Jaarverslag 2013 en Planning 2014

Jaarverslag 2013 – Jaarprogramma 2014 1

Inhoud 1. Organisatie en structuur ............................................................................................................................... 4 1.1. Missie ............................................................................................................................................................... 4 1.2. Werkingsgebied ............................................................................................................................................... 4 1.3. Erkenning ......................................................................................................................................................... 7 1.4 Evaluatie van de werking RLSD 2012 door Minaraad en ANB, opvolging adviezen ......................................... 7 1.5. Bestuursorganen .............................................................................................................................................. 8 1.5.1. Algemene Vergadering .................................................................................................................................. 8 1.5.2. Raad van Bestuur ........................................................................................................................................ 12 1.5.3. Dagelijks Bestuur ......................................................................................................................................... 14 1.6. Professionalisering van de organisatie ........................................................................................................... 14 1.6.1. Huisvesting .................................................................................................................................................. 14 1.6.2. Personeelbestand 2013-2014 ..................................................................................................................... 14 1.6.3. Ontwikkelingen in het personeelsbestand in 2013 en 2014 ....................................................................... 15 1.6.4 Personeelswerkgroep................................................................................................................................... 15 1.6.5 Functionering en evaluatie........................................................................................................................... 15 1.6.6. Teamvergaderingen .................................................................................................................................... 15 1.6.7. Vorming ....................................................................................................................................................... 16 1.6.8 Financieel beleid en organisatie .................................................................................................................. 16 1.7. Overleg en samenwerking met andere actoren............................................................................................. 17 1.7.1 Vlaamse overheid ......................................................................................................................................... 17 1.7.2 Provinciale overheden ................................................................................................................................. 18 1.7.3 Gemeentelijke overheden ............................................................................................................................ 18 1.7.4 Regionale Landschappen.............................................................................................................................. 18 1.7.5 Landbouworganisaties ................................................................................................................................. 18 1.7.6 Natuurverenigingen ..................................................................................................................................... 18 1.7.7 Wildbeheereenheden .................................................................................................................................. 19 1.7.8 Toerisme en recreatie .................................................................................................................................. 19 1.7.9 Europese samenwerking .............................................................................................................................. 19 1.7.10 Bosgroepen ................................................................................................................................................ 19 1.7.11 NME overleg ............................................................................................................................................... 19 1.7.12 Overige werkgroepen ................................................................................................................................. 19 1.7.13 Thematisch overleg .................................................................................................................................... 19 1.8. Communicatie ................................................................................................................................................ 20


2 Inhoudelijke werking Natuurbehoud en kleine landschapselementen ................................................................................................ Actie 1 Gemeentelijk subsidiereglement voor huis- en boerenzwaluw ........................................................ 22 Actie 2 Soortgerichte acties huiszwaluw ....................................................................................................... 24 Actie 3 Soortgerichte acties boerenzwaluw .................................................................................................. 27 Actie 4 Soortgerichte acties gierzwaluw vanuit gemeentelijk subsidiereglement ........................................ 29 Actie 5 Weidevogelproject ............................................................................................................................ 30 Actie 6 Poelenproject .................................................................................................................................... 34 Actie 7 Slotenproject ..................................................................................................................................... 37 Actie 8 Natuurloket ....................................................................................................................................... 39 Actie 9 Fauna-akkers ..................................................................................................................................... 40 Actie 10 Veilige verbinding voor amfibieën ................................................................................................. 41 Landschapszorg en streekeigen karakter ............................................................................................................ Actie 11 Landschapsbedrijfsplanning ............................................................................................................ 43 Actie 12 Landschapsloket .............................................................................................................................. 46 Actie 13 Autochtone bomen en struiken/ Plant van Hier ............................................................................ 50 Actie 14 Houtzoeker ...................................................................................................................................... 53 Actie 15 Intergemeentelijk subsidiereglement voor kleine landschapselementen ...................................... 55 Actie 16 Geïntegreerde gebiedsgerichte werking, bijdragen aan IHD .......................................................... 56 Actie 16 A: Vallei van de Maanbeek- Laresloot ............................................................................................. 57 Actie 16 B: Natuurinrichting Berlarebroek en Donkmeer ............................................................................. 59 Actie 16 C: Kruibeekse Polders, Onthaalplan ................................................................................................ 59 Actie 16 D: voorbereiding Life- aanvraag 'communicatie' ............................................................................ 60 Actie 16 E Boskant…………………………………………………………………………………………………………………………………….61 Actie 17 Scheldehelden Schelle 'neuzen in het nautisch verleden' .............................................................. 61 Actie 18 Scheldehelden Bornem 'Wondermooie Wielen' ............................................................................. 62 Actie 19: Buitengewone plekjes .................................................................................................................... 63 Actie 20 Hingenewiel, een parel op komst………………………………………………………… ………………………………….64 Recreatief medegebruik en natuurrecreatie ...................................................................................................... Actie 21 Trage wegen doen herleven ............................................................................................................ 66 Actie 22 Stiltegebieden ................................................................................................................................. 73 Natuureducatie en informatie ............................................................................................................................ Actie 23 Landschapskrant ............................................................................................................................. 75 Actie 24 Website ........................................................................................................................................... 76 Actie 25 Communicatiemateriaal RLSD ......................................................................................................... 77 Actie 26 Digitale nieuwsbrief ........................................................................................................................ 78 Actie 27 Social Media .................................................................................................................................... 79 Actie 28 NME loket ........................................................................................................................................ 79 Actie 28a gezamenlijke communicatie aanbod NME .................................................................................... 81 Actie 28 b Afstemming NME aanbod ............................................................................................................ 83 Actie 28 c Evenementen................................................................................................................................ 83 Actie 28d Samenwerkingsverbanden andere dan evenementen ................................................................. 86 Actie 28e Gidsenwerking............................................................................................................................... 90 Actie 28 f Uitleenpost NME materiaal........................................................................................................... 91


3. Verplichte activiteiten ................................................................................................................................ 95 3.1. Landschapskrant ............................................................................................................................................ 95 3.2. Publieksactiviteiten ........................................................................................................................................ 95 3.3. Vormingsactiviteiten ...................................................................................................................................... 96 3.4. Participatie van doelgroepen en bevolking .................................................................................................... 97 4 Relatie doelstellingen / activiteiten ............................................................................................................. 98 5 Financieel verslag ........................................................................................................................................ 99 5.1. Balans en resultatenrekening 2013 ................................................................................................................ 99 5.2. Begroting 2014 ............................................................................................................................................... 99 6 Overzicht bijlagen ........................................................................................................................................... 106


1. Organisatie en structuur 1.1. Missie Woorden wekken, voorbeelden trekken

De landschaps-, natuur- en erfgoedwaarden van de streek van Schelde en Durme zijn het beschermen waard! Hiervan wil het Regionaal Landschap Schelde-Durme elke inwoner van haar werkingsgebied overtuigen. Dit doen wij door de inwoners te betrekken bij concrete acties rond natuur en landschap. Woorden wekken, voorbeelden trekken!

Streekplatform

Tegelijkertijd ontwikkelt het Regionaal Landschap een platform waar verschillende maatschappelijke groepen uit de streek elkaar ontmoeten om ideeën uit te wisselen. Landbouwers, natuur- en milieubeschermers, recreanten, gemeentebesturen en streekverenigingen. Iedereen verdient een stem in de discussie rond de toekomst van onze streek.

1.2. Werkingsgebied Het werkingsgebied waarin RLSD in 2013 actief was, strekt zich uit over de volgende 15 gemeenten: Berlare, Dendermonde, Hamme, Laarne Waasmunster, Wetteren, Wichelen en Zele, Bornem, Kruibeke, Puurs, Schelle, Sint-Amands, Temse en de gemeente Melle. Dit werkingsgebied omvat ruwweg de gemeenten langs de getij beïnvloede Zeeschelde en Durme van Melle tot Schelle. Vanaf 2014 uitbreiding werkingsgebied: aanvraag tot toetreding van Sint-Niklaas en Aalst Door de Interne Staatshervorming zijn de Regionale Landschappen in Vlaanderen overgedragen van het Vlaamse, naar het Provinciale bestuursniveau. Provincie Oost-Vlaanderen, Provincie Antwerpen en het Regionaal Landschap gaan dus nauwer samenwerken. Beide provinciebesturen willen graag het werkingsgebied van ons Regionaal Landschap iets groter maken, zodat meer inwoners en verenigingen kunnen meewerken aan onze projecten. Het stadsbestuur van Aalst en Sint-Niklaas wil graag toetreden tot ons Regionaal Landschap. De gemeente Schelle wordt (gezien de link met de Rupel-gemeenten en op advies van Minister Schauvliege) overgedragen aan Regionaal Landschap Rivierenland). De Algemene Vergadering van 12/2/2014 stemde in met deze wijziging van het werkingsgebied (zie hiervoor verslag AV 12/2/2014).


Werkingsgebied RLSD vanaf 2014. (de diverse kleuren zijn enkel om de gemeentegrenzen beter te kunnen onderscheiden) In 2014 heeft voornoemd werkingsgebied een totale oppervlakte van 63.566 ha en telt 424.694 inwoners. Gedetailleerde oppervlaktes en bewonersaantallen per gemeente zijn opgenomen in onderstaande tabel. Tabel: Oppervlakte en inwonersaantallen per gemeente

Gemeente Oppervlakte (ha) Inwonersaantallen Aalst 7.812 83.516

Berlare 3.782 14.806 Bornem 4.576 20.876

Dendermonde 5.567 44.840 Hamme 4.021 24.706 Kruibeke 3.207 16.324 Laarne 3.342 12.359 Melle 1.534 11.153 Puurs 3.341 16.992

Sint-Amands 1.558 8.254


Sint-Niklaas 8.380 74.124 Temse 3.992 29.079

Waasmunster 3.193 10.638 Wetteren 3.668 24.815 Wichelen 2.287 11.431

Zele 3.306 20.781 TOTAAL sinds 1/3/2014 63.566 424.694

Bron: http://www.ibz.rrn.fgov.be inwonersaantallen per 1/12/2013 Het werkingsgebied RLSD omvat nagenoeg het volledige door zoet water beïnvloedde deel van het Schelde estuarium, en vormt dan ook grotendeels een landschappelijk samenhangend geheel. De regio roept een aantal zeer karakteristieke beelden van landschappen en biotopen op: zoetwatergetijderivieren met hun slikken en schorren, dijken, meersen, rivierbegeleidende bossen, rivierduinen, wielen ter hoogte van dijkdoorbraken, knotbomenrijen, waterplassen en turfputten. Aan dit landschap zijn bovendien heel wat karakteristieke cultuurelementen verbonden zoals voetveren, griendenteelt, vloeiweiden en rietsnijderijen.


In onderstaande figuur worden een aantal van deze karakteristieke streekbeelden weergegeven.

Figuur: Typische streekbeelden Het karakteristieke Scheldelandschap met zijn unieke natuurwaarden stopt niet aan de provinciegrens. Het werkingsgebied RLSD strekt zich dan ook uit over de provincies Antwerpen én Oost-Vlaanderen. RLSD vormt hiermee het enige provinciegrensoverschrijdende regionale landschap in Vlaanderen.

1.3. Erkenning Minister Schauvliege heeft in december 2013 besloten het Regionaal Landschap Schelde- Durme definitief te erkennen. De uitbreiding van het werkingsgebied met de steden Sint -Niklaas en Aalst worden (door de gevolgen van de Staatshervorming) voorgedragen aan het provinciale bestuursniveau. Het provinciale bestuursniveau is per 2014 verantwoordelijk voor opvolging, erkenning en subsidiëring van de Regionale Landschappen in Vlaanderen. De gemeente Schelle wordt per 2014 overgedragen aan onze collega's van het Regionaal Landschap Rivierenland, de gemeente sluit landschappelijk beter aan bij de andere Rupelgemeenten. 1.4 Evaluatie van de werking RLSD 2012 door Minaraad en ANB, opvolging adviezen Advies van de Provinciale Dienst van het ANB: de provinciale dienst Oost-Vlaanderen van het ANB gaf een positief advies over de werking van het RLSD in 2012. De buitendienst besloot dat de acties overzichtelijk ingedeeld werden. Bij een deel van de acties ontbreekt nog een goed gestructureerde 'nazorg en opvolging'. In principe zou voor elke actie 'nazorg en opvolging' voorzien moeten worden. Voor de volgende acties werden de realisaties in een GIS-omgeving opgenomen: soortgerichte actie huiszwaluw, weidevogelproject, en landschapsbedrijfsplanner. Mogelijk zijn er nog verbetermogelijkheden door het opstarten van een meer gestructureerde manier van verzamelen, bijhouden en documenteren van monitoring. De buitendienst stelt ook vast dat de nieuwe coördinator een professionele aanpak heeft en overkomt als een gedegen leidersfiguur voor het regionaal landschap.


Reactie RLSD: de aspecten 'nazorg en monitoring' en het gestructureerd verzamelen van data (o.a. het verwerken in GIS) kregen in 2013 al meer aandacht, hiervoor werd bijvoorbeeld ook beroep gedaan op stagiairs en vrijwilligers. Advies van de Minaraad: de Minarraad oordeelt dat het RLSD een meerwaarde betekende voor natuur en landschap in haar werkingsgebied. De verslaggeving is transparant, gestructureerd en volledig.De Minaraad haalt in haar advies aan dat Regionale Landschappen sterk hebben ingezet op bestuur en professionalisering, en verwijst in positieve zin naar het instellen van een Dagelijks Bestuur RLSD. Het Dagelijks bestuur dient echter de bestuurstaken van de RVB en AV niet over te nemen Verder vraagt de Minaraad, op Vlaams niveau, dus m.b.t. alle Regionale Landschappen, blijvend aandacht voor aspecten als personeelsbeleid, nazorg, monitoring en instandhoudingsdoelstellingen. Deze aspecten hebben dan ook (zoals te lezen in dit jaarverslag) zeker onze aandacht gekregen afgelopen jaar en ook komend jaar verliezen we dat niet uit het oog. De Minaraad besluit dat aan alle erkenningsvoorwaarden is voldaan. Reactie RLSD: de aspecten 'nazorg en monitoring' kregen in 2013 al meer aandacht, hiervoor werd bijvoorbeeld ook beroep gedaan op stagiairs en vrijwilligers.

1.5. Bestuursorganen 1.5.1. Algemene Vergadering

Samenstelling na de Algemene Vergadering van 12/02/2014

Lid Vertegenwoordiger

Effectief Plaatsvervangend Werkende leden (52)

Groep A: Overheden

Provincie Oost-Vlaanderen Jozef Dauwe (voorzitter) Goedele De Cock

Jo De Cuyper Peter Hertog

Provincie Antwerpen Rik Röttger Mireille Colson

Ronny Cuyt Aysel Bayraktar

Gemeente Berlare Steven Vandersnickt Wim Arbijn Gemeente Bornem Leentje Van Lent Bernadette Boeykens Stad Dendermonde Dirk Abbeloos Klaartje Van Havermaat Gemeente Hamme Tom Waterschoot Koen Mettepenningen Gemeente Kruibeke Erik Blommaert Filip Vercauteren Gemeente Laarne Alex De Smet Koen De Wilde Gemeente Puurs Inge Faes Nini Vivijs

Gemeente St-Amands Eddy Ceurstemond Raf De Blaiser Gemeente Temse Hugo Maes Raf Smet

Gemeente Waasmunster Ludo Lenaerts Guido De Cock Gemeente Wetteren Leentje Grillaert Marc Van Durme

Gemeente Wichelen Kristof De Smet (ondervoorzitter) Ann Van Wesemael

Gemeente Zele Geert Roosenboom Francis De Donder Gemeente Melle Dirk Gistelinck Anne Dalemans


Stad Aalst Iwein De Koninck Paul Stockman Stad Sint-Niklaas

Groep B: Natuur Actiecomité ter Beveiliging van het

Leefmilieu op de Linkeroever en het Waasland vzw

Hans Van Dooren Jenny De Laet

Durme vzw Patrick De Brauwer Franki D'haese Grenzeloze Schelde vzw Mieke de Leeuw Dolores Baïta

Komitee voor Leefmilieu en Natuurbehoud vzw (KOLENA) Lieve Van Bockstael André De Rycke

Kruibeeks Natuurbehoud vzw (KruiN) Freddy Moorthamer Gilbert Smet Leefmilieu Wetteren vzw Patrick Schrooten -

Koninklijke Vereniging voor Natuur- en Stedenschoon vzw Rutger Steenmeijer Cedric Vervaet

Natuurpunt vzw Afdeling Boven-Schelde Rudy De Mol Lieve Van Acker Natuurpunt vzw Afdeling Dendermonding Bart Dierickx Peter De Pinnewaert

Natuurpunt vzw Afdeling Hamme François D'hollander Frans Van Havermaet Natuurpunt vzw Afdeling Klein-Brabant Paul Segers Erika Van den Bergh Natuurpunt vzw werkgroep Hogendonk Daan Stemgee Brian Roelandt

Natuurpunt vzw Afdeling 's Heerenbosch Graziella De Ros Annelies D' Hollander Natuurpunt vzw Afdeling Scheldeland Miguel Surmond Erik Arons

Natuurpunt vzw Afdeling Wase Linkerscheldeoever Freddy Moorthamer

Natuurpunt vzw Afdeling Zuid-Waasland Gustaaf Lerno Stijn De Schrijver Ons Streven vzw Jef Verspecht Peggy Verdonck

Regionale Aktiegroep Leefmilieu Dender en Schelde (RALDES) vzw Wouter Jacob Bart Thibau

Vogelbescherming Vlaanderen vzw Marcel De Vriendt Jacques De Moor Groep C: Landbouw – Recreatie en Toerisme – Wildbeheerseenheden Landbouw

Algemeen Boerensyndicaat vzw Paul Cerpentier Aloys Van Goethem Boerenbond Oost-Vlaanderen Stijn De Roo Pieter Van Oost

Boerenbond Antwerpen Evi Van Camp - Landelijke Gilden Oost-Vlaanderen Diederik De Clercq Tania Vis

Landelijke Gilden Antwerpen Marc Van Praet - Vlaams Agrarisch Centrum (VAC) vzw Nelis D'Hollander

Recreatie en Toerisme Toerisme Oost-Vlaanderen (TOV) vzw Pierre Goffaux Katia Versieck

Toerisme Scheldeland vzw Inge Stevens Tamara Corijn


Toerisme Waasland vzw Els Maes Celine de Vliegher Toerisme Klein-Brabant – Scheldeland Jo De Vriendt Erik Verheyen Pasar vzw Afdeling Waas en Dender Heidi De Smedt Jeroen Claeys

Wildbeheerseenheden Wildbeheerseenheid Durmevallei vzw Hugo Geerinck Patrick Van Geyte

Wildbeheerseenheid Scaldiana Willy Van Hoey Walter Vermeire Wildbeheerseenheid Waas en Durme vzw Paul De Schepper Hubert Elewaut

Toegetreden leden (4) Provincie Oost-Vlaanderen Dienst

Landbouw en Platteland Didier Huygens Katrien Baetens

Provinciale Landbouwkamer Oost-Vlaanderen Katrien Baetens Didier Huygens

Provinciale Landbouwkamer Antwerpen Te bepalen Te bepalen Tij vzw Stijn Bogaert Dirk Gorrebeeck

Bosgroep Antwerpen Zuid vzw Kathleen Vanderheyden Andy Van de Vijver Adviserende instanties (20)

Afdeling Duurzame Landbouwontwikkeling Bart Bollen -

Afdeling Land en Bodembescherming, Ondergrond, Natuurlijke Rijkdommen Paul Kouckuyt Mark Meerschman

Agentschap voor Natuur en Bos – Oost Vlaanderen Geert Flamand Jan Menschaert

Agentschap Voor Natuur en Bos - Antwerpen Hans Deschryver -

Vlaamse Landmaatschappij (VLM) Roland Van Cauwenberghe Martin De Pelsmaeker Provincie Antwerpen – Dienst Milieu en

Natuur Hilde Van Look Dirk Vandenbussche

Provincie Oost-Vlaanderen – Dienst Milieuplanning, Milieu ondersteuning en

Natuurontwikkeling Didier Van Brussel Maja Verbeeck

Gemeente Berlare – Milieudienst Gaby De Bruycker - Gemeente Bornem – Milieudienst Roland Deurinck - Stad Dendermonde – Milieudienst Tarcy Verstraeten D'hondt Ingrid Gemeente Hamme – Milieudienst Dirk Vermorgen Mireille Vermeiren Gemeente Kruibeke – Milieudienst Katrien Cornu - Gemeente Laarne – Milieudienst Tim Roels Ingrid Herssens Gemeente Puurs – Milieudienst Ronny Segers Etienne Vergauwen

Gemeente Sint-Amands – Milieudienst Kristin Moens - Gemeente Temse – Milieudienst Franky Eeckelaert Wim Vereecken

Gemeente Waasmunster – Milieudienst Jan Van Herreweghe Katleen Van Rijsseghem


Gemeente Wetteren – Milieudienst Kristel Spruyt - Gemeente Wichelen – Milieudienst Brecht Looman -

Gemeente Zele – Milieudienst Peter D'haese Marie-Thérèse Poppe Stad Aalst

Stad Sint-Niklaas

Jozef Dauwe (Provincie Oost-Vlaanderen, gedeputeerde) is voorzitter van de Algemene Vergadering. Kristof De Smet (gemeente Wichelen, schepen) is ondervoorzitter van de Algemene Vergadering. De Algemene Vergadering van 12 februari 2014 nam kennis van de gewijzigde vertegenwoordigingen in de Algemene Vergadering van de volgende leden. Gemeente Laarne: ontslag van Dirk Clerick en Edith Wylock. Voorgedragen zijn: Alex De Smet plaatsvervanger is Koen De Wilde. Adviserend lid is Tim Roels en plaatsvervanger Ingrid Herssens Gemeente Waasmunster: ontslag van Dirk Hilgert als plaatsvervanger, voorgedragen als plaatsvervanger in AV wordt Guido De Cock Natuurpunt Scheldeland: ontslag van Robert Jooris als plaatsvervanger en benoeming van Erik Arons in zijn plaats Dendermonde: ontslag van plaatsvervanger Martine Van Hauwermeiren, benoeming als plaatsvervanger: Klaartje Van Havermaat Gemeente Sint-Amands: plaatsvervanger Jozef De Kinder wordt vervangen door Raf De Blaiser, ambtelijke vertegenwoordiging: Ilse Roelandts wordt vervangen door Kristin Moens Bornem: Dirk Hoofd en plaatsvervanger Frank Schelfhout worden vervangen door Leentje Van lent en plaatsvervanger Bernadette Boeykens. Wetteren: plaatsvervanger Sophie Nicque wordt vervangen door Marc Van Durme Provincie Antwerpen: plaatsvervanger Harry Beuckelaerts wordt vervangen door Ronny Cuyt Gemeente Hamme: plaatsvervanger Mireille Vermeiren wordt vervangen door Koen Mettepenningen Agentschap OE: worden ontslagen als bestuurder: Jean-Yves De Clippel en Yasmine Michielssen Gemeente Schelle: Brit Mertens, Axel Boen en Rob Mennes worden ontslaan als bestuurders PASAR afdeling Waas en Dender: Alain Segers als plaatsvervanger vervangen door Jeroen Claeys NP Zuid Waasland: Andre Van Peteghem wordt vervangen door Stijn De Schrijver NP afdeling ‘s Heerenbosch: Annelies D’ Hollander wordt benoemd als plaatsvervanger NP Hogendonk: Daan Stemgée als effectief lid benoemen en Brian Roelandt als plaatsvervanger Bosgroep Antwerpen Zuid: als toegetreden lid worden benoemd Kathleen Vanderheyden en plaatsvervanger Andy Van de Vijver Natuurpunt vzw afdeling Rupelstreek: ontslag van de heren Erik De Keersmaecker en Francis Mertens Toerisme Rupelstreek: ontslag van de heren Axel Boen en Stijn Bogaert

Samenkomst en agenda van Algemene Vergadering De Algemene Vergadering kwam in 2013 één maal samen op 6 februari. Tijdens deze vergadering werden de volgende agendapunten behandeld: voorstelling medewerkers, activiteitenverslag 2012 en programma 2013, boekhoudkundig verslag 2012 en begroting 2013, wijzigingen leden en bestuurders. De Algemene Vergadering kwam in 2014 alvast één maal samen op 12 februari. Tijdens deze vergadering werden de volgende agendapunten behandeld: voorstelling medewerkers, activiteitenverslag 2013 en programma 2014, boekhoudkundig verslag 2013 en begroting 2014, wijzigingen leden en bestuurders, toetredingsaanvraag Sint-Niklaas en Aalst, gastspreker Lambert Schoenmaekers over Rivierpark Maasvallei en beantwoording gestelde vragen. Het verslag van deze beide vergaderingen zijn opgenomen in Bijlage 1.


