied van voacuteoacuter de fusie alleen gebruik werd gemaakt van expert-vrijwilligers (bv voor de speelotheek en voor cursussen zoals Klik en Tik) Met de realisatie van de nieuwe voorziening in Wouw is gekozen voor de inzet van vrijwilligers in de ondersteuning bij het uitlenen De vrijwilligers zorgen voor een opgeruimde ruimte voor een prettige ontvangst en ondersteunen in het gebruik van de zelfservice-apparatuur In 2016 is veel aandacht geweest voor de wijze waarop de vrijwilligers ingezet worden in de organisatie en de gesprekken over dit onderwerp zullen ook in 2017 voortgezet worden Uiteraard speelt de OR hierin een belangrijke en verbindende rol In 2016 werden ook de voorbereidingen getroffen voor een pilot in Rijsbergen die in januari 2017 van start gaat Het doel is om de inzet van vrijwilligers in het uitleenproces verder uit te werken de samenwerking tussen de vrijwilliger en de betaalde kracht helder vorm te geven en te beschrijven wat het vakmanschap voor het bibliotheekwerk lsquonieuwe stijlrsquo inhoudt Om kennis en kunde te delen en ervaringen uit te wisselen maakt de cooumlrdinator vrijwilligers deel uit van een (Brabantse) overlegstructuur met andere cooumlrdinatoren De inzet van vrijwilligers is een onderwerp dat in iedere bibliotheek speelt

21

httpswwwbibliotheekwerknlVrijwilligers_in_de_bibliotheekpdf

43

210 Ontwikkelingen in de openbare bibliotheek Samenwerking Bibliotheek VANnU werkt in alle gemeenten samen met partners op het gebied van zorg en welzijn (CJG) voorschoolse voorzieningen (kinderopvang en peuterspeelzalen) educatie (basis- en voortgezet onderwijs) laaggeletterdheid (bibliotheken West-Brabant ROC UWV en WVS) en cultuur (diverse instellingen zoals musea schouwburg en archief of organisaties zoals Stichting Cultuur Moerdijk) Bovenlokaal wordt er samengewerkt in de Brabantse Netwerkbibliotheek (BNB) Dit is een samenwerkingsverband tussen de 19 Brabantse basisbibliotheken en Cubiss Cubiss is een Provinciale Ondersteuningsinstelling (POI) en heeft een rechtstreekse subsidierelatie met de provincie Noord-Brabant Een essentieel doel van de BNB is het creeumlren van een goed toegankelijk netwerk Een plek waar ideeeumln floreren waar informatie en ervaringen worden uitgewisseld en waar kennis wordt gedeeld zodat de gebruikers en de partners van de Brabantse bibliotheken optimaal worden bediend Niet alleen nu maar ook in de toekomst De hoofddoelstelling van de BNB is het stimuleren van de Brabantse kennisinfrastructuur door vanuit de bibliotheekfunctie bij te dragen aan een goed ingerichte publieke informatievoorziening (httpwwwbnbibliotheeknl) Het samenwerkingsverband heeft een gezamenlijk beleidsplan vastgesteld en voert de provinciale projecten mede onder die vlag uit Branche De branchevereniging van en voor de openbare bibliotheken is de Vereniging van Openbare Bibliotheken (wwwdebibliothekennl) Tot slot is er nog de Stichting Certificering Openbare Bibliotheken Deze stichting ontwikkelt en bewaakt kwaliteitsnormen en toetst de kwaliteit van bibliotheekorganisaties aan deze normen door middel van audits (wwwbibliotheekcertificaatnl)

De overheden De overheid is op drie niveaus betrokken bij de basisbibliotheek op gemeentelijk provinciaal en landelijk niveau Gemeente De gemeente is de primaire opdrachtgever van de basisbibliotheek Zij verleent VANnU subsidie Binnen het gemeentelijk beleidskader dat gebaseerd is op eenduidig en samenhangend beleid worden concrete afspraken gemaakt met Bibliotheek VANnU over de te behalen resultaten en prestaties Tussen de gemeenten en Bibliotheek VANnU wordt een tweezijdig contract afgesloten dat nagekomen en geeumlvalueerd moet worden Bibliotheek VANnU ontvangt subsidie op basis van een uitvoeringsovereenkomst op basis van de Algemene Wet Bestuursrecht (AwB) Uitgangspunt is dat wordt gestuurd op inhoud en dat wederzijds afspraken worden gemaakt tussen de gemeente en Bibliotheek VANnU De basis van deze afspraken is

1 De beleidsdoelen die de gemeente nastreeft 2 De diensten en producten die Bibliotheek VANnU levert om aan

die beleidsdoelen te voldoen of een bijdrage te leveren 3 Duidelijke beoordelingscriteria op basis waarvan de prestaties en

(eventuele) resultaten worden beoordeeld en de subsidierelatie wordt afgerekend

Provincie In opdracht van de provincie Noord-Brabant werkt Cubiss samen met de Brabantse bibliotheken aan programmas voor bibliotheekvernieuwing Het werkplan van Cubiss bestaat de komende jaren uit vier projecten

1 Bieb Lab (voorheen Innovatie van de bibliotheekfuncties) 2 Innovatie van de educatieve functie 3 Versterken taalvaardigheid 4 Vergroten mediawijsheid

44

De eerste twee projecten zijn gerelateerd aan de wettelijke taak zoals die is vastgelegd in de Wsob Cubiss voert deze opdracht uit in zeer nauw overleg met de Brabantse bibliotheken De twee andere projecten zijn de uitwerking van een aanvullende provinciale opdracht aan Cubiss Naast bibliotheken zijn ook organisaties binnen het sociale domein en het onderwijs hierbij betrokken als partner Rijk De rijksoverheid is verantwoordelijk voor het functioneren van de openbare bibliotheken als stelsel met als aandachtspunten een vergroting van de doelmatigheid samenhang kwaliteit en pluriformiteit van het stelsel openbaar bibliotheekwerk De Wet stelsel openbare bibliotheekvoorzieningen (Wsob) kortweg de Bibliotheekwet is vanaf 1 januari 2015 van kracht De bibliotheekwet regelt de digitalisering van de openbare bibliotheek en zorgt voor structurele financiering daarvan door de Rijksoverheid In deze wet is vastgelegd dat iedere Nederlander toegang moet hebben tot een openbare bibliotheek zowel in fysieke als digitale vorm Ook zijn de vijf functies en voorwaarden vastgelegd waaraan een openbare bibliotheek moet voldoen (zie ook inleiding jaarverslag) De Koninklijke Bibliotheek (KB) heeft onder de Wsob een regierol gekregen binnen het netwerk van openbare bibliotheekvoorzieningen en de verantwoordelijkheid voor de landelijke digitale bibliotheek en Aangepast Lezen Het KB-beleidsplan 2015-2018 lsquoDe kracht van het netwerkrsquo formuleert de ambities van de KB in breed verband met twee strategische prioriteiten

1 Realiseren van de nationale digitale bibliotheek 2 Het versterken van de nationale en internationale samenwerking

Met de nationale digitale bibliotheek neemt de KB het voortouw in het uitbouwen van de rol en betekenis van de bibliotheek in het digitale domein De landelijke digitale infrastructuur zorgt voor de componenten waarmee alle openbare bibliotheekvoorzieningen deelnemen en gebruikmaken van de diensten van de digitale bibliotheek

Het versterken van de nationale samenwerking is gericht op het verbreden van de betekenis van de bibliotheek In samenspraak met de bibliotheken zelf de provinciale service organisaties de VOB en andere partners geeft de KB invulling aan de stelseltaken regie en advies faciliterende en cooumlrdinerende taken en de aansturing van grootschalige programmarsquos en projecten voor het hele bibliotheekstelsel Onttrekking Gemeentefonds voor aanschaf e-content Vanaf 2015 is het Rijk verantwoordelijk voor de financiering van de centrale aanschaf van e-content voor de openbare bibliotheken Daarvoor onttrekt het Rijk een bedrag aan het Gemeentefonds Dit bedrag stelt de minister van OCampW ter beschikking aan de KB voor de inkoop van e-content De KB koopt vervolgens in op voordracht van de openbare bibliotheken begrensd door het financieumlle kader van het ter beschikking gestelde bedrag Tot 1-1-2015 dragen bibliotheken een bedrag per inwoner af aan de VOB voor de inkoop van e-content het zogenaamde omslaggeld Voor 2014 was dat euro 035 per inwoner Het groeipad en de hoogte van de uitname worden formeel vastgesteld in een overleg tussen diverse ministeries en de VNG Gekozen is voor een scenario van relatieve groei Onttrekking gemeentefonds e-content en consequenties

jaar Bedrag per inwoner Totale uitname VANNU22

2014 035 euro 65456

2015 047 euro 87898

2016 055 euro 102859

2017 063 euro 117821

2018 073 euro 136522

De vijf gemeenten van VANnU gaan verschillend met de uitname om De gemeente Moerdijk houdt het bedrag in van de subsidie de gemeente Halderberge deels en de andere drie gemeenten niet

22

Aantal inwoners op basis van gegevens 2016 187017

45

Digitaal abonnement Per 1 januari 2016 heeft de Koninklijke Bibliotheek een lidmaatschapsvorm toegevoegd aan de bestaande lidmaatschapsvormen van de openbare bibliotheken namelijk de mogelijkheid om gebruik te maken van enkel de digitale voorziening Voor dit lidmaatschap is een tarief vastgesteld van 42 euro per jaar Het aanbod van deze lidmaatschapsvorm en ndashtarief is een stap in de ontwikkeling van het publieke aanbod die past binnen de verdere ontwikkeling van de toegang tot digitale werken in het algemeen De Koninklijke Bibliotheek blijft in gesprek met zowel de openbare bibliotheken als de aanbieders van digitale content om een optimaal aanbod voor de klant te realiseren dat in lijn is met de publieke waarden van de openbare bibliotheek Primair gaat het om het aanbod e-books waarvoor licenties zijn afgesloten met individuele uitgevers secundair gaat het om andere content types (audio databanken etc) Omdat het gebruik van e-books in Nederland nog in ontwikkeling is zowel in relatie tot openbare bibliotheken als in relatie tot het commercieumlle - en ook het illegale - aanbod is de introductie van een digitaal lidmaatschap van de openbare bibliotheek niet een eindpunt in de positionering van het publieke aanbod in dit domein De KB stelt daarom een gefaseerde ontwikkeling van de tariefstructuur voor die flexibel genoeg is om in te spelen op ontwikkelingen in het netwerk en in de markt De Nationale bibliotheekpas en gastlenen Naast het digitale abonnement loopt ook de ontwikkeling van de nationale bibliotheekpas Het project de Nationale Bibliotheekpas ontwikkelt eacuteeacuten pas die burgers toegang geeft tot alle landelijke en lokale (digitale) diensten Op deze manier krijgen zij makkelijker toegang tot de fysieke collectie van alle bibliotheken in heel Nederland Door de invoering van een nationale bibliotheekpas zijn er in de toekomst voor de klant geen verschillende loketten meer met verschillende voorwaarden en dienstverlening Een ander voordeel is de versterking van het merk en het imago van de bibliotheek bibliotheken treden meer naar buiten als eacuteeacuten

netwerk Tot slot zal er ook sprake zijn van efficiency eacuteeacuten stelsel van voorwaarden en keuzemogelijkheden is veel goedkoper en effectiever Bovendien ontstaat er vanuit de gezamenlijkheid de mogelijkheid om op landelijk niveau te kunnen innoveren In januari is onder het motto - Lezen kun je overal lenen nu ook- gastlenen (landelijk) van start gegaan Met gastlenen kunnen bibliotheekleden ook elders in Nederland lenen Daarvoor is een geldig bibliotheeklidmaatschap nodig met een abonnement dat toegang geeft tot gastlenen Gastlenen is een onderdeel van het VOB-project de nationale bibliotheekpas Gezamenlijke innovatieagenda Op 1 januari 2015 is de Wet stelsel openbare bibliotheekvoorzieningen (Wsob) in werking getreden De Wsob gaat uit van een bibliotheekstelsel waarin de drie overheden nadrukkelijk samen de netwerk- verantwoordelijkheid dragen De minister de provinciebesturen en de gemeentebesturen zijn gezamenlijk verantwoordelijk voor een netwerk van openbare bibliotheekvoorzieningen Dit netwerk van openbare bibliotheekvoorzieningen wordt gevormd door

bull de lokale bibliotheken bull de provinciale ondersteuningsinstellingen (POIrsquos) bull de Koninklijke Bibliotheek (KB) voor wat betreft haar taak tot het

in stand houden van de landelijke digitale bibliotheek De Wsob beschrijft de taken van de deelnemers in het netwerk Bij sommige taken raken de verantwoordelijkheden van de verschillende deelnemers elkaar Dat is bijvoorbeeld het geval bij de innovatietaak23 Omdat de verantwoordelijkheid van de gezamenlijke POIrsquos op het gebied van innovatie enerzijds en de cooumlrdinerende taak van de KB anderzijds sterke raakvlakken hebben is bij het bestuurlijk overleg van OCW IPO en

23

Artikel 16 van de Wsob omschrijft als verantwoordelijkheid voor de gezamenlijke POIrsquos2 lsquode ontwikkeling van innovaties ten behoeve van de lokale bibliotheken in overeenstemming met de Koninklijke Bibliotheek in verband met haar cooumlrdinerende taakrsquo

46

VNG samen met VOB SPN en KB de wens ontstaan te komen tot een Gezamenlijke innovatieagenda De Gezamenlijke innovatieagenda heeft als hoofddoel om de vernieuwingskracht van de bibliotheeksector te versterken om zo toegevoegde waarde te kunnen bieden aan burgers en samenleving in lijn met de vijf functies van de bibliotheek Om dat hoofddoel te kunnen realiseren wordt met deze Gezamenlijke innovatieagenda ingezet op

Het aanbrengen van focus door de innovatiekracht te bundelen op een overzichtelijk aantal prioriteiten die breed worden gedeeld door zowel de netwerkverantwoordelijke overheden als het gelaagde bibliotheeknetwerk

Het op gang brengen van een proces van permanente innovatie op deze prioriteiten

Het geven van helderheid over de concrete rolverdeling tussen partijen ndash passend binnen de kaders van de Wsob ndash zodat optimale samenwerking kan ontstaan bij dit proces van permanente innovatie

Met deze Gezamenlijke innovatieagenda als leidraad kunnen overheden vanuit hun verantwoordelijkheid voor het netwerk van openbare bibliotheekvoorzieningen samen met het bibliotheekveld daadkrachtig invulling geven aan het innovatieproces zowel fysiek als digitaal Digihulp via bibliotheken In februari 2016 startte met de ondertekening van een convenant de samenwerking tussen de Belastingdienst en de Koninklijke bibliotheek Doel is om mensen via de lokale openbare bibliotheek ondersteuning te bieden bij het digitaal zaken doen met de overheid Op termijn kunnen burgers bij de bibliotheek terecht voor inhoudelijke hulp over toeslagen en inkomstenbelasting De komende jaren zullen de meeste bibliotheken belastingspreekuren gaan organiseren Inmiddels is een aantal pilots gestart

211 Een blik vooruit

lsquoDe bieb is een aantrekkelijke ontmoetingsplaats geworden waar jongeren en volwassenen graag komen Ze kunnen boeken lenen maar ook een talencursus volgen met een 3D-printer aan de slag gaan of meedoen aan een debat De bibliotheek heeft zichzelf heruitgevondenrsquo Bovenstaande is een citaat uit een brief naar de Tweede Kamer van minister Jet Bussemaker van Cultuur De aanleiding was de verschijning van de eerste bibliotheekmonitor van de KB Het aantal volwassen leden daalde in 2015 maar het aantal jeugdleden nam toe tot 23 miljoen Zij leenden 38 miljoen boeken blijkt uit de monitor In totaal leenden de 156 bibliotheken 73 miljoen fysieke boeken en 4 miljoen e-books uit De vorige hoofdstukken uit dit jaarverslag geven een goed beeld van wat er allemaal in 2016 is gebeurd Bovenstaande tekst had mijn tekst kunnen zijn Ook bij VANnU stijgen de jeugdleden en daalt het aantal volwassen leden De inspanning om de jeugd te bereiken en lezen en leesplezier te bevorderen loont en daar profiteren kinderen hun leven lang van Op de laatste pagina van dit verslag staat een prachtig overzicht van het aanbod en de dienstverlening van VANnU Afhankelijk van de subsidie en de mogelijkheden om samen te werken en door de inzet van onze medewerkers is door VANnU voor de verschillende gemeenten de afgelopen jaren een aanbod gecreeumlerd Naast de specifieke wensen van de gemeenten is de koers van VANnU daarbij altijd leidend De bezuinigingen in de gemeenten Roosendaal en Zundert kosten veel tijd en energie maar bieden ook kansen voor nieuwe dienstverlening VANnU heeft ook de afgelopen jaren succesvolle of kansrijke programmarsquos of formules van de ene gemeente kunnen implementeren in de andere Op die manier profiteren alle gemeenten van het feit dat men afspraken maakt met dezelfde professionele organisatie

47

Alhoewel deze lokale verschillen kleur geven aan het bibliotheekaanbod is er na jaren van bezuinigingen wel een grens bereikt De gemiddelde bijdrage per inwoner is laag VANnU moet en wil op een goede kwalitatieve manier aan haar 5 kernfuncties invulling geven en voorbereid zijn op de toekomst Dat vraagt om ruimte voor innovatie en om een sterke en stabiele organisatie Daar zijn alle aangesloten gemeenten bij gebaad Het voornemen is om in 2017 met de gemeenten een convenant af te sluiten en daarin een aantal basisafspraken op te nemen over de regionale dienstverlening en de toekomst Een convenant wordt gezien als een manier om in gezamenlijkheid verantwoordelijkheid te nemen voor het bibliotheekwerk van de toekomst De vijf wethouders hebben op het verzoek positief gereageerd Naast deze opdracht is er nog een aantal belangrijke opdrachten voor de komende jaren geformuleerd 24 Een belangrijke die ik in dit hoofdstuk nog kort wil delen is de grote opgave op het gebied van HR Eerder in dit verslag is aangegeven dat de bibliotheek een transitie doormaakt verandert en verbreedt Vragen als Hoe zorgen we dat onze medewerkers voldoende zijn voorbereid en toegerust op de toekomst Hoe zorgen we ervoor dat we talenten binnen de organisatie behouden Hoe realiseren we een goede in- door- en uitstroom en Hoe zien we de rol van de vrijwilligers zijn voor de toekomst van VANnU uiterst relevant VANnU moet haar maatschappelijke meerwaarde tegen een achtergrond van teruglopende subsidies vergroten Dit vraagt om nieuwe focus en keuzes een beweging die momenteel in de hele bibliotheeksector gestalte krijgt Deze ontwikkelingen vragen om een nieuwe inrichting van de organisatie die niet alleen een structuurwijziging is maar die met name ook de kaders biedt voor de rolverdeling en de competenties

24

Zelfevaluatie VANNU voor de certificering

waarop in de organisatie met elkaar en buiten de organisatie met partners wordt samengewerkt Om dit te bereiken is eind 2016 besloten om in 2017 een kwalitatieve reorganisatie door te voeren Een andere opdracht waar VANnU voor staat is hoe VANnU haar ambities kan verwezenlijken en innoveren terwijl de financieumlle middelen (de subsidies daling betalende leden) al jaren afnemen Hoe kunnen extra inkomsten worden gegenereerd en waar liggen kansen

Waar we hard aan hebben gewerkt tov de vorige certificering is dat we meer en beter inzichtelijk maken dat we altijd keuzes maken en stappen zetten in het licht van de stip op de horizon die we hebben geformuleerd in ons meerjarenbeleidsplan We deden dat in het verleden ook maar dat was niet altijd zichtbaar We nemen nu de tijd voor planvorming we leggen meer vast we communiceren beter en zorgvuldiger intern en extern We zijn kritisch op onszelf in de evaluatie leren daarvan voor de toekomst en verbeteren daar waar kan Door het gezamenlijk voorbereiden van de aankomende certificering werden we ons nog meer bewust van waar we vandaan komen en naar op weg zijn Van de successen de uitdagingen en de knelpunten We hebben afstand kunnen nemen van de waan van alledag en de tijd genomen om van een afstand naar de organisatie te kijken Onze ambitie is altijd groot geweest en dat zal zo blijven We zijn ons bewust van het feit dat we zelf de regie moeten houden op de ontwikkeling van de bibliotheek naar de toekomst Dat betekent dat we bedreigingen die op ons afkomen voor zover als kan proberen te keren maar ons vooral willen blijven richten op de kansen En die zijn er genoeg en geven energie VANnU blijft investeren in vernieuwing Dat is voor RvT directeurbestuurder en managers de enige juiste koers Mevrouw FD Assink-Aben directeurbestuurder Bibliotheek VANnU

48

Page 31: Jaarverslag Bibliotheek VANnU 2016 · transparante verantwoording over de wijze waarop het toezicht in 2016 is uitgeoefend. Hier wordt achtereenvolgens verslag gedaan van de samenstelling

31

Stand van zaken gemeente Halderberge Voor de zomer kondigde de Raad aan de subsidie van de bibliotheek en nog een aantal professionele organisaties opnieuw te willen verlagen Op 16 juni heeft VANnU tijdens de commissievergadering de consequenties voor het bibliotheekaanbod geschetst Vanwege het effect op de dienstverlening heeft de Raad besloten om de voorgenomen bezuiniging niet op te leggen en zich opnieuw te beraden op de toekomst In 2017 zullen de twee Brede Scholen in Hoeven en Oud-Gastel gerealiseerd zijn De wethouder heeft aangegeven dat hij vanwege het belang van lezen voor de jeugd de wens heeft dat de bibliotheek daarin wordt gehuisvest Dat heeft consequenties voor het bibliotheekaanbod in de servicepunten in beide dorpen De huidige middelen zijn niet toereikend om beide doelgroepen te bedienen Stand van zaken gemeente Rucphen Ook in de gemeente Rucphen is de aandacht voor leesbevordering bij de jeugd steeds meer speerpunt De wethouder heeft aan VANnU gevraagd om een plan te maken voor een breder aanbod aan de jeugd In 2016 zijn de voorbereidingen getroffen om in 2017 de Bibliotheek op school (dBoS) op de scholen uit te rollen (zie verder aanbod jeugd) Ook in deze gemeente is de aanpak laaggeletterdheid een belangrijk speerpunt Rucphen is samen met Roosendaal de enige plek waar naast Klik amp Tik ook taaloefengroepen hebben gedraaid (zie verder 26 aanpak laaggeletterdheid) Stand van zaken gemeente Zundert Ingegeven door de bezuinigingsopgave van de gemeente Zundert zijn in 2016 de voorzieningen in Wernhout Achtmaal en Zundert aangepast enof gesloten In deze kernen is door VANnU ondersteuning geboden in het opzetten van alternatieven zoals een ruilbieb (Boekspot) in alle drie de kleine kernen (Achtmaal Wernhout en Zundert) en het creeumlren van een afhaallocatie gerund door vrijwilligers

In Zundert is een haal- en brengpunt gerealiseerd in het CCZ De bedoeling is om daar ook activiteiten samen met de partners in Zundert te organiseren In Achtmaal helpen vrijwilligers de burgers om de materialen te reserveren of uit Zundert of Rijsbergen te halen De vrijwilligers kunnen altijd voor eventuele vragen bij VANnU terecht De dienstverlening in Rijsbergen wordt aangepast Er zal minder personeel worden ingezet tegelijkertijd is er aandacht voor programmering samen met andere partners Om dit te kunnen realiseren moeten medewerkers tijd en ruimte krijgen om met de programmering bezig te zijn In 2017 zal gestart worden met een pilot voor de inzet van vrijwilligers op De snelheid waarmee VANnU moest reageren op de bezuinigingen voor de komende drie jaar stond op gespannen voet met het realiseren van alternatieven samen met de burgers In goed overleg met de wethouder is besloten om de planning te verruimen De gemeente heeft een financieumlle tegemoetkoming betaald vanwege het langer openhouden van de servicepunten en het langer continueren van het aanbod op de scholen De dienstverlening in de vorm van het uitlenen op de Zundertse basisscholen is gestopt en VANnU heeft de collecties achtergelaten op de scholen zodat de leerlingen deze nog kunnen gebruiken De wethouder heeft VANnU gevraagd om een plan te maken met het onderwijs voor de leesbevordering in de scholen waarmee hij de bezuiniging van 2017 van euro 25000 zou kunnen terugdraaien Dat is niet gelukt De bedoeling is om dit voor 2018 alsnog voor elkaar te krijgen en de opgelegde bezuiniging terug te draaien en in te zetten voor de jeugd

32

Subsidieverloop 2011-2016 In 2016 zijn de budgetsubsidies in de gemeenten Roosendaal en Zundert verlaagd De gemeente Roosendaal had de verlaging in 2014 reeds aangekondigd maar heeft VANnU de tijd gegeven om een koers voor 4 jaar uit te zetten waardoor de bezuiniging met aandacht voor de inhoud kan worden gerealiseerd De gemeente Zundert heeft na de fusie in 2015 aangegeven de bibliotheek drie jaar op rij een bezuiniging op te leggen In 2016 euro 50000 en in 2017 en 2018 elk jaar euro 25000 Alleen de gemeente Rucphen heeft een indexering toegepast In onderstaande tabel is vanaf 2011 het subsidieverloop te zien Subsidieverloop 2011-2016

Gemeente 2011euro 2012euro 2013euro 2014euro 2015euro 2016euro

Roosendaal 1608501 1608501 1608501 1608501 1608501 1368503

Roosendaal div subsidies

404624 65660 96182 27049 6240 3553

Moerdijk 883503 793100 797000 798130 809188 809188

Moerdijk div subsidies

8921 33785 41280 72705

61562

57319

Halderberge 550811 495730 395730 395730

395730 395730

Halderberge div subsidies

- 44826 26459 51444

54750

50000

Rucphen - - - 428013 434433 440949

Zundert - - - 305052 305052 255052

totaal 3456360 3041602 2965152 3686624 3675456 3380294

incl VVE en landelijke subsidie Vschool

incl subsidie onderwijsachterstanden marktplaats cultuureducatie en (tot 2015) landelijke subsidie Vschool subsidie marktplaats cultuureducatie

Het bedrag dat de gemeenten per inwoner bijdragen verschilt sterk Het aanbod per gemeente daarmee ook Omdat huisvestingslasten een groot verschil kunnen maken wordt in onderstaande tabel het bedrag inclusief en exclusief huisvestingslasten getoond Subsidiebedrag per inwoner 2016

Gemeente incl huisvesting excl huisvesting Roosendaal 1780 1441

Moerdijk 2143 1594

Halderberge 1308 1126

Rucphen 1983 1377

Zundert 1194 1002

26 Aanbod jeugd Boekstart en de Bibliotheek op School De bibliotheken in Nederland hebben ongeveer vier miljoen leden waarvan 61 jeugdleden in de leeftijd van 0 tot en met 17 jaar Kinderen en jongeren zijn dus een belangrijke doelgroep voor de bibliotheken De samenleving is de afgelopen decennia door en door gedigitaliseerd en gemedialiseerd en raakt ook nog altijd verder geiumlnformatiseerd en geiumlndividualiseerd Dit heeft niet alleen gevolgen voor het leesgedrag van de jeugd ook de manier van denken en de vaardigheden waarmee deze groep opgroeit veranderen Hierdoor zullen bibliotheken de jeugd in de 21ste eeuw op een andere manier moeten bereiken interesseren en ondersteunen dan eerder het geval was18 Ook al verandert de doelgroep lezen en toegang tot boeken blijven belangrijke voorwaarden voor het succes van individuen en de samenleving als geheel Bibliotheken behouden in dat verband hun onmisbare taak

18

Bibliotheken en de jeugd in de 21-ste eeuw Brochure KB en Stichting Lezen en Schrijven

33

Met leesbevorderingsprogrammarsquos als Boekstart en de Bibliotheek op school en leesbevorderingsprojecten als De Nationale Voorleeswedstrijd van Stichting Lezen en de KB hebben zij sterke troeven in handen Aanpak VANnU Het bevorderen van lezen en vooral leesplezier kan niet vroeg genoeg in het leven van kinderen beginnen VANnU richt haar activiteiten op de leeftijdsgroep van 0-18 jaar met onderstaande aanpak Boekstart Het leesbevorderingsprogramma Boekstart moedigt ouders aan om hun kinderen zo vroeg mogelijk kennis te laten maken met boekjes met lezen en met de bibliotheek Boekstart richt zich op kinderen van 0 tot 4 jaar Kinderen die op heel jonge leeftijd in aanraking komen met (voor-)lezen en boeken ontwikkelen zich beter zo heeft onderzoek uitgewezen Een vroege ontdekkingstocht vergroot spelenderwijs de woordenschat van het kind en zorgt ervoor dat het kind later meer leesplezier heeft Zo is er minder kans op laaggeletterdheid Leesbevordering richt zich niet alleen op kinderen met een taalachterstand maar op alle kinderen Resultaat Begin 2009 startte Boekstart in vijf vestigingen in Noord-Brabant Begin 2015 deed 99 van alle bibliotheken in Nederland mee (156 van de 157 bibliotheken) Jaarlijks worden in totaal zorsquon 55000 Boekstart-koffertjes meegegeven aan ouders waarmee 323 van de babyrsquos in Nederland werd bereikt In 2016 zijn bij VANnU 324 kinderen ingeschreven als Boekstartlid Ouders Op verzoek van de instellingen in de kinderopvang wordt op bijeenkomsten voor ouders verteld over het plezier en belang van voorlezen

Moerdijk In Moerdijk wordt door de bibliotheek een programma uitgevoerd in het kader van de Voor- en Vroegschoolse Educatie Doel is om de kinderen met een (taal)achterstand te stimuleren zodat ze met een zo klein mogelijke achterstand naar het basisonderwijs gaan Iedere kinderopvangorganisatie doet hier aan mee Hiermee wordt een groot gedeelte van de kinderen in de leeftijd tot 0-4 jaar bereikt Bibliotheek op school PO (Primair Onderwijs) In het programma de Bibliotheek op school werken bibliotheken en scholen structureel samen aan de taalontwikkeling leesbevordering en mediawijsheid van kinderen De bibliotheek maakt afspraken met het onderwijs over de uitvoering van het programma De basis voor samenwerking is het beleid van de school De jaarlijkse doelen bepaalt men samen op basis van gemonitorde resultaten en de jaarlijkse activiteiten worden vastgelegd in een lees- en mediaplan Het volgen van de cursus Open boek door leerkrachten helpt bij het vormgeven van het beleid Met de Bibliotheek op school gaan school en bibliotheek een meerjarige samenwerking aan rondom lezen en mediawijsheid De effecten van de inzet worden jaarlijks door de landelijke monitor gevolgd Deze samenwerking is geborgd in het beleid van zowel school als bibliotheek Een actuele en gevarieerde collectie in de school zorgt voor verrijking van het leesonderwijs Vanuit de bibliotheek ondersteunt een professionele leesconsulent de leescooumlrdinator en het team van de school Daarnaast helpt een digitaal portaal de school bij het zoeken en registreren van boeken het stimuleren van lezen het bijhouden van de leeshistorie en het vinden van betrouwbare informatie Roosendaal De uitrol van lsquode Bibliotheek op schoolrsquo in Roosendaal vordert volgens planning Na de eerste 8 scholen zijn in 2016 de volgende 7 scholen aangesloten de Linde de Klimroos Klaverweide Lavoor de Stappen Baayaert en Talent

34

Basisscholen de Vondel en Wending hebben nu ook een vaste leesconsulent van Bibliotheek VANnU Ruim de helft van de scholen is inmiddels aangesloten In Wouw is samen met scholen de Stappen en Baayaert hard gewerkt om een inspirerende leesomgeving voor de kinderen van de scholen te maken Na sluiting van het servicepunt is de collectie voor de kinderen binnen de school toegankelijk geworden Een voorbeeld van een inspirerende leesomgeving is te vinden op basisschool de Klimroos Deze school heeft ook een Facebookpagina gemaakt om de schoolbieb te promoten httpswwwfacebookcomHieperdeBieb Tijdens de Kinderboekenweek zijn er 41 klassen van de Roosendaals scholen op bezoek geweest Ze namen deel aan het programma lsquoleeselixerrsquo Een speciale drank waarin kinderen hun leesvoorkeur konden mixen en zo genoeg leeshonger en leesvoer zouden hebben tot ze oma en opa waren Moerdijk Alle 22 scholen in de gemeente Moerdijk kunnen gebruik maken van leesbevorderingsprojecten in samenwerking met een leesconsulent van de bibliotheek Dit wordt gedaan in samenhang met de actuele en inspirerende boekencollectie die de scholen jaarlijks van de bibliotheek ontvangen Een voorbeeld van deze samenwerking is het project lsquoTheaterlezenrsquo dat is uitgevoerd op basisschool de Boemerang Basisscholen komen diverse keren per jaar voor groepsbezoeken naar de bibliotheek Halderberge Er is nog geen structurele samenwerking met de scholen Wel hebben een aantal scholen belangstelling voor lsquode Bibliotheek op schoolrsquo Twee leerkrachten van basisschool rsquot Bossche Hart uit Bosschenhoofd hebben de cursus Open Boek gevolgd een bouwsteen van het project Op

basis daarvan worden er jaarlijks een aantal leesbevorderingsprojecten uitgevoerd in deze school Basisschool de Schittering maakt gebruik van de mogelijkheid voor het doen van groepsbezoeken in vestiging Oudenbosch De gesprekken met de wethouder over het aanbod voor de jeugd in de toekomst in de gemeente Halderberge zijn in volle gang Rucphen Met alle 7 scholen in Rucphen zijn gesprekken gevoerd over de invoering van lsquode Bibliotheek op schoolrsquo Op basisschool Vinkenbos was door de leerkrachten de cursus Open Boek al gevolgd en was een up-to-date leesplan aanwezig Hier is gestart met uitvoering van het activiteitenplan en invoering van de Monitor Op basisschool Martinus in Rucphen zijn 3 leerkrachten gestart met de cursus Open Boek deze school heeft de doelen al bepaald De andere scholen zijn in diverse stadia van uitrol van de samenwerking Zundert Met de scholen in Zundert zijn gesprekken gevoerd om te komen tot een basisvoorziening volgens de aanpak lsquode Bibliotheek op schoolrsquo Op basis hiervan is een plan gemaakt wat nog niet helemaal tot overeenstemming heeft geleid Daarom worden de gesprekken in 2017 voorgezet (zie verder 25 Ontwikkelingen per gemeenten) Bibliotheek op school VO (Voortgezet Onderwijs) De succesvolle aanpak van de Bibliotheek op school in het basisonderwijs is aanleiding geweest om het programma uit te breiden naar het voortgezet onderwijs (VO) allereerst naar het vmbo Die uitbreiding biedt de bibliotheken een strategische aanpak voor structureel samenwerken met het voortgezet onderwijs De pijlers zijn collectie lezen en mediawijsheid Iedere pijler heeft een keuzemenu bestaande uit een aantal bouwstenen die oa voortkomen uit bestaande Bibliotheekprojecten oa Biebsearch Leeskr8 en 4You

35

De Bibliotheek op School Het Da Vinci College (Roosendaal) en Bibliotheek VANnU hebben in schooljaar 2015-2016 gebruik gemaakt van de Stimuleringsregeling van Kunst van Lezen tbv de Bibliotheek op School Halverwege het schooljaar 2016 liep deze regeling af Tijdens dit schooljaar hebben school en bibliotheek gewerkt aan het creeumlren van de voorwaarden en er is een leesplan geschreven waarin een stevige basis is gelegd voor een meerjarenplan De onderstaande activiteiten zijn concreet uitgevoerd

Studiemiddag voor docenten Iedere docent taaldocent

Training voor docenten Lezen in het vmbo werkt

Boekencollectie (in de vorm van boekenkisten 303 boeken)

Campagne Nederland Leest Lydia Rood

Vrij lezen in de klas zowel in het vmbo als in het praktijkonderwijs experimenteren docenten met de boekenkisten en vrij lezen

Vakoverstijgend voorlezen oa techniekdocenten en biologiedocenten lezen voor ook in de bovenbouw

VANnU is in gesprek met de school over een vervolg Het Markland college in Zevenbergen maakt al een paar jaar gebruik van Biebsearch Dit is een voorloper van Bibliotheek op School In 2016 hebben in een werkgroep gesprekken plaatsgevonden ter voorbereiding van het programma de Bibliotheek op School In 2017 gaat daadwerkelijk gewerkt worden aan het taal- en leesbeleid en het omzetten van Biebsearch in de Bibliotheek op school Twee docenten van het Markland hebben deelgenomen aan de training Lezen in het vmbo werkt op het Da Vinci college Brugklassers van het Marklandcollege komen regelmatig op groepsbezoek in de bibliotheek

Diverse activiteiten Voor middelbare scholieren worden diverse activiteiten georganiseerd waar VANnU een rol in speelt Een van de activiteiten is het Cultuurfestival Artisjok 2016 voor havo en vwo 4 VO In Roosendaal is de organisatie in handen van de Cultuurcompaan Het thema van dit jaar was Beyond Borders VANNU heeft de samenwerking gezocht met De Witte Roos en boekhandel Het verboden Rijk waardoor de mogelijkheid ontstond om groots uit te pakken en goed aan te sluiten bij het thema In februari hebben 14 schoolfinalisten van 7 scholen (2 per school) deelgenomen aan de voorleeswedstijd Read2me In deze wedstrijd worden leerlingen aangespoord goede jeugdboeken voor te lezen Leerlingen lezen voornamelijk voor uit boeken van de Jonge Jury Een leerling van het Jan Tin Bergen College heeft de Roosendaalse finale gewonnen Tot slot scholen zien de waarde van abonnementen en schoolpassen Ook worden regelmatig projectcollecties afgenomen en vinden er klassenbezoeken en schrijversbezoeken plaats Abonnementen School schoolabonnementen Collectieve

schoolpassen

Da Vinci College

Gertrudis College I 216

Jan Tinbergen College I

Markland College Oudenbosch I

Markland College (Zevenbergen)

II 269

Norbertus College II 211

Munnikenheide college I

Mencia Sandrode I

36

27 Aanpak laaggeletterdheid Laaggeletterdheid is een maatschappelijk probleem waar vaak nog een taboe op rust Ongeveer 13 miljoen inwoners van Nederland tussen de 16 en 65 jaar is laaggeletterd Ze hebben moeite met lezen schrijven en communiceren in het Nederlands En dat terwijl taal steeds belangrijker wordt om zelfstandig te kunnen participeren Denk aan het gebruiken van websites van overheden en bedrijven aan internetbankieren of een sollicitatiebrief schrijven of aan langer zelfstandig kunnen wonen Maar denk ook aan het begrijpen van veiligheidsinstructies op het werk of bijsluiters van medicijnen

Vanuit de Rijksoverheid is daarom gestart met het actieprogramma lsquoTel mee met Taalrsquo[1] In dat programma zetten de ministeries van OCW SZW en VWS samen in op participatie taal als middel om mee te kunnen doen in de maatschappij en op het werk In Tel mee met Taal zijn de preventieve aanpak (het voorkomen van taalachterstand) en de curatieve aanpak (het bestrijden van laaggeletterdheid via scholing) voor het eerst in eacuteeacuten overkoepelend actieprogramma samengebracht Daarbij speelt de regionale netwerkaanpak een belangrijke rol De combinatie van de curatieve en preventieve aanpak van laaggeletterdheid sluit aan bij de opdracht van de bibliotheek bij te dragen aan geletterdheid in brede zin voor jong en oud De bibliotheek heeft al taalaanbod gericht op jonge kinderen (bijvoorbeeld Boekstart) en volwassenen (bijvoorbeeld via taalcoaches lees- en schrijfclubs) Ook opereert de bibliotheek in een lokale maatschappelijke context in contacten met burgers gemeenten onderwijs lokale bedrijven en maatschappelijke organisaties Dit maakt dat de bibliotheek een unieke positie inneemt en in potentie een belangrijke verbindende schakel kan vormen binnen de regionale aanpak van laaggeletterdheid

[1]

httpswwwtaalvoorhetlevennl

In september 2014 is het convenant Taal voor het Leven West- Brabant ondertekend Een samenwerkingsverband tussen ROC Kellebeek VWS ATEA UWV Cubiss St Lezen amp Schrijven en de bibliotheken in West- Brabant om een bijdrage te leveren aan het terugdringen van laaggeletterdheid Inmiddels zijn er zorsquon 30 organisaties aangesloten ook organisaties uit de zorg- en welzijnssector De aanpak van laaggeletterdheid kan niet los worden gezien van maatregelen om taalachterstanden en laaggeletterdheid te voorkomen zoals leesbevordering Daarom is het beleid gericht op leesbevordering en leesplezier een waardevolle aanvulling op het reguliere taalonderwijs en is dit onderdeel van het actieprogramma lsquoTel mee met Taalrsquo Wat doet VANnU VANnU biedt een basisaanbod waarin collectie taalpunten en het taalnetwerk en activiteiten in de Week van de Alfabetisering opgenomen zijn Daarnaast worden bovenop dit basisaanbod trajecten aangeboden in het kader van de uitvoer WEB In 2016 heeft Taal voor het Leven West-Brabant voor het tweede jaar op rij WEB-gelden ontvangen tbv het versterken van werkenden en werkzoekenden In onderstaand overzicht is het basisaanbod opgenomen onder het kopje Activering daarna volgen de trajecten in het kader van WEB Activering basisaanbod

Collectie VANnU heeft een speciale Makkelijk Lezen-collectie voor mensen die moeite hebben met lezen en schrijven Bij de samenstelling van de collectie heeft de bibliotheek gelet op de bruikbaarheid ervan voor de ontwikkeling van taalvaardigheid en maatschappijorieumlntatie De collectie bestaat uit leesboeken op verschillende leesniveaus taalcursussen en informatieve boeken en alle informatie is in eenvoudig Nederlands

37

Taalpunten In 2016 heeft VANnU samen met haar netwerkpartners twee taalpunten opgezet eacuteeacuten loket dat burgers overzicht biedt van het informele formele en non-formele scholingsaanbod op het gebied van taal en digitale vaardigheden in de regio Naast de doorverwijsfunctie bieden de Taalpunten ook laagdrempelige trainingen Aan de hand van een intake wordt de scholingsbehoefte van de deelnemer in kaart gebracht en kan er bijvoorbeeld een training Klik amp Tik worden gedaan Het eerste Taalpunt opende in maart 2016 in de wijk Kalsdonk in Roosendaal en de tweede is op 31 maart in de bibliotheek Zevenbergen feestelijk geopend Na opening van de Taalpunten is er voortdurend aanloop van mensen met taalvragen In 2016 zijn er 34 mensen geholpen enof doorverwezen in Kalsdonk In het taalpunt in Zevenbergen zijn in 2016 totaal 14 mensen geholpen met hun taalvraag

Activering Deelnemers Opmerkingen

Roosendaal 31 Klik amp Tik basis

Taalpunt Kalsdonk (RSD) 34 Intakes

Moerdijk 17 Klik amp Tik basis

Taalpunt Moerdijk 14 Intakes

Halderberge 11 Klik amp Tik basis

Rucphen 9 Klik amp Tik basis

Zundert 7 Klik amp Tik basis

Training herkennen amp doorverwijzen

15 Gezondheidsplein

Kalsdonk

138

Trainingen Op 20 september heeft VANnU aan de partners van het Gezondheidsplein in Kalsdonk een training Herkennen en motiveren laaggeletterden

gegeven

Week van de alfabetisering Samen met haar partners in het West Brabantse Taal voor het Leven organiseerde Bibliotheek VANnU een Lagerhuisdebat tijdens de Week van de Alfabetisering In dit interactieve debat ging men op zoek naar de formule om slim samen te werken eacuteeacuten doel maar met een verschillende motivatie belang of uitgangspunt Wanneer is de samenwerking slim en daarmee effectief Het debat vond plaats in Etten Leur De landelijke week van de alfabetisering viel dit jaar samen met de start van het nieuwe Taaljaar 2016-2017 Samen met de gemeente Moerdijk heeft de bibliotheek een informatieve en interactieve bijeenkomst georganiseerd (5 september 2016) waarin verteld werd over de aanpak van laaggeletterdheid Wethouder Thomas Zwiers gaf het belang van de aandacht voor laaggeletterdheid aan in het bijzonder voor werknemers Daarnaast werd stilgestaan bij het aanbod aan taalactiviteiten in het schooljaar 2016-2017 en het taalnetwerk in de regio Bijzondere aandacht was er voor de rol van vrijwilligers in de taaltrajecten Zonder vrijwilligers is een groot aantal taalactiviteiten niet uit te voeren Taalnetwerk In het Taalnetwerk zijn lokale taalbieders en ndashprojecten vertegenwoordigd zoals Humanitas Vluchtelingenwerk de VoorleesExpress ROC Kellebeek WijZijn Traverse en de STA teams Het netwerk komt onder voorzitterschap van VANnU 2 tot 3 maal per jaar samen om kennis te delen en samen te werken In 2016 heeft dat geleid tot het opstellen van een Taalkaart van Roosendaal (welke aanbieders bieden welke trainingen aan tegen welke voorwaarden) De Taalkaart is inmiddels door de deelnemers in gebruik genomen Verder wordt er veel aandacht besteed aan het werven van taalvrijwilligers VANnU Humanitas Vluchtelingenwerk en WijZijn Traverse bundelden de krachten om via uitingen in de media taalvrijwilligers te werven Dat leidde tot een goed bezochte informatiemiddag op 9 december waar zorsquon 50 geiumlnteresseerden zich meldden

38

Activering WEB trajecten Taaloefengroepen In Rucphen en in Roosendaal organiseert de Bibliotheek VANnU wekelijks taaloefengroepen voor medewerkers van de WVS De werkleiding van de WVS geeft aan dat zij zien dat hun medewerkers echt veranderen sinds zij aan de taaloefengroep zijn begonnen De persoonlijke benadering en begeleiding van de taalvrijwilligers zorgt ervoor dat de cursisten meer zelfvertrouwen krijgen en verrast worden in hun eigen kunnen In totaal hebben in de vijf gemeenten 36 personen deelgenomen Klik amp Tik cursussen Voor alle mensen die moeite hebben om hun weg te vinden op internet biedt de Bibliotheek op de vijf kernvestigingen de cursus Klik amp Tik aan De cursisten worden begeleid door vrijwilligers In 2016 hebben 40 cursisten de cursus met succes afgerond en hiermee hun zelfredzaamheid vergroot Taal amp Arbeidsmarkt Walk amp Talk en Werkmap Walk amp Talk Vanaf oktober organiseert Bibliotheek VANnU maandelijks op elke derde maandag van de maand Walk amp Talk deacute koffiepauze voor werkzoekenden Het is een gratis netwerkbijeenkomst voor en door werkzoekenden In een ongedwongen sfeer maakt men in Bibliotheek VANnU kennis met elkaar krijgt men tips van een professional enof hoort men ervaringen van (ex-)werkzoekenden In 2016 waren de themarsquos Netwerken hoe doe je dat (oktober) Hoe maak je een goed basis CV (november) en Werken in Belgieuml (december) In 2016 hebben 62 belangstellenden deelgenomen aan de bijeenkomsten

Werkmap De dienstverlening van het UWV verloopt digitaal Laagopgeleide en oudere werkzoekenden hebben vaak moeite met het aanvragen van een DigiD en het omgaan met de digitale werkmap van het UWV In 2016 hebben 32 deelnemers een training gevolgd om hun vaardigheden op dit gebied te verbeteren

Monitoring In januari 2017 verscheen de landelijke Monitor Digitale Vaardigheden 2015-2016 uitgevoerd door Next Value in opdracht van de Koninklijke Bibliotheek In deze monitor waar VANnU aan meegewerkt heeft wordt gekeken naar de resultaten van de digitale trajecten en worden deelnemers bevraagd In de algemene conclusies en aanbevelingen worden de volgende zaken aangegeven en door VANnU opgepakt 1 Zoek samenwerking met doorverwijzers VANnU heeft dit geborgd op regionaal niveau door Taal voor het Leven West-Brabant en lokaal via het Taalnetwerk Werk met vrijwilligers VANnU werkt sinds 2014 met taalvrijwilligers zij worden getraind door ROC Kellebeek enof St Lezen en Schrijven 2 Voorkom een te vrijblijvende leeromgeving door actief samen te werken met bijvoorbeeld de WVS worden deelnemers gestimuleerd om actief deel te nemen 3 Probeer maatwerk te bieden en verwijs door naar vervolgtrajecten sinds 2016 worden in de Taalpunten intakes afgenomen door taaldocenten van ROC Kellebeek daarmee wordt de doorverwijzing nog meer maatwerk Ten slotte werd de deelnemers gevraagd naar hun tevredenheid over de trainingen 37 deelnemers hebben meegewerkt aan de monitor Door de samenwerking met ROC Kellebeek in 2016 verder vorm te geven is er meer aandacht gekomen voor deskundigheidsbevordering van de taalvrijwilliger en is de doorstroom van deelnemers toegenomen Daarmee wint de West-Brabantse aanpak aan duurzaamheid

39

28 Werkzaamheden Marktplaats Cultuureducatie 2016 Bibliotheek VANnU is verantwoordelijk voor de Marktplaats Cultuureducatie in de gemeenten Halderberge en Moerdijk De doelstelling van de Marktplaats is Een netwerk en samenwerking tussen aanbieders van cultuur en het onderwijs creeumlren zodat de jeugd meer in aanraking komt met kunst en cultuur en zich daardoor beter kan ontwikkelen De cooumlrdinator Marktplaats Cultuureducatie heeft in 2016 de volgende taken uitgevoerd

inventariseren van de vraag op het gebied van cultuureducatie van het onderwijs (PO en VO)

inventariseren van de vraag op het gebied van cultuureducatie voor en naschoolse opvang inventariseren van de mogelijkheden van de culturele aanbieders

culturele aanbieders meenemen in de lsquotaalrsquo van het onderwijs

het uitbreiden en verstevigen van het lokaal cultuur-educatief netwerk

samenwerken met de intermediairs van regiorsquos West Brabant

afstemmen van vraag en aanbod Het Kunstmenu wordt afgenomen door alle Halderbergse scholen en elf scholen uit de gemeente Moerdijk Het wordt aangeboden in samenwerking met CultuurCompaan (gemeente Roosendaal) en bestaat uit activiteiten van lokale (professionele aanbieders uit de gemeente) regionale (professionele aanbieders uit de provincie) en landelijke culturele instellingen De leerlingen maken op deze manier kennis met de drie domeinen van Cultuureducatie (in huis met de culturele omgeving en uit de grote wereld) Verder nemen de scholen deel aan diverse naschoolse activiteiten (verlengde schooldag) en vinden er diverse losse culturele projecten op de scholen plaats

De cooumlrdinator ondersteunt culturele instellingen kunstenaars en het onderwijs mbt actuele ontwikkelingen op het gebied van cultuureducatie Zij organiseert netwerkbijeenkomsten voor de interne cultuurcooumlrdinatoren (ICCrsquoers) biedt scholing aan en geeft de ICC cursus in West- Brabant Daarnaast worden er cursussen aangeboden voor culturele aanbieders zodat ook zij meegaan in de huidige ontwikkelingen op het gebied van cultuureducatie De cooumlrdinator cultuureducatie is tevens intermediair voor de scholen mbt de rijksregeling Cultuureducatie met Kwaliteit (2013 ndash 2016) een opdracht die middels de Cultuurloper wordt uitgevoerd Hierbij wordt nauw samengewerkt met de Provinciale instelling Kunstbalie Aan de regeling nemen 5 scholen uit de gemeente Halerberge en 7 scholen uit de gemeente Moerdijk deel VANnU werkt regionaal en dat vertaalt zich ook in de Marktplaats Cultuureducatie waar het onderhouden van contacten met andere marktplaatsen en buurgemeenten vanzelfsprekend is De cooumlrdinator neemt deel aan het zogenaamde Regionaal Overleg Marktplaatsen (ROM) en een Provinciaal Overleg Het doel is om gezamenlijke activiteiten voor de regio West- Brabant te organiseren Er wordt samengewerkt met de cooumlrdinator Brede Scholen en cooumlrdinator Sport van beide gemeenten Ook vindt er steeds meer samenwerking plaats met de schoolbesturen Stichting Openbaar Onderwijs West-Brabant is een bovenschools traject gestart op het gebied van cultuureducatie met oa de intermediairs van de gemeente Roosendaal en HalderbergeMoerdijk Tot slot neemt de cooumlrdinator zitting in de werkgroep Cultuurmaand (septemberoktober) van de gemeente Halderberge Zij richt zich vooral op de activiteiten voor het onderwijs

40

29 Personeel en Organisatie

Per 31-12-2016 heeft VANnU 3885 FTE in dienst In totaal gaat het om 74 medewerkers De groei in ftersquos (145) heeft met name te maken met de uitrol dBoS en toename van leesconsulenten waarover eerder in dit verslag is gesproken In de Frontoffice is het aantal uren door oa sluiting van servicepunten in de gemeente Zundert en aanpassingen van het servicepunt in Wouw afgenomen

De leeftijdsopbouw van de medewerkers Van alle medewerkers bij VANnU is 95 jonger dan 40 jaar Het percentage medewerkers tussen de 40 en 50 jaar is 135 54 van de medewerkers is tussen de 50 en 60 jaar en het percentage 60+ is 23 VANnU heeft tov de landelijke leeftijdsopbouw een hoger percentage 50 plussers Dat betekent dat er goed moet worden nagedacht over de instroom van jongere medewerkers om de uitstroom voor de komende jaren op te kunnen vangen Dat is een lastig vraagstuk omdat bij een reorganisatie de jongere medewerkers vaak degenen zijn die door middel van afspiegeling moeten vertrekken Het komend jaar zal dit onderwerp opnieuw op de agenda staan van directie en OR omdat het vraagt om een

visie over hoe het toekomstig personeelsbestand eruit moet komen zien en hoe de organisatie zich daarop kan voorbereiden

Personeelsverloop in- door- en uitstroom In totaal zijn er in 2016 acht medewerkers ingestroomd waarvan

projectmedewerker vernieuwing netwerk

1 cooumlrdinator Frontoffice

1 controller

1 medewerker communicatie

2 leesconsulenten 4-12

2 ondersteuners leesconsulenten

stagiaire19 Daarnaast zijn er zes medewerkers uit dienst getreden waarvan

1 ondersteuner leesconsulenten

3 opruimhulpen

2 informatiemedewerkers

19

De stagiaire is in augustus voor een aantal uur als medewerker communicatie aangesteld

0 10 20 30 40 50

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

totale FTE

totale FTE

0

10

20

30

40

50

60

15-30 30-40 40-50 50-60 60+

pe

rce

nta

ge

Leeftijdsopbouw in percentages

VANnU

st Bibliotheekwerk

landelijk

41

Jubilea In 2016 waren er twee jubilarissen Een medewerker was 40 jaar in dienst en een 25 jaar in dienst bij VANnU

Ziekteverzuim Het gemiddelde verzuimpercentage in 2016 bedroeg 32 De ziekte frequentie is 09 Het ziekteverzuim is ten opzichte van 2015 gedaald (587) Onderstaande grafiek toont het verzuimverloop in 2016 Duidelijk is dat het verzuimcijfer vooral wordt beiumlnvloed door een aantal langdurig zieken Het ziekteverzuim is in lijn met de landelijke trend 20 Ziekteverzuim 2016

20

CBS statline cultuur sport en recreatie geeft over de eerste drie kwartalen van 2016 een gemiddeld percentage aan van 32

Scholing VANnU vindt het belangrijk om haar medewerkers zo goed mogelijk voor te bereiden op het bibliotheekwerk van de toekomst In de strategische koers 2016-2018 staan de kernkwaliteiten collectioneren programmeren en netwerken centraal Om medewerkers de kans te geven deze competenties verder te ontwikkelen heeft VANnU in 2016 verschillende stappen gezet In het fusieproces is afgesproken dat er in de front office toegewerkt zou worden naar minder functies De functie van medewerker klantenservice is komen te vervallen en alle medewerkers die het betrof zijn opgeleid tot informatiemedewerker Een groep van 16 medewerkers heeft een opleidingstraject van 6 maanden doorlopen wat leidde tot een certificaat voor iedereen en een benoeming tot informatiemedewerker Alle front office medewerkers hebben in de zomer een training gevolgd over de digitale diensten van VANnU Hierbij kwam het gebruik van de e-books aan de orde en uitleg en gebruik van de verschillende bibliotheek apps digitale bibliotheek bronnen Daarnaast is er extra toelichting gegeven op het gebruik van Bicat het bibliotheekinformatiesysteem Na afloop van de training waren de medewerkers op de hoogte van het volledige aanbod en beter in staat om gebruikers te informeren en vragen te beantwoorden over het brede aanbod van digitale diensten

In 2016 is door alle medewerkers verder gewerkt in de themagroepen om de kerncompetenties concreet gestalte te geven Een doel in 2016 was ook om de medewerkers uit ZundertRucphen aan te laten sluiten bij deze manier van werken Opgemerkt moet worden dat hier in 2017 nog een aantal stappen in gezet moet worden De themagroepen biedt medewerkers de mogelijkheid om het netwerken het vormen van themacollecties en het bedenken van een bijpassend programma uit te proberen te oefenen en hiervan te leren In de praktijk blijkt dit meer of minder goed te slagen afhankelijk van het thema

0

20

40

60

80

100

120

140

160

180

verzuim kort0-7 dagen

verzuimmiddellang 8-

42 dagen

verzuim lang43-365 dagen

aantal ziektedagen

aantal medewerkers

42

Een aantal themagroepen heeft in 2016 tastbare resultaten weggezet Zo is er een pop-up bieb in winkelcentrum De Roselaar verschenen een pop-up in de basiliek in Oudenbosch zijn er verschillende voorleesactiviteiten geweest door het hele werkgebied zijn er contacten gelegd en presentaties geweest bij een aantal Alzheimer-cafeacutes en vonden andere activiteiten plaats zoals een Boekenproeverij in Zevenbergen Uiteraard werd er door de themagroepen ook aandacht besteed aan de landelijke leesbevorderingscampagnes zoals de (kinder)Boekenweek en Nederland Leest

Inzet vrijwilligers in de branche Stichting BibliotheekWerk is in 2015 door het Centraal Overleg Arbeidsvoorwaarden Openbare Bibliotheken gevraagd een inventarisatie uit te voeren van de inzet van vrijwilligers in de branche Van de 124 ondervraagde bibliotheken geeft 92 procent aan dat zij met vrijwilligers werken In bijna de helft van deze bibliotheken zijn op dit moment meer vrijwilligers werkzaam dan medewerkers met een arbeidsovereenkomst Wel worden zij vaak een beperkt aantal uren per week ingezet Wanneer een bibliotheek niet met vrijwilligers werkt is dit over het algemeen een principieumlle beslissing Over het algemeen voeren vrijwilligers in bibliotheken verschillende taken uit Een belangrijke taak is de bezorging van materialen aan huis Daarnaast worden vrijwilligers ook regelmatig ingezet als gastheer of gastvrouw en ondersteunen ze regelmatig bij de uitvoering van verschillende publieks- en promotieactiviteiten in de bibliotheek Ook zijn er werkzaamheden die minder frequent door vrijwilligers worden opgepakt Dit geldt bijvoorbeeld voor het adviseren over de ontwikkeling van de collectie het plaatsen van de collectie en het presenteren van collectieonderdelen als ondersteuning bij een project of activiteit Ruim driekwart van de bibliotheken met vrijwilligersbeleid heeft beleid vastgesteld over de scholing en begeleiding van vrijwilligers In de praktijk blijkt echter dat er minder vaak concrete initiatieven zijn om vrijwilligers de mogelijkheid te bieden zich verder te ontwikkelen

Als er een initiatief aanwezig is is dit doorgaans gericht op het aanbieden van scholing21 Inzet vrijwilligers VANnU Met het oog op de bezuinigingen en de veranderende rol van bibliotheken vraagt het vrijwilligersbeleid veel tijd en aandacht van directie managers en ondernemingsraad Sinds de fusie in 2015 met de bibliotheek ZundertRucphen heeft VANnU te maken met vrijwilligers in het uitleenproces In Rijsbergen en Rucphen was men gewend te werken met vrijwilligers in de rol van gastvrouw terwijl in het VANnU werkgebied van voacuteoacuter de fusie alleen gebruik werd gemaakt van expert-vrijwilligers (bv voor de speelotheek en voor cursussen zoals Klik en Tik) Met de realisatie van de nieuwe voorziening in Wouw is gekozen voor de inzet van vrijwilligers in de ondersteuning bij het uitlenen De vrijwilligers zorgen voor een opgeruimde ruimte voor een prettige ontvangst en ondersteunen in het gebruik van de zelfservice-apparatuur In 2016 is veel aandacht geweest voor de wijze waarop de vrijwilligers ingezet worden in de organisatie en de gesprekken over dit onderwerp zullen ook in 2017 voortgezet worden Uiteraard speelt de OR hierin een belangrijke en verbindende rol In 2016 werden ook de voorbereidingen getroffen voor een pilot in Rijsbergen die in januari 2017 van start gaat Het doel is om de inzet van vrijwilligers in het uitleenproces verder uit te werken de samenwerking tussen de vrijwilliger en de betaalde kracht helder vorm te geven en te beschrijven wat het vakmanschap voor het bibliotheekwerk lsquonieuwe stijlrsquo inhoudt Om kennis en kunde te delen en ervaringen uit te wisselen maakt de cooumlrdinator vrijwilligers deel uit van een (Brabantse) overlegstructuur met andere cooumlrdinatoren De inzet van vrijwilligers is een onderwerp dat in iedere bibliotheek speelt

21

httpswwwbibliotheekwerknlVrijwilligers_in_de_bibliotheekpdf

43

210 Ontwikkelingen in de openbare bibliotheek Samenwerking Bibliotheek VANnU werkt in alle gemeenten samen met partners op het gebied van zorg en welzijn (CJG) voorschoolse voorzieningen (kinderopvang en peuterspeelzalen) educatie (basis- en voortgezet onderwijs) laaggeletterdheid (bibliotheken West-Brabant ROC UWV en WVS) en cultuur (diverse instellingen zoals musea schouwburg en archief of organisaties zoals Stichting Cultuur Moerdijk) Bovenlokaal wordt er samengewerkt in de Brabantse Netwerkbibliotheek (BNB) Dit is een samenwerkingsverband tussen de 19 Brabantse basisbibliotheken en Cubiss Cubiss is een Provinciale Ondersteuningsinstelling (POI) en heeft een rechtstreekse subsidierelatie met de provincie Noord-Brabant Een essentieel doel van de BNB is het creeumlren van een goed toegankelijk netwerk Een plek waar ideeeumln floreren waar informatie en ervaringen worden uitgewisseld en waar kennis wordt gedeeld zodat de gebruikers en de partners van de Brabantse bibliotheken optimaal worden bediend Niet alleen nu maar ook in de toekomst De hoofddoelstelling van de BNB is het stimuleren van de Brabantse kennisinfrastructuur door vanuit de bibliotheekfunctie bij te dragen aan een goed ingerichte publieke informatievoorziening (httpwwwbnbibliotheeknl) Het samenwerkingsverband heeft een gezamenlijk beleidsplan vastgesteld en voert de provinciale projecten mede onder die vlag uit Branche De branchevereniging van en voor de openbare bibliotheken is de Vereniging van Openbare Bibliotheken (wwwdebibliothekennl) Tot slot is er nog de Stichting Certificering Openbare Bibliotheken Deze stichting ontwikkelt en bewaakt kwaliteitsnormen en toetst de kwaliteit van bibliotheekorganisaties aan deze normen door middel van audits (wwwbibliotheekcertificaatnl)

De overheden De overheid is op drie niveaus betrokken bij de basisbibliotheek op gemeentelijk provinciaal en landelijk niveau Gemeente De gemeente is de primaire opdrachtgever van de basisbibliotheek Zij verleent VANnU subsidie Binnen het gemeentelijk beleidskader dat gebaseerd is op eenduidig en samenhangend beleid worden concrete afspraken gemaakt met Bibliotheek VANnU over de te behalen resultaten en prestaties Tussen de gemeenten en Bibliotheek VANnU wordt een tweezijdig contract afgesloten dat nagekomen en geeumlvalueerd moet worden Bibliotheek VANnU ontvangt subsidie op basis van een uitvoeringsovereenkomst op basis van de Algemene Wet Bestuursrecht (AwB) Uitgangspunt is dat wordt gestuurd op inhoud en dat wederzijds afspraken worden gemaakt tussen de gemeente en Bibliotheek VANnU De basis van deze afspraken is

1 De beleidsdoelen die de gemeente nastreeft 2 De diensten en producten die Bibliotheek VANnU levert om aan

die beleidsdoelen te voldoen of een bijdrage te leveren 3 Duidelijke beoordelingscriteria op basis waarvan de prestaties en

(eventuele) resultaten worden beoordeeld en de subsidierelatie wordt afgerekend

Provincie In opdracht van de provincie Noord-Brabant werkt Cubiss samen met de Brabantse bibliotheken aan programmas voor bibliotheekvernieuwing Het werkplan van Cubiss bestaat de komende jaren uit vier projecten

1 Bieb Lab (voorheen Innovatie van de bibliotheekfuncties) 2 Innovatie van de educatieve functie 3 Versterken taalvaardigheid 4 Vergroten mediawijsheid

44

De eerste twee projecten zijn gerelateerd aan de wettelijke taak zoals die is vastgelegd in de Wsob Cubiss voert deze opdracht uit in zeer nauw overleg met de Brabantse bibliotheken De twee andere projecten zijn de uitwerking van een aanvullende provinciale opdracht aan Cubiss Naast bibliotheken zijn ook organisaties binnen het sociale domein en het onderwijs hierbij betrokken als partner Rijk De rijksoverheid is verantwoordelijk voor het functioneren van de openbare bibliotheken als stelsel met als aandachtspunten een vergroting van de doelmatigheid samenhang kwaliteit en pluriformiteit van het stelsel openbaar bibliotheekwerk De Wet stelsel openbare bibliotheekvoorzieningen (Wsob) kortweg de Bibliotheekwet is vanaf 1 januari 2015 van kracht De bibliotheekwet regelt de digitalisering van de openbare bibliotheek en zorgt voor structurele financiering daarvan door de Rijksoverheid In deze wet is vastgelegd dat iedere Nederlander toegang moet hebben tot een openbare bibliotheek zowel in fysieke als digitale vorm Ook zijn de vijf functies en voorwaarden vastgelegd waaraan een openbare bibliotheek moet voldoen (zie ook inleiding jaarverslag) De Koninklijke Bibliotheek (KB) heeft onder de Wsob een regierol gekregen binnen het netwerk van openbare bibliotheekvoorzieningen en de verantwoordelijkheid voor de landelijke digitale bibliotheek en Aangepast Lezen Het KB-beleidsplan 2015-2018 lsquoDe kracht van het netwerkrsquo formuleert de ambities van de KB in breed verband met twee strategische prioriteiten

1 Realiseren van de nationale digitale bibliotheek 2 Het versterken van de nationale en internationale samenwerking

Met de nationale digitale bibliotheek neemt de KB het voortouw in het uitbouwen van de rol en betekenis van de bibliotheek in het digitale domein De landelijke digitale infrastructuur zorgt voor de componenten waarmee alle openbare bibliotheekvoorzieningen deelnemen en gebruikmaken van de diensten van de digitale bibliotheek

Het versterken van de nationale samenwerking is gericht op het verbreden van de betekenis van de bibliotheek In samenspraak met de bibliotheken zelf de provinciale service organisaties de VOB en andere partners geeft de KB invulling aan de stelseltaken regie en advies faciliterende en cooumlrdinerende taken en de aansturing van grootschalige programmarsquos en projecten voor het hele bibliotheekstelsel Onttrekking Gemeentefonds voor aanschaf e-content Vanaf 2015 is het Rijk verantwoordelijk voor de financiering van de centrale aanschaf van e-content voor de openbare bibliotheken Daarvoor onttrekt het Rijk een bedrag aan het Gemeentefonds Dit bedrag stelt de minister van OCampW ter beschikking aan de KB voor de inkoop van e-content De KB koopt vervolgens in op voordracht van de openbare bibliotheken begrensd door het financieumlle kader van het ter beschikking gestelde bedrag Tot 1-1-2015 dragen bibliotheken een bedrag per inwoner af aan de VOB voor de inkoop van e-content het zogenaamde omslaggeld Voor 2014 was dat euro 035 per inwoner Het groeipad en de hoogte van de uitname worden formeel vastgesteld in een overleg tussen diverse ministeries en de VNG Gekozen is voor een scenario van relatieve groei Onttrekking gemeentefonds e-content en consequenties

jaar Bedrag per inwoner Totale uitname VANNU22

2014 035 euro 65456

2015 047 euro 87898

2016 055 euro 102859

2017 063 euro 117821

2018 073 euro 136522

De vijf gemeenten van VANnU gaan verschillend met de uitname om De gemeente Moerdijk houdt het bedrag in van de subsidie de gemeente Halderberge deels en de andere drie gemeenten niet

22

Aantal inwoners op basis van gegevens 2016 187017

45

Digitaal abonnement Per 1 januari 2016 heeft de Koninklijke Bibliotheek een lidmaatschapsvorm toegevoegd aan de bestaande lidmaatschapsvormen van de openbare bibliotheken namelijk de mogelijkheid om gebruik te maken van enkel de digitale voorziening Voor dit lidmaatschap is een tarief vastgesteld van 42 euro per jaar Het aanbod van deze lidmaatschapsvorm en ndashtarief is een stap in de ontwikkeling van het publieke aanbod die past binnen de verdere ontwikkeling van de toegang tot digitale werken in het algemeen De Koninklijke Bibliotheek blijft in gesprek met zowel de openbare bibliotheken als de aanbieders van digitale content om een optimaal aanbod voor de klant te realiseren dat in lijn is met de publieke waarden van de openbare bibliotheek Primair gaat het om het aanbod e-books waarvoor licenties zijn afgesloten met individuele uitgevers secundair gaat het om andere content types (audio databanken etc) Omdat het gebruik van e-books in Nederland nog in ontwikkeling is zowel in relatie tot openbare bibliotheken als in relatie tot het commercieumlle - en ook het illegale - aanbod is de introductie van een digitaal lidmaatschap van de openbare bibliotheek niet een eindpunt in de positionering van het publieke aanbod in dit domein De KB stelt daarom een gefaseerde ontwikkeling van de tariefstructuur voor die flexibel genoeg is om in te spelen op ontwikkelingen in het netwerk en in de markt De Nationale bibliotheekpas en gastlenen Naast het digitale abonnement loopt ook de ontwikkeling van de nationale bibliotheekpas Het project de Nationale Bibliotheekpas ontwikkelt eacuteeacuten pas die burgers toegang geeft tot alle landelijke en lokale (digitale) diensten Op deze manier krijgen zij makkelijker toegang tot de fysieke collectie van alle bibliotheken in heel Nederland Door de invoering van een nationale bibliotheekpas zijn er in de toekomst voor de klant geen verschillende loketten meer met verschillende voorwaarden en dienstverlening Een ander voordeel is de versterking van het merk en het imago van de bibliotheek bibliotheken treden meer naar buiten als eacuteeacuten

netwerk Tot slot zal er ook sprake zijn van efficiency eacuteeacuten stelsel van voorwaarden en keuzemogelijkheden is veel goedkoper en effectiever Bovendien ontstaat er vanuit de gezamenlijkheid de mogelijkheid om op landelijk niveau te kunnen innoveren In januari is onder het motto - Lezen kun je overal lenen nu ook- gastlenen (landelijk) van start gegaan Met gastlenen kunnen bibliotheekleden ook elders in Nederland lenen Daarvoor is een geldig bibliotheeklidmaatschap nodig met een abonnement dat toegang geeft tot gastlenen Gastlenen is een onderdeel van het VOB-project de nationale bibliotheekpas Gezamenlijke innovatieagenda Op 1 januari 2015 is de Wet stelsel openbare bibliotheekvoorzieningen (Wsob) in werking getreden De Wsob gaat uit van een bibliotheekstelsel waarin de drie overheden nadrukkelijk samen de netwerk- verantwoordelijkheid dragen De minister de provinciebesturen en de gemeentebesturen zijn gezamenlijk verantwoordelijk voor een netwerk van openbare bibliotheekvoorzieningen Dit netwerk van openbare bibliotheekvoorzieningen wordt gevormd door

bull de lokale bibliotheken bull de provinciale ondersteuningsinstellingen (POIrsquos) bull de Koninklijke Bibliotheek (KB) voor wat betreft haar taak tot het

in stand houden van de landelijke digitale bibliotheek De Wsob beschrijft de taken van de deelnemers in het netwerk Bij sommige taken raken de verantwoordelijkheden van de verschillende deelnemers elkaar Dat is bijvoorbeeld het geval bij de innovatietaak23 Omdat de verantwoordelijkheid van de gezamenlijke POIrsquos op het gebied van innovatie enerzijds en de cooumlrdinerende taak van de KB anderzijds sterke raakvlakken hebben is bij het bestuurlijk overleg van OCW IPO en

