JAARVERSLAG

ACTIVITEITEN 2018 Naar schatting hebben ongeveer 15.000 mensen deelgenomen aan het totaal van de 4 en 5

mei-activiteiten in Nijmegen. Daarmee blijft de belangstelling voor bevrijding en herdenking

op het hoge niveau van de afgelopen jaren. Wij beschouwen dat als een teken van waardering

voor de diversiteit en kwaliteit van de door ons georganiseerde activiteiten.

ALGEMEEN

Het Nijmeegse 4 en 5 Mei Comité organiseert jaarlijks met subsidie van de gemeente

Nijmegen een programma dat erop is gericht om een zo groot mogelijk deel van de Nijmeegse

bevolking te betrekken bij de Dodenherdenking en de bevrijdingsfeesten. Hiervoor wordt

structureel samengewerkt met een groot aantal plaatselijke organisaties, die over

specialistische expertise of bijzondere faciliteiten beschikken. Het bestuur werkt op vrijwillige

basis en heeft geen kantoor. We besturen als bestuur in gezamenlijke verantwoordelijkheid,

maar ieder bestuurslid is verantwoordelijk voor de coördinatie van één of meer bepaalde

activiteiten. Van die vele activiteiten springen er een paar in het bijzonder uit.

Ons comité verleent al jaren een bijdrage aan Radboud Reflects voor de Holocaust Memorial

Day. Parallel daaraan heeft ons comité een educatief programma ontwikkeld voor scholieren

uit de bovenbouw van het voortgezet onderwijs.

Door middel van de website www.oorlogsdodennijmegen.nl biedt ons comité aan de

Werkgroep Oorlogsdoden Nijmegen de mogelijkheid om de resultaten van hun onderzoek

naar de Nijmeegse oorlogsdoden voor iedereen toegankelijk te maken. De respons op deze

site is groot en steunt de werkgroep in haar missie om via de site een virtueel monument op

te richten voor alle Nijmeegse oorlogsdoden.

De PR-activiteiten zijn nu voor de tweede maal uitgevoerd volgens het in 2016 vastgestelde

PR-plan. Daarbij is naast een blijvende aandacht voor de klassieke media en de geheel

vernieuwde website meer ruimte gemaakt voor de inzet van sociale media en internet. De

weerklank van onze activiteiten in de lokale media was zeer goed, hetgeen zeker heeft

bijgedragen aan de publieke belangstelling.

2

BESCHRIJVING PER ACTIVITEIT

HERDENKINGEN/PLECHTIGHEDEN

Herdenking Kitty de Wijzeplaats op 4 mei Door: Stefan Skotnicki

Traditiegetrouw vond op 4 mei, op de Kitty de Wijzeplaats, de jaarlijkse Dodenherdenking

plaats van de Joodse slachtoffers uit de Tweede Wereldoorlog. De herdenking werd

georganiseerd door de Joodse Gemeente te Nijmegen. De ceremonie werd geleid door

Brigitte Wielheesen. Mirjam Bloemendal las het verhaal voor van haar man, wijlen prof.

Hans Bloemendal, die voor de oorlog als vluchteling van Duitsland naar Nederland kwam.

Tijdens de bezetting was hij ondergedoken en later, na de oorlog, is hij opperzanger van de

Synagoge in Amsterdam geworden en hoogleraar aan de Radboud Universiteit te Nijmegen.

Vervolgens werden de namen opgelezen van de 440 vermoorde Joden afkomstig uit

Nijmegen. Als eerste door de burgemeester van Nijmegen Hubert Bruls, gevolgd door een

aantal lezers, onder wie Desiree en Michel de Wijze. Ten slotte werden er bloemstukken

gelegd bij het Namenmonument, waarna de aanwezige kinderen bloemen legden bij het

oorlogsmonument op het midden van het plein.

Deze plechtigheid werd bijgewoond door het College van B&W en ongeveer 180 personen.

De herdenking verliep in een goede plechtige sfeer, zonder incidenten.

Herdenkingsdienst St Stevenskerk Door: Piet Timmermans

Aansluitend werd om 19 uur in de geheel gevulde (circa 750 bezoekers) St. Stevenskerk de

officiële herdenking gehouden. De overweging werd uitgesproken door Sinan Can. Naast de

bijdragen van kinderen van basisschool De Buut, was er een muzikaal optreden van een

ensemble van het Nijmeegs Studentenorkest. De presentatie was in handen van Piet

Timmermans, voorzitter van het 4 & 5 Mei Comité.

Kranslegging

De burgemeester sprak zijn herdenkingsrede uit bij de kranslegging op het Trajanusplein. De

kransleggingsprocedure was strak georganiseerd, met behoud van de waardigheid van de

kranslegging. De belangstelling voor de kranslegging is onverminderd groot, met naar

schatting 2 - 3000 bezoekers uit alle leeftijdscategorieën. Los van de kranslegging zelf was er

op de middag voorafgaande aan de kranslegging een protestactie georganiseerd tegen een

onderdeel van het protocol, te weten het niet meer opnoemen van de afzonderlijke

organisaties die een krans leggen. In het bijzonder richtte de actie, die veel aandacht kreeg in

de media, zich op het bij de kranslegging niet noemen van de organisaties met een LGBT-

achtergrond. Over dit element van het protocol ontving het comité ook enkele brieven,

waaronder een namens het COC. Een en ander is door de voorzitter ingebracht in een

evaluatieve bespreking met de gemeente over het gehanteerde protocol. Voor ons blijft het

doel daarbij om de Nijmeegse kranslegging zoveel mogelijk te organiseren naar analogie van

de nationale kranslegging op de Dam.