1.5.2. Raad van Bestuur

Samenstelling na de AV van 12/2/2014

Werkend lid Vertegenwoordiger Groep A: Overheden (19)

Provincie Antwerpen Rik Röttger Mireille Colson

Provincie Oost-Vlaanderen Jozef Dauwe (voorzitter) Goedele De Cock

Gemeente Berlare Steven Vandersnickt Gemeente Bornem Tom Van Bel Stad Dendermonde Dirk Abbeloos Gemeente Hamme Tom Waterschoot Gemeente Laarne Alex De Smet

Gemeente Kruibeke Erik Blommaert Gemeente Melle Dirk Gystelinck Gemeente Puurs Inge Faes

Gemeente Sint-Amands Eddy Ceurstemont Gemeente Temse Hugo Maes

Gemeente Waasmunster Ludo Lenaerts Gemeente Wetteren Leentje Grillaert Gemeente Wichelen Kristof De Smet (ondervoorzitter)

Gemeente Zele Geert Roosenboom Stad Aalst Iwein De Koninck

Stad Sint-Niklaas Groep B: Natuur (12)

Durme vzw Patrick De Brauwer Komitee voor Leefmilieu en Natuurbehoud (KOLENA)

vzw Lieve Van Bockstael

Kruibeeks Natuurbehoud vzw (KruiN) Freddy Moorthamer Natuurpunt vzw Afdeling Boven-Schelde Rudy De Mol

Natuurpunt vzw Afdeling Dendermonding Bart Dierickx Natuurpunt vzw Afdeling Hamme François D'Hollander

Natuurpunt vzw Afdeling Klein-Brabant Paul Segers Natuurpunt vzw Afdeling 's Heerenbosch Graziella De Ros

Natuurpunt vzw Afdeling Scheldeland Miguel Surmond Natuurpunt vzw Afdeling Wase Linkerscheldeoever Freddy Moorthamer

Natuurpunt vzw Afdeling Zuid-Waasland Gustaaf Lerno


Vogelbescherming Vlaanderen vzw Marcel De Vriendt Groep C: Landbouw – Recreatie en Toerisme – Wildbeheerseenheden (8) Landbouw

Algemeen Boerensyndicaat vzw Paul Cerpentier Landelijke Gilden Oost-Vlaanderen Diederik De Clercq

Landelijke Gilden Antwerpen Marc Van Praet Boerenbond Oost-Vlaanderen Stijn De Roo

Recreatie en Toerisme Toerisme Scheldeland vzw Inge Stevens

Toerisme Waasland vzw Els Maes Toerisme Klein-Brabant – Scheldeland Jo De Vriendt

Wildbeheerseenheden Wildbeheerseenheid Scaldiana Willy Van Hoey

Adviserende instantie Vertegenwoordiger

Agentschap voor Natuur en Bos Geert Flamand Hans De Schryver

Volgende bestuurderswissel dient zich aan ten gevolge van de vervanging van effectieve vertegenwoordigers van rechtspersonen die in de Raad van Bestuur zetelen: Laarne: ontslag van Dirk Clerick, voorgedragen is: Alex De Smet. Bornem: Dirk Hoofd wordt vervangen door Tom Van Bel, Frank Schelfhout wordt ontslagen als bestuurder uit de RVB Provincie Antwerpen: Moira Heyn wordt voorgedragen als vertegenwoordiger Agentschap OE: ontslag van Jean-Yves De Clippel en Yasmine Michielssen Gemeente Schelle: Brit Mertens, Axel Boen en Rob Mennes worden ontslaan als bestuurders Natuurpunt vzw Afdeling Rupelstreek: Erik De Keersmaecker wordt ontslaan als bestuurder Agentschap Onroerend Erfgoed Oost-Vlaanderen: Jean-Yves De Clippel wordt ontslagen als bestuurder Agentschap Onroerend Erfgoed Antwerpen: Yasmine Michielssen wordt ontslagen als bestuurder. Deze mensen worden unaniem benoemd als bestuurder. Opmerking: Volgens art. 20 zijn onze bestuurders aangesteld voor max. 6 jaar, (samenvallend met de bestuursperiode provincies en gemeenten). Na de verkiezingen van oktober 2012 zijn er dus veel wissels; echter bij het merendeel van de leden blijft de situatie ongewijzigd (o.a. verschillende leden zijn niet politiek gebonden). Het spreekt voor zich dat deze mensen verder kunnen besturen, de AV herbenoemt deze bestuurders en deze 'herbenoemingen' zullen ook gepubliceerd worden in het Staatsblad. Door deze benoemingen bestaat de RvB uit 39 stemgerechtigde leden, waarvan 19 van groep A, 12 van groep B en 8 van groep C conform het uitvoeringsbesluit, artikel 4§3 De Algemene Vergadering keurde voornoemde bestuurderswissels goed. De wijzigingen zullen, zoals wettelijk vereist, gepubliceerd worden in het Staatsblad.

Samenkomst en agenda Raden van Bestuur De Raad van Bestuur kwam in 2013 vier maal bij elkaar: op 26 maart, 12 juni, 19 september en 4 december. De verslagen van deze vergadering zijn opgenomen in Bijlage 2. In 2014 zal de Raad van Bestuur op volgende data bijeenkomen: 26 maart, 11 juni, 18 september en 10 december.


1.5.3. Dagelijks Bestuur Artikel 27 van de gecoördineerde statuten van RLSD voorziet de mogelijkheid tot oprichting van een dagelijks bestuur. De leden die het Dagelijks Bestuur vormen zijn: namens de provincie Antwerpen: Dirk Vandenbussche, namens de provincie Oost-Vlaanderen de heer Didier van Brussel, namens de landbouw de heer Paul Cerpentier en de heer Stijn De Roo, namens de natuurverenigingen mevrouw Lieve Van bockstael, en de heer Marcel De Vriendt, namens de gemeenten Kristof De Smet (ondervoorzitter) en secretaris Stijn Van Belleghem (RLSD). Deze mensen werden reeds in de Algemene Vergadering van 6 februari 2013 unaniem benoemd als bestuurder.

1.6 Professionalisering van de organisatie 1.6.1 Huisvesting RLSD is een streekwerking bij uitstek, en is dan ook in de streek gevestigd. Het secretariaat van RLSD is gevestigd in de gebouwen in de Hemelstraat 133 A, lokaal gekend als ''t Hemelken'. Dit gebouw is in eigendom van Stad Dendermonde. Deze locatie wordt gedeeld met Toerisme Oost-Vlaandereren (TOV) die hier de regiocoördinatie Scheldeland (Toerisme Scheldeland vzw) huisvest. De gezamenlijke huisvesting van RLSD en de toeristische regiocoördinatie Scheldeland werkt de inhoudelijke afstemming van de werking van beide organisaties in de hand. Daarnaast resulteert de gezamenlijke huisvesting ook in een besparing voor RLSD. De algemene kosten verbonden aan het Hemelken (huur, verwarming, electriciteit, water, telefonie, onderhoud, ICT, alarm, verzekering, …) worden immers gezamenlijk gedragen door beide organisaties. RLSD beschikte in 2012 over 9 medewerkers, Toerisme Scheldeland over drie. RLSD neemt dan ook 80% van deze kosten op zich, Toerisme Oost-Vlaanderen 20%. De ontwikkeling van een masterplan voor de stationsomgeving door de stad Dendermonde en de gebrekkige toestand van sommige lokalen, noodzaakt ons om de in de toekomst een nieuwe locatie te gaan zoeken.

1.6.2 Personeelsbestand 2013- 2014 Bij onderstaande oplijsting van het personeelsbestand wordt een onderscheid gemaakt tussen: - personeel op rol van RLSD - personeel dat vanuit een derde organisatie (gedeeltelijk) werd toegewezen aan RLSD - stagiairs en jobstudenten - externen die RLSD ondersteunen Vast personeelsbestand op eigen loonlijst (8 medewerkers: 6,5 VTE) - Jan Maertens, deeltijds(4/5) medewerker landschappen - Eliza Romeijn – Peeters, deeltijds (4/5) project medewerker - Robbert Schepers, voltijds projectmedewerker - Ann Sels, halftijds NME-medewerker - Katrijn Loosveldt, voltijds projectmedewerker vanaf 2/09/2013 en ter vervanging van Ilse Smitz (uit dienst

sinds 31/7/2013). - Kristof Buelens, medewerker boekhouding en administratie vanaf 1 juni 2013 in dienst ter vervanging van

Catherine Tydgat (uit dienst per december 2013) - Julie Decuyper, deeltijds (4/5) projectmedewerker en communicatie - Els Dever, deeltijds medewerker communicatie (2/5), uit dienst per 15/12/2013 - Stijn Van Belleghem, coördinator, voltijds


Toegewezen personeel op loonlijst derde organisatie (0,4 VTE) - Moira Heyn, deeltijds (4/5) stafmedewerker voor de regionale landschappen in de Provincie Antwerpen (op

loonlijst van Regionaal Landschap De Voorkempen, prestaties bij RLSD voor ongeveer 1/5de VTE - Silvia Van Houtte, deeltijds (4/5) bedrijfsplanner (VLM personeelslid voor 1/5de VTE bij RLSD tewerkgesteld

via samenwerkingsovereenkomst. Stagiairs - Maarten Raman: opleiding Groenmanagement aan KAHO, periode 1 oktober 2013 tot 7 januari 2014 - Bram Bauwens: UGent, periode november 2013 tot januari 2014 - Kanter Verstraeten: groenmanagement aan HoGent, periode 10/2 tot 16/5. Externe ondersteuning - Els Van Hover; Moore, Stephens en Verschelden Accountants (boekhouding) - Ine Janssens, sociaal secretariaat SECUREX (loonadministratie)

1.6.3 Ontwikkelingen in het personeelsbestand in 2013 en 2014 In 2013 heeft Ann Sels zwangerschapsverlof opgenomen van juli tot en met december, Julie Decuyper heeft Ann in die periode vervangen. Verder zijn er een aantal personeelswissels geweest in de loop van 2013, zie punt 'personeelsbestand 2013-2014' in dit jaarverslag hierboven. Gezien de uitbreiding van het werkingsgebied met de steden Sint- Niklaas en Aalst zal er in de loop van 2014 extra personeel worden aangeworven. Hierover is al in de laatste AV van 12/2/2014 gesproken. De Raad van Bestuur dd 26 maart 2014 zal hierin keuzes maken.

1.6.4 Personeelswerkgroep Artikel 27 van de statuten van RLSD biedt de mogelijkheid tot oprichting van werkgroepen. In kader van dit artikel besliste de Raad van Bestuur in 2010 tot de oprichting van een personeelswerkgroep. Gelet op de uitgebreide samenstelling van de Raad van Bestuur biedt deze beperktere groep de mogelijkheid voor de coördinator om voldoende flexibel en discreet terug te koppelen met een kern aan bestuursleden alvorens beslissingen te nemen rond personeelszaken. Volgende bestuursleden zetelden sinds 2010 in de personeelswerkgroep: François D'hollander (Natuurpunt Afdeling Hamme), Gustaaf Lerno (Natuurpunt Zuid-Waasland), Freddy Moorthamer (KruiN), Rik Röttger (Provincie Antwerpen) In 2014 zal de personeelswerkgrep geraadpleegd worden mocht dat nodig blijken

1.6.5 Functionering en evaluatie Het protocol 'functionering en evaluatie' voorziet naast permanente evaluatie en bijsturing voor alle medewerkers op loonlijst van de vzw minimum één geformaliseerd functioneringsgesprek per jaar. Bij aflopen van de proefperiode, wijzigingen van functie of verloning etc. wordt een geformaliseerd evaluatiegesprek gehouden. Op vraag van het bestuur, de coördinator of de medewerker kunnen steeds bijkomende functionerings- en evaluatiegesprekken gehouden worden. Voor nadere details bij de functionerings- en evaluatieprocedure wordt hier verwezen naar het 'protocol functionering en evaluatie' dat op eenvoudige aanvraag kan bekomen worden op het secretariaat. Begin 2013 vonden functionerings- en evaluatiegesprekken plaats met alle medewerkers, ook eerste semester 2014 staan deze gesprekken gepland.

1.6.6 Teamvergaderingen In de regel gaat elke maand een teamoverleg door. In 2013 ging dergelijk overleg door op 10 januari, 7 februari, 2 april, 25 april, 13 juni, 4 juli, 1 augustus, 3 september, 1 oktober, 6 november, 5 december en 28 januari 2014. Ook in 2014 wordt maandelijks teamoverleg voorzien.


1.6.7 Vorming Een overzicht van de in 2012 door de medewerkers gevolgde opleidingen is opgenomen in onderstaande tabel

Tabel: Vorming gevolgd door vaste medewerkers (2012) datum omschrijving opleiding naam medewerker 28/2, 7/3, 21/3, 28/3 Cursus overheidsopdrachten Robbert, Julie, Eliza, Ilse, Stijn 4/03/2013 cursus energizers Ann sels 04/05/13 bezoek aan een actieve eendenkooi Jan 17/05 Studiedag recreatieve infrastructuur (Inverde) Julie mei 2013 Verandermanagement Stijn 12/06/13 bezoek aan de botanische tuin van Piet Baetens Jan

14/06 Studiedag "Natuurlijke speelruimten" Regionale Jeugddienst Meetjesman en RL Meetjesland Julie

15/06/13 cursus 'werken met de zeis' Jan

03/10/13 studiedag 'nieuwe toekomst voor een oud landschap' Jan

08/10/13 studie (halve) dag 'beheer van houtige Kleine Landschapselementen in Klein Brabant' Jan

23/08/13

studie (halve) dag contactpersonendatabank georganiseerd door de provincie Oost-Vlaanderen Jan

17/9/2013 Dag van de mobiliteitsacademie (Dendermonde) Katrijn 22/10/2013 Duurzame mobiliteitsdag (Boom) Katrijn Dec/ jan 2014 Coachend leiderschap Stijn

Uit bovenstaande tabel blijkt dat in 2013 geïnvesteerd werd in vorming en opleiding. Deze vormingen vormen een gedegen basis voor de verdere professionalisering van deze aspecten van de werking van RLSD 1.6.8 Financieel beleid en organisatie We streven naar een verdere professionalisering van het financiële en het administratief beleid. Integriteit staat centraal; alle beleidsgegevens van de VZW staan dermate in overeenstemming met het afgebeelde deel van de realiteit. Een transparant beleid, doorzichtig maar toch ook eenvoudig, vergroot een efficiënt beleid. RLSD voert een dubbele boekhouding. De boekhouding moet zodanig flexibel zijn dat zij de dynamiek van de werking van RLSD kan volgen. Het grootboeksysteem is, en wordt gedurende het jaar, in die zin aangepast. Archiefdocumenten, papieren evenals digitale, worden beschouwd als een noodzakelijk kwaliteitsattribuut. Zij waarborgen authenticiteit en betrouwbaarheid. Aangezien er geen ondersteuning meer is van het huidige boekhoudprogramma Chepri wordt overgestapt op een ander pakket. Eerstdaags starten we met een proefpakket van Exact Online (ons aangeraden door het extern boekhoudkantoor); dit kunnen we kosteloos gebruiken gedurende 30 dagen. Na evaluatie wordt beslist of we met dit pakket verdergaan of voor een ander programma verdergaan.

Momenteel zijn we in de opstartfase van een analytische boekhouding. Het analytisch boekhouden is een extra-comptabele verfijning bij het boeken van kosten en/of opbrengsten. Het voegt informatie toe aan de boekingen in termen van kostenplaatsen en kostensoorten. Het is extra-comptabel omdat het analytisch uitsplitsen de juistheid en de volledigheid van de boekhouding niet beïnvloedt. Het genereert alleen meer


gedetailleerde informatie over de inhoud van de boekingen. De denkoefening die vooraf gaat aan het opstellen van een analytisch plan, vergt een duidelijke administratieve en financiële basis. De optie om al dan niet een analytische boekhouding toe te passen en dit als meet- en stuurinstrument te gebruiken, moet duidelijk worden gemotiveerd. Niet alleen het registeren, interpreteren, toepassen, maar ook het verhoogde werkvolume wordt best als criteria opgevat.

Ook in 2014 zal de opgestarte subsidie- en projectadministratie verder verfijnd worden. Naast de coördinator en de medewerker algemene ondersteuning, hoort het ook dat elke projectmedewerker zich inwerkt in het financiële en administratieve luik van zijn of haar projectdossier. Elke organisatie heeft behoefte aan, en belang bij, een goed georganiseerde administratie; archiveren van zowel fysieke als digitale documenten hoort daarbij. RLSD zal een archiefsysteem integreren dat uniform is in uitvoering en eenvoudig is in gebruik. Verder in dit jaarverslag onder punt 5 'Financieel verslag', vindt u het resultaat 2013, gestaafd door het ingesloten accountantsverslag, en de begroting voor het jaar 2014. De werking van 2013 sluit af met een positief saldo van € 42.582,91. De algemene vergadering van 12 februari 2014 beslist om dit resultaat te bestemmen als toevoeging aan het eigen vermogen: 'andere bestemde fondsen' 42.582,91 euro. Een doorgedreven budgetcontrole zowel wat de projecten betreft als de algemene kosten, zonder de werking financieel te beïnvloeden, bevestigt dat voor RLSD een gezond, duurzaam financieel beleid een absolute prioriteit is. Op 12 februari 2014 keurde de Algemene Vergadering begroting voor 2014 goed. De boekhoudkundige reserve en bijgevolg de kredietwaardigheid van RLSD wordt bewaard. Voor de begroting 2014 is voorzien aan inkomsten 800.000 euro. Voorziene uitgaven 2014: 755.842 euro. We hebben dus een overschot van 44.158 euro, het volgende wordt voorgesteld: - 18.000 euro voor uitbreiding contracten drie medewerkers van 32 uur naar 38 uur. (er is werk genoeg door uitbreiding projecten) - 25.000 euro voorzien voor groepsverzekering personeelsleden (deel aanvullend pensioen want Paritair Comite 329.1 / socio-culturele sector is zeer basaal in vergelijking met PC van overheden.) Bepalingen van hoe om te gaan met overschot begroting 2014 is slechts een voorstel, dat afhankelijk van de bespreking op komende RvB van 26 maart 2014 kan worden gewijzigd of in voege gaat. Tekorten en aangekondigde overheidsbesparingen worden in eerste instantie opgevangen met structurele maatregelen. Kostenposten zullen worden geëvalueerd en alternatieve financieringsbronnen aangesproken. Ingrepen op financiering en begroting vergen overleg. Ondersteuning van een Dagelijks Bestuur is hier een meerwaarde.