23

Artikel 16 van de Wsob omschrijft als verantwoordelijkheid voor de gezamenlijke POIrsquos2 lsquode ontwikkeling van innovaties ten behoeve van de lokale bibliotheken in overeenstemming met de Koninklijke Bibliotheek in verband met haar cooumlrdinerende taakrsquo

46

VNG samen met VOB SPN en KB de wens ontstaan te komen tot een Gezamenlijke innovatieagenda De Gezamenlijke innovatieagenda heeft als hoofddoel om de vernieuwingskracht van de bibliotheeksector te versterken om zo toegevoegde waarde te kunnen bieden aan burgers en samenleving in lijn met de vijf functies van de bibliotheek Om dat hoofddoel te kunnen realiseren wordt met deze Gezamenlijke innovatieagenda ingezet op

Het aanbrengen van focus door de innovatiekracht te bundelen op een overzichtelijk aantal prioriteiten die breed worden gedeeld door zowel de netwerkverantwoordelijke overheden als het gelaagde bibliotheeknetwerk

Het op gang brengen van een proces van permanente innovatie op deze prioriteiten

Het geven van helderheid over de concrete rolverdeling tussen partijen ndash passend binnen de kaders van de Wsob ndash zodat optimale samenwerking kan ontstaan bij dit proces van permanente innovatie

Met deze Gezamenlijke innovatieagenda als leidraad kunnen overheden vanuit hun verantwoordelijkheid voor het netwerk van openbare bibliotheekvoorzieningen samen met het bibliotheekveld daadkrachtig invulling geven aan het innovatieproces zowel fysiek als digitaal Digihulp via bibliotheken In februari 2016 startte met de ondertekening van een convenant de samenwerking tussen de Belastingdienst en de Koninklijke bibliotheek Doel is om mensen via de lokale openbare bibliotheek ondersteuning te bieden bij het digitaal zaken doen met de overheid Op termijn kunnen burgers bij de bibliotheek terecht voor inhoudelijke hulp over toeslagen en inkomstenbelasting De komende jaren zullen de meeste bibliotheken belastingspreekuren gaan organiseren Inmiddels is een aantal pilots gestart

211 Een blik vooruit

lsquoDe bieb is een aantrekkelijke ontmoetingsplaats geworden waar jongeren en volwassenen graag komen Ze kunnen boeken lenen maar ook een talencursus volgen met een 3D-printer aan de slag gaan of meedoen aan een debat De bibliotheek heeft zichzelf heruitgevondenrsquo Bovenstaande is een citaat uit een brief naar de Tweede Kamer van minister Jet Bussemaker van Cultuur De aanleiding was de verschijning van de eerste bibliotheekmonitor van de KB Het aantal volwassen leden daalde in 2015 maar het aantal jeugdleden nam toe tot 23 miljoen Zij leenden 38 miljoen boeken blijkt uit de monitor In totaal leenden de 156 bibliotheken 73 miljoen fysieke boeken en 4 miljoen e-books uit De vorige hoofdstukken uit dit jaarverslag geven een goed beeld van wat er allemaal in 2016 is gebeurd Bovenstaande tekst had mijn tekst kunnen zijn Ook bij VANnU stijgen de jeugdleden en daalt het aantal volwassen leden De inspanning om de jeugd te bereiken en lezen en leesplezier te bevorderen loont en daar profiteren kinderen hun leven lang van Op de laatste pagina van dit verslag staat een prachtig overzicht van het aanbod en de dienstverlening van VANnU Afhankelijk van de subsidie en de mogelijkheden om samen te werken en door de inzet van onze medewerkers is door VANnU voor de verschillende gemeenten de afgelopen jaren een aanbod gecreeumlerd Naast de specifieke wensen van de gemeenten is de koers van VANnU daarbij altijd leidend De bezuinigingen in de gemeenten Roosendaal en Zundert kosten veel tijd en energie maar bieden ook kansen voor nieuwe dienstverlening VANnU heeft ook de afgelopen jaren succesvolle of kansrijke programmarsquos of formules van de ene gemeente kunnen implementeren in de andere Op die manier profiteren alle gemeenten van het feit dat men afspraken maakt met dezelfde professionele organisatie

47

Alhoewel deze lokale verschillen kleur geven aan het bibliotheekaanbod is er na jaren van bezuinigingen wel een grens bereikt De gemiddelde bijdrage per inwoner is laag VANnU moet en wil op een goede kwalitatieve manier aan haar 5 kernfuncties invulling geven en voorbereid zijn op de toekomst Dat vraagt om ruimte voor innovatie en om een sterke en stabiele organisatie Daar zijn alle aangesloten gemeenten bij gebaad Het voornemen is om in 2017 met de gemeenten een convenant af te sluiten en daarin een aantal basisafspraken op te nemen over de regionale dienstverlening en de toekomst Een convenant wordt gezien als een manier om in gezamenlijkheid verantwoordelijkheid te nemen voor het bibliotheekwerk van de toekomst De vijf wethouders hebben op het verzoek positief gereageerd Naast deze opdracht is er nog een aantal belangrijke opdrachten voor de komende jaren geformuleerd 24 Een belangrijke die ik in dit hoofdstuk nog kort wil delen is de grote opgave op het gebied van HR Eerder in dit verslag is aangegeven dat de bibliotheek een transitie doormaakt verandert en verbreedt Vragen als Hoe zorgen we dat onze medewerkers voldoende zijn voorbereid en toegerust op de toekomst Hoe zorgen we ervoor dat we talenten binnen de organisatie behouden Hoe realiseren we een goede in- door- en uitstroom en Hoe zien we de rol van de vrijwilligers zijn voor de toekomst van VANnU uiterst relevant VANnU moet haar maatschappelijke meerwaarde tegen een achtergrond van teruglopende subsidies vergroten Dit vraagt om nieuwe focus en keuzes een beweging die momenteel in de hele bibliotheeksector gestalte krijgt Deze ontwikkelingen vragen om een nieuwe inrichting van de organisatie die niet alleen een structuurwijziging is maar die met name ook de kaders biedt voor de rolverdeling en de competenties

24

Zelfevaluatie VANNU voor de certificering

waarop in de organisatie met elkaar en buiten de organisatie met partners wordt samengewerkt Om dit te bereiken is eind 2016 besloten om in 2017 een kwalitatieve reorganisatie door te voeren Een andere opdracht waar VANnU voor staat is hoe VANnU haar ambities kan verwezenlijken en innoveren terwijl de financieumlle middelen (de subsidies daling betalende leden) al jaren afnemen Hoe kunnen extra inkomsten worden gegenereerd en waar liggen kansen

Waar we hard aan hebben gewerkt tov de vorige certificering is dat we meer en beter inzichtelijk maken dat we altijd keuzes maken en stappen zetten in het licht van de stip op de horizon die we hebben geformuleerd in ons meerjarenbeleidsplan We deden dat in het verleden ook maar dat was niet altijd zichtbaar We nemen nu de tijd voor planvorming we leggen meer vast we communiceren beter en zorgvuldiger intern en extern We zijn kritisch op onszelf in de evaluatie leren daarvan voor de toekomst en verbeteren daar waar kan Door het gezamenlijk voorbereiden van de aankomende certificering werden we ons nog meer bewust van waar we vandaan komen en naar op weg zijn Van de successen de uitdagingen en de knelpunten We hebben afstand kunnen nemen van de waan van alledag en de tijd genomen om van een afstand naar de organisatie te kijken Onze ambitie is altijd groot geweest en dat zal zo blijven We zijn ons bewust van het feit dat we zelf de regie moeten houden op de ontwikkeling van de bibliotheek naar de toekomst Dat betekent dat we bedreigingen die op ons afkomen voor zover als kan proberen te keren maar ons vooral willen blijven richten op de kansen En die zijn er genoeg en geven energie VANnU blijft investeren in vernieuwing Dat is voor RvT directeurbestuurder en managers de enige juiste koers Mevrouw FD Assink-Aben directeurbestuurder Bibliotheek VANnU

48

Page 32: Jaarverslag Bibliotheek VANnU 2016 · transparante verantwoording over de wijze waarop het toezicht in 2016 is uitgeoefend. Hier wordt achtereenvolgens verslag gedaan van de samenstelling

32

Subsidieverloop 2011-2016 In 2016 zijn de budgetsubsidies in de gemeenten Roosendaal en Zundert verlaagd De gemeente Roosendaal had de verlaging in 2014 reeds aangekondigd maar heeft VANnU de tijd gegeven om een koers voor 4 jaar uit te zetten waardoor de bezuiniging met aandacht voor de inhoud kan worden gerealiseerd De gemeente Zundert heeft na de fusie in 2015 aangegeven de bibliotheek drie jaar op rij een bezuiniging op te leggen In 2016 euro 50000 en in 2017 en 2018 elk jaar euro 25000 Alleen de gemeente Rucphen heeft een indexering toegepast In onderstaande tabel is vanaf 2011 het subsidieverloop te zien Subsidieverloop 2011-2016

Gemeente 2011euro 2012euro 2013euro 2014euro 2015euro 2016euro

Roosendaal 1608501 1608501 1608501 1608501 1608501 1368503

Roosendaal div subsidies

404624 65660 96182 27049 6240 3553

Moerdijk 883503 793100 797000 798130 809188 809188

Moerdijk div subsidies

8921 33785 41280 72705

61562

57319

Halderberge 550811 495730 395730 395730

395730 395730

Halderberge div subsidies

- 44826 26459 51444

54750

50000

Rucphen - - - 428013 434433 440949

Zundert - - - 305052 305052 255052

totaal 3456360 3041602 2965152 3686624 3675456 3380294

incl VVE en landelijke subsidie Vschool

incl subsidie onderwijsachterstanden marktplaats cultuureducatie en (tot 2015) landelijke subsidie Vschool subsidie marktplaats cultuureducatie

Het bedrag dat de gemeenten per inwoner bijdragen verschilt sterk Het aanbod per gemeente daarmee ook Omdat huisvestingslasten een groot verschil kunnen maken wordt in onderstaande tabel het bedrag inclusief en exclusief huisvestingslasten getoond Subsidiebedrag per inwoner 2016

Gemeente incl huisvesting excl huisvesting Roosendaal 1780 1441

Moerdijk 2143 1594

Halderberge 1308 1126

Rucphen 1983 1377

Zundert 1194 1002

26 Aanbod jeugd Boekstart en de Bibliotheek op School De bibliotheken in Nederland hebben ongeveer vier miljoen leden waarvan 61 jeugdleden in de leeftijd van 0 tot en met 17 jaar Kinderen en jongeren zijn dus een belangrijke doelgroep voor de bibliotheken De samenleving is de afgelopen decennia door en door gedigitaliseerd en gemedialiseerd en raakt ook nog altijd verder geiumlnformatiseerd en geiumlndividualiseerd Dit heeft niet alleen gevolgen voor het leesgedrag van de jeugd ook de manier van denken en de vaardigheden waarmee deze groep opgroeit veranderen Hierdoor zullen bibliotheken de jeugd in de 21ste eeuw op een andere manier moeten bereiken interesseren en ondersteunen dan eerder het geval was18 Ook al verandert de doelgroep lezen en toegang tot boeken blijven belangrijke voorwaarden voor het succes van individuen en de samenleving als geheel Bibliotheken behouden in dat verband hun onmisbare taak

18

Bibliotheken en de jeugd in de 21-ste eeuw Brochure KB en Stichting Lezen en Schrijven

33

Met leesbevorderingsprogrammarsquos als Boekstart en de Bibliotheek op school en leesbevorderingsprojecten als De Nationale Voorleeswedstrijd van Stichting Lezen en de KB hebben zij sterke troeven in handen Aanpak VANnU Het bevorderen van lezen en vooral leesplezier kan niet vroeg genoeg in het leven van kinderen beginnen VANnU richt haar activiteiten op de leeftijdsgroep van 0-18 jaar met onderstaande aanpak Boekstart Het leesbevorderingsprogramma Boekstart moedigt ouders aan om hun kinderen zo vroeg mogelijk kennis te laten maken met boekjes met lezen en met de bibliotheek Boekstart richt zich op kinderen van 0 tot 4 jaar Kinderen die op heel jonge leeftijd in aanraking komen met (voor-)lezen en boeken ontwikkelen zich beter zo heeft onderzoek uitgewezen Een vroege ontdekkingstocht vergroot spelenderwijs de woordenschat van het kind en zorgt ervoor dat het kind later meer leesplezier heeft Zo is er minder kans op laaggeletterdheid Leesbevordering richt zich niet alleen op kinderen met een taalachterstand maar op alle kinderen Resultaat Begin 2009 startte Boekstart in vijf vestigingen in Noord-Brabant Begin 2015 deed 99 van alle bibliotheken in Nederland mee (156 van de 157 bibliotheken) Jaarlijks worden in totaal zorsquon 55000 Boekstart-koffertjes meegegeven aan ouders waarmee 323 van de babyrsquos in Nederland werd bereikt In 2016 zijn bij VANnU 324 kinderen ingeschreven als Boekstartlid Ouders Op verzoek van de instellingen in de kinderopvang wordt op bijeenkomsten voor ouders verteld over het plezier en belang van voorlezen

Moerdijk In Moerdijk wordt door de bibliotheek een programma uitgevoerd in het kader van de Voor- en Vroegschoolse Educatie Doel is om de kinderen met een (taal)achterstand te stimuleren zodat ze met een zo klein mogelijke achterstand naar het basisonderwijs gaan Iedere kinderopvangorganisatie doet hier aan mee Hiermee wordt een groot gedeelte van de kinderen in de leeftijd tot 0-4 jaar bereikt Bibliotheek op school PO (Primair Onderwijs) In het programma de Bibliotheek op school werken bibliotheken en scholen structureel samen aan de taalontwikkeling leesbevordering en mediawijsheid van kinderen De bibliotheek maakt afspraken met het onderwijs over de uitvoering van het programma De basis voor samenwerking is het beleid van de school De jaarlijkse doelen bepaalt men samen op basis van gemonitorde resultaten en de jaarlijkse activiteiten worden vastgelegd in een lees- en mediaplan Het volgen van de cursus Open boek door leerkrachten helpt bij het vormgeven van het beleid Met de Bibliotheek op school gaan school en bibliotheek een meerjarige samenwerking aan rondom lezen en mediawijsheid De effecten van de inzet worden jaarlijks door de landelijke monitor gevolgd Deze samenwerking is geborgd in het beleid van zowel school als bibliotheek Een actuele en gevarieerde collectie in de school zorgt voor verrijking van het leesonderwijs Vanuit de bibliotheek ondersteunt een professionele leesconsulent de leescooumlrdinator en het team van de school Daarnaast helpt een digitaal portaal de school bij het zoeken en registreren van boeken het stimuleren van lezen het bijhouden van de leeshistorie en het vinden van betrouwbare informatie Roosendaal De uitrol van lsquode Bibliotheek op schoolrsquo in Roosendaal vordert volgens planning Na de eerste 8 scholen zijn in 2016 de volgende 7 scholen aangesloten de Linde de Klimroos Klaverweide Lavoor de Stappen Baayaert en Talent

34

Basisscholen de Vondel en Wending hebben nu ook een vaste leesconsulent van Bibliotheek VANnU Ruim de helft van de scholen is inmiddels aangesloten In Wouw is samen met scholen de Stappen en Baayaert hard gewerkt om een inspirerende leesomgeving voor de kinderen van de scholen te maken Na sluiting van het servicepunt is de collectie voor de kinderen binnen de school toegankelijk geworden Een voorbeeld van een inspirerende leesomgeving is te vinden op basisschool de Klimroos Deze school heeft ook een Facebookpagina gemaakt om de schoolbieb te promoten httpswwwfacebookcomHieperdeBieb Tijdens de Kinderboekenweek zijn er 41 klassen van de Roosendaals scholen op bezoek geweest Ze namen deel aan het programma lsquoleeselixerrsquo Een speciale drank waarin kinderen hun leesvoorkeur konden mixen en zo genoeg leeshonger en leesvoer zouden hebben tot ze oma en opa waren Moerdijk Alle 22 scholen in de gemeente Moerdijk kunnen gebruik maken van leesbevorderingsprojecten in samenwerking met een leesconsulent van de bibliotheek Dit wordt gedaan in samenhang met de actuele en inspirerende boekencollectie die de scholen jaarlijks van de bibliotheek ontvangen Een voorbeeld van deze samenwerking is het project lsquoTheaterlezenrsquo dat is uitgevoerd op basisschool de Boemerang Basisscholen komen diverse keren per jaar voor groepsbezoeken naar de bibliotheek Halderberge Er is nog geen structurele samenwerking met de scholen Wel hebben een aantal scholen belangstelling voor lsquode Bibliotheek op schoolrsquo Twee leerkrachten van basisschool rsquot Bossche Hart uit Bosschenhoofd hebben de cursus Open Boek gevolgd een bouwsteen van het project Op

basis daarvan worden er jaarlijks een aantal leesbevorderingsprojecten uitgevoerd in deze school Basisschool de Schittering maakt gebruik van de mogelijkheid voor het doen van groepsbezoeken in vestiging Oudenbosch De gesprekken met de wethouder over het aanbod voor de jeugd in de toekomst in de gemeente Halderberge zijn in volle gang Rucphen Met alle 7 scholen in Rucphen zijn gesprekken gevoerd over de invoering van lsquode Bibliotheek op schoolrsquo Op basisschool Vinkenbos was door de leerkrachten de cursus Open Boek al gevolgd en was een up-to-date leesplan aanwezig Hier is gestart met uitvoering van het activiteitenplan en invoering van de Monitor Op basisschool Martinus in Rucphen zijn 3 leerkrachten gestart met de cursus Open Boek deze school heeft de doelen al bepaald De andere scholen zijn in diverse stadia van uitrol van de samenwerking Zundert Met de scholen in Zundert zijn gesprekken gevoerd om te komen tot een basisvoorziening volgens de aanpak lsquode Bibliotheek op schoolrsquo Op basis hiervan is een plan gemaakt wat nog niet helemaal tot overeenstemming heeft geleid Daarom worden de gesprekken in 2017 voorgezet (zie verder 25 Ontwikkelingen per gemeenten) Bibliotheek op school VO (Voortgezet Onderwijs) De succesvolle aanpak van de Bibliotheek op school in het basisonderwijs is aanleiding geweest om het programma uit te breiden naar het voortgezet onderwijs (VO) allereerst naar het vmbo Die uitbreiding biedt de bibliotheken een strategische aanpak voor structureel samenwerken met het voortgezet onderwijs De pijlers zijn collectie lezen en mediawijsheid Iedere pijler heeft een keuzemenu bestaande uit een aantal bouwstenen die oa voortkomen uit bestaande Bibliotheekprojecten oa Biebsearch Leeskr8 en 4You

35

De Bibliotheek op School Het Da Vinci College (Roosendaal) en Bibliotheek VANnU hebben in schooljaar 2015-2016 gebruik gemaakt van de Stimuleringsregeling van Kunst van Lezen tbv de Bibliotheek op School Halverwege het schooljaar 2016 liep deze regeling af Tijdens dit schooljaar hebben school en bibliotheek gewerkt aan het creeumlren van de voorwaarden en er is een leesplan geschreven waarin een stevige basis is gelegd voor een meerjarenplan De onderstaande activiteiten zijn concreet uitgevoerd

Studiemiddag voor docenten Iedere docent taaldocent

Training voor docenten Lezen in het vmbo werkt

Boekencollectie (in de vorm van boekenkisten 303 boeken)

Campagne Nederland Leest Lydia Rood

Vrij lezen in de klas zowel in het vmbo als in het praktijkonderwijs experimenteren docenten met de boekenkisten en vrij lezen

Vakoverstijgend voorlezen oa techniekdocenten en biologiedocenten lezen voor ook in de bovenbouw

VANnU is in gesprek met de school over een vervolg Het Markland college in Zevenbergen maakt al een paar jaar gebruik van Biebsearch Dit is een voorloper van Bibliotheek op School In 2016 hebben in een werkgroep gesprekken plaatsgevonden ter voorbereiding van het programma de Bibliotheek op School In 2017 gaat daadwerkelijk gewerkt worden aan het taal- en leesbeleid en het omzetten van Biebsearch in de Bibliotheek op school Twee docenten van het Markland hebben deelgenomen aan de training Lezen in het vmbo werkt op het Da Vinci college Brugklassers van het Marklandcollege komen regelmatig op groepsbezoek in de bibliotheek

Diverse activiteiten Voor middelbare scholieren worden diverse activiteiten georganiseerd waar VANnU een rol in speelt Een van de activiteiten is het Cultuurfestival Artisjok 2016 voor havo en vwo 4 VO In Roosendaal is de organisatie in handen van de Cultuurcompaan Het thema van dit jaar was Beyond Borders VANNU heeft de samenwerking gezocht met De Witte Roos en boekhandel Het verboden Rijk waardoor de mogelijkheid ontstond om groots uit te pakken en goed aan te sluiten bij het thema In februari hebben 14 schoolfinalisten van 7 scholen (2 per school) deelgenomen aan de voorleeswedstijd Read2me In deze wedstrijd worden leerlingen aangespoord goede jeugdboeken voor te lezen Leerlingen lezen voornamelijk voor uit boeken van de Jonge Jury Een leerling van het Jan Tin Bergen College heeft de Roosendaalse finale gewonnen Tot slot scholen zien de waarde van abonnementen en schoolpassen Ook worden regelmatig projectcollecties afgenomen en vinden er klassenbezoeken en schrijversbezoeken plaats Abonnementen School schoolabonnementen Collectieve

schoolpassen

Da Vinci College

Gertrudis College I 216

Jan Tinbergen College I

Markland College Oudenbosch I

Markland College (Zevenbergen)

II 269

Norbertus College II 211

Munnikenheide college I

Mencia Sandrode I

36

27 Aanpak laaggeletterdheid Laaggeletterdheid is een maatschappelijk probleem waar vaak nog een taboe op rust Ongeveer 13 miljoen inwoners van Nederland tussen de 16 en 65 jaar is laaggeletterd Ze hebben moeite met lezen schrijven en communiceren in het Nederlands En dat terwijl taal steeds belangrijker wordt om zelfstandig te kunnen participeren Denk aan het gebruiken van websites van overheden en bedrijven aan internetbankieren of een sollicitatiebrief schrijven of aan langer zelfstandig kunnen wonen Maar denk ook aan het begrijpen van veiligheidsinstructies op het werk of bijsluiters van medicijnen

Vanuit de Rijksoverheid is daarom gestart met het actieprogramma lsquoTel mee met Taalrsquo[1] In dat programma zetten de ministeries van OCW SZW en VWS samen in op participatie taal als middel om mee te kunnen doen in de maatschappij en op het werk In Tel mee met Taal zijn de preventieve aanpak (het voorkomen van taalachterstand) en de curatieve aanpak (het bestrijden van laaggeletterdheid via scholing) voor het eerst in eacuteeacuten overkoepelend actieprogramma samengebracht Daarbij speelt de regionale netwerkaanpak een belangrijke rol De combinatie van de curatieve en preventieve aanpak van laaggeletterdheid sluit aan bij de opdracht van de bibliotheek bij te dragen aan geletterdheid in brede zin voor jong en oud De bibliotheek heeft al taalaanbod gericht op jonge kinderen (bijvoorbeeld Boekstart) en volwassenen (bijvoorbeeld via taalcoaches lees- en schrijfclubs) Ook opereert de bibliotheek in een lokale maatschappelijke context in contacten met burgers gemeenten onderwijs lokale bedrijven en maatschappelijke organisaties Dit maakt dat de bibliotheek een unieke positie inneemt en in potentie een belangrijke verbindende schakel kan vormen binnen de regionale aanpak van laaggeletterdheid

[1]

httpswwwtaalvoorhetlevennl

In september 2014 is het convenant Taal voor het Leven West- Brabant ondertekend Een samenwerkingsverband tussen ROC Kellebeek VWS ATEA UWV Cubiss St Lezen amp Schrijven en de bibliotheken in West- Brabant om een bijdrage te leveren aan het terugdringen van laaggeletterdheid Inmiddels zijn er zorsquon 30 organisaties aangesloten ook organisaties uit de zorg- en welzijnssector De aanpak van laaggeletterdheid kan niet los worden gezien van maatregelen om taalachterstanden en laaggeletterdheid te voorkomen zoals leesbevordering Daarom is het beleid gericht op leesbevordering en leesplezier een waardevolle aanvulling op het reguliere taalonderwijs en is dit onderdeel van het actieprogramma lsquoTel mee met Taalrsquo Wat doet VANnU VANnU biedt een basisaanbod waarin collectie taalpunten en het taalnetwerk en activiteiten in de Week van de Alfabetisering opgenomen zijn Daarnaast worden bovenop dit basisaanbod trajecten aangeboden in het kader van de uitvoer WEB In 2016 heeft Taal voor het Leven West-Brabant voor het tweede jaar op rij WEB-gelden ontvangen tbv het versterken van werkenden en werkzoekenden In onderstaand overzicht is het basisaanbod opgenomen onder het kopje Activering daarna volgen de trajecten in het kader van WEB Activering basisaanbod

Collectie VANnU heeft een speciale Makkelijk Lezen-collectie voor mensen die moeite hebben met lezen en schrijven Bij de samenstelling van de collectie heeft de bibliotheek gelet op de bruikbaarheid ervan voor de ontwikkeling van taalvaardigheid en maatschappijorieumlntatie De collectie bestaat uit leesboeken op verschillende leesniveaus taalcursussen en informatieve boeken en alle informatie is in eenvoudig Nederlands

37

Taalpunten In 2016 heeft VANnU samen met haar netwerkpartners twee taalpunten opgezet eacuteeacuten loket dat burgers overzicht biedt van het informele formele en non-formele scholingsaanbod op het gebied van taal en digitale vaardigheden in de regio Naast de doorverwijsfunctie bieden de Taalpunten ook laagdrempelige trainingen Aan de hand van een intake wordt de scholingsbehoefte van de deelnemer in kaart gebracht en kan er bijvoorbeeld een training Klik amp Tik worden gedaan Het eerste Taalpunt opende in maart 2016 in de wijk Kalsdonk in Roosendaal en de tweede is op 31 maart in de bibliotheek Zevenbergen feestelijk geopend Na opening van de Taalpunten is er voortdurend aanloop van mensen met taalvragen In 2016 zijn er 34 mensen geholpen enof doorverwezen in Kalsdonk In het taalpunt in Zevenbergen zijn in 2016 totaal 14 mensen geholpen met hun taalvraag

Activering Deelnemers Opmerkingen

Roosendaal 31 Klik amp Tik basis

Taalpunt Kalsdonk (RSD) 34 Intakes

Moerdijk 17 Klik amp Tik basis

Taalpunt Moerdijk 14 Intakes

Halderberge 11 Klik amp Tik basis

Rucphen 9 Klik amp Tik basis

Zundert 7 Klik amp Tik basis

Training herkennen amp doorverwijzen

15 Gezondheidsplein

Kalsdonk

138

Trainingen Op 20 september heeft VANnU aan de partners van het Gezondheidsplein in Kalsdonk een training Herkennen en motiveren laaggeletterden

gegeven

Week van de alfabetisering Samen met haar partners in het West Brabantse Taal voor het Leven organiseerde Bibliotheek VANnU een Lagerhuisdebat tijdens de Week van de Alfabetisering In dit interactieve debat ging men op zoek naar de formule om slim samen te werken eacuteeacuten doel maar met een verschillende motivatie belang of uitgangspunt Wanneer is de samenwerking slim en daarmee effectief Het debat vond plaats in Etten Leur De landelijke week van de alfabetisering viel dit jaar samen met de start van het nieuwe Taaljaar 2016-2017 Samen met de gemeente Moerdijk heeft de bibliotheek een informatieve en interactieve bijeenkomst georganiseerd (5 september 2016) waarin verteld werd over de aanpak van laaggeletterdheid Wethouder Thomas Zwiers gaf het belang van de aandacht voor laaggeletterdheid aan in het bijzonder voor werknemers Daarnaast werd stilgestaan bij het aanbod aan taalactiviteiten in het schooljaar 2016-2017 en het taalnetwerk in de regio Bijzondere aandacht was er voor de rol van vrijwilligers in de taaltrajecten Zonder vrijwilligers is een groot aantal taalactiviteiten niet uit te voeren Taalnetwerk In het Taalnetwerk zijn lokale taalbieders en ndashprojecten vertegenwoordigd zoals Humanitas Vluchtelingenwerk de VoorleesExpress ROC Kellebeek WijZijn Traverse en de STA teams Het netwerk komt onder voorzitterschap van VANnU 2 tot 3 maal per jaar samen om kennis te delen en samen te werken In 2016 heeft dat geleid tot het opstellen van een Taalkaart van Roosendaal (welke aanbieders bieden welke trainingen aan tegen welke voorwaarden) De Taalkaart is inmiddels door de deelnemers in gebruik genomen Verder wordt er veel aandacht besteed aan het werven van taalvrijwilligers VANnU Humanitas Vluchtelingenwerk en WijZijn Traverse bundelden de krachten om via uitingen in de media taalvrijwilligers te werven Dat leidde tot een goed bezochte informatiemiddag op 9 december waar zorsquon 50 geiumlnteresseerden zich meldden

38

Activering WEB trajecten Taaloefengroepen In Rucphen en in Roosendaal organiseert de Bibliotheek VANnU wekelijks taaloefengroepen voor medewerkers van de WVS De werkleiding van de WVS geeft aan dat zij zien dat hun medewerkers echt veranderen sinds zij aan de taaloefengroep zijn begonnen De persoonlijke benadering en begeleiding van de taalvrijwilligers zorgt ervoor dat de cursisten meer zelfvertrouwen krijgen en verrast worden in hun eigen kunnen In totaal hebben in de vijf gemeenten 36 personen deelgenomen Klik amp Tik cursussen Voor alle mensen die moeite hebben om hun weg te vinden op internet biedt de Bibliotheek op de vijf kernvestigingen de cursus Klik amp Tik aan De cursisten worden begeleid door vrijwilligers In 2016 hebben 40 cursisten de cursus met succes afgerond en hiermee hun zelfredzaamheid vergroot Taal amp Arbeidsmarkt Walk amp Talk en Werkmap Walk amp Talk Vanaf oktober organiseert Bibliotheek VANnU maandelijks op elke derde maandag van de maand Walk amp Talk deacute koffiepauze voor werkzoekenden Het is een gratis netwerkbijeenkomst voor en door werkzoekenden In een ongedwongen sfeer maakt men in Bibliotheek VANnU kennis met elkaar krijgt men tips van een professional enof hoort men ervaringen van (ex-)werkzoekenden In 2016 waren de themarsquos Netwerken hoe doe je dat (oktober) Hoe maak je een goed basis CV (november) en Werken in Belgieuml (december) In 2016 hebben 62 belangstellenden deelgenomen aan de bijeenkomsten

Werkmap De dienstverlening van het UWV verloopt digitaal Laagopgeleide en oudere werkzoekenden hebben vaak moeite met het aanvragen van een DigiD en het omgaan met de digitale werkmap van het UWV In 2016 hebben 32 deelnemers een training gevolgd om hun vaardigheden op dit gebied te verbeteren

Monitoring In januari 2017 verscheen de landelijke Monitor Digitale Vaardigheden 2015-2016 uitgevoerd door Next Value in opdracht van de Koninklijke Bibliotheek In deze monitor waar VANnU aan meegewerkt heeft wordt gekeken naar de resultaten van de digitale trajecten en worden deelnemers bevraagd In de algemene conclusies en aanbevelingen worden de volgende zaken aangegeven en door VANnU opgepakt 1 Zoek samenwerking met doorverwijzers VANnU heeft dit geborgd op regionaal niveau door Taal voor het Leven West-Brabant en lokaal via het Taalnetwerk Werk met vrijwilligers VANnU werkt sinds 2014 met taalvrijwilligers zij worden getraind door ROC Kellebeek enof St Lezen en Schrijven 2 Voorkom een te vrijblijvende leeromgeving door actief samen te werken met bijvoorbeeld de WVS worden deelnemers gestimuleerd om actief deel te nemen 3 Probeer maatwerk te bieden en verwijs door naar vervolgtrajecten sinds 2016 worden in de Taalpunten intakes afgenomen door taaldocenten van ROC Kellebeek daarmee wordt de doorverwijzing nog meer maatwerk Ten slotte werd de deelnemers gevraagd naar hun tevredenheid over de trainingen 37 deelnemers hebben meegewerkt aan de monitor Door de samenwerking met ROC Kellebeek in 2016 verder vorm te geven is er meer aandacht gekomen voor deskundigheidsbevordering van de taalvrijwilliger en is de doorstroom van deelnemers toegenomen Daarmee wint de West-Brabantse aanpak aan duurzaamheid

39

28 Werkzaamheden Marktplaats Cultuureducatie 2016 Bibliotheek VANnU is verantwoordelijk voor de Marktplaats Cultuureducatie in de gemeenten Halderberge en Moerdijk De doelstelling van de Marktplaats is Een netwerk en samenwerking tussen aanbieders van cultuur en het onderwijs creeumlren zodat de jeugd meer in aanraking komt met kunst en cultuur en zich daardoor beter kan ontwikkelen De cooumlrdinator Marktplaats Cultuureducatie heeft in 2016 de volgende taken uitgevoerd

inventariseren van de vraag op het gebied van cultuureducatie van het onderwijs (PO en VO)

inventariseren van de vraag op het gebied van cultuureducatie voor en naschoolse opvang inventariseren van de mogelijkheden van de culturele aanbieders

culturele aanbieders meenemen in de lsquotaalrsquo van het onderwijs

het uitbreiden en verstevigen van het lokaal cultuur-educatief netwerk

samenwerken met de intermediairs van regiorsquos West Brabant

afstemmen van vraag en aanbod Het Kunstmenu wordt afgenomen door alle Halderbergse scholen en elf scholen uit de gemeente Moerdijk Het wordt aangeboden in samenwerking met CultuurCompaan (gemeente Roosendaal) en bestaat uit activiteiten van lokale (professionele aanbieders uit de gemeente) regionale (professionele aanbieders uit de provincie) en landelijke culturele instellingen De leerlingen maken op deze manier kennis met de drie domeinen van Cultuureducatie (in huis met de culturele omgeving en uit de grote wereld) Verder nemen de scholen deel aan diverse naschoolse activiteiten (verlengde schooldag) en vinden er diverse losse culturele projecten op de scholen plaats

De cooumlrdinator ondersteunt culturele instellingen kunstenaars en het onderwijs mbt actuele ontwikkelingen op het gebied van cultuureducatie Zij organiseert netwerkbijeenkomsten voor de interne cultuurcooumlrdinatoren (ICCrsquoers) biedt scholing aan en geeft de ICC cursus in West- Brabant Daarnaast worden er cursussen aangeboden voor culturele aanbieders zodat ook zij meegaan in de huidige ontwikkelingen op het gebied van cultuureducatie De cooumlrdinator cultuureducatie is tevens intermediair voor de scholen mbt de rijksregeling Cultuureducatie met Kwaliteit (2013 ndash 2016) een opdracht die middels de Cultuurloper wordt uitgevoerd Hierbij wordt nauw samengewerkt met de Provinciale instelling Kunstbalie Aan de regeling nemen 5 scholen uit de gemeente Halerberge en 7 scholen uit de gemeente Moerdijk deel VANnU werkt regionaal en dat vertaalt zich ook in de Marktplaats Cultuureducatie waar het onderhouden van contacten met andere marktplaatsen en buurgemeenten vanzelfsprekend is De cooumlrdinator neemt deel aan het zogenaamde Regionaal Overleg Marktplaatsen (ROM) en een Provinciaal Overleg Het doel is om gezamenlijke activiteiten voor de regio West- Brabant te organiseren Er wordt samengewerkt met de cooumlrdinator Brede Scholen en cooumlrdinator Sport van beide gemeenten Ook vindt er steeds meer samenwerking plaats met de schoolbesturen Stichting Openbaar Onderwijs West-Brabant is een bovenschools traject gestart op het gebied van cultuureducatie met oa de intermediairs van de gemeente Roosendaal en HalderbergeMoerdijk Tot slot neemt de cooumlrdinator zitting in de werkgroep Cultuurmaand (septemberoktober) van de gemeente Halderberge Zij richt zich vooral op de activiteiten voor het onderwijs

40

29 Personeel en Organisatie

Per 31-12-2016 heeft VANnU 3885 FTE in dienst In totaal gaat het om 74 medewerkers De groei in ftersquos (145) heeft met name te maken met de uitrol dBoS en toename van leesconsulenten waarover eerder in dit verslag is gesproken In de Frontoffice is het aantal uren door oa sluiting van servicepunten in de gemeente Zundert en aanpassingen van het servicepunt in Wouw afgenomen

De leeftijdsopbouw van de medewerkers Van alle medewerkers bij VANnU is 95 jonger dan 40 jaar Het percentage medewerkers tussen de 40 en 50 jaar is 135 54 van de medewerkers is tussen de 50 en 60 jaar en het percentage 60+ is 23 VANnU heeft tov de landelijke leeftijdsopbouw een hoger percentage 50 plussers Dat betekent dat er goed moet worden nagedacht over de instroom van jongere medewerkers om de uitstroom voor de komende jaren op te kunnen vangen Dat is een lastig vraagstuk omdat bij een reorganisatie de jongere medewerkers vaak degenen zijn die door middel van afspiegeling moeten vertrekken Het komend jaar zal dit onderwerp opnieuw op de agenda staan van directie en OR omdat het vraagt om een

visie over hoe het toekomstig personeelsbestand eruit moet komen zien en hoe de organisatie zich daarop kan voorbereiden

Personeelsverloop in- door- en uitstroom In totaal zijn er in 2016 acht medewerkers ingestroomd waarvan

projectmedewerker vernieuwing netwerk

1 cooumlrdinator Frontoffice

1 controller

1 medewerker communicatie

2 leesconsulenten 4-12

2 ondersteuners leesconsulenten

stagiaire19 Daarnaast zijn er zes medewerkers uit dienst getreden waarvan

1 ondersteuner leesconsulenten

3 opruimhulpen

2 informatiemedewerkers

19

De stagiaire is in augustus voor een aantal uur als medewerker communicatie aangesteld

0 10 20 30 40 50

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

totale FTE

totale FTE

0

10

20

30

40

50

60

15-30 30-40 40-50 50-60 60+

pe

rce

nta

ge

Leeftijdsopbouw in percentages

VANnU

st Bibliotheekwerk

landelijk

41

Jubilea In 2016 waren er twee jubilarissen Een medewerker was 40 jaar in dienst en een 25 jaar in dienst bij VANnU

Ziekteverzuim Het gemiddelde verzuimpercentage in 2016 bedroeg 32 De ziekte frequentie is 09 Het ziekteverzuim is ten opzichte van 2015 gedaald (587) Onderstaande grafiek toont het verzuimverloop in 2016 Duidelijk is dat het verzuimcijfer vooral wordt beiumlnvloed door een aantal langdurig zieken Het ziekteverzuim is in lijn met de landelijke trend 20 Ziekteverzuim 2016

20

CBS statline cultuur sport en recreatie geeft over de eerste drie kwartalen van 2016 een gemiddeld percentage aan van 32

Scholing VANnU vindt het belangrijk om haar medewerkers zo goed mogelijk voor te bereiden op het bibliotheekwerk van de toekomst In de strategische koers 2016-2018 staan de kernkwaliteiten collectioneren programmeren en netwerken centraal Om medewerkers de kans te geven deze competenties verder te ontwikkelen heeft VANnU in 2016 verschillende stappen gezet In het fusieproces is afgesproken dat er in de front office toegewerkt zou worden naar minder functies De functie van medewerker klantenservice is komen te vervallen en alle medewerkers die het betrof zijn opgeleid tot informatiemedewerker Een groep van 16 medewerkers heeft een opleidingstraject van 6 maanden doorlopen wat leidde tot een certificaat voor iedereen en een benoeming tot informatiemedewerker Alle front office medewerkers hebben in de zomer een training gevolgd over de digitale diensten van VANnU Hierbij kwam het gebruik van de e-books aan de orde en uitleg en gebruik van de verschillende bibliotheek apps digitale bibliotheek bronnen Daarnaast is er extra toelichting gegeven op het gebruik van Bicat het bibliotheekinformatiesysteem Na afloop van de training waren de medewerkers op de hoogte van het volledige aanbod en beter in staat om gebruikers te informeren en vragen te beantwoorden over het brede aanbod van digitale diensten

In 2016 is door alle medewerkers verder gewerkt in de themagroepen om de kerncompetenties concreet gestalte te geven Een doel in 2016 was ook om de medewerkers uit ZundertRucphen aan te laten sluiten bij deze manier van werken Opgemerkt moet worden dat hier in 2017 nog een aantal stappen in gezet moet worden De themagroepen biedt medewerkers de mogelijkheid om het netwerken het vormen van themacollecties en het bedenken van een bijpassend programma uit te proberen te oefenen en hiervan te leren In de praktijk blijkt dit meer of minder goed te slagen afhankelijk van het thema

0

20

40

60

80

100

120

140

160

180

verzuim kort0-7 dagen

verzuimmiddellang 8-

42 dagen

verzuim lang43-365 dagen

aantal ziektedagen

aantal medewerkers

42

Een aantal themagroepen heeft in 2016 tastbare resultaten weggezet Zo is er een pop-up bieb in winkelcentrum De Roselaar verschenen een pop-up in de basiliek in Oudenbosch zijn er verschillende voorleesactiviteiten geweest door het hele werkgebied zijn er contacten gelegd en presentaties geweest bij een aantal Alzheimer-cafeacutes en vonden andere activiteiten plaats zoals een Boekenproeverij in Zevenbergen Uiteraard werd er door de themagroepen ook aandacht besteed aan de landelijke leesbevorderingscampagnes zoals de (kinder)Boekenweek en Nederland Leest

Inzet vrijwilligers in de branche Stichting BibliotheekWerk is in 2015 door het Centraal Overleg Arbeidsvoorwaarden Openbare Bibliotheken gevraagd een inventarisatie uit te voeren van de inzet van vrijwilligers in de branche Van de 124 ondervraagde bibliotheken geeft 92 procent aan dat zij met vrijwilligers werken In bijna de helft van deze bibliotheken zijn op dit moment meer vrijwilligers werkzaam dan medewerkers met een arbeidsovereenkomst Wel worden zij vaak een beperkt aantal uren per week ingezet Wanneer een bibliotheek niet met vrijwilligers werkt is dit over het algemeen een principieumlle beslissing Over het algemeen voeren vrijwilligers in bibliotheken verschillende taken uit Een belangrijke taak is de bezorging van materialen aan huis Daarnaast worden vrijwilligers ook regelmatig ingezet als gastheer of gastvrouw en ondersteunen ze regelmatig bij de uitvoering van verschillende publieks- en promotieactiviteiten in de bibliotheek Ook zijn er werkzaamheden die minder frequent door vrijwilligers worden opgepakt Dit geldt bijvoorbeeld voor het adviseren over de ontwikkeling van de collectie het plaatsen van de collectie en het presenteren van collectieonderdelen als ondersteuning bij een project of activiteit Ruim driekwart van de bibliotheken met vrijwilligersbeleid heeft beleid vastgesteld over de scholing en begeleiding van vrijwilligers In de praktijk blijkt echter dat er minder vaak concrete initiatieven zijn om vrijwilligers de mogelijkheid te bieden zich verder te ontwikkelen

Als er een initiatief aanwezig is is dit doorgaans gericht op het aanbieden van scholing21 Inzet vrijwilligers VANnU Met het oog op de bezuinigingen en de veranderende rol van bibliotheken vraagt het vrijwilligersbeleid veel tijd en aandacht van directie managers en ondernemingsraad Sinds de fusie in 2015 met de bibliotheek ZundertRucphen heeft VANnU te maken met vrijwilligers in het uitleenproces In Rijsbergen en Rucphen was men gewend te werken met vrijwilligers in de rol van gastvrouw terwijl in het VANnU werkgebied van voacuteoacuter de fusie alleen gebruik werd gemaakt van expert-vrijwilligers (bv voor de speelotheek en voor cursussen zoals Klik en Tik) Met de realisatie van de nieuwe voorziening in Wouw is gekozen voor de inzet van vrijwilligers in de ondersteuning bij het uitlenen De vrijwilligers zorgen voor een opgeruimde ruimte voor een prettige ontvangst en ondersteunen in het gebruik van de zelfservice-apparatuur In 2016 is veel aandacht geweest voor de wijze waarop de vrijwilligers ingezet worden in de organisatie en de gesprekken over dit onderwerp zullen ook in 2017 voortgezet worden Uiteraard speelt de OR hierin een belangrijke en verbindende rol In 2016 werden ook de voorbereidingen getroffen voor een pilot in Rijsbergen die in januari 2017 van start gaat Het doel is om de inzet van vrijwilligers in het uitleenproces verder uit te werken de samenwerking tussen de vrijwilliger en de betaalde kracht helder vorm te geven en te beschrijven wat het vakmanschap voor het bibliotheekwerk lsquonieuwe stijlrsquo inhoudt Om kennis en kunde te delen en ervaringen uit te wisselen maakt de cooumlrdinator vrijwilligers deel uit van een (Brabantse) overlegstructuur met andere cooumlrdinatoren De inzet van vrijwilligers is een onderwerp dat in iedere bibliotheek speelt

21

httpswwwbibliotheekwerknlVrijwilligers_in_de_bibliotheekpdf

43

210 Ontwikkelingen in de openbare bibliotheek Samenwerking Bibliotheek VANnU werkt in alle gemeenten samen met partners op het gebied van zorg en welzijn (CJG) voorschoolse voorzieningen (kinderopvang en peuterspeelzalen) educatie (basis- en voortgezet onderwijs) laaggeletterdheid (bibliotheken West-Brabant ROC UWV en WVS) en cultuur (diverse instellingen zoals musea schouwburg en archief of organisaties zoals Stichting Cultuur Moerdijk) Bovenlokaal wordt er samengewerkt in de Brabantse Netwerkbibliotheek (BNB) Dit is een samenwerkingsverband tussen de 19 Brabantse basisbibliotheken en Cubiss Cubiss is een Provinciale Ondersteuningsinstelling (POI) en heeft een rechtstreekse subsidierelatie met de provincie Noord-Brabant Een essentieel doel van de BNB is het creeumlren van een goed toegankelijk netwerk Een plek waar ideeeumln floreren waar informatie en ervaringen worden uitgewisseld en waar kennis wordt gedeeld zodat de gebruikers en de partners van de Brabantse bibliotheken optimaal worden bediend Niet alleen nu maar ook in de toekomst De hoofddoelstelling van de BNB is het stimuleren van de Brabantse kennisinfrastructuur door vanuit de bibliotheekfunctie bij te dragen aan een goed ingerichte publieke informatievoorziening (httpwwwbnbibliotheeknl) Het samenwerkingsverband heeft een gezamenlijk beleidsplan vastgesteld en voert de provinciale projecten mede onder die vlag uit Branche De branchevereniging van en voor de openbare bibliotheken is de Vereniging van Openbare Bibliotheken (wwwdebibliothekennl) Tot slot is er nog de Stichting Certificering Openbare Bibliotheken Deze stichting ontwikkelt en bewaakt kwaliteitsnormen en toetst de kwaliteit van bibliotheekorganisaties aan deze normen door middel van audits (wwwbibliotheekcertificaatnl)

De overheden De overheid is op drie niveaus betrokken bij de basisbibliotheek op gemeentelijk provinciaal en landelijk niveau Gemeente De gemeente is de primaire opdrachtgever van de basisbibliotheek Zij verleent VANnU subsidie Binnen het gemeentelijk beleidskader dat gebaseerd is op eenduidig en samenhangend beleid worden concrete afspraken gemaakt met Bibliotheek VANnU over de te behalen resultaten en prestaties Tussen de gemeenten en Bibliotheek VANnU wordt een tweezijdig contract afgesloten dat nagekomen en geeumlvalueerd moet worden Bibliotheek VANnU ontvangt subsidie op basis van een uitvoeringsovereenkomst op basis van de Algemene Wet Bestuursrecht (AwB) Uitgangspunt is dat wordt gestuurd op inhoud en dat wederzijds afspraken worden gemaakt tussen de gemeente en Bibliotheek VANnU De basis van deze afspraken is

1 De beleidsdoelen die de gemeente nastreeft 2 De diensten en producten die Bibliotheek VANnU levert om aan

die beleidsdoelen te voldoen of een bijdrage te leveren 3 Duidelijke beoordelingscriteria op basis waarvan de prestaties en

(eventuele) resultaten worden beoordeeld en de subsidierelatie wordt afgerekend

Provincie In opdracht van de provincie Noord-Brabant werkt Cubiss samen met de Brabantse bibliotheken aan programmas voor bibliotheekvernieuwing Het werkplan van Cubiss bestaat de komende jaren uit vier projecten

1 Bieb Lab (voorheen Innovatie van de bibliotheekfuncties) 2 Innovatie van de educatieve functie 3 Versterken taalvaardigheid 4 Vergroten mediawijsheid

44

De eerste twee projecten zijn gerelateerd aan de wettelijke taak zoals die is vastgelegd in de Wsob Cubiss voert deze opdracht uit in zeer nauw overleg met de Brabantse bibliotheken De twee andere projecten zijn de uitwerking van een aanvullende provinciale opdracht aan Cubiss Naast bibliotheken zijn ook organisaties binnen het sociale domein en het onderwijs hierbij betrokken als partner Rijk De rijksoverheid is verantwoordelijk voor het functioneren van de openbare bibliotheken als stelsel met als aandachtspunten een vergroting van de doelmatigheid samenhang kwaliteit en pluriformiteit van het stelsel openbaar bibliotheekwerk De Wet stelsel openbare bibliotheekvoorzieningen (Wsob) kortweg de Bibliotheekwet is vanaf 1 januari 2015 van kracht De bibliotheekwet regelt de digitalisering van de openbare bibliotheek en zorgt voor structurele financiering daarvan door de Rijksoverheid In deze wet is vastgelegd dat iedere Nederlander toegang moet hebben tot een openbare bibliotheek zowel in fysieke als digitale vorm Ook zijn de vijf functies en voorwaarden vastgelegd waaraan een openbare bibliotheek moet voldoen (zie ook inleiding jaarverslag) De Koninklijke Bibliotheek (KB) heeft onder de Wsob een regierol gekregen binnen het netwerk van openbare bibliotheekvoorzieningen en de verantwoordelijkheid voor de landelijke digitale bibliotheek en Aangepast Lezen Het KB-beleidsplan 2015-2018 lsquoDe kracht van het netwerkrsquo formuleert de ambities van de KB in breed verband met twee strategische prioriteiten

1 Realiseren van de nationale digitale bibliotheek 2 Het versterken van de nationale en internationale samenwerking

Met de nationale digitale bibliotheek neemt de KB het voortouw in het uitbouwen van de rol en betekenis van de bibliotheek in het digitale domein De landelijke digitale infrastructuur zorgt voor de componenten waarmee alle openbare bibliotheekvoorzieningen deelnemen en gebruikmaken van de diensten van de digitale bibliotheek

Het versterken van de nationale samenwerking is gericht op het verbreden van de betekenis van de bibliotheek In samenspraak met de bibliotheken zelf de provinciale service organisaties de VOB en andere partners geeft de KB invulling aan de stelseltaken regie en advies faciliterende en cooumlrdinerende taken en de aansturing van grootschalige programmarsquos en projecten voor het hele bibliotheekstelsel Onttrekking Gemeentefonds voor aanschaf e-content Vanaf 2015 is het Rijk verantwoordelijk voor de financiering van de centrale aanschaf van e-content voor de openbare bibliotheken Daarvoor onttrekt het Rijk een bedrag aan het Gemeentefonds Dit bedrag stelt de minister van OCampW ter beschikking aan de KB voor de inkoop van e-content De KB koopt vervolgens in op voordracht van de openbare bibliotheken begrensd door het financieumlle kader van het ter beschikking gestelde bedrag Tot 1-1-2015 dragen bibliotheken een bedrag per inwoner af aan de VOB voor de inkoop van e-content het zogenaamde omslaggeld Voor 2014 was dat euro 035 per inwoner Het groeipad en de hoogte van de uitname worden formeel vastgesteld in een overleg tussen diverse ministeries en de VNG Gekozen is voor een scenario van relatieve groei Onttrekking gemeentefonds e-content en consequenties

jaar Bedrag per inwoner Totale uitname VANNU22

2014 035 euro 65456

2015 047 euro 87898

2016 055 euro 102859

2017 063 euro 117821

2018 073 euro 136522

De vijf gemeenten van VANnU gaan verschillend met de uitname om De gemeente Moerdijk houdt het bedrag in van de subsidie de gemeente Halderberge deels en de andere drie gemeenten niet

22

Aantal inwoners op basis van gegevens 2016 187017

45

Digitaal abonnement Per 1 januari 2016 heeft de Koninklijke Bibliotheek een lidmaatschapsvorm toegevoegd aan de bestaande lidmaatschapsvormen van de openbare bibliotheken namelijk de mogelijkheid om gebruik te maken van enkel de digitale voorziening Voor dit lidmaatschap is een tarief vastgesteld van 42 euro per jaar Het aanbod van deze lidmaatschapsvorm en ndashtarief is een stap in de ontwikkeling van het publieke aanbod die past binnen de verdere ontwikkeling van de toegang tot digitale werken in het algemeen De Koninklijke Bibliotheek blijft in gesprek met zowel de openbare bibliotheken als de aanbieders van digitale content om een optimaal aanbod voor de klant te realiseren dat in lijn is met de publieke waarden van de openbare bibliotheek Primair gaat het om het aanbod e-books waarvoor licenties zijn afgesloten met individuele uitgevers secundair gaat het om andere content types (audio databanken etc) Omdat het gebruik van e-books in Nederland nog in ontwikkeling is zowel in relatie tot openbare bibliotheken als in relatie tot het commercieumlle - en ook het illegale - aanbod is de introductie van een digitaal lidmaatschap van de openbare bibliotheek niet een eindpunt in de positionering van het publieke aanbod in dit domein De KB stelt daarom een gefaseerde ontwikkeling van de tariefstructuur voor die flexibel genoeg is om in te spelen op ontwikkelingen in het netwerk en in de markt De Nationale bibliotheekpas en gastlenen Naast het digitale abonnement loopt ook de ontwikkeling van de nationale bibliotheekpas Het project de Nationale Bibliotheekpas ontwikkelt eacuteeacuten pas die burgers toegang geeft tot alle landelijke en lokale (digitale) diensten Op deze manier krijgen zij makkelijker toegang tot de fysieke collectie van alle bibliotheken in heel Nederland Door de invoering van een nationale bibliotheekpas zijn er in de toekomst voor de klant geen verschillende loketten meer met verschillende voorwaarden en dienstverlening Een ander voordeel is de versterking van het merk en het imago van de bibliotheek bibliotheken treden meer naar buiten als eacuteeacuten

netwerk Tot slot zal er ook sprake zijn van efficiency eacuteeacuten stelsel van voorwaarden en keuzemogelijkheden is veel goedkoper en effectiever Bovendien ontstaat er vanuit de gezamenlijkheid de mogelijkheid om op landelijk niveau te kunnen innoveren In januari is onder het motto - Lezen kun je overal lenen nu ook- gastlenen (landelijk) van start gegaan Met gastlenen kunnen bibliotheekleden ook elders in Nederland lenen Daarvoor is een geldig bibliotheeklidmaatschap nodig met een abonnement dat toegang geeft tot gastlenen Gastlenen is een onderdeel van het VOB-project de nationale bibliotheekpas Gezamenlijke innovatieagenda Op 1 januari 2015 is de Wet stelsel openbare bibliotheekvoorzieningen (Wsob) in werking getreden De Wsob gaat uit van een bibliotheekstelsel waarin de drie overheden nadrukkelijk samen de netwerk- verantwoordelijkheid dragen De minister de provinciebesturen en de gemeentebesturen zijn gezamenlijk verantwoordelijk voor een netwerk van openbare bibliotheekvoorzieningen Dit netwerk van openbare bibliotheekvoorzieningen wordt gevormd door

bull de lokale bibliotheken bull de provinciale ondersteuningsinstellingen (POIrsquos) bull de Koninklijke Bibliotheek (KB) voor wat betreft haar taak tot het

in stand houden van de landelijke digitale bibliotheek De Wsob beschrijft de taken van de deelnemers in het netwerk Bij sommige taken raken de verantwoordelijkheden van de verschillende deelnemers elkaar Dat is bijvoorbeeld het geval bij de innovatietaak23 Omdat de verantwoordelijkheid van de gezamenlijke POIrsquos op het gebied van innovatie enerzijds en de cooumlrdinerende taak van de KB anderzijds sterke raakvlakken hebben is bij het bestuurlijk overleg van OCW IPO en

23

Artikel 16 van de Wsob omschrijft als verantwoordelijkheid voor de gezamenlijke POIrsquos2 lsquode ontwikkeling van innovaties ten behoeve van de lokale bibliotheken in overeenstemming met de Koninklijke Bibliotheek in verband met haar cooumlrdinerende taakrsquo

46

VNG samen met VOB SPN en KB de wens ontstaan te komen tot een Gezamenlijke innovatieagenda De Gezamenlijke innovatieagenda heeft als hoofddoel om de vernieuwingskracht van de bibliotheeksector te versterken om zo toegevoegde waarde te kunnen bieden aan burgers en samenleving in lijn met de vijf functies van de bibliotheek Om dat hoofddoel te kunnen realiseren wordt met deze Gezamenlijke innovatieagenda ingezet op

Het aanbrengen van focus door de innovatiekracht te bundelen op een overzichtelijk aantal prioriteiten die breed worden gedeeld door zowel de netwerkverantwoordelijke overheden als het gelaagde bibliotheeknetwerk

Het op gang brengen van een proces van permanente innovatie op deze prioriteiten

Het geven van helderheid over de concrete rolverdeling tussen partijen ndash passend binnen de kaders van de Wsob ndash zodat optimale samenwerking kan ontstaan bij dit proces van permanente innovatie

Met deze Gezamenlijke innovatieagenda als leidraad kunnen overheden vanuit hun verantwoordelijkheid voor het netwerk van openbare bibliotheekvoorzieningen samen met het bibliotheekveld daadkrachtig invulling geven aan het innovatieproces zowel fysiek als digitaal Digihulp via bibliotheken In februari 2016 startte met de ondertekening van een convenant de samenwerking tussen de Belastingdienst en de Koninklijke bibliotheek Doel is om mensen via de lokale openbare bibliotheek ondersteuning te bieden bij het digitaal zaken doen met de overheid Op termijn kunnen burgers bij de bibliotheek terecht voor inhoudelijke hulp over toeslagen en inkomstenbelasting De komende jaren zullen de meeste bibliotheken belastingspreekuren gaan organiseren Inmiddels is een aantal pilots gestart

211 Een blik vooruit

lsquoDe bieb is een aantrekkelijke ontmoetingsplaats geworden waar jongeren en volwassenen graag komen Ze kunnen boeken lenen maar ook een talencursus volgen met een 3D-printer aan de slag gaan of meedoen aan een debat De bibliotheek heeft zichzelf heruitgevondenrsquo Bovenstaande is een citaat uit een brief naar de Tweede Kamer van minister Jet Bussemaker van Cultuur De aanleiding was de verschijning van de eerste bibliotheekmonitor van de KB Het aantal volwassen leden daalde in 2015 maar het aantal jeugdleden nam toe tot 23 miljoen Zij leenden 38 miljoen boeken blijkt uit de monitor In totaal leenden de 156 bibliotheken 73 miljoen fysieke boeken en 4 miljoen e-books uit De vorige hoofdstukken uit dit jaarverslag geven een goed beeld van wat er allemaal in 2016 is gebeurd Bovenstaande tekst had mijn tekst kunnen zijn Ook bij VANnU stijgen de jeugdleden en daalt het aantal volwassen leden De inspanning om de jeugd te bereiken en lezen en leesplezier te bevorderen loont en daar profiteren kinderen hun leven lang van Op de laatste pagina van dit verslag staat een prachtig overzicht van het aanbod en de dienstverlening van VANnU Afhankelijk van de subsidie en de mogelijkheden om samen te werken en door de inzet van onze medewerkers is door VANnU voor de verschillende gemeenten de afgelopen jaren een aanbod gecreeumlerd Naast de specifieke wensen van de gemeenten is de koers van VANnU daarbij altijd leidend De bezuinigingen in de gemeenten Roosendaal en Zundert kosten veel tijd en energie maar bieden ook kansen voor nieuwe dienstverlening VANnU heeft ook de afgelopen jaren succesvolle of kansrijke programmarsquos of formules van de ene gemeente kunnen implementeren in de andere Op die manier profiteren alle gemeenten van het feit dat men afspraken maakt met dezelfde professionele organisatie

47

Alhoewel deze lokale verschillen kleur geven aan het bibliotheekaanbod is er na jaren van bezuinigingen wel een grens bereikt De gemiddelde bijdrage per inwoner is laag VANnU moet en wil op een goede kwalitatieve manier aan haar 5 kernfuncties invulling geven en voorbereid zijn op de toekomst Dat vraagt om ruimte voor innovatie en om een sterke en stabiele organisatie Daar zijn alle aangesloten gemeenten bij gebaad Het voornemen is om in 2017 met de gemeenten een convenant af te sluiten en daarin een aantal basisafspraken op te nemen over de regionale dienstverlening en de toekomst Een convenant wordt gezien als een manier om in gezamenlijkheid verantwoordelijkheid te nemen voor het bibliotheekwerk van de toekomst De vijf wethouders hebben op het verzoek positief gereageerd Naast deze opdracht is er nog een aantal belangrijke opdrachten voor de komende jaren geformuleerd 24 Een belangrijke die ik in dit hoofdstuk nog kort wil delen is de grote opgave op het gebied van HR Eerder in dit verslag is aangegeven dat de bibliotheek een transitie doormaakt verandert en verbreedt Vragen als Hoe zorgen we dat onze medewerkers voldoende zijn voorbereid en toegerust op de toekomst Hoe zorgen we ervoor dat we talenten binnen de organisatie behouden Hoe realiseren we een goede in- door- en uitstroom en Hoe zien we de rol van de vrijwilligers zijn voor de toekomst van VANnU uiterst relevant VANnU moet haar maatschappelijke meerwaarde tegen een achtergrond van teruglopende subsidies vergroten Dit vraagt om nieuwe focus en keuzes een beweging die momenteel in de hele bibliotheeksector gestalte krijgt Deze ontwikkelingen vragen om een nieuwe inrichting van de organisatie die niet alleen een structuurwijziging is maar die met name ook de kaders biedt voor de rolverdeling en de competenties

24

Zelfevaluatie VANNU voor de certificering

waarop in de organisatie met elkaar en buiten de organisatie met partners wordt samengewerkt Om dit te bereiken is eind 2016 besloten om in 2017 een kwalitatieve reorganisatie door te voeren Een andere opdracht waar VANnU voor staat is hoe VANnU haar ambities kan verwezenlijken en innoveren terwijl de financieumlle middelen (de subsidies daling betalende leden) al jaren afnemen Hoe kunnen extra inkomsten worden gegenereerd en waar liggen kansen

Waar we hard aan hebben gewerkt tov de vorige certificering is dat we meer en beter inzichtelijk maken dat we altijd keuzes maken en stappen zetten in het licht van de stip op de horizon die we hebben geformuleerd in ons meerjarenbeleidsplan We deden dat in het verleden ook maar dat was niet altijd zichtbaar We nemen nu de tijd voor planvorming we leggen meer vast we communiceren beter en zorgvuldiger intern en extern We zijn kritisch op onszelf in de evaluatie leren daarvan voor de toekomst en verbeteren daar waar kan Door het gezamenlijk voorbereiden van de aankomende certificering werden we ons nog meer bewust van waar we vandaan komen en naar op weg zijn Van de successen de uitdagingen en de knelpunten We hebben afstand kunnen nemen van de waan van alledag en de tijd genomen om van een afstand naar de organisatie te kijken Onze ambitie is altijd groot geweest en dat zal zo blijven We zijn ons bewust van het feit dat we zelf de regie moeten houden op de ontwikkeling van de bibliotheek naar de toekomst Dat betekent dat we bedreigingen die op ons afkomen voor zover als kan proberen te keren maar ons vooral willen blijven richten op de kansen En die zijn er genoeg en geven energie VANnU blijft investeren in vernieuwing Dat is voor RvT directeurbestuurder en managers de enige juiste koers Mevrouw FD Assink-Aben directeurbestuurder Bibliotheek VANnU

48

Page 33: Jaarverslag Bibliotheek VANnU 2016 · transparante verantwoording over de wijze waarop het toezicht in 2016 is uitgeoefend. Hier wordt achtereenvolgens verslag gedaan van de samenstelling

33

Met leesbevorderingsprogrammarsquos als Boekstart en de Bibliotheek op school en leesbevorderingsprojecten als De Nationale Voorleeswedstrijd van Stichting Lezen en de KB hebben zij sterke troeven in handen Aanpak VANnU Het bevorderen van lezen en vooral leesplezier kan niet vroeg genoeg in het leven van kinderen beginnen VANnU richt haar activiteiten op de leeftijdsgroep van 0-18 jaar met onderstaande aanpak Boekstart Het leesbevorderingsprogramma Boekstart moedigt ouders aan om hun kinderen zo vroeg mogelijk kennis te laten maken met boekjes met lezen en met de bibliotheek Boekstart richt zich op kinderen van 0 tot 4 jaar Kinderen die op heel jonge leeftijd in aanraking komen met (voor-)lezen en boeken ontwikkelen zich beter zo heeft onderzoek uitgewezen Een vroege ontdekkingstocht vergroot spelenderwijs de woordenschat van het kind en zorgt ervoor dat het kind later meer leesplezier heeft Zo is er minder kans op laaggeletterdheid Leesbevordering richt zich niet alleen op kinderen met een taalachterstand maar op alle kinderen Resultaat Begin 2009 startte Boekstart in vijf vestigingen in Noord-Brabant Begin 2015 deed 99 van alle bibliotheken in Nederland mee (156 van de 157 bibliotheken) Jaarlijks worden in totaal zorsquon 55000 Boekstart-koffertjes meegegeven aan ouders waarmee 323 van de babyrsquos in Nederland werd bereikt In 2016 zijn bij VANnU 324 kinderen ingeschreven als Boekstartlid Ouders Op verzoek van de instellingen in de kinderopvang wordt op bijeenkomsten voor ouders verteld over het plezier en belang van voorlezen

Moerdijk In Moerdijk wordt door de bibliotheek een programma uitgevoerd in het kader van de Voor- en Vroegschoolse Educatie Doel is om de kinderen met een (taal)achterstand te stimuleren zodat ze met een zo klein mogelijke achterstand naar het basisonderwijs gaan Iedere kinderopvangorganisatie doet hier aan mee Hiermee wordt een groot gedeelte van de kinderen in de leeftijd tot 0-4 jaar bereikt Bibliotheek op school PO (Primair Onderwijs) In het programma de Bibliotheek op school werken bibliotheken en scholen structureel samen aan de taalontwikkeling leesbevordering en mediawijsheid van kinderen De bibliotheek maakt afspraken met het onderwijs over de uitvoering van het programma De basis voor samenwerking is het beleid van de school De jaarlijkse doelen bepaalt men samen op basis van gemonitorde resultaten en de jaarlijkse activiteiten worden vastgelegd in een lees- en mediaplan Het volgen van de cursus Open boek door leerkrachten helpt bij het vormgeven van het beleid Met de Bibliotheek op school gaan school en bibliotheek een meerjarige samenwerking aan rondom lezen en mediawijsheid De effecten van de inzet worden jaarlijks door de landelijke monitor gevolgd Deze samenwerking is geborgd in het beleid van zowel school als bibliotheek Een actuele en gevarieerde collectie in de school zorgt voor verrijking van het leesonderwijs Vanuit de bibliotheek ondersteunt een professionele leesconsulent de leescooumlrdinator en het team van de school Daarnaast helpt een digitaal portaal de school bij het zoeken en registreren van boeken het stimuleren van lezen het bijhouden van de leeshistorie en het vinden van betrouwbare informatie Roosendaal De uitrol van lsquode Bibliotheek op schoolrsquo in Roosendaal vordert volgens planning Na de eerste 8 scholen zijn in 2016 de volgende 7 scholen aangesloten de Linde de Klimroos Klaverweide Lavoor de Stappen Baayaert en Talent

34

Basisscholen de Vondel en Wending hebben nu ook een vaste leesconsulent van Bibliotheek VANnU Ruim de helft van de scholen is inmiddels aangesloten In Wouw is samen met scholen de Stappen en Baayaert hard gewerkt om een inspirerende leesomgeving voor de kinderen van de scholen te maken Na sluiting van het servicepunt is de collectie voor de kinderen binnen de school toegankelijk geworden Een voorbeeld van een inspirerende leesomgeving is te vinden op basisschool de Klimroos Deze school heeft ook een Facebookpagina gemaakt om de schoolbieb te promoten httpswwwfacebookcomHieperdeBieb Tijdens de Kinderboekenweek zijn er 41 klassen van de Roosendaals scholen op bezoek geweest Ze namen deel aan het programma lsquoleeselixerrsquo Een speciale drank waarin kinderen hun leesvoorkeur konden mixen en zo genoeg leeshonger en leesvoer zouden hebben tot ze oma en opa waren Moerdijk Alle 22 scholen in de gemeente Moerdijk kunnen gebruik maken van leesbevorderingsprojecten in samenwerking met een leesconsulent van de bibliotheek Dit wordt gedaan in samenhang met de actuele en inspirerende boekencollectie die de scholen jaarlijks van de bibliotheek ontvangen Een voorbeeld van deze samenwerking is het project lsquoTheaterlezenrsquo dat is uitgevoerd op basisschool de Boemerang Basisscholen komen diverse keren per jaar voor groepsbezoeken naar de bibliotheek Halderberge Er is nog geen structurele samenwerking met de scholen Wel hebben een aantal scholen belangstelling voor lsquode Bibliotheek op schoolrsquo Twee leerkrachten van basisschool rsquot Bossche Hart uit Bosschenhoofd hebben de cursus Open Boek gevolgd een bouwsteen van het project Op

basis daarvan worden er jaarlijks een aantal leesbevorderingsprojecten uitgevoerd in deze school Basisschool de Schittering maakt gebruik van de mogelijkheid voor het doen van groepsbezoeken in vestiging Oudenbosch De gesprekken met de wethouder over het aanbod voor de jeugd in de toekomst in de gemeente Halderberge zijn in volle gang Rucphen Met alle 7 scholen in Rucphen zijn gesprekken gevoerd over de invoering van lsquode Bibliotheek op schoolrsquo Op basisschool Vinkenbos was door de leerkrachten de cursus Open Boek al gevolgd en was een up-to-date leesplan aanwezig Hier is gestart met uitvoering van het activiteitenplan en invoering van de Monitor Op basisschool Martinus in Rucphen zijn 3 leerkrachten gestart met de cursus Open Boek deze school heeft de doelen al bepaald De andere scholen zijn in diverse stadia van uitrol van de samenwerking Zundert Met de scholen in Zundert zijn gesprekken gevoerd om te komen tot een basisvoorziening volgens de aanpak lsquode Bibliotheek op schoolrsquo Op basis hiervan is een plan gemaakt wat nog niet helemaal tot overeenstemming heeft geleid Daarom worden de gesprekken in 2017 voorgezet (zie verder 25 Ontwikkelingen per gemeenten) Bibliotheek op school VO (Voortgezet Onderwijs) De succesvolle aanpak van de Bibliotheek op school in het basisonderwijs is aanleiding geweest om het programma uit te breiden naar het voortgezet onderwijs (VO) allereerst naar het vmbo Die uitbreiding biedt de bibliotheken een strategische aanpak voor structureel samenwerken met het voortgezet onderwijs De pijlers zijn collectie lezen en mediawijsheid Iedere pijler heeft een keuzemenu bestaande uit een aantal bouwstenen die oa voortkomen uit bestaande Bibliotheekprojecten oa Biebsearch Leeskr8 en 4You