3

Om de belangstelling van het publiek goed vast te houden is, gezien het grote aantal kransen,

een strakke en beknopte doorloop van de kranslegging nodig. Daarbinnen lijken ons

overigens wel mogelijkheden aanwezig om de afzonderlijke kransleggende organisaties met

name te noemen.

HERDENKINGSCONCERT

Aansluitend op de kransleggingsceremonie op het Trajanusplein organiseert ons comité

steeds een vrij toegankelijk herdenkingsconcert. De grote zaal van de Vereeniging was bijna

helemaal gevuld met minstens 1100 bezoekers. Het concert werd ditmaal verzorgd door het

Symfonie Orkest Nijmegen met medewerking van de sopraan Hildur Hafstad en wel onder

auspiciën van het 4 & 5 mei Comité. Na de gezamenlijk gezongen twee coupletten van het

Wilhelmus volgden de Derde Symfonie van Johannes Brahms en de Vier Letzte Lieder van

Richard Strauss. De reacties van het publiek waren zeer lovend.

HERDENKINGSACTIVITEITEN overig

FILM (3 mei) Lux Door: Willemien de Mulder-Mertens.

Op 3 mei startten de activiteiten rond de herdenking met een film die aansluit bij activiteiten rond de herdenking van 4 mei. Dit jaar is gekozen voor Homecoming (1945), een film van de Hongaarse regisseur Ferenc Török en met Gábor T. Szántó, schrijver van de novelle ‘Homecoming’ waarop de film gebaseerd is. Met Homecoming (1945) werpt de regisseur een genuanceerde en filmische blik op het lot van de joden in de nasleep van de Tweede Wereldoorlog in Hongarije. Hij schept een sfeer van naderend onheil, schuldbesef en paranoia. De film behandelt een pijnlijk onderwerp dat niet alleen in Hongarije, maar ook in andere Europese landen een rol heeft gespeeld: het heulen van de plaatselijke bevolking met de Nazi’s. Het thema is prachtig verfilmd, in zwart en wit. Soms heel licht, vrolijk bijna om de wreedheid en waardigheid schrijnender te belichten. De film won op het filmfestival Film by the Sea de prijs voor de beste literatuurverfilming. In samenwerking met Lux werd deze film in een voorpremière op 3 mei vertoond en voor een gering bedrag aangeboden aan het (Nijmeegse) publiek. Ongeveer 30 personen hebben de film bezocht. Vooraf werd de film kort ingeleid en na afloop was er weer de mogelijkheid na te praten en daar werd door bijna alle aanwezigen gebruik van gemaakt. Uit de reacties, vragen en opmerkingen die deze film opriep, bleek dat deze film een goede keuze is geweest. HOLOCAUST MEMORIAL DAY (30 januari) Radboud Universiteit Door Martijn Vermeulen en Iris Dracht

Vijftig leerlingen namen op 30 januari 2018 deel aan een educatieprogramma over genocides. Het programma was mogelijk door de samenwerking tussen diverse organisaties, waaronder 4 en 5 mei Comité Nijmegen, Radboud Reflects, Radboud Universiteit, Regionaal Archief Nijmegen en Stadswandeling Nijmegen. Tijdens een lessenreeks op school is in gegaan op diverse genocides die in de twintigste eeuw zijn voorgekomen, inclusief de fases waarin deze zich ontwikkelen.

4

Het dagprogramma bestond uit een rondleiding door de binnenstad over de Jodenvervolging in Nijmegen, het bijwonen van een interview met Stefan Skotnicki, een presentatie in het Regionaal Archief Nijmegen en een bezoek aan het depot. Vervolgens verzorgde onderzoeker Ria van den Brandt (Radboud Universiteit) op de campus een minicollege waarna de leerlingen in de Refter een maaltijd aangeboden kregen. De avond werd afgesloten met het bijwonen van de getuigenis van Henny Dormits in de aula van de universiteit.

WERKGROEP OORLOGSDODEN NIJMEGEN www.oorlogsdodennijmegen.nl Door: Henk Termeer

De werkgroep heeft in 2017-2018 doorgewerkt aan de informatieverzameling en -verwerking over de vele burgers en militairen, omgekomen in 1940-1945 in Nijmegen of afkomstig uit Nijmegen. Zij vergaderde tussen 4 mei 2017 en 5 mei 2018 zes keer. De werkgroep werd dit jaar uitgebreid met Jan Van Heese en Jan Willemsen. Ellen Nijboer van het RAN volgde de vertrekkende Wouter Daemen in de werkgroep op. In de afgelopen jaren is een groot aantal folders met verzoek om informatie gericht verspreid in bijv. seniorenflats en klaar gelegd in openbare gelegenheden, zoals bibliotheken, buurthuizen, het archief, het Huis van de Geschiedenis enz. De medewerking vanuit het publiek blijft groot. Naast vele telefoontjes aan Carla Rieter en Bart Janssen zijn sinds de opening van de website medio 2008 ruim vierduizend mails ontvangen en verwerkt. Inmiddels heeft de werkgroep een nieuwe, meer moderne folder in voorbereiding. In nauwe samenwerking met het Regionaal Archief Nijmegen, historici van de universiteit en door de fulltime inzet van Bart Janssen zijn op het moment al meer dan 3500 biografietjes (eigen webpagina per oorlogsdode) op de site toegankelijk. In de mails en in de telefoongesprekken wordt nog steeds nieuwe informatie aangedragen. De tijdrovende verwerking gebeurt door enkele redactieleden en door vrijwilligers in het Archief. Met de opname van de in Nijmegen gesneuvelde dan wel begraven militairen is eerder een goede start gemaakt, maar er is nog veel werk te verrichten. Nadat eerder onderzoek is gedaan naar de Amerikaanse en Duitse militairen, stonden ook het afgelopen jaar de in Nijmegen gesneuvelde en begraven Britse militairen centraal, maar hun aantal is zodanig groot (militaire begraafplaats Jonkerbos) dat de verwerking van hun gegevens nog wel enkele jaren zal duren. In 2018 is overleg geopend om de website www.oorlogsdodennijmegen.nl op te nemen in de landelijke portal www.oorlogsbronnen.nl. De werkgroep is van plan om begin (februari) 2019 een nieuwe tentoonstelling te organiseren, vergelijkbaar met ‘Bommen op Burgers’ (2014). Als thema is gekozen voor de kinderdoden die in Nijmegen tussen 1940 en 1945 zijn gevallen. Deze tentoonstelling ‘Kinderen van de oorlog’ kon niet worden gerealiseerd met het Huis van de Nijmeegse Geschiedenis, maar gelukkig is Museum Het Valkhof bereid gevonden de tentoonstelling te verzorgen en de daarbij noodzakelijke ondersteuning te bieden. Werkgroeplid Bart Janssen ontving op 10 januari de Zilveren Waalbrugspeld voor zijn jarenlange inspanningen om de Nijmeegse oorlogsdoden te documenteren. Leden van de werkgroep werken mee aan het opstellen van een lijst van in WO2 gevallen Nijmeegse militairen ten behoeve van een in 2019 aan te brengen namenplaquette op het gedenkteken op Plein 1944. In samenwerking met het dagblad De Gelderlander zijn in maart en april, bij wijze van aanloop naar 4 en 5 mei, vijf artikelen over omgekomen Nijmeegse verzetsmensen