1.7 Overleg en samenwerking met andere actoren Volgens het natuurdecreet dient een regionaal landschap gericht te zijn op overleg en samenwerking met de betrokken doelgroepen ter bevordering van het streekeigen karakter, natuurrecreatie en –educatie, recreatief medegebruik, natuurbehoud en –beheer en de aanleg en het herstel en ontwikkeling van kleine landschapselementen. Overleg en samenwerking zijn dus het fundament van de werking van een regionaal landschap in functie van draagvlakverbreding rond natuur en landschap. Door veelvuldig overleg streeft RL Schelde-Durme naar een grote betrokkenheid van de participerende doelgroepen. Dit gebeurt via de formele overlegstructuren waarin alle doelgroepen vertegenwoordigd zijn (AV, RVB en de Stuurgroep), via structurele overlegmomenten en uiteraard ook door veelvuldig ad hoc overleg in het kader van het opzetten en de uitwerking van projecten en acties.

1.7.1 Vlaamse overheid De Vlaamse overheid is vertegenwoordigd in de Algemene Vergadering en/of Raad van Bestuur als adviserend lid. Er is overleg met de provinciale buitendiensten van ANB en Onroerend Erfgoed omtrent (jaar)planning, evaluatie, samenwerking en uitvoeren van projecten. De landschapsanimator en/of de coördinatoren nemen deel aan het structureel Vlaams Overleg van Onroerend Erfgoed omtrent de werking van landschapsanimator en landschapsteams.


Ook met VLM wordt er nauw samengewerkt in functie van beheerovereenkomsten (bedrijfsplanner) en inrichtingsplannen in opmaak of voorbereiding door VLM.

1.7.2 Provinciale overheden Op regelmatige basis wordt met de coördinatoren van de Antwerpse regionale landschappen overlegd over de projectwerking met de Dienst Duurzaam Milieu- en Natuurbeleid van de Provincie Antwerpen. Het Antwerps Overleg Regionale Landschappen (AORL) is een forum tot uitwisseling, afstemming en overleg tussen de coördinatoren van de Antwerpse regionale landschappen en de Dienst Duurzaam Milieu- en Natuurbeleid van de provincie (en bij gelegenheid ook andere diensten), de provinciale buitendienst van het Agentschap voor Natuur en Bos en van het Agentschap Ruimte en Erfgoed. De vergadering wordt voorbereid door de stafmedewerker voor de Antwerpse regionale landschappen. Regelmatig worden ook andere actoren uitgenodigd (ANKONA, Hooibeekhoeve, …).Via de stafmedewerker en op projectmatige basis wordt ook met andere provinciale diensten overlegd en de werking van de regionale landschappen bekend gemaakt. Tussen de regionale landschappen onderling (coördinatoren en medewerkers) is er ook frequent informeel overleg. Ook met de coördinatoren van de Oost-Vlaamse regionale landschappen en de Dienst Duurzaam Milieu- en Natuurbeleid van de Provincie Oost-Vlaanderen wordt op soortgelijke en regelmatige basis overlegd.

1.7.3 Gemeentelijke overheden Met de gemeenten wordt zowel op bestuurlijk niveau als ambtelijk niveau op regelmatige basis overlegd via de formele overlegstructuren (AV, RVB) en via structureel overleg (ambtenarenoverleg). Deze ambtenarenwerkgroep zorgt dat RLSD en alle gemeentelijke (milieu)diensten uit ons werkingsgebied op de hoogte zijn van de dagdagelijkse werking. De ambtenarenwerkgroep wordt bijeengeroepen wanneer dit nodig wordt geacht. In 2014 zal er minimaal één keer een ambtenarenoverleg plaatsvinden. Kernpunten van de overlegmomenten zijn de werking van RL Schelde-Durme, lopende projecten en kansen voor nieuwe projecten en samenwerkingen. Deze overlegmomenten dragen bij tot de bekendmaking van het Regionaal Landschap en kunnen inspirerend werken. Op vraag van de gemeenten geeft RL Schelde- Durme toelichtingen over de werking op milieuraden, landbouwraden, colleges, commissies en andere vergaderingen.

1.7.4 Regionale Landschappen Op Vlaams niveau gebeurt uitwisseling tussen de Regionale Landschappen op het VORL (Vlaams Overleg Regionale Landschappen): gemeenschappelijke problemen, belangen en doelstellingen worden besproken, ideeën worden uitgewisseld. Er wordt gemiddeld een vijftal keer per jaar vergaderd. Regelmatig vergaderen de coördinatoren van de Vlaamse regionale landschappen, onder voorzitterschap van Dirk Cuvelier van RLWH. Doel: bespreken gemeenschappelijke problemen, belangen en doelstellingen; uitwisselen van ideeën… In 2013 kwam het VORL bijeen op volgende data: 08/01/13 en 09/01/13, 15/03/13, 08/07/13, 05/09/13, en 06/12/13 Tussen de regionale landschappen onderling is ook frequent informeel overleg.

1.7.5 Landbouworganisaties De landbouworganisaties zijn vertegenwoordigd in de AV, RVB en de Stuurgroep/ Dagelijks Bestuur. Met de landbouwsector wordt overlegd over de planning en uitwerking van projecten en acties.

1.7.6 Natuurverenigingen De lokale Natuurpuntafdelingen en andere natuur- en milieuverenigingen worden nauw betrokken bij de werking van RL Schelde-Durme door inhoudelijk overleg en praktische samenwerking bij de planning, organisatie en uitvoering van projecten, publieksacties en educatieve activiteiten. Het overleg gebeurt op projectniveau en indien gewenst via een jaarlijks sectoroverleg.


De lokale natuurverenigingen gaven in het verleden aan dat zij vragende partij zijn voor voorafgaandelijk inhoudelijk overleg over projecten met een duidelijke ecologische inslag. Dit vanuit de vaststelling dat de drukke agenda van de Raad van Bestuur niet steeds toelaat om inhoudelijk uitgebreid op de projecten in te gaan. Het sectoroverleg natuur komt aan deze vraag tegemoet. In 2013 vond geen dergelijk sectoroverleg plaats, de medewerkers en de coördinator werden individueel benaderd door mensen uit de sector, waardoor uitwisseling van ideeën plaatsvond. Tevens is er op dit moment voldoende samenwerking met de sector natuur via de lopende projecten en via alle acties met een ecologische inslag. Mocht in 2014 blijken dat een dergelijk overleg weer zinvol wordt geacht, dan kan het weer worden gehouden.

1.7.7 Wildbeheereenheden Met de wildbeheereenheden wordt overlegd over de planning en uitwerking van projecten en acties. Het overleg staat in hoofdzaak in functie van de voortgang van het fauna-akkerproject, dat sinds 2012 loopt.

1.7.8 Toerisme en recreatie Rond bevordering en promotie van natuurgerichte recreatie en recreatief medegebruik wordt samengewerkt en overlegd met de toeristische verenigingen. Er werd regelmatig afgestemd over concrete acties en projecten: Trage wegen, Natuur Inrichtingsproject Berlare- Donkmeer etc…

1.7.9 Europese samenwerking In samenwerking met verschillende partners zijn er verschillende projecten ingediend, uitgevoerd en in uitvoering voor Europese subsidieprogramma’s ( PDPO). Via het VORL zijn de regionale landschappen lid van ‘Civilscape’, een Europees netwerk van niet-gouvernementele organisaties die zich inzetten in het kader van de Europese Landschapsconventie (www.civilscape.org).

1.7.10 Bosgroepen RL Schelde- Durme stemt af met de bosgroepen in het kader van mogelijke gemeenschappelijke projecten. Voor verschillende projecten wordt er samengewerkt, zoals autochtoon plantgoed, bosaanplant, landschapsbeheer, project Houtzoekers, project Gestroomlijnd Landschap, het indienen van een Life- subsidiedossier rond IHD's onder de noemer Life- communicatie....

1.7.11 NME overleg In opdracht van de dienst natuur- en milieu educatie van de Provincie Oost-Vlaanderen fungeert RLSD als streeksteunpunt voor Natuur- en Milieu Educatie (NME) in de regio. In kader van deze opdracht organiseert RLSD de samenwerking tussen de verschillende NME-actoren in de streek. Indien nodig voorzien we een NME overleg om tot gezamenlijke standpunten te komen of om samen te werken aan brede publieksactiviteiten. Op het NME-overleg worden alle NME actoren uit de streek uitgenodigd. In 2013 kwam het NME-overleg niet lijfelijk samen. Wel werd er vlot afgestemd over de Scheldehappening via mail en werden er lokale samenwerkingsverbanden opgezet waarvoor wel werd samengekomen. Het NME-overleg blijft een instrument dat ook in de toekomst kan worden ingezet wanneer nodig.

1.7.12 Overige werkgroepen Indien de nood zich voordoet en/of op vraag van de betrokkenen kunnen in 2014 en de daarop volgende jaren bijkomende werkgroepen opgericht worden in de schoot van RLSD. Het kan hier gaan over tijdelijke of permanente en project- of sectorgebonden werkgroepen.

1.7.13 Thematisch overleg De overlegmomenten waar RLSD zelf als initiatiefnemer fungeert vallen grofweg op te splitsen in overlegmomenten die aansluiten op de inhoudelijke werking van RLSD (weidevogels, trage wegen, landschapsloket, publieksevenementen, …) en overlegmomenten met als doel nadere kennismaking met de


verschillende streekactoren, in het bijzonder in de nieuw aangesloten gemeenten. Gezien de veelheid aan overlegmomenten wordt ervoor gekozen deze niet allemaal op te lijsten.

1.8. Communicatie Instrumenten In de algemene communicatiestrategie RLSD wordt een duidelijke keuze gemaakt voor het gebruik van een mix van media die elkaar onderling versterken. Wanneer de boodschap via verschillende kanalen verspreid wordt, is de kans groot dat het publiek er meerdere keren mee geconfronteerd wordt. Timing, frequentie en bereik zijn criteria die gehanteerd worden bij de keuze van de kanalen. De vooropgestelde mix aan communicatiekanalen bestaat ruwweg uit volgende media: - Landschapskrant - Website - Divers communicatiemateriaal: publicaties, roll-ups, infopanelen - Digitale nieuwsbrief - Evenementen - Pers - Communicatie via partners - Social media (facebook)

Pers In onderstaande tabel is een overzicht opgenomen van de in 2013 georganiseerde persacties.

Datum Type actie Thema Meer uitleg 21.03.2013 persbericht Zwaluwen Algemeen 27.3.2013 persbericht Knotactie Melle -

30.03.2013 persbericht Project Dagvlinder Project partner 01.04.2013 Persmoment Scheldehappening evenement 25.04.2013 Persbericht Speelnatuur Schorre Start project 27.04.2013 Persmoment Trage wegen Sterrewegels Evenement 16.05.2013 Persmoment Zwaluwen Appels - 26.05.2013 persmoment Scheldehelden Schelle Organisatie door

gemeente 05.2013 persbericht Aanbieders knothout gezocht algemeen

28.06.2013 persmoment Amfibieëntunnel Weteren Lancering project 04/10/2013 persbericht Trage wegen Oudegem - 20/10/2013 persmoment Trage wegen Zele inhuldiging

Er werden 4 persmomenten georganiseerd door het regionaal landschap en 6 persberichten verstuurd in 2013..


Overzicht persknipsels 2013 Thema medium Zwaluwen algemeen Infoblad Wichelen, HNB, HLN, De Zondag Scheldehappening Infobladen van Wichelen, Dendermonde en Berlare

GVA, De Zondag, HNB, website gemeente Temse Speelnatuur wild landje op De Schorre HNB, Zoom, De Streekkrant Buitengewone Plekjes GVA, HNB Cool Van Nature HNB Zwaluwen Appels DS, Editie, GVA, HLN, HNB Scheldehelden Schelle GVA, HLN, HNB Scheldehelden belevingsfeest GVA Stiltegebieden HNB Oproep aanbieders Knothout GVA, HLN, stadsmagazine Dendermonde, HNB Amfibieën Wetteren HLN, HNB, webnieuws Wetteren Trage wegen Zele De zondag, De streekkrant, GVA, de Zelenaar, infogem

Berlare, HLN, HNB Trage wegen Hamme Publinieuws Breendonk, HLN, GVA Trage wegen Kruibeke HLN, GVA Trage wegen Puurs GVA Trage wegen Sterrewegels Publinieuws, GVA, HLN Wielen Publinieuws Natuur-doe-dag Wichelen HNB Viering definitieve erkenning HNB Fauna akkers Infoblad Berlare Aantal artikels / interviews / vermeldingen websites 54 Geplande persactiviteiten in 2014: deze zullen in de loop van het jaar worden bepaald naar aanleiding van kansen, noodzaak, voorgang projecten etc.


2. Inhoudelijke werking Natuurbehoud en kleine landschapselementen

Actie 1: Gemeentelijk subsidiereglement voor huis- en boerenzwaluw Idee / Initiatiefnemer: RLSD, Startjaar: 2006, Trekker: Robbert Schepers Partners - Gemeentebesturen Berlare, Bornem, Dendermonde, Hamme, Kruibeke, Laarne, Schelle, Sint-Amands,

Waasmunster, Wichelen, Wetteren en Zele. - Vrijwillige zwaluwcontroleurs aangesloten bij Natuurpunt Doelgroepen Particulieren en landbouwers met huis- en/of boerenzwaluw aan hun gevel of in hun stal (hierna: 'gastheren').

Doelstelling - Behouden van bestaande nesten/kolonies van huis- en boerenzwaluw. - Vergroten van draagvlak voor huiszwaluw (Rode Lijst) en boerenzwaluw bij gastheren.

Omschrijving

De Vlaamse broedpopulatie huis- en boerenzwaluw gaat sterk achteruit. Uit de gedetailleerde historische broedgegevens voor huiszwaluw die beschikbaar zijn voor de gemeente Zele en stad Dendermonde blijkt dat dit zich ook voordoet binnen het werkingsgebied van RLSD. De achteruitgang van de broedpopulatie huis- en boerenzwaluw is van meerdere factoren afhankelijk. De gastheer kan op dit vlak een rol spelen. De jaarlijkse subsidie voor bewoonde nesten wil de gastheer aanmoedigen om goed zorg te dragen voor de zwaluwen aan zijn gevel of in zijn stal.

Verslag werking 2013

- In 2013 werden in totaal 217 subsidieaanvragen ontvangen in de gemeenten met een subsidiereglement. Dit is het hoogste aantal sinds de start van deze actie. De gerichte communicatie over de zwaluwsubsidies in sommige gemeenten heeft duidelijk zijn vruchten afgeworpen. Fig.1 geeft een overzicht weer van het totaal aantal subsidieaanvragen per jaar. De verdeling van de aanvragen over de verschillende gemeenten wordt weergegeven in fig. 2

- In het merendeel van de gemeenten (uitgezonderd Bornem, Sint-Amands en Wetteren) verzorgt RLSD de controles, lokaal i.s.m. vrijwilligers van Natuurpunt. Dit jaar werd 64 % van de aanvragen gecontroleerd. De resultaten van de controles zijn te raadplegen bij de betreffende gemeenten. Tijdens de controles krijgen nieuwe gastheren die dit wensen een zwaluwplaquette overhandigd (zie Actie 2 & 3).

- Begin 2012 werd het standaardreglement na een evaluatie aangepast. De bedoeling is om in alle gemeenten van het werkingsgebied een gelijkaardig reglement te hebben. In 2013 werden de deelnemende gemeenten gestimuleerd om hun eigen reglementen aan te passen. Eind 2013 hebben Berlare, Hamme, Kruibeke, Wichelen en Zele het aangepaste reglement goedgekeurd. Bornem, Sint-Amands en Dendermonde pasten het reglement (voorlopig) niet aan. De overige gemeenten moeten het nog op de gemeenteraad voorleggen.


Fig. 1: Totaal aantal subsidieaanvragen per jaar.

Fig. 2: Aantal subsidieaanvragen per gemeente in de periode 2007-2013

Gepland 2014

- Verder zetten van de actie in de gemeenten met een subsidiereglement - Gemeenten stimuleren om inwoners te informeren over de subsidies. - Stimuleren van overige gemeenten om het zwaluwsubsidiereglement te aanvaarden/aan te passen.

Samenwerking en financiering: Deze actie wordt gefinancierd met gemeentelijke subsidies en eigen middelen van RLSD.

0

50

100

150

200

250

2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013

05

101520253035404550

2007200820092010201120122013


Gelinkte acties: Overige acties in kader van zwaluwproject: specifieke link naar soortgerichte actie huis- en boerenzwaluw (Actie 2 en 3), met als doel de bestaande kolonies uit te breiden (waar subsidiereglement in eerste plaats mikt op instandhouding van bestaande kolonies/nesten), Actie 8: Natuurloket.

Actie 2: Soortgerichte acties huiszwaluw Idee / Initiatiefnemer: RLSD, Startjaar: 2006, Trekker: Robbert Schepers Partners - Lokale natuurverenigingen: vogelwerkgroep Durmevallei, lokale afdelingen Natuurpunt, vzw Durme - Gemeentebesturen uit het werkingsgebied, gemeentelijke technische diensten, gemeentelijke brandweer Doelgroepen

Particulieren en overheden die zelf een huiszwaluwnest/kolonie aan hun gevel hebben of in de onmiddellijke omgeving wonen van een bewoonde huiszwaluwkolonie en een huis bewonen dat bouwtechnisch geschikt is voor huiszwaluw.

Doelstelling - Vertragen afname van bestaande kolonies huiszwaluw (Rode Lijstsoort) in de streek. - Uitbreiden grootte kolonies huiszwaluw in de streek. - Vergroten van draagvlak bij gastheer.

Omschrijving

Zoals geschetst onder Actie 1 gaat het niet goed met de huiszwaluw in Vlaanderen. De oorzaken voor de sterke achteruitgang van het aantal broedkoppels huiszwaluw zijn zeer divers en gedeeltelijk onbekend. Toch leert ervaring elders in Vlaanderen dat het nemen van een aantal gerichte lokale maatregelen de achteruitgang van een kolonie kan vertragen en lokaal zelfs kan zorgen voor een uitbreiding van een kolonie tegen een dalende bovenlokale trend in. In het kader van het zwaluwproject neemt RLSD waar mogelijk een aantal gerichte maatregelen. Deze spelen allen in op een optimalisatie van de nestbouw van de huiszwaluw. Het betreft concreet: de plaatsing van kunstnesten, steunlatjes, voorzien van modder (die betere kwaliteit heeft dan rivierslib) en de plaatsing van mestplankjes. Het uitvoeren van voornoemde maatregelen resulteert in een groter draagvlak voor 'hun' zwaluwen bij de gastheer van een zwaluwnest of –kolonie, en vermijdt zo dat nesten (ook buiten het broedseizoen) verwijderd worden.


In het voorjaar van 2013 werd de tweejaarlijkse reiningingsactie van de mestplanken uitgevoerd. Van deze gelegenheid werd gebruik gemaakt om op verschillende locaties nieuwe kunstnesten en mestplanken te plaatsen. In Appels (Dendermonde) werd een pro-actieve actie uitgevoerd waarbij ook een persmoment georganiseerd werd op basisschool de Oogappel (16/05/2013). Via deze acties en in combinatie met de aanvragen die we binnenkregen via het natuurloket (actie 8) werden in totaal 87 mestplanken gereinigd en71 nieuwe kunstnesten, 30 nieuwe mestplanken en 3 steunlatten geplaatst.


Persmoment huiszwaluw op basisschool de Oogappel Onderstaande tabel geeft een overzicht van de uitgevoerde acties per gemeente.

geplaatst gereinigd

gemeente kunstnesten steunlatten mestplanken mestplanken Dendermonde 56 2 15 10 Hamme 10 1 4 15 Kruibeke

1 5

Laarne

1 9 Temse

2 2

Waasmunster 2

1 8 Wetteren

8

Wichelen

6 30 Zele 3

totaal 71 3 30 87 Bewoners/eigenaars van gebouwen waar huiszwaluwen broeden krijgen onze plaquette voor 'zwaluwvriendelijke gastheren' overhandigd (zie hieronder). In combinatie met Actie 1 en 3 werden in totaal 68 zwaluwplaquettes uitgedeeld.


huiszwaluwplaquette 'zwaluwvriendelijke gastheren'. Naast deze acties werd i.s.m. lokale vrijwilligers/stagiairs een uitgebreide inventarisatie van huiszwaluwnesten uitgevoerd in een gedeelte van ons werkingsgebied. In 2012 werden Melle, Wetteren en Wichelen geïnventariseerd, dit jaar waren Kruibeke, Temse, Hamme, Waasmunster, Zele en Dendermonde (enkel Appels, Oudegem en Dendermonde-centrum) aan de beurt. In Kruibeke, Temse, Hamme, Zele en Dendermonde werd een gebiedsdekkende inventaris uitgevoerd. Dit betekent dat elke straat in die gemeenten werd onderzocht op de aanwezigheid van zwaluwnesten. Van elke locatie met zwaluwnesten werd de gps locatie opgeslagen en werden enkele parameters genoteerd (o.a. aantal echte nesten, aantal kunstnesten, aantal bewoonde nesten, aantal mestplanken, oriëntatie gevel, gevelkleur, vorm dakgoot,…) Een overzicht van de locaties met bewoonde nesten in 2013 is weergegeven in onderstaand kaartbeeld. In Waasmunster werden enkel de bekende broedlocaties geïnventariseerd (deze werden niet op gps opgeslagen waardoor ze niet afgebeeld staan op onderstaande figuur).