35

De Bibliotheek op School Het Da Vinci College (Roosendaal) en Bibliotheek VANnU hebben in schooljaar 2015-2016 gebruik gemaakt van de Stimuleringsregeling van Kunst van Lezen tbv de Bibliotheek op School Halverwege het schooljaar 2016 liep deze regeling af Tijdens dit schooljaar hebben school en bibliotheek gewerkt aan het creeumlren van de voorwaarden en er is een leesplan geschreven waarin een stevige basis is gelegd voor een meerjarenplan De onderstaande activiteiten zijn concreet uitgevoerd

Studiemiddag voor docenten Iedere docent taaldocent

Training voor docenten Lezen in het vmbo werkt

Boekencollectie (in de vorm van boekenkisten 303 boeken)

Campagne Nederland Leest Lydia Rood

Vrij lezen in de klas zowel in het vmbo als in het praktijkonderwijs experimenteren docenten met de boekenkisten en vrij lezen

Vakoverstijgend voorlezen oa techniekdocenten en biologiedocenten lezen voor ook in de bovenbouw

VANnU is in gesprek met de school over een vervolg Het Markland college in Zevenbergen maakt al een paar jaar gebruik van Biebsearch Dit is een voorloper van Bibliotheek op School In 2016 hebben in een werkgroep gesprekken plaatsgevonden ter voorbereiding van het programma de Bibliotheek op School In 2017 gaat daadwerkelijk gewerkt worden aan het taal- en leesbeleid en het omzetten van Biebsearch in de Bibliotheek op school Twee docenten van het Markland hebben deelgenomen aan de training Lezen in het vmbo werkt op het Da Vinci college Brugklassers van het Marklandcollege komen regelmatig op groepsbezoek in de bibliotheek

Diverse activiteiten Voor middelbare scholieren worden diverse activiteiten georganiseerd waar VANnU een rol in speelt Een van de activiteiten is het Cultuurfestival Artisjok 2016 voor havo en vwo 4 VO In Roosendaal is de organisatie in handen van de Cultuurcompaan Het thema van dit jaar was Beyond Borders VANNU heeft de samenwerking gezocht met De Witte Roos en boekhandel Het verboden Rijk waardoor de mogelijkheid ontstond om groots uit te pakken en goed aan te sluiten bij het thema In februari hebben 14 schoolfinalisten van 7 scholen (2 per school) deelgenomen aan de voorleeswedstijd Read2me In deze wedstrijd worden leerlingen aangespoord goede jeugdboeken voor te lezen Leerlingen lezen voornamelijk voor uit boeken van de Jonge Jury Een leerling van het Jan Tin Bergen College heeft de Roosendaalse finale gewonnen Tot slot scholen zien de waarde van abonnementen en schoolpassen Ook worden regelmatig projectcollecties afgenomen en vinden er klassenbezoeken en schrijversbezoeken plaats Abonnementen School schoolabonnementen Collectieve

schoolpassen

Da Vinci College

Gertrudis College I 216

Jan Tinbergen College I

Markland College Oudenbosch I

Markland College (Zevenbergen)

II 269

Norbertus College II 211

Munnikenheide college I

Mencia Sandrode I

36

27 Aanpak laaggeletterdheid Laaggeletterdheid is een maatschappelijk probleem waar vaak nog een taboe op rust Ongeveer 13 miljoen inwoners van Nederland tussen de 16 en 65 jaar is laaggeletterd Ze hebben moeite met lezen schrijven en communiceren in het Nederlands En dat terwijl taal steeds belangrijker wordt om zelfstandig te kunnen participeren Denk aan het gebruiken van websites van overheden en bedrijven aan internetbankieren of een sollicitatiebrief schrijven of aan langer zelfstandig kunnen wonen Maar denk ook aan het begrijpen van veiligheidsinstructies op het werk of bijsluiters van medicijnen

Vanuit de Rijksoverheid is daarom gestart met het actieprogramma lsquoTel mee met Taalrsquo[1] In dat programma zetten de ministeries van OCW SZW en VWS samen in op participatie taal als middel om mee te kunnen doen in de maatschappij en op het werk In Tel mee met Taal zijn de preventieve aanpak (het voorkomen van taalachterstand) en de curatieve aanpak (het bestrijden van laaggeletterdheid via scholing) voor het eerst in eacuteeacuten overkoepelend actieprogramma samengebracht Daarbij speelt de regionale netwerkaanpak een belangrijke rol De combinatie van de curatieve en preventieve aanpak van laaggeletterdheid sluit aan bij de opdracht van de bibliotheek bij te dragen aan geletterdheid in brede zin voor jong en oud De bibliotheek heeft al taalaanbod gericht op jonge kinderen (bijvoorbeeld Boekstart) en volwassenen (bijvoorbeeld via taalcoaches lees- en schrijfclubs) Ook opereert de bibliotheek in een lokale maatschappelijke context in contacten met burgers gemeenten onderwijs lokale bedrijven en maatschappelijke organisaties Dit maakt dat de bibliotheek een unieke positie inneemt en in potentie een belangrijke verbindende schakel kan vormen binnen de regionale aanpak van laaggeletterdheid

[1]

httpswwwtaalvoorhetlevennl

In september 2014 is het convenant Taal voor het Leven West- Brabant ondertekend Een samenwerkingsverband tussen ROC Kellebeek VWS ATEA UWV Cubiss St Lezen amp Schrijven en de bibliotheken in West- Brabant om een bijdrage te leveren aan het terugdringen van laaggeletterdheid Inmiddels zijn er zorsquon 30 organisaties aangesloten ook organisaties uit de zorg- en welzijnssector De aanpak van laaggeletterdheid kan niet los worden gezien van maatregelen om taalachterstanden en laaggeletterdheid te voorkomen zoals leesbevordering Daarom is het beleid gericht op leesbevordering en leesplezier een waardevolle aanvulling op het reguliere taalonderwijs en is dit onderdeel van het actieprogramma lsquoTel mee met Taalrsquo Wat doet VANnU VANnU biedt een basisaanbod waarin collectie taalpunten en het taalnetwerk en activiteiten in de Week van de Alfabetisering opgenomen zijn Daarnaast worden bovenop dit basisaanbod trajecten aangeboden in het kader van de uitvoer WEB In 2016 heeft Taal voor het Leven West-Brabant voor het tweede jaar op rij WEB-gelden ontvangen tbv het versterken van werkenden en werkzoekenden In onderstaand overzicht is het basisaanbod opgenomen onder het kopje Activering daarna volgen de trajecten in het kader van WEB Activering basisaanbod

Collectie VANnU heeft een speciale Makkelijk Lezen-collectie voor mensen die moeite hebben met lezen en schrijven Bij de samenstelling van de collectie heeft de bibliotheek gelet op de bruikbaarheid ervan voor de ontwikkeling van taalvaardigheid en maatschappijorieumlntatie De collectie bestaat uit leesboeken op verschillende leesniveaus taalcursussen en informatieve boeken en alle informatie is in eenvoudig Nederlands

37

Taalpunten In 2016 heeft VANnU samen met haar netwerkpartners twee taalpunten opgezet eacuteeacuten loket dat burgers overzicht biedt van het informele formele en non-formele scholingsaanbod op het gebied van taal en digitale vaardigheden in de regio Naast de doorverwijsfunctie bieden de Taalpunten ook laagdrempelige trainingen Aan de hand van een intake wordt de scholingsbehoefte van de deelnemer in kaart gebracht en kan er bijvoorbeeld een training Klik amp Tik worden gedaan Het eerste Taalpunt opende in maart 2016 in de wijk Kalsdonk in Roosendaal en de tweede is op 31 maart in de bibliotheek Zevenbergen feestelijk geopend Na opening van de Taalpunten is er voortdurend aanloop van mensen met taalvragen In 2016 zijn er 34 mensen geholpen enof doorverwezen in Kalsdonk In het taalpunt in Zevenbergen zijn in 2016 totaal 14 mensen geholpen met hun taalvraag

Activering Deelnemers Opmerkingen

Roosendaal 31 Klik amp Tik basis

Taalpunt Kalsdonk (RSD) 34 Intakes

Moerdijk 17 Klik amp Tik basis

Taalpunt Moerdijk 14 Intakes

Halderberge 11 Klik amp Tik basis

Rucphen 9 Klik amp Tik basis

Zundert 7 Klik amp Tik basis

Training herkennen amp doorverwijzen

15 Gezondheidsplein

Kalsdonk

138

Trainingen Op 20 september heeft VANnU aan de partners van het Gezondheidsplein in Kalsdonk een training Herkennen en motiveren laaggeletterden

gegeven

Week van de alfabetisering Samen met haar partners in het West Brabantse Taal voor het Leven organiseerde Bibliotheek VANnU een Lagerhuisdebat tijdens de Week van de Alfabetisering In dit interactieve debat ging men op zoek naar de formule om slim samen te werken eacuteeacuten doel maar met een verschillende motivatie belang of uitgangspunt Wanneer is de samenwerking slim en daarmee effectief Het debat vond plaats in Etten Leur De landelijke week van de alfabetisering viel dit jaar samen met de start van het nieuwe Taaljaar 2016-2017 Samen met de gemeente Moerdijk heeft de bibliotheek een informatieve en interactieve bijeenkomst georganiseerd (5 september 2016) waarin verteld werd over de aanpak van laaggeletterdheid Wethouder Thomas Zwiers gaf het belang van de aandacht voor laaggeletterdheid aan in het bijzonder voor werknemers Daarnaast werd stilgestaan bij het aanbod aan taalactiviteiten in het schooljaar 2016-2017 en het taalnetwerk in de regio Bijzondere aandacht was er voor de rol van vrijwilligers in de taaltrajecten Zonder vrijwilligers is een groot aantal taalactiviteiten niet uit te voeren Taalnetwerk In het Taalnetwerk zijn lokale taalbieders en ndashprojecten vertegenwoordigd zoals Humanitas Vluchtelingenwerk de VoorleesExpress ROC Kellebeek WijZijn Traverse en de STA teams Het netwerk komt onder voorzitterschap van VANnU 2 tot 3 maal per jaar samen om kennis te delen en samen te werken In 2016 heeft dat geleid tot het opstellen van een Taalkaart van Roosendaal (welke aanbieders bieden welke trainingen aan tegen welke voorwaarden) De Taalkaart is inmiddels door de deelnemers in gebruik genomen Verder wordt er veel aandacht besteed aan het werven van taalvrijwilligers VANnU Humanitas Vluchtelingenwerk en WijZijn Traverse bundelden de krachten om via uitingen in de media taalvrijwilligers te werven Dat leidde tot een goed bezochte informatiemiddag op 9 december waar zorsquon 50 geiumlnteresseerden zich meldden

38

Activering WEB trajecten Taaloefengroepen In Rucphen en in Roosendaal organiseert de Bibliotheek VANnU wekelijks taaloefengroepen voor medewerkers van de WVS De werkleiding van de WVS geeft aan dat zij zien dat hun medewerkers echt veranderen sinds zij aan de taaloefengroep zijn begonnen De persoonlijke benadering en begeleiding van de taalvrijwilligers zorgt ervoor dat de cursisten meer zelfvertrouwen krijgen en verrast worden in hun eigen kunnen In totaal hebben in de vijf gemeenten 36 personen deelgenomen Klik amp Tik cursussen Voor alle mensen die moeite hebben om hun weg te vinden op internet biedt de Bibliotheek op de vijf kernvestigingen de cursus Klik amp Tik aan De cursisten worden begeleid door vrijwilligers In 2016 hebben 40 cursisten de cursus met succes afgerond en hiermee hun zelfredzaamheid vergroot Taal amp Arbeidsmarkt Walk amp Talk en Werkmap Walk amp Talk Vanaf oktober organiseert Bibliotheek VANnU maandelijks op elke derde maandag van de maand Walk amp Talk deacute koffiepauze voor werkzoekenden Het is een gratis netwerkbijeenkomst voor en door werkzoekenden In een ongedwongen sfeer maakt men in Bibliotheek VANnU kennis met elkaar krijgt men tips van een professional enof hoort men ervaringen van (ex-)werkzoekenden In 2016 waren de themarsquos Netwerken hoe doe je dat (oktober) Hoe maak je een goed basis CV (november) en Werken in Belgieuml (december) In 2016 hebben 62 belangstellenden deelgenomen aan de bijeenkomsten

Werkmap De dienstverlening van het UWV verloopt digitaal Laagopgeleide en oudere werkzoekenden hebben vaak moeite met het aanvragen van een DigiD en het omgaan met de digitale werkmap van het UWV In 2016 hebben 32 deelnemers een training gevolgd om hun vaardigheden op dit gebied te verbeteren

Monitoring In januari 2017 verscheen de landelijke Monitor Digitale Vaardigheden 2015-2016 uitgevoerd door Next Value in opdracht van de Koninklijke Bibliotheek In deze monitor waar VANnU aan meegewerkt heeft wordt gekeken naar de resultaten van de digitale trajecten en worden deelnemers bevraagd In de algemene conclusies en aanbevelingen worden de volgende zaken aangegeven en door VANnU opgepakt 1 Zoek samenwerking met doorverwijzers VANnU heeft dit geborgd op regionaal niveau door Taal voor het Leven West-Brabant en lokaal via het Taalnetwerk Werk met vrijwilligers VANnU werkt sinds 2014 met taalvrijwilligers zij worden getraind door ROC Kellebeek enof St Lezen en Schrijven 2 Voorkom een te vrijblijvende leeromgeving door actief samen te werken met bijvoorbeeld de WVS worden deelnemers gestimuleerd om actief deel te nemen 3 Probeer maatwerk te bieden en verwijs door naar vervolgtrajecten sinds 2016 worden in de Taalpunten intakes afgenomen door taaldocenten van ROC Kellebeek daarmee wordt de doorverwijzing nog meer maatwerk Ten slotte werd de deelnemers gevraagd naar hun tevredenheid over de trainingen 37 deelnemers hebben meegewerkt aan de monitor Door de samenwerking met ROC Kellebeek in 2016 verder vorm te geven is er meer aandacht gekomen voor deskundigheidsbevordering van de taalvrijwilliger en is de doorstroom van deelnemers toegenomen Daarmee wint de West-Brabantse aanpak aan duurzaamheid

39

28 Werkzaamheden Marktplaats Cultuureducatie 2016 Bibliotheek VANnU is verantwoordelijk voor de Marktplaats Cultuureducatie in de gemeenten Halderberge en Moerdijk De doelstelling van de Marktplaats is Een netwerk en samenwerking tussen aanbieders van cultuur en het onderwijs creeumlren zodat de jeugd meer in aanraking komt met kunst en cultuur en zich daardoor beter kan ontwikkelen De cooumlrdinator Marktplaats Cultuureducatie heeft in 2016 de volgende taken uitgevoerd

inventariseren van de vraag op het gebied van cultuureducatie van het onderwijs (PO en VO)

inventariseren van de vraag op het gebied van cultuureducatie voor en naschoolse opvang inventariseren van de mogelijkheden van de culturele aanbieders

culturele aanbieders meenemen in de lsquotaalrsquo van het onderwijs

het uitbreiden en verstevigen van het lokaal cultuur-educatief netwerk

samenwerken met de intermediairs van regiorsquos West Brabant

afstemmen van vraag en aanbod Het Kunstmenu wordt afgenomen door alle Halderbergse scholen en elf scholen uit de gemeente Moerdijk Het wordt aangeboden in samenwerking met CultuurCompaan (gemeente Roosendaal) en bestaat uit activiteiten van lokale (professionele aanbieders uit de gemeente) regionale (professionele aanbieders uit de provincie) en landelijke culturele instellingen De leerlingen maken op deze manier kennis met de drie domeinen van Cultuureducatie (in huis met de culturele omgeving en uit de grote wereld) Verder nemen de scholen deel aan diverse naschoolse activiteiten (verlengde schooldag) en vinden er diverse losse culturele projecten op de scholen plaats

De cooumlrdinator ondersteunt culturele instellingen kunstenaars en het onderwijs mbt actuele ontwikkelingen op het gebied van cultuureducatie Zij organiseert netwerkbijeenkomsten voor de interne cultuurcooumlrdinatoren (ICCrsquoers) biedt scholing aan en geeft de ICC cursus in West- Brabant Daarnaast worden er cursussen aangeboden voor culturele aanbieders zodat ook zij meegaan in de huidige ontwikkelingen op het gebied van cultuureducatie De cooumlrdinator cultuureducatie is tevens intermediair voor de scholen mbt de rijksregeling Cultuureducatie met Kwaliteit (2013 ndash 2016) een opdracht die middels de Cultuurloper wordt uitgevoerd Hierbij wordt nauw samengewerkt met de Provinciale instelling Kunstbalie Aan de regeling nemen 5 scholen uit de gemeente Halerberge en 7 scholen uit de gemeente Moerdijk deel VANnU werkt regionaal en dat vertaalt zich ook in de Marktplaats Cultuureducatie waar het onderhouden van contacten met andere marktplaatsen en buurgemeenten vanzelfsprekend is De cooumlrdinator neemt deel aan het zogenaamde Regionaal Overleg Marktplaatsen (ROM) en een Provinciaal Overleg Het doel is om gezamenlijke activiteiten voor de regio West- Brabant te organiseren Er wordt samengewerkt met de cooumlrdinator Brede Scholen en cooumlrdinator Sport van beide gemeenten Ook vindt er steeds meer samenwerking plaats met de schoolbesturen Stichting Openbaar Onderwijs West-Brabant is een bovenschools traject gestart op het gebied van cultuureducatie met oa de intermediairs van de gemeente Roosendaal en HalderbergeMoerdijk Tot slot neemt de cooumlrdinator zitting in de werkgroep Cultuurmaand (septemberoktober) van de gemeente Halderberge Zij richt zich vooral op de activiteiten voor het onderwijs

40

29 Personeel en Organisatie

Per 31-12-2016 heeft VANnU 3885 FTE in dienst In totaal gaat het om 74 medewerkers De groei in ftersquos (145) heeft met name te maken met de uitrol dBoS en toename van leesconsulenten waarover eerder in dit verslag is gesproken In de Frontoffice is het aantal uren door oa sluiting van servicepunten in de gemeente Zundert en aanpassingen van het servicepunt in Wouw afgenomen

De leeftijdsopbouw van de medewerkers Van alle medewerkers bij VANnU is 95 jonger dan 40 jaar Het percentage medewerkers tussen de 40 en 50 jaar is 135 54 van de medewerkers is tussen de 50 en 60 jaar en het percentage 60+ is 23 VANnU heeft tov de landelijke leeftijdsopbouw een hoger percentage 50 plussers Dat betekent dat er goed moet worden nagedacht over de instroom van jongere medewerkers om de uitstroom voor de komende jaren op te kunnen vangen Dat is een lastig vraagstuk omdat bij een reorganisatie de jongere medewerkers vaak degenen zijn die door middel van afspiegeling moeten vertrekken Het komend jaar zal dit onderwerp opnieuw op de agenda staan van directie en OR omdat het vraagt om een

visie over hoe het toekomstig personeelsbestand eruit moet komen zien en hoe de organisatie zich daarop kan voorbereiden

Personeelsverloop in- door- en uitstroom In totaal zijn er in 2016 acht medewerkers ingestroomd waarvan

projectmedewerker vernieuwing netwerk

1 cooumlrdinator Frontoffice

1 controller

1 medewerker communicatie

2 leesconsulenten 4-12

2 ondersteuners leesconsulenten

stagiaire19 Daarnaast zijn er zes medewerkers uit dienst getreden waarvan

1 ondersteuner leesconsulenten

3 opruimhulpen

2 informatiemedewerkers

19

De stagiaire is in augustus voor een aantal uur als medewerker communicatie aangesteld

0 10 20 30 40 50

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

totale FTE

totale FTE

0

10

20

30

40

50

60

15-30 30-40 40-50 50-60 60+

pe

rce

nta

ge

Leeftijdsopbouw in percentages

VANnU

st Bibliotheekwerk

landelijk

41

Jubilea In 2016 waren er twee jubilarissen Een medewerker was 40 jaar in dienst en een 25 jaar in dienst bij VANnU

Ziekteverzuim Het gemiddelde verzuimpercentage in 2016 bedroeg 32 De ziekte frequentie is 09 Het ziekteverzuim is ten opzichte van 2015 gedaald (587) Onderstaande grafiek toont het verzuimverloop in 2016 Duidelijk is dat het verzuimcijfer vooral wordt beiumlnvloed door een aantal langdurig zieken Het ziekteverzuim is in lijn met de landelijke trend 20 Ziekteverzuim 2016

20

CBS statline cultuur sport en recreatie geeft over de eerste drie kwartalen van 2016 een gemiddeld percentage aan van 32

Scholing VANnU vindt het belangrijk om haar medewerkers zo goed mogelijk voor te bereiden op het bibliotheekwerk van de toekomst In de strategische koers 2016-2018 staan de kernkwaliteiten collectioneren programmeren en netwerken centraal Om medewerkers de kans te geven deze competenties verder te ontwikkelen heeft VANnU in 2016 verschillende stappen gezet In het fusieproces is afgesproken dat er in de front office toegewerkt zou worden naar minder functies De functie van medewerker klantenservice is komen te vervallen en alle medewerkers die het betrof zijn opgeleid tot informatiemedewerker Een groep van 16 medewerkers heeft een opleidingstraject van 6 maanden doorlopen wat leidde tot een certificaat voor iedereen en een benoeming tot informatiemedewerker Alle front office medewerkers hebben in de zomer een training gevolgd over de digitale diensten van VANnU Hierbij kwam het gebruik van de e-books aan de orde en uitleg en gebruik van de verschillende bibliotheek apps digitale bibliotheek bronnen Daarnaast is er extra toelichting gegeven op het gebruik van Bicat het bibliotheekinformatiesysteem Na afloop van de training waren de medewerkers op de hoogte van het volledige aanbod en beter in staat om gebruikers te informeren en vragen te beantwoorden over het brede aanbod van digitale diensten

In 2016 is door alle medewerkers verder gewerkt in de themagroepen om de kerncompetenties concreet gestalte te geven Een doel in 2016 was ook om de medewerkers uit ZundertRucphen aan te laten sluiten bij deze manier van werken Opgemerkt moet worden dat hier in 2017 nog een aantal stappen in gezet moet worden De themagroepen biedt medewerkers de mogelijkheid om het netwerken het vormen van themacollecties en het bedenken van een bijpassend programma uit te proberen te oefenen en hiervan te leren In de praktijk blijkt dit meer of minder goed te slagen afhankelijk van het thema

0

20

40

60

80

100

120

140

160

180

verzuim kort0-7 dagen

verzuimmiddellang 8-

42 dagen

verzuim lang43-365 dagen

aantal ziektedagen

aantal medewerkers

42

Een aantal themagroepen heeft in 2016 tastbare resultaten weggezet Zo is er een pop-up bieb in winkelcentrum De Roselaar verschenen een pop-up in de basiliek in Oudenbosch zijn er verschillende voorleesactiviteiten geweest door het hele werkgebied zijn er contacten gelegd en presentaties geweest bij een aantal Alzheimer-cafeacutes en vonden andere activiteiten plaats zoals een Boekenproeverij in Zevenbergen Uiteraard werd er door de themagroepen ook aandacht besteed aan de landelijke leesbevorderingscampagnes zoals de (kinder)Boekenweek en Nederland Leest

Inzet vrijwilligers in de branche Stichting BibliotheekWerk is in 2015 door het Centraal Overleg Arbeidsvoorwaarden Openbare Bibliotheken gevraagd een inventarisatie uit te voeren van de inzet van vrijwilligers in de branche Van de 124 ondervraagde bibliotheken geeft 92 procent aan dat zij met vrijwilligers werken In bijna de helft van deze bibliotheken zijn op dit moment meer vrijwilligers werkzaam dan medewerkers met een arbeidsovereenkomst Wel worden zij vaak een beperkt aantal uren per week ingezet Wanneer een bibliotheek niet met vrijwilligers werkt is dit over het algemeen een principieumlle beslissing Over het algemeen voeren vrijwilligers in bibliotheken verschillende taken uit Een belangrijke taak is de bezorging van materialen aan huis Daarnaast worden vrijwilligers ook regelmatig ingezet als gastheer of gastvrouw en ondersteunen ze regelmatig bij de uitvoering van verschillende publieks- en promotieactiviteiten in de bibliotheek Ook zijn er werkzaamheden die minder frequent door vrijwilligers worden opgepakt Dit geldt bijvoorbeeld voor het adviseren over de ontwikkeling van de collectie het plaatsen van de collectie en het presenteren van collectieonderdelen als ondersteuning bij een project of activiteit Ruim driekwart van de bibliotheken met vrijwilligersbeleid heeft beleid vastgesteld over de scholing en begeleiding van vrijwilligers In de praktijk blijkt echter dat er minder vaak concrete initiatieven zijn om vrijwilligers de mogelijkheid te bieden zich verder te ontwikkelen

Als er een initiatief aanwezig is is dit doorgaans gericht op het aanbieden van scholing21 Inzet vrijwilligers VANnU Met het oog op de bezuinigingen en de veranderende rol van bibliotheken vraagt het vrijwilligersbeleid veel tijd en aandacht van directie managers en ondernemingsraad Sinds de fusie in 2015 met de bibliotheek ZundertRucphen heeft VANnU te maken met vrijwilligers in het uitleenproces In Rijsbergen en Rucphen was men gewend te werken met vrijwilligers in de rol van gastvrouw terwijl in het VANnU werkgebied van voacuteoacuter de fusie alleen gebruik werd gemaakt van expert-vrijwilligers (bv voor de speelotheek en voor cursussen zoals Klik en Tik) Met de realisatie van de nieuwe voorziening in Wouw is gekozen voor de inzet van vrijwilligers in de ondersteuning bij het uitlenen De vrijwilligers zorgen voor een opgeruimde ruimte voor een prettige ontvangst en ondersteunen in het gebruik van de zelfservice-apparatuur In 2016 is veel aandacht geweest voor de wijze waarop de vrijwilligers ingezet worden in de organisatie en de gesprekken over dit onderwerp zullen ook in 2017 voortgezet worden Uiteraard speelt de OR hierin een belangrijke en verbindende rol In 2016 werden ook de voorbereidingen getroffen voor een pilot in Rijsbergen die in januari 2017 van start gaat Het doel is om de inzet van vrijwilligers in het uitleenproces verder uit te werken de samenwerking tussen de vrijwilliger en de betaalde kracht helder vorm te geven en te beschrijven wat het vakmanschap voor het bibliotheekwerk lsquonieuwe stijlrsquo inhoudt Om kennis en kunde te delen en ervaringen uit te wisselen maakt de cooumlrdinator vrijwilligers deel uit van een (Brabantse) overlegstructuur met andere cooumlrdinatoren De inzet van vrijwilligers is een onderwerp dat in iedere bibliotheek speelt

21

httpswwwbibliotheekwerknlVrijwilligers_in_de_bibliotheekpdf

43

210 Ontwikkelingen in de openbare bibliotheek Samenwerking Bibliotheek VANnU werkt in alle gemeenten samen met partners op het gebied van zorg en welzijn (CJG) voorschoolse voorzieningen (kinderopvang en peuterspeelzalen) educatie (basis- en voortgezet onderwijs) laaggeletterdheid (bibliotheken West-Brabant ROC UWV en WVS) en cultuur (diverse instellingen zoals musea schouwburg en archief of organisaties zoals Stichting Cultuur Moerdijk) Bovenlokaal wordt er samengewerkt in de Brabantse Netwerkbibliotheek (BNB) Dit is een samenwerkingsverband tussen de 19 Brabantse basisbibliotheken en Cubiss Cubiss is een Provinciale Ondersteuningsinstelling (POI) en heeft een rechtstreekse subsidierelatie met de provincie Noord-Brabant Een essentieel doel van de BNB is het creeumlren van een goed toegankelijk netwerk Een plek waar ideeeumln floreren waar informatie en ervaringen worden uitgewisseld en waar kennis wordt gedeeld zodat de gebruikers en de partners van de Brabantse bibliotheken optimaal worden bediend Niet alleen nu maar ook in de toekomst De hoofddoelstelling van de BNB is het stimuleren van de Brabantse kennisinfrastructuur door vanuit de bibliotheekfunctie bij te dragen aan een goed ingerichte publieke informatievoorziening (httpwwwbnbibliotheeknl) Het samenwerkingsverband heeft een gezamenlijk beleidsplan vastgesteld en voert de provinciale projecten mede onder die vlag uit Branche De branchevereniging van en voor de openbare bibliotheken is de Vereniging van Openbare Bibliotheken (wwwdebibliothekennl) Tot slot is er nog de Stichting Certificering Openbare Bibliotheken Deze stichting ontwikkelt en bewaakt kwaliteitsnormen en toetst de kwaliteit van bibliotheekorganisaties aan deze normen door middel van audits (wwwbibliotheekcertificaatnl)

De overheden De overheid is op drie niveaus betrokken bij de basisbibliotheek op gemeentelijk provinciaal en landelijk niveau Gemeente De gemeente is de primaire opdrachtgever van de basisbibliotheek Zij verleent VANnU subsidie Binnen het gemeentelijk beleidskader dat gebaseerd is op eenduidig en samenhangend beleid worden concrete afspraken gemaakt met Bibliotheek VANnU over de te behalen resultaten en prestaties Tussen de gemeenten en Bibliotheek VANnU wordt een tweezijdig contract afgesloten dat nagekomen en geeumlvalueerd moet worden Bibliotheek VANnU ontvangt subsidie op basis van een uitvoeringsovereenkomst op basis van de Algemene Wet Bestuursrecht (AwB) Uitgangspunt is dat wordt gestuurd op inhoud en dat wederzijds afspraken worden gemaakt tussen de gemeente en Bibliotheek VANnU De basis van deze afspraken is

1 De beleidsdoelen die de gemeente nastreeft 2 De diensten en producten die Bibliotheek VANnU levert om aan

die beleidsdoelen te voldoen of een bijdrage te leveren 3 Duidelijke beoordelingscriteria op basis waarvan de prestaties en

(eventuele) resultaten worden beoordeeld en de subsidierelatie wordt afgerekend

Provincie In opdracht van de provincie Noord-Brabant werkt Cubiss samen met de Brabantse bibliotheken aan programmas voor bibliotheekvernieuwing Het werkplan van Cubiss bestaat de komende jaren uit vier projecten

1 Bieb Lab (voorheen Innovatie van de bibliotheekfuncties) 2 Innovatie van de educatieve functie 3 Versterken taalvaardigheid 4 Vergroten mediawijsheid

44

De eerste twee projecten zijn gerelateerd aan de wettelijke taak zoals die is vastgelegd in de Wsob Cubiss voert deze opdracht uit in zeer nauw overleg met de Brabantse bibliotheken De twee andere projecten zijn de uitwerking van een aanvullende provinciale opdracht aan Cubiss Naast bibliotheken zijn ook organisaties binnen het sociale domein en het onderwijs hierbij betrokken als partner Rijk De rijksoverheid is verantwoordelijk voor het functioneren van de openbare bibliotheken als stelsel met als aandachtspunten een vergroting van de doelmatigheid samenhang kwaliteit en pluriformiteit van het stelsel openbaar bibliotheekwerk De Wet stelsel openbare bibliotheekvoorzieningen (Wsob) kortweg de Bibliotheekwet is vanaf 1 januari 2015 van kracht De bibliotheekwet regelt de digitalisering van de openbare bibliotheek en zorgt voor structurele financiering daarvan door de Rijksoverheid In deze wet is vastgelegd dat iedere Nederlander toegang moet hebben tot een openbare bibliotheek zowel in fysieke als digitale vorm Ook zijn de vijf functies en voorwaarden vastgelegd waaraan een openbare bibliotheek moet voldoen (zie ook inleiding jaarverslag) De Koninklijke Bibliotheek (KB) heeft onder de Wsob een regierol gekregen binnen het netwerk van openbare bibliotheekvoorzieningen en de verantwoordelijkheid voor de landelijke digitale bibliotheek en Aangepast Lezen Het KB-beleidsplan 2015-2018 lsquoDe kracht van het netwerkrsquo formuleert de ambities van de KB in breed verband met twee strategische prioriteiten

1 Realiseren van de nationale digitale bibliotheek 2 Het versterken van de nationale en internationale samenwerking

Met de nationale digitale bibliotheek neemt de KB het voortouw in het uitbouwen van de rol en betekenis van de bibliotheek in het digitale domein De landelijke digitale infrastructuur zorgt voor de componenten waarmee alle openbare bibliotheekvoorzieningen deelnemen en gebruikmaken van de diensten van de digitale bibliotheek

Het versterken van de nationale samenwerking is gericht op het verbreden van de betekenis van de bibliotheek In samenspraak met de bibliotheken zelf de provinciale service organisaties de VOB en andere partners geeft de KB invulling aan de stelseltaken regie en advies faciliterende en cooumlrdinerende taken en de aansturing van grootschalige programmarsquos en projecten voor het hele bibliotheekstelsel Onttrekking Gemeentefonds voor aanschaf e-content Vanaf 2015 is het Rijk verantwoordelijk voor de financiering van de centrale aanschaf van e-content voor de openbare bibliotheken Daarvoor onttrekt het Rijk een bedrag aan het Gemeentefonds Dit bedrag stelt de minister van OCampW ter beschikking aan de KB voor de inkoop van e-content De KB koopt vervolgens in op voordracht van de openbare bibliotheken begrensd door het financieumlle kader van het ter beschikking gestelde bedrag Tot 1-1-2015 dragen bibliotheken een bedrag per inwoner af aan de VOB voor de inkoop van e-content het zogenaamde omslaggeld Voor 2014 was dat euro 035 per inwoner Het groeipad en de hoogte van de uitname worden formeel vastgesteld in een overleg tussen diverse ministeries en de VNG Gekozen is voor een scenario van relatieve groei Onttrekking gemeentefonds e-content en consequenties

jaar Bedrag per inwoner Totale uitname VANNU22

2014 035 euro 65456

2015 047 euro 87898

2016 055 euro 102859

2017 063 euro 117821

2018 073 euro 136522

De vijf gemeenten van VANnU gaan verschillend met de uitname om De gemeente Moerdijk houdt het bedrag in van de subsidie de gemeente Halderberge deels en de andere drie gemeenten niet

22

Aantal inwoners op basis van gegevens 2016 187017

45

Digitaal abonnement Per 1 januari 2016 heeft de Koninklijke Bibliotheek een lidmaatschapsvorm toegevoegd aan de bestaande lidmaatschapsvormen van de openbare bibliotheken namelijk de mogelijkheid om gebruik te maken van enkel de digitale voorziening Voor dit lidmaatschap is een tarief vastgesteld van 42 euro per jaar Het aanbod van deze lidmaatschapsvorm en ndashtarief is een stap in de ontwikkeling van het publieke aanbod die past binnen de verdere ontwikkeling van de toegang tot digitale werken in het algemeen De Koninklijke Bibliotheek blijft in gesprek met zowel de openbare bibliotheken als de aanbieders van digitale content om een optimaal aanbod voor de klant te realiseren dat in lijn is met de publieke waarden van de openbare bibliotheek Primair gaat het om het aanbod e-books waarvoor licenties zijn afgesloten met individuele uitgevers secundair gaat het om andere content types (audio databanken etc) Omdat het gebruik van e-books in Nederland nog in ontwikkeling is zowel in relatie tot openbare bibliotheken als in relatie tot het commercieumlle - en ook het illegale - aanbod is de introductie van een digitaal lidmaatschap van de openbare bibliotheek niet een eindpunt in de positionering van het publieke aanbod in dit domein De KB stelt daarom een gefaseerde ontwikkeling van de tariefstructuur voor die flexibel genoeg is om in te spelen op ontwikkelingen in het netwerk en in de markt De Nationale bibliotheekpas en gastlenen Naast het digitale abonnement loopt ook de ontwikkeling van de nationale bibliotheekpas Het project de Nationale Bibliotheekpas ontwikkelt eacuteeacuten pas die burgers toegang geeft tot alle landelijke en lokale (digitale) diensten Op deze manier krijgen zij makkelijker toegang tot de fysieke collectie van alle bibliotheken in heel Nederland Door de invoering van een nationale bibliotheekpas zijn er in de toekomst voor de klant geen verschillende loketten meer met verschillende voorwaarden en dienstverlening Een ander voordeel is de versterking van het merk en het imago van de bibliotheek bibliotheken treden meer naar buiten als eacuteeacuten

netwerk Tot slot zal er ook sprake zijn van efficiency eacuteeacuten stelsel van voorwaarden en keuzemogelijkheden is veel goedkoper en effectiever Bovendien ontstaat er vanuit de gezamenlijkheid de mogelijkheid om op landelijk niveau te kunnen innoveren In januari is onder het motto - Lezen kun je overal lenen nu ook- gastlenen (landelijk) van start gegaan Met gastlenen kunnen bibliotheekleden ook elders in Nederland lenen Daarvoor is een geldig bibliotheeklidmaatschap nodig met een abonnement dat toegang geeft tot gastlenen Gastlenen is een onderdeel van het VOB-project de nationale bibliotheekpas Gezamenlijke innovatieagenda Op 1 januari 2015 is de Wet stelsel openbare bibliotheekvoorzieningen (Wsob) in werking getreden De Wsob gaat uit van een bibliotheekstelsel waarin de drie overheden nadrukkelijk samen de netwerk- verantwoordelijkheid dragen De minister de provinciebesturen en de gemeentebesturen zijn gezamenlijk verantwoordelijk voor een netwerk van openbare bibliotheekvoorzieningen Dit netwerk van openbare bibliotheekvoorzieningen wordt gevormd door

bull de lokale bibliotheken bull de provinciale ondersteuningsinstellingen (POIrsquos) bull de Koninklijke Bibliotheek (KB) voor wat betreft haar taak tot het

in stand houden van de landelijke digitale bibliotheek De Wsob beschrijft de taken van de deelnemers in het netwerk Bij sommige taken raken de verantwoordelijkheden van de verschillende deelnemers elkaar Dat is bijvoorbeeld het geval bij de innovatietaak23 Omdat de verantwoordelijkheid van de gezamenlijke POIrsquos op het gebied van innovatie enerzijds en de cooumlrdinerende taak van de KB anderzijds sterke raakvlakken hebben is bij het bestuurlijk overleg van OCW IPO en

23

Artikel 16 van de Wsob omschrijft als verantwoordelijkheid voor de gezamenlijke POIrsquos2 lsquode ontwikkeling van innovaties ten behoeve van de lokale bibliotheken in overeenstemming met de Koninklijke Bibliotheek in verband met haar cooumlrdinerende taakrsquo

46

VNG samen met VOB SPN en KB de wens ontstaan te komen tot een Gezamenlijke innovatieagenda De Gezamenlijke innovatieagenda heeft als hoofddoel om de vernieuwingskracht van de bibliotheeksector te versterken om zo toegevoegde waarde te kunnen bieden aan burgers en samenleving in lijn met de vijf functies van de bibliotheek Om dat hoofddoel te kunnen realiseren wordt met deze Gezamenlijke innovatieagenda ingezet op

Het aanbrengen van focus door de innovatiekracht te bundelen op een overzichtelijk aantal prioriteiten die breed worden gedeeld door zowel de netwerkverantwoordelijke overheden als het gelaagde bibliotheeknetwerk

Het op gang brengen van een proces van permanente innovatie op deze prioriteiten

Het geven van helderheid over de concrete rolverdeling tussen partijen ndash passend binnen de kaders van de Wsob ndash zodat optimale samenwerking kan ontstaan bij dit proces van permanente innovatie

Met deze Gezamenlijke innovatieagenda als leidraad kunnen overheden vanuit hun verantwoordelijkheid voor het netwerk van openbare bibliotheekvoorzieningen samen met het bibliotheekveld daadkrachtig invulling geven aan het innovatieproces zowel fysiek als digitaal Digihulp via bibliotheken In februari 2016 startte met de ondertekening van een convenant de samenwerking tussen de Belastingdienst en de Koninklijke bibliotheek Doel is om mensen via de lokale openbare bibliotheek ondersteuning te bieden bij het digitaal zaken doen met de overheid Op termijn kunnen burgers bij de bibliotheek terecht voor inhoudelijke hulp over toeslagen en inkomstenbelasting De komende jaren zullen de meeste bibliotheken belastingspreekuren gaan organiseren Inmiddels is een aantal pilots gestart

211 Een blik vooruit

lsquoDe bieb is een aantrekkelijke ontmoetingsplaats geworden waar jongeren en volwassenen graag komen Ze kunnen boeken lenen maar ook een talencursus volgen met een 3D-printer aan de slag gaan of meedoen aan een debat De bibliotheek heeft zichzelf heruitgevondenrsquo Bovenstaande is een citaat uit een brief naar de Tweede Kamer van minister Jet Bussemaker van Cultuur De aanleiding was de verschijning van de eerste bibliotheekmonitor van de KB Het aantal volwassen leden daalde in 2015 maar het aantal jeugdleden nam toe tot 23 miljoen Zij leenden 38 miljoen boeken blijkt uit de monitor In totaal leenden de 156 bibliotheken 73 miljoen fysieke boeken en 4 miljoen e-books uit De vorige hoofdstukken uit dit jaarverslag geven een goed beeld van wat er allemaal in 2016 is gebeurd Bovenstaande tekst had mijn tekst kunnen zijn Ook bij VANnU stijgen de jeugdleden en daalt het aantal volwassen leden De inspanning om de jeugd te bereiken en lezen en leesplezier te bevorderen loont en daar profiteren kinderen hun leven lang van Op de laatste pagina van dit verslag staat een prachtig overzicht van het aanbod en de dienstverlening van VANnU Afhankelijk van de subsidie en de mogelijkheden om samen te werken en door de inzet van onze medewerkers is door VANnU voor de verschillende gemeenten de afgelopen jaren een aanbod gecreeumlerd Naast de specifieke wensen van de gemeenten is de koers van VANnU daarbij altijd leidend De bezuinigingen in de gemeenten Roosendaal en Zundert kosten veel tijd en energie maar bieden ook kansen voor nieuwe dienstverlening VANnU heeft ook de afgelopen jaren succesvolle of kansrijke programmarsquos of formules van de ene gemeente kunnen implementeren in de andere Op die manier profiteren alle gemeenten van het feit dat men afspraken maakt met dezelfde professionele organisatie

47

Alhoewel deze lokale verschillen kleur geven aan het bibliotheekaanbod is er na jaren van bezuinigingen wel een grens bereikt De gemiddelde bijdrage per inwoner is laag VANnU moet en wil op een goede kwalitatieve manier aan haar 5 kernfuncties invulling geven en voorbereid zijn op de toekomst Dat vraagt om ruimte voor innovatie en om een sterke en stabiele organisatie Daar zijn alle aangesloten gemeenten bij gebaad Het voornemen is om in 2017 met de gemeenten een convenant af te sluiten en daarin een aantal basisafspraken op te nemen over de regionale dienstverlening en de toekomst Een convenant wordt gezien als een manier om in gezamenlijkheid verantwoordelijkheid te nemen voor het bibliotheekwerk van de toekomst De vijf wethouders hebben op het verzoek positief gereageerd Naast deze opdracht is er nog een aantal belangrijke opdrachten voor de komende jaren geformuleerd 24 Een belangrijke die ik in dit hoofdstuk nog kort wil delen is de grote opgave op het gebied van HR Eerder in dit verslag is aangegeven dat de bibliotheek een transitie doormaakt verandert en verbreedt Vragen als Hoe zorgen we dat onze medewerkers voldoende zijn voorbereid en toegerust op de toekomst Hoe zorgen we ervoor dat we talenten binnen de organisatie behouden Hoe realiseren we een goede in- door- en uitstroom en Hoe zien we de rol van de vrijwilligers zijn voor de toekomst van VANnU uiterst relevant VANnU moet haar maatschappelijke meerwaarde tegen een achtergrond van teruglopende subsidies vergroten Dit vraagt om nieuwe focus en keuzes een beweging die momenteel in de hele bibliotheeksector gestalte krijgt Deze ontwikkelingen vragen om een nieuwe inrichting van de organisatie die niet alleen een structuurwijziging is maar die met name ook de kaders biedt voor de rolverdeling en de competenties

24

Zelfevaluatie VANNU voor de certificering

waarop in de organisatie met elkaar en buiten de organisatie met partners wordt samengewerkt Om dit te bereiken is eind 2016 besloten om in 2017 een kwalitatieve reorganisatie door te voeren Een andere opdracht waar VANnU voor staat is hoe VANnU haar ambities kan verwezenlijken en innoveren terwijl de financieumlle middelen (de subsidies daling betalende leden) al jaren afnemen Hoe kunnen extra inkomsten worden gegenereerd en waar liggen kansen

Waar we hard aan hebben gewerkt tov de vorige certificering is dat we meer en beter inzichtelijk maken dat we altijd keuzes maken en stappen zetten in het licht van de stip op de horizon die we hebben geformuleerd in ons meerjarenbeleidsplan We deden dat in het verleden ook maar dat was niet altijd zichtbaar We nemen nu de tijd voor planvorming we leggen meer vast we communiceren beter en zorgvuldiger intern en extern We zijn kritisch op onszelf in de evaluatie leren daarvan voor de toekomst en verbeteren daar waar kan Door het gezamenlijk voorbereiden van de aankomende certificering werden we ons nog meer bewust van waar we vandaan komen en naar op weg zijn Van de successen de uitdagingen en de knelpunten We hebben afstand kunnen nemen van de waan van alledag en de tijd genomen om van een afstand naar de organisatie te kijken Onze ambitie is altijd groot geweest en dat zal zo blijven We zijn ons bewust van het feit dat we zelf de regie moeten houden op de ontwikkeling van de bibliotheek naar de toekomst Dat betekent dat we bedreigingen die op ons afkomen voor zover als kan proberen te keren maar ons vooral willen blijven richten op de kansen En die zijn er genoeg en geven energie VANnU blijft investeren in vernieuwing Dat is voor RvT directeurbestuurder en managers de enige juiste koers Mevrouw FD Assink-Aben directeurbestuurder Bibliotheek VANnU

48

Page 34: Jaarverslag Bibliotheek VANnU 2016 · transparante verantwoording over de wijze waarop het toezicht in 2016 is uitgeoefend. Hier wordt achtereenvolgens verslag gedaan van de samenstelling

34

Basisscholen de Vondel en Wending hebben nu ook een vaste leesconsulent van Bibliotheek VANnU Ruim de helft van de scholen is inmiddels aangesloten In Wouw is samen met scholen de Stappen en Baayaert hard gewerkt om een inspirerende leesomgeving voor de kinderen van de scholen te maken Na sluiting van het servicepunt is de collectie voor de kinderen binnen de school toegankelijk geworden Een voorbeeld van een inspirerende leesomgeving is te vinden op basisschool de Klimroos Deze school heeft ook een Facebookpagina gemaakt om de schoolbieb te promoten httpswwwfacebookcomHieperdeBieb Tijdens de Kinderboekenweek zijn er 41 klassen van de Roosendaals scholen op bezoek geweest Ze namen deel aan het programma lsquoleeselixerrsquo Een speciale drank waarin kinderen hun leesvoorkeur konden mixen en zo genoeg leeshonger en leesvoer zouden hebben tot ze oma en opa waren Moerdijk Alle 22 scholen in de gemeente Moerdijk kunnen gebruik maken van leesbevorderingsprojecten in samenwerking met een leesconsulent van de bibliotheek Dit wordt gedaan in samenhang met de actuele en inspirerende boekencollectie die de scholen jaarlijks van de bibliotheek ontvangen Een voorbeeld van deze samenwerking is het project lsquoTheaterlezenrsquo dat is uitgevoerd op basisschool de Boemerang Basisscholen komen diverse keren per jaar voor groepsbezoeken naar de bibliotheek Halderberge Er is nog geen structurele samenwerking met de scholen Wel hebben een aantal scholen belangstelling voor lsquode Bibliotheek op schoolrsquo Twee leerkrachten van basisschool rsquot Bossche Hart uit Bosschenhoofd hebben de cursus Open Boek gevolgd een bouwsteen van het project Op

basis daarvan worden er jaarlijks een aantal leesbevorderingsprojecten uitgevoerd in deze school Basisschool de Schittering maakt gebruik van de mogelijkheid voor het doen van groepsbezoeken in vestiging Oudenbosch De gesprekken met de wethouder over het aanbod voor de jeugd in de toekomst in de gemeente Halderberge zijn in volle gang Rucphen Met alle 7 scholen in Rucphen zijn gesprekken gevoerd over de invoering van lsquode Bibliotheek op schoolrsquo Op basisschool Vinkenbos was door de leerkrachten de cursus Open Boek al gevolgd en was een up-to-date leesplan aanwezig Hier is gestart met uitvoering van het activiteitenplan en invoering van de Monitor Op basisschool Martinus in Rucphen zijn 3 leerkrachten gestart met de cursus Open Boek deze school heeft de doelen al bepaald De andere scholen zijn in diverse stadia van uitrol van de samenwerking Zundert Met de scholen in Zundert zijn gesprekken gevoerd om te komen tot een basisvoorziening volgens de aanpak lsquode Bibliotheek op schoolrsquo Op basis hiervan is een plan gemaakt wat nog niet helemaal tot overeenstemming heeft geleid Daarom worden de gesprekken in 2017 voorgezet (zie verder 25 Ontwikkelingen per gemeenten) Bibliotheek op school VO (Voortgezet Onderwijs) De succesvolle aanpak van de Bibliotheek op school in het basisonderwijs is aanleiding geweest om het programma uit te breiden naar het voortgezet onderwijs (VO) allereerst naar het vmbo Die uitbreiding biedt de bibliotheken een strategische aanpak voor structureel samenwerken met het voortgezet onderwijs De pijlers zijn collectie lezen en mediawijsheid Iedere pijler heeft een keuzemenu bestaande uit een aantal bouwstenen die oa voortkomen uit bestaande Bibliotheekprojecten oa Biebsearch Leeskr8 en 4You

35

De Bibliotheek op School Het Da Vinci College (Roosendaal) en Bibliotheek VANnU hebben in schooljaar 2015-2016 gebruik gemaakt van de Stimuleringsregeling van Kunst van Lezen tbv de Bibliotheek op School Halverwege het schooljaar 2016 liep deze regeling af Tijdens dit schooljaar hebben school en bibliotheek gewerkt aan het creeumlren van de voorwaarden en er is een leesplan geschreven waarin een stevige basis is gelegd voor een meerjarenplan De onderstaande activiteiten zijn concreet uitgevoerd

Studiemiddag voor docenten Iedere docent taaldocent

Training voor docenten Lezen in het vmbo werkt

Boekencollectie (in de vorm van boekenkisten 303 boeken)

Campagne Nederland Leest Lydia Rood

Vrij lezen in de klas zowel in het vmbo als in het praktijkonderwijs experimenteren docenten met de boekenkisten en vrij lezen

Vakoverstijgend voorlezen oa techniekdocenten en biologiedocenten lezen voor ook in de bovenbouw

VANnU is in gesprek met de school over een vervolg Het Markland college in Zevenbergen maakt al een paar jaar gebruik van Biebsearch Dit is een voorloper van Bibliotheek op School In 2016 hebben in een werkgroep gesprekken plaatsgevonden ter voorbereiding van het programma de Bibliotheek op School In 2017 gaat daadwerkelijk gewerkt worden aan het taal- en leesbeleid en het omzetten van Biebsearch in de Bibliotheek op school Twee docenten van het Markland hebben deelgenomen aan de training Lezen in het vmbo werkt op het Da Vinci college Brugklassers van het Marklandcollege komen regelmatig op groepsbezoek in de bibliotheek

Diverse activiteiten Voor middelbare scholieren worden diverse activiteiten georganiseerd waar VANnU een rol in speelt Een van de activiteiten is het Cultuurfestival Artisjok 2016 voor havo en vwo 4 VO In Roosendaal is de organisatie in handen van de Cultuurcompaan Het thema van dit jaar was Beyond Borders VANNU heeft de samenwerking gezocht met De Witte Roos en boekhandel Het verboden Rijk waardoor de mogelijkheid ontstond om groots uit te pakken en goed aan te sluiten bij het thema In februari hebben 14 schoolfinalisten van 7 scholen (2 per school) deelgenomen aan de voorleeswedstijd Read2me In deze wedstrijd worden leerlingen aangespoord goede jeugdboeken voor te lezen Leerlingen lezen voornamelijk voor uit boeken van de Jonge Jury Een leerling van het Jan Tin Bergen College heeft de Roosendaalse finale gewonnen Tot slot scholen zien de waarde van abonnementen en schoolpassen Ook worden regelmatig projectcollecties afgenomen en vinden er klassenbezoeken en schrijversbezoeken plaats Abonnementen School schoolabonnementen Collectieve

schoolpassen

Da Vinci College

Gertrudis College I 216

Jan Tinbergen College I

Markland College Oudenbosch I

Markland College (Zevenbergen)

II 269

Norbertus College II 211

Munnikenheide college I

Mencia Sandrode I

36

27 Aanpak laaggeletterdheid Laaggeletterdheid is een maatschappelijk probleem waar vaak nog een taboe op rust Ongeveer 13 miljoen inwoners van Nederland tussen de 16 en 65 jaar is laaggeletterd Ze hebben moeite met lezen schrijven en communiceren in het Nederlands En dat terwijl taal steeds belangrijker wordt om zelfstandig te kunnen participeren Denk aan het gebruiken van websites van overheden en bedrijven aan internetbankieren of een sollicitatiebrief schrijven of aan langer zelfstandig kunnen wonen Maar denk ook aan het begrijpen van veiligheidsinstructies op het werk of bijsluiters van medicijnen

Vanuit de Rijksoverheid is daarom gestart met het actieprogramma lsquoTel mee met Taalrsquo[1] In dat programma zetten de ministeries van OCW SZW en VWS samen in op participatie taal als middel om mee te kunnen doen in de maatschappij en op het werk In Tel mee met Taal zijn de preventieve aanpak (het voorkomen van taalachterstand) en de curatieve aanpak (het bestrijden van laaggeletterdheid via scholing) voor het eerst in eacuteeacuten overkoepelend actieprogramma samengebracht Daarbij speelt de regionale netwerkaanpak een belangrijke rol De combinatie van de curatieve en preventieve aanpak van laaggeletterdheid sluit aan bij de opdracht van de bibliotheek bij te dragen aan geletterdheid in brede zin voor jong en oud De bibliotheek heeft al taalaanbod gericht op jonge kinderen (bijvoorbeeld Boekstart) en volwassenen (bijvoorbeeld via taalcoaches lees- en schrijfclubs) Ook opereert de bibliotheek in een lokale maatschappelijke context in contacten met burgers gemeenten onderwijs lokale bedrijven en maatschappelijke organisaties Dit maakt dat de bibliotheek een unieke positie inneemt en in potentie een belangrijke verbindende schakel kan vormen binnen de regionale aanpak van laaggeletterdheid

[1]

httpswwwtaalvoorhetlevennl

In september 2014 is het convenant Taal voor het Leven West- Brabant ondertekend Een samenwerkingsverband tussen ROC Kellebeek VWS ATEA UWV Cubiss St Lezen amp Schrijven en de bibliotheken in West- Brabant om een bijdrage te leveren aan het terugdringen van laaggeletterdheid Inmiddels zijn er zorsquon 30 organisaties aangesloten ook organisaties uit de zorg- en welzijnssector De aanpak van laaggeletterdheid kan niet los worden gezien van maatregelen om taalachterstanden en laaggeletterdheid te voorkomen zoals leesbevordering Daarom is het beleid gericht op leesbevordering en leesplezier een waardevolle aanvulling op het reguliere taalonderwijs en is dit onderdeel van het actieprogramma lsquoTel mee met Taalrsquo Wat doet VANnU VANnU biedt een basisaanbod waarin collectie taalpunten en het taalnetwerk en activiteiten in de Week van de Alfabetisering opgenomen zijn Daarnaast worden bovenop dit basisaanbod trajecten aangeboden in het kader van de uitvoer WEB In 2016 heeft Taal voor het Leven West-Brabant voor het tweede jaar op rij WEB-gelden ontvangen tbv het versterken van werkenden en werkzoekenden In onderstaand overzicht is het basisaanbod opgenomen onder het kopje Activering daarna volgen de trajecten in het kader van WEB Activering basisaanbod

Collectie VANnU heeft een speciale Makkelijk Lezen-collectie voor mensen die moeite hebben met lezen en schrijven Bij de samenstelling van de collectie heeft de bibliotheek gelet op de bruikbaarheid ervan voor de ontwikkeling van taalvaardigheid en maatschappijorieumlntatie De collectie bestaat uit leesboeken op verschillende leesniveaus taalcursussen en informatieve boeken en alle informatie is in eenvoudig Nederlands

37

Taalpunten In 2016 heeft VANnU samen met haar netwerkpartners twee taalpunten opgezet eacuteeacuten loket dat burgers overzicht biedt van het informele formele en non-formele scholingsaanbod op het gebied van taal en digitale vaardigheden in de regio Naast de doorverwijsfunctie bieden de Taalpunten ook laagdrempelige trainingen Aan de hand van een intake wordt de scholingsbehoefte van de deelnemer in kaart gebracht en kan er bijvoorbeeld een training Klik amp Tik worden gedaan Het eerste Taalpunt opende in maart 2016 in de wijk Kalsdonk in Roosendaal en de tweede is op 31 maart in de bibliotheek Zevenbergen feestelijk geopend Na opening van de Taalpunten is er voortdurend aanloop van mensen met taalvragen In 2016 zijn er 34 mensen geholpen enof doorverwezen in Kalsdonk In het taalpunt in Zevenbergen zijn in 2016 totaal 14 mensen geholpen met hun taalvraag

Activering Deelnemers Opmerkingen

Roosendaal 31 Klik amp Tik basis

Taalpunt Kalsdonk (RSD) 34 Intakes

Moerdijk 17 Klik amp Tik basis

Taalpunt Moerdijk 14 Intakes

Halderberge 11 Klik amp Tik basis

Rucphen 9 Klik amp Tik basis

Zundert 7 Klik amp Tik basis

Training herkennen amp doorverwijzen

15 Gezondheidsplein

Kalsdonk

138

Trainingen Op 20 september heeft VANnU aan de partners van het Gezondheidsplein in Kalsdonk een training Herkennen en motiveren laaggeletterden

gegeven

Week van de alfabetisering Samen met haar partners in het West Brabantse Taal voor het Leven organiseerde Bibliotheek VANnU een Lagerhuisdebat tijdens de Week van de Alfabetisering In dit interactieve debat ging men op zoek naar de formule om slim samen te werken eacuteeacuten doel maar met een verschillende motivatie belang of uitgangspunt Wanneer is de samenwerking slim en daarmee effectief Het debat vond plaats in Etten Leur De landelijke week van de alfabetisering viel dit jaar samen met de start van het nieuwe Taaljaar 2016-2017 Samen met de gemeente Moerdijk heeft de bibliotheek een informatieve en interactieve bijeenkomst georganiseerd (5 september 2016) waarin verteld werd over de aanpak van laaggeletterdheid Wethouder Thomas Zwiers gaf het belang van de aandacht voor laaggeletterdheid aan in het bijzonder voor werknemers Daarnaast werd stilgestaan bij het aanbod aan taalactiviteiten in het schooljaar 2016-2017 en het taalnetwerk in de regio Bijzondere aandacht was er voor de rol van vrijwilligers in de taaltrajecten Zonder vrijwilligers is een groot aantal taalactiviteiten niet uit te voeren Taalnetwerk In het Taalnetwerk zijn lokale taalbieders en ndashprojecten vertegenwoordigd zoals Humanitas Vluchtelingenwerk de VoorleesExpress ROC Kellebeek WijZijn Traverse en de STA teams Het netwerk komt onder voorzitterschap van VANnU 2 tot 3 maal per jaar samen om kennis te delen en samen te werken In 2016 heeft dat geleid tot het opstellen van een Taalkaart van Roosendaal (welke aanbieders bieden welke trainingen aan tegen welke voorwaarden) De Taalkaart is inmiddels door de deelnemers in gebruik genomen Verder wordt er veel aandacht besteed aan het werven van taalvrijwilligers VANnU Humanitas Vluchtelingenwerk en WijZijn Traverse bundelden de krachten om via uitingen in de media taalvrijwilligers te werven Dat leidde tot een goed bezochte informatiemiddag op 9 december waar zorsquon 50 geiumlnteresseerden zich meldden

38

Activering WEB trajecten Taaloefengroepen In Rucphen en in Roosendaal organiseert de Bibliotheek VANnU wekelijks taaloefengroepen voor medewerkers van de WVS De werkleiding van de WVS geeft aan dat zij zien dat hun medewerkers echt veranderen sinds zij aan de taaloefengroep zijn begonnen De persoonlijke benadering en begeleiding van de taalvrijwilligers zorgt ervoor dat de cursisten meer zelfvertrouwen krijgen en verrast worden in hun eigen kunnen In totaal hebben in de vijf gemeenten 36 personen deelgenomen Klik amp Tik cursussen Voor alle mensen die moeite hebben om hun weg te vinden op internet biedt de Bibliotheek op de vijf kernvestigingen de cursus Klik amp Tik aan De cursisten worden begeleid door vrijwilligers In 2016 hebben 40 cursisten de cursus met succes afgerond en hiermee hun zelfredzaamheid vergroot Taal amp Arbeidsmarkt Walk amp Talk en Werkmap Walk amp Talk Vanaf oktober organiseert Bibliotheek VANnU maandelijks op elke derde maandag van de maand Walk amp Talk deacute koffiepauze voor werkzoekenden Het is een gratis netwerkbijeenkomst voor en door werkzoekenden In een ongedwongen sfeer maakt men in Bibliotheek VANnU kennis met elkaar krijgt men tips van een professional enof hoort men ervaringen van (ex-)werkzoekenden In 2016 waren de themarsquos Netwerken hoe doe je dat (oktober) Hoe maak je een goed basis CV (november) en Werken in Belgieuml (december) In 2016 hebben 62 belangstellenden deelgenomen aan de bijeenkomsten

Werkmap De dienstverlening van het UWV verloopt digitaal Laagopgeleide en oudere werkzoekenden hebben vaak moeite met het aanvragen van een DigiD en het omgaan met de digitale werkmap van het UWV In 2016 hebben 32 deelnemers een training gevolgd om hun vaardigheden op dit gebied te verbeteren

Monitoring In januari 2017 verscheen de landelijke Monitor Digitale Vaardigheden 2015-2016 uitgevoerd door Next Value in opdracht van de Koninklijke Bibliotheek In deze monitor waar VANnU aan meegewerkt heeft wordt gekeken naar de resultaten van de digitale trajecten en worden deelnemers bevraagd In de algemene conclusies en aanbevelingen worden de volgende zaken aangegeven en door VANnU opgepakt 1 Zoek samenwerking met doorverwijzers VANnU heeft dit geborgd op regionaal niveau door Taal voor het Leven West-Brabant en lokaal via het Taalnetwerk Werk met vrijwilligers VANnU werkt sinds 2014 met taalvrijwilligers zij worden getraind door ROC Kellebeek enof St Lezen en Schrijven 2 Voorkom een te vrijblijvende leeromgeving door actief samen te werken met bijvoorbeeld de WVS worden deelnemers gestimuleerd om actief deel te nemen 3 Probeer maatwerk te bieden en verwijs door naar vervolgtrajecten sinds 2016 worden in de Taalpunten intakes afgenomen door taaldocenten van ROC Kellebeek daarmee wordt de doorverwijzing nog meer maatwerk Ten slotte werd de deelnemers gevraagd naar hun tevredenheid over de trainingen 37 deelnemers hebben meegewerkt aan de monitor Door de samenwerking met ROC Kellebeek in 2016 verder vorm te geven is er meer aandacht gekomen voor deskundigheidsbevordering van de taalvrijwilliger en is de doorstroom van deelnemers toegenomen Daarmee wint de West-Brabantse aanpak aan duurzaamheid

39

28 Werkzaamheden Marktplaats Cultuureducatie 2016 Bibliotheek VANnU is verantwoordelijk voor de Marktplaats Cultuureducatie in de gemeenten Halderberge en Moerdijk De doelstelling van de Marktplaats is Een netwerk en samenwerking tussen aanbieders van cultuur en het onderwijs creeumlren zodat de jeugd meer in aanraking komt met kunst en cultuur en zich daardoor beter kan ontwikkelen De cooumlrdinator Marktplaats Cultuureducatie heeft in 2016 de volgende taken uitgevoerd

inventariseren van de vraag op het gebied van cultuureducatie van het onderwijs (PO en VO)

inventariseren van de vraag op het gebied van cultuureducatie voor en naschoolse opvang inventariseren van de mogelijkheden van de culturele aanbieders

culturele aanbieders meenemen in de lsquotaalrsquo van het onderwijs

het uitbreiden en verstevigen van het lokaal cultuur-educatief netwerk

samenwerken met de intermediairs van regiorsquos West Brabant

afstemmen van vraag en aanbod Het Kunstmenu wordt afgenomen door alle Halderbergse scholen en elf scholen uit de gemeente Moerdijk Het wordt aangeboden in samenwerking met CultuurCompaan (gemeente Roosendaal) en bestaat uit activiteiten van lokale (professionele aanbieders uit de gemeente) regionale (professionele aanbieders uit de provincie) en landelijke culturele instellingen De leerlingen maken op deze manier kennis met de drie domeinen van Cultuureducatie (in huis met de culturele omgeving en uit de grote wereld) Verder nemen de scholen deel aan diverse naschoolse activiteiten (verlengde schooldag) en vinden er diverse losse culturele projecten op de scholen plaats

De cooumlrdinator ondersteunt culturele instellingen kunstenaars en het onderwijs mbt actuele ontwikkelingen op het gebied van cultuureducatie Zij organiseert netwerkbijeenkomsten voor de interne cultuurcooumlrdinatoren (ICCrsquoers) biedt scholing aan en geeft de ICC cursus in West- Brabant Daarnaast worden er cursussen aangeboden voor culturele aanbieders zodat ook zij meegaan in de huidige ontwikkelingen op het gebied van cultuureducatie De cooumlrdinator cultuureducatie is tevens intermediair voor de scholen mbt de rijksregeling Cultuureducatie met Kwaliteit (2013 ndash 2016) een opdracht die middels de Cultuurloper wordt uitgevoerd Hierbij wordt nauw samengewerkt met de Provinciale instelling Kunstbalie Aan de regeling nemen 5 scholen uit de gemeente Halerberge en 7 scholen uit de gemeente Moerdijk deel VANnU werkt regionaal en dat vertaalt zich ook in de Marktplaats Cultuureducatie waar het onderhouden van contacten met andere marktplaatsen en buurgemeenten vanzelfsprekend is De cooumlrdinator neemt deel aan het zogenaamde Regionaal Overleg Marktplaatsen (ROM) en een Provinciaal Overleg Het doel is om gezamenlijke activiteiten voor de regio West- Brabant te organiseren Er wordt samengewerkt met de cooumlrdinator Brede Scholen en cooumlrdinator Sport van beide gemeenten Ook vindt er steeds meer samenwerking plaats met de schoolbesturen Stichting Openbaar Onderwijs West-Brabant is een bovenschools traject gestart op het gebied van cultuureducatie met oa de intermediairs van de gemeente Roosendaal en HalderbergeMoerdijk Tot slot neemt de cooumlrdinator zitting in de werkgroep Cultuurmaand (septemberoktober) van de gemeente Halderberge Zij richt zich vooral op de activiteiten voor het onderwijs

40

29 Personeel en Organisatie

Per 31-12-2016 heeft VANnU 3885 FTE in dienst In totaal gaat het om 74 medewerkers De groei in ftersquos (145) heeft met name te maken met de uitrol dBoS en toename van leesconsulenten waarover eerder in dit verslag is gesproken In de Frontoffice is het aantal uren door oa sluiting van servicepunten in de gemeente Zundert en aanpassingen van het servicepunt in Wouw afgenomen

De leeftijdsopbouw van de medewerkers Van alle medewerkers bij VANnU is 95 jonger dan 40 jaar Het percentage medewerkers tussen de 40 en 50 jaar is 135 54 van de medewerkers is tussen de 50 en 60 jaar en het percentage 60+ is 23 VANnU heeft tov de landelijke leeftijdsopbouw een hoger percentage 50 plussers Dat betekent dat er goed moet worden nagedacht over de instroom van jongere medewerkers om de uitstroom voor de komende jaren op te kunnen vangen Dat is een lastig vraagstuk omdat bij een reorganisatie de jongere medewerkers vaak degenen zijn die door middel van afspiegeling moeten vertrekken Het komend jaar zal dit onderwerp opnieuw op de agenda staan van directie en OR omdat het vraagt om een

visie over hoe het toekomstig personeelsbestand eruit moet komen zien en hoe de organisatie zich daarop kan voorbereiden

Personeelsverloop in- door- en uitstroom In totaal zijn er in 2016 acht medewerkers ingestroomd waarvan

projectmedewerker vernieuwing netwerk

1 cooumlrdinator Frontoffice

1 controller

1 medewerker communicatie

2 leesconsulenten 4-12

2 ondersteuners leesconsulenten

stagiaire19 Daarnaast zijn er zes medewerkers uit dienst getreden waarvan

1 ondersteuner leesconsulenten

3 opruimhulpen

2 informatiemedewerkers

19

De stagiaire is in augustus voor een aantal uur als medewerker communicatie aangesteld

0 10 20 30 40 50

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

totale FTE

totale FTE

0

10

20

30

40

50

60

15-30 30-40 40-50 50-60 60+

pe

rce

nta

ge

Leeftijdsopbouw in percentages

VANnU

st Bibliotheekwerk

landelijk

41

Jubilea In 2016 waren er twee jubilarissen Een medewerker was 40 jaar in dienst en een 25 jaar in dienst bij VANnU

Ziekteverzuim Het gemiddelde verzuimpercentage in 2016 bedroeg 32 De ziekte frequentie is 09 Het ziekteverzuim is ten opzichte van 2015 gedaald (587) Onderstaande grafiek toont het verzuimverloop in 2016 Duidelijk is dat het verzuimcijfer vooral wordt beiumlnvloed door een aantal langdurig zieken Het ziekteverzuim is in lijn met de landelijke trend 20 Ziekteverzuim 2016

20

CBS statline cultuur sport en recreatie geeft over de eerste drie kwartalen van 2016 een gemiddeld percentage aan van 32