5

gepubliceerd (Anton Fredericks, An Brendel-Jansen, Robert Regout, Peter Will en Sofia van Berckel). Bovendien verscheen ter gelegenheid van het 10-jarig bestaan van de werkgroep en de website in De Gelderlander van 4 mei 2018 een terugblikkend artikel en interview met de oudste werkgroepleden Bart Janssen en Hardy Beekelaar onder de titel ‘Monument van geweld en leed voor Nijmeegse oorlogsslachtoffers’. Videoportretten: in het afgelopen jaar zijn de volgende videoportretten gemaakt en gepubliceerd op het YouTubekanaal van het Huis van de Nijmeegse Geschiedenis:

het 15e over de zes oorlogsdoden gevallen in Schoenmagazijn Holland bij het bombardement van 22 februari 1944 (gepresenteerd 22 juni 2017)

een herziene versie van het videoportret van An Brendel-Jansen vanwege de ontdekking dat het bij haar ondergedoken Joodse kind Esther Bamberger de oorlog overleefd bleek te hebben en

(in voorbereiding) van de vijf oorlogsdoden die als lid van de Luchtbeschermingsdienst op 22 februari 1944 op de St. Stevenstoren omkwamen.

Vermeldenswaard is de zeer geslaagde avond van de historische vereniging Numaga op 18 september over de gifmoorden in de Honig fabriek in 1943 en 1944. Sprekers: Henk Termeer en Lennert Savenije. Ten slotte trok ook de website in het afgelopen jaar onveranderd veel belangstelling. Volgens de webstatistiek van provider Systemec kreeg de website van mei 2017 tot mei 2018 in totaal 220.561 bezoeken met nog steeds een licht stijgende tendens. Dat betekent momenteel een gemiddelde van zo’n 18.000 bezoeken per maand of ruim 4000 per week. Per dag krijgt de website dus ongeveer 600 bezoeken.

JUNIOR POP-UP MUSEUM (26 april) Door: Iris Dracht en Martijn Vermeulen

Op donderdag 26 april werd door het Stedelijk 4 en 5 mei Comité Nijmegen voor de tweede keer het Junior Pop-Up Museum ‘Jij en de Oorlog!’ georganiseerd voor scholieren uit het voortgezet onderwijs. Ruim honderd eerstejaars leerlingen (vwo) namen op donderdag 26 april deel aan het project. Tijdens de plenaire opening werden er twee ooggetuigen geïnterviewd door Martijn Vermeulen en Bart Janssen. Ook kwam Marc van Berkel (onderzoeker HAN) aan het woord. Verder werd in een dertigtal lezingen aandacht besteed aan verschillende aspecten van de Tweede Wereldoorlog.

STADSWANDELING/LEZING (4mei) Door: Iris Dracht en Martijn Vermeulen

Lezing Nijmegen, collaboratie en verzet. Een stad in oorlogstijd. Honderd bezoekers. Zonder bezetting geen bevrijding. Op 4 mei 2018 stond historicus Lennert Savenije (Radboud Universiteit) stil bij de oorlogsgeschiedenis van Nijmegen, naar aanleiding van zijn net verschenen boek Nijmegen, collaboratie en verzet. Een stad in oorlogstijd. In zijn lezing vertelde hij aan de hand van de geschiedenis van vier plekken in de stad – de Jozefkerk (nu Titus Brandsma Gedachteniskerk), het concertgebouw de Vereeniging, het voormalig Hotel-restaurant de Bonte Os en de Waalbrug – wat er in de oorlog gebeurde, maar hij schonk ook aandacht aan de manier waarop deze plekken wel en niet herinneren aan de bezettingstijd. De lezing, met foto’s uit de bezettingstijd, vormde daarmee een aanvulling op zijn boek, maar ook op de herdenkingen en activiteiten van het 4 en 5 mei comité. Locatie: Titus Brandsma gedachteniskerk, Keizer Karelplein 19 Fietstocht Battlefieldtour