Overzicht van de in 2013 bewoonde nesten voor de gemeenten Kruibeke, Temse, Hamme, Zele en Dendermonde. In totaal werden in deze zes gemeenten 312 nestplaatsen gevonden waarvan er 218 bewoond waren (70%). In 116 gevallen betrof het een bewoond kunstnest. Dit betekent dat 53% van alle huiszwaluwen in deze gemeenten in een kunstnest broedt. 65% van de aanwezige kunstnesten is bewoond. Bijna de helft van de in het voorjaar geplaatste kunstnesten in Appels was al bewoond in juli! Gepland 2014

- Begin 2014 staat een pro-actieve actie gepland in Buitenland (Bornem). Indien mogelijk tracht RLSD nieuwe acties te ondernemen in een deel van de kolonies waar nog niet pro actief gewerkt werd (Melle, Schoonaarde, Grembergen, St-Anna, Hoogstraat te Hamme en Moleken te Wichelen).

- RLSD diende een nieuw projectvoorstel in bij de Provincie Oost-Vlaanderen voor de plaatsing van een zwaluwtil te Kruibeke. Indien goedgekeurd wordt dit uitgevoerd in 2014.

- Indien mogelijk (afhankelijk van beschikbaarheid vrijwilligers/stagiairs) wordt de inventarisatie verder gezet in de gemeenten die nog niet aan bod kwamen.

- Naar aanleiding van de toekomstige afbraak van de voetgangersbrug over de Schelde te Wetteren werkt RLSD samen met Waterwegen en Zeekanaal NV, Agentschap voor Natuur en Bos en de gemeente Wetteren. een compensatieplan uit voor de aanwezige kolonie.

Nazorg

Hieraan wordt grondig aandacht besteed door de inventarisatie en de reiningingsactie voor mestplankjes. Daarnaast worden ook alle adviesvragen die ons bereiken via het natuurloket (Actie 8) en NME-loket (Actie 28) zorgvuldig opgevolgd.

Samenwerking en financiering

RLSD financiert de hierboven beschreven actie met structurele middelen. De gemeentelijke technische diensten/brandweer kunnen op bepaalde plaatsen in natura bijdragen door een deel van de werken kosteloos uit te voeren. Vrijwilligers van lokale natuurverenigingen en vogelwerkgroepen staan mee in voor inventarisatie en opvolging van het succes van de uitgevoerde werken.

Gelinkte acties: Zie overige acties in het kader van zwaluwproject, Actie 8: Natuurloket en Actie 28: NME-loket.

Actie 3: Soortgerichte acties boerenzwaluw Idee / Initiatiefnemer: Boerenzwaluw gastheren in de streek / RLSD, Startjaar: 2010, Trekker: Robbert Schepers Partners - Landbouworganisaties - Lokale natuurverenigingen: vogelwerkgroep Durmevallei, lokale afdelingen Natuurpunt en vzw Durme - VLM

Doelgroepen Landbouwers en particulieren die onderdak bieden aan boerenzwaluwen in hun stal, schuur, garage, … (hierna: 'gastheren' genoemd) Doelstelling Vergroten van draagvlak bij de gastheer. Indien mogelijk: vergroten populatie boerenzwaluw in de streek.


Omschrijving Zoals geschetst onder actie 1 gaat het niet goed met de boerenzwaluw in Vlaanderen. De oorzaken voor de sterke achteruitgang van het aantal broedkoppels boerenzwaluw zijn zeer divers en gedeeltelijk onbekend. Maar wat betreft een deel daarvan kan de gastheer een rol spelen. De jaarlijkse subsidie voor bewoonde nesten boerenzwaluw (zie actie 1) wil de gastheer aanmoedigen en ondersteunen om deze factoren te optimaliseren en zo goed mogelijk zorg te dragen voor de zwaluwen in zijn stal, schuur of garage. Vanaf 2010 stelt RLSD kunstnesten en mestplankjes kosteloos ter beschikking aan gastheren die hiervoor vragende partij zijn. In tegenstelling tot huiszwaluw dient de gastheer zelf in te staan voor de plaatsing van kunstnesten en mestplankjes. Dit is mogelijk aangezien boerenzwaluw zijn nesten op beter bereikbare plaatsen maakt dan huiszwaluw. Vanzelfsprekend adviseert RLSD de gastheer bij de plaatsing (waar, hoe, wanneer, hoeveel, …). Het staat vast dat deze maatregel steeds zal resulteren in een groter draagvlak voor 'hun' boerenzwaluwen bij de gastheer.

Verslag werking 2013 In 2013 werden 23 kunstnesten en 2 mestplanken afgegeven bij 10 aanvragers. Bewoners/eigenaars van gebouwen waar boerenzwaluwen broeden krijgen onze plaquette voor 'zwaluwvriendelijke gastheren' overhandigd (zie onderstaande). In combinatie met actie 1 en 2 werden in totaal 68 zwaluwplaquettes uitgedeeld.

Boerenzwaluwplaquette 'zwaluwvriendelijke gastheren'.

Nazorg Het gebruik van de kunstnesten wordt sporadisch opgevolgd tijdens de controles voor zwaluwsubsidies. Daaruit bleek dat sommige kunstnesten snel bezet werden. We hebben echter geen volledig beeld over de bezettingsgraad van andere kunstnesten voor boerenzwaluw.

Alle adviesvragen die ons bereiken via het natuurloket (Actie 8) en NME-loket (Actie 28) zorgvuldig opgevolgd.

Gepland 2014 Verder zetten van de actie via het natuurloket (Actie 8).

Samenwerking en financiering RLSD financiert de actie vanuit eigen middelen.

Gelinkte acties Overige acties in kader van zwaluwproject, Actie 8: Natuurloket, Actie 28: NME-loket

Actie 4: Soortgerichte actie gierzwaluw vanuit gemeentelijk subsidiereglement Idee / Initiatiefnemer: RLSD, Startjaar: 2006, Trekker: Robbert Schepers


Partners - Gemeentebesturen Berlare, Bornem, Dendermonde, Hamme, Kruibeke, Laarne, Schelle, Sint-Amands,

Waasmunster en Wetteren. - Gemeentelijke technische diensten en brandweer - Lokale natuurverenigingen: Natuurpunt, vzw Durme, vogelwerkgroep Durmevallei

Doelgroepen Particulieren, bedrijven, … met: - een gebouw (in aan-/verbouw) dat mogelijkheden biedt voor nestgelegenheid voor gierzwaluw. - een gebouw waar momenteel gierzwaluwen broeden maar dat verbouwd of afgebroken wordt.

Doelstelling - Aanbieden van nieuwe nestgelegenheden voor gierzwaluw op geschikte plaatsen. - Realiseren van alternatieve nestgelegenheid op plaatsen waar bestaande nestplaatsen omwille van afbraak

en verbouwingen dreigen te verdwijnen. - Inwoners informeren i.v.m. deze uitzonderlijke stadsvogel. - Vergroten van draagvlak om bij verbouwingen gerichte maatregelen te nemen voor de gierzwaluw.

Omschrijving Gierzwaluwen broeden in Vlaanderen in kernen van steden en gemeenten waar ze nestgelegenheid vinden in spleten en holtes, (meestal) in hoge, oude gebouwen. Dergelijke oude, wat versleten gebouwen worden aan een versneld tempo afgebroken of gerenoveerd, waarbij de nestgelegenheden voor de gierzwaluw verdwijnen. Het RLSD biedt in de kernen van steden, waar nog gierzwaluwen voorkomen, nieuwe nestgelegenheden aan onder de vorm van nestkasten. Waar de eigenaar de toestemming geeft, kunnen ook holtes geboord worden in de dakgootbekisting aangezien deze ook een eenvoudige, goedkope en volwaardige nestgelegenheid bieden. Het gemeentelijke subsidiereglement voor gierzwaluw wil voorkomen dat nestplaatsen voor gierzwaluw verloren gaan door de eigenaar financieel te stimuleren om bij nieuwbouw of verbouwingen kunstmatige nestgelegenheid voor gierzwaluw te voorzien. RLSD geeft advies bij elke subsidieaanvraag die binnen komt bij de betrokken gemeenten.


- Het nieuwbouwproject van de Sint-Jozefkliniek te Bornem werd verder opgevolgd. Hier worden in de nieuwbouw nestplaatsen voor gierzwaluwen voorzien. Vermoedelijk zal de bouw pas tegen 2015 ver genoeg gevorderd zijn om de neststenen te plaatsen.

- In 2013 werd advies gegeven bij 1 subsidieaanvraag te Dendermonde.

Bewoners/eigenaars van gebouwen met voorzieningen voor gierzwaluw krijgen onze plaquette voor 'gierzwaluwvriendelijke gastheren' overhandigd (zie onderstaande).


Gierzwaluwplaquette 'zwaluwvriendelijke gastheren'.

Gepland 2014 In 2013 staan geen proactieve acties gepland. Subsidieaanvragen en aanvragen via het natuurloket (Actie 8) worden opgevolgd.

Nazorg Er wordt in samenwerking met de gemeente, eigenaar en/of lokale vrijwilligers jaarlijks nagegaan of de geplaatste nestgelegenheden uit de voorbije jaren bewoond worden. Voorlopig zijn er nog geen nestkasten bewoond (het is gekend dat dit bij gierzwaluwen meer dan 10 jaar kan duren).

Samenwerking en financiering De betrokken gemeenten financieren de subsidie. De nestkasten financiert RLSD uit eigen structurele middelen. De gemeentelijke technische diensten/brandweer dragen in natura bij door de plaatsing van de nestgelegenheden kosteloos uit te voeren.

Gelinkte acties: Overige acties in kader van zwaluwproject, namelijk Actie 1 tot en met Actie 3.

Actie 5: Weidevogelproject Idee / Initiatiefnemer: RLSD, Startjaar: 2007, Trekker: Robbert Schepers Partners - Natuurpunt (diverse lokale afdelingen), vzw Durme, vogelwerkgroep Durmevallei, Natuurpunt Studie,

Landbouwverenigingen: Boerenbond, Landelijke Gilden, ABS, VAC, Gemeenten Berlare, Laarne, Wetteren en Wichelen, Provincie Oost-Vlaanderen dienst Milieubeleidsplanning, Milieu, WBE's, Agentschap voor Natuur en Bos, VLM

Doelgroepen Landbouwers die grasland- of akkerpercelen beheren waarop weidevogels broeden, vrijwilligers die aan nestbescherming willen doen. Doelstelling - Instandhouding en uitbreiding van de broedpopulatie van weidevogels in het algemeen, grutto in het

bijzonder, binnen het werkingsgebied van RLSD, met een belangrijk accent op de Sigma gebieden van de cluster Kalkense Meersen. Naast de grutto zijn de belangrijkste doelsoorten kievit, kwartelkoning (rode lijst + Vogelrichtlijn), paapje (Rode lijst), zomertaling (Rode lijst), slobeend (Vogelrichtlijn), scholekster, gele kwikstaart, graspieper (Rode lijst) en roodborsttapuit. Dit project levert een bijdrage aan de IHD.

- Samenwerking tussen landbouwers en vrijwilligers stimuleren, om zo te komen tot een goede relatie tussen lokale landbouwers en natuurbeschermers/jagers die aan nestbescherming doen.


Omschrijving

1. Situering: Het werkingsgebied RLSD is één van de plaatsen in (Oost-)Vlaanderen waar de grutto voorkomt. Ook voor andere weidevogels (o.a. kievit, zomertaling, slobeend, scholekster, gele kwikstaart, roodborsttapuit) zijn de alluviale graslandcomplexen langs Schelde en Durme van belang als broedgebied. Het voortbestaan van de weidevogels in het werkingsgebied is in sterke mate afhankelijk van de medewerking van de landbouwers. Omwille van het voedselaanbod verkiezen weidevogels immers dikwijls de bemeste graslanden boven de verschraalde graslanden in natuurbeheer. Knelpunt is evenwel dat de graslanden in landbouwgebruik in de regel bewerkt worden tijdens het broedseizoen (april – juni), waardoor de nesten en de jongen vernietigd worden. Op die manier fungeren de graslanden in landbouwgebruik als een ecologische val. RLSD wil landbouwers ondersteunen om maximaal rekening te houden met de aanwezige weidevogels.

2. Maatregelen: Met het weidevogelproject geeft RLSD op perceelsniveau invulling aan de bescherming van de weidevogels door de landbouwer. Hiervoor zijn vergoedingen voorzien. Dit project omvat: de maatregelen ‘grutto- en kwartelkoningbeheer’ (in Kalkense Meersen) en ‘nesten kuikenbescherming’(vnl. buiten Kalkense Meersen), telkens voor één broedseizoen.

Hieronder wordt per maatregelenpakket een onderbouwing gegeven. Grutto- en kwartelkoningbeheer (Kalkense meersen) In het toekomstige weidevogelgebied van de cluster Kalkense Meersen (KM) van het Geactualiseerde Sigmaplan kunnen op percelen in agrarisch gebruik 'beheerovereenkomsten' worden afgesloten voor de duur van 1 broedseizoen (1 april - 15 juli, voor kwartelkoning tot 1 augustus). De beperking van deze maatregel tot de cluster Kalkense Meersen (KM) vindt zijn oorsprong in volgende motivatie: - In cluster KM komt de grootste densiteit aan weidevogels, waaronder ook een aantal kritischere soorten

(slobeend, grutto, zomertaling, watersnip, …) voor. - In cluster KM zijn er omwille van het Geactualiseerd Sigmaplan voldoende garanties dat het

weidevogelbeheer duurzaam is. Er worden vier pakketten voorzien: Rustperiode (1 april - 15 juni), Rustperiode (1 april - 1 juni) met vluchtzone, Extensieve beweiding (1 april – 1 juni) en Rustperiode (1 april – 1 augustus).

Bescherming van nesten en kuikens (buiten Kalkense meersen): In tegenstelling tot gruttobeheer wordt de bescherming van nesten en kuikens ter beschikking gesteld over het ganse werkingsgebied RLSD (met uitzondering van de Kalkense meersen).

- Nestmarkeerders: worden vlak voor de bewerking van het gras- of bouwland geplaatst. Rondom het nest wordt een voldoende grote strook tot en met 15 juli onbewerkt te laten.

- Wegjagen: houdt in dat de weidevogelkuikens op een hooilandperceel vlak voordat een bewerking zal plaatsvinden, worden weggejaagd (bv. met plastic zakken).

- Nesten verplaatsen (enkel kievit en scholekster): hierbij worden nesten vlak voor de bewerking van het perceel tijdelijk verplaatst

Extra: beheerovereenkomsten VLM: Ten gevolge van de weidevogelwerking van RLSD (vanaf 2008) zijn een aantal gebieden in het werkingsgebied RLSD (Rijkerskouter te Wetteren, Scheldebroeken te Zele-Berlare, Sint-Onolfspolder te Appels, landbouwgebied ten noorden van Sint-Anna, Durmen en Zogge te Zele-Hamme en Pontrave te Waasmunster), afgebakend als weidevogelgebied. In deze gebieden kunnen landbouwers vijfjaarlijkse beheerovereenkomsten weidevogelbeheer afsluiten met de VLM (zie Actie 11: Landschapsbedrijfsplanning voor meer informatie).



Tabel: overzicht van de verschillende beheerovereenkomsten gruttobeheer en het aantal betrokken landbouwers in de cluster Kalkense meersen.

Grutto- en kwartelkoningbeheer (Kalkense meersen) Omwille van de instandhoudingsdoelstellingen voor de Sigmacluster Kalkense meersen dienen we vanaf 2013 meer in te zetten op kwartelkoning als doelsoort. Naast de klassieke beheerovereenkomsten voor 'gruttobeheer' werd een nieuwe toegevoegd voor kwartelkoning, waarbij het maaien uitgesteld wordt tot 1 augustus.

In 2013 werd op 87,02 ha agrarisch grasland in de Kalkense meersen beheerovereenkomsten afgesloten voor de duur van 1 broedseizoen . Ter vergelijking: in 2012, 2011, 2010 en 2009 werd respectievelijk op 95,56 ha, 91,34 ha, 89,16 ha en 55,77 ha beheerovereenkomsten afgesloten. De lichte daling in aantal ha t.o.v. 2012 is te wijten aan de duurdere overeenkomsten tot 1 augustus. Een overzicht van de beheerovereenkomsten in 2013 wordt weergegeven in onderstaande tabel. De ligging van de percelen met beheerovereenkomsten in 2013 is te raadplegen op onderstaande figuur

Beheerovereenkomst Aantal hectare Betrokken landbouwers

Rustperiode 1 april – 1 juni 7,59 ha 2

Rustperiode 1 april – 15 juni 63,15 ha 15

Rustperiode 1 april – 1 augustus 3,82 ha 1

Extensieve beweiding 12,46 ha 3

TOTAAL: 87,02 ha 15


Fig.: Overzicht van de verschillende beheerovereenkomsten in de cluster Kalkense meersen. Bescherming van nesten en kuikens (buiten Kalkense meersen): In 2013 werd op 7,8 ha landbouwgrond door twee landbouwers en 3 vrijwilligers aan nesten kuikenbescherming gedaan. De percelen liggen verspreid in de Koningskouter en Kleit (beiden in Berlare, in de ruime omgeving van de Kalkense meersen). Hier vinden we satellietpopulaties terug van respectievelijk grutto en kievit. Via deze maatregelen werden minstens 2 nesten van grutto en 5 nesten van kievit beschermd. De belangrijkste kerngebieden van de weidevogels in de Kalkense meersen werden door INBO en RLSD gemonitord. Voor de grutto's was 2013 geen goed jaar met naar schatting slechts 13 broedgevallen. De kievit deed het terug beter met een 40-tal koppels. De resultaten van de beheerovereenkomsten van VLM worden verder besproken (Actie 11).

Gepland 2014 Het weidevogelproject binnen de Kalkense meersen wordt verder gezet in 2014, met een grotere focus op het beheer in functie van kwartelkoning. Ook de bescherming van nesten en kuikens buiten de Kalkense meersen wordt vervolgd. RLSD zal de weidevogelpopulaties blijven opvolgen. In 2014 wordt opnieuw een inventarisatie uitgevoerd in samenwerking met INBO.

Nazorg In het kader van het weidevogelproject doen zich geregeld onverwachte opportuniteiten voor, zoals een broedgeval van grutto buiten de perimeter waar gruttobeheer mogelijk is. Om in dergelijke situaties kort op te bal te kunnen spelen voorziet RLSD ook in de toekomst uit eigen middelen een structureel bedrag voor tijdelijke ad hoc maatregelen rond soortenbescherming.

Binnen de cluster Kalkense Meersen van het Geactualiseerde Sigmaplan zijn de voorgestelde maatregelen op zich tijdelijk van aard. Ze worden hier echter volledig verduurzaamd door de inrichtingen en het beheer gepland i.k.v. het geactualiseerde Sigmaplan. Voor wat betreft de cluster Kalkense Meersen gaat het dus om tijdelijke overgangsmaatregelen die als doel hebben de weidevogelpopulatie (in het bijzonder grutto) hier zo robuust mogelijk te houden zodat bij aanvang van de realisaties i.k.v. het Geactualiseerd Sigmaplan op het


terrein gestart kan worden vanuit een zo optimaal mogelijke uitgangssituatie (= zo veel mogelijk koppels weidevogels).

Samenwerking en financiering Het project wordt in belangrijke mate gedragen door landbouwers. ANB staat in voor de financiering van de seizoenscontracten in de Kalkense Meersen (30 000 €). Ook voor 2014 en later (in principe tot wanneer Sigmaplan in werking treedt) is de werking in de Kalkense meersen afhankelijk van middelen van ANB. Vergoedingen voor nest –en kuikenbescherming financiert RLSD zelf uit structurele middelen.

Gelinkte acties Actie 8: Natuurloket, Actie 11: Landschapsbedrijfsplanning

Actie 6: Poelenproject Idee / Initiatiefnemer: RLSD, Startjaar: 2008, Trekker: Robbert Schepers Partners Provincies, gemeentebesturen, natuurverenigingen (in bijzonder Hyla), landbouwverenigingen, WBE's. Doelgroepen Grondeigenaars (landbouwers, particulieren, verenigingen, scholen, …) die vragende partij zijn om een poel aan te leggen of te herstellen op hun percelen. Doelstelling Herstel van verwaarloosde/verlandde poelen. Graven van nieuwe poelen op kansrijke plaatsen.Dit alles met als doel het bevorderen van de populaties amfibieën, macro invertebraten en waterplanten gebonden aan poelen en oeverzones. In de vallei van de Serskampse beek en de Wase cuesta te Temse en Kruibeke in bijzonder kamsalamander (Bijlage II & IV Habitatrichtlijn) en rugstreeppad (Bijlage IV Habitatrichtlijn), in de riviervallei in bijzonder groene kikker. Op die manier levert de actie een bijdrage aan de IHD.

Omschrijving Een belangrijk deel van de natuurwaarde in het platteland langs Schelde en Durme concentreert zich ter hoogte van kleinschalige waterlichamen. Deze waterlichamen zijn heel divers naar ontstaan en oorspronkelijke functie (veedrinkpoelen, vlasrootputten, bomputten, wielen, hoekputten in bolle akkersystemen, blusvijvers, …). Vandaag is de oorspronkelijke functie van deze waterlichamen zeer vaak weggevallen. Hierdoor worden ze niet meer geschoond, groeien ze spontaan dicht of worden ze dichtgestort. Veel typische dieren en planten komen in het gedrang en het sfeervolle beeld van een poel in het landschap gaat verloren. Via het poelenproject wenst RLSD deze teloorgang een halt toe te roepen.


Via het project 'Aanleg en herstel van natuurlijke poelen in Klein-Brabant' werden 5 nieuwe poelen aangelegd en 1 historische vlasrootput hersteld. Daarnaast werden met het project 'Stapstenen voor kamsalamander in Kruibeke en de grensregio met Temse' en de ondersteuning van de poelenwerkgroepen in Temse en Kruibeke 17 poelen hersteld en 2 nieuw gegraven. In het project 'Gestroomlijnd Landschap' werden 2 poelen hersteld. Via het landschapsloket (Actie 12) herstelden we nog 5 poelen en werd 1 nieuwe aangelegd. Een overzicht van de in 2013 uitgevoerde werken is opgenomen in onderstaande tabel.