Scholing VANnU vindt het belangrijk om haar medewerkers zo goed mogelijk voor te bereiden op het bibliotheekwerk van de toekomst In de strategische koers 2016-2018 staan de kernkwaliteiten collectioneren programmeren en netwerken centraal Om medewerkers de kans te geven deze competenties verder te ontwikkelen heeft VANnU in 2016 verschillende stappen gezet In het fusieproces is afgesproken dat er in de front office toegewerkt zou worden naar minder functies De functie van medewerker klantenservice is komen te vervallen en alle medewerkers die het betrof zijn opgeleid tot informatiemedewerker Een groep van 16 medewerkers heeft een opleidingstraject van 6 maanden doorlopen wat leidde tot een certificaat voor iedereen en een benoeming tot informatiemedewerker Alle front office medewerkers hebben in de zomer een training gevolgd over de digitale diensten van VANnU Hierbij kwam het gebruik van de e-books aan de orde en uitleg en gebruik van de verschillende bibliotheek apps digitale bibliotheek bronnen Daarnaast is er extra toelichting gegeven op het gebruik van Bicat het bibliotheekinformatiesysteem Na afloop van de training waren de medewerkers op de hoogte van het volledige aanbod en beter in staat om gebruikers te informeren en vragen te beantwoorden over het brede aanbod van digitale diensten

In 2016 is door alle medewerkers verder gewerkt in de themagroepen om de kerncompetenties concreet gestalte te geven Een doel in 2016 was ook om de medewerkers uit ZundertRucphen aan te laten sluiten bij deze manier van werken Opgemerkt moet worden dat hier in 2017 nog een aantal stappen in gezet moet worden De themagroepen biedt medewerkers de mogelijkheid om het netwerken het vormen van themacollecties en het bedenken van een bijpassend programma uit te proberen te oefenen en hiervan te leren In de praktijk blijkt dit meer of minder goed te slagen afhankelijk van het thema

0

20

40

60

80

100

120

140

160

180

verzuim kort0-7 dagen

verzuimmiddellang 8-

42 dagen

verzuim lang43-365 dagen

aantal ziektedagen

aantal medewerkers

42

Een aantal themagroepen heeft in 2016 tastbare resultaten weggezet Zo is er een pop-up bieb in winkelcentrum De Roselaar verschenen een pop-up in de basiliek in Oudenbosch zijn er verschillende voorleesactiviteiten geweest door het hele werkgebied zijn er contacten gelegd en presentaties geweest bij een aantal Alzheimer-cafeacutes en vonden andere activiteiten plaats zoals een Boekenproeverij in Zevenbergen Uiteraard werd er door de themagroepen ook aandacht besteed aan de landelijke leesbevorderingscampagnes zoals de (kinder)Boekenweek en Nederland Leest

Inzet vrijwilligers in de branche Stichting BibliotheekWerk is in 2015 door het Centraal Overleg Arbeidsvoorwaarden Openbare Bibliotheken gevraagd een inventarisatie uit te voeren van de inzet van vrijwilligers in de branche Van de 124 ondervraagde bibliotheken geeft 92 procent aan dat zij met vrijwilligers werken In bijna de helft van deze bibliotheken zijn op dit moment meer vrijwilligers werkzaam dan medewerkers met een arbeidsovereenkomst Wel worden zij vaak een beperkt aantal uren per week ingezet Wanneer een bibliotheek niet met vrijwilligers werkt is dit over het algemeen een principieumlle beslissing Over het algemeen voeren vrijwilligers in bibliotheken verschillende taken uit Een belangrijke taak is de bezorging van materialen aan huis Daarnaast worden vrijwilligers ook regelmatig ingezet als gastheer of gastvrouw en ondersteunen ze regelmatig bij de uitvoering van verschillende publieks- en promotieactiviteiten in de bibliotheek Ook zijn er werkzaamheden die minder frequent door vrijwilligers worden opgepakt Dit geldt bijvoorbeeld voor het adviseren over de ontwikkeling van de collectie het plaatsen van de collectie en het presenteren van collectieonderdelen als ondersteuning bij een project of activiteit Ruim driekwart van de bibliotheken met vrijwilligersbeleid heeft beleid vastgesteld over de scholing en begeleiding van vrijwilligers In de praktijk blijkt echter dat er minder vaak concrete initiatieven zijn om vrijwilligers de mogelijkheid te bieden zich verder te ontwikkelen

Als er een initiatief aanwezig is is dit doorgaans gericht op het aanbieden van scholing21 Inzet vrijwilligers VANnU Met het oog op de bezuinigingen en de veranderende rol van bibliotheken vraagt het vrijwilligersbeleid veel tijd en aandacht van directie managers en ondernemingsraad Sinds de fusie in 2015 met de bibliotheek ZundertRucphen heeft VANnU te maken met vrijwilligers in het uitleenproces In Rijsbergen en Rucphen was men gewend te werken met vrijwilligers in de rol van gastvrouw terwijl in het VANnU werkgebied van voacuteoacuter de fusie alleen gebruik werd gemaakt van expert-vrijwilligers (bv voor de speelotheek en voor cursussen zoals Klik en Tik) Met de realisatie van de nieuwe voorziening in Wouw is gekozen voor de inzet van vrijwilligers in de ondersteuning bij het uitlenen De vrijwilligers zorgen voor een opgeruimde ruimte voor een prettige ontvangst en ondersteunen in het gebruik van de zelfservice-apparatuur In 2016 is veel aandacht geweest voor de wijze waarop de vrijwilligers ingezet worden in de organisatie en de gesprekken over dit onderwerp zullen ook in 2017 voortgezet worden Uiteraard speelt de OR hierin een belangrijke en verbindende rol In 2016 werden ook de voorbereidingen getroffen voor een pilot in Rijsbergen die in januari 2017 van start gaat Het doel is om de inzet van vrijwilligers in het uitleenproces verder uit te werken de samenwerking tussen de vrijwilliger en de betaalde kracht helder vorm te geven en te beschrijven wat het vakmanschap voor het bibliotheekwerk lsquonieuwe stijlrsquo inhoudt Om kennis en kunde te delen en ervaringen uit te wisselen maakt de cooumlrdinator vrijwilligers deel uit van een (Brabantse) overlegstructuur met andere cooumlrdinatoren De inzet van vrijwilligers is een onderwerp dat in iedere bibliotheek speelt

21

httpswwwbibliotheekwerknlVrijwilligers_in_de_bibliotheekpdf

43

210 Ontwikkelingen in de openbare bibliotheek Samenwerking Bibliotheek VANnU werkt in alle gemeenten samen met partners op het gebied van zorg en welzijn (CJG) voorschoolse voorzieningen (kinderopvang en peuterspeelzalen) educatie (basis- en voortgezet onderwijs) laaggeletterdheid (bibliotheken West-Brabant ROC UWV en WVS) en cultuur (diverse instellingen zoals musea schouwburg en archief of organisaties zoals Stichting Cultuur Moerdijk) Bovenlokaal wordt er samengewerkt in de Brabantse Netwerkbibliotheek (BNB) Dit is een samenwerkingsverband tussen de 19 Brabantse basisbibliotheken en Cubiss Cubiss is een Provinciale Ondersteuningsinstelling (POI) en heeft een rechtstreekse subsidierelatie met de provincie Noord-Brabant Een essentieel doel van de BNB is het creeumlren van een goed toegankelijk netwerk Een plek waar ideeeumln floreren waar informatie en ervaringen worden uitgewisseld en waar kennis wordt gedeeld zodat de gebruikers en de partners van de Brabantse bibliotheken optimaal worden bediend Niet alleen nu maar ook in de toekomst De hoofddoelstelling van de BNB is het stimuleren van de Brabantse kennisinfrastructuur door vanuit de bibliotheekfunctie bij te dragen aan een goed ingerichte publieke informatievoorziening (httpwwwbnbibliotheeknl) Het samenwerkingsverband heeft een gezamenlijk beleidsplan vastgesteld en voert de provinciale projecten mede onder die vlag uit Branche De branchevereniging van en voor de openbare bibliotheken is de Vereniging van Openbare Bibliotheken (wwwdebibliothekennl) Tot slot is er nog de Stichting Certificering Openbare Bibliotheken Deze stichting ontwikkelt en bewaakt kwaliteitsnormen en toetst de kwaliteit van bibliotheekorganisaties aan deze normen door middel van audits (wwwbibliotheekcertificaatnl)

De overheden De overheid is op drie niveaus betrokken bij de basisbibliotheek op gemeentelijk provinciaal en landelijk niveau Gemeente De gemeente is de primaire opdrachtgever van de basisbibliotheek Zij verleent VANnU subsidie Binnen het gemeentelijk beleidskader dat gebaseerd is op eenduidig en samenhangend beleid worden concrete afspraken gemaakt met Bibliotheek VANnU over de te behalen resultaten en prestaties Tussen de gemeenten en Bibliotheek VANnU wordt een tweezijdig contract afgesloten dat nagekomen en geeumlvalueerd moet worden Bibliotheek VANnU ontvangt subsidie op basis van een uitvoeringsovereenkomst op basis van de Algemene Wet Bestuursrecht (AwB) Uitgangspunt is dat wordt gestuurd op inhoud en dat wederzijds afspraken worden gemaakt tussen de gemeente en Bibliotheek VANnU De basis van deze afspraken is

1 De beleidsdoelen die de gemeente nastreeft 2 De diensten en producten die Bibliotheek VANnU levert om aan

die beleidsdoelen te voldoen of een bijdrage te leveren 3 Duidelijke beoordelingscriteria op basis waarvan de prestaties en

(eventuele) resultaten worden beoordeeld en de subsidierelatie wordt afgerekend

Provincie In opdracht van de provincie Noord-Brabant werkt Cubiss samen met de Brabantse bibliotheken aan programmas voor bibliotheekvernieuwing Het werkplan van Cubiss bestaat de komende jaren uit vier projecten

1 Bieb Lab (voorheen Innovatie van de bibliotheekfuncties) 2 Innovatie van de educatieve functie 3 Versterken taalvaardigheid 4 Vergroten mediawijsheid

44

De eerste twee projecten zijn gerelateerd aan de wettelijke taak zoals die is vastgelegd in de Wsob Cubiss voert deze opdracht uit in zeer nauw overleg met de Brabantse bibliotheken De twee andere projecten zijn de uitwerking van een aanvullende provinciale opdracht aan Cubiss Naast bibliotheken zijn ook organisaties binnen het sociale domein en het onderwijs hierbij betrokken als partner Rijk De rijksoverheid is verantwoordelijk voor het functioneren van de openbare bibliotheken als stelsel met als aandachtspunten een vergroting van de doelmatigheid samenhang kwaliteit en pluriformiteit van het stelsel openbaar bibliotheekwerk De Wet stelsel openbare bibliotheekvoorzieningen (Wsob) kortweg de Bibliotheekwet is vanaf 1 januari 2015 van kracht De bibliotheekwet regelt de digitalisering van de openbare bibliotheek en zorgt voor structurele financiering daarvan door de Rijksoverheid In deze wet is vastgelegd dat iedere Nederlander toegang moet hebben tot een openbare bibliotheek zowel in fysieke als digitale vorm Ook zijn de vijf functies en voorwaarden vastgelegd waaraan een openbare bibliotheek moet voldoen (zie ook inleiding jaarverslag) De Koninklijke Bibliotheek (KB) heeft onder de Wsob een regierol gekregen binnen het netwerk van openbare bibliotheekvoorzieningen en de verantwoordelijkheid voor de landelijke digitale bibliotheek en Aangepast Lezen Het KB-beleidsplan 2015-2018 lsquoDe kracht van het netwerkrsquo formuleert de ambities van de KB in breed verband met twee strategische prioriteiten

1 Realiseren van de nationale digitale bibliotheek 2 Het versterken van de nationale en internationale samenwerking

Met de nationale digitale bibliotheek neemt de KB het voortouw in het uitbouwen van de rol en betekenis van de bibliotheek in het digitale domein De landelijke digitale infrastructuur zorgt voor de componenten waarmee alle openbare bibliotheekvoorzieningen deelnemen en gebruikmaken van de diensten van de digitale bibliotheek

Het versterken van de nationale samenwerking is gericht op het verbreden van de betekenis van de bibliotheek In samenspraak met de bibliotheken zelf de provinciale service organisaties de VOB en andere partners geeft de KB invulling aan de stelseltaken regie en advies faciliterende en cooumlrdinerende taken en de aansturing van grootschalige programmarsquos en projecten voor het hele bibliotheekstelsel Onttrekking Gemeentefonds voor aanschaf e-content Vanaf 2015 is het Rijk verantwoordelijk voor de financiering van de centrale aanschaf van e-content voor de openbare bibliotheken Daarvoor onttrekt het Rijk een bedrag aan het Gemeentefonds Dit bedrag stelt de minister van OCampW ter beschikking aan de KB voor de inkoop van e-content De KB koopt vervolgens in op voordracht van de openbare bibliotheken begrensd door het financieumlle kader van het ter beschikking gestelde bedrag Tot 1-1-2015 dragen bibliotheken een bedrag per inwoner af aan de VOB voor de inkoop van e-content het zogenaamde omslaggeld Voor 2014 was dat euro 035 per inwoner Het groeipad en de hoogte van de uitname worden formeel vastgesteld in een overleg tussen diverse ministeries en de VNG Gekozen is voor een scenario van relatieve groei Onttrekking gemeentefonds e-content en consequenties

jaar Bedrag per inwoner Totale uitname VANNU22

2014 035 euro 65456

2015 047 euro 87898

2016 055 euro 102859

2017 063 euro 117821

2018 073 euro 136522

De vijf gemeenten van VANnU gaan verschillend met de uitname om De gemeente Moerdijk houdt het bedrag in van de subsidie de gemeente Halderberge deels en de andere drie gemeenten niet

22

Aantal inwoners op basis van gegevens 2016 187017

45

Digitaal abonnement Per 1 januari 2016 heeft de Koninklijke Bibliotheek een lidmaatschapsvorm toegevoegd aan de bestaande lidmaatschapsvormen van de openbare bibliotheken namelijk de mogelijkheid om gebruik te maken van enkel de digitale voorziening Voor dit lidmaatschap is een tarief vastgesteld van 42 euro per jaar Het aanbod van deze lidmaatschapsvorm en ndashtarief is een stap in de ontwikkeling van het publieke aanbod die past binnen de verdere ontwikkeling van de toegang tot digitale werken in het algemeen De Koninklijke Bibliotheek blijft in gesprek met zowel de openbare bibliotheken als de aanbieders van digitale content om een optimaal aanbod voor de klant te realiseren dat in lijn is met de publieke waarden van de openbare bibliotheek Primair gaat het om het aanbod e-books waarvoor licenties zijn afgesloten met individuele uitgevers secundair gaat het om andere content types (audio databanken etc) Omdat het gebruik van e-books in Nederland nog in ontwikkeling is zowel in relatie tot openbare bibliotheken als in relatie tot het commercieumlle - en ook het illegale - aanbod is de introductie van een digitaal lidmaatschap van de openbare bibliotheek niet een eindpunt in de positionering van het publieke aanbod in dit domein De KB stelt daarom een gefaseerde ontwikkeling van de tariefstructuur voor die flexibel genoeg is om in te spelen op ontwikkelingen in het netwerk en in de markt De Nationale bibliotheekpas en gastlenen Naast het digitale abonnement loopt ook de ontwikkeling van de nationale bibliotheekpas Het project de Nationale Bibliotheekpas ontwikkelt eacuteeacuten pas die burgers toegang geeft tot alle landelijke en lokale (digitale) diensten Op deze manier krijgen zij makkelijker toegang tot de fysieke collectie van alle bibliotheken in heel Nederland Door de invoering van een nationale bibliotheekpas zijn er in de toekomst voor de klant geen verschillende loketten meer met verschillende voorwaarden en dienstverlening Een ander voordeel is de versterking van het merk en het imago van de bibliotheek bibliotheken treden meer naar buiten als eacuteeacuten

netwerk Tot slot zal er ook sprake zijn van efficiency eacuteeacuten stelsel van voorwaarden en keuzemogelijkheden is veel goedkoper en effectiever Bovendien ontstaat er vanuit de gezamenlijkheid de mogelijkheid om op landelijk niveau te kunnen innoveren In januari is onder het motto - Lezen kun je overal lenen nu ook- gastlenen (landelijk) van start gegaan Met gastlenen kunnen bibliotheekleden ook elders in Nederland lenen Daarvoor is een geldig bibliotheeklidmaatschap nodig met een abonnement dat toegang geeft tot gastlenen Gastlenen is een onderdeel van het VOB-project de nationale bibliotheekpas Gezamenlijke innovatieagenda Op 1 januari 2015 is de Wet stelsel openbare bibliotheekvoorzieningen (Wsob) in werking getreden De Wsob gaat uit van een bibliotheekstelsel waarin de drie overheden nadrukkelijk samen de netwerk- verantwoordelijkheid dragen De minister de provinciebesturen en de gemeentebesturen zijn gezamenlijk verantwoordelijk voor een netwerk van openbare bibliotheekvoorzieningen Dit netwerk van openbare bibliotheekvoorzieningen wordt gevormd door

bull de lokale bibliotheken bull de provinciale ondersteuningsinstellingen (POIrsquos) bull de Koninklijke Bibliotheek (KB) voor wat betreft haar taak tot het

in stand houden van de landelijke digitale bibliotheek De Wsob beschrijft de taken van de deelnemers in het netwerk Bij sommige taken raken de verantwoordelijkheden van de verschillende deelnemers elkaar Dat is bijvoorbeeld het geval bij de innovatietaak23 Omdat de verantwoordelijkheid van de gezamenlijke POIrsquos op het gebied van innovatie enerzijds en de cooumlrdinerende taak van de KB anderzijds sterke raakvlakken hebben is bij het bestuurlijk overleg van OCW IPO en

23

Artikel 16 van de Wsob omschrijft als verantwoordelijkheid voor de gezamenlijke POIrsquos2 lsquode ontwikkeling van innovaties ten behoeve van de lokale bibliotheken in overeenstemming met de Koninklijke Bibliotheek in verband met haar cooumlrdinerende taakrsquo

46

VNG samen met VOB SPN en KB de wens ontstaan te komen tot een Gezamenlijke innovatieagenda De Gezamenlijke innovatieagenda heeft als hoofddoel om de vernieuwingskracht van de bibliotheeksector te versterken om zo toegevoegde waarde te kunnen bieden aan burgers en samenleving in lijn met de vijf functies van de bibliotheek Om dat hoofddoel te kunnen realiseren wordt met deze Gezamenlijke innovatieagenda ingezet op

Het aanbrengen van focus door de innovatiekracht te bundelen op een overzichtelijk aantal prioriteiten die breed worden gedeeld door zowel de netwerkverantwoordelijke overheden als het gelaagde bibliotheeknetwerk

Het op gang brengen van een proces van permanente innovatie op deze prioriteiten

Het geven van helderheid over de concrete rolverdeling tussen partijen ndash passend binnen de kaders van de Wsob ndash zodat optimale samenwerking kan ontstaan bij dit proces van permanente innovatie

Met deze Gezamenlijke innovatieagenda als leidraad kunnen overheden vanuit hun verantwoordelijkheid voor het netwerk van openbare bibliotheekvoorzieningen samen met het bibliotheekveld daadkrachtig invulling geven aan het innovatieproces zowel fysiek als digitaal Digihulp via bibliotheken In februari 2016 startte met de ondertekening van een convenant de samenwerking tussen de Belastingdienst en de Koninklijke bibliotheek Doel is om mensen via de lokale openbare bibliotheek ondersteuning te bieden bij het digitaal zaken doen met de overheid Op termijn kunnen burgers bij de bibliotheek terecht voor inhoudelijke hulp over toeslagen en inkomstenbelasting De komende jaren zullen de meeste bibliotheken belastingspreekuren gaan organiseren Inmiddels is een aantal pilots gestart

211 Een blik vooruit

lsquoDe bieb is een aantrekkelijke ontmoetingsplaats geworden waar jongeren en volwassenen graag komen Ze kunnen boeken lenen maar ook een talencursus volgen met een 3D-printer aan de slag gaan of meedoen aan een debat De bibliotheek heeft zichzelf heruitgevondenrsquo Bovenstaande is een citaat uit een brief naar de Tweede Kamer van minister Jet Bussemaker van Cultuur De aanleiding was de verschijning van de eerste bibliotheekmonitor van de KB Het aantal volwassen leden daalde in 2015 maar het aantal jeugdleden nam toe tot 23 miljoen Zij leenden 38 miljoen boeken blijkt uit de monitor In totaal leenden de 156 bibliotheken 73 miljoen fysieke boeken en 4 miljoen e-books uit De vorige hoofdstukken uit dit jaarverslag geven een goed beeld van wat er allemaal in 2016 is gebeurd Bovenstaande tekst had mijn tekst kunnen zijn Ook bij VANnU stijgen de jeugdleden en daalt het aantal volwassen leden De inspanning om de jeugd te bereiken en lezen en leesplezier te bevorderen loont en daar profiteren kinderen hun leven lang van Op de laatste pagina van dit verslag staat een prachtig overzicht van het aanbod en de dienstverlening van VANnU Afhankelijk van de subsidie en de mogelijkheden om samen te werken en door de inzet van onze medewerkers is door VANnU voor de verschillende gemeenten de afgelopen jaren een aanbod gecreeumlerd Naast de specifieke wensen van de gemeenten is de koers van VANnU daarbij altijd leidend De bezuinigingen in de gemeenten Roosendaal en Zundert kosten veel tijd en energie maar bieden ook kansen voor nieuwe dienstverlening VANnU heeft ook de afgelopen jaren succesvolle of kansrijke programmarsquos of formules van de ene gemeente kunnen implementeren in de andere Op die manier profiteren alle gemeenten van het feit dat men afspraken maakt met dezelfde professionele organisatie

47

Alhoewel deze lokale verschillen kleur geven aan het bibliotheekaanbod is er na jaren van bezuinigingen wel een grens bereikt De gemiddelde bijdrage per inwoner is laag VANnU moet en wil op een goede kwalitatieve manier aan haar 5 kernfuncties invulling geven en voorbereid zijn op de toekomst Dat vraagt om ruimte voor innovatie en om een sterke en stabiele organisatie Daar zijn alle aangesloten gemeenten bij gebaad Het voornemen is om in 2017 met de gemeenten een convenant af te sluiten en daarin een aantal basisafspraken op te nemen over de regionale dienstverlening en de toekomst Een convenant wordt gezien als een manier om in gezamenlijkheid verantwoordelijkheid te nemen voor het bibliotheekwerk van de toekomst De vijf wethouders hebben op het verzoek positief gereageerd Naast deze opdracht is er nog een aantal belangrijke opdrachten voor de komende jaren geformuleerd 24 Een belangrijke die ik in dit hoofdstuk nog kort wil delen is de grote opgave op het gebied van HR Eerder in dit verslag is aangegeven dat de bibliotheek een transitie doormaakt verandert en verbreedt Vragen als Hoe zorgen we dat onze medewerkers voldoende zijn voorbereid en toegerust op de toekomst Hoe zorgen we ervoor dat we talenten binnen de organisatie behouden Hoe realiseren we een goede in- door- en uitstroom en Hoe zien we de rol van de vrijwilligers zijn voor de toekomst van VANnU uiterst relevant VANnU moet haar maatschappelijke meerwaarde tegen een achtergrond van teruglopende subsidies vergroten Dit vraagt om nieuwe focus en keuzes een beweging die momenteel in de hele bibliotheeksector gestalte krijgt Deze ontwikkelingen vragen om een nieuwe inrichting van de organisatie die niet alleen een structuurwijziging is maar die met name ook de kaders biedt voor de rolverdeling en de competenties

24

Zelfevaluatie VANNU voor de certificering

waarop in de organisatie met elkaar en buiten de organisatie met partners wordt samengewerkt Om dit te bereiken is eind 2016 besloten om in 2017 een kwalitatieve reorganisatie door te voeren Een andere opdracht waar VANnU voor staat is hoe VANnU haar ambities kan verwezenlijken en innoveren terwijl de financieumlle middelen (de subsidies daling betalende leden) al jaren afnemen Hoe kunnen extra inkomsten worden gegenereerd en waar liggen kansen

Waar we hard aan hebben gewerkt tov de vorige certificering is dat we meer en beter inzichtelijk maken dat we altijd keuzes maken en stappen zetten in het licht van de stip op de horizon die we hebben geformuleerd in ons meerjarenbeleidsplan We deden dat in het verleden ook maar dat was niet altijd zichtbaar We nemen nu de tijd voor planvorming we leggen meer vast we communiceren beter en zorgvuldiger intern en extern We zijn kritisch op onszelf in de evaluatie leren daarvan voor de toekomst en verbeteren daar waar kan Door het gezamenlijk voorbereiden van de aankomende certificering werden we ons nog meer bewust van waar we vandaan komen en naar op weg zijn Van de successen de uitdagingen en de knelpunten We hebben afstand kunnen nemen van de waan van alledag en de tijd genomen om van een afstand naar de organisatie te kijken Onze ambitie is altijd groot geweest en dat zal zo blijven We zijn ons bewust van het feit dat we zelf de regie moeten houden op de ontwikkeling van de bibliotheek naar de toekomst Dat betekent dat we bedreigingen die op ons afkomen voor zover als kan proberen te keren maar ons vooral willen blijven richten op de kansen En die zijn er genoeg en geven energie VANnU blijft investeren in vernieuwing Dat is voor RvT directeurbestuurder en managers de enige juiste koers Mevrouw FD Assink-Aben directeurbestuurder Bibliotheek VANnU

48

Page 35: Jaarverslag Bibliotheek VANnU 2016 · transparante verantwoording over de wijze waarop het toezicht in 2016 is uitgeoefend. Hier wordt achtereenvolgens verslag gedaan van de samenstelling

35

De Bibliotheek op School Het Da Vinci College (Roosendaal) en Bibliotheek VANnU hebben in schooljaar 2015-2016 gebruik gemaakt van de Stimuleringsregeling van Kunst van Lezen tbv de Bibliotheek op School Halverwege het schooljaar 2016 liep deze regeling af Tijdens dit schooljaar hebben school en bibliotheek gewerkt aan het creeumlren van de voorwaarden en er is een leesplan geschreven waarin een stevige basis is gelegd voor een meerjarenplan De onderstaande activiteiten zijn concreet uitgevoerd

Studiemiddag voor docenten Iedere docent taaldocent

Training voor docenten Lezen in het vmbo werkt

Boekencollectie (in de vorm van boekenkisten 303 boeken)

Campagne Nederland Leest Lydia Rood

Vrij lezen in de klas zowel in het vmbo als in het praktijkonderwijs experimenteren docenten met de boekenkisten en vrij lezen

Vakoverstijgend voorlezen oa techniekdocenten en biologiedocenten lezen voor ook in de bovenbouw

VANnU is in gesprek met de school over een vervolg Het Markland college in Zevenbergen maakt al een paar jaar gebruik van Biebsearch Dit is een voorloper van Bibliotheek op School In 2016 hebben in een werkgroep gesprekken plaatsgevonden ter voorbereiding van het programma de Bibliotheek op School In 2017 gaat daadwerkelijk gewerkt worden aan het taal- en leesbeleid en het omzetten van Biebsearch in de Bibliotheek op school Twee docenten van het Markland hebben deelgenomen aan de training Lezen in het vmbo werkt op het Da Vinci college Brugklassers van het Marklandcollege komen regelmatig op groepsbezoek in de bibliotheek

Diverse activiteiten Voor middelbare scholieren worden diverse activiteiten georganiseerd waar VANnU een rol in speelt Een van de activiteiten is het Cultuurfestival Artisjok 2016 voor havo en vwo 4 VO In Roosendaal is de organisatie in handen van de Cultuurcompaan Het thema van dit jaar was Beyond Borders VANNU heeft de samenwerking gezocht met De Witte Roos en boekhandel Het verboden Rijk waardoor de mogelijkheid ontstond om groots uit te pakken en goed aan te sluiten bij het thema In februari hebben 14 schoolfinalisten van 7 scholen (2 per school) deelgenomen aan de voorleeswedstijd Read2me In deze wedstrijd worden leerlingen aangespoord goede jeugdboeken voor te lezen Leerlingen lezen voornamelijk voor uit boeken van de Jonge Jury Een leerling van het Jan Tin Bergen College heeft de Roosendaalse finale gewonnen Tot slot scholen zien de waarde van abonnementen en schoolpassen Ook worden regelmatig projectcollecties afgenomen en vinden er klassenbezoeken en schrijversbezoeken plaats Abonnementen School schoolabonnementen Collectieve

schoolpassen

Da Vinci College

Gertrudis College I 216

Jan Tinbergen College I

Markland College Oudenbosch I

Markland College (Zevenbergen)

II 269

Norbertus College II 211

Munnikenheide college I

Mencia Sandrode I

36

27 Aanpak laaggeletterdheid Laaggeletterdheid is een maatschappelijk probleem waar vaak nog een taboe op rust Ongeveer 13 miljoen inwoners van Nederland tussen de 16 en 65 jaar is laaggeletterd Ze hebben moeite met lezen schrijven en communiceren in het Nederlands En dat terwijl taal steeds belangrijker wordt om zelfstandig te kunnen participeren Denk aan het gebruiken van websites van overheden en bedrijven aan internetbankieren of een sollicitatiebrief schrijven of aan langer zelfstandig kunnen wonen Maar denk ook aan het begrijpen van veiligheidsinstructies op het werk of bijsluiters van medicijnen

Vanuit de Rijksoverheid is daarom gestart met het actieprogramma lsquoTel mee met Taalrsquo[1] In dat programma zetten de ministeries van OCW SZW en VWS samen in op participatie taal als middel om mee te kunnen doen in de maatschappij en op het werk In Tel mee met Taal zijn de preventieve aanpak (het voorkomen van taalachterstand) en de curatieve aanpak (het bestrijden van laaggeletterdheid via scholing) voor het eerst in eacuteeacuten overkoepelend actieprogramma samengebracht Daarbij speelt de regionale netwerkaanpak een belangrijke rol De combinatie van de curatieve en preventieve aanpak van laaggeletterdheid sluit aan bij de opdracht van de bibliotheek bij te dragen aan geletterdheid in brede zin voor jong en oud De bibliotheek heeft al taalaanbod gericht op jonge kinderen (bijvoorbeeld Boekstart) en volwassenen (bijvoorbeeld via taalcoaches lees- en schrijfclubs) Ook opereert de bibliotheek in een lokale maatschappelijke context in contacten met burgers gemeenten onderwijs lokale bedrijven en maatschappelijke organisaties Dit maakt dat de bibliotheek een unieke positie inneemt en in potentie een belangrijke verbindende schakel kan vormen binnen de regionale aanpak van laaggeletterdheid

[1]

httpswwwtaalvoorhetlevennl

In september 2014 is het convenant Taal voor het Leven West- Brabant ondertekend Een samenwerkingsverband tussen ROC Kellebeek VWS ATEA UWV Cubiss St Lezen amp Schrijven en de bibliotheken in West- Brabant om een bijdrage te leveren aan het terugdringen van laaggeletterdheid Inmiddels zijn er zorsquon 30 organisaties aangesloten ook organisaties uit de zorg- en welzijnssector De aanpak van laaggeletterdheid kan niet los worden gezien van maatregelen om taalachterstanden en laaggeletterdheid te voorkomen zoals leesbevordering Daarom is het beleid gericht op leesbevordering en leesplezier een waardevolle aanvulling op het reguliere taalonderwijs en is dit onderdeel van het actieprogramma lsquoTel mee met Taalrsquo Wat doet VANnU VANnU biedt een basisaanbod waarin collectie taalpunten en het taalnetwerk en activiteiten in de Week van de Alfabetisering opgenomen zijn Daarnaast worden bovenop dit basisaanbod trajecten aangeboden in het kader van de uitvoer WEB In 2016 heeft Taal voor het Leven West-Brabant voor het tweede jaar op rij WEB-gelden ontvangen tbv het versterken van werkenden en werkzoekenden In onderstaand overzicht is het basisaanbod opgenomen onder het kopje Activering daarna volgen de trajecten in het kader van WEB Activering basisaanbod

Collectie VANnU heeft een speciale Makkelijk Lezen-collectie voor mensen die moeite hebben met lezen en schrijven Bij de samenstelling van de collectie heeft de bibliotheek gelet op de bruikbaarheid ervan voor de ontwikkeling van taalvaardigheid en maatschappijorieumlntatie De collectie bestaat uit leesboeken op verschillende leesniveaus taalcursussen en informatieve boeken en alle informatie is in eenvoudig Nederlands

37

Taalpunten In 2016 heeft VANnU samen met haar netwerkpartners twee taalpunten opgezet eacuteeacuten loket dat burgers overzicht biedt van het informele formele en non-formele scholingsaanbod op het gebied van taal en digitale vaardigheden in de regio Naast de doorverwijsfunctie bieden de Taalpunten ook laagdrempelige trainingen Aan de hand van een intake wordt de scholingsbehoefte van de deelnemer in kaart gebracht en kan er bijvoorbeeld een training Klik amp Tik worden gedaan Het eerste Taalpunt opende in maart 2016 in de wijk Kalsdonk in Roosendaal en de tweede is op 31 maart in de bibliotheek Zevenbergen feestelijk geopend Na opening van de Taalpunten is er voortdurend aanloop van mensen met taalvragen In 2016 zijn er 34 mensen geholpen enof doorverwezen in Kalsdonk In het taalpunt in Zevenbergen zijn in 2016 totaal 14 mensen geholpen met hun taalvraag

Activering Deelnemers Opmerkingen

Roosendaal 31 Klik amp Tik basis

Taalpunt Kalsdonk (RSD) 34 Intakes

Moerdijk 17 Klik amp Tik basis

Taalpunt Moerdijk 14 Intakes

Halderberge 11 Klik amp Tik basis

Rucphen 9 Klik amp Tik basis

Zundert 7 Klik amp Tik basis

Training herkennen amp doorverwijzen

15 Gezondheidsplein

Kalsdonk

138

Trainingen Op 20 september heeft VANnU aan de partners van het Gezondheidsplein in Kalsdonk een training Herkennen en motiveren laaggeletterden

gegeven

Week van de alfabetisering Samen met haar partners in het West Brabantse Taal voor het Leven organiseerde Bibliotheek VANnU een Lagerhuisdebat tijdens de Week van de Alfabetisering In dit interactieve debat ging men op zoek naar de formule om slim samen te werken eacuteeacuten doel maar met een verschillende motivatie belang of uitgangspunt Wanneer is de samenwerking slim en daarmee effectief Het debat vond plaats in Etten Leur De landelijke week van de alfabetisering viel dit jaar samen met de start van het nieuwe Taaljaar 2016-2017 Samen met de gemeente Moerdijk heeft de bibliotheek een informatieve en interactieve bijeenkomst georganiseerd (5 september 2016) waarin verteld werd over de aanpak van laaggeletterdheid Wethouder Thomas Zwiers gaf het belang van de aandacht voor laaggeletterdheid aan in het bijzonder voor werknemers Daarnaast werd stilgestaan bij het aanbod aan taalactiviteiten in het schooljaar 2016-2017 en het taalnetwerk in de regio Bijzondere aandacht was er voor de rol van vrijwilligers in de taaltrajecten Zonder vrijwilligers is een groot aantal taalactiviteiten niet uit te voeren Taalnetwerk In het Taalnetwerk zijn lokale taalbieders en ndashprojecten vertegenwoordigd zoals Humanitas Vluchtelingenwerk de VoorleesExpress ROC Kellebeek WijZijn Traverse en de STA teams Het netwerk komt onder voorzitterschap van VANnU 2 tot 3 maal per jaar samen om kennis te delen en samen te werken In 2016 heeft dat geleid tot het opstellen van een Taalkaart van Roosendaal (welke aanbieders bieden welke trainingen aan tegen welke voorwaarden) De Taalkaart is inmiddels door de deelnemers in gebruik genomen Verder wordt er veel aandacht besteed aan het werven van taalvrijwilligers VANnU Humanitas Vluchtelingenwerk en WijZijn Traverse bundelden de krachten om via uitingen in de media taalvrijwilligers te werven Dat leidde tot een goed bezochte informatiemiddag op 9 december waar zorsquon 50 geiumlnteresseerden zich meldden

38

Activering WEB trajecten Taaloefengroepen In Rucphen en in Roosendaal organiseert de Bibliotheek VANnU wekelijks taaloefengroepen voor medewerkers van de WVS De werkleiding van de WVS geeft aan dat zij zien dat hun medewerkers echt veranderen sinds zij aan de taaloefengroep zijn begonnen De persoonlijke benadering en begeleiding van de taalvrijwilligers zorgt ervoor dat de cursisten meer zelfvertrouwen krijgen en verrast worden in hun eigen kunnen In totaal hebben in de vijf gemeenten 36 personen deelgenomen Klik amp Tik cursussen Voor alle mensen die moeite hebben om hun weg te vinden op internet biedt de Bibliotheek op de vijf kernvestigingen de cursus Klik amp Tik aan De cursisten worden begeleid door vrijwilligers In 2016 hebben 40 cursisten de cursus met succes afgerond en hiermee hun zelfredzaamheid vergroot Taal amp Arbeidsmarkt Walk amp Talk en Werkmap Walk amp Talk Vanaf oktober organiseert Bibliotheek VANnU maandelijks op elke derde maandag van de maand Walk amp Talk deacute koffiepauze voor werkzoekenden Het is een gratis netwerkbijeenkomst voor en door werkzoekenden In een ongedwongen sfeer maakt men in Bibliotheek VANnU kennis met elkaar krijgt men tips van een professional enof hoort men ervaringen van (ex-)werkzoekenden In 2016 waren de themarsquos Netwerken hoe doe je dat (oktober) Hoe maak je een goed basis CV (november) en Werken in Belgieuml (december) In 2016 hebben 62 belangstellenden deelgenomen aan de bijeenkomsten

Werkmap De dienstverlening van het UWV verloopt digitaal Laagopgeleide en oudere werkzoekenden hebben vaak moeite met het aanvragen van een DigiD en het omgaan met de digitale werkmap van het UWV In 2016 hebben 32 deelnemers een training gevolgd om hun vaardigheden op dit gebied te verbeteren

Monitoring In januari 2017 verscheen de landelijke Monitor Digitale Vaardigheden 2015-2016 uitgevoerd door Next Value in opdracht van de Koninklijke Bibliotheek In deze monitor waar VANnU aan meegewerkt heeft wordt gekeken naar de resultaten van de digitale trajecten en worden deelnemers bevraagd In de algemene conclusies en aanbevelingen worden de volgende zaken aangegeven en door VANnU opgepakt 1 Zoek samenwerking met doorverwijzers VANnU heeft dit geborgd op regionaal niveau door Taal voor het Leven West-Brabant en lokaal via het Taalnetwerk Werk met vrijwilligers VANnU werkt sinds 2014 met taalvrijwilligers zij worden getraind door ROC Kellebeek enof St Lezen en Schrijven 2 Voorkom een te vrijblijvende leeromgeving door actief samen te werken met bijvoorbeeld de WVS worden deelnemers gestimuleerd om actief deel te nemen 3 Probeer maatwerk te bieden en verwijs door naar vervolgtrajecten sinds 2016 worden in de Taalpunten intakes afgenomen door taaldocenten van ROC Kellebeek daarmee wordt de doorverwijzing nog meer maatwerk Ten slotte werd de deelnemers gevraagd naar hun tevredenheid over de trainingen 37 deelnemers hebben meegewerkt aan de monitor Door de samenwerking met ROC Kellebeek in 2016 verder vorm te geven is er meer aandacht gekomen voor deskundigheidsbevordering van de taalvrijwilliger en is de doorstroom van deelnemers toegenomen Daarmee wint de West-Brabantse aanpak aan duurzaamheid

39

28 Werkzaamheden Marktplaats Cultuureducatie 2016 Bibliotheek VANnU is verantwoordelijk voor de Marktplaats Cultuureducatie in de gemeenten Halderberge en Moerdijk De doelstelling van de Marktplaats is Een netwerk en samenwerking tussen aanbieders van cultuur en het onderwijs creeumlren zodat de jeugd meer in aanraking komt met kunst en cultuur en zich daardoor beter kan ontwikkelen De cooumlrdinator Marktplaats Cultuureducatie heeft in 2016 de volgende taken uitgevoerd

inventariseren van de vraag op het gebied van cultuureducatie van het onderwijs (PO en VO)

inventariseren van de vraag op het gebied van cultuureducatie voor en naschoolse opvang inventariseren van de mogelijkheden van de culturele aanbieders

culturele aanbieders meenemen in de lsquotaalrsquo van het onderwijs

het uitbreiden en verstevigen van het lokaal cultuur-educatief netwerk

samenwerken met de intermediairs van regiorsquos West Brabant

afstemmen van vraag en aanbod Het Kunstmenu wordt afgenomen door alle Halderbergse scholen en elf scholen uit de gemeente Moerdijk Het wordt aangeboden in samenwerking met CultuurCompaan (gemeente Roosendaal) en bestaat uit activiteiten van lokale (professionele aanbieders uit de gemeente) regionale (professionele aanbieders uit de provincie) en landelijke culturele instellingen De leerlingen maken op deze manier kennis met de drie domeinen van Cultuureducatie (in huis met de culturele omgeving en uit de grote wereld) Verder nemen de scholen deel aan diverse naschoolse activiteiten (verlengde schooldag) en vinden er diverse losse culturele projecten op de scholen plaats

De cooumlrdinator ondersteunt culturele instellingen kunstenaars en het onderwijs mbt actuele ontwikkelingen op het gebied van cultuureducatie Zij organiseert netwerkbijeenkomsten voor de interne cultuurcooumlrdinatoren (ICCrsquoers) biedt scholing aan en geeft de ICC cursus in West- Brabant Daarnaast worden er cursussen aangeboden voor culturele aanbieders zodat ook zij meegaan in de huidige ontwikkelingen op het gebied van cultuureducatie De cooumlrdinator cultuureducatie is tevens intermediair voor de scholen mbt de rijksregeling Cultuureducatie met Kwaliteit (2013 ndash 2016) een opdracht die middels de Cultuurloper wordt uitgevoerd Hierbij wordt nauw samengewerkt met de Provinciale instelling Kunstbalie Aan de regeling nemen 5 scholen uit de gemeente Halerberge en 7 scholen uit de gemeente Moerdijk deel VANnU werkt regionaal en dat vertaalt zich ook in de Marktplaats Cultuureducatie waar het onderhouden van contacten met andere marktplaatsen en buurgemeenten vanzelfsprekend is De cooumlrdinator neemt deel aan het zogenaamde Regionaal Overleg Marktplaatsen (ROM) en een Provinciaal Overleg Het doel is om gezamenlijke activiteiten voor de regio West- Brabant te organiseren Er wordt samengewerkt met de cooumlrdinator Brede Scholen en cooumlrdinator Sport van beide gemeenten Ook vindt er steeds meer samenwerking plaats met de schoolbesturen Stichting Openbaar Onderwijs West-Brabant is een bovenschools traject gestart op het gebied van cultuureducatie met oa de intermediairs van de gemeente Roosendaal en HalderbergeMoerdijk Tot slot neemt de cooumlrdinator zitting in de werkgroep Cultuurmaand (septemberoktober) van de gemeente Halderberge Zij richt zich vooral op de activiteiten voor het onderwijs

40

29 Personeel en Organisatie

Per 31-12-2016 heeft VANnU 3885 FTE in dienst In totaal gaat het om 74 medewerkers De groei in ftersquos (145) heeft met name te maken met de uitrol dBoS en toename van leesconsulenten waarover eerder in dit verslag is gesproken In de Frontoffice is het aantal uren door oa sluiting van servicepunten in de gemeente Zundert en aanpassingen van het servicepunt in Wouw afgenomen

De leeftijdsopbouw van de medewerkers Van alle medewerkers bij VANnU is 95 jonger dan 40 jaar Het percentage medewerkers tussen de 40 en 50 jaar is 135 54 van de medewerkers is tussen de 50 en 60 jaar en het percentage 60+ is 23 VANnU heeft tov de landelijke leeftijdsopbouw een hoger percentage 50 plussers Dat betekent dat er goed moet worden nagedacht over de instroom van jongere medewerkers om de uitstroom voor de komende jaren op te kunnen vangen Dat is een lastig vraagstuk omdat bij een reorganisatie de jongere medewerkers vaak degenen zijn die door middel van afspiegeling moeten vertrekken Het komend jaar zal dit onderwerp opnieuw op de agenda staan van directie en OR omdat het vraagt om een

visie over hoe het toekomstig personeelsbestand eruit moet komen zien en hoe de organisatie zich daarop kan voorbereiden

Personeelsverloop in- door- en uitstroom In totaal zijn er in 2016 acht medewerkers ingestroomd waarvan

projectmedewerker vernieuwing netwerk

1 cooumlrdinator Frontoffice

1 controller

1 medewerker communicatie

2 leesconsulenten 4-12

2 ondersteuners leesconsulenten

stagiaire19 Daarnaast zijn er zes medewerkers uit dienst getreden waarvan

1 ondersteuner leesconsulenten

3 opruimhulpen

2 informatiemedewerkers

19

De stagiaire is in augustus voor een aantal uur als medewerker communicatie aangesteld

0 10 20 30 40 50

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

totale FTE

totale FTE

0

10

20

30

40

50

60

15-30 30-40 40-50 50-60 60+

pe

rce

nta

ge

Leeftijdsopbouw in percentages

VANnU

st Bibliotheekwerk

landelijk

41

Jubilea In 2016 waren er twee jubilarissen Een medewerker was 40 jaar in dienst en een 25 jaar in dienst bij VANnU

Ziekteverzuim Het gemiddelde verzuimpercentage in 2016 bedroeg 32 De ziekte frequentie is 09 Het ziekteverzuim is ten opzichte van 2015 gedaald (587) Onderstaande grafiek toont het verzuimverloop in 2016 Duidelijk is dat het verzuimcijfer vooral wordt beiumlnvloed door een aantal langdurig zieken Het ziekteverzuim is in lijn met de landelijke trend 20 Ziekteverzuim 2016

20

CBS statline cultuur sport en recreatie geeft over de eerste drie kwartalen van 2016 een gemiddeld percentage aan van 32

Scholing VANnU vindt het belangrijk om haar medewerkers zo goed mogelijk voor te bereiden op het bibliotheekwerk van de toekomst In de strategische koers 2016-2018 staan de kernkwaliteiten collectioneren programmeren en netwerken centraal Om medewerkers de kans te geven deze competenties verder te ontwikkelen heeft VANnU in 2016 verschillende stappen gezet In het fusieproces is afgesproken dat er in de front office toegewerkt zou worden naar minder functies De functie van medewerker klantenservice is komen te vervallen en alle medewerkers die het betrof zijn opgeleid tot informatiemedewerker Een groep van 16 medewerkers heeft een opleidingstraject van 6 maanden doorlopen wat leidde tot een certificaat voor iedereen en een benoeming tot informatiemedewerker Alle front office medewerkers hebben in de zomer een training gevolgd over de digitale diensten van VANnU Hierbij kwam het gebruik van de e-books aan de orde en uitleg en gebruik van de verschillende bibliotheek apps digitale bibliotheek bronnen Daarnaast is er extra toelichting gegeven op het gebruik van Bicat het bibliotheekinformatiesysteem Na afloop van de training waren de medewerkers op de hoogte van het volledige aanbod en beter in staat om gebruikers te informeren en vragen te beantwoorden over het brede aanbod van digitale diensten

In 2016 is door alle medewerkers verder gewerkt in de themagroepen om de kerncompetenties concreet gestalte te geven Een doel in 2016 was ook om de medewerkers uit ZundertRucphen aan te laten sluiten bij deze manier van werken Opgemerkt moet worden dat hier in 2017 nog een aantal stappen in gezet moet worden De themagroepen biedt medewerkers de mogelijkheid om het netwerken het vormen van themacollecties en het bedenken van een bijpassend programma uit te proberen te oefenen en hiervan te leren In de praktijk blijkt dit meer of minder goed te slagen afhankelijk van het thema

0

20

40

60

80

100

120

140

160

180

verzuim kort0-7 dagen

verzuimmiddellang 8-

42 dagen

verzuim lang43-365 dagen

aantal ziektedagen

aantal medewerkers

42

Een aantal themagroepen heeft in 2016 tastbare resultaten weggezet Zo is er een pop-up bieb in winkelcentrum De Roselaar verschenen een pop-up in de basiliek in Oudenbosch zijn er verschillende voorleesactiviteiten geweest door het hele werkgebied zijn er contacten gelegd en presentaties geweest bij een aantal Alzheimer-cafeacutes en vonden andere activiteiten plaats zoals een Boekenproeverij in Zevenbergen Uiteraard werd er door de themagroepen ook aandacht besteed aan de landelijke leesbevorderingscampagnes zoals de (kinder)Boekenweek en Nederland Leest

Inzet vrijwilligers in de branche Stichting BibliotheekWerk is in 2015 door het Centraal Overleg Arbeidsvoorwaarden Openbare Bibliotheken gevraagd een inventarisatie uit te voeren van de inzet van vrijwilligers in de branche Van de 124 ondervraagde bibliotheken geeft 92 procent aan dat zij met vrijwilligers werken In bijna de helft van deze bibliotheken zijn op dit moment meer vrijwilligers werkzaam dan medewerkers met een arbeidsovereenkomst Wel worden zij vaak een beperkt aantal uren per week ingezet Wanneer een bibliotheek niet met vrijwilligers werkt is dit over het algemeen een principieumlle beslissing Over het algemeen voeren vrijwilligers in bibliotheken verschillende taken uit Een belangrijke taak is de bezorging van materialen aan huis Daarnaast worden vrijwilligers ook regelmatig ingezet als gastheer of gastvrouw en ondersteunen ze regelmatig bij de uitvoering van verschillende publieks- en promotieactiviteiten in de bibliotheek Ook zijn er werkzaamheden die minder frequent door vrijwilligers worden opgepakt Dit geldt bijvoorbeeld voor het adviseren over de ontwikkeling van de collectie het plaatsen van de collectie en het presenteren van collectieonderdelen als ondersteuning bij een project of activiteit Ruim driekwart van de bibliotheken met vrijwilligersbeleid heeft beleid vastgesteld over de scholing en begeleiding van vrijwilligers In de praktijk blijkt echter dat er minder vaak concrete initiatieven zijn om vrijwilligers de mogelijkheid te bieden zich verder te ontwikkelen

Als er een initiatief aanwezig is is dit doorgaans gericht op het aanbieden van scholing21 Inzet vrijwilligers VANnU Met het oog op de bezuinigingen en de veranderende rol van bibliotheken vraagt het vrijwilligersbeleid veel tijd en aandacht van directie managers en ondernemingsraad Sinds de fusie in 2015 met de bibliotheek ZundertRucphen heeft VANnU te maken met vrijwilligers in het uitleenproces In Rijsbergen en Rucphen was men gewend te werken met vrijwilligers in de rol van gastvrouw terwijl in het VANnU werkgebied van voacuteoacuter de fusie alleen gebruik werd gemaakt van expert-vrijwilligers (bv voor de speelotheek en voor cursussen zoals Klik en Tik) Met de realisatie van de nieuwe voorziening in Wouw is gekozen voor de inzet van vrijwilligers in de ondersteuning bij het uitlenen De vrijwilligers zorgen voor een opgeruimde ruimte voor een prettige ontvangst en ondersteunen in het gebruik van de zelfservice-apparatuur In 2016 is veel aandacht geweest voor de wijze waarop de vrijwilligers ingezet worden in de organisatie en de gesprekken over dit onderwerp zullen ook in 2017 voortgezet worden Uiteraard speelt de OR hierin een belangrijke en verbindende rol In 2016 werden ook de voorbereidingen getroffen voor een pilot in Rijsbergen die in januari 2017 van start gaat Het doel is om de inzet van vrijwilligers in het uitleenproces verder uit te werken de samenwerking tussen de vrijwilliger en de betaalde kracht helder vorm te geven en te beschrijven wat het vakmanschap voor het bibliotheekwerk lsquonieuwe stijlrsquo inhoudt Om kennis en kunde te delen en ervaringen uit te wisselen maakt de cooumlrdinator vrijwilligers deel uit van een (Brabantse) overlegstructuur met andere cooumlrdinatoren De inzet van vrijwilligers is een onderwerp dat in iedere bibliotheek speelt

21

httpswwwbibliotheekwerknlVrijwilligers_in_de_bibliotheekpdf

43

210 Ontwikkelingen in de openbare bibliotheek Samenwerking Bibliotheek VANnU werkt in alle gemeenten samen met partners op het gebied van zorg en welzijn (CJG) voorschoolse voorzieningen (kinderopvang en peuterspeelzalen) educatie (basis- en voortgezet onderwijs) laaggeletterdheid (bibliotheken West-Brabant ROC UWV en WVS) en cultuur (diverse instellingen zoals musea schouwburg en archief of organisaties zoals Stichting Cultuur Moerdijk) Bovenlokaal wordt er samengewerkt in de Brabantse Netwerkbibliotheek (BNB) Dit is een samenwerkingsverband tussen de 19 Brabantse basisbibliotheken en Cubiss Cubiss is een Provinciale Ondersteuningsinstelling (POI) en heeft een rechtstreekse subsidierelatie met de provincie Noord-Brabant Een essentieel doel van de BNB is het creeumlren van een goed toegankelijk netwerk Een plek waar ideeeumln floreren waar informatie en ervaringen worden uitgewisseld en waar kennis wordt gedeeld zodat de gebruikers en de partners van de Brabantse bibliotheken optimaal worden bediend Niet alleen nu maar ook in de toekomst De hoofddoelstelling van de BNB is het stimuleren van de Brabantse kennisinfrastructuur door vanuit de bibliotheekfunctie bij te dragen aan een goed ingerichte publieke informatievoorziening (httpwwwbnbibliotheeknl) Het samenwerkingsverband heeft een gezamenlijk beleidsplan vastgesteld en voert de provinciale projecten mede onder die vlag uit Branche De branchevereniging van en voor de openbare bibliotheken is de Vereniging van Openbare Bibliotheken (wwwdebibliothekennl) Tot slot is er nog de Stichting Certificering Openbare Bibliotheken Deze stichting ontwikkelt en bewaakt kwaliteitsnormen en toetst de kwaliteit van bibliotheekorganisaties aan deze normen door middel van audits (wwwbibliotheekcertificaatnl)

De overheden De overheid is op drie niveaus betrokken bij de basisbibliotheek op gemeentelijk provinciaal en landelijk niveau Gemeente De gemeente is de primaire opdrachtgever van de basisbibliotheek Zij verleent VANnU subsidie Binnen het gemeentelijk beleidskader dat gebaseerd is op eenduidig en samenhangend beleid worden concrete afspraken gemaakt met Bibliotheek VANnU over de te behalen resultaten en prestaties Tussen de gemeenten en Bibliotheek VANnU wordt een tweezijdig contract afgesloten dat nagekomen en geeumlvalueerd moet worden Bibliotheek VANnU ontvangt subsidie op basis van een uitvoeringsovereenkomst op basis van de Algemene Wet Bestuursrecht (AwB) Uitgangspunt is dat wordt gestuurd op inhoud en dat wederzijds afspraken worden gemaakt tussen de gemeente en Bibliotheek VANnU De basis van deze afspraken is

1 De beleidsdoelen die de gemeente nastreeft 2 De diensten en producten die Bibliotheek VANnU levert om aan

die beleidsdoelen te voldoen of een bijdrage te leveren 3 Duidelijke beoordelingscriteria op basis waarvan de prestaties en

(eventuele) resultaten worden beoordeeld en de subsidierelatie wordt afgerekend

Provincie In opdracht van de provincie Noord-Brabant werkt Cubiss samen met de Brabantse bibliotheken aan programmas voor bibliotheekvernieuwing Het werkplan van Cubiss bestaat de komende jaren uit vier projecten

1 Bieb Lab (voorheen Innovatie van de bibliotheekfuncties) 2 Innovatie van de educatieve functie 3 Versterken taalvaardigheid 4 Vergroten mediawijsheid

44

De eerste twee projecten zijn gerelateerd aan de wettelijke taak zoals die is vastgelegd in de Wsob Cubiss voert deze opdracht uit in zeer nauw overleg met de Brabantse bibliotheken De twee andere projecten zijn de uitwerking van een aanvullende provinciale opdracht aan Cubiss Naast bibliotheken zijn ook organisaties binnen het sociale domein en het onderwijs hierbij betrokken als partner Rijk De rijksoverheid is verantwoordelijk voor het functioneren van de openbare bibliotheken als stelsel met als aandachtspunten een vergroting van de doelmatigheid samenhang kwaliteit en pluriformiteit van het stelsel openbaar bibliotheekwerk De Wet stelsel openbare bibliotheekvoorzieningen (Wsob) kortweg de Bibliotheekwet is vanaf 1 januari 2015 van kracht De bibliotheekwet regelt de digitalisering van de openbare bibliotheek en zorgt voor structurele financiering daarvan door de Rijksoverheid In deze wet is vastgelegd dat iedere Nederlander toegang moet hebben tot een openbare bibliotheek zowel in fysieke als digitale vorm Ook zijn de vijf functies en voorwaarden vastgelegd waaraan een openbare bibliotheek moet voldoen (zie ook inleiding jaarverslag) De Koninklijke Bibliotheek (KB) heeft onder de Wsob een regierol gekregen binnen het netwerk van openbare bibliotheekvoorzieningen en de verantwoordelijkheid voor de landelijke digitale bibliotheek en Aangepast Lezen Het KB-beleidsplan 2015-2018 lsquoDe kracht van het netwerkrsquo formuleert de ambities van de KB in breed verband met twee strategische prioriteiten

1 Realiseren van de nationale digitale bibliotheek 2 Het versterken van de nationale en internationale samenwerking

Met de nationale digitale bibliotheek neemt de KB het voortouw in het uitbouwen van de rol en betekenis van de bibliotheek in het digitale domein De landelijke digitale infrastructuur zorgt voor de componenten waarmee alle openbare bibliotheekvoorzieningen deelnemen en gebruikmaken van de diensten van de digitale bibliotheek

Het versterken van de nationale samenwerking is gericht op het verbreden van de betekenis van de bibliotheek In samenspraak met de bibliotheken zelf de provinciale service organisaties de VOB en andere partners geeft de KB invulling aan de stelseltaken regie en advies faciliterende en cooumlrdinerende taken en de aansturing van grootschalige programmarsquos en projecten voor het hele bibliotheekstelsel Onttrekking Gemeentefonds voor aanschaf e-content Vanaf 2015 is het Rijk verantwoordelijk voor de financiering van de centrale aanschaf van e-content voor de openbare bibliotheken Daarvoor onttrekt het Rijk een bedrag aan het Gemeentefonds Dit bedrag stelt de minister van OCampW ter beschikking aan de KB voor de inkoop van e-content De KB koopt vervolgens in op voordracht van de openbare bibliotheken begrensd door het financieumlle kader van het ter beschikking gestelde bedrag Tot 1-1-2015 dragen bibliotheken een bedrag per inwoner af aan de VOB voor de inkoop van e-content het zogenaamde omslaggeld Voor 2014 was dat euro 035 per inwoner Het groeipad en de hoogte van de uitname worden formeel vastgesteld in een overleg tussen diverse ministeries en de VNG Gekozen is voor een scenario van relatieve groei Onttrekking gemeentefonds e-content en consequenties

jaar Bedrag per inwoner Totale uitname VANNU22

2014 035 euro 65456

2015 047 euro 87898

2016 055 euro 102859

2017 063 euro 117821

2018 073 euro 136522

De vijf gemeenten van VANnU gaan verschillend met de uitname om De gemeente Moerdijk houdt het bedrag in van de subsidie de gemeente Halderberge deels en de andere drie gemeenten niet

22

Aantal inwoners op basis van gegevens 2016 187017

45

Digitaal abonnement Per 1 januari 2016 heeft de Koninklijke Bibliotheek een lidmaatschapsvorm toegevoegd aan de bestaande lidmaatschapsvormen van de openbare bibliotheken namelijk de mogelijkheid om gebruik te maken van enkel de digitale voorziening Voor dit lidmaatschap is een tarief vastgesteld van 42 euro per jaar Het aanbod van deze lidmaatschapsvorm en ndashtarief is een stap in de ontwikkeling van het publieke aanbod die past binnen de verdere ontwikkeling van de toegang tot digitale werken in het algemeen De Koninklijke Bibliotheek blijft in gesprek met zowel de openbare bibliotheken als de aanbieders van digitale content om een optimaal aanbod voor de klant te realiseren dat in lijn is met de publieke waarden van de openbare bibliotheek Primair gaat het om het aanbod e-books waarvoor licenties zijn afgesloten met individuele uitgevers secundair gaat het om andere content types (audio databanken etc) Omdat het gebruik van e-books in Nederland nog in ontwikkeling is zowel in relatie tot openbare bibliotheken als in relatie tot het commercieumlle - en ook het illegale - aanbod is de introductie van een digitaal lidmaatschap van de openbare bibliotheek niet een eindpunt in de positionering van het publieke aanbod in dit domein De KB stelt daarom een gefaseerde ontwikkeling van de tariefstructuur voor die flexibel genoeg is om in te spelen op ontwikkelingen in het netwerk en in de markt De Nationale bibliotheekpas en gastlenen Naast het digitale abonnement loopt ook de ontwikkeling van de nationale bibliotheekpas Het project de Nationale Bibliotheekpas ontwikkelt eacuteeacuten pas die burgers toegang geeft tot alle landelijke en lokale (digitale) diensten Op deze manier krijgen zij makkelijker toegang tot de fysieke collectie van alle bibliotheken in heel Nederland Door de invoering van een nationale bibliotheekpas zijn er in de toekomst voor de klant geen verschillende loketten meer met verschillende voorwaarden en dienstverlening Een ander voordeel is de versterking van het merk en het imago van de bibliotheek bibliotheken treden meer naar buiten als eacuteeacuten

netwerk Tot slot zal er ook sprake zijn van efficiency eacuteeacuten stelsel van voorwaarden en keuzemogelijkheden is veel goedkoper en effectiever Bovendien ontstaat er vanuit de gezamenlijkheid de mogelijkheid om op landelijk niveau te kunnen innoveren In januari is onder het motto - Lezen kun je overal lenen nu ook- gastlenen (landelijk) van start gegaan Met gastlenen kunnen bibliotheekleden ook elders in Nederland lenen Daarvoor is een geldig bibliotheeklidmaatschap nodig met een abonnement dat toegang geeft tot gastlenen Gastlenen is een onderdeel van het VOB-project de nationale bibliotheekpas Gezamenlijke innovatieagenda Op 1 januari 2015 is de Wet stelsel openbare bibliotheekvoorzieningen (Wsob) in werking getreden De Wsob gaat uit van een bibliotheekstelsel waarin de drie overheden nadrukkelijk samen de netwerk- verantwoordelijkheid dragen De minister de provinciebesturen en de gemeentebesturen zijn gezamenlijk verantwoordelijk voor een netwerk van openbare bibliotheekvoorzieningen Dit netwerk van openbare bibliotheekvoorzieningen wordt gevormd door

bull de lokale bibliotheken bull de provinciale ondersteuningsinstellingen (POIrsquos) bull de Koninklijke Bibliotheek (KB) voor wat betreft haar taak tot het

in stand houden van de landelijke digitale bibliotheek De Wsob beschrijft de taken van de deelnemers in het netwerk Bij sommige taken raken de verantwoordelijkheden van de verschillende deelnemers elkaar Dat is bijvoorbeeld het geval bij de innovatietaak23 Omdat de verantwoordelijkheid van de gezamenlijke POIrsquos op het gebied van innovatie enerzijds en de cooumlrdinerende taak van de KB anderzijds sterke raakvlakken hebben is bij het bestuurlijk overleg van OCW IPO en

23

Artikel 16 van de Wsob omschrijft als verantwoordelijkheid voor de gezamenlijke POIrsquos2 lsquode ontwikkeling van innovaties ten behoeve van de lokale bibliotheken in overeenstemming met de Koninklijke Bibliotheek in verband met haar cooumlrdinerende taakrsquo

46

VNG samen met VOB SPN en KB de wens ontstaan te komen tot een Gezamenlijke innovatieagenda De Gezamenlijke innovatieagenda heeft als hoofddoel om de vernieuwingskracht van de bibliotheeksector te versterken om zo toegevoegde waarde te kunnen bieden aan burgers en samenleving in lijn met de vijf functies van de bibliotheek Om dat hoofddoel te kunnen realiseren wordt met deze Gezamenlijke innovatieagenda ingezet op

Het aanbrengen van focus door de innovatiekracht te bundelen op een overzichtelijk aantal prioriteiten die breed worden gedeeld door zowel de netwerkverantwoordelijke overheden als het gelaagde bibliotheeknetwerk

Het op gang brengen van een proces van permanente innovatie op deze prioriteiten

Het geven van helderheid over de concrete rolverdeling tussen partijen ndash passend binnen de kaders van de Wsob ndash zodat optimale samenwerking kan ontstaan bij dit proces van permanente innovatie

Met deze Gezamenlijke innovatieagenda als leidraad kunnen overheden vanuit hun verantwoordelijkheid voor het netwerk van openbare bibliotheekvoorzieningen samen met het bibliotheekveld daadkrachtig invulling geven aan het innovatieproces zowel fysiek als digitaal Digihulp via bibliotheken In februari 2016 startte met de ondertekening van een convenant de samenwerking tussen de Belastingdienst en de Koninklijke bibliotheek Doel is om mensen via de lokale openbare bibliotheek ondersteuning te bieden bij het digitaal zaken doen met de overheid Op termijn kunnen burgers bij de bibliotheek terecht voor inhoudelijke hulp over toeslagen en inkomstenbelasting De komende jaren zullen de meeste bibliotheken belastingspreekuren gaan organiseren Inmiddels is een aantal pilots gestart

211 Een blik vooruit

lsquoDe bieb is een aantrekkelijke ontmoetingsplaats geworden waar jongeren en volwassenen graag komen Ze kunnen boeken lenen maar ook een talencursus volgen met een 3D-printer aan de slag gaan of meedoen aan een debat De bibliotheek heeft zichzelf heruitgevondenrsquo Bovenstaande is een citaat uit een brief naar de Tweede Kamer van minister Jet Bussemaker van Cultuur De aanleiding was de verschijning van de eerste bibliotheekmonitor van de KB Het aantal volwassen leden daalde in 2015 maar het aantal jeugdleden nam toe tot 23 miljoen Zij leenden 38 miljoen boeken blijkt uit de monitor In totaal leenden de 156 bibliotheken 73 miljoen fysieke boeken en 4 miljoen e-books uit De vorige hoofdstukken uit dit jaarverslag geven een goed beeld van wat er allemaal in 2016 is gebeurd Bovenstaande tekst had mijn tekst kunnen zijn Ook bij VANnU stijgen de jeugdleden en daalt het aantal volwassen leden De inspanning om de jeugd te bereiken en lezen en leesplezier te bevorderen loont en daar profiteren kinderen hun leven lang van Op de laatste pagina van dit verslag staat een prachtig overzicht van het aanbod en de dienstverlening van VANnU Afhankelijk van de subsidie en de mogelijkheden om samen te werken en door de inzet van onze medewerkers is door VANnU voor de verschillende gemeenten de afgelopen jaren een aanbod gecreeumlerd Naast de specifieke wensen van de gemeenten is de koers van VANnU daarbij altijd leidend De bezuinigingen in de gemeenten Roosendaal en Zundert kosten veel tijd en energie maar bieden ook kansen voor nieuwe dienstverlening VANnU heeft ook de afgelopen jaren succesvolle of kansrijke programmarsquos of formules van de ene gemeente kunnen implementeren in de andere Op die manier profiteren alle gemeenten van het feit dat men afspraken maakt met dezelfde professionele organisatie

47

Alhoewel deze lokale verschillen kleur geven aan het bibliotheekaanbod is er na jaren van bezuinigingen wel een grens bereikt De gemiddelde bijdrage per inwoner is laag VANnU moet en wil op een goede kwalitatieve manier aan haar 5 kernfuncties invulling geven en voorbereid zijn op de toekomst Dat vraagt om ruimte voor innovatie en om een sterke en stabiele organisatie Daar zijn alle aangesloten gemeenten bij gebaad Het voornemen is om in 2017 met de gemeenten een convenant af te sluiten en daarin een aantal basisafspraken op te nemen over de regionale dienstverlening en de toekomst Een convenant wordt gezien als een manier om in gezamenlijkheid verantwoordelijkheid te nemen voor het bibliotheekwerk van de toekomst De vijf wethouders hebben op het verzoek positief gereageerd Naast deze opdracht is er nog een aantal belangrijke opdrachten voor de komende jaren geformuleerd 24 Een belangrijke die ik in dit hoofdstuk nog kort wil delen is de grote opgave op het gebied van HR Eerder in dit verslag is aangegeven dat de bibliotheek een transitie doormaakt verandert en verbreedt Vragen als Hoe zorgen we dat onze medewerkers voldoende zijn voorbereid en toegerust op de toekomst Hoe zorgen we ervoor dat we talenten binnen de organisatie behouden Hoe realiseren we een goede in- door- en uitstroom en Hoe zien we de rol van de vrijwilligers zijn voor de toekomst van VANnU uiterst relevant VANnU moet haar maatschappelijke meerwaarde tegen een achtergrond van teruglopende subsidies vergroten Dit vraagt om nieuwe focus en keuzes een beweging die momenteel in de hele bibliotheeksector gestalte krijgt Deze ontwikkelingen vragen om een nieuwe inrichting van de organisatie die niet alleen een structuurwijziging is maar die met name ook de kaders biedt voor de rolverdeling en de competenties

24

Zelfevaluatie VANNU voor de certificering

waarop in de organisatie met elkaar en buiten de organisatie met partners wordt samengewerkt Om dit te bereiken is eind 2016 besloten om in 2017 een kwalitatieve reorganisatie door te voeren Een andere opdracht waar VANnU voor staat is hoe VANnU haar ambities kan verwezenlijken en innoveren terwijl de financieumlle middelen (de subsidies daling betalende leden) al jaren afnemen Hoe kunnen extra inkomsten worden gegenereerd en waar liggen kansen

Waar we hard aan hebben gewerkt tov de vorige certificering is dat we meer en beter inzichtelijk maken dat we altijd keuzes maken en stappen zetten in het licht van de stip op de horizon die we hebben geformuleerd in ons meerjarenbeleidsplan We deden dat in het verleden ook maar dat was niet altijd zichtbaar We nemen nu de tijd voor planvorming we leggen meer vast we communiceren beter en zorgvuldiger intern en extern We zijn kritisch op onszelf in de evaluatie leren daarvan voor de toekomst en verbeteren daar waar kan Door het gezamenlijk voorbereiden van de aankomende certificering werden we ons nog meer bewust van waar we vandaan komen en naar op weg zijn Van de successen de uitdagingen en de knelpunten We hebben afstand kunnen nemen van de waan van alledag en de tijd genomen om van een afstand naar de organisatie te kijken Onze ambitie is altijd groot geweest en dat zal zo blijven We zijn ons bewust van het feit dat we zelf de regie moeten houden op de ontwikkeling van de bibliotheek naar de toekomst Dat betekent dat we bedreigingen die op ons afkomen voor zover als kan proberen te keren maar ons vooral willen blijven richten op de kansen En die zijn er genoeg en geven energie VANnU blijft investeren in vernieuwing Dat is voor RvT directeurbestuurder en managers de enige juiste koers Mevrouw FD Assink-Aben directeurbestuurder Bibliotheek VANnU

48

Page 36: Jaarverslag Bibliotheek VANnU 2016 · transparante verantwoording over de wijze waarop het toezicht in 2016 is uitgeoefend. Hier wordt achtereenvolgens verslag gedaan van de samenstelling