6

Gilde Nijmegen, Aanvang: 10.00 uur, Groesbeekseweg. Aantal deelnemers niet bekend. Rondleiding Sporen uit de oorlog. Nijmegen 1940-1945 Stadswandeling Nijmegen in samenwerking met Stichting Valkhofbunker Aanvang: 11.00 uur. 25 bezoekers. Startlocatie: Huis van de Nijmeegse Geschiedenis, Mariënburg 26, Nijmegen Juniorprogramma Voedsel in oorlogstijd Historisch kookatelier Eet!verleden in samenwerking met Regionaal Archief Nijmegen en Stadswandeling Nijmegen. Doelgroep: 8 tot 14 jarigen en hun ouders. Aanvang: 13.00 uur. 25 bezoekers Startlocatie: Regionaal Archief Nijmegen, Mariënburg 27, Nijmegen

BRANDGRENS024 www.brandgrens024.nl Door: Bregje Jaspers

Brandgrens 024 heeft in het jaar 2018 vooral in het teken gestaan van het inventariseren welke plaatjes, waar hebben losgelaten en waarom. We hebben bekeken of er betere manieren zijn voor het vastzetten van de plaatjes om herhaling van loslaten te voorkomen. De producent en legger van de herinneringsplaatjes heeft samen met de leverancier van de lijm hier een oplossing voor bedacht. Deels had het loslaten te maken met regenwater. Het leggen van de plaatjes moet gebeuren als het droog is. Overigens is er af en toe ook sprake geweest van vernieling en in de winter zorgde sneeuwruimers op enkele plekken voor schade. De overgrote meerderheid van de plaatjes zit overigens muurvast. Acties en publicaties Op 19 februari 2018 is er een update via de nieuwsbrief van Brandgrens024 verstuurd naar alle mensen die gedoneerd hebben en hebben aangegeven op de hoogte te willen blijven van de vorderingen. Het ontwerp van de extra panelen die langs de brandgrens komen te staan (nabij Plein 1944 en bij het plein bij het NS-station) zijn in deze nieuwsbrief gepresenteerd. Op 20 februari 2018 is er een lezing gehouden over het Brandgrens024-project in ’t Oude Weeshuis, Papengas 8 Nijmegen. Van 14:00–16:00 is verteld waarom het project Brandgrens024 is ontstaan, hoe het project vorm kreeg en is de laatste stand van zaken toegelicht. De lezing werd enthousiast ontvangen. Er waren rond de 70 mensen aanwezig. Op 22 februari 2018, is de brandgrens024 genoemd in de herdenkingsspeech van de Nijmeegse burgemeester. In het officiële herdenkingsprogramma kon niet vermeld worden dat Gilde Nijmegen na de herdenking klaar stond om met mensen langs brandgrens024 te lopen. Dat kwam doordat direct aansluitend aan de herdenking een lunch in het stadhuis werd aangeboden. Gilde Nijmegen stond wel met mappen en borden zichtbaar klaar bij monument De Schommel. De wandeling was wel aangekondigd in de media. Notitie: De volgende jaren zal Gilde Nijmegen nog duidelijker zichtbaar zijn op de locatie waar de startplek is voor de wandeling langs de brandgrens. In maart 2018 zijn de bestanden (locaties, namen etc) van de herinneringsplaatjes die herplaatst moeten worden, aangeleverd bij de leverancier. In april is daar nog een extra bestand aan toegevoegd. De leverancier heeft ervoor gekozen om de nieuwe plaatjes na de Vierdaagse te plaatsen. Voor de Vierdaagse heeft hij wel een 8-tal plaatjes geplaatst in een druk belopen straat, de Broerstraat. Dit om te bekijken of de nieuwe lijmmethode, met van te voren aangebrachte primer, ook goed werkt. Deze acht herinneringsplaatjes hebben allemaal de Vierdaagse goed doorstaan. Op deze manier zullen voor eind september alle plaatjes, die moeten worden herplaatst, weer worden aangebracht. April 2018 In de Stikke Hezelstraat zijn bomen geplant op de route van de brandgrens. Er is vooraf contact gezocht met gemeente Nijmegen om te zorgen dat de herinneringsplaatjes wel

7

weer op de juiste plek teruggelegd zouden worden. Dat is met zorg gebeurd. Ze zijn allemaal weer juist teruggeplaatst. Mei 2018 Er zijn vier boottochten geweest met de pannenkoekenboot op de Waal. Georganiseerd door Rob Jaspers. Daarbij ging de opbrengst naar Brandgrens024. Er waren 553 deelnemers en de opbrengst was €2212 voor de Brandgrens. Daarna hebben er nog vijf besloten boottochten voor de brandgrens plaatsgevonden. De betrokken organisaties hebben een vrijwillige bijdrage gegeven aan de Brandgrens. Publiciteit: - Meerdere keren vermelding in De Brug en De Gelderlander dat Rob Jaspers in april 2018

boottochten organiseerde met als doel een opbrengst voor Brandgrens024 te genereren. - In januari heeft o.a. in De Gelderlander en het Mariken Magazine gestaan dat de lezing

over de Brandgrens plaats zou vinden in ‘t Oude Weeshuis. - In februari 2018 is een persbericht uitgegaan waarin gemeld is dat Gilde Nijmegen na de

herdenking bij monument de Schommel, klaar zou staan voor de wandeling op 22 februari 2018. Dit bericht is o.a. overgenomen door De Brug, De Gelderlander en verschillende sociale media.

- In mei 2018 is een persbericht uitgegaan dat de 5e druk van het Route boekje Brandgrens Bombardement, 22 feb 1944 in productie ging. In dit boekje staat Brandgrens024 ook prominent vermeld. Diverse media (zowel op papier als digitaal) hebben dit bericht geplaatst.