Gemeente Toponiem Aantal poelen Oppervlakte (m²) werken Bornem Kraaienbroek 1 150 aanleg Dendermonde Scheutlagestraat 2 417 herstel Dendermonde Steenweg naar Oudegem 1 250 herstel Dendermonde Hekkenhoek 1 120 herstel Hamme Polderbroek 1 180 herstel Kruibeke Gauwstraat 1 150 herstel Kruibeke Kerkstraat 1 175 herstel


Kruibeke Kinderstraat 1 285 herstel Kruibeke Portugezenstraat 3 450 herstel Kruibeke Sint-Pietersdoorn 1 120 herstel Kruibeke Walenstraatje 1 120 herstel Laarne Brandemandstraat 1 30 herstel Laarne Koewegstraat 1 200 herstel Puurs Hellegatstraat 1 35 aanleg Sint-Amands Lippeloseweg 1 150 aanleg Sint-Amands Maerselaer 1 150 aanleg Sint-Amands Oppuursdorp 1 120 aanleg Sint-Amands Wilgskens 1 1035 herstel Temse Blindstraat 1 420 herstel Temse Gebr. Van Raemdonkstraat 1 50 herstel Temse Hogenakkerstraat 1 120 herstel Temse Kerkstraat 1 20 aanleg Temse Krijgsbaan 1 70 herstel Temse Landmolenstraat 2 220 herstel Temse Lauwershoek 1 240 herstel Temse Lepelstraat 1 60 aanleg Temse Schauselhoekstraat 1 150 herstel Temse Smesstraat 1 50 herstel Waasmunster Korte Heesdonkstraat 1 200 aanleg

Totaal 33 5737

Tabel: Overzicht van de uitgevoerde werken in 2013.

In totaal werden 33 poelen aangepakt met een gezamenlijke oppervlakte van 5737 m²!

- De translocatie van de rugstreeppadden in Temse werd opgevolgd in samenwerking met Natuurpunt Hyla. Spijtig genoeg werden geen roepende individuen gevonden op de Roomkouter, wat wil zeggen dat de rugstreeppad vermoedelijk uitgestorven is in Temse.

- In mei 2013 organiseerde de milieudienst van Temse een educatief scholenproject waarbij alle lagere scholen werden uitgenodigd om onder begeleiding 'Moord in de poel' te komen spelen aan de educatief ingerichte poelen. Meer info hierover is te vinden onder actie 28.

- Op 7 september 2013 organiseerde RLSD een opleiding van het educatieve spel 'Moord in de poel' voor lokale vrijwilligers te Sint-Amands. Meer info hierover is te vinden onder actie 28.

- RLSD ondersteunde de poelenwerkgroepen in Temse en Kruibeke. - Het wegwerken van een migratieknelpunt voor trekkende amfibieën werd uitgevoerd op de grens tussen

Wetteren en Wichelen. (zie Actie 10: Veilige verbindingen voor amfibieën).


Fig : Nieuwe poel te Sint-Amands

Gepland 2014

- Verdere ondersteuning poelenwerkgroepen Temse en Kruibeke. - Verdere uitwerking van het kamsalamanderproject in Kruibeke en Temse incl. educatieve inrichting van 1

poel en persmoment. - Opvolgen aanvragen landschapsloket (Actie 12). - Opvolging van gerealiseerde/herstelde poelen van de voorgaande jaren. Nazorg Een goede nazorg en opvolging is van groot belang voor de duurzame instandhouding van de uitgevoerde werken en is bovendien cruciaal om de eigenaar/beheerder betrokken te houden bij 'zijn' poel. Elke eigenaar/beheerder krijgt van RLSD een toegankelijke brochure over de nazorg van poelen. Op deze manier worden de eigenaars betrokken bij de evolutie en het beheer van hun poel. In samenwerking met de bedrijfsplanner geeft RLSD ook aan welke financiële ondersteuning (bijv. beheerovereenkomst perceelsrandenbeheer, BO aanleg en onderhoud van houtkanten, BO onderhoud van poelen, gemeentelijke subsidie onderhoud KLE, …) de eigenaar/beheerder kan genieten voor de onderhoudswerkzaamheden die hij zelf uitvoert (zie o.a. ook Actie 11 en Actie 15). RLSD verbindt er zich toe elk van de sites in overleg met de eigenaar/beheerder minimum om de 5 jaar te bezoeken. Bij dit bezoek wordt de toestand en het beheer van de vlasrootput/poel geëvalueerd. Belangrijk aan deze bezoeken is dat de eigenaar/beheerder zich hierdoor ondersteund voelt. Opvolging en monitoring gebeurt ook via de poelenwerkgroepen (bv. in Temse en Kruibeke). Daarnaast monitort Natuurpunt Hyla (Robert Jooris) ook een deel van de poelen in de omgeving van de Serskampse beek.


Samenwerking en financiering:

het project 'Aanleg en herstel van natuurlijke poelen in Klein-Brabant' werd gefinancierd door Dienst Duurzaam milieu- en natuurbeleid van de Provincie Antwerpen met een bedrag van 9.901,97 euro.

Het budget voor Project 'Stapstenen voor kamsalamander in Kruibeke en de grensregio met Temse' is 15 000 euro waarvan 90% betaald wordt met de soortenbeschermingssubsidies van de Provincie Oost-Vlaanderen. De overige 10% financiert RLSD zelf.

Voor de poelen die buiten specifieke projecten vallen (bv aanvragen via Landschapsloket, Actie 12) wordt een combinatie aan middelen ingezet. Waar mogelijk gebruiken we de middelen van Agentschap Onroerend Erfgoed, structurele middelen van RLSD, KLE subsidies van gemeenten en een bijdrage van de eindbegunstigde zelf. In sommige gevallen (zoals Temse) financiert een gemeente zelf ook een deel van de kosten. Indien mogelijk wordt steeds een cofinanciering van 30 procent gevraagd aan de eindbegunstigde.

Gelinkte acties: Actie 7: Slotenproject, Actie 11: Landschapsbedrijfsplanning, Actie 12: Landschapsloket, , Actie 15: Intergemeentelijk subsidiereglement voor kleine landschapselementen, Actie 28: NME-loket

Actie 7: Slotenproject Idee / Initiatiefnemer: RLSD, Startjaar: 2009, Trekker: Robbert Schepers Partners Provincie Oost-Vlaanderen dienst Integraal Waterbeleid, Provinciale Landbouwkamer, natuurverenigingen, landbouwverenigingen, VLM, Polders. Doelgroepen Waterbeheerders, in het bijzonder beheerders (met uitzondering van de Polders) van niet geklasseerde waterlopen (= aangelanden). Doelstelling Achterstallig beheer, herstel en ecologische herinrichting van private en niet-geklasseerde sloten en laantjes op permanent grasland. De vooropgestelde maatregelen hebben een gunstig effect op een breed scala aan organismen die gebonden zijn aan ondiepe sloten en een nat-droog gradiënt in (historisch) permanente graslanden. Het project focust in de eerste plaats op vegetaties van het kikkerbeetverbond, het verbond van grote fonteinkruiden en de eendenkroosklasse (Bijlage I Habitatrichtlijn, habitat 3150: van nature eutrofe meren met vegetaties van het type Magnopotamion of Hydrocharition). Belangrijke doelsoorten zijn kikkerbeet (Rode Lijst + kensoort habitat 3150), groot blaasjeskruid, kleine modderkruiper (Bijlage II Habitatrichtlijn), grote modderkruiper (Bijlage II Habitatrichtlijn), bittervoorn (Bijlage II Habitatrichtlijn), waterspitsmuis (Rode Lijst), glassnijder (Rode Lijst) en variabele waterjuffer (Rode Lijst). Dit project levert een bijdrage aan de IHD. Als vlaggenschipsoort wordt geopteerd voor paling. Paling is immers zeer sterk afhankelijk van een fijnmazig net aan goed ingerichte kleine waterlopen én is bovendien zeer sterk verweven met de volkscultuur in de streek van Schelde en Durme. Omschrijving De natuurwaarden in de riviervalleien van Schelde en Durme concentreren zich in belangrijke mate ter hoogte van de talloze sloten die samen een fijnmazig afwateringssysteem vormen in de complexen van (historisch) permanent grasland langs Schelde en Durme. In dit kader nemen ook gaversystemen een bijzondere plaats in. De instandhouding van deze natuurwaarden is in sterke mate afhankelijk van een regelmatig onderhoud. Dit belangt ook de landbouw aan omdat dit onderhoud de verzuring tegengaat (vnl. door afvoer van regenwater). De voorbije jaren werd het onderhoud van heel wat niet geklasseerde waterlopen in de streek achterwege gelaten, met een manifeste daling van de natuurwaarde als gevolg. Deze sloten zijn in de regel niet geklasseerd, wat inhoudt dat het beheer ten laste van de aangelanden valt. Via het slotenproject wil RLSD de beheerders ondersteunen bij de ecologische herinrichting, het herstel en het (achterstallig) beheer van deze niet geklasseerde waterlopen. Binnen reservaatpercelen kan het slotenproject van RLSD een welgekomen aanvulling betekenen op subsidies die natuurverenigingen kunnen aanvragen.


Concrete maatregelen die zullen genomen worden zijn het achterstallig beheer van sloten (gefaseerd schonen, ruimen of houtopslag kappen) en laantjes. Het achterstallig onderhoud bestaat uit het verwijderen van de vegetatie wanneer grote hoeveelheden rottend plantenmateriaal de waterkwaliteit nadelig beïnvloeden en uit het baggeren van de slib- of bezinksellaag. Verslag werking 2013 In het kader van het gebiedsgericht project Gestroomlijnd landschap (zie actie 16 A) werden 2 km slootjes hersteld. Via het landschaploket werd nog eens 3,25 km geruimd in de gemeenten Berlare, Dendermonde, Hamme en Zele Alles samen ondersteunde RLSD in 2013 het herstel van meer dan 5 km sloten in haar werkingsgebied. Er werd in totaal met een 10-tal landbouwers/particulieren samengewerkt

Fig.: voorbeel van herstelde sloten. Gepland 2014 Opportuniteiten in het projectgebied van 'Gestroomlijnd landschap' kunnen worden uitgevoerd met het beschikbare budget. Daarnaast beperkt de rol van RLSD zich tot advies en eventueel uitvoering van werken met de middelen van het landschapsloket (Actie 12). Aanvragen via het landschapsloket worden opgevolgd. Nazorg: Na de werken worden de sloten meerdere malen bezocht om het effect van de werken op de watervegetatie na te gaan. Samenwerking en financiering - Budget gebiedsgericht project 'Gestroomlijnd Landschap: Maanbeek-Laresloot' (zie Actie 16A) - Projectsubsidies Agentschap Onroerend Erfgoed Gelinkte acties: Actie 6: Poelenproject, Actie 8: Natuurloket, Actie 12: Landschapsloket, Actie 16A: Gestroomlijnd Landschap


Actie 8: Natuurloket

Idee / Initiatiefnemer:RLSD, Startjaar: 2006, Trekker: Robbert Schepers Partners: Natuurverenigingen, landbouwverenigingen, particulieren, openbare besturen Doelgroepen Brede publiek Doelstelling Vervullen van een adviesfunctie rond fauna en flora. Omschrijving RLSD krijgt vaak concrete vragen over fauna en flora vanuit verschillende doelgroepen (brede publiek, openbare besturen, …). Via het natuurloket fungeert RLSD als aanspreekpunt voor inwoners, verenigingen en besturen van de regio. Het loket vervult o.a. een informatieve en doorverwijsfunctie naar diverse organisaties en doelgroepen. Voor een aantal soorten(groepen) wil RLSD de doelgroepen via dit natuurloket niet alleen bijstaan met advies, maar ook met terreingerichte acties. Het betreft hier concreet een aantal dieren plantsoorten waarvoor de doelgroepen uit de streek (inwoners, landbouwers, bedrijven, …) vaak zelf relatief eenvoudige, concrete en nuttige maatregelen kunnen nemen om ze te beschermen. Deze aanpak komt niet enkel de beoogde soort(engroep) ten goede maar blijkt ook een zeer doeltreffend instrument te zijn om aan draagvlakverbreding voor natuur te doen. Waar mogelijk worden aanvragen ingepast in de lopende projecten. Verslag werking 2013 In 2013 werd binnen het natuurloket ondersteuning geboden voor de volgende soorten(groepen): huiszwaluw (zie Actie 1 en 2), boerenzwaluw (zie Actie 1 en 3), gierzwaluw (zie Actie 4), weidevogels (zie Actie 5), fauna en flora van poelen en sloten(zie Actie 6 en 7), fauna-akkers (zie Actie 9). Daarnaast kwamen ook aanvragen binnen over ooievaars(palen), vleermuizen, vogels & nestkasten en biodiversiteit in het algemeen. In totaal werden 56 aanvragen verwerkt. Een overzicht wordt weergeven in onderstaande figuur.

Fig: Overzicht van het aantal aanvragen via het Natuurloket, opgedeeld per thema.

Nazorg Elke aanvraag wordt beantwoord. Aanvragen waar terreingerichte acties werden uitgevoerd worden nadien opgevolgd. Gepland 2014 Beantwoorden en opvolgen van binnenkomende aanvragen. Financiering Structurele toelagen, diverse projectmatige middelen

05

1015202530


Gelinkte acties: Actie 1 tot 4: Zwaluwenproject, Actie 5 weidevogels, Actie 6: Poelenproject, Actie 7: Slotenproject, Actie 9: Fauna-akkers, Actie 28NME loket

Actie 9: Fauna-akkers Antwerpen Idee / Initiatiefnemer: RLSD, Startjaar: 2011, Trekker: Robbert Schepers Partners Hubertusvereniging Vlaanderen (HVV), Agentschap voor Natuur en Bos, Boerenbond, Algemeen Boerensyndicaat, Agrobeheercentrum Eco² Doelgroepen Wildbeheereenheden (WBE's), jachtgroepen, landbouwers en andere landschapsbeheerders met percelen in eigendom/gebruik waarop een zaadmengsel kan worden ingezaaid. Doelstelling - Doelgroepen sensibiliseren, ervaring laten opdoen en kennisuitwisseling. - Schuil- en voedselmogelijkheden bieden voor verschillende soorten diergroepen (insecten: o.a. bijen;

vogels: o.a. fazant, patrijs (Rode Lijst), zomertortel (Rode Lijst), veldleeuwerik (Rode Lijst), graspieper (Rode Lijst), gele kwikstaart, kneu, rietgors (Rode Lijst), geelgors (Rode Lijst) en zoogdieren: o.a. ree).

- Kansen creëren voor natuurlijke akkerkruiden. - Creëren van (tijdelijke) KLE's en natuurverbindingen. Omschrijving Fauna-akkers zijn akkers of akkerranden die ingezaaid worden met één- of meerjarige mengsels van akkerkruiden, grassen of oude landbouwgewassen. Ze worden ingezaaid met de bedoeling in elk seizoen voedsel- en schuilmogelijkheden te creëren voor bepaalde diergroepen zoals vogels, zoogdieren en insecten. Het zaadmengsel van een fauna-akker is zo samengesteld dat achtereenvolgens verschillende soorten tot bloei komen (van zomer tot herfst). Fauna-akkers blijven ook gedurende de winter staan. De klassieke akkers liggen er dan kaal bij en de dieren profiteren van het voedsel, de beschutting en verbindingsmogelijkheid die de fauna-akkers bieden. Ondanks het feit dat fauna-akkers meestal tijdelijk zijn, kunnen ze een meerwaarde bieden als klein landschapselement. In onze streek is het idee rond fauna-akkers nog niet echt wijd verspreid maar er is wel potentieel en interesse aanwezig om de oppervlakte fauna-akkers uit te breiden. Momenteel worden fauna-akkers meestal ingezaaid door natuurverenigingen of wildbeheereenheden. De bedoeling is om meer wildbeheereenheden, landbouwers en andere landschapsbeheerders warm te maken voor fauna-akkers door hen enerzijds te informeren en te begeleiden en anderzijds gratis zaadmengsels aan te bieden. Via dit project kan ervaring opgedaan worden en kennis uitgewisseld worden. Op deze manier kan een deel van de klassieke ‘maïs-wildakkers’ vervangen worden door fauna-akkers met een positieve invloed op de biodiversiteit. Er wordt over gewaakt dat geen graslanden worden omgeploegd of KLE’s worden verwijderd. Aan de deelnemers van het project wordt ook de bredere ondersteuning vanuit RLSD op vlak van KLE’s aangeboden. Verslag werking 2013 Het PDPO project 'Fauna-akkers, tijdelijke natuur op het platteland' werd verder gezet in ons Antwerpse werkingsgebied, samen met de Antwerpse Regionale Landschappen. Dit jaar was de werking in ons projectgebied echter beperkt door een gebrek aan beschikbare akkers bij de WBE's. Gemeenten Bornem en Puurs zaaiden elk een fauna-akker in met een gezamenlijke oppervlakte van 2365m². Dit project loopt eind 2013 ten einde in ons werkingsgebied. Deze zomer diende RLSD een projectvoorstel rond fauna-akkers in bij het loket voor Landbouw en Platteland van de Provincie Oost-Vlaanderen in het kader van het PDPO II As 3. Op 19 augustus werd dit project


goedgekeurd voor een totale projectkost van 77 746,36 euro waarvan we maximum 50 535,13 euro cofinanciering kunnen ontvangen. Hiermee kunnen op twee jaar tijd 150 ha fauna-akkers ingezaaid worden. Het project voorziet ook in opleidingsmomenten, overlegmomenten, kennisuitwisseling, etc. Dit project loopt van 2013 tot 30 juni 2015. Dit jaar werd het project vooral voorbereid. We publiceerden een brochure en er werd reeds uitgebreid gecommuniceerd naar jagers en landbouwers. Gepland 2014 - Opstart en uitwerking project: verder zetten communicatie, WBE-overleg, verwerking bestellingen, bestellen en verdelen zaadmengsels, opvolging op het terrein via terreinbezoeken,… - Organisatie Workshop aanleg en onderhoud van een fauna-akker (mei) - Organisatie Evenement (september)

Nazorg De aanleg van een faunarand of -akker behelst meer dan het uitstrooien van verschillende zaden en dan maar wachten wat de natuur doet. Ook het vervolgbeheer en de opvolging vraagt veel aandacht. De fauna-akkers worden samen met eigenaars/gebruikers minstens één keer per jaar bezocht en geëvalueerd. Bij de contacten worden de eigenaars/beheerders gemotiveerd om hiervan een duurzaam project te maken en wordt nagegaan of er kan samengewerkt worden rond andere thema's uit de werking van RLSD (aanplantingen, poelen,…).

Samenwerking en financiering - Financiering werd bekomen via PDPO Oost-Vlaanderen. De totale projectkost bedraagt 77 746,36 euro

waarvan RLSD maximum 50 535,13 euro cofinanciering kan ontvangen (waarvan 15 160,54 euro Provinciale, 16 780,26 euro Vlaamse en 18 594,34 Europese cofinanciering).

- Bijkomend kunnen wildbeheereenheden bij het Agentschap voor Natuur en Bos subsidies ontvangen voor biodiversiteitsprojecten in hun jachtgebieden. Met deze projectsubsidies kan een deel van het benodigde zaadmengsel gefinancierd worden.

- De restfinanciering draag RLSD zelf. Gelinkte acties: Actie 8: Natuurloket, Actie 12: Landschapsloket

Actie 10 Veilige verbindingen voor amfibieën Idee / Initiatiefnemer: RLSD, Startjaar: 2011, Trekker: Robbert Schepers Partners Provincie Oost-Vlaanderen, Gemeente Wichelen, Gemeente Wetteren, Natuurpunt Scheldeland Doelgroepen Gemeenten en andere wegbeherende instanties met migratieknelpunten voor amfibieën binnen hun werkingsgebied. Doelstelling Versterken en doen uitbreiden van de amfibieënpopulaties in het Regionaal Landschap Schelde-Durme met een focus op de kamsalamanderpopulaties (Bijlage II & IV Habitatrichtlijn) in de Vallei van de Serskampse beek. Op die manier levert de actie een bijdrage aan de IHD. Omschrijving In het kader van het poelenproject (zie Actie 6) werden reeds een groot aantal poelen optimaal ingericht. Dankzij de proactieve benadering van de eigenaars op basis van de goed gedocumenteerde verspreiding van de doelsoorten konden de werken heel gericht worden uitgevoerd. De resultaten van de monitoring tonen aan dat de doelsoorten hiervan reeds dankbaar gebruik maken met als gevolg dat de amfibieënpopulaties aangroeien (pers. med. R. Jooris). Het is uiterst belangrijk om hier de komende jaren verder op in te spelen door waar relevant te werken aan de sanering van migratieknelpunten. Eén van die migratieknelpunten ligt aan de


Braektestraat, op de grens van Wetteren en Wichelen (regio Serskampse beek). Op deze plaats werd een amfibieëntunnel geplaatst zodat amfibieën een veilige doorgang vinden onder het wegdek. Op deze manier wordt ook de verspreiding van de doelsoorten naar nog niet gekoloniseerde gebieden gestimuleerd. Verslag werking 2013 Op 18 juni werd de amfibieëntunnel geplaatst door de gemeente Wetteren onder belangstelling van de regionale pers (o.a. TV Oost). Nadien werd ook nog een infobord geplaatst aan de tunnel. Hiermee werd dit project afgerond. Het migratieknelpunt langs de Eetgoedstraat werd niet gesubsidieerd omwille van de hoge kostprijs. De laatste jaren werd dit knelpunt ook minder relevant door het herstel van verschillende poelen in de buurt, waardoor niet alle amfibieën meer de straat over moeten om zich voort te planten.