36

27 Aanpak laaggeletterdheid Laaggeletterdheid is een maatschappelijk probleem waar vaak nog een taboe op rust Ongeveer 13 miljoen inwoners van Nederland tussen de 16 en 65 jaar is laaggeletterd Ze hebben moeite met lezen schrijven en communiceren in het Nederlands En dat terwijl taal steeds belangrijker wordt om zelfstandig te kunnen participeren Denk aan het gebruiken van websites van overheden en bedrijven aan internetbankieren of een sollicitatiebrief schrijven of aan langer zelfstandig kunnen wonen Maar denk ook aan het begrijpen van veiligheidsinstructies op het werk of bijsluiters van medicijnen

Vanuit de Rijksoverheid is daarom gestart met het actieprogramma lsquoTel mee met Taalrsquo[1] In dat programma zetten de ministeries van OCW SZW en VWS samen in op participatie taal als middel om mee te kunnen doen in de maatschappij en op het werk In Tel mee met Taal zijn de preventieve aanpak (het voorkomen van taalachterstand) en de curatieve aanpak (het bestrijden van laaggeletterdheid via scholing) voor het eerst in eacuteeacuten overkoepelend actieprogramma samengebracht Daarbij speelt de regionale netwerkaanpak een belangrijke rol De combinatie van de curatieve en preventieve aanpak van laaggeletterdheid sluit aan bij de opdracht van de bibliotheek bij te dragen aan geletterdheid in brede zin voor jong en oud De bibliotheek heeft al taalaanbod gericht op jonge kinderen (bijvoorbeeld Boekstart) en volwassenen (bijvoorbeeld via taalcoaches lees- en schrijfclubs) Ook opereert de bibliotheek in een lokale maatschappelijke context in contacten met burgers gemeenten onderwijs lokale bedrijven en maatschappelijke organisaties Dit maakt dat de bibliotheek een unieke positie inneemt en in potentie een belangrijke verbindende schakel kan vormen binnen de regionale aanpak van laaggeletterdheid

[1]

httpswwwtaalvoorhetlevennl

In september 2014 is het convenant Taal voor het Leven West- Brabant ondertekend Een samenwerkingsverband tussen ROC Kellebeek VWS ATEA UWV Cubiss St Lezen amp Schrijven en de bibliotheken in West- Brabant om een bijdrage te leveren aan het terugdringen van laaggeletterdheid Inmiddels zijn er zorsquon 30 organisaties aangesloten ook organisaties uit de zorg- en welzijnssector De aanpak van laaggeletterdheid kan niet los worden gezien van maatregelen om taalachterstanden en laaggeletterdheid te voorkomen zoals leesbevordering Daarom is het beleid gericht op leesbevordering en leesplezier een waardevolle aanvulling op het reguliere taalonderwijs en is dit onderdeel van het actieprogramma lsquoTel mee met Taalrsquo Wat doet VANnU VANnU biedt een basisaanbod waarin collectie taalpunten en het taalnetwerk en activiteiten in de Week van de Alfabetisering opgenomen zijn Daarnaast worden bovenop dit basisaanbod trajecten aangeboden in het kader van de uitvoer WEB In 2016 heeft Taal voor het Leven West-Brabant voor het tweede jaar op rij WEB-gelden ontvangen tbv het versterken van werkenden en werkzoekenden In onderstaand overzicht is het basisaanbod opgenomen onder het kopje Activering daarna volgen de trajecten in het kader van WEB Activering basisaanbod

Collectie VANnU heeft een speciale Makkelijk Lezen-collectie voor mensen die moeite hebben met lezen en schrijven Bij de samenstelling van de collectie heeft de bibliotheek gelet op de bruikbaarheid ervan voor de ontwikkeling van taalvaardigheid en maatschappijorieumlntatie De collectie bestaat uit leesboeken op verschillende leesniveaus taalcursussen en informatieve boeken en alle informatie is in eenvoudig Nederlands

37

Taalpunten In 2016 heeft VANnU samen met haar netwerkpartners twee taalpunten opgezet eacuteeacuten loket dat burgers overzicht biedt van het informele formele en non-formele scholingsaanbod op het gebied van taal en digitale vaardigheden in de regio Naast de doorverwijsfunctie bieden de Taalpunten ook laagdrempelige trainingen Aan de hand van een intake wordt de scholingsbehoefte van de deelnemer in kaart gebracht en kan er bijvoorbeeld een training Klik amp Tik worden gedaan Het eerste Taalpunt opende in maart 2016 in de wijk Kalsdonk in Roosendaal en de tweede is op 31 maart in de bibliotheek Zevenbergen feestelijk geopend Na opening van de Taalpunten is er voortdurend aanloop van mensen met taalvragen In 2016 zijn er 34 mensen geholpen enof doorverwezen in Kalsdonk In het taalpunt in Zevenbergen zijn in 2016 totaal 14 mensen geholpen met hun taalvraag

Activering Deelnemers Opmerkingen

Roosendaal 31 Klik amp Tik basis

Taalpunt Kalsdonk (RSD) 34 Intakes

Moerdijk 17 Klik amp Tik basis

Taalpunt Moerdijk 14 Intakes

Halderberge 11 Klik amp Tik basis

Rucphen 9 Klik amp Tik basis

Zundert 7 Klik amp Tik basis

Training herkennen amp doorverwijzen

15 Gezondheidsplein

Kalsdonk

138

Trainingen Op 20 september heeft VANnU aan de partners van het Gezondheidsplein in Kalsdonk een training Herkennen en motiveren laaggeletterden

gegeven

Week van de alfabetisering Samen met haar partners in het West Brabantse Taal voor het Leven organiseerde Bibliotheek VANnU een Lagerhuisdebat tijdens de Week van de Alfabetisering In dit interactieve debat ging men op zoek naar de formule om slim samen te werken eacuteeacuten doel maar met een verschillende motivatie belang of uitgangspunt Wanneer is de samenwerking slim en daarmee effectief Het debat vond plaats in Etten Leur De landelijke week van de alfabetisering viel dit jaar samen met de start van het nieuwe Taaljaar 2016-2017 Samen met de gemeente Moerdijk heeft de bibliotheek een informatieve en interactieve bijeenkomst georganiseerd (5 september 2016) waarin verteld werd over de aanpak van laaggeletterdheid Wethouder Thomas Zwiers gaf het belang van de aandacht voor laaggeletterdheid aan in het bijzonder voor werknemers Daarnaast werd stilgestaan bij het aanbod aan taalactiviteiten in het schooljaar 2016-2017 en het taalnetwerk in de regio Bijzondere aandacht was er voor de rol van vrijwilligers in de taaltrajecten Zonder vrijwilligers is een groot aantal taalactiviteiten niet uit te voeren Taalnetwerk In het Taalnetwerk zijn lokale taalbieders en ndashprojecten vertegenwoordigd zoals Humanitas Vluchtelingenwerk de VoorleesExpress ROC Kellebeek WijZijn Traverse en de STA teams Het netwerk komt onder voorzitterschap van VANnU 2 tot 3 maal per jaar samen om kennis te delen en samen te werken In 2016 heeft dat geleid tot het opstellen van een Taalkaart van Roosendaal (welke aanbieders bieden welke trainingen aan tegen welke voorwaarden) De Taalkaart is inmiddels door de deelnemers in gebruik genomen Verder wordt er veel aandacht besteed aan het werven van taalvrijwilligers VANnU Humanitas Vluchtelingenwerk en WijZijn Traverse bundelden de krachten om via uitingen in de media taalvrijwilligers te werven Dat leidde tot een goed bezochte informatiemiddag op 9 december waar zorsquon 50 geiumlnteresseerden zich meldden

38

Activering WEB trajecten Taaloefengroepen In Rucphen en in Roosendaal organiseert de Bibliotheek VANnU wekelijks taaloefengroepen voor medewerkers van de WVS De werkleiding van de WVS geeft aan dat zij zien dat hun medewerkers echt veranderen sinds zij aan de taaloefengroep zijn begonnen De persoonlijke benadering en begeleiding van de taalvrijwilligers zorgt ervoor dat de cursisten meer zelfvertrouwen krijgen en verrast worden in hun eigen kunnen In totaal hebben in de vijf gemeenten 36 personen deelgenomen Klik amp Tik cursussen Voor alle mensen die moeite hebben om hun weg te vinden op internet biedt de Bibliotheek op de vijf kernvestigingen de cursus Klik amp Tik aan De cursisten worden begeleid door vrijwilligers In 2016 hebben 40 cursisten de cursus met succes afgerond en hiermee hun zelfredzaamheid vergroot Taal amp Arbeidsmarkt Walk amp Talk en Werkmap Walk amp Talk Vanaf oktober organiseert Bibliotheek VANnU maandelijks op elke derde maandag van de maand Walk amp Talk deacute koffiepauze voor werkzoekenden Het is een gratis netwerkbijeenkomst voor en door werkzoekenden In een ongedwongen sfeer maakt men in Bibliotheek VANnU kennis met elkaar krijgt men tips van een professional enof hoort men ervaringen van (ex-)werkzoekenden In 2016 waren de themarsquos Netwerken hoe doe je dat (oktober) Hoe maak je een goed basis CV (november) en Werken in Belgieuml (december) In 2016 hebben 62 belangstellenden deelgenomen aan de bijeenkomsten

Werkmap De dienstverlening van het UWV verloopt digitaal Laagopgeleide en oudere werkzoekenden hebben vaak moeite met het aanvragen van een DigiD en het omgaan met de digitale werkmap van het UWV In 2016 hebben 32 deelnemers een training gevolgd om hun vaardigheden op dit gebied te verbeteren

Monitoring In januari 2017 verscheen de landelijke Monitor Digitale Vaardigheden 2015-2016 uitgevoerd door Next Value in opdracht van de Koninklijke Bibliotheek In deze monitor waar VANnU aan meegewerkt heeft wordt gekeken naar de resultaten van de digitale trajecten en worden deelnemers bevraagd In de algemene conclusies en aanbevelingen worden de volgende zaken aangegeven en door VANnU opgepakt 1 Zoek samenwerking met doorverwijzers VANnU heeft dit geborgd op regionaal niveau door Taal voor het Leven West-Brabant en lokaal via het Taalnetwerk Werk met vrijwilligers VANnU werkt sinds 2014 met taalvrijwilligers zij worden getraind door ROC Kellebeek enof St Lezen en Schrijven 2 Voorkom een te vrijblijvende leeromgeving door actief samen te werken met bijvoorbeeld de WVS worden deelnemers gestimuleerd om actief deel te nemen 3 Probeer maatwerk te bieden en verwijs door naar vervolgtrajecten sinds 2016 worden in de Taalpunten intakes afgenomen door taaldocenten van ROC Kellebeek daarmee wordt de doorverwijzing nog meer maatwerk Ten slotte werd de deelnemers gevraagd naar hun tevredenheid over de trainingen 37 deelnemers hebben meegewerkt aan de monitor Door de samenwerking met ROC Kellebeek in 2016 verder vorm te geven is er meer aandacht gekomen voor deskundigheidsbevordering van de taalvrijwilliger en is de doorstroom van deelnemers toegenomen Daarmee wint de West-Brabantse aanpak aan duurzaamheid

39

28 Werkzaamheden Marktplaats Cultuureducatie 2016 Bibliotheek VANnU is verantwoordelijk voor de Marktplaats Cultuureducatie in de gemeenten Halderberge en Moerdijk De doelstelling van de Marktplaats is Een netwerk en samenwerking tussen aanbieders van cultuur en het onderwijs creeumlren zodat de jeugd meer in aanraking komt met kunst en cultuur en zich daardoor beter kan ontwikkelen De cooumlrdinator Marktplaats Cultuureducatie heeft in 2016 de volgende taken uitgevoerd

inventariseren van de vraag op het gebied van cultuureducatie van het onderwijs (PO en VO)

inventariseren van de vraag op het gebied van cultuureducatie voor en naschoolse opvang inventariseren van de mogelijkheden van de culturele aanbieders

culturele aanbieders meenemen in de lsquotaalrsquo van het onderwijs

het uitbreiden en verstevigen van het lokaal cultuur-educatief netwerk

samenwerken met de intermediairs van regiorsquos West Brabant

afstemmen van vraag en aanbod Het Kunstmenu wordt afgenomen door alle Halderbergse scholen en elf scholen uit de gemeente Moerdijk Het wordt aangeboden in samenwerking met CultuurCompaan (gemeente Roosendaal) en bestaat uit activiteiten van lokale (professionele aanbieders uit de gemeente) regionale (professionele aanbieders uit de provincie) en landelijke culturele instellingen De leerlingen maken op deze manier kennis met de drie domeinen van Cultuureducatie (in huis met de culturele omgeving en uit de grote wereld) Verder nemen de scholen deel aan diverse naschoolse activiteiten (verlengde schooldag) en vinden er diverse losse culturele projecten op de scholen plaats

De cooumlrdinator ondersteunt culturele instellingen kunstenaars en het onderwijs mbt actuele ontwikkelingen op het gebied van cultuureducatie Zij organiseert netwerkbijeenkomsten voor de interne cultuurcooumlrdinatoren (ICCrsquoers) biedt scholing aan en geeft de ICC cursus in West- Brabant Daarnaast worden er cursussen aangeboden voor culturele aanbieders zodat ook zij meegaan in de huidige ontwikkelingen op het gebied van cultuureducatie De cooumlrdinator cultuureducatie is tevens intermediair voor de scholen mbt de rijksregeling Cultuureducatie met Kwaliteit (2013 ndash 2016) een opdracht die middels de Cultuurloper wordt uitgevoerd Hierbij wordt nauw samengewerkt met de Provinciale instelling Kunstbalie Aan de regeling nemen 5 scholen uit de gemeente Halerberge en 7 scholen uit de gemeente Moerdijk deel VANnU werkt regionaal en dat vertaalt zich ook in de Marktplaats Cultuureducatie waar het onderhouden van contacten met andere marktplaatsen en buurgemeenten vanzelfsprekend is De cooumlrdinator neemt deel aan het zogenaamde Regionaal Overleg Marktplaatsen (ROM) en een Provinciaal Overleg Het doel is om gezamenlijke activiteiten voor de regio West- Brabant te organiseren Er wordt samengewerkt met de cooumlrdinator Brede Scholen en cooumlrdinator Sport van beide gemeenten Ook vindt er steeds meer samenwerking plaats met de schoolbesturen Stichting Openbaar Onderwijs West-Brabant is een bovenschools traject gestart op het gebied van cultuureducatie met oa de intermediairs van de gemeente Roosendaal en HalderbergeMoerdijk Tot slot neemt de cooumlrdinator zitting in de werkgroep Cultuurmaand (septemberoktober) van de gemeente Halderberge Zij richt zich vooral op de activiteiten voor het onderwijs

40

29 Personeel en Organisatie

Per 31-12-2016 heeft VANnU 3885 FTE in dienst In totaal gaat het om 74 medewerkers De groei in ftersquos (145) heeft met name te maken met de uitrol dBoS en toename van leesconsulenten waarover eerder in dit verslag is gesproken In de Frontoffice is het aantal uren door oa sluiting van servicepunten in de gemeente Zundert en aanpassingen van het servicepunt in Wouw afgenomen

De leeftijdsopbouw van de medewerkers Van alle medewerkers bij VANnU is 95 jonger dan 40 jaar Het percentage medewerkers tussen de 40 en 50 jaar is 135 54 van de medewerkers is tussen de 50 en 60 jaar en het percentage 60+ is 23 VANnU heeft tov de landelijke leeftijdsopbouw een hoger percentage 50 plussers Dat betekent dat er goed moet worden nagedacht over de instroom van jongere medewerkers om de uitstroom voor de komende jaren op te kunnen vangen Dat is een lastig vraagstuk omdat bij een reorganisatie de jongere medewerkers vaak degenen zijn die door middel van afspiegeling moeten vertrekken Het komend jaar zal dit onderwerp opnieuw op de agenda staan van directie en OR omdat het vraagt om een

visie over hoe het toekomstig personeelsbestand eruit moet komen zien en hoe de organisatie zich daarop kan voorbereiden

Personeelsverloop in- door- en uitstroom In totaal zijn er in 2016 acht medewerkers ingestroomd waarvan

projectmedewerker vernieuwing netwerk

1 cooumlrdinator Frontoffice

1 controller

1 medewerker communicatie

2 leesconsulenten 4-12

2 ondersteuners leesconsulenten

stagiaire19 Daarnaast zijn er zes medewerkers uit dienst getreden waarvan

1 ondersteuner leesconsulenten

3 opruimhulpen

2 informatiemedewerkers

19

De stagiaire is in augustus voor een aantal uur als medewerker communicatie aangesteld

0 10 20 30 40 50

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

totale FTE

totale FTE

0

10

20

30

40

50

60

15-30 30-40 40-50 50-60 60+

pe

rce

nta

ge

Leeftijdsopbouw in percentages

VANnU

st Bibliotheekwerk

landelijk

41

Jubilea In 2016 waren er twee jubilarissen Een medewerker was 40 jaar in dienst en een 25 jaar in dienst bij VANnU

Ziekteverzuim Het gemiddelde verzuimpercentage in 2016 bedroeg 32 De ziekte frequentie is 09 Het ziekteverzuim is ten opzichte van 2015 gedaald (587) Onderstaande grafiek toont het verzuimverloop in 2016 Duidelijk is dat het verzuimcijfer vooral wordt beiumlnvloed door een aantal langdurig zieken Het ziekteverzuim is in lijn met de landelijke trend 20 Ziekteverzuim 2016

20

CBS statline cultuur sport en recreatie geeft over de eerste drie kwartalen van 2016 een gemiddeld percentage aan van 32

Scholing VANnU vindt het belangrijk om haar medewerkers zo goed mogelijk voor te bereiden op het bibliotheekwerk van de toekomst In de strategische koers 2016-2018 staan de kernkwaliteiten collectioneren programmeren en netwerken centraal Om medewerkers de kans te geven deze competenties verder te ontwikkelen heeft VANnU in 2016 verschillende stappen gezet In het fusieproces is afgesproken dat er in de front office toegewerkt zou worden naar minder functies De functie van medewerker klantenservice is komen te vervallen en alle medewerkers die het betrof zijn opgeleid tot informatiemedewerker Een groep van 16 medewerkers heeft een opleidingstraject van 6 maanden doorlopen wat leidde tot een certificaat voor iedereen en een benoeming tot informatiemedewerker Alle front office medewerkers hebben in de zomer een training gevolgd over de digitale diensten van VANnU Hierbij kwam het gebruik van de e-books aan de orde en uitleg en gebruik van de verschillende bibliotheek apps digitale bibliotheek bronnen Daarnaast is er extra toelichting gegeven op het gebruik van Bicat het bibliotheekinformatiesysteem Na afloop van de training waren de medewerkers op de hoogte van het volledige aanbod en beter in staat om gebruikers te informeren en vragen te beantwoorden over het brede aanbod van digitale diensten

In 2016 is door alle medewerkers verder gewerkt in de themagroepen om de kerncompetenties concreet gestalte te geven Een doel in 2016 was ook om de medewerkers uit ZundertRucphen aan te laten sluiten bij deze manier van werken Opgemerkt moet worden dat hier in 2017 nog een aantal stappen in gezet moet worden De themagroepen biedt medewerkers de mogelijkheid om het netwerken het vormen van themacollecties en het bedenken van een bijpassend programma uit te proberen te oefenen en hiervan te leren In de praktijk blijkt dit meer of minder goed te slagen afhankelijk van het thema

0

20

40

60

80

100

120

140

160

180

verzuim kort0-7 dagen

verzuimmiddellang 8-

42 dagen

verzuim lang43-365 dagen

aantal ziektedagen

aantal medewerkers

42

Een aantal themagroepen heeft in 2016 tastbare resultaten weggezet Zo is er een pop-up bieb in winkelcentrum De Roselaar verschenen een pop-up in de basiliek in Oudenbosch zijn er verschillende voorleesactiviteiten geweest door het hele werkgebied zijn er contacten gelegd en presentaties geweest bij een aantal Alzheimer-cafeacutes en vonden andere activiteiten plaats zoals een Boekenproeverij in Zevenbergen Uiteraard werd er door de themagroepen ook aandacht besteed aan de landelijke leesbevorderingscampagnes zoals de (kinder)Boekenweek en Nederland Leest

Inzet vrijwilligers in de branche Stichting BibliotheekWerk is in 2015 door het Centraal Overleg Arbeidsvoorwaarden Openbare Bibliotheken gevraagd een inventarisatie uit te voeren van de inzet van vrijwilligers in de branche Van de 124 ondervraagde bibliotheken geeft 92 procent aan dat zij met vrijwilligers werken In bijna de helft van deze bibliotheken zijn op dit moment meer vrijwilligers werkzaam dan medewerkers met een arbeidsovereenkomst Wel worden zij vaak een beperkt aantal uren per week ingezet Wanneer een bibliotheek niet met vrijwilligers werkt is dit over het algemeen een principieumlle beslissing Over het algemeen voeren vrijwilligers in bibliotheken verschillende taken uit Een belangrijke taak is de bezorging van materialen aan huis Daarnaast worden vrijwilligers ook regelmatig ingezet als gastheer of gastvrouw en ondersteunen ze regelmatig bij de uitvoering van verschillende publieks- en promotieactiviteiten in de bibliotheek Ook zijn er werkzaamheden die minder frequent door vrijwilligers worden opgepakt Dit geldt bijvoorbeeld voor het adviseren over de ontwikkeling van de collectie het plaatsen van de collectie en het presenteren van collectieonderdelen als ondersteuning bij een project of activiteit Ruim driekwart van de bibliotheken met vrijwilligersbeleid heeft beleid vastgesteld over de scholing en begeleiding van vrijwilligers In de praktijk blijkt echter dat er minder vaak concrete initiatieven zijn om vrijwilligers de mogelijkheid te bieden zich verder te ontwikkelen

Als er een initiatief aanwezig is is dit doorgaans gericht op het aanbieden van scholing21 Inzet vrijwilligers VANnU Met het oog op de bezuinigingen en de veranderende rol van bibliotheken vraagt het vrijwilligersbeleid veel tijd en aandacht van directie managers en ondernemingsraad Sinds de fusie in 2015 met de bibliotheek ZundertRucphen heeft VANnU te maken met vrijwilligers in het uitleenproces In Rijsbergen en Rucphen was men gewend te werken met vrijwilligers in de rol van gastvrouw terwijl in het VANnU werkgebied van voacuteoacuter de fusie alleen gebruik werd gemaakt van expert-vrijwilligers (bv voor de speelotheek en voor cursussen zoals Klik en Tik) Met de realisatie van de nieuwe voorziening in Wouw is gekozen voor de inzet van vrijwilligers in de ondersteuning bij het uitlenen De vrijwilligers zorgen voor een opgeruimde ruimte voor een prettige ontvangst en ondersteunen in het gebruik van de zelfservice-apparatuur In 2016 is veel aandacht geweest voor de wijze waarop de vrijwilligers ingezet worden in de organisatie en de gesprekken over dit onderwerp zullen ook in 2017 voortgezet worden Uiteraard speelt de OR hierin een belangrijke en verbindende rol In 2016 werden ook de voorbereidingen getroffen voor een pilot in Rijsbergen die in januari 2017 van start gaat Het doel is om de inzet van vrijwilligers in het uitleenproces verder uit te werken de samenwerking tussen de vrijwilliger en de betaalde kracht helder vorm te geven en te beschrijven wat het vakmanschap voor het bibliotheekwerk lsquonieuwe stijlrsquo inhoudt Om kennis en kunde te delen en ervaringen uit te wisselen maakt de cooumlrdinator vrijwilligers deel uit van een (Brabantse) overlegstructuur met andere cooumlrdinatoren De inzet van vrijwilligers is een onderwerp dat in iedere bibliotheek speelt

21

httpswwwbibliotheekwerknlVrijwilligers_in_de_bibliotheekpdf

43

210 Ontwikkelingen in de openbare bibliotheek Samenwerking Bibliotheek VANnU werkt in alle gemeenten samen met partners op het gebied van zorg en welzijn (CJG) voorschoolse voorzieningen (kinderopvang en peuterspeelzalen) educatie (basis- en voortgezet onderwijs) laaggeletterdheid (bibliotheken West-Brabant ROC UWV en WVS) en cultuur (diverse instellingen zoals musea schouwburg en archief of organisaties zoals Stichting Cultuur Moerdijk) Bovenlokaal wordt er samengewerkt in de Brabantse Netwerkbibliotheek (BNB) Dit is een samenwerkingsverband tussen de 19 Brabantse basisbibliotheken en Cubiss Cubiss is een Provinciale Ondersteuningsinstelling (POI) en heeft een rechtstreekse subsidierelatie met de provincie Noord-Brabant Een essentieel doel van de BNB is het creeumlren van een goed toegankelijk netwerk Een plek waar ideeeumln floreren waar informatie en ervaringen worden uitgewisseld en waar kennis wordt gedeeld zodat de gebruikers en de partners van de Brabantse bibliotheken optimaal worden bediend Niet alleen nu maar ook in de toekomst De hoofddoelstelling van de BNB is het stimuleren van de Brabantse kennisinfrastructuur door vanuit de bibliotheekfunctie bij te dragen aan een goed ingerichte publieke informatievoorziening (httpwwwbnbibliotheeknl) Het samenwerkingsverband heeft een gezamenlijk beleidsplan vastgesteld en voert de provinciale projecten mede onder die vlag uit Branche De branchevereniging van en voor de openbare bibliotheken is de Vereniging van Openbare Bibliotheken (wwwdebibliothekennl) Tot slot is er nog de Stichting Certificering Openbare Bibliotheken Deze stichting ontwikkelt en bewaakt kwaliteitsnormen en toetst de kwaliteit van bibliotheekorganisaties aan deze normen door middel van audits (wwwbibliotheekcertificaatnl)

De overheden De overheid is op drie niveaus betrokken bij de basisbibliotheek op gemeentelijk provinciaal en landelijk niveau Gemeente De gemeente is de primaire opdrachtgever van de basisbibliotheek Zij verleent VANnU subsidie Binnen het gemeentelijk beleidskader dat gebaseerd is op eenduidig en samenhangend beleid worden concrete afspraken gemaakt met Bibliotheek VANnU over de te behalen resultaten en prestaties Tussen de gemeenten en Bibliotheek VANnU wordt een tweezijdig contract afgesloten dat nagekomen en geeumlvalueerd moet worden Bibliotheek VANnU ontvangt subsidie op basis van een uitvoeringsovereenkomst op basis van de Algemene Wet Bestuursrecht (AwB) Uitgangspunt is dat wordt gestuurd op inhoud en dat wederzijds afspraken worden gemaakt tussen de gemeente en Bibliotheek VANnU De basis van deze afspraken is

1 De beleidsdoelen die de gemeente nastreeft 2 De diensten en producten die Bibliotheek VANnU levert om aan

die beleidsdoelen te voldoen of een bijdrage te leveren 3 Duidelijke beoordelingscriteria op basis waarvan de prestaties en

(eventuele) resultaten worden beoordeeld en de subsidierelatie wordt afgerekend

Provincie In opdracht van de provincie Noord-Brabant werkt Cubiss samen met de Brabantse bibliotheken aan programmas voor bibliotheekvernieuwing Het werkplan van Cubiss bestaat de komende jaren uit vier projecten

1 Bieb Lab (voorheen Innovatie van de bibliotheekfuncties) 2 Innovatie van de educatieve functie 3 Versterken taalvaardigheid 4 Vergroten mediawijsheid

44

De eerste twee projecten zijn gerelateerd aan de wettelijke taak zoals die is vastgelegd in de Wsob Cubiss voert deze opdracht uit in zeer nauw overleg met de Brabantse bibliotheken De twee andere projecten zijn de uitwerking van een aanvullende provinciale opdracht aan Cubiss Naast bibliotheken zijn ook organisaties binnen het sociale domein en het onderwijs hierbij betrokken als partner Rijk De rijksoverheid is verantwoordelijk voor het functioneren van de openbare bibliotheken als stelsel met als aandachtspunten een vergroting van de doelmatigheid samenhang kwaliteit en pluriformiteit van het stelsel openbaar bibliotheekwerk De Wet stelsel openbare bibliotheekvoorzieningen (Wsob) kortweg de Bibliotheekwet is vanaf 1 januari 2015 van kracht De bibliotheekwet regelt de digitalisering van de openbare bibliotheek en zorgt voor structurele financiering daarvan door de Rijksoverheid In deze wet is vastgelegd dat iedere Nederlander toegang moet hebben tot een openbare bibliotheek zowel in fysieke als digitale vorm Ook zijn de vijf functies en voorwaarden vastgelegd waaraan een openbare bibliotheek moet voldoen (zie ook inleiding jaarverslag) De Koninklijke Bibliotheek (KB) heeft onder de Wsob een regierol gekregen binnen het netwerk van openbare bibliotheekvoorzieningen en de verantwoordelijkheid voor de landelijke digitale bibliotheek en Aangepast Lezen Het KB-beleidsplan 2015-2018 lsquoDe kracht van het netwerkrsquo formuleert de ambities van de KB in breed verband met twee strategische prioriteiten

1 Realiseren van de nationale digitale bibliotheek 2 Het versterken van de nationale en internationale samenwerking

Met de nationale digitale bibliotheek neemt de KB het voortouw in het uitbouwen van de rol en betekenis van de bibliotheek in het digitale domein De landelijke digitale infrastructuur zorgt voor de componenten waarmee alle openbare bibliotheekvoorzieningen deelnemen en gebruikmaken van de diensten van de digitale bibliotheek

Het versterken van de nationale samenwerking is gericht op het verbreden van de betekenis van de bibliotheek In samenspraak met de bibliotheken zelf de provinciale service organisaties de VOB en andere partners geeft de KB invulling aan de stelseltaken regie en advies faciliterende en cooumlrdinerende taken en de aansturing van grootschalige programmarsquos en projecten voor het hele bibliotheekstelsel Onttrekking Gemeentefonds voor aanschaf e-content Vanaf 2015 is het Rijk verantwoordelijk voor de financiering van de centrale aanschaf van e-content voor de openbare bibliotheken Daarvoor onttrekt het Rijk een bedrag aan het Gemeentefonds Dit bedrag stelt de minister van OCampW ter beschikking aan de KB voor de inkoop van e-content De KB koopt vervolgens in op voordracht van de openbare bibliotheken begrensd door het financieumlle kader van het ter beschikking gestelde bedrag Tot 1-1-2015 dragen bibliotheken een bedrag per inwoner af aan de VOB voor de inkoop van e-content het zogenaamde omslaggeld Voor 2014 was dat euro 035 per inwoner Het groeipad en de hoogte van de uitname worden formeel vastgesteld in een overleg tussen diverse ministeries en de VNG Gekozen is voor een scenario van relatieve groei Onttrekking gemeentefonds e-content en consequenties

jaar Bedrag per inwoner Totale uitname VANNU22

2014 035 euro 65456

2015 047 euro 87898

2016 055 euro 102859

2017 063 euro 117821

2018 073 euro 136522

De vijf gemeenten van VANnU gaan verschillend met de uitname om De gemeente Moerdijk houdt het bedrag in van de subsidie de gemeente Halderberge deels en de andere drie gemeenten niet

22

Aantal inwoners op basis van gegevens 2016 187017

45

Digitaal abonnement Per 1 januari 2016 heeft de Koninklijke Bibliotheek een lidmaatschapsvorm toegevoegd aan de bestaande lidmaatschapsvormen van de openbare bibliotheken namelijk de mogelijkheid om gebruik te maken van enkel de digitale voorziening Voor dit lidmaatschap is een tarief vastgesteld van 42 euro per jaar Het aanbod van deze lidmaatschapsvorm en ndashtarief is een stap in de ontwikkeling van het publieke aanbod die past binnen de verdere ontwikkeling van de toegang tot digitale werken in het algemeen De Koninklijke Bibliotheek blijft in gesprek met zowel de openbare bibliotheken als de aanbieders van digitale content om een optimaal aanbod voor de klant te realiseren dat in lijn is met de publieke waarden van de openbare bibliotheek Primair gaat het om het aanbod e-books waarvoor licenties zijn afgesloten met individuele uitgevers secundair gaat het om andere content types (audio databanken etc) Omdat het gebruik van e-books in Nederland nog in ontwikkeling is zowel in relatie tot openbare bibliotheken als in relatie tot het commercieumlle - en ook het illegale - aanbod is de introductie van een digitaal lidmaatschap van de openbare bibliotheek niet een eindpunt in de positionering van het publieke aanbod in dit domein De KB stelt daarom een gefaseerde ontwikkeling van de tariefstructuur voor die flexibel genoeg is om in te spelen op ontwikkelingen in het netwerk en in de markt De Nationale bibliotheekpas en gastlenen Naast het digitale abonnement loopt ook de ontwikkeling van de nationale bibliotheekpas Het project de Nationale Bibliotheekpas ontwikkelt eacuteeacuten pas die burgers toegang geeft tot alle landelijke en lokale (digitale) diensten Op deze manier krijgen zij makkelijker toegang tot de fysieke collectie van alle bibliotheken in heel Nederland Door de invoering van een nationale bibliotheekpas zijn er in de toekomst voor de klant geen verschillende loketten meer met verschillende voorwaarden en dienstverlening Een ander voordeel is de versterking van het merk en het imago van de bibliotheek bibliotheken treden meer naar buiten als eacuteeacuten

netwerk Tot slot zal er ook sprake zijn van efficiency eacuteeacuten stelsel van voorwaarden en keuzemogelijkheden is veel goedkoper en effectiever Bovendien ontstaat er vanuit de gezamenlijkheid de mogelijkheid om op landelijk niveau te kunnen innoveren In januari is onder het motto - Lezen kun je overal lenen nu ook- gastlenen (landelijk) van start gegaan Met gastlenen kunnen bibliotheekleden ook elders in Nederland lenen Daarvoor is een geldig bibliotheeklidmaatschap nodig met een abonnement dat toegang geeft tot gastlenen Gastlenen is een onderdeel van het VOB-project de nationale bibliotheekpas Gezamenlijke innovatieagenda Op 1 januari 2015 is de Wet stelsel openbare bibliotheekvoorzieningen (Wsob) in werking getreden De Wsob gaat uit van een bibliotheekstelsel waarin de drie overheden nadrukkelijk samen de netwerk- verantwoordelijkheid dragen De minister de provinciebesturen en de gemeentebesturen zijn gezamenlijk verantwoordelijk voor een netwerk van openbare bibliotheekvoorzieningen Dit netwerk van openbare bibliotheekvoorzieningen wordt gevormd door

bull de lokale bibliotheken bull de provinciale ondersteuningsinstellingen (POIrsquos) bull de Koninklijke Bibliotheek (KB) voor wat betreft haar taak tot het

in stand houden van de landelijke digitale bibliotheek De Wsob beschrijft de taken van de deelnemers in het netwerk Bij sommige taken raken de verantwoordelijkheden van de verschillende deelnemers elkaar Dat is bijvoorbeeld het geval bij de innovatietaak23 Omdat de verantwoordelijkheid van de gezamenlijke POIrsquos op het gebied van innovatie enerzijds en de cooumlrdinerende taak van de KB anderzijds sterke raakvlakken hebben is bij het bestuurlijk overleg van OCW IPO en

23

Artikel 16 van de Wsob omschrijft als verantwoordelijkheid voor de gezamenlijke POIrsquos2 lsquode ontwikkeling van innovaties ten behoeve van de lokale bibliotheken in overeenstemming met de Koninklijke Bibliotheek in verband met haar cooumlrdinerende taakrsquo

46

VNG samen met VOB SPN en KB de wens ontstaan te komen tot een Gezamenlijke innovatieagenda De Gezamenlijke innovatieagenda heeft als hoofddoel om de vernieuwingskracht van de bibliotheeksector te versterken om zo toegevoegde waarde te kunnen bieden aan burgers en samenleving in lijn met de vijf functies van de bibliotheek Om dat hoofddoel te kunnen realiseren wordt met deze Gezamenlijke innovatieagenda ingezet op

Het aanbrengen van focus door de innovatiekracht te bundelen op een overzichtelijk aantal prioriteiten die breed worden gedeeld door zowel de netwerkverantwoordelijke overheden als het gelaagde bibliotheeknetwerk

Het op gang brengen van een proces van permanente innovatie op deze prioriteiten

Het geven van helderheid over de concrete rolverdeling tussen partijen ndash passend binnen de kaders van de Wsob ndash zodat optimale samenwerking kan ontstaan bij dit proces van permanente innovatie

Met deze Gezamenlijke innovatieagenda als leidraad kunnen overheden vanuit hun verantwoordelijkheid voor het netwerk van openbare bibliotheekvoorzieningen samen met het bibliotheekveld daadkrachtig invulling geven aan het innovatieproces zowel fysiek als digitaal Digihulp via bibliotheken In februari 2016 startte met de ondertekening van een convenant de samenwerking tussen de Belastingdienst en de Koninklijke bibliotheek Doel is om mensen via de lokale openbare bibliotheek ondersteuning te bieden bij het digitaal zaken doen met de overheid Op termijn kunnen burgers bij de bibliotheek terecht voor inhoudelijke hulp over toeslagen en inkomstenbelasting De komende jaren zullen de meeste bibliotheken belastingspreekuren gaan organiseren Inmiddels is een aantal pilots gestart

211 Een blik vooruit

lsquoDe bieb is een aantrekkelijke ontmoetingsplaats geworden waar jongeren en volwassenen graag komen Ze kunnen boeken lenen maar ook een talencursus volgen met een 3D-printer aan de slag gaan of meedoen aan een debat De bibliotheek heeft zichzelf heruitgevondenrsquo Bovenstaande is een citaat uit een brief naar de Tweede Kamer van minister Jet Bussemaker van Cultuur De aanleiding was de verschijning van de eerste bibliotheekmonitor van de KB Het aantal volwassen leden daalde in 2015 maar het aantal jeugdleden nam toe tot 23 miljoen Zij leenden 38 miljoen boeken blijkt uit de monitor In totaal leenden de 156 bibliotheken 73 miljoen fysieke boeken en 4 miljoen e-books uit De vorige hoofdstukken uit dit jaarverslag geven een goed beeld van wat er allemaal in 2016 is gebeurd Bovenstaande tekst had mijn tekst kunnen zijn Ook bij VANnU stijgen de jeugdleden en daalt het aantal volwassen leden De inspanning om de jeugd te bereiken en lezen en leesplezier te bevorderen loont en daar profiteren kinderen hun leven lang van Op de laatste pagina van dit verslag staat een prachtig overzicht van het aanbod en de dienstverlening van VANnU Afhankelijk van de subsidie en de mogelijkheden om samen te werken en door de inzet van onze medewerkers is door VANnU voor de verschillende gemeenten de afgelopen jaren een aanbod gecreeumlerd Naast de specifieke wensen van de gemeenten is de koers van VANnU daarbij altijd leidend De bezuinigingen in de gemeenten Roosendaal en Zundert kosten veel tijd en energie maar bieden ook kansen voor nieuwe dienstverlening VANnU heeft ook de afgelopen jaren succesvolle of kansrijke programmarsquos of formules van de ene gemeente kunnen implementeren in de andere Op die manier profiteren alle gemeenten van het feit dat men afspraken maakt met dezelfde professionele organisatie

47

Alhoewel deze lokale verschillen kleur geven aan het bibliotheekaanbod is er na jaren van bezuinigingen wel een grens bereikt De gemiddelde bijdrage per inwoner is laag VANnU moet en wil op een goede kwalitatieve manier aan haar 5 kernfuncties invulling geven en voorbereid zijn op de toekomst Dat vraagt om ruimte voor innovatie en om een sterke en stabiele organisatie Daar zijn alle aangesloten gemeenten bij gebaad Het voornemen is om in 2017 met de gemeenten een convenant af te sluiten en daarin een aantal basisafspraken op te nemen over de regionale dienstverlening en de toekomst Een convenant wordt gezien als een manier om in gezamenlijkheid verantwoordelijkheid te nemen voor het bibliotheekwerk van de toekomst De vijf wethouders hebben op het verzoek positief gereageerd Naast deze opdracht is er nog een aantal belangrijke opdrachten voor de komende jaren geformuleerd 24 Een belangrijke die ik in dit hoofdstuk nog kort wil delen is de grote opgave op het gebied van HR Eerder in dit verslag is aangegeven dat de bibliotheek een transitie doormaakt verandert en verbreedt Vragen als Hoe zorgen we dat onze medewerkers voldoende zijn voorbereid en toegerust op de toekomst Hoe zorgen we ervoor dat we talenten binnen de organisatie behouden Hoe realiseren we een goede in- door- en uitstroom en Hoe zien we de rol van de vrijwilligers zijn voor de toekomst van VANnU uiterst relevant VANnU moet haar maatschappelijke meerwaarde tegen een achtergrond van teruglopende subsidies vergroten Dit vraagt om nieuwe focus en keuzes een beweging die momenteel in de hele bibliotheeksector gestalte krijgt Deze ontwikkelingen vragen om een nieuwe inrichting van de organisatie die niet alleen een structuurwijziging is maar die met name ook de kaders biedt voor de rolverdeling en de competenties

24

Zelfevaluatie VANNU voor de certificering

waarop in de organisatie met elkaar en buiten de organisatie met partners wordt samengewerkt Om dit te bereiken is eind 2016 besloten om in 2017 een kwalitatieve reorganisatie door te voeren Een andere opdracht waar VANnU voor staat is hoe VANnU haar ambities kan verwezenlijken en innoveren terwijl de financieumlle middelen (de subsidies daling betalende leden) al jaren afnemen Hoe kunnen extra inkomsten worden gegenereerd en waar liggen kansen

Waar we hard aan hebben gewerkt tov de vorige certificering is dat we meer en beter inzichtelijk maken dat we altijd keuzes maken en stappen zetten in het licht van de stip op de horizon die we hebben geformuleerd in ons meerjarenbeleidsplan We deden dat in het verleden ook maar dat was niet altijd zichtbaar We nemen nu de tijd voor planvorming we leggen meer vast we communiceren beter en zorgvuldiger intern en extern We zijn kritisch op onszelf in de evaluatie leren daarvan voor de toekomst en verbeteren daar waar kan Door het gezamenlijk voorbereiden van de aankomende certificering werden we ons nog meer bewust van waar we vandaan komen en naar op weg zijn Van de successen de uitdagingen en de knelpunten We hebben afstand kunnen nemen van de waan van alledag en de tijd genomen om van een afstand naar de organisatie te kijken Onze ambitie is altijd groot geweest en dat zal zo blijven We zijn ons bewust van het feit dat we zelf de regie moeten houden op de ontwikkeling van de bibliotheek naar de toekomst Dat betekent dat we bedreigingen die op ons afkomen voor zover als kan proberen te keren maar ons vooral willen blijven richten op de kansen En die zijn er genoeg en geven energie VANnU blijft investeren in vernieuwing Dat is voor RvT directeurbestuurder en managers de enige juiste koers Mevrouw FD Assink-Aben directeurbestuurder Bibliotheek VANnU

48

Page 37: Jaarverslag Bibliotheek VANnU 2016 · transparante verantwoording over de wijze waarop het toezicht in 2016 is uitgeoefend. Hier wordt achtereenvolgens verslag gedaan van de samenstelling

37

Taalpunten In 2016 heeft VANnU samen met haar netwerkpartners twee taalpunten opgezet eacuteeacuten loket dat burgers overzicht biedt van het informele formele en non-formele scholingsaanbod op het gebied van taal en digitale vaardigheden in de regio Naast de doorverwijsfunctie bieden de Taalpunten ook laagdrempelige trainingen Aan de hand van een intake wordt de scholingsbehoefte van de deelnemer in kaart gebracht en kan er bijvoorbeeld een training Klik amp Tik worden gedaan Het eerste Taalpunt opende in maart 2016 in de wijk Kalsdonk in Roosendaal en de tweede is op 31 maart in de bibliotheek Zevenbergen feestelijk geopend Na opening van de Taalpunten is er voortdurend aanloop van mensen met taalvragen In 2016 zijn er 34 mensen geholpen enof doorverwezen in Kalsdonk In het taalpunt in Zevenbergen zijn in 2016 totaal 14 mensen geholpen met hun taalvraag

Activering Deelnemers Opmerkingen

Roosendaal 31 Klik amp Tik basis

Taalpunt Kalsdonk (RSD) 34 Intakes

Moerdijk 17 Klik amp Tik basis

Taalpunt Moerdijk 14 Intakes

Halderberge 11 Klik amp Tik basis

Rucphen 9 Klik amp Tik basis

Zundert 7 Klik amp Tik basis

Training herkennen amp doorverwijzen

15 Gezondheidsplein

Kalsdonk

138

Trainingen Op 20 september heeft VANnU aan de partners van het Gezondheidsplein in Kalsdonk een training Herkennen en motiveren laaggeletterden

gegeven

Week van de alfabetisering Samen met haar partners in het West Brabantse Taal voor het Leven organiseerde Bibliotheek VANnU een Lagerhuisdebat tijdens de Week van de Alfabetisering In dit interactieve debat ging men op zoek naar de formule om slim samen te werken eacuteeacuten doel maar met een verschillende motivatie belang of uitgangspunt Wanneer is de samenwerking slim en daarmee effectief Het debat vond plaats in Etten Leur De landelijke week van de alfabetisering viel dit jaar samen met de start van het nieuwe Taaljaar 2016-2017 Samen met de gemeente Moerdijk heeft de bibliotheek een informatieve en interactieve bijeenkomst georganiseerd (5 september 2016) waarin verteld werd over de aanpak van laaggeletterdheid Wethouder Thomas Zwiers gaf het belang van de aandacht voor laaggeletterdheid aan in het bijzonder voor werknemers Daarnaast werd stilgestaan bij het aanbod aan taalactiviteiten in het schooljaar 2016-2017 en het taalnetwerk in de regio Bijzondere aandacht was er voor de rol van vrijwilligers in de taaltrajecten Zonder vrijwilligers is een groot aantal taalactiviteiten niet uit te voeren Taalnetwerk In het Taalnetwerk zijn lokale taalbieders en ndashprojecten vertegenwoordigd zoals Humanitas Vluchtelingenwerk de VoorleesExpress ROC Kellebeek WijZijn Traverse en de STA teams Het netwerk komt onder voorzitterschap van VANnU 2 tot 3 maal per jaar samen om kennis te delen en samen te werken In 2016 heeft dat geleid tot het opstellen van een Taalkaart van Roosendaal (welke aanbieders bieden welke trainingen aan tegen welke voorwaarden) De Taalkaart is inmiddels door de deelnemers in gebruik genomen Verder wordt er veel aandacht besteed aan het werven van taalvrijwilligers VANnU Humanitas Vluchtelingenwerk en WijZijn Traverse bundelden de krachten om via uitingen in de media taalvrijwilligers te werven Dat leidde tot een goed bezochte informatiemiddag op 9 december waar zorsquon 50 geiumlnteresseerden zich meldden

38

Activering WEB trajecten Taaloefengroepen In Rucphen en in Roosendaal organiseert de Bibliotheek VANnU wekelijks taaloefengroepen voor medewerkers van de WVS De werkleiding van de WVS geeft aan dat zij zien dat hun medewerkers echt veranderen sinds zij aan de taaloefengroep zijn begonnen De persoonlijke benadering en begeleiding van de taalvrijwilligers zorgt ervoor dat de cursisten meer zelfvertrouwen krijgen en verrast worden in hun eigen kunnen In totaal hebben in de vijf gemeenten 36 personen deelgenomen Klik amp Tik cursussen Voor alle mensen die moeite hebben om hun weg te vinden op internet biedt de Bibliotheek op de vijf kernvestigingen de cursus Klik amp Tik aan De cursisten worden begeleid door vrijwilligers In 2016 hebben 40 cursisten de cursus met succes afgerond en hiermee hun zelfredzaamheid vergroot Taal amp Arbeidsmarkt Walk amp Talk en Werkmap Walk amp Talk Vanaf oktober organiseert Bibliotheek VANnU maandelijks op elke derde maandag van de maand Walk amp Talk deacute koffiepauze voor werkzoekenden Het is een gratis netwerkbijeenkomst voor en door werkzoekenden In een ongedwongen sfeer maakt men in Bibliotheek VANnU kennis met elkaar krijgt men tips van een professional enof hoort men ervaringen van (ex-)werkzoekenden In 2016 waren de themarsquos Netwerken hoe doe je dat (oktober) Hoe maak je een goed basis CV (november) en Werken in Belgieuml (december) In 2016 hebben 62 belangstellenden deelgenomen aan de bijeenkomsten

Werkmap De dienstverlening van het UWV verloopt digitaal Laagopgeleide en oudere werkzoekenden hebben vaak moeite met het aanvragen van een DigiD en het omgaan met de digitale werkmap van het UWV In 2016 hebben 32 deelnemers een training gevolgd om hun vaardigheden op dit gebied te verbeteren

Monitoring In januari 2017 verscheen de landelijke Monitor Digitale Vaardigheden 2015-2016 uitgevoerd door Next Value in opdracht van de Koninklijke Bibliotheek In deze monitor waar VANnU aan meegewerkt heeft wordt gekeken naar de resultaten van de digitale trajecten en worden deelnemers bevraagd In de algemene conclusies en aanbevelingen worden de volgende zaken aangegeven en door VANnU opgepakt 1 Zoek samenwerking met doorverwijzers VANnU heeft dit geborgd op regionaal niveau door Taal voor het Leven West-Brabant en lokaal via het Taalnetwerk Werk met vrijwilligers VANnU werkt sinds 2014 met taalvrijwilligers zij worden getraind door ROC Kellebeek enof St Lezen en Schrijven 2 Voorkom een te vrijblijvende leeromgeving door actief samen te werken met bijvoorbeeld de WVS worden deelnemers gestimuleerd om actief deel te nemen 3 Probeer maatwerk te bieden en verwijs door naar vervolgtrajecten sinds 2016 worden in de Taalpunten intakes afgenomen door taaldocenten van ROC Kellebeek daarmee wordt de doorverwijzing nog meer maatwerk Ten slotte werd de deelnemers gevraagd naar hun tevredenheid over de trainingen 37 deelnemers hebben meegewerkt aan de monitor Door de samenwerking met ROC Kellebeek in 2016 verder vorm te geven is er meer aandacht gekomen voor deskundigheidsbevordering van de taalvrijwilliger en is de doorstroom van deelnemers toegenomen Daarmee wint de West-Brabantse aanpak aan duurzaamheid

39

28 Werkzaamheden Marktplaats Cultuureducatie 2016 Bibliotheek VANnU is verantwoordelijk voor de Marktplaats Cultuureducatie in de gemeenten Halderberge en Moerdijk De doelstelling van de Marktplaats is Een netwerk en samenwerking tussen aanbieders van cultuur en het onderwijs creeumlren zodat de jeugd meer in aanraking komt met kunst en cultuur en zich daardoor beter kan ontwikkelen De cooumlrdinator Marktplaats Cultuureducatie heeft in 2016 de volgende taken uitgevoerd

inventariseren van de vraag op het gebied van cultuureducatie van het onderwijs (PO en VO)

inventariseren van de vraag op het gebied van cultuureducatie voor en naschoolse opvang inventariseren van de mogelijkheden van de culturele aanbieders

culturele aanbieders meenemen in de lsquotaalrsquo van het onderwijs

het uitbreiden en verstevigen van het lokaal cultuur-educatief netwerk

samenwerken met de intermediairs van regiorsquos West Brabant

afstemmen van vraag en aanbod Het Kunstmenu wordt afgenomen door alle Halderbergse scholen en elf scholen uit de gemeente Moerdijk Het wordt aangeboden in samenwerking met CultuurCompaan (gemeente Roosendaal) en bestaat uit activiteiten van lokale (professionele aanbieders uit de gemeente) regionale (professionele aanbieders uit de provincie) en landelijke culturele instellingen De leerlingen maken op deze manier kennis met de drie domeinen van Cultuureducatie (in huis met de culturele omgeving en uit de grote wereld) Verder nemen de scholen deel aan diverse naschoolse activiteiten (verlengde schooldag) en vinden er diverse losse culturele projecten op de scholen plaats

De cooumlrdinator ondersteunt culturele instellingen kunstenaars en het onderwijs mbt actuele ontwikkelingen op het gebied van cultuureducatie Zij organiseert netwerkbijeenkomsten voor de interne cultuurcooumlrdinatoren (ICCrsquoers) biedt scholing aan en geeft de ICC cursus in West- Brabant Daarnaast worden er cursussen aangeboden voor culturele aanbieders zodat ook zij meegaan in de huidige ontwikkelingen op het gebied van cultuureducatie De cooumlrdinator cultuureducatie is tevens intermediair voor de scholen mbt de rijksregeling Cultuureducatie met Kwaliteit (2013 ndash 2016) een opdracht die middels de Cultuurloper wordt uitgevoerd Hierbij wordt nauw samengewerkt met de Provinciale instelling Kunstbalie Aan de regeling nemen 5 scholen uit de gemeente Halerberge en 7 scholen uit de gemeente Moerdijk deel VANnU werkt regionaal en dat vertaalt zich ook in de Marktplaats Cultuureducatie waar het onderhouden van contacten met andere marktplaatsen en buurgemeenten vanzelfsprekend is De cooumlrdinator neemt deel aan het zogenaamde Regionaal Overleg Marktplaatsen (ROM) en een Provinciaal Overleg Het doel is om gezamenlijke activiteiten voor de regio West- Brabant te organiseren Er wordt samengewerkt met de cooumlrdinator Brede Scholen en cooumlrdinator Sport van beide gemeenten Ook vindt er steeds meer samenwerking plaats met de schoolbesturen Stichting Openbaar Onderwijs West-Brabant is een bovenschools traject gestart op het gebied van cultuureducatie met oa de intermediairs van de gemeente Roosendaal en HalderbergeMoerdijk Tot slot neemt de cooumlrdinator zitting in de werkgroep Cultuurmaand (septemberoktober) van de gemeente Halderberge Zij richt zich vooral op de activiteiten voor het onderwijs

40

29 Personeel en Organisatie

Per 31-12-2016 heeft VANnU 3885 FTE in dienst In totaal gaat het om 74 medewerkers De groei in ftersquos (145) heeft met name te maken met de uitrol dBoS en toename van leesconsulenten waarover eerder in dit verslag is gesproken In de Frontoffice is het aantal uren door oa sluiting van servicepunten in de gemeente Zundert en aanpassingen van het servicepunt in Wouw afgenomen

De leeftijdsopbouw van de medewerkers Van alle medewerkers bij VANnU is 95 jonger dan 40 jaar Het percentage medewerkers tussen de 40 en 50 jaar is 135 54 van de medewerkers is tussen de 50 en 60 jaar en het percentage 60+ is 23 VANnU heeft tov de landelijke leeftijdsopbouw een hoger percentage 50 plussers Dat betekent dat er goed moet worden nagedacht over de instroom van jongere medewerkers om de uitstroom voor de komende jaren op te kunnen vangen Dat is een lastig vraagstuk omdat bij een reorganisatie de jongere medewerkers vaak degenen zijn die door middel van afspiegeling moeten vertrekken Het komend jaar zal dit onderwerp opnieuw op de agenda staan van directie en OR omdat het vraagt om een

visie over hoe het toekomstig personeelsbestand eruit moet komen zien en hoe de organisatie zich daarop kan voorbereiden

Personeelsverloop in- door- en uitstroom In totaal zijn er in 2016 acht medewerkers ingestroomd waarvan

projectmedewerker vernieuwing netwerk

1 cooumlrdinator Frontoffice

1 controller

1 medewerker communicatie

2 leesconsulenten 4-12

2 ondersteuners leesconsulenten

stagiaire19 Daarnaast zijn er zes medewerkers uit dienst getreden waarvan

1 ondersteuner leesconsulenten

3 opruimhulpen

2 informatiemedewerkers

19

De stagiaire is in augustus voor een aantal uur als medewerker communicatie aangesteld

0 10 20 30 40 50

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

totale FTE

totale FTE

0

10

20

30

40

50

60

15-30 30-40 40-50 50-60 60+

pe

rce

nta

ge

Leeftijdsopbouw in percentages

VANnU

st Bibliotheekwerk

landelijk

41

Jubilea In 2016 waren er twee jubilarissen Een medewerker was 40 jaar in dienst en een 25 jaar in dienst bij VANnU

Ziekteverzuim Het gemiddelde verzuimpercentage in 2016 bedroeg 32 De ziekte frequentie is 09 Het ziekteverzuim is ten opzichte van 2015 gedaald (587) Onderstaande grafiek toont het verzuimverloop in 2016 Duidelijk is dat het verzuimcijfer vooral wordt beiumlnvloed door een aantal langdurig zieken Het ziekteverzuim is in lijn met de landelijke trend 20 Ziekteverzuim 2016

20

CBS statline cultuur sport en recreatie geeft over de eerste drie kwartalen van 2016 een gemiddeld percentage aan van 32

Scholing VANnU vindt het belangrijk om haar medewerkers zo goed mogelijk voor te bereiden op het bibliotheekwerk van de toekomst In de strategische koers 2016-2018 staan de kernkwaliteiten collectioneren programmeren en netwerken centraal Om medewerkers de kans te geven deze competenties verder te ontwikkelen heeft VANnU in 2016 verschillende stappen gezet In het fusieproces is afgesproken dat er in de front office toegewerkt zou worden naar minder functies De functie van medewerker klantenservice is komen te vervallen en alle medewerkers die het betrof zijn opgeleid tot informatiemedewerker Een groep van 16 medewerkers heeft een opleidingstraject van 6 maanden doorlopen wat leidde tot een certificaat voor iedereen en een benoeming tot informatiemedewerker Alle front office medewerkers hebben in de zomer een training gevolgd over de digitale diensten van VANnU Hierbij kwam het gebruik van de e-books aan de orde en uitleg en gebruik van de verschillende bibliotheek apps digitale bibliotheek bronnen Daarnaast is er extra toelichting gegeven op het gebruik van Bicat het bibliotheekinformatiesysteem Na afloop van de training waren de medewerkers op de hoogte van het volledige aanbod en beter in staat om gebruikers te informeren en vragen te beantwoorden over het brede aanbod van digitale diensten

In 2016 is door alle medewerkers verder gewerkt in de themagroepen om de kerncompetenties concreet gestalte te geven Een doel in 2016 was ook om de medewerkers uit ZundertRucphen aan te laten sluiten bij deze manier van werken Opgemerkt moet worden dat hier in 2017 nog een aantal stappen in gezet moet worden De themagroepen biedt medewerkers de mogelijkheid om het netwerken het vormen van themacollecties en het bedenken van een bijpassend programma uit te proberen te oefenen en hiervan te leren In de praktijk blijkt dit meer of minder goed te slagen afhankelijk van het thema

0

20

40

60

80

100

120

140

160

180

verzuim kort0-7 dagen

verzuimmiddellang 8-

42 dagen

verzuim lang43-365 dagen

aantal ziektedagen

aantal medewerkers

42

Een aantal themagroepen heeft in 2016 tastbare resultaten weggezet Zo is er een pop-up bieb in winkelcentrum De Roselaar verschenen een pop-up in de basiliek in Oudenbosch zijn er verschillende voorleesactiviteiten geweest door het hele werkgebied zijn er contacten gelegd en presentaties geweest bij een aantal Alzheimer-cafeacutes en vonden andere activiteiten plaats zoals een Boekenproeverij in Zevenbergen Uiteraard werd er door de themagroepen ook aandacht besteed aan de landelijke leesbevorderingscampagnes zoals de (kinder)Boekenweek en Nederland Leest

Inzet vrijwilligers in de branche Stichting BibliotheekWerk is in 2015 door het Centraal Overleg Arbeidsvoorwaarden Openbare Bibliotheken gevraagd een inventarisatie uit te voeren van de inzet van vrijwilligers in de branche Van de 124 ondervraagde bibliotheken geeft 92 procent aan dat zij met vrijwilligers werken In bijna de helft van deze bibliotheken zijn op dit moment meer vrijwilligers werkzaam dan medewerkers met een arbeidsovereenkomst Wel worden zij vaak een beperkt aantal uren per week ingezet Wanneer een bibliotheek niet met vrijwilligers werkt is dit over het algemeen een principieumlle beslissing Over het algemeen voeren vrijwilligers in bibliotheken verschillende taken uit Een belangrijke taak is de bezorging van materialen aan huis Daarnaast worden vrijwilligers ook regelmatig ingezet als gastheer of gastvrouw en ondersteunen ze regelmatig bij de uitvoering van verschillende publieks- en promotieactiviteiten in de bibliotheek Ook zijn er werkzaamheden die minder frequent door vrijwilligers worden opgepakt Dit geldt bijvoorbeeld voor het adviseren over de ontwikkeling van de collectie het plaatsen van de collectie en het presenteren van collectieonderdelen als ondersteuning bij een project of activiteit Ruim driekwart van de bibliotheken met vrijwilligersbeleid heeft beleid vastgesteld over de scholing en begeleiding van vrijwilligers In de praktijk blijkt echter dat er minder vaak concrete initiatieven zijn om vrijwilligers de mogelijkheid te bieden zich verder te ontwikkelen

Als er een initiatief aanwezig is is dit doorgaans gericht op het aanbieden van scholing21 Inzet vrijwilligers VANnU Met het oog op de bezuinigingen en de veranderende rol van bibliotheken vraagt het vrijwilligersbeleid veel tijd en aandacht van directie managers en ondernemingsraad Sinds de fusie in 2015 met de bibliotheek ZundertRucphen heeft VANnU te maken met vrijwilligers in het uitleenproces In Rijsbergen en Rucphen was men gewend te werken met vrijwilligers in de rol van gastvrouw terwijl in het VANnU werkgebied van voacuteoacuter de fusie alleen gebruik werd gemaakt van expert-vrijwilligers (bv voor de speelotheek en voor cursussen zoals Klik en Tik) Met de realisatie van de nieuwe voorziening in Wouw is gekozen voor de inzet van vrijwilligers in de ondersteuning bij het uitlenen De vrijwilligers zorgen voor een opgeruimde ruimte voor een prettige ontvangst en ondersteunen in het gebruik van de zelfservice-apparatuur In 2016 is veel aandacht geweest voor de wijze waarop de vrijwilligers ingezet worden in de organisatie en de gesprekken over dit onderwerp zullen ook in 2017 voortgezet worden Uiteraard speelt de OR hierin een belangrijke en verbindende rol In 2016 werden ook de voorbereidingen getroffen voor een pilot in Rijsbergen die in januari 2017 van start gaat Het doel is om de inzet van vrijwilligers in het uitleenproces verder uit te werken de samenwerking tussen de vrijwilliger en de betaalde kracht helder vorm te geven en te beschrijven wat het vakmanschap voor het bibliotheekwerk lsquonieuwe stijlrsquo inhoudt Om kennis en kunde te delen en ervaringen uit te wisselen maakt de cooumlrdinator vrijwilligers deel uit van een (Brabantse) overlegstructuur met andere cooumlrdinatoren De inzet van vrijwilligers is een onderwerp dat in iedere bibliotheek speelt

21

httpswwwbibliotheekwerknlVrijwilligers_in_de_bibliotheekpdf

43

210 Ontwikkelingen in de openbare bibliotheek Samenwerking Bibliotheek VANnU werkt in alle gemeenten samen met partners op het gebied van zorg en welzijn (CJG) voorschoolse voorzieningen (kinderopvang en peuterspeelzalen) educatie (basis- en voortgezet onderwijs) laaggeletterdheid (bibliotheken West-Brabant ROC UWV en WVS) en cultuur (diverse instellingen zoals musea schouwburg en archief of organisaties zoals Stichting Cultuur Moerdijk) Bovenlokaal wordt er samengewerkt in de Brabantse Netwerkbibliotheek (BNB) Dit is een samenwerkingsverband tussen de 19 Brabantse basisbibliotheken en Cubiss Cubiss is een Provinciale Ondersteuningsinstelling (POI) en heeft een rechtstreekse subsidierelatie met de provincie Noord-Brabant Een essentieel doel van de BNB is het creeumlren van een goed toegankelijk netwerk Een plek waar ideeeumln floreren waar informatie en ervaringen worden uitgewisseld en waar kennis wordt gedeeld zodat de gebruikers en de partners van de Brabantse bibliotheken optimaal worden bediend Niet alleen nu maar ook in de toekomst De hoofddoelstelling van de BNB is het stimuleren van de Brabantse kennisinfrastructuur door vanuit de bibliotheekfunctie bij te dragen aan een goed ingerichte publieke informatievoorziening (httpwwwbnbibliotheeknl) Het samenwerkingsverband heeft een gezamenlijk beleidsplan vastgesteld en voert de provinciale projecten mede onder die vlag uit Branche De branchevereniging van en voor de openbare bibliotheken is de Vereniging van Openbare Bibliotheken (wwwdebibliothekennl) Tot slot is er nog de Stichting Certificering Openbare Bibliotheken Deze stichting ontwikkelt en bewaakt kwaliteitsnormen en toetst de kwaliteit van bibliotheekorganisaties aan deze normen door middel van audits (wwwbibliotheekcertificaatnl)

De overheden De overheid is op drie niveaus betrokken bij de basisbibliotheek op gemeentelijk provinciaal en landelijk niveau Gemeente De gemeente is de primaire opdrachtgever van de basisbibliotheek Zij verleent VANnU subsidie Binnen het gemeentelijk beleidskader dat gebaseerd is op eenduidig en samenhangend beleid worden concrete afspraken gemaakt met Bibliotheek VANnU over de te behalen resultaten en prestaties Tussen de gemeenten en Bibliotheek VANnU wordt een tweezijdig contract afgesloten dat nagekomen en geeumlvalueerd moet worden Bibliotheek VANnU ontvangt subsidie op basis van een uitvoeringsovereenkomst op basis van de Algemene Wet Bestuursrecht (AwB) Uitgangspunt is dat wordt gestuurd op inhoud en dat wederzijds afspraken worden gemaakt tussen de gemeente en Bibliotheek VANnU De basis van deze afspraken is

1 De beleidsdoelen die de gemeente nastreeft 2 De diensten en producten die Bibliotheek VANnU levert om aan

die beleidsdoelen te voldoen of een bijdrage te leveren 3 Duidelijke beoordelingscriteria op basis waarvan de prestaties en

(eventuele) resultaten worden beoordeeld en de subsidierelatie wordt afgerekend

Provincie In opdracht van de provincie Noord-Brabant werkt Cubiss samen met de Brabantse bibliotheken aan programmas voor bibliotheekvernieuwing Het werkplan van Cubiss bestaat de komende jaren uit vier projecten

1 Bieb Lab (voorheen Innovatie van de bibliotheekfuncties) 2 Innovatie van de educatieve functie 3 Versterken taalvaardigheid 4 Vergroten mediawijsheid

44

De eerste twee projecten zijn gerelateerd aan de wettelijke taak zoals die is vastgelegd in de Wsob Cubiss voert deze opdracht uit in zeer nauw overleg met de Brabantse bibliotheken De twee andere projecten zijn de uitwerking van een aanvullende provinciale opdracht aan Cubiss Naast bibliotheken zijn ook organisaties binnen het sociale domein en het onderwijs hierbij betrokken als partner Rijk De rijksoverheid is verantwoordelijk voor het functioneren van de openbare bibliotheken als stelsel met als aandachtspunten een vergroting van de doelmatigheid samenhang kwaliteit en pluriformiteit van het stelsel openbaar bibliotheekwerk De Wet stelsel openbare bibliotheekvoorzieningen (Wsob) kortweg de Bibliotheekwet is vanaf 1 januari 2015 van kracht De bibliotheekwet regelt de digitalisering van de openbare bibliotheek en zorgt voor structurele financiering daarvan door de Rijksoverheid In deze wet is vastgelegd dat iedere Nederlander toegang moet hebben tot een openbare bibliotheek zowel in fysieke als digitale vorm Ook zijn de vijf functies en voorwaarden vastgelegd waaraan een openbare bibliotheek moet voldoen (zie ook inleiding jaarverslag) De Koninklijke Bibliotheek (KB) heeft onder de Wsob een regierol gekregen binnen het netwerk van openbare bibliotheekvoorzieningen en de verantwoordelijkheid voor de landelijke digitale bibliotheek en Aangepast Lezen Het KB-beleidsplan 2015-2018 lsquoDe kracht van het netwerkrsquo formuleert de ambities van de KB in breed verband met twee strategische prioriteiten

1 Realiseren van de nationale digitale bibliotheek 2 Het versterken van de nationale en internationale samenwerking

Met de nationale digitale bibliotheek neemt de KB het voortouw in het uitbouwen van de rol en betekenis van de bibliotheek in het digitale domein De landelijke digitale infrastructuur zorgt voor de componenten waarmee alle openbare bibliotheekvoorzieningen deelnemen en gebruikmaken van de diensten van de digitale bibliotheek

Het versterken van de nationale samenwerking is gericht op het verbreden van de betekenis van de bibliotheek In samenspraak met de bibliotheken zelf de provinciale service organisaties de VOB en andere partners geeft de KB invulling aan de stelseltaken regie en advies faciliterende en cooumlrdinerende taken en de aansturing van grootschalige programmarsquos en projecten voor het hele bibliotheekstelsel Onttrekking Gemeentefonds voor aanschaf e-content Vanaf 2015 is het Rijk verantwoordelijk voor de financiering van de centrale aanschaf van e-content voor de openbare bibliotheken Daarvoor onttrekt het Rijk een bedrag aan het Gemeentefonds Dit bedrag stelt de minister van OCampW ter beschikking aan de KB voor de inkoop van e-content De KB koopt vervolgens in op voordracht van de openbare bibliotheken begrensd door het financieumlle kader van het ter beschikking gestelde bedrag Tot 1-1-2015 dragen bibliotheken een bedrag per inwoner af aan de VOB voor de inkoop van e-content het zogenaamde omslaggeld Voor 2014 was dat euro 035 per inwoner Het groeipad en de hoogte van de uitname worden formeel vastgesteld in een overleg tussen diverse ministeries en de VNG Gekozen is voor een scenario van relatieve groei Onttrekking gemeentefonds e-content en consequenties

jaar Bedrag per inwoner Totale uitname VANNU22

2014 035 euro 65456

2015 047 euro 87898

2016 055 euro 102859

2017 063 euro 117821

2018 073 euro 136522

De vijf gemeenten van VANnU gaan verschillend met de uitname om De gemeente Moerdijk houdt het bedrag in van de subsidie de gemeente Halderberge deels en de andere drie gemeenten niet