Volgens planning worden de laatste plaatjes in de herfst geplaatst.

BEVRIJDINGSACTIVITEITEN ………………………………………………………………………………………….

FREEDOM ’S COOL FESTIVAL 8 April 2018 Door: Hans Kolvenbach en Charlotte Brand

In 2018 heeft het Stedelijk Comité 4&5 mei Nijmegen voor de vierde keer het Freedom ‘S Cool Festival georganiseerd. Het vierde Freedom ’S Cool Festival heeft plaatsgevonden op 8 april 2018 en is wederom in samenwerking met poppodium Doornroosje georganiseerd. Het Freedom ’S Cool festival is een festival speciaal voor leerlingen van het voortgezet onderwijs. We brengen middels deze activiteit de beleving van vrijheid samen met een creatief proces. Hoe vertaal je vrijheid in het zelf maken van muziek met daarbij zelfgeschreven woorden. Het Freedom ‘S Cool Festival staat open voor scholen uit het voortgezet onderwijs in en om Nijmegen. De deelname is op basis van eigen composities en teksten die in het teken staan van het thema ‘vrijheid’. Elke school mag één act afvaardigen. Het staat de leerlingen vrij om een eigen muziekstijl te bepalen. Voor de vierde editie hadden we zes deelnemende scholen: Notre Dame des Anges, NSG Groenewoud, het Stedelijk Gymnasium, Kandinsky College, SSGN en het Montessori College. Het is wederom een prachtig festival geworden. Ruim 25 leerlingen hebben namens de scholen meegedaan. Door de prima productie en prachtige sound van Doornroosje en bezielende gastheer en host MC Discipline zijn alle songs perfect tot hun recht gekomen. De kwaliteit van de ingezonden nummers lag wederom bijzonder hoog en het publiek heeft genoten. De jury van het Freedom ’s Cool Festival 2018 bestond uit: Roman Huijbreghs (gitarist Navarone), Charlotte Brand (bestuurslid 4 en 5 mei Nijmegen), Eva van Pelt (schrijfster, auteur, zangeres) en Jonatan Brand (programmeur Bevrijdingsfestival Nijmegen).

8

Dit jaar waren er wederom twee prijzen te winnen: de juryprijs en de publieksprijs. De juryprijs werd gewonnen door het SSGN met het nummer Freedom. Het jurycommentaar luidde: “Sterke ambachtelijke feel-good pop song met een relaxte uitvoering en een een veel zwaardere tekst dan het geluid van deze band doet vermoeden. Goede gitarist, die duidelijk optreedt als bandleider. Zijn energie levelt nog niet de hele tijd met die van de band. De backing vocals tillen het mooi op, de lead zanglijn is een beetje aan de lage kant voor deze zangeres, daardoor verdwijnt de zang wat in het totaalgeluid. Op tekst valt nog winst te behalen, wat er nou echt precies mee gezegd wordt is nog niet duidelijk. De gitaarsound past goed bij deze stijl.” De publieksprijs ging naar Notre Dame des Anges. Het nummer Re-love was duidelijk de favoriet van de bezoekers van het Freedom ’s Cool Festival 2018. De prijzen, vrijheidsfakkels, werden ook dit jaar door Burgemeester Bruls uitgereikt. De winnaars van zowel de juryprijs als de publieksprijs van Freedom ’s Cool festival 2018 hebben op 5 mei 2018 het Bevrijdingsfestival in het Hunnerpark in Nijmegen mogen openen. Het was prachtig om deze acts op dit grote podium terug te zien. Daarnaast is een gedeelte van tekst van de winnende nummers in combinatie met een authentieke foto uit de Tweede Wereldoorlog vastgelegd op een prachtige banner die voortaan jaarlijks is te zien op het Bevrijdingsfestival te Nijmegen. Het festival is wederom zowel door de deelnemers, de scholen en de toeschouwers zeer enthousiast ontvangen. Door samenwerking van Doornroosje, Amnesty International, 4&5 mei Comité Nijmegen en de IMC Weekendschool Nijmegen is het Freedom ‘S Cool Festival vertaald in een bijzonder vak voor de leerlingen van groep 3 van de IMC Weekendschool Nijmegen. In een cyclus van drie zondagen hebben de leerlingen inhoudelijk kennis gemaakt met verhalen over de Tweede Wereldoorlog en ervaringen kunnen delen inzake de beleving van je “eigen” vrijheid. Er heeft een schrijfsessie plaatsgevonden en een bedrijfsbezoek aan Doornroosje. Uiteraard waren de leerlingen van groep 3 van de IMC Weekendschool VIP gasten op ons festival. Een van de leerlingen van de IMC Weekendschool heeft haar gedicht voorgedragen op het festival en ook die tekst is vastgelegd op een prachtige banner die te zien is op het jaarlijkse Bevrijdingsfestival op 5 mei te Nijmegen.

KINDERBEVRIJDINGSFESTIVAL 2018 Door: Cobie Jolink

Het Kinderbevrijdingsfestival is een feestelijk middagprogramma, gratis of tegen een kleine entree, voor kinderen van ± 3-11 jaar. Het vond plaats in de Lindenberg en trok 400 bezoekers. Op het programma stonden: Kinderpopconcert Swingen als een Kangoeroe. In de grote zaal voor kinderen vanaf 3 jaar. Poppentheatervoorstellingen door Poppentheater Tingeling (+ 3 jaar). Meedoe-workshops percussie, dansmix, streetdance, schilderen, technisch creatief centrum (+ 6 jaar) door verschillende docenten. Verder: schminken en gratis activiteiten: Amnesty International, interactieve vertelling, circusspelen en creatieve techniek. De kinderen zijn nog niet zo met zware thematiek bezig, maar zij beseffen wel dat 5 mei een bevrijdingsdag is om te vieren. Om de activiteiten goed te kunnen spreiden, wordt er een kleine entree geheven. De publieke belangstelling was minder dan vorig jaar. De oorzaken zijn moeilijk in te schatten, het was mooi weer buiten, het ging om een zaterdag. Er was gekozen voor minder folders. De publieksreacties over het programma inhoudelijk waren positief. ’s Avonds was er in De Lindenberg een door de Lindenberg georganiseerde voorstelling “Brieven uit de Oorlog” voor kinderen van 10+. Positief punt was de samenwerking in de programmering, een voorstelling passend bij het thema van 4 en 5 mei.