Persfoto aan de amfibieëntunnel (foto Peter Dirix). Nazorg Het project financierde de inrichting van een veilige verbinding tussen verschillende stapstenen. Om deze inrichtingen te verduurzamen werd een overeenkomst afgesloten tussen de gemeente Wetteren en de lokale Natuurpuntafdeling (Scheldeland). Natuurpunt staat in voor de opvolging van de amfibieëntunnel. Indien er bepaalde onderhoudswerken dienen te gebeuren wordt dit uitgevoerd door de gemeente Wetteren. Samenwerking en financiering: RLSD coördineerde dit project en financierde het benodigde materiaal via een soortenbeschermingsproject (Prov. Oost-Vlaanderen: 5.318,85, waarvan RLSD 10 % zelf investeerde). De betrokken gemeenten financieren de plaatsing van het materiaal. Gelinkte acties: Actie 6 Poelenproject, Actie 28 NME loket


Landschapszorg en streekeigen karakter

Actie 11: Landschapsbedrijfsplanning Idee / Initiatiefnemer: Vlaamse Landmaatschappij (VLM), Startjaar: 2007, Trekker: Silvia Van Houtte Partners: Landbouwverenigingen (lokale afdelingen), gemeentebesturen, Provincie Oost- Vlaanderen Doelgroep: Landbouwers Doelstelling: Stimuleren van actieve landschapszorg op landbouwbedrijven in het werkingsgebied RLSD door het opmaken van bedrijfsplannen in kader van beheerovereenkomsten op niveau van individuele landbouwbedrijven. Omschrijving: Landbouwers die vrijwillig inspanningen leveren voor natuur, landschap of milieu kunnen hiervoor een vergoeding ontvangen door het sluiten van een beheerovereenkomst. Zo kunnen de landbouwers zelf voor een beter milieu en meer natuur zorgen en bijdragen tot een mooier landschap in Vlaanderen. Omdat het voor een landbouwer niet altijd gemakkelijk is om na te gaan welke beheerovereenkomsten aangewezen zijn voor zijn bedrijf, kan er beroep worden gedaan op de bedrijfsplanner. Die bekijkt in samenspraak met de landbouwer wat mogelijk is op en rond het landbouwbedrijf. De bedrijfsplanner neemt zoveel mogelijk de administratie in verband met de aanvraag, de opvolging van het dossier en het contract op zich. Verslag werking 2013: De werking van de bedrijfsplanner was in 2013 enigszins verschillend van de werking van de voorgaande jaren omwille van de hervorming van het Vlaams Programmadocument voor Plattelandsontwikkeling II (PDPO II). De beheerovereenkomsten van de Vlaamse Landmaatschappij (VLM) zijn onderdeel van het PDPO. De opmaak van het PDPO III is gestart in de voorgaande jaren en zal begin 2014 afgerond worden en zijn definitieve vorm krijgen. De wijzigingen in het PDPO II hebben ervoor gezorgd dat het werkjaar 2013 voor de beheerovereenkomsten een overgangsjaar is geworden. Concreet betekende dit voor de werking van de bedrijfsplanner het volgende: • Er was geen mogelijkheid nieuwe beheerovereenkomsten te sluiten met startdatum 01/01/2014 • Aflopende beheerovereenkomsten (einddatum 31/12/2013) werden met één jaar verlengd en niet

voor een periode van vijf jaar • Sommige maatregelen die niet meer opgenomen worden in het PDPO III kwamen niet meer in

aanmerking voor zowel de verlenging met één jaar (vb.: nestbescherming) als een nieuwe overeenkomst voor vijf jaar met startdatum 01/01/2015 (vb.: onderhoud van poelen, aanplant van kleine landschapselementen, …). Deze maatregelen zullen wellicht in de toekomst via andere kanalen gesubsidieerd kunnen worden (vb.: VLIF steun, provinciale of gemeentelijke subsidies, …).

• Geen infomomenten, noch opzetten van communicatie naar zowel landbouwers, landbouworganisaties, landbouw- en milieuraden

De bedrijfsplanner zette in 2013 in op het verlengen van aflopende overeenkomsten. Alle objecten werden door de bedrijfsplanner op terrein bezocht. De landbouwer werd hier steeds van op de hoogte gesteld en uitgenodigd om mee op terrein de verschillende objecten te bekijken en te evalueren. Tijdens dit terreinbezoek bestond de mogelijkheid zaken bij te sturen en konden mogelijke knelpunten besproken worden. Indien de objecten voldeden aan de criteria waar de beheerovereenkomsten aan moeten voldoen, werden deze geheel of gedeeltelijk verlengd. Omwille van de extra ruimte heeft de bedrijfsplanner de opvolging van de nestbescherming op zich genomen in de gemeenten Berlare en Zele. Deze opvolging is door de bedrijfsplanner positief bevonden ter bevordering van de gebiedskennis en positief contact met de landbouwers. Tijdens deze terreinbezoeken werden verschillende nesten gelokaliseerd, een aantal Blauwborsten, gemerkte Kiekendief, Velduil, Grutto- en Kievit jongen gespot. Resultaat nestbescherming: • Grutto: 3 nesten • Slobeend: 1 nest • Kievit: 10 nesten • Gele kwikstaart: 4 nesten

In de loop van 2013 is er beperkt aandacht besteed aan verschillende gebiedsgerichte projecten. Verder is de opvolging van het project Gestroomlijnd landschap Maanbeek-Laresloot door de bedrijfsplanner of door de


dienst beheerovereenkomsten Regio West gegarandeerd. Ten slotte werd dit jaar intensief ingezet op de begeleidingen van de lopende dossiers. Door de landbouwers te begeleiden bij de uitvoering van hun overeenkomst uit dit zich op terrein in meer kwalitatieve overeenkomsten. Overzicht beheerovereenkomsten Hernieuwingen/verlengingen (startjaar 2009 – eindjaar 2013). In 2013 liepen drie overeenkomsten ten einde bestaande uit zestien details. Mogelijk te hernieuwen detail: • Weidevogelbeheer, uitstel maaien: 3.11ha (drie details) • Perceelsrandenbeheer, natuur: 0.21ha (één detail)

Twaalf details werden niet hernieuwd/verlengd. Reden van beëindiging van deze details: • Niet meer voldoen aan de wetgeving

Overzicht actieve beheerovereenkomsten binnen het regionaal landschap Schelde-Durme

Gemeente Dossiers Details Berlare 9 65 Bornem 5 41 Dendermonde 9 23 Hamme 1 4 Kruibeke 5 11 Laarne 3 11 Melle 2 4 Puurs 1 4 Schelle 1 7 Sint-Amands 3 6 Temse 8 25 Waasmunster 1 2 Wetteren 2 3 Wichelen 4 8 Zele 11 17 Totaal 65 231


Overzicht actieve beheerovereenkomsten.

Gepland 2014: De werking van de bedrijfsplanners zal in het huidige werkjaar onder andere gericht zijn op het eigen maken van het nieuwe PDPO III. De meeste aandacht zal gaan naar de aflopende overeenkomsten (startdatum 2009 en startdatum 2010) die moeten geëvalueerd worden binnen de mogelijkheden van het

05

101520253035

2009 2010 2011 2012 2013

Actieve beheerovereenkomsten

Lopende beheerovereenkomsten


nieuwe PDPO III. Naast het hernieuwen van lopende overeenkomsten is het dit jaar mogelijk nieuwe overeenkomsten te sluiten en in te gaan op nieuwe aanvragen. Nog steeds zal de werking in 2014 sterk beïnvloed worden door de onzekerheid betreffende sommige onderdelen van het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB), zoals de vergroening, die pas in voege treedt vanaf 01/01/2015. Mogelijks zullen de landbouwers de voorkeur geven deze hervormingen af te wachten voor zij een nieuwe overeenkomst zullen sluiten. Verder zal er ingezet worden op het informeren van de landbouwers over de nieuwe mogelijkheden Nazorg: De beheerovereenkomsten lopen voor een periode van 5 jaar. Na afloop van deze periode worden alle dossiers opgelijst en wordt er nagegaan welke hernieuwd kunnen worden. De bedrijfsplanner neemt steeds contact op met het betrokken landbouwbedrijf. Indien er interesse is voor hernieuwing van de bestaande beheerovereenkomst, wordt een bedrijfsbezoek gepland. Aangezien er tijdens de looptijd van de beheerovereenkomst op gebied van bedrijfsvoering en op gebied van wetgeving van de beheerovereenkomsten, heel wat kan veranderen, worden tijdens dit bedrijfsbezoek alle beheermaatregelen en –voorwaarden opnieuw overlopen. Wanneer het voor de landbouwer mogelijk is om te hernieuwen worden de nodige documenten in samenspraak met de bedrijfsplanner ingevuld. Na het sluiten van een beheerovereenkomst worden de landbouwers verder begeleid en ondersteund. De individuele aanpak en de goede kennis van het terrein, de landbouw en natuur van de bedrijfsplanner, worden door de landbouwer geapprecieerd. Deze begeleidingen zijn geen controles maar kunnen mogelijke problemen in de toekomst vermijden. Begeleidingen in 2013: • Kleine landschapselementen: 12 dossiers • Botanisch beheer: 1 dossier • Perceelsrandenbeheer: 1 dossiers Samenwerking en financiering: De VLM staat in voor de loonkost en werkingsmiddelen van de bedrijfsplanner. Gelinkte acties:, Actie 6: Poelenproject, Actie 7: Slotenproject,…

Actie 12 Landschapsloket

Idee / Initiatiefnemer: Agentschap Onroerend Erfgoed, Startjaar: 2010/2011, Trekker: Jan Maertens m.m.v. Eliza Romeijn-Peeters

Partners: Agentschap voor Onroerend Erfgoed, (natuur)verenigingen, landbouwers en particulieren Doelgroepen: Privaatrechterlijke en natuurlijke personen (landbouwers, verenigingen, particulieren) Doelstelling

- Behoud, herstel en ontwikkeling van kleine landschapselementen en landschapswaarden, bij voorkeur in prioritaire gebieden (ankerplaatsen, relictzones) en gebiedsgerichte projecten

- Aanzetten van eigenaars/beheerders tot actief beheer van waardevolle gebieden.

Omschrijving: Een aanzienlijk deel van de landschappelijk waardevolle gebieden in de streek is in eigendom en/of beheer van particulieren of lokale overheden. Via het Landschapsloket wil RLSD deze groep van eigenaars/beheerders ondersteunen om bij inrichting en beheer van deze gebieden de landschappelijke waarde te behouden/maximaliseren. Het Landschapsloket wordt gerund door de Landschapsanimator die instaat voor: communicatie en bekendmaking naar de doelgroepen, contact en overleg met de eigenaar/beheerder van KLE, opmaak van inrichtingen beheerplan in nauw overleg met eigenaar/beheerder, begeleiden van uitvoering van eenmalige inrichtings- en beheerwerken (bij voorkeur door sociale economiebedrijven) en voorzien van de nodige nazorg in nauw overleg met eigenaar/beheerder. Bij het begin van elk werkjaar werd de planning in nauw overleg met Agentschap Onroerend Erfgoed in een ‘afsprakennota’ vastgelegd.


Verslag werking 2013: Het landschapsloket kent sinds de oprichting in 2011 een groot succes, in het startjaar kregen we 130 aanvragen. In 2012 steeg dit tot 144, in 2013 zelfs tot 196 aanvragen. Deze actie blijft dus verder groeien. Bij de opvolging van de aanvragen worden voor zover mogelijk stagiairs ingeschakeld. In 2013 kregen we de medewerking van Bram Bauwens (van 5 november 2013 tot 31 januari 2014) i.s.m. het Universitair Centrum voor Begeleiding en Opleiding. Onderstaande tabel toont het aantal aanvragen per thema en per gemeente.

Bovenstaande tabel toont aan dat er ons vanuit elke gemeente uit het werkingsgebied van RLSD aanvragen hebben bereikt. Het betreft voornamelijk vragen over aanplant en beheer van houtige KLE's zoals knotwilgen en houtkanten (41%). Op de tweede plaats (36,5%) kwamen vragen binnen over inrichting en beheer van tuin, park en openbaar groen. Daarom werd in de najaarseditie van de Landschapskrant ook promotie gemaakt voor de gratis 'Tuin-Wijzer' die in navolging van de erg gewaardeerde 'Fruit-wijzer' door de Provincie Antwerpen werd uitgegeven.


11% van de aanvragen betrof poelen, vlasrootputten en sloten. Daarnaast waren er ook vragen naar advies, aanplant of aanleg en beheer van hoogstamboomgaarden (5,3%). Dit laatste kent dus maar een beperkt succes. De afschaffing van subsidies voor hoogstamboomgaarden door de overheid zal dit in ieder geval niet bevorderen. Tenslotte is het opmerkelijk dat het aantal aanvragen positief is gerelateerd met de promotie die al dan niet door de gemeenten zelf wordt gemaakt via de gebruikelijke infokanalen als de gemeentelijke website en het infoblad. In dezelfde lijn is het verschil in belangstelling vanuit de gemeenten voor de werking van het landschapsloket opmerkelijk.

Bijzondere projecten Landschapsbeheerplan Nieuwdonk in Berlare Dit is een integrale visie voor het duurzaam beheren van het recreatiedomein Nieuwdonk in Berlare, een voormalige zandwinningsput. De krachlijnen voor dit beheer zijn enerzijds het versterken van de natuurwaarden (met o.a. de inrichting van een oeverzwaluwenwand) en de daarmee samenhangende biotopen. Anderzijds het verder uitbouwen van passieve recreatie en gevoelig uitbreiden van de educatieve activiteiten. In 2012 werd dit dossier aan de aanvrager Intercommunale Dender, Durme en Schelde (DDS) overgemaakt. Ondertussen werd dit door het Agentschap voor Natuur en Bos positief geëvalueerd. De volgende stap is de vergunningsaanvraag die door de DDS zal worden ingediend. De Vaag in Waasmunster 'De Vaag' is een terrein van ca 9 ha in gemeentelijk eigendom tussen de Baudelodreef en de E17, vooral bestaande uit bos. I.s.m. het RLSD werd De Vaag tijdens de winter 2011-'12 ecologisch en cultuurhistorisch heringericht en wordt nu gebruikt als speelbos. O.w.v. de belangrijke natuur- en landschapswaarde is het gebied in beheer gegeven aan Natuurpunt met Pieter Van Dorsselaer als conservator. RLSD is afgevaardigd in de beheercommissie die voor het eerst ter plaatse vergaderde op 1 oktober 2013. Doel is de organisatie van een periodieke evaluatie van het beheer. De afspraken rond de vuurplek, de begrazing door schapen en het beheer van de bospercelen werd besproken. Goed nieuws was het duidelijk merkbare heideherstel: er schieten nieuwe plantjes van Struikheide op. Andere typische plantensoorten van heischraal grasland die we aantreffen: Zandzegge, Buntgras, Vogelpootje en Muizenoor. Vlindertuin in Berlare Dit project behelst de herinrichting (2011-2012) van een perceel in eigendom van de gemeente Berlare aan de oever van het Donkmeer. Ter evaluatie van de ontwikkeling en het beheer wordt de site periodiek bezocht. De site werd deels ingericht als vlindertuin. Vzw Durme heeft de site in 2013 ca 20 bezocht keer tijdens begeleide bezoeken van vnl scholen. Kasteelpark in Berlare Het RLSD is betrokken bij de uitvoering van het goedgekeurde parkbeheerplan voor het kasteelpark in Berlare. Op zondag 26 mei 2013 werd op deze locatie de Dag van het Park georganiseerd. Met begeleide wandelingen (26 deelnemers) en een infostand over Plant van Hier en zwaluwen, werkte het RLSD hieraan mee. RLSD gaf ook advies bij de geplande ontmoddering van de vijvers, i.s.m. het ANB (visserijbioloog Alain Dillen). Internaatsdomein in Dendermonde Het domein van het internaat van het gemeenschapsonderwijs in Dendermonde kreeg een natuurlijke en duurzame inrichting: zie jaarverslag 2012. Acties in 2013: opvolging van de aanplantingen (de eerste twee jaren


na de aanplant), levering extra plantmateriaal, deel worteldoek en technische ondersteuning door Stad Dendermonde. Ecologisch maaibeheer parking E-17 in Waasmunster Op vraag van buurtbewoners krijgt de wegberm langsheen beide parkings van de E17 op grondgebied Waasmunster sinds 2011 een ecologisch maaibeheer. Dit is een samenwerking tussen de gemeente Waasmunster, Agentschap Wegen en Verkeer (AWV), Natuurpunt Studie en lokale Natuurpuntvrijwilligers. Naast sensibiliseren is het doel meer kansen te creëren voor fauna en flora van bloemrijke graslanden, in het bijzonder dagvlinders en sprinkhanen (snortikker: Rode Lijst). Dit beheer wordt door de vrijwilliger Orwtin Hoffmann jaarlijks gemonitord en waar nodig bijgestuurd. Dit project werd bij de voorstelling van de nieuwe dagvlinderatlas van Vlaanderen uitgelicht als voorbeeld voor vrijwilligersinzet, ook verscheen het in verschillende persartikels. Naast dit vlinderproject ondersteunt RLSD ook het windmolenbedrijf Wase Wind bij de aanleg en het beheer van bloemrijke graslanden rondom de windturbines langs de E-17. De verdere uitwerking van dit project is voor 2014. Bosuitbreiding Eetgoed in Wichelen (Serskamp) Dit project is opgestart in 2011 en omvat de aankoop van een terrein (ca 1,8 ha) door de gemeente Wichelen. Het Regionaal Landschap Schelde-Durme is verantwoordelijk voor de realisatie van dit project. Dit gebeurt in samenwerking met de gemeente Wichelen, Natuurpunt afdeling Scheldeland en de lokale basisschool 'De Rozelaar'. Ondertussen is Natuurpunt afdeling Scheldeland aangesteld als beheerder. Het terrein zal in de komende jaren een ecologische inrichting krijgen. In 2011 werd een gemengd loofbos met bosrand van 1 ha aangeplant, in 2014 volgt nog 0,3 ha bos en 0,5 ha boomgaard. In 2013 werd deze tweede fase van dit project voorbereid. Daarbij kwam ondersteuning vanuit het project Houtzoeker en de kinderen van de 'De Rozelaar' hebben op 21 november 2013 een hele dag beheerwerk uitgevoerd. Ondersteuning van hakhoutbeheer RLSD ondersteunt de aanleg, het beheer en het (cultuurhistorisch en ecologisch) herstel van hakhoutbosjes o.w.v. de belangrijke waarde op vlak van natuur, landschap en erfgoed. In 2013 ging de aandacht naar hakhoutbosjes op het grondgebied van Berlare, Dendermonde (Grembergen), Hamme en Puurs. Dit gebeurt in overleg met de Bosgroepen. Samenwerking met jagers Vanuit het landschapsloket zijn er steeds meer contacten met lokale jagers en jagersgroepen. Daarbij wordt altijd kennis en ervaring over vnl. Kleine Landschapselementen uitgewisseld. Zo werd op 21 juni 2013 in Berlare een voordracht gegeven voor Wildbeheereenheid Donkmeer (45 aanwezigen). Opmerkelijk is ook de samenwerking rond een publicatie over reeën in het gemeentelijk infoblad 'Infogem' (sept-okt 2013) van Berlare. De stap naar een gezamenlijk fauna-akkerproject (zie elders) bleek dus goed haalbaar. Herstel van kleine waterpartijen Opmerkelijk zijn de toegenomen kansen om ook op dit vlak actief te zijn. Op dit moment zijn verschillende dossiers lopend waarbij het telkens gaat over een ecologische aanpak met oog voor cultuurhistorische waarden: een Oude Dender-arm in Dendermonde, de Grote Wiel in Hamme (Moerzeke) en een privaat vijvercomplex in Hamme (Moerzeke Buntjesstraatjen). In dit kader kunnen we ook verwijzen naar het project 'Wondermooie Wielen' dat hierbij aanleunt (zie Actie 18).