22

Aantal inwoners op basis van gegevens 2016 187017

45

Digitaal abonnement Per 1 januari 2016 heeft de Koninklijke Bibliotheek een lidmaatschapsvorm toegevoegd aan de bestaande lidmaatschapsvormen van de openbare bibliotheken namelijk de mogelijkheid om gebruik te maken van enkel de digitale voorziening Voor dit lidmaatschap is een tarief vastgesteld van 42 euro per jaar Het aanbod van deze lidmaatschapsvorm en ndashtarief is een stap in de ontwikkeling van het publieke aanbod die past binnen de verdere ontwikkeling van de toegang tot digitale werken in het algemeen De Koninklijke Bibliotheek blijft in gesprek met zowel de openbare bibliotheken als de aanbieders van digitale content om een optimaal aanbod voor de klant te realiseren dat in lijn is met de publieke waarden van de openbare bibliotheek Primair gaat het om het aanbod e-books waarvoor licenties zijn afgesloten met individuele uitgevers secundair gaat het om andere content types (audio databanken etc) Omdat het gebruik van e-books in Nederland nog in ontwikkeling is zowel in relatie tot openbare bibliotheken als in relatie tot het commercieumlle - en ook het illegale - aanbod is de introductie van een digitaal lidmaatschap van de openbare bibliotheek niet een eindpunt in de positionering van het publieke aanbod in dit domein De KB stelt daarom een gefaseerde ontwikkeling van de tariefstructuur voor die flexibel genoeg is om in te spelen op ontwikkelingen in het netwerk en in de markt De Nationale bibliotheekpas en gastlenen Naast het digitale abonnement loopt ook de ontwikkeling van de nationale bibliotheekpas Het project de Nationale Bibliotheekpas ontwikkelt eacuteeacuten pas die burgers toegang geeft tot alle landelijke en lokale (digitale) diensten Op deze manier krijgen zij makkelijker toegang tot de fysieke collectie van alle bibliotheken in heel Nederland Door de invoering van een nationale bibliotheekpas zijn er in de toekomst voor de klant geen verschillende loketten meer met verschillende voorwaarden en dienstverlening Een ander voordeel is de versterking van het merk en het imago van de bibliotheek bibliotheken treden meer naar buiten als eacuteeacuten

netwerk Tot slot zal er ook sprake zijn van efficiency eacuteeacuten stelsel van voorwaarden en keuzemogelijkheden is veel goedkoper en effectiever Bovendien ontstaat er vanuit de gezamenlijkheid de mogelijkheid om op landelijk niveau te kunnen innoveren In januari is onder het motto - Lezen kun je overal lenen nu ook- gastlenen (landelijk) van start gegaan Met gastlenen kunnen bibliotheekleden ook elders in Nederland lenen Daarvoor is een geldig bibliotheeklidmaatschap nodig met een abonnement dat toegang geeft tot gastlenen Gastlenen is een onderdeel van het VOB-project de nationale bibliotheekpas Gezamenlijke innovatieagenda Op 1 januari 2015 is de Wet stelsel openbare bibliotheekvoorzieningen (Wsob) in werking getreden De Wsob gaat uit van een bibliotheekstelsel waarin de drie overheden nadrukkelijk samen de netwerk- verantwoordelijkheid dragen De minister de provinciebesturen en de gemeentebesturen zijn gezamenlijk verantwoordelijk voor een netwerk van openbare bibliotheekvoorzieningen Dit netwerk van openbare bibliotheekvoorzieningen wordt gevormd door

bull de lokale bibliotheken bull de provinciale ondersteuningsinstellingen (POIrsquos) bull de Koninklijke Bibliotheek (KB) voor wat betreft haar taak tot het

in stand houden van de landelijke digitale bibliotheek De Wsob beschrijft de taken van de deelnemers in het netwerk Bij sommige taken raken de verantwoordelijkheden van de verschillende deelnemers elkaar Dat is bijvoorbeeld het geval bij de innovatietaak23 Omdat de verantwoordelijkheid van de gezamenlijke POIrsquos op het gebied van innovatie enerzijds en de cooumlrdinerende taak van de KB anderzijds sterke raakvlakken hebben is bij het bestuurlijk overleg van OCW IPO en

23

Artikel 16 van de Wsob omschrijft als verantwoordelijkheid voor de gezamenlijke POIrsquos2 lsquode ontwikkeling van innovaties ten behoeve van de lokale bibliotheken in overeenstemming met de Koninklijke Bibliotheek in verband met haar cooumlrdinerende taakrsquo

46

VNG samen met VOB SPN en KB de wens ontstaan te komen tot een Gezamenlijke innovatieagenda De Gezamenlijke innovatieagenda heeft als hoofddoel om de vernieuwingskracht van de bibliotheeksector te versterken om zo toegevoegde waarde te kunnen bieden aan burgers en samenleving in lijn met de vijf functies van de bibliotheek Om dat hoofddoel te kunnen realiseren wordt met deze Gezamenlijke innovatieagenda ingezet op

Het aanbrengen van focus door de innovatiekracht te bundelen op een overzichtelijk aantal prioriteiten die breed worden gedeeld door zowel de netwerkverantwoordelijke overheden als het gelaagde bibliotheeknetwerk

Het op gang brengen van een proces van permanente innovatie op deze prioriteiten

Het geven van helderheid over de concrete rolverdeling tussen partijen ndash passend binnen de kaders van de Wsob ndash zodat optimale samenwerking kan ontstaan bij dit proces van permanente innovatie

Met deze Gezamenlijke innovatieagenda als leidraad kunnen overheden vanuit hun verantwoordelijkheid voor het netwerk van openbare bibliotheekvoorzieningen samen met het bibliotheekveld daadkrachtig invulling geven aan het innovatieproces zowel fysiek als digitaal Digihulp via bibliotheken In februari 2016 startte met de ondertekening van een convenant de samenwerking tussen de Belastingdienst en de Koninklijke bibliotheek Doel is om mensen via de lokale openbare bibliotheek ondersteuning te bieden bij het digitaal zaken doen met de overheid Op termijn kunnen burgers bij de bibliotheek terecht voor inhoudelijke hulp over toeslagen en inkomstenbelasting De komende jaren zullen de meeste bibliotheken belastingspreekuren gaan organiseren Inmiddels is een aantal pilots gestart

211 Een blik vooruit

lsquoDe bieb is een aantrekkelijke ontmoetingsplaats geworden waar jongeren en volwassenen graag komen Ze kunnen boeken lenen maar ook een talencursus volgen met een 3D-printer aan de slag gaan of meedoen aan een debat De bibliotheek heeft zichzelf heruitgevondenrsquo Bovenstaande is een citaat uit een brief naar de Tweede Kamer van minister Jet Bussemaker van Cultuur De aanleiding was de verschijning van de eerste bibliotheekmonitor van de KB Het aantal volwassen leden daalde in 2015 maar het aantal jeugdleden nam toe tot 23 miljoen Zij leenden 38 miljoen boeken blijkt uit de monitor In totaal leenden de 156 bibliotheken 73 miljoen fysieke boeken en 4 miljoen e-books uit De vorige hoofdstukken uit dit jaarverslag geven een goed beeld van wat er allemaal in 2016 is gebeurd Bovenstaande tekst had mijn tekst kunnen zijn Ook bij VANnU stijgen de jeugdleden en daalt het aantal volwassen leden De inspanning om de jeugd te bereiken en lezen en leesplezier te bevorderen loont en daar profiteren kinderen hun leven lang van Op de laatste pagina van dit verslag staat een prachtig overzicht van het aanbod en de dienstverlening van VANnU Afhankelijk van de subsidie en de mogelijkheden om samen te werken en door de inzet van onze medewerkers is door VANnU voor de verschillende gemeenten de afgelopen jaren een aanbod gecreeumlerd Naast de specifieke wensen van de gemeenten is de koers van VANnU daarbij altijd leidend De bezuinigingen in de gemeenten Roosendaal en Zundert kosten veel tijd en energie maar bieden ook kansen voor nieuwe dienstverlening VANnU heeft ook de afgelopen jaren succesvolle of kansrijke programmarsquos of formules van de ene gemeente kunnen implementeren in de andere Op die manier profiteren alle gemeenten van het feit dat men afspraken maakt met dezelfde professionele organisatie

47

Alhoewel deze lokale verschillen kleur geven aan het bibliotheekaanbod is er na jaren van bezuinigingen wel een grens bereikt De gemiddelde bijdrage per inwoner is laag VANnU moet en wil op een goede kwalitatieve manier aan haar 5 kernfuncties invulling geven en voorbereid zijn op de toekomst Dat vraagt om ruimte voor innovatie en om een sterke en stabiele organisatie Daar zijn alle aangesloten gemeenten bij gebaad Het voornemen is om in 2017 met de gemeenten een convenant af te sluiten en daarin een aantal basisafspraken op te nemen over de regionale dienstverlening en de toekomst Een convenant wordt gezien als een manier om in gezamenlijkheid verantwoordelijkheid te nemen voor het bibliotheekwerk van de toekomst De vijf wethouders hebben op het verzoek positief gereageerd Naast deze opdracht is er nog een aantal belangrijke opdrachten voor de komende jaren geformuleerd 24 Een belangrijke die ik in dit hoofdstuk nog kort wil delen is de grote opgave op het gebied van HR Eerder in dit verslag is aangegeven dat de bibliotheek een transitie doormaakt verandert en verbreedt Vragen als Hoe zorgen we dat onze medewerkers voldoende zijn voorbereid en toegerust op de toekomst Hoe zorgen we ervoor dat we talenten binnen de organisatie behouden Hoe realiseren we een goede in- door- en uitstroom en Hoe zien we de rol van de vrijwilligers zijn voor de toekomst van VANnU uiterst relevant VANnU moet haar maatschappelijke meerwaarde tegen een achtergrond van teruglopende subsidies vergroten Dit vraagt om nieuwe focus en keuzes een beweging die momenteel in de hele bibliotheeksector gestalte krijgt Deze ontwikkelingen vragen om een nieuwe inrichting van de organisatie die niet alleen een structuurwijziging is maar die met name ook de kaders biedt voor de rolverdeling en de competenties

24

Zelfevaluatie VANNU voor de certificering

waarop in de organisatie met elkaar en buiten de organisatie met partners wordt samengewerkt Om dit te bereiken is eind 2016 besloten om in 2017 een kwalitatieve reorganisatie door te voeren Een andere opdracht waar VANnU voor staat is hoe VANnU haar ambities kan verwezenlijken en innoveren terwijl de financieumlle middelen (de subsidies daling betalende leden) al jaren afnemen Hoe kunnen extra inkomsten worden gegenereerd en waar liggen kansen

Waar we hard aan hebben gewerkt tov de vorige certificering is dat we meer en beter inzichtelijk maken dat we altijd keuzes maken en stappen zetten in het licht van de stip op de horizon die we hebben geformuleerd in ons meerjarenbeleidsplan We deden dat in het verleden ook maar dat was niet altijd zichtbaar We nemen nu de tijd voor planvorming we leggen meer vast we communiceren beter en zorgvuldiger intern en extern We zijn kritisch op onszelf in de evaluatie leren daarvan voor de toekomst en verbeteren daar waar kan Door het gezamenlijk voorbereiden van de aankomende certificering werden we ons nog meer bewust van waar we vandaan komen en naar op weg zijn Van de successen de uitdagingen en de knelpunten We hebben afstand kunnen nemen van de waan van alledag en de tijd genomen om van een afstand naar de organisatie te kijken Onze ambitie is altijd groot geweest en dat zal zo blijven We zijn ons bewust van het feit dat we zelf de regie moeten houden op de ontwikkeling van de bibliotheek naar de toekomst Dat betekent dat we bedreigingen die op ons afkomen voor zover als kan proberen te keren maar ons vooral willen blijven richten op de kansen En die zijn er genoeg en geven energie VANnU blijft investeren in vernieuwing Dat is voor RvT directeurbestuurder en managers de enige juiste koers Mevrouw FD Assink-Aben directeurbestuurder Bibliotheek VANnU

48

Page 38: Jaarverslag Bibliotheek VANnU 2016 · transparante verantwoording over de wijze waarop het toezicht in 2016 is uitgeoefend. Hier wordt achtereenvolgens verslag gedaan van de samenstelling

38

Activering WEB trajecten Taaloefengroepen In Rucphen en in Roosendaal organiseert de Bibliotheek VANnU wekelijks taaloefengroepen voor medewerkers van de WVS De werkleiding van de WVS geeft aan dat zij zien dat hun medewerkers echt veranderen sinds zij aan de taaloefengroep zijn begonnen De persoonlijke benadering en begeleiding van de taalvrijwilligers zorgt ervoor dat de cursisten meer zelfvertrouwen krijgen en verrast worden in hun eigen kunnen In totaal hebben in de vijf gemeenten 36 personen deelgenomen Klik amp Tik cursussen Voor alle mensen die moeite hebben om hun weg te vinden op internet biedt de Bibliotheek op de vijf kernvestigingen de cursus Klik amp Tik aan De cursisten worden begeleid door vrijwilligers In 2016 hebben 40 cursisten de cursus met succes afgerond en hiermee hun zelfredzaamheid vergroot Taal amp Arbeidsmarkt Walk amp Talk en Werkmap Walk amp Talk Vanaf oktober organiseert Bibliotheek VANnU maandelijks op elke derde maandag van de maand Walk amp Talk deacute koffiepauze voor werkzoekenden Het is een gratis netwerkbijeenkomst voor en door werkzoekenden In een ongedwongen sfeer maakt men in Bibliotheek VANnU kennis met elkaar krijgt men tips van een professional enof hoort men ervaringen van (ex-)werkzoekenden In 2016 waren de themarsquos Netwerken hoe doe je dat (oktober) Hoe maak je een goed basis CV (november) en Werken in Belgieuml (december) In 2016 hebben 62 belangstellenden deelgenomen aan de bijeenkomsten

Werkmap De dienstverlening van het UWV verloopt digitaal Laagopgeleide en oudere werkzoekenden hebben vaak moeite met het aanvragen van een DigiD en het omgaan met de digitale werkmap van het UWV In 2016 hebben 32 deelnemers een training gevolgd om hun vaardigheden op dit gebied te verbeteren

Monitoring In januari 2017 verscheen de landelijke Monitor Digitale Vaardigheden 2015-2016 uitgevoerd door Next Value in opdracht van de Koninklijke Bibliotheek In deze monitor waar VANnU aan meegewerkt heeft wordt gekeken naar de resultaten van de digitale trajecten en worden deelnemers bevraagd In de algemene conclusies en aanbevelingen worden de volgende zaken aangegeven en door VANnU opgepakt 1 Zoek samenwerking met doorverwijzers VANnU heeft dit geborgd op regionaal niveau door Taal voor het Leven West-Brabant en lokaal via het Taalnetwerk Werk met vrijwilligers VANnU werkt sinds 2014 met taalvrijwilligers zij worden getraind door ROC Kellebeek enof St Lezen en Schrijven 2 Voorkom een te vrijblijvende leeromgeving door actief samen te werken met bijvoorbeeld de WVS worden deelnemers gestimuleerd om actief deel te nemen 3 Probeer maatwerk te bieden en verwijs door naar vervolgtrajecten sinds 2016 worden in de Taalpunten intakes afgenomen door taaldocenten van ROC Kellebeek daarmee wordt de doorverwijzing nog meer maatwerk Ten slotte werd de deelnemers gevraagd naar hun tevredenheid over de trainingen 37 deelnemers hebben meegewerkt aan de monitor Door de samenwerking met ROC Kellebeek in 2016 verder vorm te geven is er meer aandacht gekomen voor deskundigheidsbevordering van de taalvrijwilliger en is de doorstroom van deelnemers toegenomen Daarmee wint de West-Brabantse aanpak aan duurzaamheid

39

28 Werkzaamheden Marktplaats Cultuureducatie 2016 Bibliotheek VANnU is verantwoordelijk voor de Marktplaats Cultuureducatie in de gemeenten Halderberge en Moerdijk De doelstelling van de Marktplaats is Een netwerk en samenwerking tussen aanbieders van cultuur en het onderwijs creeumlren zodat de jeugd meer in aanraking komt met kunst en cultuur en zich daardoor beter kan ontwikkelen De cooumlrdinator Marktplaats Cultuureducatie heeft in 2016 de volgende taken uitgevoerd

inventariseren van de vraag op het gebied van cultuureducatie van het onderwijs (PO en VO)

inventariseren van de vraag op het gebied van cultuureducatie voor en naschoolse opvang inventariseren van de mogelijkheden van de culturele aanbieders

culturele aanbieders meenemen in de lsquotaalrsquo van het onderwijs

het uitbreiden en verstevigen van het lokaal cultuur-educatief netwerk

samenwerken met de intermediairs van regiorsquos West Brabant

afstemmen van vraag en aanbod Het Kunstmenu wordt afgenomen door alle Halderbergse scholen en elf scholen uit de gemeente Moerdijk Het wordt aangeboden in samenwerking met CultuurCompaan (gemeente Roosendaal) en bestaat uit activiteiten van lokale (professionele aanbieders uit de gemeente) regionale (professionele aanbieders uit de provincie) en landelijke culturele instellingen De leerlingen maken op deze manier kennis met de drie domeinen van Cultuureducatie (in huis met de culturele omgeving en uit de grote wereld) Verder nemen de scholen deel aan diverse naschoolse activiteiten (verlengde schooldag) en vinden er diverse losse culturele projecten op de scholen plaats

De cooumlrdinator ondersteunt culturele instellingen kunstenaars en het onderwijs mbt actuele ontwikkelingen op het gebied van cultuureducatie Zij organiseert netwerkbijeenkomsten voor de interne cultuurcooumlrdinatoren (ICCrsquoers) biedt scholing aan en geeft de ICC cursus in West- Brabant Daarnaast worden er cursussen aangeboden voor culturele aanbieders zodat ook zij meegaan in de huidige ontwikkelingen op het gebied van cultuureducatie De cooumlrdinator cultuureducatie is tevens intermediair voor de scholen mbt de rijksregeling Cultuureducatie met Kwaliteit (2013 ndash 2016) een opdracht die middels de Cultuurloper wordt uitgevoerd Hierbij wordt nauw samengewerkt met de Provinciale instelling Kunstbalie Aan de regeling nemen 5 scholen uit de gemeente Halerberge en 7 scholen uit de gemeente Moerdijk deel VANnU werkt regionaal en dat vertaalt zich ook in de Marktplaats Cultuureducatie waar het onderhouden van contacten met andere marktplaatsen en buurgemeenten vanzelfsprekend is De cooumlrdinator neemt deel aan het zogenaamde Regionaal Overleg Marktplaatsen (ROM) en een Provinciaal Overleg Het doel is om gezamenlijke activiteiten voor de regio West- Brabant te organiseren Er wordt samengewerkt met de cooumlrdinator Brede Scholen en cooumlrdinator Sport van beide gemeenten Ook vindt er steeds meer samenwerking plaats met de schoolbesturen Stichting Openbaar Onderwijs West-Brabant is een bovenschools traject gestart op het gebied van cultuureducatie met oa de intermediairs van de gemeente Roosendaal en HalderbergeMoerdijk Tot slot neemt de cooumlrdinator zitting in de werkgroep Cultuurmaand (septemberoktober) van de gemeente Halderberge Zij richt zich vooral op de activiteiten voor het onderwijs

40

29 Personeel en Organisatie

Per 31-12-2016 heeft VANnU 3885 FTE in dienst In totaal gaat het om 74 medewerkers De groei in ftersquos (145) heeft met name te maken met de uitrol dBoS en toename van leesconsulenten waarover eerder in dit verslag is gesproken In de Frontoffice is het aantal uren door oa sluiting van servicepunten in de gemeente Zundert en aanpassingen van het servicepunt in Wouw afgenomen

De leeftijdsopbouw van de medewerkers Van alle medewerkers bij VANnU is 95 jonger dan 40 jaar Het percentage medewerkers tussen de 40 en 50 jaar is 135 54 van de medewerkers is tussen de 50 en 60 jaar en het percentage 60+ is 23 VANnU heeft tov de landelijke leeftijdsopbouw een hoger percentage 50 plussers Dat betekent dat er goed moet worden nagedacht over de instroom van jongere medewerkers om de uitstroom voor de komende jaren op te kunnen vangen Dat is een lastig vraagstuk omdat bij een reorganisatie de jongere medewerkers vaak degenen zijn die door middel van afspiegeling moeten vertrekken Het komend jaar zal dit onderwerp opnieuw op de agenda staan van directie en OR omdat het vraagt om een

visie over hoe het toekomstig personeelsbestand eruit moet komen zien en hoe de organisatie zich daarop kan voorbereiden

Personeelsverloop in- door- en uitstroom In totaal zijn er in 2016 acht medewerkers ingestroomd waarvan

projectmedewerker vernieuwing netwerk

1 cooumlrdinator Frontoffice

1 controller

1 medewerker communicatie

2 leesconsulenten 4-12

2 ondersteuners leesconsulenten

stagiaire19 Daarnaast zijn er zes medewerkers uit dienst getreden waarvan

1 ondersteuner leesconsulenten

3 opruimhulpen

2 informatiemedewerkers

19

De stagiaire is in augustus voor een aantal uur als medewerker communicatie aangesteld

0 10 20 30 40 50

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

totale FTE

totale FTE

0

10

20

30

40

50

60

15-30 30-40 40-50 50-60 60+

pe

rce

nta

ge

Leeftijdsopbouw in percentages

VANnU

st Bibliotheekwerk

landelijk

41

Jubilea In 2016 waren er twee jubilarissen Een medewerker was 40 jaar in dienst en een 25 jaar in dienst bij VANnU

Ziekteverzuim Het gemiddelde verzuimpercentage in 2016 bedroeg 32 De ziekte frequentie is 09 Het ziekteverzuim is ten opzichte van 2015 gedaald (587) Onderstaande grafiek toont het verzuimverloop in 2016 Duidelijk is dat het verzuimcijfer vooral wordt beiumlnvloed door een aantal langdurig zieken Het ziekteverzuim is in lijn met de landelijke trend 20 Ziekteverzuim 2016

20

CBS statline cultuur sport en recreatie geeft over de eerste drie kwartalen van 2016 een gemiddeld percentage aan van 32

Scholing VANnU vindt het belangrijk om haar medewerkers zo goed mogelijk voor te bereiden op het bibliotheekwerk van de toekomst In de strategische koers 2016-2018 staan de kernkwaliteiten collectioneren programmeren en netwerken centraal Om medewerkers de kans te geven deze competenties verder te ontwikkelen heeft VANnU in 2016 verschillende stappen gezet In het fusieproces is afgesproken dat er in de front office toegewerkt zou worden naar minder functies De functie van medewerker klantenservice is komen te vervallen en alle medewerkers die het betrof zijn opgeleid tot informatiemedewerker Een groep van 16 medewerkers heeft een opleidingstraject van 6 maanden doorlopen wat leidde tot een certificaat voor iedereen en een benoeming tot informatiemedewerker Alle front office medewerkers hebben in de zomer een training gevolgd over de digitale diensten van VANnU Hierbij kwam het gebruik van de e-books aan de orde en uitleg en gebruik van de verschillende bibliotheek apps digitale bibliotheek bronnen Daarnaast is er extra toelichting gegeven op het gebruik van Bicat het bibliotheekinformatiesysteem Na afloop van de training waren de medewerkers op de hoogte van het volledige aanbod en beter in staat om gebruikers te informeren en vragen te beantwoorden over het brede aanbod van digitale diensten

In 2016 is door alle medewerkers verder gewerkt in de themagroepen om de kerncompetenties concreet gestalte te geven Een doel in 2016 was ook om de medewerkers uit ZundertRucphen aan te laten sluiten bij deze manier van werken Opgemerkt moet worden dat hier in 2017 nog een aantal stappen in gezet moet worden De themagroepen biedt medewerkers de mogelijkheid om het netwerken het vormen van themacollecties en het bedenken van een bijpassend programma uit te proberen te oefenen en hiervan te leren In de praktijk blijkt dit meer of minder goed te slagen afhankelijk van het thema

0

20

40

60

80

100

120

140

160

180

verzuim kort0-7 dagen

verzuimmiddellang 8-

42 dagen

verzuim lang43-365 dagen

aantal ziektedagen

aantal medewerkers

42

Een aantal themagroepen heeft in 2016 tastbare resultaten weggezet Zo is er een pop-up bieb in winkelcentrum De Roselaar verschenen een pop-up in de basiliek in Oudenbosch zijn er verschillende voorleesactiviteiten geweest door het hele werkgebied zijn er contacten gelegd en presentaties geweest bij een aantal Alzheimer-cafeacutes en vonden andere activiteiten plaats zoals een Boekenproeverij in Zevenbergen Uiteraard werd er door de themagroepen ook aandacht besteed aan de landelijke leesbevorderingscampagnes zoals de (kinder)Boekenweek en Nederland Leest

Inzet vrijwilligers in de branche Stichting BibliotheekWerk is in 2015 door het Centraal Overleg Arbeidsvoorwaarden Openbare Bibliotheken gevraagd een inventarisatie uit te voeren van de inzet van vrijwilligers in de branche Van de 124 ondervraagde bibliotheken geeft 92 procent aan dat zij met vrijwilligers werken In bijna de helft van deze bibliotheken zijn op dit moment meer vrijwilligers werkzaam dan medewerkers met een arbeidsovereenkomst Wel worden zij vaak een beperkt aantal uren per week ingezet Wanneer een bibliotheek niet met vrijwilligers werkt is dit over het algemeen een principieumlle beslissing Over het algemeen voeren vrijwilligers in bibliotheken verschillende taken uit Een belangrijke taak is de bezorging van materialen aan huis Daarnaast worden vrijwilligers ook regelmatig ingezet als gastheer of gastvrouw en ondersteunen ze regelmatig bij de uitvoering van verschillende publieks- en promotieactiviteiten in de bibliotheek Ook zijn er werkzaamheden die minder frequent door vrijwilligers worden opgepakt Dit geldt bijvoorbeeld voor het adviseren over de ontwikkeling van de collectie het plaatsen van de collectie en het presenteren van collectieonderdelen als ondersteuning bij een project of activiteit Ruim driekwart van de bibliotheken met vrijwilligersbeleid heeft beleid vastgesteld over de scholing en begeleiding van vrijwilligers In de praktijk blijkt echter dat er minder vaak concrete initiatieven zijn om vrijwilligers de mogelijkheid te bieden zich verder te ontwikkelen

Als er een initiatief aanwezig is is dit doorgaans gericht op het aanbieden van scholing21 Inzet vrijwilligers VANnU Met het oog op de bezuinigingen en de veranderende rol van bibliotheken vraagt het vrijwilligersbeleid veel tijd en aandacht van directie managers en ondernemingsraad Sinds de fusie in 2015 met de bibliotheek ZundertRucphen heeft VANnU te maken met vrijwilligers in het uitleenproces In Rijsbergen en Rucphen was men gewend te werken met vrijwilligers in de rol van gastvrouw terwijl in het VANnU werkgebied van voacuteoacuter de fusie alleen gebruik werd gemaakt van expert-vrijwilligers (bv voor de speelotheek en voor cursussen zoals Klik en Tik) Met de realisatie van de nieuwe voorziening in Wouw is gekozen voor de inzet van vrijwilligers in de ondersteuning bij het uitlenen De vrijwilligers zorgen voor een opgeruimde ruimte voor een prettige ontvangst en ondersteunen in het gebruik van de zelfservice-apparatuur In 2016 is veel aandacht geweest voor de wijze waarop de vrijwilligers ingezet worden in de organisatie en de gesprekken over dit onderwerp zullen ook in 2017 voortgezet worden Uiteraard speelt de OR hierin een belangrijke en verbindende rol In 2016 werden ook de voorbereidingen getroffen voor een pilot in Rijsbergen die in januari 2017 van start gaat Het doel is om de inzet van vrijwilligers in het uitleenproces verder uit te werken de samenwerking tussen de vrijwilliger en de betaalde kracht helder vorm te geven en te beschrijven wat het vakmanschap voor het bibliotheekwerk lsquonieuwe stijlrsquo inhoudt Om kennis en kunde te delen en ervaringen uit te wisselen maakt de cooumlrdinator vrijwilligers deel uit van een (Brabantse) overlegstructuur met andere cooumlrdinatoren De inzet van vrijwilligers is een onderwerp dat in iedere bibliotheek speelt

21

httpswwwbibliotheekwerknlVrijwilligers_in_de_bibliotheekpdf

43

210 Ontwikkelingen in de openbare bibliotheek Samenwerking Bibliotheek VANnU werkt in alle gemeenten samen met partners op het gebied van zorg en welzijn (CJG) voorschoolse voorzieningen (kinderopvang en peuterspeelzalen) educatie (basis- en voortgezet onderwijs) laaggeletterdheid (bibliotheken West-Brabant ROC UWV en WVS) en cultuur (diverse instellingen zoals musea schouwburg en archief of organisaties zoals Stichting Cultuur Moerdijk) Bovenlokaal wordt er samengewerkt in de Brabantse Netwerkbibliotheek (BNB) Dit is een samenwerkingsverband tussen de 19 Brabantse basisbibliotheken en Cubiss Cubiss is een Provinciale Ondersteuningsinstelling (POI) en heeft een rechtstreekse subsidierelatie met de provincie Noord-Brabant Een essentieel doel van de BNB is het creeumlren van een goed toegankelijk netwerk Een plek waar ideeeumln floreren waar informatie en ervaringen worden uitgewisseld en waar kennis wordt gedeeld zodat de gebruikers en de partners van de Brabantse bibliotheken optimaal worden bediend Niet alleen nu maar ook in de toekomst De hoofddoelstelling van de BNB is het stimuleren van de Brabantse kennisinfrastructuur door vanuit de bibliotheekfunctie bij te dragen aan een goed ingerichte publieke informatievoorziening (httpwwwbnbibliotheeknl) Het samenwerkingsverband heeft een gezamenlijk beleidsplan vastgesteld en voert de provinciale projecten mede onder die vlag uit Branche De branchevereniging van en voor de openbare bibliotheken is de Vereniging van Openbare Bibliotheken (wwwdebibliothekennl) Tot slot is er nog de Stichting Certificering Openbare Bibliotheken Deze stichting ontwikkelt en bewaakt kwaliteitsnormen en toetst de kwaliteit van bibliotheekorganisaties aan deze normen door middel van audits (wwwbibliotheekcertificaatnl)

De overheden De overheid is op drie niveaus betrokken bij de basisbibliotheek op gemeentelijk provinciaal en landelijk niveau Gemeente De gemeente is de primaire opdrachtgever van de basisbibliotheek Zij verleent VANnU subsidie Binnen het gemeentelijk beleidskader dat gebaseerd is op eenduidig en samenhangend beleid worden concrete afspraken gemaakt met Bibliotheek VANnU over de te behalen resultaten en prestaties Tussen de gemeenten en Bibliotheek VANnU wordt een tweezijdig contract afgesloten dat nagekomen en geeumlvalueerd moet worden Bibliotheek VANnU ontvangt subsidie op basis van een uitvoeringsovereenkomst op basis van de Algemene Wet Bestuursrecht (AwB) Uitgangspunt is dat wordt gestuurd op inhoud en dat wederzijds afspraken worden gemaakt tussen de gemeente en Bibliotheek VANnU De basis van deze afspraken is

1 De beleidsdoelen die de gemeente nastreeft 2 De diensten en producten die Bibliotheek VANnU levert om aan

die beleidsdoelen te voldoen of een bijdrage te leveren 3 Duidelijke beoordelingscriteria op basis waarvan de prestaties en

(eventuele) resultaten worden beoordeeld en de subsidierelatie wordt afgerekend

Provincie In opdracht van de provincie Noord-Brabant werkt Cubiss samen met de Brabantse bibliotheken aan programmas voor bibliotheekvernieuwing Het werkplan van Cubiss bestaat de komende jaren uit vier projecten

1 Bieb Lab (voorheen Innovatie van de bibliotheekfuncties) 2 Innovatie van de educatieve functie 3 Versterken taalvaardigheid 4 Vergroten mediawijsheid

44

De eerste twee projecten zijn gerelateerd aan de wettelijke taak zoals die is vastgelegd in de Wsob Cubiss voert deze opdracht uit in zeer nauw overleg met de Brabantse bibliotheken De twee andere projecten zijn de uitwerking van een aanvullende provinciale opdracht aan Cubiss Naast bibliotheken zijn ook organisaties binnen het sociale domein en het onderwijs hierbij betrokken als partner Rijk De rijksoverheid is verantwoordelijk voor het functioneren van de openbare bibliotheken als stelsel met als aandachtspunten een vergroting van de doelmatigheid samenhang kwaliteit en pluriformiteit van het stelsel openbaar bibliotheekwerk De Wet stelsel openbare bibliotheekvoorzieningen (Wsob) kortweg de Bibliotheekwet is vanaf 1 januari 2015 van kracht De bibliotheekwet regelt de digitalisering van de openbare bibliotheek en zorgt voor structurele financiering daarvan door de Rijksoverheid In deze wet is vastgelegd dat iedere Nederlander toegang moet hebben tot een openbare bibliotheek zowel in fysieke als digitale vorm Ook zijn de vijf functies en voorwaarden vastgelegd waaraan een openbare bibliotheek moet voldoen (zie ook inleiding jaarverslag) De Koninklijke Bibliotheek (KB) heeft onder de Wsob een regierol gekregen binnen het netwerk van openbare bibliotheekvoorzieningen en de verantwoordelijkheid voor de landelijke digitale bibliotheek en Aangepast Lezen Het KB-beleidsplan 2015-2018 lsquoDe kracht van het netwerkrsquo formuleert de ambities van de KB in breed verband met twee strategische prioriteiten

1 Realiseren van de nationale digitale bibliotheek 2 Het versterken van de nationale en internationale samenwerking

Met de nationale digitale bibliotheek neemt de KB het voortouw in het uitbouwen van de rol en betekenis van de bibliotheek in het digitale domein De landelijke digitale infrastructuur zorgt voor de componenten waarmee alle openbare bibliotheekvoorzieningen deelnemen en gebruikmaken van de diensten van de digitale bibliotheek

Het versterken van de nationale samenwerking is gericht op het verbreden van de betekenis van de bibliotheek In samenspraak met de bibliotheken zelf de provinciale service organisaties de VOB en andere partners geeft de KB invulling aan de stelseltaken regie en advies faciliterende en cooumlrdinerende taken en de aansturing van grootschalige programmarsquos en projecten voor het hele bibliotheekstelsel Onttrekking Gemeentefonds voor aanschaf e-content Vanaf 2015 is het Rijk verantwoordelijk voor de financiering van de centrale aanschaf van e-content voor de openbare bibliotheken Daarvoor onttrekt het Rijk een bedrag aan het Gemeentefonds Dit bedrag stelt de minister van OCampW ter beschikking aan de KB voor de inkoop van e-content De KB koopt vervolgens in op voordracht van de openbare bibliotheken begrensd door het financieumlle kader van het ter beschikking gestelde bedrag Tot 1-1-2015 dragen bibliotheken een bedrag per inwoner af aan de VOB voor de inkoop van e-content het zogenaamde omslaggeld Voor 2014 was dat euro 035 per inwoner Het groeipad en de hoogte van de uitname worden formeel vastgesteld in een overleg tussen diverse ministeries en de VNG Gekozen is voor een scenario van relatieve groei Onttrekking gemeentefonds e-content en consequenties

jaar Bedrag per inwoner Totale uitname VANNU22

2014 035 euro 65456

2015 047 euro 87898

2016 055 euro 102859

2017 063 euro 117821

2018 073 euro 136522

De vijf gemeenten van VANnU gaan verschillend met de uitname om De gemeente Moerdijk houdt het bedrag in van de subsidie de gemeente Halderberge deels en de andere drie gemeenten niet

22

Aantal inwoners op basis van gegevens 2016 187017

45

Digitaal abonnement Per 1 januari 2016 heeft de Koninklijke Bibliotheek een lidmaatschapsvorm toegevoegd aan de bestaande lidmaatschapsvormen van de openbare bibliotheken namelijk de mogelijkheid om gebruik te maken van enkel de digitale voorziening Voor dit lidmaatschap is een tarief vastgesteld van 42 euro per jaar Het aanbod van deze lidmaatschapsvorm en ndashtarief is een stap in de ontwikkeling van het publieke aanbod die past binnen de verdere ontwikkeling van de toegang tot digitale werken in het algemeen De Koninklijke Bibliotheek blijft in gesprek met zowel de openbare bibliotheken als de aanbieders van digitale content om een optimaal aanbod voor de klant te realiseren dat in lijn is met de publieke waarden van de openbare bibliotheek Primair gaat het om het aanbod e-books waarvoor licenties zijn afgesloten met individuele uitgevers secundair gaat het om andere content types (audio databanken etc) Omdat het gebruik van e-books in Nederland nog in ontwikkeling is zowel in relatie tot openbare bibliotheken als in relatie tot het commercieumlle - en ook het illegale - aanbod is de introductie van een digitaal lidmaatschap van de openbare bibliotheek niet een eindpunt in de positionering van het publieke aanbod in dit domein De KB stelt daarom een gefaseerde ontwikkeling van de tariefstructuur voor die flexibel genoeg is om in te spelen op ontwikkelingen in het netwerk en in de markt De Nationale bibliotheekpas en gastlenen Naast het digitale abonnement loopt ook de ontwikkeling van de nationale bibliotheekpas Het project de Nationale Bibliotheekpas ontwikkelt eacuteeacuten pas die burgers toegang geeft tot alle landelijke en lokale (digitale) diensten Op deze manier krijgen zij makkelijker toegang tot de fysieke collectie van alle bibliotheken in heel Nederland Door de invoering van een nationale bibliotheekpas zijn er in de toekomst voor de klant geen verschillende loketten meer met verschillende voorwaarden en dienstverlening Een ander voordeel is de versterking van het merk en het imago van de bibliotheek bibliotheken treden meer naar buiten als eacuteeacuten

netwerk Tot slot zal er ook sprake zijn van efficiency eacuteeacuten stelsel van voorwaarden en keuzemogelijkheden is veel goedkoper en effectiever Bovendien ontstaat er vanuit de gezamenlijkheid de mogelijkheid om op landelijk niveau te kunnen innoveren In januari is onder het motto - Lezen kun je overal lenen nu ook- gastlenen (landelijk) van start gegaan Met gastlenen kunnen bibliotheekleden ook elders in Nederland lenen Daarvoor is een geldig bibliotheeklidmaatschap nodig met een abonnement dat toegang geeft tot gastlenen Gastlenen is een onderdeel van het VOB-project de nationale bibliotheekpas Gezamenlijke innovatieagenda Op 1 januari 2015 is de Wet stelsel openbare bibliotheekvoorzieningen (Wsob) in werking getreden De Wsob gaat uit van een bibliotheekstelsel waarin de drie overheden nadrukkelijk samen de netwerk- verantwoordelijkheid dragen De minister de provinciebesturen en de gemeentebesturen zijn gezamenlijk verantwoordelijk voor een netwerk van openbare bibliotheekvoorzieningen Dit netwerk van openbare bibliotheekvoorzieningen wordt gevormd door

bull de lokale bibliotheken bull de provinciale ondersteuningsinstellingen (POIrsquos) bull de Koninklijke Bibliotheek (KB) voor wat betreft haar taak tot het

in stand houden van de landelijke digitale bibliotheek De Wsob beschrijft de taken van de deelnemers in het netwerk Bij sommige taken raken de verantwoordelijkheden van de verschillende deelnemers elkaar Dat is bijvoorbeeld het geval bij de innovatietaak23 Omdat de verantwoordelijkheid van de gezamenlijke POIrsquos op het gebied van innovatie enerzijds en de cooumlrdinerende taak van de KB anderzijds sterke raakvlakken hebben is bij het bestuurlijk overleg van OCW IPO en

23

Artikel 16 van de Wsob omschrijft als verantwoordelijkheid voor de gezamenlijke POIrsquos2 lsquode ontwikkeling van innovaties ten behoeve van de lokale bibliotheken in overeenstemming met de Koninklijke Bibliotheek in verband met haar cooumlrdinerende taakrsquo

46

VNG samen met VOB SPN en KB de wens ontstaan te komen tot een Gezamenlijke innovatieagenda De Gezamenlijke innovatieagenda heeft als hoofddoel om de vernieuwingskracht van de bibliotheeksector te versterken om zo toegevoegde waarde te kunnen bieden aan burgers en samenleving in lijn met de vijf functies van de bibliotheek Om dat hoofddoel te kunnen realiseren wordt met deze Gezamenlijke innovatieagenda ingezet op

Het aanbrengen van focus door de innovatiekracht te bundelen op een overzichtelijk aantal prioriteiten die breed worden gedeeld door zowel de netwerkverantwoordelijke overheden als het gelaagde bibliotheeknetwerk

Het op gang brengen van een proces van permanente innovatie op deze prioriteiten

Het geven van helderheid over de concrete rolverdeling tussen partijen ndash passend binnen de kaders van de Wsob ndash zodat optimale samenwerking kan ontstaan bij dit proces van permanente innovatie

Met deze Gezamenlijke innovatieagenda als leidraad kunnen overheden vanuit hun verantwoordelijkheid voor het netwerk van openbare bibliotheekvoorzieningen samen met het bibliotheekveld daadkrachtig invulling geven aan het innovatieproces zowel fysiek als digitaal Digihulp via bibliotheken In februari 2016 startte met de ondertekening van een convenant de samenwerking tussen de Belastingdienst en de Koninklijke bibliotheek Doel is om mensen via de lokale openbare bibliotheek ondersteuning te bieden bij het digitaal zaken doen met de overheid Op termijn kunnen burgers bij de bibliotheek terecht voor inhoudelijke hulp over toeslagen en inkomstenbelasting De komende jaren zullen de meeste bibliotheken belastingspreekuren gaan organiseren Inmiddels is een aantal pilots gestart

211 Een blik vooruit

lsquoDe bieb is een aantrekkelijke ontmoetingsplaats geworden waar jongeren en volwassenen graag komen Ze kunnen boeken lenen maar ook een talencursus volgen met een 3D-printer aan de slag gaan of meedoen aan een debat De bibliotheek heeft zichzelf heruitgevondenrsquo Bovenstaande is een citaat uit een brief naar de Tweede Kamer van minister Jet Bussemaker van Cultuur De aanleiding was de verschijning van de eerste bibliotheekmonitor van de KB Het aantal volwassen leden daalde in 2015 maar het aantal jeugdleden nam toe tot 23 miljoen Zij leenden 38 miljoen boeken blijkt uit de monitor In totaal leenden de 156 bibliotheken 73 miljoen fysieke boeken en 4 miljoen e-books uit De vorige hoofdstukken uit dit jaarverslag geven een goed beeld van wat er allemaal in 2016 is gebeurd Bovenstaande tekst had mijn tekst kunnen zijn Ook bij VANnU stijgen de jeugdleden en daalt het aantal volwassen leden De inspanning om de jeugd te bereiken en lezen en leesplezier te bevorderen loont en daar profiteren kinderen hun leven lang van Op de laatste pagina van dit verslag staat een prachtig overzicht van het aanbod en de dienstverlening van VANnU Afhankelijk van de subsidie en de mogelijkheden om samen te werken en door de inzet van onze medewerkers is door VANnU voor de verschillende gemeenten de afgelopen jaren een aanbod gecreeumlerd Naast de specifieke wensen van de gemeenten is de koers van VANnU daarbij altijd leidend De bezuinigingen in de gemeenten Roosendaal en Zundert kosten veel tijd en energie maar bieden ook kansen voor nieuwe dienstverlening VANnU heeft ook de afgelopen jaren succesvolle of kansrijke programmarsquos of formules van de ene gemeente kunnen implementeren in de andere Op die manier profiteren alle gemeenten van het feit dat men afspraken maakt met dezelfde professionele organisatie

47

Alhoewel deze lokale verschillen kleur geven aan het bibliotheekaanbod is er na jaren van bezuinigingen wel een grens bereikt De gemiddelde bijdrage per inwoner is laag VANnU moet en wil op een goede kwalitatieve manier aan haar 5 kernfuncties invulling geven en voorbereid zijn op de toekomst Dat vraagt om ruimte voor innovatie en om een sterke en stabiele organisatie Daar zijn alle aangesloten gemeenten bij gebaad Het voornemen is om in 2017 met de gemeenten een convenant af te sluiten en daarin een aantal basisafspraken op te nemen over de regionale dienstverlening en de toekomst Een convenant wordt gezien als een manier om in gezamenlijkheid verantwoordelijkheid te nemen voor het bibliotheekwerk van de toekomst De vijf wethouders hebben op het verzoek positief gereageerd Naast deze opdracht is er nog een aantal belangrijke opdrachten voor de komende jaren geformuleerd 24 Een belangrijke die ik in dit hoofdstuk nog kort wil delen is de grote opgave op het gebied van HR Eerder in dit verslag is aangegeven dat de bibliotheek een transitie doormaakt verandert en verbreedt Vragen als Hoe zorgen we dat onze medewerkers voldoende zijn voorbereid en toegerust op de toekomst Hoe zorgen we ervoor dat we talenten binnen de organisatie behouden Hoe realiseren we een goede in- door- en uitstroom en Hoe zien we de rol van de vrijwilligers zijn voor de toekomst van VANnU uiterst relevant VANnU moet haar maatschappelijke meerwaarde tegen een achtergrond van teruglopende subsidies vergroten Dit vraagt om nieuwe focus en keuzes een beweging die momenteel in de hele bibliotheeksector gestalte krijgt Deze ontwikkelingen vragen om een nieuwe inrichting van de organisatie die niet alleen een structuurwijziging is maar die met name ook de kaders biedt voor de rolverdeling en de competenties

24

Zelfevaluatie VANNU voor de certificering

waarop in de organisatie met elkaar en buiten de organisatie met partners wordt samengewerkt Om dit te bereiken is eind 2016 besloten om in 2017 een kwalitatieve reorganisatie door te voeren Een andere opdracht waar VANnU voor staat is hoe VANnU haar ambities kan verwezenlijken en innoveren terwijl de financieumlle middelen (de subsidies daling betalende leden) al jaren afnemen Hoe kunnen extra inkomsten worden gegenereerd en waar liggen kansen

Waar we hard aan hebben gewerkt tov de vorige certificering is dat we meer en beter inzichtelijk maken dat we altijd keuzes maken en stappen zetten in het licht van de stip op de horizon die we hebben geformuleerd in ons meerjarenbeleidsplan We deden dat in het verleden ook maar dat was niet altijd zichtbaar We nemen nu de tijd voor planvorming we leggen meer vast we communiceren beter en zorgvuldiger intern en extern We zijn kritisch op onszelf in de evaluatie leren daarvan voor de toekomst en verbeteren daar waar kan Door het gezamenlijk voorbereiden van de aankomende certificering werden we ons nog meer bewust van waar we vandaan komen en naar op weg zijn Van de successen de uitdagingen en de knelpunten We hebben afstand kunnen nemen van de waan van alledag en de tijd genomen om van een afstand naar de organisatie te kijken Onze ambitie is altijd groot geweest en dat zal zo blijven We zijn ons bewust van het feit dat we zelf de regie moeten houden op de ontwikkeling van de bibliotheek naar de toekomst Dat betekent dat we bedreigingen die op ons afkomen voor zover als kan proberen te keren maar ons vooral willen blijven richten op de kansen En die zijn er genoeg en geven energie VANnU blijft investeren in vernieuwing Dat is voor RvT directeurbestuurder en managers de enige juiste koers Mevrouw FD Assink-Aben directeurbestuurder Bibliotheek VANnU

48

Page 39: Jaarverslag Bibliotheek VANnU 2016 · transparante verantwoording over de wijze waarop het toezicht in 2016 is uitgeoefend. Hier wordt achtereenvolgens verslag gedaan van de samenstelling

39

28 Werkzaamheden Marktplaats Cultuureducatie 2016 Bibliotheek VANnU is verantwoordelijk voor de Marktplaats Cultuureducatie in de gemeenten Halderberge en Moerdijk De doelstelling van de Marktplaats is Een netwerk en samenwerking tussen aanbieders van cultuur en het onderwijs creeumlren zodat de jeugd meer in aanraking komt met kunst en cultuur en zich daardoor beter kan ontwikkelen De cooumlrdinator Marktplaats Cultuureducatie heeft in 2016 de volgende taken uitgevoerd

inventariseren van de vraag op het gebied van cultuureducatie van het onderwijs (PO en VO)

inventariseren van de vraag op het gebied van cultuureducatie voor en naschoolse opvang inventariseren van de mogelijkheden van de culturele aanbieders

culturele aanbieders meenemen in de lsquotaalrsquo van het onderwijs

het uitbreiden en verstevigen van het lokaal cultuur-educatief netwerk

samenwerken met de intermediairs van regiorsquos West Brabant

afstemmen van vraag en aanbod Het Kunstmenu wordt afgenomen door alle Halderbergse scholen en elf scholen uit de gemeente Moerdijk Het wordt aangeboden in samenwerking met CultuurCompaan (gemeente Roosendaal) en bestaat uit activiteiten van lokale (professionele aanbieders uit de gemeente) regionale (professionele aanbieders uit de provincie) en landelijke culturele instellingen De leerlingen maken op deze manier kennis met de drie domeinen van Cultuureducatie (in huis met de culturele omgeving en uit de grote wereld) Verder nemen de scholen deel aan diverse naschoolse activiteiten (verlengde schooldag) en vinden er diverse losse culturele projecten op de scholen plaats

De cooumlrdinator ondersteunt culturele instellingen kunstenaars en het onderwijs mbt actuele ontwikkelingen op het gebied van cultuureducatie Zij organiseert netwerkbijeenkomsten voor de interne cultuurcooumlrdinatoren (ICCrsquoers) biedt scholing aan en geeft de ICC cursus in West- Brabant Daarnaast worden er cursussen aangeboden voor culturele aanbieders zodat ook zij meegaan in de huidige ontwikkelingen op het gebied van cultuureducatie De cooumlrdinator cultuureducatie is tevens intermediair voor de scholen mbt de rijksregeling Cultuureducatie met Kwaliteit (2013 ndash 2016) een opdracht die middels de Cultuurloper wordt uitgevoerd Hierbij wordt nauw samengewerkt met de Provinciale instelling Kunstbalie Aan de regeling nemen 5 scholen uit de gemeente Halerberge en 7 scholen uit de gemeente Moerdijk deel VANnU werkt regionaal en dat vertaalt zich ook in de Marktplaats Cultuureducatie waar het onderhouden van contacten met andere marktplaatsen en buurgemeenten vanzelfsprekend is De cooumlrdinator neemt deel aan het zogenaamde Regionaal Overleg Marktplaatsen (ROM) en een Provinciaal Overleg Het doel is om gezamenlijke activiteiten voor de regio West- Brabant te organiseren Er wordt samengewerkt met de cooumlrdinator Brede Scholen en cooumlrdinator Sport van beide gemeenten Ook vindt er steeds meer samenwerking plaats met de schoolbesturen Stichting Openbaar Onderwijs West-Brabant is een bovenschools traject gestart op het gebied van cultuureducatie met oa de intermediairs van de gemeente Roosendaal en HalderbergeMoerdijk Tot slot neemt de cooumlrdinator zitting in de werkgroep Cultuurmaand (septemberoktober) van de gemeente Halderberge Zij richt zich vooral op de activiteiten voor het onderwijs

40

29 Personeel en Organisatie

Per 31-12-2016 heeft VANnU 3885 FTE in dienst In totaal gaat het om 74 medewerkers De groei in ftersquos (145) heeft met name te maken met de uitrol dBoS en toename van leesconsulenten waarover eerder in dit verslag is gesproken In de Frontoffice is het aantal uren door oa sluiting van servicepunten in de gemeente Zundert en aanpassingen van het servicepunt in Wouw afgenomen

De leeftijdsopbouw van de medewerkers Van alle medewerkers bij VANnU is 95 jonger dan 40 jaar Het percentage medewerkers tussen de 40 en 50 jaar is 135 54 van de medewerkers is tussen de 50 en 60 jaar en het percentage 60+ is 23 VANnU heeft tov de landelijke leeftijdsopbouw een hoger percentage 50 plussers Dat betekent dat er goed moet worden nagedacht over de instroom van jongere medewerkers om de uitstroom voor de komende jaren op te kunnen vangen Dat is een lastig vraagstuk omdat bij een reorganisatie de jongere medewerkers vaak degenen zijn die door middel van afspiegeling moeten vertrekken Het komend jaar zal dit onderwerp opnieuw op de agenda staan van directie en OR omdat het vraagt om een

visie over hoe het toekomstig personeelsbestand eruit moet komen zien en hoe de organisatie zich daarop kan voorbereiden

Personeelsverloop in- door- en uitstroom In totaal zijn er in 2016 acht medewerkers ingestroomd waarvan

projectmedewerker vernieuwing netwerk

1 cooumlrdinator Frontoffice

1 controller

1 medewerker communicatie

2 leesconsulenten 4-12

2 ondersteuners leesconsulenten

stagiaire19 Daarnaast zijn er zes medewerkers uit dienst getreden waarvan

1 ondersteuner leesconsulenten

3 opruimhulpen

2 informatiemedewerkers

19

De stagiaire is in augustus voor een aantal uur als medewerker communicatie aangesteld

0 10 20 30 40 50

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

totale FTE

totale FTE

0

10

20

30

40

50

60

15-30 30-40 40-50 50-60 60+

pe

rce

nta

ge

Leeftijdsopbouw in percentages

VANnU

st Bibliotheekwerk

landelijk

41

Jubilea In 2016 waren er twee jubilarissen Een medewerker was 40 jaar in dienst en een 25 jaar in dienst bij VANnU

Ziekteverzuim Het gemiddelde verzuimpercentage in 2016 bedroeg 32 De ziekte frequentie is 09 Het ziekteverzuim is ten opzichte van 2015 gedaald (587) Onderstaande grafiek toont het verzuimverloop in 2016 Duidelijk is dat het verzuimcijfer vooral wordt beiumlnvloed door een aantal langdurig zieken Het ziekteverzuim is in lijn met de landelijke trend 20 Ziekteverzuim 2016

20

CBS statline cultuur sport en recreatie geeft over de eerste drie kwartalen van 2016 een gemiddeld percentage aan van 32

Scholing VANnU vindt het belangrijk om haar medewerkers zo goed mogelijk voor te bereiden op het bibliotheekwerk van de toekomst In de strategische koers 2016-2018 staan de kernkwaliteiten collectioneren programmeren en netwerken centraal Om medewerkers de kans te geven deze competenties verder te ontwikkelen heeft VANnU in 2016 verschillende stappen gezet In het fusieproces is afgesproken dat er in de front office toegewerkt zou worden naar minder functies De functie van medewerker klantenservice is komen te vervallen en alle medewerkers die het betrof zijn opgeleid tot informatiemedewerker Een groep van 16 medewerkers heeft een opleidingstraject van 6 maanden doorlopen wat leidde tot een certificaat voor iedereen en een benoeming tot informatiemedewerker Alle front office medewerkers hebben in de zomer een training gevolgd over de digitale diensten van VANnU Hierbij kwam het gebruik van de e-books aan de orde en uitleg en gebruik van de verschillende bibliotheek apps digitale bibliotheek bronnen Daarnaast is er extra toelichting gegeven op het gebruik van Bicat het bibliotheekinformatiesysteem Na afloop van de training waren de medewerkers op de hoogte van het volledige aanbod en beter in staat om gebruikers te informeren en vragen te beantwoorden over het brede aanbod van digitale diensten

In 2016 is door alle medewerkers verder gewerkt in de themagroepen om de kerncompetenties concreet gestalte te geven Een doel in 2016 was ook om de medewerkers uit ZundertRucphen aan te laten sluiten bij deze manier van werken Opgemerkt moet worden dat hier in 2017 nog een aantal stappen in gezet moet worden De themagroepen biedt medewerkers de mogelijkheid om het netwerken het vormen van themacollecties en het bedenken van een bijpassend programma uit te proberen te oefenen en hiervan te leren In de praktijk blijkt dit meer of minder goed te slagen afhankelijk van het thema

0

20

40

60

80

100

120

140

160

180

verzuim kort0-7 dagen

verzuimmiddellang 8-

42 dagen

verzuim lang43-365 dagen

aantal ziektedagen

aantal medewerkers

42

Een aantal themagroepen heeft in 2016 tastbare resultaten weggezet Zo is er een pop-up bieb in winkelcentrum De Roselaar verschenen een pop-up in de basiliek in Oudenbosch zijn er verschillende voorleesactiviteiten geweest door het hele werkgebied zijn er contacten gelegd en presentaties geweest bij een aantal Alzheimer-cafeacutes en vonden andere activiteiten plaats zoals een Boekenproeverij in Zevenbergen Uiteraard werd er door de themagroepen ook aandacht besteed aan de landelijke leesbevorderingscampagnes zoals de (kinder)Boekenweek en Nederland Leest

Inzet vrijwilligers in de branche Stichting BibliotheekWerk is in 2015 door het Centraal Overleg Arbeidsvoorwaarden Openbare Bibliotheken gevraagd een inventarisatie uit te voeren van de inzet van vrijwilligers in de branche Van de 124 ondervraagde bibliotheken geeft 92 procent aan dat zij met vrijwilligers werken In bijna de helft van deze bibliotheken zijn op dit moment meer vrijwilligers werkzaam dan medewerkers met een arbeidsovereenkomst Wel worden zij vaak een beperkt aantal uren per week ingezet Wanneer een bibliotheek niet met vrijwilligers werkt is dit over het algemeen een principieumlle beslissing Over het algemeen voeren vrijwilligers in bibliotheken verschillende taken uit Een belangrijke taak is de bezorging van materialen aan huis Daarnaast worden vrijwilligers ook regelmatig ingezet als gastheer of gastvrouw en ondersteunen ze regelmatig bij de uitvoering van verschillende publieks- en promotieactiviteiten in de bibliotheek Ook zijn er werkzaamheden die minder frequent door vrijwilligers worden opgepakt Dit geldt bijvoorbeeld voor het adviseren over de ontwikkeling van de collectie het plaatsen van de collectie en het presenteren van collectieonderdelen als ondersteuning bij een project of activiteit Ruim driekwart van de bibliotheken met vrijwilligersbeleid heeft beleid vastgesteld over de scholing en begeleiding van vrijwilligers In de praktijk blijkt echter dat er minder vaak concrete initiatieven zijn om vrijwilligers de mogelijkheid te bieden zich verder te ontwikkelen

Als er een initiatief aanwezig is is dit doorgaans gericht op het aanbieden van scholing21 Inzet vrijwilligers VANnU Met het oog op de bezuinigingen en de veranderende rol van bibliotheken vraagt het vrijwilligersbeleid veel tijd en aandacht van directie managers en ondernemingsraad Sinds de fusie in 2015 met de bibliotheek ZundertRucphen heeft VANnU te maken met vrijwilligers in het uitleenproces In Rijsbergen en Rucphen was men gewend te werken met vrijwilligers in de rol van gastvrouw terwijl in het VANnU werkgebied van voacuteoacuter de fusie alleen gebruik werd gemaakt van expert-vrijwilligers (bv voor de speelotheek en voor cursussen zoals Klik en Tik) Met de realisatie van de nieuwe voorziening in Wouw is gekozen voor de inzet van vrijwilligers in de ondersteuning bij het uitlenen De vrijwilligers zorgen voor een opgeruimde ruimte voor een prettige ontvangst en ondersteunen in het gebruik van de zelfservice-apparatuur In 2016 is veel aandacht geweest voor de wijze waarop de vrijwilligers ingezet worden in de organisatie en de gesprekken over dit onderwerp zullen ook in 2017 voortgezet worden Uiteraard speelt de OR hierin een belangrijke en verbindende rol In 2016 werden ook de voorbereidingen getroffen voor een pilot in Rijsbergen die in januari 2017 van start gaat Het doel is om de inzet van vrijwilligers in het uitleenproces verder uit te werken de samenwerking tussen de vrijwilliger en de betaalde kracht helder vorm te geven en te beschrijven wat het vakmanschap voor het bibliotheekwerk lsquonieuwe stijlrsquo inhoudt Om kennis en kunde te delen en ervaringen uit te wisselen maakt de cooumlrdinator vrijwilligers deel uit van een (Brabantse) overlegstructuur met andere cooumlrdinatoren De inzet van vrijwilligers is een onderwerp dat in iedere bibliotheek speelt

21

httpswwwbibliotheekwerknlVrijwilligers_in_de_bibliotheekpdf

43

210 Ontwikkelingen in de openbare bibliotheek Samenwerking Bibliotheek VANnU werkt in alle gemeenten samen met partners op het gebied van zorg en welzijn (CJG) voorschoolse voorzieningen (kinderopvang en peuterspeelzalen) educatie (basis- en voortgezet onderwijs) laaggeletterdheid (bibliotheken West-Brabant ROC UWV en WVS) en cultuur (diverse instellingen zoals musea schouwburg en archief of organisaties zoals Stichting Cultuur Moerdijk) Bovenlokaal wordt er samengewerkt in de Brabantse Netwerkbibliotheek (BNB) Dit is een samenwerkingsverband tussen de 19 Brabantse basisbibliotheken en Cubiss Cubiss is een Provinciale Ondersteuningsinstelling (POI) en heeft een rechtstreekse subsidierelatie met de provincie Noord-Brabant Een essentieel doel van de BNB is het creeumlren van een goed toegankelijk netwerk Een plek waar ideeeumln floreren waar informatie en ervaringen worden uitgewisseld en waar kennis wordt gedeeld zodat de gebruikers en de partners van de Brabantse bibliotheken optimaal worden bediend Niet alleen nu maar ook in de toekomst De hoofddoelstelling van de BNB is het stimuleren van de Brabantse kennisinfrastructuur door vanuit de bibliotheekfunctie bij te dragen aan een goed ingerichte publieke informatievoorziening (httpwwwbnbibliotheeknl) Het samenwerkingsverband heeft een gezamenlijk beleidsplan vastgesteld en voert de provinciale projecten mede onder die vlag uit Branche De branchevereniging van en voor de openbare bibliotheken is de Vereniging van Openbare Bibliotheken (wwwdebibliothekennl) Tot slot is er nog de Stichting Certificering Openbare Bibliotheken Deze stichting ontwikkelt en bewaakt kwaliteitsnormen en toetst de kwaliteit van bibliotheekorganisaties aan deze normen door middel van audits (wwwbibliotheekcertificaatnl)

De overheden De overheid is op drie niveaus betrokken bij de basisbibliotheek op gemeentelijk provinciaal en landelijk niveau Gemeente De gemeente is de primaire opdrachtgever van de basisbibliotheek Zij verleent VANnU subsidie Binnen het gemeentelijk beleidskader dat gebaseerd is op eenduidig en samenhangend beleid worden concrete afspraken gemaakt met Bibliotheek VANnU over de te behalen resultaten en prestaties Tussen de gemeenten en Bibliotheek VANnU wordt een tweezijdig contract afgesloten dat nagekomen en geeumlvalueerd moet worden Bibliotheek VANnU ontvangt subsidie op basis van een uitvoeringsovereenkomst op basis van de Algemene Wet Bestuursrecht (AwB) Uitgangspunt is dat wordt gestuurd op inhoud en dat wederzijds afspraken worden gemaakt tussen de gemeente en Bibliotheek VANnU De basis van deze afspraken is

1 De beleidsdoelen die de gemeente nastreeft 2 De diensten en producten die Bibliotheek VANnU levert om aan

die beleidsdoelen te voldoen of een bijdrage te leveren 3 Duidelijke beoordelingscriteria op basis waarvan de prestaties en

(eventuele) resultaten worden beoordeeld en de subsidierelatie wordt afgerekend

Provincie In opdracht van de provincie Noord-Brabant werkt Cubiss samen met de Brabantse bibliotheken aan programmas voor bibliotheekvernieuwing Het werkplan van Cubiss bestaat de komende jaren uit vier projecten

1 Bieb Lab (voorheen Innovatie van de bibliotheekfuncties) 2 Innovatie van de educatieve functie 3 Versterken taalvaardigheid 4 Vergroten mediawijsheid

44

De eerste twee projecten zijn gerelateerd aan de wettelijke taak zoals die is vastgelegd in de Wsob Cubiss voert deze opdracht uit in zeer nauw overleg met de Brabantse bibliotheken De twee andere projecten zijn de uitwerking van een aanvullende provinciale opdracht aan Cubiss Naast bibliotheken zijn ook organisaties binnen het sociale domein en het onderwijs hierbij betrokken als partner Rijk De rijksoverheid is verantwoordelijk voor het functioneren van de openbare bibliotheken als stelsel met als aandachtspunten een vergroting van de doelmatigheid samenhang kwaliteit en pluriformiteit van het stelsel openbaar bibliotheekwerk De Wet stelsel openbare bibliotheekvoorzieningen (Wsob) kortweg de Bibliotheekwet is vanaf 1 januari 2015 van kracht De bibliotheekwet regelt de digitalisering van de openbare bibliotheek en zorgt voor structurele financiering daarvan door de Rijksoverheid In deze wet is vastgelegd dat iedere Nederlander toegang moet hebben tot een openbare bibliotheek zowel in fysieke als digitale vorm Ook zijn de vijf functies en voorwaarden vastgelegd waaraan een openbare bibliotheek moet voldoen (zie ook inleiding jaarverslag) De Koninklijke Bibliotheek (KB) heeft onder de Wsob een regierol gekregen binnen het netwerk van openbare bibliotheekvoorzieningen en de verantwoordelijkheid voor de landelijke digitale bibliotheek en Aangepast Lezen Het KB-beleidsplan 2015-2018 lsquoDe kracht van het netwerkrsquo formuleert de ambities van de KB in breed verband met twee strategische prioriteiten

1 Realiseren van de nationale digitale bibliotheek 2 Het versterken van de nationale en internationale samenwerking

Met de nationale digitale bibliotheek neemt de KB het voortouw in het uitbouwen van de rol en betekenis van de bibliotheek in het digitale domein De landelijke digitale infrastructuur zorgt voor de componenten waarmee alle openbare bibliotheekvoorzieningen deelnemen en gebruikmaken van de diensten van de digitale bibliotheek

Het versterken van de nationale samenwerking is gericht op het verbreden van de betekenis van de bibliotheek In samenspraak met de bibliotheken zelf de provinciale service organisaties de VOB en andere partners geeft de KB invulling aan de stelseltaken regie en advies faciliterende en cooumlrdinerende taken en de aansturing van grootschalige programmarsquos en projecten voor het hele bibliotheekstelsel Onttrekking Gemeentefonds voor aanschaf e-content Vanaf 2015 is het Rijk verantwoordelijk voor de financiering van de centrale aanschaf van e-content voor de openbare bibliotheken Daarvoor onttrekt het Rijk een bedrag aan het Gemeentefonds Dit bedrag stelt de minister van OCampW ter beschikking aan de KB voor de inkoop van e-content De KB koopt vervolgens in op voordracht van de openbare bibliotheken begrensd door het financieumlle kader van het ter beschikking gestelde bedrag Tot 1-1-2015 dragen bibliotheken een bedrag per inwoner af aan de VOB voor de inkoop van e-content het zogenaamde omslaggeld Voor 2014 was dat euro 035 per inwoner Het groeipad en de hoogte van de uitname worden formeel vastgesteld in een overleg tussen diverse ministeries en de VNG Gekozen is voor een scenario van relatieve groei Onttrekking gemeentefonds e-content en consequenties

jaar Bedrag per inwoner Totale uitname VANNU22

2014 035 euro 65456

2015 047 euro 87898

2016 055 euro 102859

2017 063 euro 117821

2018 073 euro 136522

De vijf gemeenten van VANnU gaan verschillend met de uitname om De gemeente Moerdijk houdt het bedrag in van de subsidie de gemeente Halderberge deels en de andere drie gemeenten niet

22

Aantal inwoners op basis van gegevens 2016 187017

45

Digitaal abonnement Per 1 januari 2016 heeft de Koninklijke Bibliotheek een lidmaatschapsvorm toegevoegd aan de bestaande lidmaatschapsvormen van de openbare bibliotheken namelijk de mogelijkheid om gebruik te maken van enkel de digitale voorziening Voor dit lidmaatschap is een tarief vastgesteld van 42 euro per jaar Het aanbod van deze lidmaatschapsvorm en ndashtarief is een stap in de ontwikkeling van het publieke aanbod die past binnen de verdere ontwikkeling van de toegang tot digitale werken in het algemeen De Koninklijke Bibliotheek blijft in gesprek met zowel de openbare bibliotheken als de aanbieders van digitale content om een optimaal aanbod voor de klant te realiseren dat in lijn is met de publieke waarden van de openbare bibliotheek Primair gaat het om het aanbod e-books waarvoor licenties zijn afgesloten met individuele uitgevers secundair gaat het om andere content types (audio databanken etc) Omdat het gebruik van e-books in Nederland nog in ontwikkeling is zowel in relatie tot openbare bibliotheken als in relatie tot het commercieumlle - en ook het illegale - aanbod is de introductie van een digitaal lidmaatschap van de openbare bibliotheek niet een eindpunt in de positionering van het publieke aanbod in dit domein De KB stelt daarom een gefaseerde ontwikkeling van de tariefstructuur voor die flexibel genoeg is om in te spelen op ontwikkelingen in het netwerk en in de markt De Nationale bibliotheekpas en gastlenen Naast het digitale abonnement loopt ook de ontwikkeling van de nationale bibliotheekpas Het project de Nationale Bibliotheekpas ontwikkelt eacuteeacuten pas die burgers toegang geeft tot alle landelijke en lokale (digitale) diensten Op deze manier krijgen zij makkelijker toegang tot de fysieke collectie van alle bibliotheken in heel Nederland Door de invoering van een nationale bibliotheekpas zijn er in de toekomst voor de klant geen verschillende loketten meer met verschillende voorwaarden en dienstverlening Een ander voordeel is de versterking van het merk en het imago van de bibliotheek bibliotheken treden meer naar buiten als eacuteeacuten

netwerk Tot slot zal er ook sprake zijn van efficiency eacuteeacuten stelsel van voorwaarden en keuzemogelijkheden is veel goedkoper en effectiever Bovendien ontstaat er vanuit de gezamenlijkheid de mogelijkheid om op landelijk niveau te kunnen innoveren In januari is onder het motto - Lezen kun je overal lenen nu ook- gastlenen (landelijk) van start gegaan Met gastlenen kunnen bibliotheekleden ook elders in Nederland lenen Daarvoor is een geldig bibliotheeklidmaatschap nodig met een abonnement dat toegang geeft tot gastlenen Gastlenen is een onderdeel van het VOB-project de nationale bibliotheekpas Gezamenlijke innovatieagenda Op 1 januari 2015 is de Wet stelsel openbare bibliotheekvoorzieningen (Wsob) in werking getreden De Wsob gaat uit van een bibliotheekstelsel waarin de drie overheden nadrukkelijk samen de netwerk- verantwoordelijkheid dragen De minister de provinciebesturen en de gemeentebesturen zijn gezamenlijk verantwoordelijk voor een netwerk van openbare bibliotheekvoorzieningen Dit netwerk van openbare bibliotheekvoorzieningen wordt gevormd door

bull de lokale bibliotheken bull de provinciale ondersteuningsinstellingen (POIrsquos) bull de Koninklijke Bibliotheek (KB) voor wat betreft haar taak tot het

in stand houden van de landelijke digitale bibliotheek De Wsob beschrijft de taken van de deelnemers in het netwerk Bij sommige taken raken de verantwoordelijkheden van de verschillende deelnemers elkaar Dat is bijvoorbeeld het geval bij de innovatietaak23 Omdat de verantwoordelijkheid van de gezamenlijke POIrsquos op het gebied van innovatie enerzijds en de cooumlrdinerende taak van de KB anderzijds sterke raakvlakken hebben is bij het bestuurlijk overleg van OCW IPO en

23

Artikel 16 van de Wsob omschrijft als verantwoordelijkheid voor de gezamenlijke POIrsquos2 lsquode ontwikkeling van innovaties ten behoeve van de lokale bibliotheken in overeenstemming met de Koninklijke Bibliotheek in verband met haar cooumlrdinerende taakrsquo

46

VNG samen met VOB SPN en KB de wens ontstaan te komen tot een Gezamenlijke innovatieagenda De Gezamenlijke innovatieagenda heeft als hoofddoel om de vernieuwingskracht van de bibliotheeksector te versterken om zo toegevoegde waarde te kunnen bieden aan burgers en samenleving in lijn met de vijf functies van de bibliotheek Om dat hoofddoel te kunnen realiseren wordt met deze Gezamenlijke innovatieagenda ingezet op

Het aanbrengen van focus door de innovatiekracht te bundelen op een overzichtelijk aantal prioriteiten die breed worden gedeeld door zowel de netwerkverantwoordelijke overheden als het gelaagde bibliotheeknetwerk

Het op gang brengen van een proces van permanente innovatie op deze prioriteiten

Het geven van helderheid over de concrete rolverdeling tussen partijen ndash passend binnen de kaders van de Wsob ndash zodat optimale samenwerking kan ontstaan bij dit proces van permanente innovatie

Met deze Gezamenlijke innovatieagenda als leidraad kunnen overheden vanuit hun verantwoordelijkheid voor het netwerk van openbare bibliotheekvoorzieningen samen met het bibliotheekveld daadkrachtig invulling geven aan het innovatieproces zowel fysiek als digitaal Digihulp via bibliotheken In februari 2016 startte met de ondertekening van een convenant de samenwerking tussen de Belastingdienst en de Koninklijke bibliotheek Doel is om mensen via de lokale openbare bibliotheek ondersteuning te bieden bij het digitaal zaken doen met de overheid Op termijn kunnen burgers bij de bibliotheek terecht voor inhoudelijke hulp over toeslagen en inkomstenbelasting De komende jaren zullen de meeste bibliotheken belastingspreekuren gaan organiseren Inmiddels is een aantal pilots gestart