9

BEVRIJDINGSFESTIVAL NIJMEGEN 5 MEI 2018 Door: Hans Kolvenbach en Charlotte Brand Inleiding Al sinds de oprichting van het Stedelijk 4 en 5 mei Comité Nijmegen (hierna: het comité) heeft het comité zich ten doel gesteld om op 5 mei een Bevrijdingsfestival te organiseren voor de Nijmeegse samenleving. Sinds 2011 werkt het comité hierin samen met poppodium Doornroosje. Tussen beide partijen is een intentieovereenkomst gesloten voor samenwerking tot en met 2019. Samenwerking Om de continuïteit van het festival, maar ook de veiligheid en de professionaliteit van het festival te kunnen waarborgen werkt het comité samen met Doornroosje, Oranjepop en One for the Road. Met Doornroosje voor de programmering en organisatie en voor de faciliteiten in het Hunnerpark met Oranjepop en One for the Road. Een stuurgroep kwam op gezette tijden bijeen om over de invulling van het festival te spreken. Afgelopen edities heeft de organisatie geleerd dat horeca-inkomsten alleen niet toereikend zijn, waardoor er net als de vorig drie jaren een entree is geheven. In het verleden ging dat om € 5,- per persoon, sinds dit jaar is de entree € 6,- per persoon (tot en met 12 jaar gratis). Dit heeft niet geleid tot een lager bezoekersaantal en of wezenlijke bezwaren van bezoekers. Invoering van de entree heeft een positief effect op de continuïteit van het festival, mede gezien de afnemende subsidies en de bijdrage van het comité die over een aantal jaar wordt verminderd. Publiciteit Dankzij het grote netwerk van Doornroosje worden veel jongeren bereikt en geattendeerd op het Bevrijdingsfestival. Het comité presenteerde deze activiteit veelvuldig op de eigen website en op de sociale media. Doornroosje presenteerde het Bevrijdingsfestival ook op hun website. Daarnaast had het festival een Twitteraccount en Facebook-pagina. Ook was er veel aandacht van de media waaronder De Gelderlander, Nijmegen1 en muziekwebsites als 3voor12. Bevrijdingsvuur Eén van de kenmerken van het Bevrijdingsfestival is de aanwezigheid van het bevrijdingsvuur. De achterliggende gedachte van het festival mag immers niet verloren gaan, het is eerst en vooral een festival om de bevrijding te vieren. Het vuur werd zoals in de vorige jaren door hardlopers onder politiebegeleiding vanuit Wageningen naar Nijmegen gebracht. Het team bestond uit lopers van hardloopclub Cifla, team Zevenheuvelen, Nijmeegse Studenten Survivalrun Vereniging Fortis et Liber (FEL) en het Stedelijk Gymnasium Nijmegen. Team Sunset March was ook weer betrokken en leverde een prachtige jeep die voorop ging in de stoet. Gezamenlijk zijn zij met het vuur via de binnenstad het festivalterrein opgelopen. De samenwerking met de atleten verliep goed. De atleten ontstaken samen het bevrijdingsvuur. Het verleden zichtbaar maken in historische beelden In 2016 startte het comité het initiatief om op grote banners foto’s te tonen rondom de bevrijding van Nijmegen en andere plaatsen in Gelderland. Op deze manier willen wij het gesprek met de bezoekers aangaan over het thema vrijheid. Het aantal banners is in 2017 verdrievoudigd. Een bestuurslid van het comité zocht foto’s in diverse archieven. Het Regionaal Archief Nijmegen, het Gelders Archief, het NIOD Instituut voor Oorlogs-, Holocaust en Genocidestudies en het Nationaal Bevrijdingsmuseum 1944-1945 werkten ook nu weer belangeloos mee. Het comité wil dat alle hekken aan de binnenkant van de festivalweide op den duur een foto uit de jaren rondom de bevrijding dragen. Naast de fotobanners zijn er ook banners van delen van de teksten van de winnaars van de scholierenwedstrijd Freedom ’S Cool Festival. Inmiddels kent dit festival vier edities. Bij de laatste twee edities waren er twee prijzen te vergeven: een jury- en een publieksprijs.