Volgende vormingsdagen werden in 2013 bijgewoond door de landschapsanimator: • bezoek aan een actieve eendenkooi in Zeeland (4 mei 2013, georganiseerd door vzw Durme) • bezoek aan de botanische tuin van Piet Baetens, Lange Meire 47, Laarne (12 juni 2013) • cursus 'werken met de zeis' in Eeklo (15 juni 2013, o.l.v. Filip Verhaeghe) • studiedag 'nieuwe toekomst voor een oud landschap' (3 oktober 2013, georganiseerd door Regionaal

Landschap Lage Kempen) • studie (halve) dag 'beheer van houtige Kleine Landschapselementen in Klein Brabant' (8 oktober 2013,

o.l.v. Tom Dhont) • studie (halve) dag contactpersonendatabank georganiseerd door de provincie Oost-Vlaanderen (23

augustus 2013, o.l.v. Filip Mahieu) Met de erfgoeddeskundigen Jean-Yves De Clippel en Dirk Artois van het Agentschap Onroerend Erfgoed werden twee momenten van overleg gepland: 18 februari (jaarverslag 2012 en planning 2013) en 26 september 2013 (terreinbezoek aan de gerealiseerde projecten 'De Vaag' in Waasmunster en een aantal herstelde Vlasrootputten in Sint-Amands). Nazorg: RLSD aanziet nazorg als een cruciaal punt bij de werking van het Landschapsloket. Uitgangspunt is dat het Landschapsloket enkel in werking treedt (inrichting, achterstallig onderhoud) mits voldoende garanties voor de nazorg (overgangsbeheer, regulier beheer). Deze nazorg wordt zoveel mogelijk vastgelegd in een duurzaam beheerplan. In eerste instantie staat de eigenaar/beheerder zelf in voor de nazorg. Waar nodig/mogelijk ondersteunt RLSD de eigenaar/beheerder bij de nazorg (bvb. via gemeentelijk KLE-reglement, Actie 14: Houtzoeker, vrijwilligerswerking natuurverenigingen die eigenaar ondersteunt bij het beheer, enz.) Landschapsteams kunnen ook voor nazorg worden ingezet. Een duurzaam landschapsbeheer vereist een continue opvolging. RLSD volgt de evolutie in de jaren na de werken op door regelmatige terreinbezoeken en overleg met eigenaar/beheerder. Op deze manier kan het beheer waar nodig worden bijgestuurd. Gepland de komende jaren: Focus op ondersteuning van gebiedsgerichte projecten. Voorlopig wordt gezien de grote vraag geen promotie in de Landschapskrant voorzien. Er zal ook proactief op zoek worden gegaan naar mogelijke projecten, zoals via het jaarlijkse ambtenarenoverleg. Sinds 2013 (o.w.v. definitieve erkenning RLSD) mogen de projectsubsidies van het Agentschap Onroerend Erfgoed over alle 14 gemeenten van het werkingsgebied worden gebruikt. Samenwerking en financiering: Loonkost Landschapsanimator, werkingskosten en projectkosten worden gefinancierd vanuit Agentschap Onroerend Erfgoed. Daarbuiten zijn ook de beheerovereenkomsten (VLM) en het intergemeentelijke subsidiereglement KLE dankbare instrumenten. Voor de nazorg wordt waar nodig/mogelijk samengewerkt met landbouwers, vrijwilligers-verenigingen en particulieren uit de omgeving. Gelinkte acties: Actie 8: Poelenproject, Actie 9: Slotenproject, Actie 10: Natuurloket, Actie 14: Houtzoeker, , Actie 15: Intergemeentelijk subsidiereglement voor kleine landschapselementen, Actie 16: Geïntegreerde gebiedsgerichte werking, Actie 28: NME-loket

Actie 13: Autochtone bomen en struiken/ Plant van Hier Idee / Initiatiefnemer: RLSD, Startjaar: 2009, Trekker: Eliza Romeijn-Peeters

Partners: Boomkwekers, overheden, Bosgroepen en Regionale Landschappen die autochtone bomen en struiken uit herkomstgebied Vlaamse Zandstreek/Brabants District West opkweken en uitplanten.


Doelgroepen - Doelgroep voor het terreingerichte luik zijn de instanties/verenigingen die in de streek houtige kleine landschapselement aanplanten. Dit is in eerste plaats RLSD zelf i.k.v. diverse acties; maar ook openbare besturen, bosgroepen, natuurverenigingen, … en particulieren die beroep doen op het Landschapsloket. - Doelgroepen voor de sensibilisatie rond streekeigen/autochtone bomen zijn zowel verenigingen, gemeenten als het brede publiek.

Doelstelling - Sensibilisatie van instanties/verenigingen/gemeenten die houtige kleine landschapselementen aanplanten - Communicatie over streekeigen/autochtone bomen en struiken en het label 'Plant van Hier'. - Opkweken van voldoende autochtoon materiaal zodat aanplantingen van KLE's maximaal met autochtoon plantgoed kunnen worden gerealiseerd. - Beschermen en verspreiden van autochtone planten binnen het werkingsgebied van RLSD.

Omschrijving: In het werkingsgebied van RLSD zijn streekeigen houtachtige plantensoorten nog talrijk aanwezig. Echter, slechts van een beperkt aantal populaties houtachtige planten (ca 5%) is met relatieve zekerheid geweten dat ze hier vanouds groeien. Veel van deze autochtone populaties zijn bedreigd. RLSD beoogt de versterking van deze genenbronnen. Daarvoor is de aanplant van autochtone bomen en struiken (vooral in relictzones, ankerplaatsen en natuurgebieden) van groot belang. Het werkingsgebied van RLSD is grotendeels gelegen in het ecodistrict Vlaamse Zandstreek en deels in het Brabants District West (vnl. Klein-Brabant en Schelle). RLSD werkt actief mee om de kennis over en het draagvlak voor autochtone bomen en struiken te vergroten bij zowel het brede publiek als bij instantie en verenigingen die regelmatig houtige Kleine Landschapselementen aanplanten.

Oogst, opkweek en verkoop RLSD nam deel aan overleg met diverse partners (andere RL'en, ANB, INBO) over onderlinge afstemming van oogst, opkweek, afname en sensibilisering van het label 'Plant van Hier'. Op vraag van de kwekers met Plant van Hier-label, werden dit jaar geen zaden ingezameld door de RL'n en Bosgroepen van de ecodistricten waarbinnen RLSD is gelegen. De kwekers wilden zelf inzamelen. In overleg met de partners werd besloten om op deze vraag in te gaan en dit jaar als een pilootjaar te beschouwen. De bosgroepen en RL-en gaven hun verwachte nood aan soorten door aan de kwekers. In de loop van 2014 zal geëvolueerd worden of de kwekers in staat zijn om voldoende zaad van voldoende soorten in te zamelen. Vervolgens zal, indien nodig, de taakverdeling bijgesteld worden. Inzamelen van autochtone zaden gebeurt bijgevolg voorlopig enkel nog in kader van sensibiliseringsacties. Op 16 september 2013 werden autochtone zaden ingezameld van Cornus sanguinea (rode kornoelje), Corylus avellana (hazelaar) en vooral Crataegus sp. (meidoorn sp) samen met leerlingen van het zesde jaar Natuur- en groentechnische wetenschappen (Tuinbouwschool Melle). Het zaad dat in opdracht van RLSD werd opgekweekt door de boomkwekers Sylva (Waarschoot) en B&C Van Hulle (Maldegem) en dat dit jaar beschikbaar was als bosgoed draagt officieel het label 'Plant van Hier' (zie www.plantvanHier.be). RLSD is sinds 2011 immers officieel gebruiker van dit label en de zaadoogst en opkweek gebeurden volgens de voorschriften.


Het plantgoed werd ingekuild op een terrein, ter beschikking gesteld door de stad Dendermonde. Er werden 2 verkoopsmomenten georganiseerd. Plantgoed afgenomen door 5 gemeentebesturen (Bornem, Berlare, Puurs, Wetteren en Dendermonde) en een 6-tal organisaties. Een tweede verkoopsactie volgt in het tweede deel van dit plantseizoen (jan-maart 2014). Een deel van het beschikbare plantgoed zal dan ook voor eigen acties worden gebruikt: Buitengewone-plekjes (Antwerpen), Cool van Nature (Dendermonde), aanplant Eetgoed (Wichelen), . Het resterende plantgoed wordt overgenomen door de boomkwekers. Plant van Hier In 2013 werd het project 'Plant van Hier, Platteland van Hier' afgerond. RLSD deelde dit project met de drie andere Antwerpse regionale landschappen. De hoofddoelstelling was het veiligstellen van het autochtone genetisch erfgoed van streekeigen bomen en struiken en het verhogen van het aantal autochtone bomen en struiken op het platteland. Dit wilden we realiseren door: (1) sensibiliseren over en herstellen van bestaande (bedreigde) autochtone restpopulaties in de provincie Antwerpen; (2) verhogen van het aanbod aan autochtoon plantgoed (via oogst en opkweek); (3) meehelpen aan de erkenning van autochtone groeiplaatsen in de provincie en inburgering van het label ‘Plant van Hier’; (4) vraag en aanbod op elkaar afstemmen via breed partnerschap; (5) sensibilisatie van grondeigenaars, grondgebruikers, milieuambtenaren, brede publiek en doorstroming van het plantgoed naar plantacties in het Antwerpse platteland. RLSD sensibiliseerde door artikels in de digitale nieuwsbrief en de Landschapskrant. Bij adviezen over aanplant van bomen en/of struiken kader van het Landschapsloket wordt standaard aandacht besteed aan het belang van autochtone bomen en struiken en het label 'Plant van Hier'. Ook bij adviezen over speelgroen vanuit het NME-loket en adviezen geformuleerd door het Natuurloket wordt waar mogelijk de link gelegd met autochtone bomen en struiken. RLSD stelt een banner over Plant van Hier ter beschikking. Deze banner werd oa gebruikt tijdens de Dag van het Park (Berlare), de aanplant van een geboortebos (Dendermonde) en de Fair trade fietstocht in Sint-Amands. Tijdens dergelijke activiteiten worden ook folders verdeeld. RLSD stelde Plant van Hier voor op de medewerkersdag van CVN-Oost-Vlaanderen in Puyenbroeck (Wachtebeke, 17/11/2014) en aan de WBE's van Donkmeer en Klein-Brabant. Verder nam RLSD Plant van Hier op in het voorbeeld KLE-subsidiereglement en spoorde de gemeenten aan om deze aanpassing over te nemen. Locaties autochtone bomen en struiken Zes eigenaars van groeiplaatsen van autochtone bomen en struiken in Klein-Brabant werden door RLSD op de hoogte gebracht van de waardevolle bomen en struiken in hun bezit. Aan hen werd gevraagd om aan deze ABS de nodige zorg te besteden. Indien gewenst kunnen ze advies aanvragen bij RLSD. Alle locaties opgenomen in de inventaris van autochtone bomen en struiken worden geleidelijk bezocht. Zo worden fouten en wijzigingen opgespoord. Deze worden gebundeld en zullen aan het ANB worden doorgegeven, zodat de inventaris verfijnd en verbeterd wordt. In 2013 kwamen vooral locaties in Klein-Brabant en Laarne aan bod.

Gepland 2014

Oogst, opkweek en verkoop: Samen met partners zal de oogst van autochtone bomen en struiken door de boomkwekers geëvalueerd worden. Indien nodig zal opnieuw door RLSD worden geoogst. Indien de HoGent vragende partij is, zal opnieuw een zaadoogstactie georganiseerd worden met leerlingen. De verspreiding van het autochtoon plantgoed wordt verder op punt gesteld. Dit zal gebeuren door de organisatie van de verkoop bij te sturen n.a.v. de ervaringen opgedaan tijdens de verkoop winter 2013-2014 en de nodige communicatie.

Plant van Hier: Verder zetten van overleg over vnl. promotie van het label, website en folder 'Plant van Hier'. Implementering 'Plant van Hier' in het gemeentelijk KLE-subsidiereglement.


Locaties autochtone bomen en struiken Verder zetten van de toetsing van de inventaris van autochtone bomen en struiken aan de praktijk.

Samenwerking en financiering: Op vlak van prospectie, oogst, opkweek en verspreiding van het plantgoed wordt zoveel mogelijk samengewerkt met andere regionale landschappen, bosgroepen en overheden. Voor het Brabants District West is deze samenwerking reeds een feit (zie hoger). Voor de Vlaamse Zandstreek dient dit nog te worden opgestart. Voor PDPO 'Plant Van Hier Platteland van Hier' werkte RLSD samen met drie Regionale Landschappen uit Antwerpen (Voorkempen, Kleine en Grote Nete, Rivierenland). Deze actie is opgenomen in de afsprakennota die in overleg met het Agentschap voor Onroerend Erfgoed werd opgesteld en gesubsidieerd. Voor de sensibilisering wordt oa samengewerkt met de Tuinbouwschool van Melle.

Gelinkte acties: Het opgekweekte autochtone plantgoed wordt in de eerste plaats gebruikt voor aanplantingen die RLSD zelf uitvoert i.k.v. diverse acties (bvb. Actie 6, Actie8, Actie11, Actie 12, Actie 28)

Actie 14 Houtzoeker

Idee / Initiatiefnemer: RLSD, Startjaar: 2009, Trekker: Jan Maertens Partners: Gemeenten en middenveldverenigingen actief rond groen- en natuurbeheer (VELT, landbouwverenigingen, vzw Durme, Natuurpunt, …), NME actoren in de streek, scholen, Agentschap voor Natuur en Bos, Inverde, Agentschap voor Onroerend Erfgoed Doelgroepen: Doelgroep aan aanbodzijde: eigenaars/beheerder van houtige KLE's die niet kunnen instaan voor achterstallig beheer/onderhoud. Doelgroep aan vraagzijde: particulieren die bereid zijn houtige KLE's te onderhouden in ruil voor het hout. Doelstelling - Particulieren betrekken bij landschapsbeheer - Stimuleren van onderhoud van KLE's, in het bijzonder knotbomenrijen. - Behoud en waar mogelijk versterking van de populatie holenbroedende vogels (typische soorten zijn o.a.: steenuil, holenduif, ringmus en de Rode lijstsoort gekraagde roodstaart).

Omschrijving: Knotbomenrijen vormen in de streek typische Kleine Landschapselementen. Maar o.w.v. verminderd gebruiksnut worden ze vaak niet meer onderhouden en daardoor in hun voortbestaan bedreigd. Anderzijds zit de interesse voor brandhout de laatste jaren sterk in de lift. Steeds meer particulieren ('houtzoekers') zijn vragende partij om zelf hout te zagen voor hun houtkachel. Via het project houtzoekers wil RLSD de particuliere vraag naar brandhout en het aanbod aan te onderhouden houtige KLE's op elkaar afstemmen. Om deze afstemming te stimuleren neemt RLSD volgende taken op zich: communicatie naar doelgroepen aan vraag- en aanbodzijde, opleiden van houtzoekers, opname van vraag- en aanbodzijde in een databank, vraag- en aanbodzijde onderling in contact brengen, verzekeren houtzoekers tegen lichamelijke ongevallen.

Verslag werking 2013:

In het najaar 2009 werd de werking rond houtzoekers opgestart. Ondertussen werden 7 opleidingssessies voor de houtzoekers georganiseerd (vanaf 2012 en na overleg met de verzekeringsmaatschappij aangevuld met nieuwe, ervaren kandidaten) met een pool van ca 180 houtzoekers als resultaat.

In de voorjaarseditie van de Landschapskrant werd een oproep voor aanbieders van hout gepubliceerd.


Werkwijze: na een eerste contact met de aanbieder wordt (vnl. met het oog op inschatting van risico's) zoveel mogelijk een terreinbezoek georganiseerd waarna het contract kan worden afgehandeld. De voorbije vier winters 2009-2012 werden ca 5000 bomen (vnl. knotwilgen, ook houtkanten) onderhouden. Deze winter 2013-'14 wordt gewerkt voor ca 70 aanbieders van hout. Kortom, 'houtzoekers' blijft een erg succesvol project. Er wordt ook aandacht besteed aan doelgroepspecifieke promotie. Naast het hout van burgers en verenigingen/organisaties, werden ons via deze weg in 2013 hout aangeboden door:

• ANB (Kalkense Meersen in Laarne en verschillende locaties in Bornem) • VLM (Kalkense Meersen in Wichelen) • W&Z (Hamme Driegoten en GOG Kruibeke-Bazel-Rupelmonde) • Natuurpunt Scheldeland (natuurgebied 'Het Eetgoed' in Wichelen) • vzw Durme (natuurgebieden 'De Hekkenhoek' in Dendermonde, 'Reservaatzone Donkmeer' in Berlare

en 'De Scheldebroeken' in Berlare, Zele en Wichelen) • Zeven gemeenten in het werkingsgebied van RLSD: Berlare, Bornem, Hamme, Kruibeke, Sint-Amands,

Waasmunster en Zele In overleg met de houtzoekers werd ook 'proactief ' gewerkt, wat inhoudt dat een aantal potentiële aanbieders op initiatief van de houtzoekers/het RLSD werden gecontacteerd. Op 31 mei 2013 werd in het bezoekerscentrum Donkmeer in Berlare i.s.m. vzw Durme een ontmoetingsmoment georganiseerd waarop alle houtzoekers werden uitgenodigd, er waren 17 deelnemers. Filip Verhaeghe (http://www.terratools.be)was uitgenodigd als gastspreker over 'goed gebruik van handgereedschap'. Op 25 november 2013 werd op het secretariaat van RLSD met afgevaardigde van de verzekeringsmaatschappij Ethias Edwin Vangoidsenhoven een (derde) informatief overleg gepleegd over de vrijwilligersverzekering.

Nazorg: Advies bij aanplant van houtkanten en knotbomen. Advies bij specifiek beheer van houtkanten en van zowel recent gepote als oudere knotbomen. Dit is een vast onderdeel van de cursus, mailings en het ontmoetingsmoment. Opvolging van uitgevoerde werken via steekproefsgewijze terreincontrole en navraag bij de aanbieders.

Gepland de komende jaren: Verder zetten van deze permanent groeiende actie. Aandachtspunten: promotie tegenover aanbieders vanaf de lente via de gebruikelijke kanalen van RLSD + doelgroepspecifieke promotie, pro-actieve aanpak, verder aftoetsen van de mogelijkheden tot samenwerking met (bio)boeren en Bosgroepen.

Samenwerking en financiering: Deze actie is opgenomen in de afsprakennota die in overleg met het Agentschap voor Onroerend Erfgoed wordt opgesteld en gesubsidieerd. Specifieke kosten: verzekering houtzoekers, cursus 'veilig omgaan met de kettingzaag'.


Gelinkte acties: Actie 10: Natuurloket, Actie 12: Landschapsloket, Actie 15: Intergemeentelijk subsidiereglement voor KLE’s

Actie15 Intergemeentelijk subsidiereglement voor kleine landschapselementen

Idee / Initiatiefnemer: RLSD, Startjaar: 2010, Trekker: Jan Maertens Partners: Gemeentebesturen, Agentschap voor Onroerend Erfgoed Doelgroep: Privaatrechterlijke en natuurlijke personen (landbouwers, verenigingen, particulieren), lokale overheden. Doelstelling: Optimalisering en onderlinge afstemming van de bestaande subsidiesystemen. Vereenvoudiging en uniformiseren van procedures en voorwaarden. Afstemming op subsidies hogere overheden en daarbij horend vermijden van dubbele subsidiëring. Afstemming op de werking van het Regionaal Landschap en andere organisaties.

Omschrijving: Nagenoeg alle gemeenten van het werkingsgebied van RLSD beschikken over een gemeentelijk subsidiereglement voor de aanplant en/of het onderhoud van Kleine Landschapselementen. Via deze reglementen geeft de gemeente zijn inwoners een belangrijke stimulans om op hun privéterrein bijkomende KLE's aan te leggen en/of om de bestaande KLE's goed te onderhouden. Dit systeem heeft absoluut zijn deugdelijkheid bewezen. Toch zijn er een aantal verbeteringen mogelijk. Ruimte tot dubbele subsidiëring bleek immers aanwezig en lang niet alle opportuniteiten werden benut. RLSD heeft op vraag van de gemeenten en na breed overleg een vrijblijvend maar in detail uitgewerkt voorstel gedaan om het huidige systeem te optimaliseren. Daarbij vallen voor de meeste gemeenten een aantal nieuwe elementen op zoals de subsidiëring van het onderhoud van een Trage Weg en het onderhoud van een sloot. Aan elke toelage zijn bepaalde voorwaarden verbonden. Essentieel onderdeel is de uitgebreide inhoudelijke en administratieve begeleiding die is voorzien en die wordt verzorgd door RLSD. Naast het reguliere spoor van uitvoering van werken door de aanvrager tegen een gemeentelijke vergoeding wordt indien mogelijk een bijkomend spoor aangeboden dat voorziet in uitvoering door RLSD tegen maximum 30 procent van de reële kost. Dit is bijvoorbeeld het geval voor werken in relictzones of ankerplaatsen waarvoor projectsubsidies van het Agentschap Onroerend Erfgoed kunnen worden aangesproken.

Verslag werking 2013: Ondertussen is het nieuwe reglement al in 10 gemeenten (Berlare, Hamme, Kruibeke, Melle, Puurs, Sint-Amands, Waasmunster, Wetteren, Wichelen en Zele) goedgekeurd. De andere gemeenten verkiezen het bestaande reglement of ondersteunen Kleine Landschapselementen projectmatig. Elke gemeente die het nieuw reglement goedkeurde, biedt de door het RLSD samengestelde wervende infobrochure ‘Werk mee aan een mooier landschap’ over het intergemeentelijk subsidiereglement KLE (gekaderd binnen de totale landschapswerking van RLSD) aan. Nazorg: Opvolging van het project wordt allereerst verzekerd door de controles (telkens in het zomerhalfjaar) van elke aangevraagde en goedgekeurde aanplant, aanleg of onderhoud van KLE. In geval van aanleg of aanplant van KLE worden de aanvragers altijd uitgenodigd om zich ook bij het toekomstig beheer te laten ondersteunen door RLSD. In geval van subsidieaanvragen wordt dit in de meeste gevallen zelfs door het nieuw reglement verplicht.

Gepland de komende jaren: Op regelmatige basis wordt bij de gemeenten die het nieuw reglement nog niet hebben goedgekeurd, geïnformeerd naar hun planning op dit vlak. Gemeentebesturen en gemeentelijke adviesraden kunnen een uiteenzetting en/of verdere begeleiding over het nieuw reglement aanvragen. Bij de gemeenten die wel al met het nieuw reglement werken, valt op dat de interesse vanuit de potentiële aanvragers (veelal particulieren) sterk verschilt. Sommige gemeenten ontvangen opmerkelijk veel, andere


opmerkelijk weinig aanvragen. Daarom zal op regelmatige basis promotie worden gemaakt via de kanalen van RLSD en de gemeenten zelf.

Samenwerking en financiering: Het project gaat uit van een uitgebreide en permanente samenwerking met de gemeentelijke milieudiensten. De subsidiëring komt van de gemeenten. Elke gemeente beslist autonoom over het jaarlijks te begroten budget. Deze actie is opgenomen in de afsprakennota die in overleg met het Agentschap voor Onroerend Erfgoed wordt opgesteld en gesubsidieerd.