211 Een blik vooruit

lsquoDe bieb is een aantrekkelijke ontmoetingsplaats geworden waar jongeren en volwassenen graag komen Ze kunnen boeken lenen maar ook een talencursus volgen met een 3D-printer aan de slag gaan of meedoen aan een debat De bibliotheek heeft zichzelf heruitgevondenrsquo Bovenstaande is een citaat uit een brief naar de Tweede Kamer van minister Jet Bussemaker van Cultuur De aanleiding was de verschijning van de eerste bibliotheekmonitor van de KB Het aantal volwassen leden daalde in 2015 maar het aantal jeugdleden nam toe tot 23 miljoen Zij leenden 38 miljoen boeken blijkt uit de monitor In totaal leenden de 156 bibliotheken 73 miljoen fysieke boeken en 4 miljoen e-books uit De vorige hoofdstukken uit dit jaarverslag geven een goed beeld van wat er allemaal in 2016 is gebeurd Bovenstaande tekst had mijn tekst kunnen zijn Ook bij VANnU stijgen de jeugdleden en daalt het aantal volwassen leden De inspanning om de jeugd te bereiken en lezen en leesplezier te bevorderen loont en daar profiteren kinderen hun leven lang van Op de laatste pagina van dit verslag staat een prachtig overzicht van het aanbod en de dienstverlening van VANnU Afhankelijk van de subsidie en de mogelijkheden om samen te werken en door de inzet van onze medewerkers is door VANnU voor de verschillende gemeenten de afgelopen jaren een aanbod gecreeumlerd Naast de specifieke wensen van de gemeenten is de koers van VANnU daarbij altijd leidend De bezuinigingen in de gemeenten Roosendaal en Zundert kosten veel tijd en energie maar bieden ook kansen voor nieuwe dienstverlening VANnU heeft ook de afgelopen jaren succesvolle of kansrijke programmarsquos of formules van de ene gemeente kunnen implementeren in de andere Op die manier profiteren alle gemeenten van het feit dat men afspraken maakt met dezelfde professionele organisatie

47

Alhoewel deze lokale verschillen kleur geven aan het bibliotheekaanbod is er na jaren van bezuinigingen wel een grens bereikt De gemiddelde bijdrage per inwoner is laag VANnU moet en wil op een goede kwalitatieve manier aan haar 5 kernfuncties invulling geven en voorbereid zijn op de toekomst Dat vraagt om ruimte voor innovatie en om een sterke en stabiele organisatie Daar zijn alle aangesloten gemeenten bij gebaad Het voornemen is om in 2017 met de gemeenten een convenant af te sluiten en daarin een aantal basisafspraken op te nemen over de regionale dienstverlening en de toekomst Een convenant wordt gezien als een manier om in gezamenlijkheid verantwoordelijkheid te nemen voor het bibliotheekwerk van de toekomst De vijf wethouders hebben op het verzoek positief gereageerd Naast deze opdracht is er nog een aantal belangrijke opdrachten voor de komende jaren geformuleerd 24 Een belangrijke die ik in dit hoofdstuk nog kort wil delen is de grote opgave op het gebied van HR Eerder in dit verslag is aangegeven dat de bibliotheek een transitie doormaakt verandert en verbreedt Vragen als Hoe zorgen we dat onze medewerkers voldoende zijn voorbereid en toegerust op de toekomst Hoe zorgen we ervoor dat we talenten binnen de organisatie behouden Hoe realiseren we een goede in- door- en uitstroom en Hoe zien we de rol van de vrijwilligers zijn voor de toekomst van VANnU uiterst relevant VANnU moet haar maatschappelijke meerwaarde tegen een achtergrond van teruglopende subsidies vergroten Dit vraagt om nieuwe focus en keuzes een beweging die momenteel in de hele bibliotheeksector gestalte krijgt Deze ontwikkelingen vragen om een nieuwe inrichting van de organisatie die niet alleen een structuurwijziging is maar die met name ook de kaders biedt voor de rolverdeling en de competenties

24

Zelfevaluatie VANNU voor de certificering

waarop in de organisatie met elkaar en buiten de organisatie met partners wordt samengewerkt Om dit te bereiken is eind 2016 besloten om in 2017 een kwalitatieve reorganisatie door te voeren Een andere opdracht waar VANnU voor staat is hoe VANnU haar ambities kan verwezenlijken en innoveren terwijl de financieumlle middelen (de subsidies daling betalende leden) al jaren afnemen Hoe kunnen extra inkomsten worden gegenereerd en waar liggen kansen

Waar we hard aan hebben gewerkt tov de vorige certificering is dat we meer en beter inzichtelijk maken dat we altijd keuzes maken en stappen zetten in het licht van de stip op de horizon die we hebben geformuleerd in ons meerjarenbeleidsplan We deden dat in het verleden ook maar dat was niet altijd zichtbaar We nemen nu de tijd voor planvorming we leggen meer vast we communiceren beter en zorgvuldiger intern en extern We zijn kritisch op onszelf in de evaluatie leren daarvan voor de toekomst en verbeteren daar waar kan Door het gezamenlijk voorbereiden van de aankomende certificering werden we ons nog meer bewust van waar we vandaan komen en naar op weg zijn Van de successen de uitdagingen en de knelpunten We hebben afstand kunnen nemen van de waan van alledag en de tijd genomen om van een afstand naar de organisatie te kijken Onze ambitie is altijd groot geweest en dat zal zo blijven We zijn ons bewust van het feit dat we zelf de regie moeten houden op de ontwikkeling van de bibliotheek naar de toekomst Dat betekent dat we bedreigingen die op ons afkomen voor zover als kan proberen te keren maar ons vooral willen blijven richten op de kansen En die zijn er genoeg en geven energie VANnU blijft investeren in vernieuwing Dat is voor RvT directeurbestuurder en managers de enige juiste koers Mevrouw FD Assink-Aben directeurbestuurder Bibliotheek VANnU

48

Page 40: Jaarverslag Bibliotheek VANnU 2016 · transparante verantwoording over de wijze waarop het toezicht in 2016 is uitgeoefend. Hier wordt achtereenvolgens verslag gedaan van de samenstelling

40

29 Personeel en Organisatie

Per 31-12-2016 heeft VANnU 3885 FTE in dienst In totaal gaat het om 74 medewerkers De groei in ftersquos (145) heeft met name te maken met de uitrol dBoS en toename van leesconsulenten waarover eerder in dit verslag is gesproken In de Frontoffice is het aantal uren door oa sluiting van servicepunten in de gemeente Zundert en aanpassingen van het servicepunt in Wouw afgenomen

De leeftijdsopbouw van de medewerkers Van alle medewerkers bij VANnU is 95 jonger dan 40 jaar Het percentage medewerkers tussen de 40 en 50 jaar is 135 54 van de medewerkers is tussen de 50 en 60 jaar en het percentage 60+ is 23 VANnU heeft tov de landelijke leeftijdsopbouw een hoger percentage 50 plussers Dat betekent dat er goed moet worden nagedacht over de instroom van jongere medewerkers om de uitstroom voor de komende jaren op te kunnen vangen Dat is een lastig vraagstuk omdat bij een reorganisatie de jongere medewerkers vaak degenen zijn die door middel van afspiegeling moeten vertrekken Het komend jaar zal dit onderwerp opnieuw op de agenda staan van directie en OR omdat het vraagt om een

visie over hoe het toekomstig personeelsbestand eruit moet komen zien en hoe de organisatie zich daarop kan voorbereiden

Personeelsverloop in- door- en uitstroom In totaal zijn er in 2016 acht medewerkers ingestroomd waarvan

projectmedewerker vernieuwing netwerk

1 cooumlrdinator Frontoffice

1 controller

1 medewerker communicatie

2 leesconsulenten 4-12

2 ondersteuners leesconsulenten

stagiaire19 Daarnaast zijn er zes medewerkers uit dienst getreden waarvan

1 ondersteuner leesconsulenten

3 opruimhulpen

2 informatiemedewerkers

19

De stagiaire is in augustus voor een aantal uur als medewerker communicatie aangesteld

0 10 20 30 40 50

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

totale FTE

totale FTE

0

10

20

30

40

50

60

15-30 30-40 40-50 50-60 60+

pe

rce

nta

ge

Leeftijdsopbouw in percentages

VANnU

st Bibliotheekwerk

landelijk

41

Jubilea In 2016 waren er twee jubilarissen Een medewerker was 40 jaar in dienst en een 25 jaar in dienst bij VANnU

Ziekteverzuim Het gemiddelde verzuimpercentage in 2016 bedroeg 32 De ziekte frequentie is 09 Het ziekteverzuim is ten opzichte van 2015 gedaald (587) Onderstaande grafiek toont het verzuimverloop in 2016 Duidelijk is dat het verzuimcijfer vooral wordt beiumlnvloed door een aantal langdurig zieken Het ziekteverzuim is in lijn met de landelijke trend 20 Ziekteverzuim 2016

20

CBS statline cultuur sport en recreatie geeft over de eerste drie kwartalen van 2016 een gemiddeld percentage aan van 32

Scholing VANnU vindt het belangrijk om haar medewerkers zo goed mogelijk voor te bereiden op het bibliotheekwerk van de toekomst In de strategische koers 2016-2018 staan de kernkwaliteiten collectioneren programmeren en netwerken centraal Om medewerkers de kans te geven deze competenties verder te ontwikkelen heeft VANnU in 2016 verschillende stappen gezet In het fusieproces is afgesproken dat er in de front office toegewerkt zou worden naar minder functies De functie van medewerker klantenservice is komen te vervallen en alle medewerkers die het betrof zijn opgeleid tot informatiemedewerker Een groep van 16 medewerkers heeft een opleidingstraject van 6 maanden doorlopen wat leidde tot een certificaat voor iedereen en een benoeming tot informatiemedewerker Alle front office medewerkers hebben in de zomer een training gevolgd over de digitale diensten van VANnU Hierbij kwam het gebruik van de e-books aan de orde en uitleg en gebruik van de verschillende bibliotheek apps digitale bibliotheek bronnen Daarnaast is er extra toelichting gegeven op het gebruik van Bicat het bibliotheekinformatiesysteem Na afloop van de training waren de medewerkers op de hoogte van het volledige aanbod en beter in staat om gebruikers te informeren en vragen te beantwoorden over het brede aanbod van digitale diensten

In 2016 is door alle medewerkers verder gewerkt in de themagroepen om de kerncompetenties concreet gestalte te geven Een doel in 2016 was ook om de medewerkers uit ZundertRucphen aan te laten sluiten bij deze manier van werken Opgemerkt moet worden dat hier in 2017 nog een aantal stappen in gezet moet worden De themagroepen biedt medewerkers de mogelijkheid om het netwerken het vormen van themacollecties en het bedenken van een bijpassend programma uit te proberen te oefenen en hiervan te leren In de praktijk blijkt dit meer of minder goed te slagen afhankelijk van het thema

0

20

40

60

80

100

120

140

160

180

verzuim kort0-7 dagen

verzuimmiddellang 8-

42 dagen

verzuim lang43-365 dagen

aantal ziektedagen

aantal medewerkers

42

Een aantal themagroepen heeft in 2016 tastbare resultaten weggezet Zo is er een pop-up bieb in winkelcentrum De Roselaar verschenen een pop-up in de basiliek in Oudenbosch zijn er verschillende voorleesactiviteiten geweest door het hele werkgebied zijn er contacten gelegd en presentaties geweest bij een aantal Alzheimer-cafeacutes en vonden andere activiteiten plaats zoals een Boekenproeverij in Zevenbergen Uiteraard werd er door de themagroepen ook aandacht besteed aan de landelijke leesbevorderingscampagnes zoals de (kinder)Boekenweek en Nederland Leest

Inzet vrijwilligers in de branche Stichting BibliotheekWerk is in 2015 door het Centraal Overleg Arbeidsvoorwaarden Openbare Bibliotheken gevraagd een inventarisatie uit te voeren van de inzet van vrijwilligers in de branche Van de 124 ondervraagde bibliotheken geeft 92 procent aan dat zij met vrijwilligers werken In bijna de helft van deze bibliotheken zijn op dit moment meer vrijwilligers werkzaam dan medewerkers met een arbeidsovereenkomst Wel worden zij vaak een beperkt aantal uren per week ingezet Wanneer een bibliotheek niet met vrijwilligers werkt is dit over het algemeen een principieumlle beslissing Over het algemeen voeren vrijwilligers in bibliotheken verschillende taken uit Een belangrijke taak is de bezorging van materialen aan huis Daarnaast worden vrijwilligers ook regelmatig ingezet als gastheer of gastvrouw en ondersteunen ze regelmatig bij de uitvoering van verschillende publieks- en promotieactiviteiten in de bibliotheek Ook zijn er werkzaamheden die minder frequent door vrijwilligers worden opgepakt Dit geldt bijvoorbeeld voor het adviseren over de ontwikkeling van de collectie het plaatsen van de collectie en het presenteren van collectieonderdelen als ondersteuning bij een project of activiteit Ruim driekwart van de bibliotheken met vrijwilligersbeleid heeft beleid vastgesteld over de scholing en begeleiding van vrijwilligers In de praktijk blijkt echter dat er minder vaak concrete initiatieven zijn om vrijwilligers de mogelijkheid te bieden zich verder te ontwikkelen

Als er een initiatief aanwezig is is dit doorgaans gericht op het aanbieden van scholing21 Inzet vrijwilligers VANnU Met het oog op de bezuinigingen en de veranderende rol van bibliotheken vraagt het vrijwilligersbeleid veel tijd en aandacht van directie managers en ondernemingsraad Sinds de fusie in 2015 met de bibliotheek ZundertRucphen heeft VANnU te maken met vrijwilligers in het uitleenproces In Rijsbergen en Rucphen was men gewend te werken met vrijwilligers in de rol van gastvrouw terwijl in het VANnU werkgebied van voacuteoacuter de fusie alleen gebruik werd gemaakt van expert-vrijwilligers (bv voor de speelotheek en voor cursussen zoals Klik en Tik) Met de realisatie van de nieuwe voorziening in Wouw is gekozen voor de inzet van vrijwilligers in de ondersteuning bij het uitlenen De vrijwilligers zorgen voor een opgeruimde ruimte voor een prettige ontvangst en ondersteunen in het gebruik van de zelfservice-apparatuur In 2016 is veel aandacht geweest voor de wijze waarop de vrijwilligers ingezet worden in de organisatie en de gesprekken over dit onderwerp zullen ook in 2017 voortgezet worden Uiteraard speelt de OR hierin een belangrijke en verbindende rol In 2016 werden ook de voorbereidingen getroffen voor een pilot in Rijsbergen die in januari 2017 van start gaat Het doel is om de inzet van vrijwilligers in het uitleenproces verder uit te werken de samenwerking tussen de vrijwilliger en de betaalde kracht helder vorm te geven en te beschrijven wat het vakmanschap voor het bibliotheekwerk lsquonieuwe stijlrsquo inhoudt Om kennis en kunde te delen en ervaringen uit te wisselen maakt de cooumlrdinator vrijwilligers deel uit van een (Brabantse) overlegstructuur met andere cooumlrdinatoren De inzet van vrijwilligers is een onderwerp dat in iedere bibliotheek speelt

21

httpswwwbibliotheekwerknlVrijwilligers_in_de_bibliotheekpdf

43

210 Ontwikkelingen in de openbare bibliotheek Samenwerking Bibliotheek VANnU werkt in alle gemeenten samen met partners op het gebied van zorg en welzijn (CJG) voorschoolse voorzieningen (kinderopvang en peuterspeelzalen) educatie (basis- en voortgezet onderwijs) laaggeletterdheid (bibliotheken West-Brabant ROC UWV en WVS) en cultuur (diverse instellingen zoals musea schouwburg en archief of organisaties zoals Stichting Cultuur Moerdijk) Bovenlokaal wordt er samengewerkt in de Brabantse Netwerkbibliotheek (BNB) Dit is een samenwerkingsverband tussen de 19 Brabantse basisbibliotheken en Cubiss Cubiss is een Provinciale Ondersteuningsinstelling (POI) en heeft een rechtstreekse subsidierelatie met de provincie Noord-Brabant Een essentieel doel van de BNB is het creeumlren van een goed toegankelijk netwerk Een plek waar ideeeumln floreren waar informatie en ervaringen worden uitgewisseld en waar kennis wordt gedeeld zodat de gebruikers en de partners van de Brabantse bibliotheken optimaal worden bediend Niet alleen nu maar ook in de toekomst De hoofddoelstelling van de BNB is het stimuleren van de Brabantse kennisinfrastructuur door vanuit de bibliotheekfunctie bij te dragen aan een goed ingerichte publieke informatievoorziening (httpwwwbnbibliotheeknl) Het samenwerkingsverband heeft een gezamenlijk beleidsplan vastgesteld en voert de provinciale projecten mede onder die vlag uit Branche De branchevereniging van en voor de openbare bibliotheken is de Vereniging van Openbare Bibliotheken (wwwdebibliothekennl) Tot slot is er nog de Stichting Certificering Openbare Bibliotheken Deze stichting ontwikkelt en bewaakt kwaliteitsnormen en toetst de kwaliteit van bibliotheekorganisaties aan deze normen door middel van audits (wwwbibliotheekcertificaatnl)

De overheden De overheid is op drie niveaus betrokken bij de basisbibliotheek op gemeentelijk provinciaal en landelijk niveau Gemeente De gemeente is de primaire opdrachtgever van de basisbibliotheek Zij verleent VANnU subsidie Binnen het gemeentelijk beleidskader dat gebaseerd is op eenduidig en samenhangend beleid worden concrete afspraken gemaakt met Bibliotheek VANnU over de te behalen resultaten en prestaties Tussen de gemeenten en Bibliotheek VANnU wordt een tweezijdig contract afgesloten dat nagekomen en geeumlvalueerd moet worden Bibliotheek VANnU ontvangt subsidie op basis van een uitvoeringsovereenkomst op basis van de Algemene Wet Bestuursrecht (AwB) Uitgangspunt is dat wordt gestuurd op inhoud en dat wederzijds afspraken worden gemaakt tussen de gemeente en Bibliotheek VANnU De basis van deze afspraken is

1 De beleidsdoelen die de gemeente nastreeft 2 De diensten en producten die Bibliotheek VANnU levert om aan

die beleidsdoelen te voldoen of een bijdrage te leveren 3 Duidelijke beoordelingscriteria op basis waarvan de prestaties en

(eventuele) resultaten worden beoordeeld en de subsidierelatie wordt afgerekend

Provincie In opdracht van de provincie Noord-Brabant werkt Cubiss samen met de Brabantse bibliotheken aan programmas voor bibliotheekvernieuwing Het werkplan van Cubiss bestaat de komende jaren uit vier projecten

1 Bieb Lab (voorheen Innovatie van de bibliotheekfuncties) 2 Innovatie van de educatieve functie 3 Versterken taalvaardigheid 4 Vergroten mediawijsheid

44

De eerste twee projecten zijn gerelateerd aan de wettelijke taak zoals die is vastgelegd in de Wsob Cubiss voert deze opdracht uit in zeer nauw overleg met de Brabantse bibliotheken De twee andere projecten zijn de uitwerking van een aanvullende provinciale opdracht aan Cubiss Naast bibliotheken zijn ook organisaties binnen het sociale domein en het onderwijs hierbij betrokken als partner Rijk De rijksoverheid is verantwoordelijk voor het functioneren van de openbare bibliotheken als stelsel met als aandachtspunten een vergroting van de doelmatigheid samenhang kwaliteit en pluriformiteit van het stelsel openbaar bibliotheekwerk De Wet stelsel openbare bibliotheekvoorzieningen (Wsob) kortweg de Bibliotheekwet is vanaf 1 januari 2015 van kracht De bibliotheekwet regelt de digitalisering van de openbare bibliotheek en zorgt voor structurele financiering daarvan door de Rijksoverheid In deze wet is vastgelegd dat iedere Nederlander toegang moet hebben tot een openbare bibliotheek zowel in fysieke als digitale vorm Ook zijn de vijf functies en voorwaarden vastgelegd waaraan een openbare bibliotheek moet voldoen (zie ook inleiding jaarverslag) De Koninklijke Bibliotheek (KB) heeft onder de Wsob een regierol gekregen binnen het netwerk van openbare bibliotheekvoorzieningen en de verantwoordelijkheid voor de landelijke digitale bibliotheek en Aangepast Lezen Het KB-beleidsplan 2015-2018 lsquoDe kracht van het netwerkrsquo formuleert de ambities van de KB in breed verband met twee strategische prioriteiten

1 Realiseren van de nationale digitale bibliotheek 2 Het versterken van de nationale en internationale samenwerking

Met de nationale digitale bibliotheek neemt de KB het voortouw in het uitbouwen van de rol en betekenis van de bibliotheek in het digitale domein De landelijke digitale infrastructuur zorgt voor de componenten waarmee alle openbare bibliotheekvoorzieningen deelnemen en gebruikmaken van de diensten van de digitale bibliotheek

Het versterken van de nationale samenwerking is gericht op het verbreden van de betekenis van de bibliotheek In samenspraak met de bibliotheken zelf de provinciale service organisaties de VOB en andere partners geeft de KB invulling aan de stelseltaken regie en advies faciliterende en cooumlrdinerende taken en de aansturing van grootschalige programmarsquos en projecten voor het hele bibliotheekstelsel Onttrekking Gemeentefonds voor aanschaf e-content Vanaf 2015 is het Rijk verantwoordelijk voor de financiering van de centrale aanschaf van e-content voor de openbare bibliotheken Daarvoor onttrekt het Rijk een bedrag aan het Gemeentefonds Dit bedrag stelt de minister van OCampW ter beschikking aan de KB voor de inkoop van e-content De KB koopt vervolgens in op voordracht van de openbare bibliotheken begrensd door het financieumlle kader van het ter beschikking gestelde bedrag Tot 1-1-2015 dragen bibliotheken een bedrag per inwoner af aan de VOB voor de inkoop van e-content het zogenaamde omslaggeld Voor 2014 was dat euro 035 per inwoner Het groeipad en de hoogte van de uitname worden formeel vastgesteld in een overleg tussen diverse ministeries en de VNG Gekozen is voor een scenario van relatieve groei Onttrekking gemeentefonds e-content en consequenties

jaar Bedrag per inwoner Totale uitname VANNU22

2014 035 euro 65456

2015 047 euro 87898

2016 055 euro 102859

2017 063 euro 117821

2018 073 euro 136522

De vijf gemeenten van VANnU gaan verschillend met de uitname om De gemeente Moerdijk houdt het bedrag in van de subsidie de gemeente Halderberge deels en de andere drie gemeenten niet

22

Aantal inwoners op basis van gegevens 2016 187017

45

Digitaal abonnement Per 1 januari 2016 heeft de Koninklijke Bibliotheek een lidmaatschapsvorm toegevoegd aan de bestaande lidmaatschapsvormen van de openbare bibliotheken namelijk de mogelijkheid om gebruik te maken van enkel de digitale voorziening Voor dit lidmaatschap is een tarief vastgesteld van 42 euro per jaar Het aanbod van deze lidmaatschapsvorm en ndashtarief is een stap in de ontwikkeling van het publieke aanbod die past binnen de verdere ontwikkeling van de toegang tot digitale werken in het algemeen De Koninklijke Bibliotheek blijft in gesprek met zowel de openbare bibliotheken als de aanbieders van digitale content om een optimaal aanbod voor de klant te realiseren dat in lijn is met de publieke waarden van de openbare bibliotheek Primair gaat het om het aanbod e-books waarvoor licenties zijn afgesloten met individuele uitgevers secundair gaat het om andere content types (audio databanken etc) Omdat het gebruik van e-books in Nederland nog in ontwikkeling is zowel in relatie tot openbare bibliotheken als in relatie tot het commercieumlle - en ook het illegale - aanbod is de introductie van een digitaal lidmaatschap van de openbare bibliotheek niet een eindpunt in de positionering van het publieke aanbod in dit domein De KB stelt daarom een gefaseerde ontwikkeling van de tariefstructuur voor die flexibel genoeg is om in te spelen op ontwikkelingen in het netwerk en in de markt De Nationale bibliotheekpas en gastlenen Naast het digitale abonnement loopt ook de ontwikkeling van de nationale bibliotheekpas Het project de Nationale Bibliotheekpas ontwikkelt eacuteeacuten pas die burgers toegang geeft tot alle landelijke en lokale (digitale) diensten Op deze manier krijgen zij makkelijker toegang tot de fysieke collectie van alle bibliotheken in heel Nederland Door de invoering van een nationale bibliotheekpas zijn er in de toekomst voor de klant geen verschillende loketten meer met verschillende voorwaarden en dienstverlening Een ander voordeel is de versterking van het merk en het imago van de bibliotheek bibliotheken treden meer naar buiten als eacuteeacuten

netwerk Tot slot zal er ook sprake zijn van efficiency eacuteeacuten stelsel van voorwaarden en keuzemogelijkheden is veel goedkoper en effectiever Bovendien ontstaat er vanuit de gezamenlijkheid de mogelijkheid om op landelijk niveau te kunnen innoveren In januari is onder het motto - Lezen kun je overal lenen nu ook- gastlenen (landelijk) van start gegaan Met gastlenen kunnen bibliotheekleden ook elders in Nederland lenen Daarvoor is een geldig bibliotheeklidmaatschap nodig met een abonnement dat toegang geeft tot gastlenen Gastlenen is een onderdeel van het VOB-project de nationale bibliotheekpas Gezamenlijke innovatieagenda Op 1 januari 2015 is de Wet stelsel openbare bibliotheekvoorzieningen (Wsob) in werking getreden De Wsob gaat uit van een bibliotheekstelsel waarin de drie overheden nadrukkelijk samen de netwerk- verantwoordelijkheid dragen De minister de provinciebesturen en de gemeentebesturen zijn gezamenlijk verantwoordelijk voor een netwerk van openbare bibliotheekvoorzieningen Dit netwerk van openbare bibliotheekvoorzieningen wordt gevormd door

bull de lokale bibliotheken bull de provinciale ondersteuningsinstellingen (POIrsquos) bull de Koninklijke Bibliotheek (KB) voor wat betreft haar taak tot het

in stand houden van de landelijke digitale bibliotheek De Wsob beschrijft de taken van de deelnemers in het netwerk Bij sommige taken raken de verantwoordelijkheden van de verschillende deelnemers elkaar Dat is bijvoorbeeld het geval bij de innovatietaak23 Omdat de verantwoordelijkheid van de gezamenlijke POIrsquos op het gebied van innovatie enerzijds en de cooumlrdinerende taak van de KB anderzijds sterke raakvlakken hebben is bij het bestuurlijk overleg van OCW IPO en

23

Artikel 16 van de Wsob omschrijft als verantwoordelijkheid voor de gezamenlijke POIrsquos2 lsquode ontwikkeling van innovaties ten behoeve van de lokale bibliotheken in overeenstemming met de Koninklijke Bibliotheek in verband met haar cooumlrdinerende taakrsquo

46

VNG samen met VOB SPN en KB de wens ontstaan te komen tot een Gezamenlijke innovatieagenda De Gezamenlijke innovatieagenda heeft als hoofddoel om de vernieuwingskracht van de bibliotheeksector te versterken om zo toegevoegde waarde te kunnen bieden aan burgers en samenleving in lijn met de vijf functies van de bibliotheek Om dat hoofddoel te kunnen realiseren wordt met deze Gezamenlijke innovatieagenda ingezet op

Het aanbrengen van focus door de innovatiekracht te bundelen op een overzichtelijk aantal prioriteiten die breed worden gedeeld door zowel de netwerkverantwoordelijke overheden als het gelaagde bibliotheeknetwerk

Het op gang brengen van een proces van permanente innovatie op deze prioriteiten

Het geven van helderheid over de concrete rolverdeling tussen partijen ndash passend binnen de kaders van de Wsob ndash zodat optimale samenwerking kan ontstaan bij dit proces van permanente innovatie

Met deze Gezamenlijke innovatieagenda als leidraad kunnen overheden vanuit hun verantwoordelijkheid voor het netwerk van openbare bibliotheekvoorzieningen samen met het bibliotheekveld daadkrachtig invulling geven aan het innovatieproces zowel fysiek als digitaal Digihulp via bibliotheken In februari 2016 startte met de ondertekening van een convenant de samenwerking tussen de Belastingdienst en de Koninklijke bibliotheek Doel is om mensen via de lokale openbare bibliotheek ondersteuning te bieden bij het digitaal zaken doen met de overheid Op termijn kunnen burgers bij de bibliotheek terecht voor inhoudelijke hulp over toeslagen en inkomstenbelasting De komende jaren zullen de meeste bibliotheken belastingspreekuren gaan organiseren Inmiddels is een aantal pilots gestart

211 Een blik vooruit

lsquoDe bieb is een aantrekkelijke ontmoetingsplaats geworden waar jongeren en volwassenen graag komen Ze kunnen boeken lenen maar ook een talencursus volgen met een 3D-printer aan de slag gaan of meedoen aan een debat De bibliotheek heeft zichzelf heruitgevondenrsquo Bovenstaande is een citaat uit een brief naar de Tweede Kamer van minister Jet Bussemaker van Cultuur De aanleiding was de verschijning van de eerste bibliotheekmonitor van de KB Het aantal volwassen leden daalde in 2015 maar het aantal jeugdleden nam toe tot 23 miljoen Zij leenden 38 miljoen boeken blijkt uit de monitor In totaal leenden de 156 bibliotheken 73 miljoen fysieke boeken en 4 miljoen e-books uit De vorige hoofdstukken uit dit jaarverslag geven een goed beeld van wat er allemaal in 2016 is gebeurd Bovenstaande tekst had mijn tekst kunnen zijn Ook bij VANnU stijgen de jeugdleden en daalt het aantal volwassen leden De inspanning om de jeugd te bereiken en lezen en leesplezier te bevorderen loont en daar profiteren kinderen hun leven lang van Op de laatste pagina van dit verslag staat een prachtig overzicht van het aanbod en de dienstverlening van VANnU Afhankelijk van de subsidie en de mogelijkheden om samen te werken en door de inzet van onze medewerkers is door VANnU voor de verschillende gemeenten de afgelopen jaren een aanbod gecreeumlerd Naast de specifieke wensen van de gemeenten is de koers van VANnU daarbij altijd leidend De bezuinigingen in de gemeenten Roosendaal en Zundert kosten veel tijd en energie maar bieden ook kansen voor nieuwe dienstverlening VANnU heeft ook de afgelopen jaren succesvolle of kansrijke programmarsquos of formules van de ene gemeente kunnen implementeren in de andere Op die manier profiteren alle gemeenten van het feit dat men afspraken maakt met dezelfde professionele organisatie

47

Alhoewel deze lokale verschillen kleur geven aan het bibliotheekaanbod is er na jaren van bezuinigingen wel een grens bereikt De gemiddelde bijdrage per inwoner is laag VANnU moet en wil op een goede kwalitatieve manier aan haar 5 kernfuncties invulling geven en voorbereid zijn op de toekomst Dat vraagt om ruimte voor innovatie en om een sterke en stabiele organisatie Daar zijn alle aangesloten gemeenten bij gebaad Het voornemen is om in 2017 met de gemeenten een convenant af te sluiten en daarin een aantal basisafspraken op te nemen over de regionale dienstverlening en de toekomst Een convenant wordt gezien als een manier om in gezamenlijkheid verantwoordelijkheid te nemen voor het bibliotheekwerk van de toekomst De vijf wethouders hebben op het verzoek positief gereageerd Naast deze opdracht is er nog een aantal belangrijke opdrachten voor de komende jaren geformuleerd 24 Een belangrijke die ik in dit hoofdstuk nog kort wil delen is de grote opgave op het gebied van HR Eerder in dit verslag is aangegeven dat de bibliotheek een transitie doormaakt verandert en verbreedt Vragen als Hoe zorgen we dat onze medewerkers voldoende zijn voorbereid en toegerust op de toekomst Hoe zorgen we ervoor dat we talenten binnen de organisatie behouden Hoe realiseren we een goede in- door- en uitstroom en Hoe zien we de rol van de vrijwilligers zijn voor de toekomst van VANnU uiterst relevant VANnU moet haar maatschappelijke meerwaarde tegen een achtergrond van teruglopende subsidies vergroten Dit vraagt om nieuwe focus en keuzes een beweging die momenteel in de hele bibliotheeksector gestalte krijgt Deze ontwikkelingen vragen om een nieuwe inrichting van de organisatie die niet alleen een structuurwijziging is maar die met name ook de kaders biedt voor de rolverdeling en de competenties

24

Zelfevaluatie VANNU voor de certificering

waarop in de organisatie met elkaar en buiten de organisatie met partners wordt samengewerkt Om dit te bereiken is eind 2016 besloten om in 2017 een kwalitatieve reorganisatie door te voeren Een andere opdracht waar VANnU voor staat is hoe VANnU haar ambities kan verwezenlijken en innoveren terwijl de financieumlle middelen (de subsidies daling betalende leden) al jaren afnemen Hoe kunnen extra inkomsten worden gegenereerd en waar liggen kansen

Waar we hard aan hebben gewerkt tov de vorige certificering is dat we meer en beter inzichtelijk maken dat we altijd keuzes maken en stappen zetten in het licht van de stip op de horizon die we hebben geformuleerd in ons meerjarenbeleidsplan We deden dat in het verleden ook maar dat was niet altijd zichtbaar We nemen nu de tijd voor planvorming we leggen meer vast we communiceren beter en zorgvuldiger intern en extern We zijn kritisch op onszelf in de evaluatie leren daarvan voor de toekomst en verbeteren daar waar kan Door het gezamenlijk voorbereiden van de aankomende certificering werden we ons nog meer bewust van waar we vandaan komen en naar op weg zijn Van de successen de uitdagingen en de knelpunten We hebben afstand kunnen nemen van de waan van alledag en de tijd genomen om van een afstand naar de organisatie te kijken Onze ambitie is altijd groot geweest en dat zal zo blijven We zijn ons bewust van het feit dat we zelf de regie moeten houden op de ontwikkeling van de bibliotheek naar de toekomst Dat betekent dat we bedreigingen die op ons afkomen voor zover als kan proberen te keren maar ons vooral willen blijven richten op de kansen En die zijn er genoeg en geven energie VANnU blijft investeren in vernieuwing Dat is voor RvT directeurbestuurder en managers de enige juiste koers Mevrouw FD Assink-Aben directeurbestuurder Bibliotheek VANnU

48

Page 41: Jaarverslag Bibliotheek VANnU 2016 · transparante verantwoording over de wijze waarop het toezicht in 2016 is uitgeoefend. Hier wordt achtereenvolgens verslag gedaan van de samenstelling

41

Jubilea In 2016 waren er twee jubilarissen Een medewerker was 40 jaar in dienst en een 25 jaar in dienst bij VANnU

Ziekteverzuim Het gemiddelde verzuimpercentage in 2016 bedroeg 32 De ziekte frequentie is 09 Het ziekteverzuim is ten opzichte van 2015 gedaald (587) Onderstaande grafiek toont het verzuimverloop in 2016 Duidelijk is dat het verzuimcijfer vooral wordt beiumlnvloed door een aantal langdurig zieken Het ziekteverzuim is in lijn met de landelijke trend 20 Ziekteverzuim 2016

20

CBS statline cultuur sport en recreatie geeft over de eerste drie kwartalen van 2016 een gemiddeld percentage aan van 32

Scholing VANnU vindt het belangrijk om haar medewerkers zo goed mogelijk voor te bereiden op het bibliotheekwerk van de toekomst In de strategische koers 2016-2018 staan de kernkwaliteiten collectioneren programmeren en netwerken centraal Om medewerkers de kans te geven deze competenties verder te ontwikkelen heeft VANnU in 2016 verschillende stappen gezet In het fusieproces is afgesproken dat er in de front office toegewerkt zou worden naar minder functies De functie van medewerker klantenservice is komen te vervallen en alle medewerkers die het betrof zijn opgeleid tot informatiemedewerker Een groep van 16 medewerkers heeft een opleidingstraject van 6 maanden doorlopen wat leidde tot een certificaat voor iedereen en een benoeming tot informatiemedewerker Alle front office medewerkers hebben in de zomer een training gevolgd over de digitale diensten van VANnU Hierbij kwam het gebruik van de e-books aan de orde en uitleg en gebruik van de verschillende bibliotheek apps digitale bibliotheek bronnen Daarnaast is er extra toelichting gegeven op het gebruik van Bicat het bibliotheekinformatiesysteem Na afloop van de training waren de medewerkers op de hoogte van het volledige aanbod en beter in staat om gebruikers te informeren en vragen te beantwoorden over het brede aanbod van digitale diensten

In 2016 is door alle medewerkers verder gewerkt in de themagroepen om de kerncompetenties concreet gestalte te geven Een doel in 2016 was ook om de medewerkers uit ZundertRucphen aan te laten sluiten bij deze manier van werken Opgemerkt moet worden dat hier in 2017 nog een aantal stappen in gezet moet worden De themagroepen biedt medewerkers de mogelijkheid om het netwerken het vormen van themacollecties en het bedenken van een bijpassend programma uit te proberen te oefenen en hiervan te leren In de praktijk blijkt dit meer of minder goed te slagen afhankelijk van het thema

0

20

40

60

80

100

120

140

160

180

verzuim kort0-7 dagen

verzuimmiddellang 8-

42 dagen

verzuim lang43-365 dagen

aantal ziektedagen

aantal medewerkers

42

Een aantal themagroepen heeft in 2016 tastbare resultaten weggezet Zo is er een pop-up bieb in winkelcentrum De Roselaar verschenen een pop-up in de basiliek in Oudenbosch zijn er verschillende voorleesactiviteiten geweest door het hele werkgebied zijn er contacten gelegd en presentaties geweest bij een aantal Alzheimer-cafeacutes en vonden andere activiteiten plaats zoals een Boekenproeverij in Zevenbergen Uiteraard werd er door de themagroepen ook aandacht besteed aan de landelijke leesbevorderingscampagnes zoals de (kinder)Boekenweek en Nederland Leest

Inzet vrijwilligers in de branche Stichting BibliotheekWerk is in 2015 door het Centraal Overleg Arbeidsvoorwaarden Openbare Bibliotheken gevraagd een inventarisatie uit te voeren van de inzet van vrijwilligers in de branche Van de 124 ondervraagde bibliotheken geeft 92 procent aan dat zij met vrijwilligers werken In bijna de helft van deze bibliotheken zijn op dit moment meer vrijwilligers werkzaam dan medewerkers met een arbeidsovereenkomst Wel worden zij vaak een beperkt aantal uren per week ingezet Wanneer een bibliotheek niet met vrijwilligers werkt is dit over het algemeen een principieumlle beslissing Over het algemeen voeren vrijwilligers in bibliotheken verschillende taken uit Een belangrijke taak is de bezorging van materialen aan huis Daarnaast worden vrijwilligers ook regelmatig ingezet als gastheer of gastvrouw en ondersteunen ze regelmatig bij de uitvoering van verschillende publieks- en promotieactiviteiten in de bibliotheek Ook zijn er werkzaamheden die minder frequent door vrijwilligers worden opgepakt Dit geldt bijvoorbeeld voor het adviseren over de ontwikkeling van de collectie het plaatsen van de collectie en het presenteren van collectieonderdelen als ondersteuning bij een project of activiteit Ruim driekwart van de bibliotheken met vrijwilligersbeleid heeft beleid vastgesteld over de scholing en begeleiding van vrijwilligers In de praktijk blijkt echter dat er minder vaak concrete initiatieven zijn om vrijwilligers de mogelijkheid te bieden zich verder te ontwikkelen

Als er een initiatief aanwezig is is dit doorgaans gericht op het aanbieden van scholing21 Inzet vrijwilligers VANnU Met het oog op de bezuinigingen en de veranderende rol van bibliotheken vraagt het vrijwilligersbeleid veel tijd en aandacht van directie managers en ondernemingsraad Sinds de fusie in 2015 met de bibliotheek ZundertRucphen heeft VANnU te maken met vrijwilligers in het uitleenproces In Rijsbergen en Rucphen was men gewend te werken met vrijwilligers in de rol van gastvrouw terwijl in het VANnU werkgebied van voacuteoacuter de fusie alleen gebruik werd gemaakt van expert-vrijwilligers (bv voor de speelotheek en voor cursussen zoals Klik en Tik) Met de realisatie van de nieuwe voorziening in Wouw is gekozen voor de inzet van vrijwilligers in de ondersteuning bij het uitlenen De vrijwilligers zorgen voor een opgeruimde ruimte voor een prettige ontvangst en ondersteunen in het gebruik van de zelfservice-apparatuur In 2016 is veel aandacht geweest voor de wijze waarop de vrijwilligers ingezet worden in de organisatie en de gesprekken over dit onderwerp zullen ook in 2017 voortgezet worden Uiteraard speelt de OR hierin een belangrijke en verbindende rol In 2016 werden ook de voorbereidingen getroffen voor een pilot in Rijsbergen die in januari 2017 van start gaat Het doel is om de inzet van vrijwilligers in het uitleenproces verder uit te werken de samenwerking tussen de vrijwilliger en de betaalde kracht helder vorm te geven en te beschrijven wat het vakmanschap voor het bibliotheekwerk lsquonieuwe stijlrsquo inhoudt Om kennis en kunde te delen en ervaringen uit te wisselen maakt de cooumlrdinator vrijwilligers deel uit van een (Brabantse) overlegstructuur met andere cooumlrdinatoren De inzet van vrijwilligers is een onderwerp dat in iedere bibliotheek speelt

21

httpswwwbibliotheekwerknlVrijwilligers_in_de_bibliotheekpdf

43

210 Ontwikkelingen in de openbare bibliotheek Samenwerking Bibliotheek VANnU werkt in alle gemeenten samen met partners op het gebied van zorg en welzijn (CJG) voorschoolse voorzieningen (kinderopvang en peuterspeelzalen) educatie (basis- en voortgezet onderwijs) laaggeletterdheid (bibliotheken West-Brabant ROC UWV en WVS) en cultuur (diverse instellingen zoals musea schouwburg en archief of organisaties zoals Stichting Cultuur Moerdijk) Bovenlokaal wordt er samengewerkt in de Brabantse Netwerkbibliotheek (BNB) Dit is een samenwerkingsverband tussen de 19 Brabantse basisbibliotheken en Cubiss Cubiss is een Provinciale Ondersteuningsinstelling (POI) en heeft een rechtstreekse subsidierelatie met de provincie Noord-Brabant Een essentieel doel van de BNB is het creeumlren van een goed toegankelijk netwerk Een plek waar ideeeumln floreren waar informatie en ervaringen worden uitgewisseld en waar kennis wordt gedeeld zodat de gebruikers en de partners van de Brabantse bibliotheken optimaal worden bediend Niet alleen nu maar ook in de toekomst De hoofddoelstelling van de BNB is het stimuleren van de Brabantse kennisinfrastructuur door vanuit de bibliotheekfunctie bij te dragen aan een goed ingerichte publieke informatievoorziening (httpwwwbnbibliotheeknl) Het samenwerkingsverband heeft een gezamenlijk beleidsplan vastgesteld en voert de provinciale projecten mede onder die vlag uit Branche De branchevereniging van en voor de openbare bibliotheken is de Vereniging van Openbare Bibliotheken (wwwdebibliothekennl) Tot slot is er nog de Stichting Certificering Openbare Bibliotheken Deze stichting ontwikkelt en bewaakt kwaliteitsnormen en toetst de kwaliteit van bibliotheekorganisaties aan deze normen door middel van audits (wwwbibliotheekcertificaatnl)

De overheden De overheid is op drie niveaus betrokken bij de basisbibliotheek op gemeentelijk provinciaal en landelijk niveau Gemeente De gemeente is de primaire opdrachtgever van de basisbibliotheek Zij verleent VANnU subsidie Binnen het gemeentelijk beleidskader dat gebaseerd is op eenduidig en samenhangend beleid worden concrete afspraken gemaakt met Bibliotheek VANnU over de te behalen resultaten en prestaties Tussen de gemeenten en Bibliotheek VANnU wordt een tweezijdig contract afgesloten dat nagekomen en geeumlvalueerd moet worden Bibliotheek VANnU ontvangt subsidie op basis van een uitvoeringsovereenkomst op basis van de Algemene Wet Bestuursrecht (AwB) Uitgangspunt is dat wordt gestuurd op inhoud en dat wederzijds afspraken worden gemaakt tussen de gemeente en Bibliotheek VANnU De basis van deze afspraken is

1 De beleidsdoelen die de gemeente nastreeft 2 De diensten en producten die Bibliotheek VANnU levert om aan

die beleidsdoelen te voldoen of een bijdrage te leveren 3 Duidelijke beoordelingscriteria op basis waarvan de prestaties en

(eventuele) resultaten worden beoordeeld en de subsidierelatie wordt afgerekend

Provincie In opdracht van de provincie Noord-Brabant werkt Cubiss samen met de Brabantse bibliotheken aan programmas voor bibliotheekvernieuwing Het werkplan van Cubiss bestaat de komende jaren uit vier projecten

1 Bieb Lab (voorheen Innovatie van de bibliotheekfuncties) 2 Innovatie van de educatieve functie 3 Versterken taalvaardigheid 4 Vergroten mediawijsheid

44

De eerste twee projecten zijn gerelateerd aan de wettelijke taak zoals die is vastgelegd in de Wsob Cubiss voert deze opdracht uit in zeer nauw overleg met de Brabantse bibliotheken De twee andere projecten zijn de uitwerking van een aanvullende provinciale opdracht aan Cubiss Naast bibliotheken zijn ook organisaties binnen het sociale domein en het onderwijs hierbij betrokken als partner Rijk De rijksoverheid is verantwoordelijk voor het functioneren van de openbare bibliotheken als stelsel met als aandachtspunten een vergroting van de doelmatigheid samenhang kwaliteit en pluriformiteit van het stelsel openbaar bibliotheekwerk De Wet stelsel openbare bibliotheekvoorzieningen (Wsob) kortweg de Bibliotheekwet is vanaf 1 januari 2015 van kracht De bibliotheekwet regelt de digitalisering van de openbare bibliotheek en zorgt voor structurele financiering daarvan door de Rijksoverheid In deze wet is vastgelegd dat iedere Nederlander toegang moet hebben tot een openbare bibliotheek zowel in fysieke als digitale vorm Ook zijn de vijf functies en voorwaarden vastgelegd waaraan een openbare bibliotheek moet voldoen (zie ook inleiding jaarverslag) De Koninklijke Bibliotheek (KB) heeft onder de Wsob een regierol gekregen binnen het netwerk van openbare bibliotheekvoorzieningen en de verantwoordelijkheid voor de landelijke digitale bibliotheek en Aangepast Lezen Het KB-beleidsplan 2015-2018 lsquoDe kracht van het netwerkrsquo formuleert de ambities van de KB in breed verband met twee strategische prioriteiten

1 Realiseren van de nationale digitale bibliotheek 2 Het versterken van de nationale en internationale samenwerking

Met de nationale digitale bibliotheek neemt de KB het voortouw in het uitbouwen van de rol en betekenis van de bibliotheek in het digitale domein De landelijke digitale infrastructuur zorgt voor de componenten waarmee alle openbare bibliotheekvoorzieningen deelnemen en gebruikmaken van de diensten van de digitale bibliotheek

Het versterken van de nationale samenwerking is gericht op het verbreden van de betekenis van de bibliotheek In samenspraak met de bibliotheken zelf de provinciale service organisaties de VOB en andere partners geeft de KB invulling aan de stelseltaken regie en advies faciliterende en cooumlrdinerende taken en de aansturing van grootschalige programmarsquos en projecten voor het hele bibliotheekstelsel Onttrekking Gemeentefonds voor aanschaf e-content Vanaf 2015 is het Rijk verantwoordelijk voor de financiering van de centrale aanschaf van e-content voor de openbare bibliotheken Daarvoor onttrekt het Rijk een bedrag aan het Gemeentefonds Dit bedrag stelt de minister van OCampW ter beschikking aan de KB voor de inkoop van e-content De KB koopt vervolgens in op voordracht van de openbare bibliotheken begrensd door het financieumlle kader van het ter beschikking gestelde bedrag Tot 1-1-2015 dragen bibliotheken een bedrag per inwoner af aan de VOB voor de inkoop van e-content het zogenaamde omslaggeld Voor 2014 was dat euro 035 per inwoner Het groeipad en de hoogte van de uitname worden formeel vastgesteld in een overleg tussen diverse ministeries en de VNG Gekozen is voor een scenario van relatieve groei Onttrekking gemeentefonds e-content en consequenties

jaar Bedrag per inwoner Totale uitname VANNU22

2014 035 euro 65456

2015 047 euro 87898

2016 055 euro 102859

2017 063 euro 117821

2018 073 euro 136522

De vijf gemeenten van VANnU gaan verschillend met de uitname om De gemeente Moerdijk houdt het bedrag in van de subsidie de gemeente Halderberge deels en de andere drie gemeenten niet

22

Aantal inwoners op basis van gegevens 2016 187017

45

Digitaal abonnement Per 1 januari 2016 heeft de Koninklijke Bibliotheek een lidmaatschapsvorm toegevoegd aan de bestaande lidmaatschapsvormen van de openbare bibliotheken namelijk de mogelijkheid om gebruik te maken van enkel de digitale voorziening Voor dit lidmaatschap is een tarief vastgesteld van 42 euro per jaar Het aanbod van deze lidmaatschapsvorm en ndashtarief is een stap in de ontwikkeling van het publieke aanbod die past binnen de verdere ontwikkeling van de toegang tot digitale werken in het algemeen De Koninklijke Bibliotheek blijft in gesprek met zowel de openbare bibliotheken als de aanbieders van digitale content om een optimaal aanbod voor de klant te realiseren dat in lijn is met de publieke waarden van de openbare bibliotheek Primair gaat het om het aanbod e-books waarvoor licenties zijn afgesloten met individuele uitgevers secundair gaat het om andere content types (audio databanken etc) Omdat het gebruik van e-books in Nederland nog in ontwikkeling is zowel in relatie tot openbare bibliotheken als in relatie tot het commercieumlle - en ook het illegale - aanbod is de introductie van een digitaal lidmaatschap van de openbare bibliotheek niet een eindpunt in de positionering van het publieke aanbod in dit domein De KB stelt daarom een gefaseerde ontwikkeling van de tariefstructuur voor die flexibel genoeg is om in te spelen op ontwikkelingen in het netwerk en in de markt De Nationale bibliotheekpas en gastlenen Naast het digitale abonnement loopt ook de ontwikkeling van de nationale bibliotheekpas Het project de Nationale Bibliotheekpas ontwikkelt eacuteeacuten pas die burgers toegang geeft tot alle landelijke en lokale (digitale) diensten Op deze manier krijgen zij makkelijker toegang tot de fysieke collectie van alle bibliotheken in heel Nederland Door de invoering van een nationale bibliotheekpas zijn er in de toekomst voor de klant geen verschillende loketten meer met verschillende voorwaarden en dienstverlening Een ander voordeel is de versterking van het merk en het imago van de bibliotheek bibliotheken treden meer naar buiten als eacuteeacuten

netwerk Tot slot zal er ook sprake zijn van efficiency eacuteeacuten stelsel van voorwaarden en keuzemogelijkheden is veel goedkoper en effectiever Bovendien ontstaat er vanuit de gezamenlijkheid de mogelijkheid om op landelijk niveau te kunnen innoveren In januari is onder het motto - Lezen kun je overal lenen nu ook- gastlenen (landelijk) van start gegaan Met gastlenen kunnen bibliotheekleden ook elders in Nederland lenen Daarvoor is een geldig bibliotheeklidmaatschap nodig met een abonnement dat toegang geeft tot gastlenen Gastlenen is een onderdeel van het VOB-project de nationale bibliotheekpas Gezamenlijke innovatieagenda Op 1 januari 2015 is de Wet stelsel openbare bibliotheekvoorzieningen (Wsob) in werking getreden De Wsob gaat uit van een bibliotheekstelsel waarin de drie overheden nadrukkelijk samen de netwerk- verantwoordelijkheid dragen De minister de provinciebesturen en de gemeentebesturen zijn gezamenlijk verantwoordelijk voor een netwerk van openbare bibliotheekvoorzieningen Dit netwerk van openbare bibliotheekvoorzieningen wordt gevormd door

bull de lokale bibliotheken bull de provinciale ondersteuningsinstellingen (POIrsquos) bull de Koninklijke Bibliotheek (KB) voor wat betreft haar taak tot het

in stand houden van de landelijke digitale bibliotheek De Wsob beschrijft de taken van de deelnemers in het netwerk Bij sommige taken raken de verantwoordelijkheden van de verschillende deelnemers elkaar Dat is bijvoorbeeld het geval bij de innovatietaak23 Omdat de verantwoordelijkheid van de gezamenlijke POIrsquos op het gebied van innovatie enerzijds en de cooumlrdinerende taak van de KB anderzijds sterke raakvlakken hebben is bij het bestuurlijk overleg van OCW IPO en

23

Artikel 16 van de Wsob omschrijft als verantwoordelijkheid voor de gezamenlijke POIrsquos2 lsquode ontwikkeling van innovaties ten behoeve van de lokale bibliotheken in overeenstemming met de Koninklijke Bibliotheek in verband met haar cooumlrdinerende taakrsquo

46

VNG samen met VOB SPN en KB de wens ontstaan te komen tot een Gezamenlijke innovatieagenda De Gezamenlijke innovatieagenda heeft als hoofddoel om de vernieuwingskracht van de bibliotheeksector te versterken om zo toegevoegde waarde te kunnen bieden aan burgers en samenleving in lijn met de vijf functies van de bibliotheek Om dat hoofddoel te kunnen realiseren wordt met deze Gezamenlijke innovatieagenda ingezet op

Het aanbrengen van focus door de innovatiekracht te bundelen op een overzichtelijk aantal prioriteiten die breed worden gedeeld door zowel de netwerkverantwoordelijke overheden als het gelaagde bibliotheeknetwerk

Het op gang brengen van een proces van permanente innovatie op deze prioriteiten

Het geven van helderheid over de concrete rolverdeling tussen partijen ndash passend binnen de kaders van de Wsob ndash zodat optimale samenwerking kan ontstaan bij dit proces van permanente innovatie

Met deze Gezamenlijke innovatieagenda als leidraad kunnen overheden vanuit hun verantwoordelijkheid voor het netwerk van openbare bibliotheekvoorzieningen samen met het bibliotheekveld daadkrachtig invulling geven aan het innovatieproces zowel fysiek als digitaal Digihulp via bibliotheken In februari 2016 startte met de ondertekening van een convenant de samenwerking tussen de Belastingdienst en de Koninklijke bibliotheek Doel is om mensen via de lokale openbare bibliotheek ondersteuning te bieden bij het digitaal zaken doen met de overheid Op termijn kunnen burgers bij de bibliotheek terecht voor inhoudelijke hulp over toeslagen en inkomstenbelasting De komende jaren zullen de meeste bibliotheken belastingspreekuren gaan organiseren Inmiddels is een aantal pilots gestart

211 Een blik vooruit

lsquoDe bieb is een aantrekkelijke ontmoetingsplaats geworden waar jongeren en volwassenen graag komen Ze kunnen boeken lenen maar ook een talencursus volgen met een 3D-printer aan de slag gaan of meedoen aan een debat De bibliotheek heeft zichzelf heruitgevondenrsquo Bovenstaande is een citaat uit een brief naar de Tweede Kamer van minister Jet Bussemaker van Cultuur De aanleiding was de verschijning van de eerste bibliotheekmonitor van de KB Het aantal volwassen leden daalde in 2015 maar het aantal jeugdleden nam toe tot 23 miljoen Zij leenden 38 miljoen boeken blijkt uit de monitor In totaal leenden de 156 bibliotheken 73 miljoen fysieke boeken en 4 miljoen e-books uit De vorige hoofdstukken uit dit jaarverslag geven een goed beeld van wat er allemaal in 2016 is gebeurd Bovenstaande tekst had mijn tekst kunnen zijn Ook bij VANnU stijgen de jeugdleden en daalt het aantal volwassen leden De inspanning om de jeugd te bereiken en lezen en leesplezier te bevorderen loont en daar profiteren kinderen hun leven lang van Op de laatste pagina van dit verslag staat een prachtig overzicht van het aanbod en de dienstverlening van VANnU Afhankelijk van de subsidie en de mogelijkheden om samen te werken en door de inzet van onze medewerkers is door VANnU voor de verschillende gemeenten de afgelopen jaren een aanbod gecreeumlerd Naast de specifieke wensen van de gemeenten is de koers van VANnU daarbij altijd leidend De bezuinigingen in de gemeenten Roosendaal en Zundert kosten veel tijd en energie maar bieden ook kansen voor nieuwe dienstverlening VANnU heeft ook de afgelopen jaren succesvolle of kansrijke programmarsquos of formules van de ene gemeente kunnen implementeren in de andere Op die manier profiteren alle gemeenten van het feit dat men afspraken maakt met dezelfde professionele organisatie

47

Alhoewel deze lokale verschillen kleur geven aan het bibliotheekaanbod is er na jaren van bezuinigingen wel een grens bereikt De gemiddelde bijdrage per inwoner is laag VANnU moet en wil op een goede kwalitatieve manier aan haar 5 kernfuncties invulling geven en voorbereid zijn op de toekomst Dat vraagt om ruimte voor innovatie en om een sterke en stabiele organisatie Daar zijn alle aangesloten gemeenten bij gebaad Het voornemen is om in 2017 met de gemeenten een convenant af te sluiten en daarin een aantal basisafspraken op te nemen over de regionale dienstverlening en de toekomst Een convenant wordt gezien als een manier om in gezamenlijkheid verantwoordelijkheid te nemen voor het bibliotheekwerk van de toekomst De vijf wethouders hebben op het verzoek positief gereageerd Naast deze opdracht is er nog een aantal belangrijke opdrachten voor de komende jaren geformuleerd 24 Een belangrijke die ik in dit hoofdstuk nog kort wil delen is de grote opgave op het gebied van HR Eerder in dit verslag is aangegeven dat de bibliotheek een transitie doormaakt verandert en verbreedt Vragen als Hoe zorgen we dat onze medewerkers voldoende zijn voorbereid en toegerust op de toekomst Hoe zorgen we ervoor dat we talenten binnen de organisatie behouden Hoe realiseren we een goede in- door- en uitstroom en Hoe zien we de rol van de vrijwilligers zijn voor de toekomst van VANnU uiterst relevant VANnU moet haar maatschappelijke meerwaarde tegen een achtergrond van teruglopende subsidies vergroten Dit vraagt om nieuwe focus en keuzes een beweging die momenteel in de hele bibliotheeksector gestalte krijgt Deze ontwikkelingen vragen om een nieuwe inrichting van de organisatie die niet alleen een structuurwijziging is maar die met name ook de kaders biedt voor de rolverdeling en de competenties

24

Zelfevaluatie VANNU voor de certificering

waarop in de organisatie met elkaar en buiten de organisatie met partners wordt samengewerkt Om dit te bereiken is eind 2016 besloten om in 2017 een kwalitatieve reorganisatie door te voeren Een andere opdracht waar VANnU voor staat is hoe VANnU haar ambities kan verwezenlijken en innoveren terwijl de financieumlle middelen (de subsidies daling betalende leden) al jaren afnemen Hoe kunnen extra inkomsten worden gegenereerd en waar liggen kansen

Waar we hard aan hebben gewerkt tov de vorige certificering is dat we meer en beter inzichtelijk maken dat we altijd keuzes maken en stappen zetten in het licht van de stip op de horizon die we hebben geformuleerd in ons meerjarenbeleidsplan We deden dat in het verleden ook maar dat was niet altijd zichtbaar We nemen nu de tijd voor planvorming we leggen meer vast we communiceren beter en zorgvuldiger intern en extern We zijn kritisch op onszelf in de evaluatie leren daarvan voor de toekomst en verbeteren daar waar kan Door het gezamenlijk voorbereiden van de aankomende certificering werden we ons nog meer bewust van waar we vandaan komen en naar op weg zijn Van de successen de uitdagingen en de knelpunten We hebben afstand kunnen nemen van de waan van alledag en de tijd genomen om van een afstand naar de organisatie te kijken Onze ambitie is altijd groot geweest en dat zal zo blijven We zijn ons bewust van het feit dat we zelf de regie moeten houden op de ontwikkeling van de bibliotheek naar de toekomst Dat betekent dat we bedreigingen die op ons afkomen voor zover als kan proberen te keren maar ons vooral willen blijven richten op de kansen En die zijn er genoeg en geven energie VANnU blijft investeren in vernieuwing Dat is voor RvT directeurbestuurder en managers de enige juiste koers Mevrouw FD Assink-Aben directeurbestuurder Bibliotheek VANnU

48

Page 42: Jaarverslag Bibliotheek VANnU 2016 · transparante verantwoording over de wijze waarop het toezicht in 2016 is uitgeoefend. Hier wordt achtereenvolgens verslag gedaan van de samenstelling

42

Een aantal themagroepen heeft in 2016 tastbare resultaten weggezet Zo is er een pop-up bieb in winkelcentrum De Roselaar verschenen een pop-up in de basiliek in Oudenbosch zijn er verschillende voorleesactiviteiten geweest door het hele werkgebied zijn er contacten gelegd en presentaties geweest bij een aantal Alzheimer-cafeacutes en vonden andere activiteiten plaats zoals een Boekenproeverij in Zevenbergen Uiteraard werd er door de themagroepen ook aandacht besteed aan de landelijke leesbevorderingscampagnes zoals de (kinder)Boekenweek en Nederland Leest

Inzet vrijwilligers in de branche Stichting BibliotheekWerk is in 2015 door het Centraal Overleg Arbeidsvoorwaarden Openbare Bibliotheken gevraagd een inventarisatie uit te voeren van de inzet van vrijwilligers in de branche Van de 124 ondervraagde bibliotheken geeft 92 procent aan dat zij met vrijwilligers werken In bijna de helft van deze bibliotheken zijn op dit moment meer vrijwilligers werkzaam dan medewerkers met een arbeidsovereenkomst Wel worden zij vaak een beperkt aantal uren per week ingezet Wanneer een bibliotheek niet met vrijwilligers werkt is dit over het algemeen een principieumlle beslissing Over het algemeen voeren vrijwilligers in bibliotheken verschillende taken uit Een belangrijke taak is de bezorging van materialen aan huis Daarnaast worden vrijwilligers ook regelmatig ingezet als gastheer of gastvrouw en ondersteunen ze regelmatig bij de uitvoering van verschillende publieks- en promotieactiviteiten in de bibliotheek Ook zijn er werkzaamheden die minder frequent door vrijwilligers worden opgepakt Dit geldt bijvoorbeeld voor het adviseren over de ontwikkeling van de collectie het plaatsen van de collectie en het presenteren van collectieonderdelen als ondersteuning bij een project of activiteit Ruim driekwart van de bibliotheken met vrijwilligersbeleid heeft beleid vastgesteld over de scholing en begeleiding van vrijwilligers In de praktijk blijkt echter dat er minder vaak concrete initiatieven zijn om vrijwilligers de mogelijkheid te bieden zich verder te ontwikkelen

Als er een initiatief aanwezig is is dit doorgaans gericht op het aanbieden van scholing21 Inzet vrijwilligers VANnU Met het oog op de bezuinigingen en de veranderende rol van bibliotheken vraagt het vrijwilligersbeleid veel tijd en aandacht van directie managers en ondernemingsraad Sinds de fusie in 2015 met de bibliotheek ZundertRucphen heeft VANnU te maken met vrijwilligers in het uitleenproces In Rijsbergen en Rucphen was men gewend te werken met vrijwilligers in de rol van gastvrouw terwijl in het VANnU werkgebied van voacuteoacuter de fusie alleen gebruik werd gemaakt van expert-vrijwilligers (bv voor de speelotheek en voor cursussen zoals Klik en Tik) Met de realisatie van de nieuwe voorziening in Wouw is gekozen voor de inzet van vrijwilligers in de ondersteuning bij het uitlenen De vrijwilligers zorgen voor een opgeruimde ruimte voor een prettige ontvangst en ondersteunen in het gebruik van de zelfservice-apparatuur In 2016 is veel aandacht geweest voor de wijze waarop de vrijwilligers ingezet worden in de organisatie en de gesprekken over dit onderwerp zullen ook in 2017 voortgezet worden Uiteraard speelt de OR hierin een belangrijke en verbindende rol In 2016 werden ook de voorbereidingen getroffen voor een pilot in Rijsbergen die in januari 2017 van start gaat Het doel is om de inzet van vrijwilligers in het uitleenproces verder uit te werken de samenwerking tussen de vrijwilliger en de betaalde kracht helder vorm te geven en te beschrijven wat het vakmanschap voor het bibliotheekwerk lsquonieuwe stijlrsquo inhoudt Om kennis en kunde te delen en ervaringen uit te wisselen maakt de cooumlrdinator vrijwilligers deel uit van een (Brabantse) overlegstructuur met andere cooumlrdinatoren De inzet van vrijwilligers is een onderwerp dat in iedere bibliotheek speelt

21

httpswwwbibliotheekwerknlVrijwilligers_in_de_bibliotheekpdf

43

210 Ontwikkelingen in de openbare bibliotheek Samenwerking Bibliotheek VANnU werkt in alle gemeenten samen met partners op het gebied van zorg en welzijn (CJG) voorschoolse voorzieningen (kinderopvang en peuterspeelzalen) educatie (basis- en voortgezet onderwijs) laaggeletterdheid (bibliotheken West-Brabant ROC UWV en WVS) en cultuur (diverse instellingen zoals musea schouwburg en archief of organisaties zoals Stichting Cultuur Moerdijk) Bovenlokaal wordt er samengewerkt in de Brabantse Netwerkbibliotheek (BNB) Dit is een samenwerkingsverband tussen de 19 Brabantse basisbibliotheken en Cubiss Cubiss is een Provinciale Ondersteuningsinstelling (POI) en heeft een rechtstreekse subsidierelatie met de provincie Noord-Brabant Een essentieel doel van de BNB is het creeumlren van een goed toegankelijk netwerk Een plek waar ideeeumln floreren waar informatie en ervaringen worden uitgewisseld en waar kennis wordt gedeeld zodat de gebruikers en de partners van de Brabantse bibliotheken optimaal worden bediend Niet alleen nu maar ook in de toekomst De hoofddoelstelling van de BNB is het stimuleren van de Brabantse kennisinfrastructuur door vanuit de bibliotheekfunctie bij te dragen aan een goed ingerichte publieke informatievoorziening (httpwwwbnbibliotheeknl) Het samenwerkingsverband heeft een gezamenlijk beleidsplan vastgesteld en voert de provinciale projecten mede onder die vlag uit Branche De branchevereniging van en voor de openbare bibliotheken is de Vereniging van Openbare Bibliotheken (wwwdebibliothekennl) Tot slot is er nog de Stichting Certificering Openbare Bibliotheken Deze stichting ontwikkelt en bewaakt kwaliteitsnormen en toetst de kwaliteit van bibliotheekorganisaties aan deze normen door middel van audits (wwwbibliotheekcertificaatnl)

De overheden De overheid is op drie niveaus betrokken bij de basisbibliotheek op gemeentelijk provinciaal en landelijk niveau Gemeente De gemeente is de primaire opdrachtgever van de basisbibliotheek Zij verleent VANnU subsidie Binnen het gemeentelijk beleidskader dat gebaseerd is op eenduidig en samenhangend beleid worden concrete afspraken gemaakt met Bibliotheek VANnU over de te behalen resultaten en prestaties Tussen de gemeenten en Bibliotheek VANnU wordt een tweezijdig contract afgesloten dat nagekomen en geeumlvalueerd moet worden Bibliotheek VANnU ontvangt subsidie op basis van een uitvoeringsovereenkomst op basis van de Algemene Wet Bestuursrecht (AwB) Uitgangspunt is dat wordt gestuurd op inhoud en dat wederzijds afspraken worden gemaakt tussen de gemeente en Bibliotheek VANnU De basis van deze afspraken is

1 De beleidsdoelen die de gemeente nastreeft 2 De diensten en producten die Bibliotheek VANnU levert om aan

die beleidsdoelen te voldoen of een bijdrage te leveren 3 Duidelijke beoordelingscriteria op basis waarvan de prestaties en

(eventuele) resultaten worden beoordeeld en de subsidierelatie wordt afgerekend

Provincie In opdracht van de provincie Noord-Brabant werkt Cubiss samen met de Brabantse bibliotheken aan programmas voor bibliotheekvernieuwing Het werkplan van Cubiss bestaat de komende jaren uit vier projecten

1 Bieb Lab (voorheen Innovatie van de bibliotheekfuncties) 2 Innovatie van de educatieve functie 3 Versterken taalvaardigheid 4 Vergroten mediawijsheid

44

De eerste twee projecten zijn gerelateerd aan de wettelijke taak zoals die is vastgelegd in de Wsob Cubiss voert deze opdracht uit in zeer nauw overleg met de Brabantse bibliotheken De twee andere projecten zijn de uitwerking van een aanvullende provinciale opdracht aan Cubiss Naast bibliotheken zijn ook organisaties binnen het sociale domein en het onderwijs hierbij betrokken als partner Rijk De rijksoverheid is verantwoordelijk voor het functioneren van de openbare bibliotheken als stelsel met als aandachtspunten een vergroting van de doelmatigheid samenhang kwaliteit en pluriformiteit van het stelsel openbaar bibliotheekwerk De Wet stelsel openbare bibliotheekvoorzieningen (Wsob) kortweg de Bibliotheekwet is vanaf 1 januari 2015 van kracht De bibliotheekwet regelt de digitalisering van de openbare bibliotheek en zorgt voor structurele financiering daarvan door de Rijksoverheid In deze wet is vastgelegd dat iedere Nederlander toegang moet hebben tot een openbare bibliotheek zowel in fysieke als digitale vorm Ook zijn de vijf functies en voorwaarden vastgelegd waaraan een openbare bibliotheek moet voldoen (zie ook inleiding jaarverslag) De Koninklijke Bibliotheek (KB) heeft onder de Wsob een regierol gekregen binnen het netwerk van openbare bibliotheekvoorzieningen en de verantwoordelijkheid voor de landelijke digitale bibliotheek en Aangepast Lezen Het KB-beleidsplan 2015-2018 lsquoDe kracht van het netwerkrsquo formuleert de ambities van de KB in breed verband met twee strategische prioriteiten

1 Realiseren van de nationale digitale bibliotheek 2 Het versterken van de nationale en internationale samenwerking

Met de nationale digitale bibliotheek neemt de KB het voortouw in het uitbouwen van de rol en betekenis van de bibliotheek in het digitale domein De landelijke digitale infrastructuur zorgt voor de componenten waarmee alle openbare bibliotheekvoorzieningen deelnemen en gebruikmaken van de diensten van de digitale bibliotheek