10

Dienovereenkomstig zijn er inmiddels dus vier banners met delen van de tekst van de winnende scholieren. Daarnaast is er dit jaar een banner toegevoegd met een tekst van een leerlinge van de IMC Weekendschool. Zij schreef deze tekst tijdens een van de workshops waarbij het Freedom ’S Cool Festival samenwerkte met de IMC Weekendschool. Faciliteiten Door samen te werken met Oranjepop hebben we gebruik kunnen maken van de faciliteiten van Oranjepop, dat een week eerder werd georganiseerd. Dit creëerde een win-win situatie voor beide organisaties en kwam de professionele uitstraling ten goede. Door in deze korte tijd twee maal gebruik te maken van een terrein dat door het bezoekend publiek als herkenbaar en prettig wordt ervaren is de aanloop naar het terrein op het tweede festival (5 mei) al gestimuleerd. Dit heeft bijgedragen aan de grote toeloop. Over de gehele dag waren er ongeveer 9000 bezoekers. Ondanks de drukte bleef de sfeer erg goed en zijn er geen ongeregeldheden geweest. Programma Het programma is in goed overleg met het comité door de programmeurs van Doornroosje samengesteld. Het betrof een aantrekkelijk muziekprogramma op twee verschillende podia met diverse acts van hiphop tot dj-sets. Artiesten waren: Jack Parow, ANBU, rapper Joost, Ares, Arp Frique & Family, TenTemPiés, Diron Animal, Thomas Elmore, Sinan Alakus, Ivano Tetelepta, Lewski, Jasper Wolf & Maarten Mittendorff en Hemka,

Freedom 'S Cool Ook dit jaar organiseerde het comité voorafgaand aan het Bevrijdingsfestival het Freedom 'S Cool festival in samenwerking met Doornroosje. Bands van zes middelbare scholen traden op met hun zelf geschreven nummer en muziek. Net als in 2017 waren zowel een jury- als een publieksprijs te winnen. De twee winnaars van het festival mochten het Bevrijdingsfestival officieel openen. De scholen geven met de teksten van de nummers een goede inhoudelijke invulling aan het Bevrijdingsfestival, wij kijken dan ook uit naar een vijfde editie in 2019. Conclusie De samenwerking met Doornroosje en Oranjepop heeft wederom goed gefunctioneerd. Er is een professioneel en aantrekkelijk festival gepresenteerd en het was mede dankzij het goede weer in de loop van de dag een succes. Inmiddels kan er gesproken worden over een traditie, iets waar het comité erg trots op is. De samenwerking tussen het comité en de partners heeft Nijmegen wederom een volwaardig festival opgeleverd met goede mogelijkheden en kansen voor de toekomst. Het gebruik van fotobanners en Freedom ’S Cool vormen een goed startpunt voor verdere inhoudelijke invulling van het Bevrijdingsfestival en haar boodschap. De entreeprijs van € 6,- heeft bezoekers wederom niet afgeschrikt.

PUBLICITEIT Door: Sander Ederveen

De officiële naam van de stichting luidt: Stichting Stedelijk 4 en 5 Mei Comité, hierna aan te duiden als het comité of 4 en 5 mei Nijmegen. Naast de reguliere communicatie (denk hierbij aan flyers, poster, social media) hebben we dit jaar de samenwerking gezocht met De Gelderlander en het jaarthema van het Nationaal Comité 4 en 5 mei centraal gesteld. ‘Jaar van verzet’ gaf De Gelderlander genoeg inspiratie om 7 artikelen schrijven. Dit in samenwerking met het Nijmeegse 4 en 5 mei Comité en bestuurslid Henk Termeer. Daarnaast zijn er vier persberichten verstuurd, waarvan twee met het programma. Eén persbericht bevatte het programma van de kinderactiviteiten in De Lindenberg, het tweede persbericht ging over de algemene 4 en 5 mei activiteiten. Het derde was een aankondiging

11

van het ‘Freedom ‘s Cool festival in Doornroosje en in het vierde bericht stonden de winnaars daarvan centraal. Op social media is de groei beperkt. De teller op Facebook stond vorig jaar op 575 likes, nu op 740. De berichten die geplaatst worden wijzen op een hoge betrokkenheid van de lezers. Er is besloten, ondank de afname van gebruikers op Twitter, dit kanaal wel aan te houden omdat er een specifieke doelgroep op zit. Het comité heeft dus accounts op Facebook, Instagram en Twitter. Drukwerk: Flyer kinderfestival. Distributie bij een aantal scholen. Flyer 4 en 5 mei activiteiten. podia, (culturele) contacten. Daarnaast heeft de fietskoerier een distributieronde gedaan gericht op 100 adressen in Nijmegen.

BESTUUR STICHTING STEDELIJK 4 en 5 MEI COMITÉ Door: Cobie Jolink

Samenstelling: Drs. Piet Timmermans, voorzitter; dr. Hardy Beekelaar, vice-voorzitter; Cobie Jolink, secretaris; Hans Kolvenbach, penningmeester tot 1 september 2018 Vanaf 1 september 2018 is mevr. Willemien de Mulder-Mertens penningmeester. Leden: dr. Charlotte Brand, drs. Iris Dracht, Sander Ederveen, Bregje Jaspers, prof. dr. Stefan Skotnicki, dr. Henk Termeer, drs. Martijn Vermeulen. De adviescommissie voor de muziekprogrammering van het herdenkingsconcert bestaat uit drs. André Bronzwaer en prof. dr. Remieg Aerts.

Werkgroep Oorlogsdoden Nijmegen bestaat uit de volgende leden:

Dr. Hardy Beekelaar, drs. Rob Camps (Regionaal Archief Nijmegen), drs. Jan van Heese, Bart

Janssen, drs. Willemien de Mulder, Ellen Nijboer MA (RAN), drs. Carla Rieter-Michelotti, dr.

Joost Rosendaal (Radboud Universiteit), dr. Lennert Savenije (Radboud Universiteit), dr.

Henk Termeer (voorzitter), drs. Henk Trapman (RAN), drs. Martijn Vermeulen en drs. Jan

Willemsen.