Het versterken van de nationale samenwerking is gericht op het verbreden van de betekenis van de bibliotheek In samenspraak met de bibliotheken zelf de provinciale service organisaties de VOB en andere partners geeft de KB invulling aan de stelseltaken regie en advies faciliterende en cooumlrdinerende taken en de aansturing van grootschalige programmarsquos en projecten voor het hele bibliotheekstelsel Onttrekking Gemeentefonds voor aanschaf e-content Vanaf 2015 is het Rijk verantwoordelijk voor de financiering van de centrale aanschaf van e-content voor de openbare bibliotheken Daarvoor onttrekt het Rijk een bedrag aan het Gemeentefonds Dit bedrag stelt de minister van OCampW ter beschikking aan de KB voor de inkoop van e-content De KB koopt vervolgens in op voordracht van de openbare bibliotheken begrensd door het financieumlle kader van het ter beschikking gestelde bedrag Tot 1-1-2015 dragen bibliotheken een bedrag per inwoner af aan de VOB voor de inkoop van e-content het zogenaamde omslaggeld Voor 2014 was dat euro 035 per inwoner Het groeipad en de hoogte van de uitname worden formeel vastgesteld in een overleg tussen diverse ministeries en de VNG Gekozen is voor een scenario van relatieve groei Onttrekking gemeentefonds e-content en consequenties

jaar Bedrag per inwoner Totale uitname VANNU22

2014 035 euro 65456

2015 047 euro 87898

2016 055 euro 102859

2017 063 euro 117821

2018 073 euro 136522

De vijf gemeenten van VANnU gaan verschillend met de uitname om De gemeente Moerdijk houdt het bedrag in van de subsidie de gemeente Halderberge deels en de andere drie gemeenten niet

22

Aantal inwoners op basis van gegevens 2016 187017

45

Digitaal abonnement Per 1 januari 2016 heeft de Koninklijke Bibliotheek een lidmaatschapsvorm toegevoegd aan de bestaande lidmaatschapsvormen van de openbare bibliotheken namelijk de mogelijkheid om gebruik te maken van enkel de digitale voorziening Voor dit lidmaatschap is een tarief vastgesteld van 42 euro per jaar Het aanbod van deze lidmaatschapsvorm en ndashtarief is een stap in de ontwikkeling van het publieke aanbod die past binnen de verdere ontwikkeling van de toegang tot digitale werken in het algemeen De Koninklijke Bibliotheek blijft in gesprek met zowel de openbare bibliotheken als de aanbieders van digitale content om een optimaal aanbod voor de klant te realiseren dat in lijn is met de publieke waarden van de openbare bibliotheek Primair gaat het om het aanbod e-books waarvoor licenties zijn afgesloten met individuele uitgevers secundair gaat het om andere content types (audio databanken etc) Omdat het gebruik van e-books in Nederland nog in ontwikkeling is zowel in relatie tot openbare bibliotheken als in relatie tot het commercieumlle - en ook het illegale - aanbod is de introductie van een digitaal lidmaatschap van de openbare bibliotheek niet een eindpunt in de positionering van het publieke aanbod in dit domein De KB stelt daarom een gefaseerde ontwikkeling van de tariefstructuur voor die flexibel genoeg is om in te spelen op ontwikkelingen in het netwerk en in de markt De Nationale bibliotheekpas en gastlenen Naast het digitale abonnement loopt ook de ontwikkeling van de nationale bibliotheekpas Het project de Nationale Bibliotheekpas ontwikkelt eacuteeacuten pas die burgers toegang geeft tot alle landelijke en lokale (digitale) diensten Op deze manier krijgen zij makkelijker toegang tot de fysieke collectie van alle bibliotheken in heel Nederland Door de invoering van een nationale bibliotheekpas zijn er in de toekomst voor de klant geen verschillende loketten meer met verschillende voorwaarden en dienstverlening Een ander voordeel is de versterking van het merk en het imago van de bibliotheek bibliotheken treden meer naar buiten als eacuteeacuten

netwerk Tot slot zal er ook sprake zijn van efficiency eacuteeacuten stelsel van voorwaarden en keuzemogelijkheden is veel goedkoper en effectiever Bovendien ontstaat er vanuit de gezamenlijkheid de mogelijkheid om op landelijk niveau te kunnen innoveren In januari is onder het motto - Lezen kun je overal lenen nu ook- gastlenen (landelijk) van start gegaan Met gastlenen kunnen bibliotheekleden ook elders in Nederland lenen Daarvoor is een geldig bibliotheeklidmaatschap nodig met een abonnement dat toegang geeft tot gastlenen Gastlenen is een onderdeel van het VOB-project de nationale bibliotheekpas Gezamenlijke innovatieagenda Op 1 januari 2015 is de Wet stelsel openbare bibliotheekvoorzieningen (Wsob) in werking getreden De Wsob gaat uit van een bibliotheekstelsel waarin de drie overheden nadrukkelijk samen de netwerk- verantwoordelijkheid dragen De minister de provinciebesturen en de gemeentebesturen zijn gezamenlijk verantwoordelijk voor een netwerk van openbare bibliotheekvoorzieningen Dit netwerk van openbare bibliotheekvoorzieningen wordt gevormd door

bull de lokale bibliotheken bull de provinciale ondersteuningsinstellingen (POIrsquos) bull de Koninklijke Bibliotheek (KB) voor wat betreft haar taak tot het

in stand houden van de landelijke digitale bibliotheek De Wsob beschrijft de taken van de deelnemers in het netwerk Bij sommige taken raken de verantwoordelijkheden van de verschillende deelnemers elkaar Dat is bijvoorbeeld het geval bij de innovatietaak23 Omdat de verantwoordelijkheid van de gezamenlijke POIrsquos op het gebied van innovatie enerzijds en de cooumlrdinerende taak van de KB anderzijds sterke raakvlakken hebben is bij het bestuurlijk overleg van OCW IPO en

23

Artikel 16 van de Wsob omschrijft als verantwoordelijkheid voor de gezamenlijke POIrsquos2 lsquode ontwikkeling van innovaties ten behoeve van de lokale bibliotheken in overeenstemming met de Koninklijke Bibliotheek in verband met haar cooumlrdinerende taakrsquo

46

VNG samen met VOB SPN en KB de wens ontstaan te komen tot een Gezamenlijke innovatieagenda De Gezamenlijke innovatieagenda heeft als hoofddoel om de vernieuwingskracht van de bibliotheeksector te versterken om zo toegevoegde waarde te kunnen bieden aan burgers en samenleving in lijn met de vijf functies van de bibliotheek Om dat hoofddoel te kunnen realiseren wordt met deze Gezamenlijke innovatieagenda ingezet op

Het aanbrengen van focus door de innovatiekracht te bundelen op een overzichtelijk aantal prioriteiten die breed worden gedeeld door zowel de netwerkverantwoordelijke overheden als het gelaagde bibliotheeknetwerk

Het op gang brengen van een proces van permanente innovatie op deze prioriteiten

Het geven van helderheid over de concrete rolverdeling tussen partijen ndash passend binnen de kaders van de Wsob ndash zodat optimale samenwerking kan ontstaan bij dit proces van permanente innovatie

Met deze Gezamenlijke innovatieagenda als leidraad kunnen overheden vanuit hun verantwoordelijkheid voor het netwerk van openbare bibliotheekvoorzieningen samen met het bibliotheekveld daadkrachtig invulling geven aan het innovatieproces zowel fysiek als digitaal Digihulp via bibliotheken In februari 2016 startte met de ondertekening van een convenant de samenwerking tussen de Belastingdienst en de Koninklijke bibliotheek Doel is om mensen via de lokale openbare bibliotheek ondersteuning te bieden bij het digitaal zaken doen met de overheid Op termijn kunnen burgers bij de bibliotheek terecht voor inhoudelijke hulp over toeslagen en inkomstenbelasting De komende jaren zullen de meeste bibliotheken belastingspreekuren gaan organiseren Inmiddels is een aantal pilots gestart

211 Een blik vooruit

lsquoDe bieb is een aantrekkelijke ontmoetingsplaats geworden waar jongeren en volwassenen graag komen Ze kunnen boeken lenen maar ook een talencursus volgen met een 3D-printer aan de slag gaan of meedoen aan een debat De bibliotheek heeft zichzelf heruitgevondenrsquo Bovenstaande is een citaat uit een brief naar de Tweede Kamer van minister Jet Bussemaker van Cultuur De aanleiding was de verschijning van de eerste bibliotheekmonitor van de KB Het aantal volwassen leden daalde in 2015 maar het aantal jeugdleden nam toe tot 23 miljoen Zij leenden 38 miljoen boeken blijkt uit de monitor In totaal leenden de 156 bibliotheken 73 miljoen fysieke boeken en 4 miljoen e-books uit De vorige hoofdstukken uit dit jaarverslag geven een goed beeld van wat er allemaal in 2016 is gebeurd Bovenstaande tekst had mijn tekst kunnen zijn Ook bij VANnU stijgen de jeugdleden en daalt het aantal volwassen leden De inspanning om de jeugd te bereiken en lezen en leesplezier te bevorderen loont en daar profiteren kinderen hun leven lang van Op de laatste pagina van dit verslag staat een prachtig overzicht van het aanbod en de dienstverlening van VANnU Afhankelijk van de subsidie en de mogelijkheden om samen te werken en door de inzet van onze medewerkers is door VANnU voor de verschillende gemeenten de afgelopen jaren een aanbod gecreeumlerd Naast de specifieke wensen van de gemeenten is de koers van VANnU daarbij altijd leidend De bezuinigingen in de gemeenten Roosendaal en Zundert kosten veel tijd en energie maar bieden ook kansen voor nieuwe dienstverlening VANnU heeft ook de afgelopen jaren succesvolle of kansrijke programmarsquos of formules van de ene gemeente kunnen implementeren in de andere Op die manier profiteren alle gemeenten van het feit dat men afspraken maakt met dezelfde professionele organisatie

47

Alhoewel deze lokale verschillen kleur geven aan het bibliotheekaanbod is er na jaren van bezuinigingen wel een grens bereikt De gemiddelde bijdrage per inwoner is laag VANnU moet en wil op een goede kwalitatieve manier aan haar 5 kernfuncties invulling geven en voorbereid zijn op de toekomst Dat vraagt om ruimte voor innovatie en om een sterke en stabiele organisatie Daar zijn alle aangesloten gemeenten bij gebaad Het voornemen is om in 2017 met de gemeenten een convenant af te sluiten en daarin een aantal basisafspraken op te nemen over de regionale dienstverlening en de toekomst Een convenant wordt gezien als een manier om in gezamenlijkheid verantwoordelijkheid te nemen voor het bibliotheekwerk van de toekomst De vijf wethouders hebben op het verzoek positief gereageerd Naast deze opdracht is er nog een aantal belangrijke opdrachten voor de komende jaren geformuleerd 24 Een belangrijke die ik in dit hoofdstuk nog kort wil delen is de grote opgave op het gebied van HR Eerder in dit verslag is aangegeven dat de bibliotheek een transitie doormaakt verandert en verbreedt Vragen als Hoe zorgen we dat onze medewerkers voldoende zijn voorbereid en toegerust op de toekomst Hoe zorgen we ervoor dat we talenten binnen de organisatie behouden Hoe realiseren we een goede in- door- en uitstroom en Hoe zien we de rol van de vrijwilligers zijn voor de toekomst van VANnU uiterst relevant VANnU moet haar maatschappelijke meerwaarde tegen een achtergrond van teruglopende subsidies vergroten Dit vraagt om nieuwe focus en keuzes een beweging die momenteel in de hele bibliotheeksector gestalte krijgt Deze ontwikkelingen vragen om een nieuwe inrichting van de organisatie die niet alleen een structuurwijziging is maar die met name ook de kaders biedt voor de rolverdeling en de competenties

24

Zelfevaluatie VANNU voor de certificering

waarop in de organisatie met elkaar en buiten de organisatie met partners wordt samengewerkt Om dit te bereiken is eind 2016 besloten om in 2017 een kwalitatieve reorganisatie door te voeren Een andere opdracht waar VANnU voor staat is hoe VANnU haar ambities kan verwezenlijken en innoveren terwijl de financieumlle middelen (de subsidies daling betalende leden) al jaren afnemen Hoe kunnen extra inkomsten worden gegenereerd en waar liggen kansen

Waar we hard aan hebben gewerkt tov de vorige certificering is dat we meer en beter inzichtelijk maken dat we altijd keuzes maken en stappen zetten in het licht van de stip op de horizon die we hebben geformuleerd in ons meerjarenbeleidsplan We deden dat in het verleden ook maar dat was niet altijd zichtbaar We nemen nu de tijd voor planvorming we leggen meer vast we communiceren beter en zorgvuldiger intern en extern We zijn kritisch op onszelf in de evaluatie leren daarvan voor de toekomst en verbeteren daar waar kan Door het gezamenlijk voorbereiden van de aankomende certificering werden we ons nog meer bewust van waar we vandaan komen en naar op weg zijn Van de successen de uitdagingen en de knelpunten We hebben afstand kunnen nemen van de waan van alledag en de tijd genomen om van een afstand naar de organisatie te kijken Onze ambitie is altijd groot geweest en dat zal zo blijven We zijn ons bewust van het feit dat we zelf de regie moeten houden op de ontwikkeling van de bibliotheek naar de toekomst Dat betekent dat we bedreigingen die op ons afkomen voor zover als kan proberen te keren maar ons vooral willen blijven richten op de kansen En die zijn er genoeg en geven energie VANnU blijft investeren in vernieuwing Dat is voor RvT directeurbestuurder en managers de enige juiste koers Mevrouw FD Assink-Aben directeurbestuurder Bibliotheek VANnU

48

Page 43: Jaarverslag Bibliotheek VANnU 2016 · transparante verantwoording over de wijze waarop het toezicht in 2016 is uitgeoefend. Hier wordt achtereenvolgens verslag gedaan van de samenstelling

43

210 Ontwikkelingen in de openbare bibliotheek Samenwerking Bibliotheek VANnU werkt in alle gemeenten samen met partners op het gebied van zorg en welzijn (CJG) voorschoolse voorzieningen (kinderopvang en peuterspeelzalen) educatie (basis- en voortgezet onderwijs) laaggeletterdheid (bibliotheken West-Brabant ROC UWV en WVS) en cultuur (diverse instellingen zoals musea schouwburg en archief of organisaties zoals Stichting Cultuur Moerdijk) Bovenlokaal wordt er samengewerkt in de Brabantse Netwerkbibliotheek (BNB) Dit is een samenwerkingsverband tussen de 19 Brabantse basisbibliotheken en Cubiss Cubiss is een Provinciale Ondersteuningsinstelling (POI) en heeft een rechtstreekse subsidierelatie met de provincie Noord-Brabant Een essentieel doel van de BNB is het creeumlren van een goed toegankelijk netwerk Een plek waar ideeeumln floreren waar informatie en ervaringen worden uitgewisseld en waar kennis wordt gedeeld zodat de gebruikers en de partners van de Brabantse bibliotheken optimaal worden bediend Niet alleen nu maar ook in de toekomst De hoofddoelstelling van de BNB is het stimuleren van de Brabantse kennisinfrastructuur door vanuit de bibliotheekfunctie bij te dragen aan een goed ingerichte publieke informatievoorziening (httpwwwbnbibliotheeknl) Het samenwerkingsverband heeft een gezamenlijk beleidsplan vastgesteld en voert de provinciale projecten mede onder die vlag uit Branche De branchevereniging van en voor de openbare bibliotheken is de Vereniging van Openbare Bibliotheken (wwwdebibliothekennl) Tot slot is er nog de Stichting Certificering Openbare Bibliotheken Deze stichting ontwikkelt en bewaakt kwaliteitsnormen en toetst de kwaliteit van bibliotheekorganisaties aan deze normen door middel van audits (wwwbibliotheekcertificaatnl)

De overheden De overheid is op drie niveaus betrokken bij de basisbibliotheek op gemeentelijk provinciaal en landelijk niveau Gemeente De gemeente is de primaire opdrachtgever van de basisbibliotheek Zij verleent VANnU subsidie Binnen het gemeentelijk beleidskader dat gebaseerd is op eenduidig en samenhangend beleid worden concrete afspraken gemaakt met Bibliotheek VANnU over de te behalen resultaten en prestaties Tussen de gemeenten en Bibliotheek VANnU wordt een tweezijdig contract afgesloten dat nagekomen en geeumlvalueerd moet worden Bibliotheek VANnU ontvangt subsidie op basis van een uitvoeringsovereenkomst op basis van de Algemene Wet Bestuursrecht (AwB) Uitgangspunt is dat wordt gestuurd op inhoud en dat wederzijds afspraken worden gemaakt tussen de gemeente en Bibliotheek VANnU De basis van deze afspraken is

1 De beleidsdoelen die de gemeente nastreeft 2 De diensten en producten die Bibliotheek VANnU levert om aan

die beleidsdoelen te voldoen of een bijdrage te leveren 3 Duidelijke beoordelingscriteria op basis waarvan de prestaties en

(eventuele) resultaten worden beoordeeld en de subsidierelatie wordt afgerekend

Provincie In opdracht van de provincie Noord-Brabant werkt Cubiss samen met de Brabantse bibliotheken aan programmas voor bibliotheekvernieuwing Het werkplan van Cubiss bestaat de komende jaren uit vier projecten

1 Bieb Lab (voorheen Innovatie van de bibliotheekfuncties) 2 Innovatie van de educatieve functie 3 Versterken taalvaardigheid 4 Vergroten mediawijsheid

44

De eerste twee projecten zijn gerelateerd aan de wettelijke taak zoals die is vastgelegd in de Wsob Cubiss voert deze opdracht uit in zeer nauw overleg met de Brabantse bibliotheken De twee andere projecten zijn de uitwerking van een aanvullende provinciale opdracht aan Cubiss Naast bibliotheken zijn ook organisaties binnen het sociale domein en het onderwijs hierbij betrokken als partner Rijk De rijksoverheid is verantwoordelijk voor het functioneren van de openbare bibliotheken als stelsel met als aandachtspunten een vergroting van de doelmatigheid samenhang kwaliteit en pluriformiteit van het stelsel openbaar bibliotheekwerk De Wet stelsel openbare bibliotheekvoorzieningen (Wsob) kortweg de Bibliotheekwet is vanaf 1 januari 2015 van kracht De bibliotheekwet regelt de digitalisering van de openbare bibliotheek en zorgt voor structurele financiering daarvan door de Rijksoverheid In deze wet is vastgelegd dat iedere Nederlander toegang moet hebben tot een openbare bibliotheek zowel in fysieke als digitale vorm Ook zijn de vijf functies en voorwaarden vastgelegd waaraan een openbare bibliotheek moet voldoen (zie ook inleiding jaarverslag) De Koninklijke Bibliotheek (KB) heeft onder de Wsob een regierol gekregen binnen het netwerk van openbare bibliotheekvoorzieningen en de verantwoordelijkheid voor de landelijke digitale bibliotheek en Aangepast Lezen Het KB-beleidsplan 2015-2018 lsquoDe kracht van het netwerkrsquo formuleert de ambities van de KB in breed verband met twee strategische prioriteiten

1 Realiseren van de nationale digitale bibliotheek 2 Het versterken van de nationale en internationale samenwerking

Met de nationale digitale bibliotheek neemt de KB het voortouw in het uitbouwen van de rol en betekenis van de bibliotheek in het digitale domein De landelijke digitale infrastructuur zorgt voor de componenten waarmee alle openbare bibliotheekvoorzieningen deelnemen en gebruikmaken van de diensten van de digitale bibliotheek

Het versterken van de nationale samenwerking is gericht op het verbreden van de betekenis van de bibliotheek In samenspraak met de bibliotheken zelf de provinciale service organisaties de VOB en andere partners geeft de KB invulling aan de stelseltaken regie en advies faciliterende en cooumlrdinerende taken en de aansturing van grootschalige programmarsquos en projecten voor het hele bibliotheekstelsel Onttrekking Gemeentefonds voor aanschaf e-content Vanaf 2015 is het Rijk verantwoordelijk voor de financiering van de centrale aanschaf van e-content voor de openbare bibliotheken Daarvoor onttrekt het Rijk een bedrag aan het Gemeentefonds Dit bedrag stelt de minister van OCampW ter beschikking aan de KB voor de inkoop van e-content De KB koopt vervolgens in op voordracht van de openbare bibliotheken begrensd door het financieumlle kader van het ter beschikking gestelde bedrag Tot 1-1-2015 dragen bibliotheken een bedrag per inwoner af aan de VOB voor de inkoop van e-content het zogenaamde omslaggeld Voor 2014 was dat euro 035 per inwoner Het groeipad en de hoogte van de uitname worden formeel vastgesteld in een overleg tussen diverse ministeries en de VNG Gekozen is voor een scenario van relatieve groei Onttrekking gemeentefonds e-content en consequenties

jaar Bedrag per inwoner Totale uitname VANNU22

2014 035 euro 65456

2015 047 euro 87898

2016 055 euro 102859

2017 063 euro 117821

2018 073 euro 136522

De vijf gemeenten van VANnU gaan verschillend met de uitname om De gemeente Moerdijk houdt het bedrag in van de subsidie de gemeente Halderberge deels en de andere drie gemeenten niet

22

Aantal inwoners op basis van gegevens 2016 187017

45

Digitaal abonnement Per 1 januari 2016 heeft de Koninklijke Bibliotheek een lidmaatschapsvorm toegevoegd aan de bestaande lidmaatschapsvormen van de openbare bibliotheken namelijk de mogelijkheid om gebruik te maken van enkel de digitale voorziening Voor dit lidmaatschap is een tarief vastgesteld van 42 euro per jaar Het aanbod van deze lidmaatschapsvorm en ndashtarief is een stap in de ontwikkeling van het publieke aanbod die past binnen de verdere ontwikkeling van de toegang tot digitale werken in het algemeen De Koninklijke Bibliotheek blijft in gesprek met zowel de openbare bibliotheken als de aanbieders van digitale content om een optimaal aanbod voor de klant te realiseren dat in lijn is met de publieke waarden van de openbare bibliotheek Primair gaat het om het aanbod e-books waarvoor licenties zijn afgesloten met individuele uitgevers secundair gaat het om andere content types (audio databanken etc) Omdat het gebruik van e-books in Nederland nog in ontwikkeling is zowel in relatie tot openbare bibliotheken als in relatie tot het commercieumlle - en ook het illegale - aanbod is de introductie van een digitaal lidmaatschap van de openbare bibliotheek niet een eindpunt in de positionering van het publieke aanbod in dit domein De KB stelt daarom een gefaseerde ontwikkeling van de tariefstructuur voor die flexibel genoeg is om in te spelen op ontwikkelingen in het netwerk en in de markt De Nationale bibliotheekpas en gastlenen Naast het digitale abonnement loopt ook de ontwikkeling van de nationale bibliotheekpas Het project de Nationale Bibliotheekpas ontwikkelt eacuteeacuten pas die burgers toegang geeft tot alle landelijke en lokale (digitale) diensten Op deze manier krijgen zij makkelijker toegang tot de fysieke collectie van alle bibliotheken in heel Nederland Door de invoering van een nationale bibliotheekpas zijn er in de toekomst voor de klant geen verschillende loketten meer met verschillende voorwaarden en dienstverlening Een ander voordeel is de versterking van het merk en het imago van de bibliotheek bibliotheken treden meer naar buiten als eacuteeacuten

netwerk Tot slot zal er ook sprake zijn van efficiency eacuteeacuten stelsel van voorwaarden en keuzemogelijkheden is veel goedkoper en effectiever Bovendien ontstaat er vanuit de gezamenlijkheid de mogelijkheid om op landelijk niveau te kunnen innoveren In januari is onder het motto - Lezen kun je overal lenen nu ook- gastlenen (landelijk) van start gegaan Met gastlenen kunnen bibliotheekleden ook elders in Nederland lenen Daarvoor is een geldig bibliotheeklidmaatschap nodig met een abonnement dat toegang geeft tot gastlenen Gastlenen is een onderdeel van het VOB-project de nationale bibliotheekpas Gezamenlijke innovatieagenda Op 1 januari 2015 is de Wet stelsel openbare bibliotheekvoorzieningen (Wsob) in werking getreden De Wsob gaat uit van een bibliotheekstelsel waarin de drie overheden nadrukkelijk samen de netwerk- verantwoordelijkheid dragen De minister de provinciebesturen en de gemeentebesturen zijn gezamenlijk verantwoordelijk voor een netwerk van openbare bibliotheekvoorzieningen Dit netwerk van openbare bibliotheekvoorzieningen wordt gevormd door

bull de lokale bibliotheken bull de provinciale ondersteuningsinstellingen (POIrsquos) bull de Koninklijke Bibliotheek (KB) voor wat betreft haar taak tot het

in stand houden van de landelijke digitale bibliotheek De Wsob beschrijft de taken van de deelnemers in het netwerk Bij sommige taken raken de verantwoordelijkheden van de verschillende deelnemers elkaar Dat is bijvoorbeeld het geval bij de innovatietaak23 Omdat de verantwoordelijkheid van de gezamenlijke POIrsquos op het gebied van innovatie enerzijds en de cooumlrdinerende taak van de KB anderzijds sterke raakvlakken hebben is bij het bestuurlijk overleg van OCW IPO en

23

Artikel 16 van de Wsob omschrijft als verantwoordelijkheid voor de gezamenlijke POIrsquos2 lsquode ontwikkeling van innovaties ten behoeve van de lokale bibliotheken in overeenstemming met de Koninklijke Bibliotheek in verband met haar cooumlrdinerende taakrsquo

46

VNG samen met VOB SPN en KB de wens ontstaan te komen tot een Gezamenlijke innovatieagenda De Gezamenlijke innovatieagenda heeft als hoofddoel om de vernieuwingskracht van de bibliotheeksector te versterken om zo toegevoegde waarde te kunnen bieden aan burgers en samenleving in lijn met de vijf functies van de bibliotheek Om dat hoofddoel te kunnen realiseren wordt met deze Gezamenlijke innovatieagenda ingezet op

Het aanbrengen van focus door de innovatiekracht te bundelen op een overzichtelijk aantal prioriteiten die breed worden gedeeld door zowel de netwerkverantwoordelijke overheden als het gelaagde bibliotheeknetwerk

Het op gang brengen van een proces van permanente innovatie op deze prioriteiten

Het geven van helderheid over de concrete rolverdeling tussen partijen ndash passend binnen de kaders van de Wsob ndash zodat optimale samenwerking kan ontstaan bij dit proces van permanente innovatie

Met deze Gezamenlijke innovatieagenda als leidraad kunnen overheden vanuit hun verantwoordelijkheid voor het netwerk van openbare bibliotheekvoorzieningen samen met het bibliotheekveld daadkrachtig invulling geven aan het innovatieproces zowel fysiek als digitaal Digihulp via bibliotheken In februari 2016 startte met de ondertekening van een convenant de samenwerking tussen de Belastingdienst en de Koninklijke bibliotheek Doel is om mensen via de lokale openbare bibliotheek ondersteuning te bieden bij het digitaal zaken doen met de overheid Op termijn kunnen burgers bij de bibliotheek terecht voor inhoudelijke hulp over toeslagen en inkomstenbelasting De komende jaren zullen de meeste bibliotheken belastingspreekuren gaan organiseren Inmiddels is een aantal pilots gestart

211 Een blik vooruit

lsquoDe bieb is een aantrekkelijke ontmoetingsplaats geworden waar jongeren en volwassenen graag komen Ze kunnen boeken lenen maar ook een talencursus volgen met een 3D-printer aan de slag gaan of meedoen aan een debat De bibliotheek heeft zichzelf heruitgevondenrsquo Bovenstaande is een citaat uit een brief naar de Tweede Kamer van minister Jet Bussemaker van Cultuur De aanleiding was de verschijning van de eerste bibliotheekmonitor van de KB Het aantal volwassen leden daalde in 2015 maar het aantal jeugdleden nam toe tot 23 miljoen Zij leenden 38 miljoen boeken blijkt uit de monitor In totaal leenden de 156 bibliotheken 73 miljoen fysieke boeken en 4 miljoen e-books uit De vorige hoofdstukken uit dit jaarverslag geven een goed beeld van wat er allemaal in 2016 is gebeurd Bovenstaande tekst had mijn tekst kunnen zijn Ook bij VANnU stijgen de jeugdleden en daalt het aantal volwassen leden De inspanning om de jeugd te bereiken en lezen en leesplezier te bevorderen loont en daar profiteren kinderen hun leven lang van Op de laatste pagina van dit verslag staat een prachtig overzicht van het aanbod en de dienstverlening van VANnU Afhankelijk van de subsidie en de mogelijkheden om samen te werken en door de inzet van onze medewerkers is door VANnU voor de verschillende gemeenten de afgelopen jaren een aanbod gecreeumlerd Naast de specifieke wensen van de gemeenten is de koers van VANnU daarbij altijd leidend De bezuinigingen in de gemeenten Roosendaal en Zundert kosten veel tijd en energie maar bieden ook kansen voor nieuwe dienstverlening VANnU heeft ook de afgelopen jaren succesvolle of kansrijke programmarsquos of formules van de ene gemeente kunnen implementeren in de andere Op die manier profiteren alle gemeenten van het feit dat men afspraken maakt met dezelfde professionele organisatie

47

Alhoewel deze lokale verschillen kleur geven aan het bibliotheekaanbod is er na jaren van bezuinigingen wel een grens bereikt De gemiddelde bijdrage per inwoner is laag VANnU moet en wil op een goede kwalitatieve manier aan haar 5 kernfuncties invulling geven en voorbereid zijn op de toekomst Dat vraagt om ruimte voor innovatie en om een sterke en stabiele organisatie Daar zijn alle aangesloten gemeenten bij gebaad Het voornemen is om in 2017 met de gemeenten een convenant af te sluiten en daarin een aantal basisafspraken op te nemen over de regionale dienstverlening en de toekomst Een convenant wordt gezien als een manier om in gezamenlijkheid verantwoordelijkheid te nemen voor het bibliotheekwerk van de toekomst De vijf wethouders hebben op het verzoek positief gereageerd Naast deze opdracht is er nog een aantal belangrijke opdrachten voor de komende jaren geformuleerd 24 Een belangrijke die ik in dit hoofdstuk nog kort wil delen is de grote opgave op het gebied van HR Eerder in dit verslag is aangegeven dat de bibliotheek een transitie doormaakt verandert en verbreedt Vragen als Hoe zorgen we dat onze medewerkers voldoende zijn voorbereid en toegerust op de toekomst Hoe zorgen we ervoor dat we talenten binnen de organisatie behouden Hoe realiseren we een goede in- door- en uitstroom en Hoe zien we de rol van de vrijwilligers zijn voor de toekomst van VANnU uiterst relevant VANnU moet haar maatschappelijke meerwaarde tegen een achtergrond van teruglopende subsidies vergroten Dit vraagt om nieuwe focus en keuzes een beweging die momenteel in de hele bibliotheeksector gestalte krijgt Deze ontwikkelingen vragen om een nieuwe inrichting van de organisatie die niet alleen een structuurwijziging is maar die met name ook de kaders biedt voor de rolverdeling en de competenties

24

Zelfevaluatie VANNU voor de certificering

waarop in de organisatie met elkaar en buiten de organisatie met partners wordt samengewerkt Om dit te bereiken is eind 2016 besloten om in 2017 een kwalitatieve reorganisatie door te voeren Een andere opdracht waar VANnU voor staat is hoe VANnU haar ambities kan verwezenlijken en innoveren terwijl de financieumlle middelen (de subsidies daling betalende leden) al jaren afnemen Hoe kunnen extra inkomsten worden gegenereerd en waar liggen kansen

Waar we hard aan hebben gewerkt tov de vorige certificering is dat we meer en beter inzichtelijk maken dat we altijd keuzes maken en stappen zetten in het licht van de stip op de horizon die we hebben geformuleerd in ons meerjarenbeleidsplan We deden dat in het verleden ook maar dat was niet altijd zichtbaar We nemen nu de tijd voor planvorming we leggen meer vast we communiceren beter en zorgvuldiger intern en extern We zijn kritisch op onszelf in de evaluatie leren daarvan voor de toekomst en verbeteren daar waar kan Door het gezamenlijk voorbereiden van de aankomende certificering werden we ons nog meer bewust van waar we vandaan komen en naar op weg zijn Van de successen de uitdagingen en de knelpunten We hebben afstand kunnen nemen van de waan van alledag en de tijd genomen om van een afstand naar de organisatie te kijken Onze ambitie is altijd groot geweest en dat zal zo blijven We zijn ons bewust van het feit dat we zelf de regie moeten houden op de ontwikkeling van de bibliotheek naar de toekomst Dat betekent dat we bedreigingen die op ons afkomen voor zover als kan proberen te keren maar ons vooral willen blijven richten op de kansen En die zijn er genoeg en geven energie VANnU blijft investeren in vernieuwing Dat is voor RvT directeurbestuurder en managers de enige juiste koers Mevrouw FD Assink-Aben directeurbestuurder Bibliotheek VANnU

48

Page 44: Jaarverslag Bibliotheek VANnU 2016 · transparante verantwoording over de wijze waarop het toezicht in 2016 is uitgeoefend. Hier wordt achtereenvolgens verslag gedaan van de samenstelling

44

De eerste twee projecten zijn gerelateerd aan de wettelijke taak zoals die is vastgelegd in de Wsob Cubiss voert deze opdracht uit in zeer nauw overleg met de Brabantse bibliotheken De twee andere projecten zijn de uitwerking van een aanvullende provinciale opdracht aan Cubiss Naast bibliotheken zijn ook organisaties binnen het sociale domein en het onderwijs hierbij betrokken als partner Rijk De rijksoverheid is verantwoordelijk voor het functioneren van de openbare bibliotheken als stelsel met als aandachtspunten een vergroting van de doelmatigheid samenhang kwaliteit en pluriformiteit van het stelsel openbaar bibliotheekwerk De Wet stelsel openbare bibliotheekvoorzieningen (Wsob) kortweg de Bibliotheekwet is vanaf 1 januari 2015 van kracht De bibliotheekwet regelt de digitalisering van de openbare bibliotheek en zorgt voor structurele financiering daarvan door de Rijksoverheid In deze wet is vastgelegd dat iedere Nederlander toegang moet hebben tot een openbare bibliotheek zowel in fysieke als digitale vorm Ook zijn de vijf functies en voorwaarden vastgelegd waaraan een openbare bibliotheek moet voldoen (zie ook inleiding jaarverslag) De Koninklijke Bibliotheek (KB) heeft onder de Wsob een regierol gekregen binnen het netwerk van openbare bibliotheekvoorzieningen en de verantwoordelijkheid voor de landelijke digitale bibliotheek en Aangepast Lezen Het KB-beleidsplan 2015-2018 lsquoDe kracht van het netwerkrsquo formuleert de ambities van de KB in breed verband met twee strategische prioriteiten

1 Realiseren van de nationale digitale bibliotheek 2 Het versterken van de nationale en internationale samenwerking

Met de nationale digitale bibliotheek neemt de KB het voortouw in het uitbouwen van de rol en betekenis van de bibliotheek in het digitale domein De landelijke digitale infrastructuur zorgt voor de componenten waarmee alle openbare bibliotheekvoorzieningen deelnemen en gebruikmaken van de diensten van de digitale bibliotheek

Het versterken van de nationale samenwerking is gericht op het verbreden van de betekenis van de bibliotheek In samenspraak met de bibliotheken zelf de provinciale service organisaties de VOB en andere partners geeft de KB invulling aan de stelseltaken regie en advies faciliterende en cooumlrdinerende taken en de aansturing van grootschalige programmarsquos en projecten voor het hele bibliotheekstelsel Onttrekking Gemeentefonds voor aanschaf e-content Vanaf 2015 is het Rijk verantwoordelijk voor de financiering van de centrale aanschaf van e-content voor de openbare bibliotheken Daarvoor onttrekt het Rijk een bedrag aan het Gemeentefonds Dit bedrag stelt de minister van OCampW ter beschikking aan de KB voor de inkoop van e-content De KB koopt vervolgens in op voordracht van de openbare bibliotheken begrensd door het financieumlle kader van het ter beschikking gestelde bedrag Tot 1-1-2015 dragen bibliotheken een bedrag per inwoner af aan de VOB voor de inkoop van e-content het zogenaamde omslaggeld Voor 2014 was dat euro 035 per inwoner Het groeipad en de hoogte van de uitname worden formeel vastgesteld in een overleg tussen diverse ministeries en de VNG Gekozen is voor een scenario van relatieve groei Onttrekking gemeentefonds e-content en consequenties

jaar Bedrag per inwoner Totale uitname VANNU22

2014 035 euro 65456

2015 047 euro 87898

2016 055 euro 102859

2017 063 euro 117821

2018 073 euro 136522

De vijf gemeenten van VANnU gaan verschillend met de uitname om De gemeente Moerdijk houdt het bedrag in van de subsidie de gemeente Halderberge deels en de andere drie gemeenten niet

22

Aantal inwoners op basis van gegevens 2016 187017

45

Digitaal abonnement Per 1 januari 2016 heeft de Koninklijke Bibliotheek een lidmaatschapsvorm toegevoegd aan de bestaande lidmaatschapsvormen van de openbare bibliotheken namelijk de mogelijkheid om gebruik te maken van enkel de digitale voorziening Voor dit lidmaatschap is een tarief vastgesteld van 42 euro per jaar Het aanbod van deze lidmaatschapsvorm en ndashtarief is een stap in de ontwikkeling van het publieke aanbod die past binnen de verdere ontwikkeling van de toegang tot digitale werken in het algemeen De Koninklijke Bibliotheek blijft in gesprek met zowel de openbare bibliotheken als de aanbieders van digitale content om een optimaal aanbod voor de klant te realiseren dat in lijn is met de publieke waarden van de openbare bibliotheek Primair gaat het om het aanbod e-books waarvoor licenties zijn afgesloten met individuele uitgevers secundair gaat het om andere content types (audio databanken etc) Omdat het gebruik van e-books in Nederland nog in ontwikkeling is zowel in relatie tot openbare bibliotheken als in relatie tot het commercieumlle - en ook het illegale - aanbod is de introductie van een digitaal lidmaatschap van de openbare bibliotheek niet een eindpunt in de positionering van het publieke aanbod in dit domein De KB stelt daarom een gefaseerde ontwikkeling van de tariefstructuur voor die flexibel genoeg is om in te spelen op ontwikkelingen in het netwerk en in de markt De Nationale bibliotheekpas en gastlenen Naast het digitale abonnement loopt ook de ontwikkeling van de nationale bibliotheekpas Het project de Nationale Bibliotheekpas ontwikkelt eacuteeacuten pas die burgers toegang geeft tot alle landelijke en lokale (digitale) diensten Op deze manier krijgen zij makkelijker toegang tot de fysieke collectie van alle bibliotheken in heel Nederland Door de invoering van een nationale bibliotheekpas zijn er in de toekomst voor de klant geen verschillende loketten meer met verschillende voorwaarden en dienstverlening Een ander voordeel is de versterking van het merk en het imago van de bibliotheek bibliotheken treden meer naar buiten als eacuteeacuten

netwerk Tot slot zal er ook sprake zijn van efficiency eacuteeacuten stelsel van voorwaarden en keuzemogelijkheden is veel goedkoper en effectiever Bovendien ontstaat er vanuit de gezamenlijkheid de mogelijkheid om op landelijk niveau te kunnen innoveren In januari is onder het motto - Lezen kun je overal lenen nu ook- gastlenen (landelijk) van start gegaan Met gastlenen kunnen bibliotheekleden ook elders in Nederland lenen Daarvoor is een geldig bibliotheeklidmaatschap nodig met een abonnement dat toegang geeft tot gastlenen Gastlenen is een onderdeel van het VOB-project de nationale bibliotheekpas Gezamenlijke innovatieagenda Op 1 januari 2015 is de Wet stelsel openbare bibliotheekvoorzieningen (Wsob) in werking getreden De Wsob gaat uit van een bibliotheekstelsel waarin de drie overheden nadrukkelijk samen de netwerk- verantwoordelijkheid dragen De minister de provinciebesturen en de gemeentebesturen zijn gezamenlijk verantwoordelijk voor een netwerk van openbare bibliotheekvoorzieningen Dit netwerk van openbare bibliotheekvoorzieningen wordt gevormd door

bull de lokale bibliotheken bull de provinciale ondersteuningsinstellingen (POIrsquos) bull de Koninklijke Bibliotheek (KB) voor wat betreft haar taak tot het

in stand houden van de landelijke digitale bibliotheek De Wsob beschrijft de taken van de deelnemers in het netwerk Bij sommige taken raken de verantwoordelijkheden van de verschillende deelnemers elkaar Dat is bijvoorbeeld het geval bij de innovatietaak23 Omdat de verantwoordelijkheid van de gezamenlijke POIrsquos op het gebied van innovatie enerzijds en de cooumlrdinerende taak van de KB anderzijds sterke raakvlakken hebben is bij het bestuurlijk overleg van OCW IPO en

23

Artikel 16 van de Wsob omschrijft als verantwoordelijkheid voor de gezamenlijke POIrsquos2 lsquode ontwikkeling van innovaties ten behoeve van de lokale bibliotheken in overeenstemming met de Koninklijke Bibliotheek in verband met haar cooumlrdinerende taakrsquo

46

VNG samen met VOB SPN en KB de wens ontstaan te komen tot een Gezamenlijke innovatieagenda De Gezamenlijke innovatieagenda heeft als hoofddoel om de vernieuwingskracht van de bibliotheeksector te versterken om zo toegevoegde waarde te kunnen bieden aan burgers en samenleving in lijn met de vijf functies van de bibliotheek Om dat hoofddoel te kunnen realiseren wordt met deze Gezamenlijke innovatieagenda ingezet op

Het aanbrengen van focus door de innovatiekracht te bundelen op een overzichtelijk aantal prioriteiten die breed worden gedeeld door zowel de netwerkverantwoordelijke overheden als het gelaagde bibliotheeknetwerk

Het op gang brengen van een proces van permanente innovatie op deze prioriteiten

Het geven van helderheid over de concrete rolverdeling tussen partijen ndash passend binnen de kaders van de Wsob ndash zodat optimale samenwerking kan ontstaan bij dit proces van permanente innovatie

Met deze Gezamenlijke innovatieagenda als leidraad kunnen overheden vanuit hun verantwoordelijkheid voor het netwerk van openbare bibliotheekvoorzieningen samen met het bibliotheekveld daadkrachtig invulling geven aan het innovatieproces zowel fysiek als digitaal Digihulp via bibliotheken In februari 2016 startte met de ondertekening van een convenant de samenwerking tussen de Belastingdienst en de Koninklijke bibliotheek Doel is om mensen via de lokale openbare bibliotheek ondersteuning te bieden bij het digitaal zaken doen met de overheid Op termijn kunnen burgers bij de bibliotheek terecht voor inhoudelijke hulp over toeslagen en inkomstenbelasting De komende jaren zullen de meeste bibliotheken belastingspreekuren gaan organiseren Inmiddels is een aantal pilots gestart

211 Een blik vooruit

lsquoDe bieb is een aantrekkelijke ontmoetingsplaats geworden waar jongeren en volwassenen graag komen Ze kunnen boeken lenen maar ook een talencursus volgen met een 3D-printer aan de slag gaan of meedoen aan een debat De bibliotheek heeft zichzelf heruitgevondenrsquo Bovenstaande is een citaat uit een brief naar de Tweede Kamer van minister Jet Bussemaker van Cultuur De aanleiding was de verschijning van de eerste bibliotheekmonitor van de KB Het aantal volwassen leden daalde in 2015 maar het aantal jeugdleden nam toe tot 23 miljoen Zij leenden 38 miljoen boeken blijkt uit de monitor In totaal leenden de 156 bibliotheken 73 miljoen fysieke boeken en 4 miljoen e-books uit De vorige hoofdstukken uit dit jaarverslag geven een goed beeld van wat er allemaal in 2016 is gebeurd Bovenstaande tekst had mijn tekst kunnen zijn Ook bij VANnU stijgen de jeugdleden en daalt het aantal volwassen leden De inspanning om de jeugd te bereiken en lezen en leesplezier te bevorderen loont en daar profiteren kinderen hun leven lang van Op de laatste pagina van dit verslag staat een prachtig overzicht van het aanbod en de dienstverlening van VANnU Afhankelijk van de subsidie en de mogelijkheden om samen te werken en door de inzet van onze medewerkers is door VANnU voor de verschillende gemeenten de afgelopen jaren een aanbod gecreeumlerd Naast de specifieke wensen van de gemeenten is de koers van VANnU daarbij altijd leidend De bezuinigingen in de gemeenten Roosendaal en Zundert kosten veel tijd en energie maar bieden ook kansen voor nieuwe dienstverlening VANnU heeft ook de afgelopen jaren succesvolle of kansrijke programmarsquos of formules van de ene gemeente kunnen implementeren in de andere Op die manier profiteren alle gemeenten van het feit dat men afspraken maakt met dezelfde professionele organisatie

47

Alhoewel deze lokale verschillen kleur geven aan het bibliotheekaanbod is er na jaren van bezuinigingen wel een grens bereikt De gemiddelde bijdrage per inwoner is laag VANnU moet en wil op een goede kwalitatieve manier aan haar 5 kernfuncties invulling geven en voorbereid zijn op de toekomst Dat vraagt om ruimte voor innovatie en om een sterke en stabiele organisatie Daar zijn alle aangesloten gemeenten bij gebaad Het voornemen is om in 2017 met de gemeenten een convenant af te sluiten en daarin een aantal basisafspraken op te nemen over de regionale dienstverlening en de toekomst Een convenant wordt gezien als een manier om in gezamenlijkheid verantwoordelijkheid te nemen voor het bibliotheekwerk van de toekomst De vijf wethouders hebben op het verzoek positief gereageerd Naast deze opdracht is er nog een aantal belangrijke opdrachten voor de komende jaren geformuleerd 24 Een belangrijke die ik in dit hoofdstuk nog kort wil delen is de grote opgave op het gebied van HR Eerder in dit verslag is aangegeven dat de bibliotheek een transitie doormaakt verandert en verbreedt Vragen als Hoe zorgen we dat onze medewerkers voldoende zijn voorbereid en toegerust op de toekomst Hoe zorgen we ervoor dat we talenten binnen de organisatie behouden Hoe realiseren we een goede in- door- en uitstroom en Hoe zien we de rol van de vrijwilligers zijn voor de toekomst van VANnU uiterst relevant VANnU moet haar maatschappelijke meerwaarde tegen een achtergrond van teruglopende subsidies vergroten Dit vraagt om nieuwe focus en keuzes een beweging die momenteel in de hele bibliotheeksector gestalte krijgt Deze ontwikkelingen vragen om een nieuwe inrichting van de organisatie die niet alleen een structuurwijziging is maar die met name ook de kaders biedt voor de rolverdeling en de competenties

24

Zelfevaluatie VANNU voor de certificering

waarop in de organisatie met elkaar en buiten de organisatie met partners wordt samengewerkt Om dit te bereiken is eind 2016 besloten om in 2017 een kwalitatieve reorganisatie door te voeren Een andere opdracht waar VANnU voor staat is hoe VANnU haar ambities kan verwezenlijken en innoveren terwijl de financieumlle middelen (de subsidies daling betalende leden) al jaren afnemen Hoe kunnen extra inkomsten worden gegenereerd en waar liggen kansen

Waar we hard aan hebben gewerkt tov de vorige certificering is dat we meer en beter inzichtelijk maken dat we altijd keuzes maken en stappen zetten in het licht van de stip op de horizon die we hebben geformuleerd in ons meerjarenbeleidsplan We deden dat in het verleden ook maar dat was niet altijd zichtbaar We nemen nu de tijd voor planvorming we leggen meer vast we communiceren beter en zorgvuldiger intern en extern We zijn kritisch op onszelf in de evaluatie leren daarvan voor de toekomst en verbeteren daar waar kan Door het gezamenlijk voorbereiden van de aankomende certificering werden we ons nog meer bewust van waar we vandaan komen en naar op weg zijn Van de successen de uitdagingen en de knelpunten We hebben afstand kunnen nemen van de waan van alledag en de tijd genomen om van een afstand naar de organisatie te kijken Onze ambitie is altijd groot geweest en dat zal zo blijven We zijn ons bewust van het feit dat we zelf de regie moeten houden op de ontwikkeling van de bibliotheek naar de toekomst Dat betekent dat we bedreigingen die op ons afkomen voor zover als kan proberen te keren maar ons vooral willen blijven richten op de kansen En die zijn er genoeg en geven energie VANnU blijft investeren in vernieuwing Dat is voor RvT directeurbestuurder en managers de enige juiste koers Mevrouw FD Assink-Aben directeurbestuurder Bibliotheek VANnU

48

Page 45: Jaarverslag Bibliotheek VANnU 2016 · transparante verantwoording over de wijze waarop het toezicht in 2016 is uitgeoefend. Hier wordt achtereenvolgens verslag gedaan van de samenstelling

45

Digitaal abonnement Per 1 januari 2016 heeft de Koninklijke Bibliotheek een lidmaatschapsvorm toegevoegd aan de bestaande lidmaatschapsvormen van de openbare bibliotheken namelijk de mogelijkheid om gebruik te maken van enkel de digitale voorziening Voor dit lidmaatschap is een tarief vastgesteld van 42 euro per jaar Het aanbod van deze lidmaatschapsvorm en ndashtarief is een stap in de ontwikkeling van het publieke aanbod die past binnen de verdere ontwikkeling van de toegang tot digitale werken in het algemeen De Koninklijke Bibliotheek blijft in gesprek met zowel de openbare bibliotheken als de aanbieders van digitale content om een optimaal aanbod voor de klant te realiseren dat in lijn is met de publieke waarden van de openbare bibliotheek Primair gaat het om het aanbod e-books waarvoor licenties zijn afgesloten met individuele uitgevers secundair gaat het om andere content types (audio databanken etc) Omdat het gebruik van e-books in Nederland nog in ontwikkeling is zowel in relatie tot openbare bibliotheken als in relatie tot het commercieumlle - en ook het illegale - aanbod is de introductie van een digitaal lidmaatschap van de openbare bibliotheek niet een eindpunt in de positionering van het publieke aanbod in dit domein De KB stelt daarom een gefaseerde ontwikkeling van de tariefstructuur voor die flexibel genoeg is om in te spelen op ontwikkelingen in het netwerk en in de markt De Nationale bibliotheekpas en gastlenen Naast het digitale abonnement loopt ook de ontwikkeling van de nationale bibliotheekpas Het project de Nationale Bibliotheekpas ontwikkelt eacuteeacuten pas die burgers toegang geeft tot alle landelijke en lokale (digitale) diensten Op deze manier krijgen zij makkelijker toegang tot de fysieke collectie van alle bibliotheken in heel Nederland Door de invoering van een nationale bibliotheekpas zijn er in de toekomst voor de klant geen verschillende loketten meer met verschillende voorwaarden en dienstverlening Een ander voordeel is de versterking van het merk en het imago van de bibliotheek bibliotheken treden meer naar buiten als eacuteeacuten

netwerk Tot slot zal er ook sprake zijn van efficiency eacuteeacuten stelsel van voorwaarden en keuzemogelijkheden is veel goedkoper en effectiever Bovendien ontstaat er vanuit de gezamenlijkheid de mogelijkheid om op landelijk niveau te kunnen innoveren In januari is onder het motto - Lezen kun je overal lenen nu ook- gastlenen (landelijk) van start gegaan Met gastlenen kunnen bibliotheekleden ook elders in Nederland lenen Daarvoor is een geldig bibliotheeklidmaatschap nodig met een abonnement dat toegang geeft tot gastlenen Gastlenen is een onderdeel van het VOB-project de nationale bibliotheekpas Gezamenlijke innovatieagenda Op 1 januari 2015 is de Wet stelsel openbare bibliotheekvoorzieningen (Wsob) in werking getreden De Wsob gaat uit van een bibliotheekstelsel waarin de drie overheden nadrukkelijk samen de netwerk- verantwoordelijkheid dragen De minister de provinciebesturen en de gemeentebesturen zijn gezamenlijk verantwoordelijk voor een netwerk van openbare bibliotheekvoorzieningen Dit netwerk van openbare bibliotheekvoorzieningen wordt gevormd door

bull de lokale bibliotheken bull de provinciale ondersteuningsinstellingen (POIrsquos) bull de Koninklijke Bibliotheek (KB) voor wat betreft haar taak tot het

in stand houden van de landelijke digitale bibliotheek De Wsob beschrijft de taken van de deelnemers in het netwerk Bij sommige taken raken de verantwoordelijkheden van de verschillende deelnemers elkaar Dat is bijvoorbeeld het geval bij de innovatietaak23 Omdat de verantwoordelijkheid van de gezamenlijke POIrsquos op het gebied van innovatie enerzijds en de cooumlrdinerende taak van de KB anderzijds sterke raakvlakken hebben is bij het bestuurlijk overleg van OCW IPO en

23

Artikel 16 van de Wsob omschrijft als verantwoordelijkheid voor de gezamenlijke POIrsquos2 lsquode ontwikkeling van innovaties ten behoeve van de lokale bibliotheken in overeenstemming met de Koninklijke Bibliotheek in verband met haar cooumlrdinerende taakrsquo

46

VNG samen met VOB SPN en KB de wens ontstaan te komen tot een Gezamenlijke innovatieagenda De Gezamenlijke innovatieagenda heeft als hoofddoel om de vernieuwingskracht van de bibliotheeksector te versterken om zo toegevoegde waarde te kunnen bieden aan burgers en samenleving in lijn met de vijf functies van de bibliotheek Om dat hoofddoel te kunnen realiseren wordt met deze Gezamenlijke innovatieagenda ingezet op

Het aanbrengen van focus door de innovatiekracht te bundelen op een overzichtelijk aantal prioriteiten die breed worden gedeeld door zowel de netwerkverantwoordelijke overheden als het gelaagde bibliotheeknetwerk

Het op gang brengen van een proces van permanente innovatie op deze prioriteiten

Het geven van helderheid over de concrete rolverdeling tussen partijen ndash passend binnen de kaders van de Wsob ndash zodat optimale samenwerking kan ontstaan bij dit proces van permanente innovatie

Met deze Gezamenlijke innovatieagenda als leidraad kunnen overheden vanuit hun verantwoordelijkheid voor het netwerk van openbare bibliotheekvoorzieningen samen met het bibliotheekveld daadkrachtig invulling geven aan het innovatieproces zowel fysiek als digitaal Digihulp via bibliotheken In februari 2016 startte met de ondertekening van een convenant de samenwerking tussen de Belastingdienst en de Koninklijke bibliotheek Doel is om mensen via de lokale openbare bibliotheek ondersteuning te bieden bij het digitaal zaken doen met de overheid Op termijn kunnen burgers bij de bibliotheek terecht voor inhoudelijke hulp over toeslagen en inkomstenbelasting De komende jaren zullen de meeste bibliotheken belastingspreekuren gaan organiseren Inmiddels is een aantal pilots gestart

211 Een blik vooruit

lsquoDe bieb is een aantrekkelijke ontmoetingsplaats geworden waar jongeren en volwassenen graag komen Ze kunnen boeken lenen maar ook een talencursus volgen met een 3D-printer aan de slag gaan of meedoen aan een debat De bibliotheek heeft zichzelf heruitgevondenrsquo Bovenstaande is een citaat uit een brief naar de Tweede Kamer van minister Jet Bussemaker van Cultuur De aanleiding was de verschijning van de eerste bibliotheekmonitor van de KB Het aantal volwassen leden daalde in 2015 maar het aantal jeugdleden nam toe tot 23 miljoen Zij leenden 38 miljoen boeken blijkt uit de monitor In totaal leenden de 156 bibliotheken 73 miljoen fysieke boeken en 4 miljoen e-books uit De vorige hoofdstukken uit dit jaarverslag geven een goed beeld van wat er allemaal in 2016 is gebeurd Bovenstaande tekst had mijn tekst kunnen zijn Ook bij VANnU stijgen de jeugdleden en daalt het aantal volwassen leden De inspanning om de jeugd te bereiken en lezen en leesplezier te bevorderen loont en daar profiteren kinderen hun leven lang van Op de laatste pagina van dit verslag staat een prachtig overzicht van het aanbod en de dienstverlening van VANnU Afhankelijk van de subsidie en de mogelijkheden om samen te werken en door de inzet van onze medewerkers is door VANnU voor de verschillende gemeenten de afgelopen jaren een aanbod gecreeumlerd Naast de specifieke wensen van de gemeenten is de koers van VANnU daarbij altijd leidend De bezuinigingen in de gemeenten Roosendaal en Zundert kosten veel tijd en energie maar bieden ook kansen voor nieuwe dienstverlening VANnU heeft ook de afgelopen jaren succesvolle of kansrijke programmarsquos of formules van de ene gemeente kunnen implementeren in de andere Op die manier profiteren alle gemeenten van het feit dat men afspraken maakt met dezelfde professionele organisatie

47

Alhoewel deze lokale verschillen kleur geven aan het bibliotheekaanbod is er na jaren van bezuinigingen wel een grens bereikt De gemiddelde bijdrage per inwoner is laag VANnU moet en wil op een goede kwalitatieve manier aan haar 5 kernfuncties invulling geven en voorbereid zijn op de toekomst Dat vraagt om ruimte voor innovatie en om een sterke en stabiele organisatie Daar zijn alle aangesloten gemeenten bij gebaad Het voornemen is om in 2017 met de gemeenten een convenant af te sluiten en daarin een aantal basisafspraken op te nemen over de regionale dienstverlening en de toekomst Een convenant wordt gezien als een manier om in gezamenlijkheid verantwoordelijkheid te nemen voor het bibliotheekwerk van de toekomst De vijf wethouders hebben op het verzoek positief gereageerd Naast deze opdracht is er nog een aantal belangrijke opdrachten voor de komende jaren geformuleerd 24 Een belangrijke die ik in dit hoofdstuk nog kort wil delen is de grote opgave op het gebied van HR Eerder in dit verslag is aangegeven dat de bibliotheek een transitie doormaakt verandert en verbreedt Vragen als Hoe zorgen we dat onze medewerkers voldoende zijn voorbereid en toegerust op de toekomst Hoe zorgen we ervoor dat we talenten binnen de organisatie behouden Hoe realiseren we een goede in- door- en uitstroom en Hoe zien we de rol van de vrijwilligers zijn voor de toekomst van VANnU uiterst relevant VANnU moet haar maatschappelijke meerwaarde tegen een achtergrond van teruglopende subsidies vergroten Dit vraagt om nieuwe focus en keuzes een beweging die momenteel in de hele bibliotheeksector gestalte krijgt Deze ontwikkelingen vragen om een nieuwe inrichting van de organisatie die niet alleen een structuurwijziging is maar die met name ook de kaders biedt voor de rolverdeling en de competenties

24

Zelfevaluatie VANNU voor de certificering

waarop in de organisatie met elkaar en buiten de organisatie met partners wordt samengewerkt Om dit te bereiken is eind 2016 besloten om in 2017 een kwalitatieve reorganisatie door te voeren Een andere opdracht waar VANnU voor staat is hoe VANnU haar ambities kan verwezenlijken en innoveren terwijl de financieumlle middelen (de subsidies daling betalende leden) al jaren afnemen Hoe kunnen extra inkomsten worden gegenereerd en waar liggen kansen

Waar we hard aan hebben gewerkt tov de vorige certificering is dat we meer en beter inzichtelijk maken dat we altijd keuzes maken en stappen zetten in het licht van de stip op de horizon die we hebben geformuleerd in ons meerjarenbeleidsplan We deden dat in het verleden ook maar dat was niet altijd zichtbaar We nemen nu de tijd voor planvorming we leggen meer vast we communiceren beter en zorgvuldiger intern en extern We zijn kritisch op onszelf in de evaluatie leren daarvan voor de toekomst en verbeteren daar waar kan Door het gezamenlijk voorbereiden van de aankomende certificering werden we ons nog meer bewust van waar we vandaan komen en naar op weg zijn Van de successen de uitdagingen en de knelpunten We hebben afstand kunnen nemen van de waan van alledag en de tijd genomen om van een afstand naar de organisatie te kijken Onze ambitie is altijd groot geweest en dat zal zo blijven We zijn ons bewust van het feit dat we zelf de regie moeten houden op de ontwikkeling van de bibliotheek naar de toekomst Dat betekent dat we bedreigingen die op ons afkomen voor zover als kan proberen te keren maar ons vooral willen blijven richten op de kansen En die zijn er genoeg en geven energie VANnU blijft investeren in vernieuwing Dat is voor RvT directeurbestuurder en managers de enige juiste koers Mevrouw FD Assink-Aben directeurbestuurder Bibliotheek VANnU

48

Page 46: Jaarverslag Bibliotheek VANnU 2016 · transparante verantwoording over de wijze waarop het toezicht in 2016 is uitgeoefend. Hier wordt achtereenvolgens verslag gedaan van de samenstelling

46

VNG samen met VOB SPN en KB de wens ontstaan te komen tot een Gezamenlijke innovatieagenda De Gezamenlijke innovatieagenda heeft als hoofddoel om de vernieuwingskracht van de bibliotheeksector te versterken om zo toegevoegde waarde te kunnen bieden aan burgers en samenleving in lijn met de vijf functies van de bibliotheek Om dat hoofddoel te kunnen realiseren wordt met deze Gezamenlijke innovatieagenda ingezet op

Het aanbrengen van focus door de innovatiekracht te bundelen op een overzichtelijk aantal prioriteiten die breed worden gedeeld door zowel de netwerkverantwoordelijke overheden als het gelaagde bibliotheeknetwerk

Het op gang brengen van een proces van permanente innovatie op deze prioriteiten

Het geven van helderheid over de concrete rolverdeling tussen partijen ndash passend binnen de kaders van de Wsob ndash zodat optimale samenwerking kan ontstaan bij dit proces van permanente innovatie

Met deze Gezamenlijke innovatieagenda als leidraad kunnen overheden vanuit hun verantwoordelijkheid voor het netwerk van openbare bibliotheekvoorzieningen samen met het bibliotheekveld daadkrachtig invulling geven aan het innovatieproces zowel fysiek als digitaal Digihulp via bibliotheken In februari 2016 startte met de ondertekening van een convenant de samenwerking tussen de Belastingdienst en de Koninklijke bibliotheek Doel is om mensen via de lokale openbare bibliotheek ondersteuning te bieden bij het digitaal zaken doen met de overheid Op termijn kunnen burgers bij de bibliotheek terecht voor inhoudelijke hulp over toeslagen en inkomstenbelasting De komende jaren zullen de meeste bibliotheken belastingspreekuren gaan organiseren Inmiddels is een aantal pilots gestart

211 Een blik vooruit

lsquoDe bieb is een aantrekkelijke ontmoetingsplaats geworden waar jongeren en volwassenen graag komen Ze kunnen boeken lenen maar ook een talencursus volgen met een 3D-printer aan de slag gaan of meedoen aan een debat De bibliotheek heeft zichzelf heruitgevondenrsquo Bovenstaande is een citaat uit een brief naar de Tweede Kamer van minister Jet Bussemaker van Cultuur De aanleiding was de verschijning van de eerste bibliotheekmonitor van de KB Het aantal volwassen leden daalde in 2015 maar het aantal jeugdleden nam toe tot 23 miljoen Zij leenden 38 miljoen boeken blijkt uit de monitor In totaal leenden de 156 bibliotheken 73 miljoen fysieke boeken en 4 miljoen e-books uit De vorige hoofdstukken uit dit jaarverslag geven een goed beeld van wat er allemaal in 2016 is gebeurd Bovenstaande tekst had mijn tekst kunnen zijn Ook bij VANnU stijgen de jeugdleden en daalt het aantal volwassen leden De inspanning om de jeugd te bereiken en lezen en leesplezier te bevorderen loont en daar profiteren kinderen hun leven lang van Op de laatste pagina van dit verslag staat een prachtig overzicht van het aanbod en de dienstverlening van VANnU Afhankelijk van de subsidie en de mogelijkheden om samen te werken en door de inzet van onze medewerkers is door VANnU voor de verschillende gemeenten de afgelopen jaren een aanbod gecreeumlerd Naast de specifieke wensen van de gemeenten is de koers van VANnU daarbij altijd leidend De bezuinigingen in de gemeenten Roosendaal en Zundert kosten veel tijd en energie maar bieden ook kansen voor nieuwe dienstverlening VANnU heeft ook de afgelopen jaren succesvolle of kansrijke programmarsquos of formules van de ene gemeente kunnen implementeren in de andere Op die manier profiteren alle gemeenten van het feit dat men afspraken maakt met dezelfde professionele organisatie

47

Alhoewel deze lokale verschillen kleur geven aan het bibliotheekaanbod is er na jaren van bezuinigingen wel een grens bereikt De gemiddelde bijdrage per inwoner is laag VANnU moet en wil op een goede kwalitatieve manier aan haar 5 kernfuncties invulling geven en voorbereid zijn op de toekomst Dat vraagt om ruimte voor innovatie en om een sterke en stabiele organisatie Daar zijn alle aangesloten gemeenten bij gebaad Het voornemen is om in 2017 met de gemeenten een convenant af te sluiten en daarin een aantal basisafspraken op te nemen over de regionale dienstverlening en de toekomst Een convenant wordt gezien als een manier om in gezamenlijkheid verantwoordelijkheid te nemen voor het bibliotheekwerk van de toekomst De vijf wethouders hebben op het verzoek positief gereageerd Naast deze opdracht is er nog een aantal belangrijke opdrachten voor de komende jaren geformuleerd 24 Een belangrijke die ik in dit hoofdstuk nog kort wil delen is de grote opgave op het gebied van HR Eerder in dit verslag is aangegeven dat de bibliotheek een transitie doormaakt verandert en verbreedt Vragen als Hoe zorgen we dat onze medewerkers voldoende zijn voorbereid en toegerust op de toekomst Hoe zorgen we ervoor dat we talenten binnen de organisatie behouden Hoe realiseren we een goede in- door- en uitstroom en Hoe zien we de rol van de vrijwilligers zijn voor de toekomst van VANnU uiterst relevant VANnU moet haar maatschappelijke meerwaarde tegen een achtergrond van teruglopende subsidies vergroten Dit vraagt om nieuwe focus en keuzes een beweging die momenteel in de hele bibliotheeksector gestalte krijgt Deze ontwikkelingen vragen om een nieuwe inrichting van de organisatie die niet alleen een structuurwijziging is maar die met name ook de kaders biedt voor de rolverdeling en de competenties

24

Zelfevaluatie VANNU voor de certificering

waarop in de organisatie met elkaar en buiten de organisatie met partners wordt samengewerkt Om dit te bereiken is eind 2016 besloten om in 2017 een kwalitatieve reorganisatie door te voeren Een andere opdracht waar VANnU voor staat is hoe VANnU haar ambities kan verwezenlijken en innoveren terwijl de financieumlle middelen (de subsidies daling betalende leden) al jaren afnemen Hoe kunnen extra inkomsten worden gegenereerd en waar liggen kansen

Waar we hard aan hebben gewerkt tov de vorige certificering is dat we meer en beter inzichtelijk maken dat we altijd keuzes maken en stappen zetten in het licht van de stip op de horizon die we hebben geformuleerd in ons meerjarenbeleidsplan We deden dat in het verleden ook maar dat was niet altijd zichtbaar We nemen nu de tijd voor planvorming we leggen meer vast we communiceren beter en zorgvuldiger intern en extern We zijn kritisch op onszelf in de evaluatie leren daarvan voor de toekomst en verbeteren daar waar kan Door het gezamenlijk voorbereiden van de aankomende certificering werden we ons nog meer bewust van waar we vandaan komen en naar op weg zijn Van de successen de uitdagingen en de knelpunten We hebben afstand kunnen nemen van de waan van alledag en de tijd genomen om van een afstand naar de organisatie te kijken Onze ambitie is altijd groot geweest en dat zal zo blijven We zijn ons bewust van het feit dat we zelf de regie moeten houden op de ontwikkeling van de bibliotheek naar de toekomst Dat betekent dat we bedreigingen die op ons afkomen voor zover als kan proberen te keren maar ons vooral willen blijven richten op de kansen En die zijn er genoeg en geven energie VANnU blijft investeren in vernieuwing Dat is voor RvT directeurbestuurder en managers de enige juiste koers Mevrouw FD Assink-Aben directeurbestuurder Bibliotheek VANnU

48

Page 47: Jaarverslag Bibliotheek VANnU 2016 · transparante verantwoording over de wijze waarop het toezicht in 2016 is uitgeoefend. Hier wordt achtereenvolgens verslag gedaan van de samenstelling

47

Alhoewel deze lokale verschillen kleur geven aan het bibliotheekaanbod is er na jaren van bezuinigingen wel een grens bereikt De gemiddelde bijdrage per inwoner is laag VANnU moet en wil op een goede kwalitatieve manier aan haar 5 kernfuncties invulling geven en voorbereid zijn op de toekomst Dat vraagt om ruimte voor innovatie en om een sterke en stabiele organisatie Daar zijn alle aangesloten gemeenten bij gebaad Het voornemen is om in 2017 met de gemeenten een convenant af te sluiten en daarin een aantal basisafspraken op te nemen over de regionale dienstverlening en de toekomst Een convenant wordt gezien als een manier om in gezamenlijkheid verantwoordelijkheid te nemen voor het bibliotheekwerk van de toekomst De vijf wethouders hebben op het verzoek positief gereageerd Naast deze opdracht is er nog een aantal belangrijke opdrachten voor de komende jaren geformuleerd 24 Een belangrijke die ik in dit hoofdstuk nog kort wil delen is de grote opgave op het gebied van HR Eerder in dit verslag is aangegeven dat de bibliotheek een transitie doormaakt verandert en verbreedt Vragen als Hoe zorgen we dat onze medewerkers voldoende zijn voorbereid en toegerust op de toekomst Hoe zorgen we ervoor dat we talenten binnen de organisatie behouden Hoe realiseren we een goede in- door- en uitstroom en Hoe zien we de rol van de vrijwilligers zijn voor de toekomst van VANnU uiterst relevant VANnU moet haar maatschappelijke meerwaarde tegen een achtergrond van teruglopende subsidies vergroten Dit vraagt om nieuwe focus en keuzes een beweging die momenteel in de hele bibliotheeksector gestalte krijgt Deze ontwikkelingen vragen om een nieuwe inrichting van de organisatie die niet alleen een structuurwijziging is maar die met name ook de kaders biedt voor de rolverdeling en de competenties

24

Zelfevaluatie VANNU voor de certificering

waarop in de organisatie met elkaar en buiten de organisatie met partners wordt samengewerkt Om dit te bereiken is eind 2016 besloten om in 2017 een kwalitatieve reorganisatie door te voeren Een andere opdracht waar VANnU voor staat is hoe VANnU haar ambities kan verwezenlijken en innoveren terwijl de financieumlle middelen (de subsidies daling betalende leden) al jaren afnemen Hoe kunnen extra inkomsten worden gegenereerd en waar liggen kansen

Waar we hard aan hebben gewerkt tov de vorige certificering is dat we meer en beter inzichtelijk maken dat we altijd keuzes maken en stappen zetten in het licht van de stip op de horizon die we hebben geformuleerd in ons meerjarenbeleidsplan We deden dat in het verleden ook maar dat was niet altijd zichtbaar We nemen nu de tijd voor planvorming we leggen meer vast we communiceren beter en zorgvuldiger intern en extern We zijn kritisch op onszelf in de evaluatie leren daarvan voor de toekomst en verbeteren daar waar kan Door het gezamenlijk voorbereiden van de aankomende certificering werden we ons nog meer bewust van waar we vandaan komen en naar op weg zijn Van de successen de uitdagingen en de knelpunten We hebben afstand kunnen nemen van de waan van alledag en de tijd genomen om van een afstand naar de organisatie te kijken Onze ambitie is altijd groot geweest en dat zal zo blijven We zijn ons bewust van het feit dat we zelf de regie moeten houden op de ontwikkeling van de bibliotheek naar de toekomst Dat betekent dat we bedreigingen die op ons afkomen voor zover als kan proberen te keren maar ons vooral willen blijven richten op de kansen En die zijn er genoeg en geven energie VANnU blijft investeren in vernieuwing Dat is voor RvT directeurbestuurder en managers de enige juiste koers Mevrouw FD Assink-Aben directeurbestuurder Bibliotheek VANnU

48

Page 48: Jaarverslag Bibliotheek VANnU 2016 · transparante verantwoording over de wijze waarop het toezicht in 2016 is uitgeoefend. Hier wordt achtereenvolgens verslag gedaan van de samenstelling

48