Organisatie

Het comité werkt samen met organisaties in de stad en voert de regie over de programma-onderdelen en de inhoud van de afzonderlijke onderdelen. In goed overleg met de partners laat het comité de feitelijke uitvoering zoveel mogelijk over aan de professionele deskundigheid van die partners. In het verlengde hiervan is binnen het comité steeds een van de leden het eerste aanspreekpunt voor het betreffende onderdeel, bij complexe onderdelen ondersteund door een tweede lid. Van de leden wordt dus een bijdrage gevraagd aan de algemene lijn van het programma en het functioneren van het comité, naast een specifieke bijdrage aan een of meerdere programmaonderdelen Verantwoordelijkheden in het bestuur: Algemene leiding, PR en woordvoering en vertegenwoordiging naar buiten: Piet Timmermans, voorzitter Website Oorlogsdoden: Henk Termeer (coördinator), Hardy Beekelaar (oorspronkelijk initiatiefnemer) en Willemien de Mulder-Mertens (lesbrieven) Lesbrief Oorlogsdoden en film: Willemien de Mulder-Mertens Stadswandelingen, lezingen en onderwijs projecten jeugd: Martijn Vermeulen, Iris Dracht Herdenkingsplechtigheden advisering: Hardy Beekelaar, Piet Timmermans

12

Herdenkingsconcert en presentatie herdenkingsdienst: Piet Timmermans Kinderbevrijdingsfestival en secretariaat: Cobie Jolink Bevrijdingsfestival: Charlotte Brand, Hans Kolvenbach Publiciteit: Sander Ederveen Financiën: Hans Kolvenbach tot 1 september en daarna Willemien de Mulder-Mertens Freedom’s Cool: Hans Kolvenbach en Charlotte Brand Contact Joodse gemeente: Stefan Skotnicki. Brandgrens 024: Bregje Jaspers Contacten Onderwijs: Martijn Vermeulen, Iris Dracht, Willemien de Mulder, Bregje Jaspers en Piet Timmermans Website: www.4en5mei-nijmegen.nl. Facebookpagina. Contactadres bestuur: secretaris Cobie Jolink, telefoon 06-13 22 4657. Email info@4en5mei-nijmegen.nl (of voor bestuurszaken evt. privé mail van de secretaris). Bezoekers per activiteit Bezoekersaantal van de door het comité georganiseerde activiteiten bedraagt (per persoon kunnen meerdere activiteiten bezocht zijn) in 2018 ongeveer 15.000 mensen. Dit bestaat uit: Kinderfestival 400 - Herdenkingsconcert: 1200 -- Bevrijdingsfestival 10.000 Stadswandelingen/lezingen 60 – Pop up museum Jij en de oorlog: 100, film 50. Schoolband contest Freedom’S Cool 150. Lesbrieven en oorlogsdoden-activiteiten bij benadering. Door derden: Buren zonder grenzen ± 50, Holocaust Memorial Radboud ± 200 Plechtigheden ± 3000 mensen naar schatting.

Dank aan de samenwerkingspartners:

Gemeente Nijmegen, Burgemeester Bruls en medewerkers

Dank aan prof dr Remieg Aerts en mr André Bronzwaer die de programmacommissie voor het Herdenkingsconcert op 4 mei vormen.

Het Symfonieorkest Nijmegen

Het Studentenorkest CMC

Concertgebouw De Vereeniging Directie en medewerkers

De Joodse Gemeente

De Lindenberg voor ondersteuning en inbreng bij het Kinderbevrijdingsfestival

Renée van der Boor en vrijwilligers voor het regelwerk KBF op 5 mei.

Amnesty International

Poppodium Doornroosje voor het organiseren van het Bevrijdingsfestival en Freedom’s Cool.

Schoolbands van Notre Dame des Anges, NSG Groenewoud, het Stedelijk Gymnasium, Kandinsky College, SSGN en het Montessori College

Radboud Reflects, Radboud Universiteit, Regionaal Archief Nijmegen en Stadswandeling Nijmegen voor medewerking aan het educatie project ‘Genocides’.

Scholen en organisaties voor medewerking aan het Junior Pop Up Museum ‘Jij en de oorlog!’: Bibliotheek Gelderland Zuid, educatieve uitgeverij Patsboem, eet!verleden, Hogeschool van Arnhem en Nijmegen, Huis van de Nijmeegse Geschiedenis, Lux Mariënburg, Nationaal Bevrijdingsmuseum 1944-1945, Pax Christi College, Regionaal Archief Nijmegen, Stadswandeling Nijmegen, Stedelijk Gymnasium Nijmegen, Stichting Valkhofbunker, Werkgroep Oorlogsdoden Nijmegen en Youth and Sobibor. In het bijzonder de volgende personen Marc van Berkel, Stefan Skotnicki, Bart Janssen, Jo van Son, Manon Henzen, Juul Lelieveld, Paul van der Flier, Ellen Nieboer, Hilde Roodzant, Maikel Rubens, Henk Termeer, Willemien de Mulder, Chamin Panapala.

13

IMC Weekendschool Nijmegen

Voor het brengen van de Vrijheidsvlam: Team Zevenheuvelen, Cifla, ’t Haasje, Nijmeegse Studenten Survivalrun Vereniging FORTIS ET LIBER (NSSV FEL) en het Stedelijk Gymnasium Nijmegen en de veteranen van Team Sunset March Voor het belangeloos aanleveren van de historische foto’s ten behoeve van de banners op het Bevrijdingsfestival: Regionaal Archief Nijmegen, NIOD instituut voor oorlogs-, holocaust- en genocidestudies, Gelders Archief, Nationaal Bevrijdingsmuseum 1944-1945

Lux voor de samenwerking i.v.m. de film

Buren zonder grenzen voor hun bijdrage op 4 mei

Radboud Reflects (naam is inmiddels gewijzigd) programma voor de organisatie van hun activiteiten.

Medewerkers publiciteit: Luc Dirks, Freek Lamers, Yasmine Kolvenbach, Ariëla van der

Linden

Nijmegen, september 2018