Gelinkte acties: Actie 8: Natuurloket, Actie 21: Trage Wegen, Actie 12: Landschapsloket, Actie 13: Autochtone Bomen en Struiken, Actie 14: Houtzoeker, Actie 6: Poelenproject, Actie 7: Slotenproject, Actie 16: Geïntegreerde gebiedsgerichte werking

Actie 16: Geïntegreerde gebiedsgerichte werking, bijdragen aan IHD Omschrijving Om soorten te houden in Speciale Beschermingszones SBZ moeten, in ons versnipperd landschap, ook de randen en de verbindingen kwalitatief zijn. Elk gebied vraagt daarom ook maatwerk. In elk gebied zal het realiseren van SBZ een werk zijn dat niet door één partner kan worden gedragen en gerealiseerd. Het zal werk zijn van vele handen en schouders. Beheer Natura 2000 netwerk Een deel van het Natura 2000 netwerk ligt in gebieden waar de Vlaamse overheid een eigen bevoegdheid heeft, bv. een domeinbos of door ANB beheerde natuurreservaten. Andere delen van het netwerk vallen samen met (erkende) natuurreservaten in beheer bij de terreinbeherende verenigingen. In specifieke gevallen worden terreinen beheerd via overeenkomsten met ANB of een natuurvereniging, bv. op militair domein. In deze gebieden is de uitvoering van de IHD’s in principe gegarandeerd vermits het onder het beleid van de overheid of de vereniging valt. Echter, grote delen van het Natura 2000 netwerk liggen op gronden van private eigenaars, lokale overheden, landbouwers, … Voor grote delen van de Natura 2000 gebieden is een duurzaam natuurgericht beheer dus actueel nog onvoldoende verzekerd. In de belangrijke stukken van ons Natura 2000 gebied die in particulier bezit zijn, is in de praktijk weinig of geen aandacht besteed aan de Europese doelstellingen, tenzij in het kader van het vergunningenbeleid. Het behalen van de doelstellingen zal via aankoop of samenwerkingsmodellen moeten gebeuren. Diverse beleid en maatwerk Om de realisatie van het Natura 2000 te halen zal een zeer divers beleid gevoerd moeten worden, waarin niet enkel de Vlaamse overheid zelf, maar ook vele partners een rol zullen moeten spelen. Elk SBZ gebied is uniek en heeft zijn eigen (verhoudingen met) actoren en gebruikers. De IHD’s realiseren is daarom in elk gebied specifiek en maatwerk. Naast de doelstellingen m.b.t. de IHD is er in het Vlaamse natuurbeleid ook specifiek sprake van de G-IHD waarbij op gewestelijk niveau doelstellingen worden beoogd m.b.t. soorten en habitats die niet steeds gebonden zijn aan de SBZ, zoals bv. akker- en weidevogels. In het bijzonder kunnen de RL’en vanuit hun platformwerking een belangrijke meerwaarde bieden bij de draagvlakvorming voor deze G-IHD’s, de ondersteuning van het hiervoor beschikbare instrumentarium (zoals de beheerovereenkomsten) en het uitvoeren van maatregelen in eigen beheer om de doelstellingen hieromtrent te behalen. Regionale Landschappen spelen nu reeds een belangrijke rol via hun brede plattelandswerking. Elk RL legt de focus op samenwerking met doelgroepen en actoren om meer draagvlak voor natuurbehoud te bekomen. Via vele terreingerichte concrete projecten en acties verhogen zij nu reeds de natuurwaarden in het buitengebied aanzienlijk, buiten de erkende reservaten en domeinbossen. Het is duidelijk dat er voor de RL’n daarom een grote opdracht ligt in het creëren van draagvlak voor de Natura 2000 gebieden bij het grote publiek en de betrokken particulieren in het bijzonder. Ook zullen er grote inspanningen geleverd moeten worden om particulieren daadwerkelijk bij te staan via communicatie, educatie, concrete ondersteuning en het opzetten van samenwerkingsverbanden. Particuliere eigenaars zullen immers


eerder zelden intrinsiek gemotiveerd zijn voor bescherming van zeldzame dier- of plantensoorten. Hun medewerking wordt bekomen door hen aan te spreken op andere waarden zoals streekidentiteit, erfgoedwaarden, beeldkwaliteit (schoonheid-‘properheid’), toeristische potenties e.d. Financiële ondersteuning en concrete bijstand bij plannen, vergunningen, documenten is bijna steeds noodzakelijk om medewerking van deze partners te bekomen. Locale overheden hebben voor het nakomen van hun verplichtingen ook bijkomende ondersteuning nodig. Het ontbreekt hen immers aan expertise, tijd en middelen. Expertise Regionale Landschappen In het proces en het realiseren van het Natura 2000 netwerk kunnen de regionale landschappen dan ook een belangrijke rol vervullen. Ze beschikken over heel wat troeven om deze taken op zich te kunnen nemen: - Ze beschikken over de knowhow van soortgericht werken en gebiedsgericht werken; - Ze zijn aanvaard als gesprekspartner bij vele actoren die eerder huiverig staan tegenover natuurbeheer; - Ze hebben geen beleidstaken of vergunningsbevoegdheid maar zijn draagvlak- en uitvoeringsgericht; - Ze benaderen de omgeving via een brede insteek van natuur – landschap – erfgoed; - Ze beschikken over multi-inzetbare teams met naast biologen en bio-ingenieurs ook

communicatiemedewerkers, erfgoeddeskundigen en educatieve medewerkers; - Ze spelen vlot in op bijkomende subsidiemogelijkheden als Interreg, Life, PDPO, Leader… waardoor zij een

groot multiplicator effect teweegbrengen en extra middelen kunnen aantrekken; - Ze hebben een werking die is afgestemd op de specifieke streek en op de kenmerkende actoren van de

streek, ze leveren passend maatwerk. Het Regionaal Landschap Schelde-Durme zet de komende jaren in op de volgende acties (16A, 16B, 16C, 16 D, 16 D). Meer informatie hieronder.

Actie 16A: Gestroomlijnd Landschap, Vallei van de Maanbeek-Laresloot Het Regionaal Landschap Schelde-Durme werkt samen met de gemeenten Wetteren, Laarne en Destelbergen aan het project 'Gestroomlijnd Landschap', een initiatief van het provinciebestuur Oost-Vlaanderen. Voor onze streek houdt dit concreet in dat er werk wordt gemaakt van de versterking van de natuurlijke verbinding in de (omgeving van) de vallei van de Maanbeek en Laresloot tussen de Damvallei en de Kalkense Meersen. Dit meerjarenproject omvat verschillende acties op het grondgebied van de gemeenten Destelbergen, Laarne en Wetteren. In 2013 werd gerealiseerd: Aanplant van een solitaire zomereik omgeving Lange Meire (bij het kruispunt van de Maanbeek) in Laarne. Aanplant van zwarte els en rode kornoelje omgeving Kortewegel in Laarne (zie foto).


Herstel van ruim 300m walgracht rondom de historische Schalieveldhoeve in Destelbergen. Op dit vlak was er uitgebreid overleg met provincie Oost-Vlaanderen, het Agentschap Onroerend Erfgoed en stedenbouw. Het RLSD leverde ook advies bij de herstelsnoei van de overstaande zomereiken, het herstel van het hakhoutbeheer van de zwarte elzen en een aanplantingsplan omgeving walgracht en straatkant. Deze actie werd op verzoek van de provincie gerealiseerd. Op 19 december 2013 konden tien studenten van de Universiteit Gent tijdens een begeleid terreinbezoek met de verschillende realisaties van dit project kennis maken.


Actie 16B: Natuurinrichting Berlarebroek en Donkmeer Vanuit RLSD werden de overlegmomenten (16 mei, 18 juni, 21 juni, 24 oktober en 6 december 2013) bijgewoond. Bijzonder voor dit jaar was de begeleiding van een visstandonderzoek dat van 4 tot 8 oktober werd uitgevoerd in een selectie van kleine en grotere waterpartijen binnen het projectgebied. Een eerste realisatie van het Natuurinrichtingsproject is het herstel van historisch hooilandbeheer door RLSD in de verruigde graslanden 'Verrebroek' op het grondgebied van de intercommunale DDS en in samenwerking met de DDS-jachtgroep. Verder schreef RLSD het Landschapsbeheerplan Nieuwdonk in Berlare, dit is een integrale visie voor het duurzaam beheren van het recreatiedomein Nieuwdonk in Berlare, een voormalige zandwinningsput (zie Actie 12Landschapsloket). Actie 16 C: Kruibeekse Polders: Onthaalplan Idee / Initiatiefnemer: ANB, W en Z, RLSD, Startjaar: 2011, Trekker RLSD: Stijn Van Belleghem Partners: ANB, gemeente Kruibeke, Toerisme Vlaanderen, W en Z Doelgroep: Bewoners van de streek, met name de inwoners van gemeente Kruibeke en omliggende gemeenten Doelstelling: - een actieve bijdrage leveren aan het Europees project STEP (Sustainable Tourism in Estuary Parks) door mee te werken aan het communicatieplan rond biodiversiteit en duurzaam toerisme. Een belangrijke overkoepelende doelstelling van het project is het behouden, versterken en ontwikkelen van Europees belangrijke habitats en soorten binnen het SBZ. Dit levert een bijdrage aan IHD. - uitwerken van een duurzame oplossing voor vraagstukken in het gebied voor de functies natuur, recreatie en en veiligheid.


Concrete doelstelling voor RLSD: Gebiedsgericht ondersteunen van de overheden (o.a. gemeente) bij het nemen van natuur- en landschapsgerichte maatregelen in het projectgebied. Omschrijving: Ter hoogte van Kruibeke mondt de Rupel uit in de Schelde. Op deze strategisch gekozen plek wordt gewerkt aan het grootste gecontroleerd overstromingsgebied Kruibeke-Bazel- Rupelmonde (GOG KBR), dat ruim 600 ha telt. Een gedeelte van het overstromingsgebied herbergt straks getijdennatuur, een ander deel wordt wetland. Zo geeft het project KBR een boost aan authentieke Scheldenatuur: liefst 300 hectare slikken en schorren, 150 hectare weidevogelgebeid en 92 hectare elzenbroekbossen komen erbij. Verslag werking 2013 het Regionaal Landschap zetelde o.a. in de jury voor de ontwerpwedstrijd 'onthaalsite'. Gepland komende jaren: De komende jaren zal in de eerste plaats geïnvesteerd worden in onze afbakening van onze rol en taak, met oog op het betrokken blijven als adviesorgaan. Samenwerking en financiering: ANB en Wen Z zijn de instanties die middelen hebben gezocht voor dit project. RLSD levert een bijdrage door inzet van personeel. Gelinkte acties: Actie 12: Landschapsloket, Actie 28 NME loket, Actie 16 A en 16 B. Actie 16 D: voorbereiding Life aanvraag 'communicatie' Initiatiefnemer/trekker: Vlaamse Koepel Bosgroepen en Vlaams Overleg Regionale Landschappen Contactpersoon RLSD: Stijn Van Belleghem Partners: Bosgroepen, regionale landschappen, ANB

Doelgroepen: Particuliere (bos-)eigenaars Doelstelling: Het faciliteren van het leveren van een bijdrage door private eigenaars aan de realisatie van de instandhoudingsdoelstellingen in Vlaanderen Omschrijving: Bosgroepen en regionale landschappen ambiëren de indiening van een LIFE+-project in juni 2013. Het faciliteren van het leveren van een bijdrage door private eigenaars aan de realisatie van de instandhoudingsdoelstellingen in Vlaanderen is hierbij het leidmotief. Inmiddels is reeds een intern voortraject doorlopen waarbij bosgroepen en regionale landschappen een onderwerp hebben afgelijnd, een werkwijze hebben vastgelegd en kwamen tot een voorstel van structuur voor de projectorganisatie. Vertrekpunt in het voorgestelde project is het nemen van (communicatie)acties op het terrein om een effectieve, wezenlijke en zichtbare bijdrage te leveren aan het implementeren van de IHD op private gronden. Hierbij willen we vertrekken vanuit een coherente visie. Het generieke idee is om op private eigendommen op grote schaal kleine, maar zinvolle (communicatie)maatregelen te nemen ten behoeve van het biotoopsverbetering van amfibieën en vleermuizen die tot doel zijn gesteld voor Speciale beschermingszones in Vlaanderen. Om de samenwerking van bosgroepen en regionale landschappen maximaal tot expressie te laten komen, is het de bedoeling dat beide organisaties in de geselecteerde focusgebieden maatregelen plannen die elkaar wederzijds versterken. Om die reden worden acties voorbereid rond soortgroepen die gebaat zijn bij de combinatie van rijk gestructureerde overgangen tussen bos en open landschap en waar (de som van vele) kleine maatregelen een echte meerwaarde zijn. Haast vanzelf kwamen we zo bij vleermuizen en amfibieën waarvoor gerichte realisatie van ‘kleine maatregelen’, geconcentreerd in NATURA2000 gebieden (of afgebakende delen ervan), erg waardevol zijn. Verloop actie: Uitgevoerd 2012: Voortraject: projectdefinitie en overleg VORL, bosgroepen, ANB, kabinet en VVP Uitgevoerd in 2013 - Januari-april 2013: verdere uitwerken van projectaanvraag + begroting + engagementen

partners/eigenaren, - Mei 2013: Partnerverklaringen en financiering officieel laten goedkeuren - Juni 2013: LIFE dossier indienen


Het project werd niet goedgekeurd! Samenwerking en financiering: er zal dus geen financiering komen Gelinkte acties: Actie 10. Veilige verbinding voor amfibieën, Actie 15 Kleine Landschapselementen, Actie 8 Natuurloket Actie 16 E Boskant Idee / Initiatiefnemer: RLSD startjaar: 2014, Trekker: Eliza Romeijn-Peeters Partners: Particuliere eigenaar, ANB, gemeente Wetteren, Doelgroep: Bewoners van de streek, met name de inwoners van gemeente Wetteren Doelstelling: Dit project moet resulteren in een gezonde kamsalamanderpopulatie in een kernbiotoop van 3.5 ha met een optimaal netwerk van 6 geschikte poelen en kwalitatief waardevolle graslanden en houtkanten gelegen in een SBZ en die fungeren als landbiotoop en overwinteringsplaats. Dit project levert een bijdrage aan IHD. Verder wil dit project de buurtbewoners bewust maken van het ecologisch belang van deze percelen en de daarop voorkomende amfibieën. Omschrijving: In functie van de boomkwekerijen is er in Wetteren sinds begin vorige eeuw veel bos omgezet naar sierteeltgronden. Dit resulteerde in een halfopen landschap met sierteelt, akkers weilanden en verschillende resterende oude boskernen. De percelen waar dit project zich op focust is relatief goed gevrijwaard gebleven van sierteeltgronden dankzij de aanwezigheid van een kwelgordel, die de grond ongeschikt maakt. In deze gordel bevinden zich verschillende historische poelen (ontstaan door kleiwinning ifv de fabricatie van bakstenen die gemaakt werden in kleine veldovens) en een vrij dicht netwerk van kleine landschapselementen. Mede hierdoor bevindt zich hier een belangrijke restpopulatie van de kamsalamander. In dit gebied werden eerder door RLSD poelen en grachten geruimd. Op vrij korte tijd werden de poelen door verschillende salamandersoorten bevolkt, maar het resultaat is suboptimaal omdat het nodige beheer van het aanpalende landbiotoop achterwege blijft. Alle betrokken percelen zijn op het gewestplan aangeduid als landbouwgebied en liggen in SBZ ‘Bossen van het Zuidoosten van de Zandleemstreek’, BE2300044-8 Hospiesbos, aangeduid wegens het voorkomen van oude boskernen en kamsalamanders. Dit project levert bijgevolg een bijdrage aan de IHD. In kader van dit project zullen volgende acties uitgevoerd: verschralen van graslanden, maaien van ruigten en oevers, herprofileren van 2 bestaande en het graven van 2 nieuwe poelen. Verslag werking 2013: Een projectvraag werd, ism de eigenaar, ingediend bij ANB. RLSD wacht nu op een officiële goedkeuring. Gepland 2014: Het project zal opgestart en afgerond worden: aanvraag stedenbouwkundige vergunning, opvolging van de werken, overleg met gemeente Wetteren, infomoment voor buurtbewoners… Samenwerking en financiering: Dit is een quick-win-project van het Agentschap voor Natuur en Bos. Via deze projecten wil ANB de kans bieden aan de privéeigenaars en verenigingen binnen de speciale beschermingszones (SBZ) om nu al een bijdrage te leveren aan de instandhoudingsdoelstellingen. VLM en ANB zijn de instanties die middelen hebben gezocht voor dit natuurinrichtingsproject. 90% van de kosten zullen door ANB gedragen worden, 10% door de eigenaar. Gelinkte acties: Actie 12: Landschapsloket, Actie 28 NME loket, Actie 8 Natuurloket

Actie 17 Scheldehelden Schelle 'Neuzen in het nautisch verleden' Dit project is een initiatief van Toerisme Rupelstreek – Vaartland in samenwerking met de gemeente Schelle, provincie Antwerpen, Natuurpunt Rupelstreek, Heem- en Oudheidkundige Kringen Schelle en Hemiksem en het Regionaal Landschap Schelde-Durme die optreedt als trekker. Het plan was om de natuur- en landschapswaarde van de vallei van de Benedenvliet op de grens van de gemeenten Schelle en Hemiksem te versterken met aandacht voor het nautisch verleden van deze site.


De geplande werken zijn in de loop van 2013 afgewerkt: renovatie kraanstaketsel, beheerwerken en creatie vista's langsheen de Benedenvliet en de Trage Weg, aanplanting van een iepenhaag langsheen de Trage Weg en van een meidoornhaag rondom het pompgemaal, plaatsing van enkele infoborden en een zitbank. Zondag 26 mei 2013 werd het project ingehuldigd. Over de hele dag werden ca 200 aanwezigen geteld.

Actie 18: Scheldehelden Bornem 'Wondermooie Wielen'

Idee / Initiatiefnemer: Natuurpunt Klein-Brabant, Startjaar: 2012, Trekker: Eliza Romeijn-Peeters

Partners: Gemeentebestuur Bornem, Natuurpunt Klein-Brabant, Toerisme Klein-Brabant-Scheldeland VZW, Polderbestuur Scheldeschorren-Noord, het Wielhof vzw, Heemkundige kring Klein-Brabant, VZW De Notelaer

Doelgroepen: Alle omwonenden uit de regio Klein-Brabant

Doelstelling: Natuurlijk oeverherstel langs de Wielen met aandacht voor recreatie, landschap en cultuurhistorie. Omschrijving: Het project sluit aan bij de vraag naar betere samenwerking tussen de verschillende verenigingen begaan met de wielen van Bornem. Dankzij de diversiteit aan werkdomeinen van de verschillende projectpartners ligt de klemtoon zowel op het recreatieve, ecologische als het cultuurhistorisch aspect van de wielen.

Verslag werking 2013: Het project werd volledig afgerond. Het project startte met de opmaak van een gedetailleerde inventaris van alle wielen in Bornem. Aan het Kleine kragenwiel werd een versleten vissershut


afgebroken en kwam er een rustplek in de plaats. Hier werd ook een ijsvogelwand, struikgordel en een takkenril aangelegd ism JNM. Ter hoogte van de ijsvogelwand werd overigens reeds een ijsvogel werd gespot. We legden contacten met de eigenaars van het Hingenewiel, het oude Scheldewiel en het Schoorlandwiel ivm de gewenste beheersmaatregelenen. Er werden 2 picknickbanken, 3 infoborden en een nestplaats voor de torenvalk geplaatst. Op 22 september ging een familiehappening (120 aanwezigen) door waarop de wielen aan het grote publiek werden voorgesteld. Ten slotte werd ook een wandelen fietsbrochure samengesteld met als thema de wielen in Bornem.

Samenwerking en financiering: Samenwerking: zie alle partners, financiering: VLM. 70% van de afbraakwerken aan het Kleine Kragenwiel en de struikengordel werd gefinancierd door het Agentschap Onroerend Erfgoed. De nestplaats voor de torenvalk werd betaald door RLSD. De Polder Scheldeschorren-Noord betaalde, als eigenaar van het Kleine Kragenwiel, 30% van de afbraakwerken aan het Kleine Kragewiel.

Gelinkte acties: Actie 12: Landschapsloket, Actie 8: Natuurloket, Actie 28 NME Loket, Actie 21 Trage Wegen

Actie 19: Buiten-gewone plekjes Idee/Initiatiefnemer: RLRL (hoofdpromotor) i.s.m. Antwerpse Regionale Landschappen, Startjaar: 2012, Trekker: Eliza Romeijn-Peeters Partners Provincie Antwerpen, RL de Voorkempen, RL Schelde-Durme, RL Kleine Grote Nete, Landschapspark Zuidrand, Antwerpse gemeenten, overige instanties, brede publiek… Doelgroepen Brede publiek (gemeenten, open ruimte gebruikers, andere instanties, …) Doelstelling Door opknappen en vergroenen willen de Antwerpse regionale landschappen 50 locaties in de provincie Antwerpen transformeren tot “buiten-gewone plekjes”. Dit door een participatieve benadering waarbij het brede publiek een centrale rol speelt in het project. Zij zorgen voor het aanmelden van locaties en kunnen ook ingeschakeld worden bij de opknapwerken. We willen aantonen dat je met vele kleintjes een groot verschil kan maken. Volgende doelstellingen staan hierbij voorop:

- Een rechtstreekse kwaliteitsverbetering van de leefomgeving in de Antwerpse gemeenten - Een verhoging van de beleefbaarheid van woon- en werkomgeving - Een verhoogde betrokkenheid van gemeenten en inwoners - Draagvlakvergroting voor het belang van groen, ook de kleine plekjes - De buiten-gewone plekjes fungeren als demonstratieprojecten waarmee een katalysator-effect wordt beoogd om bijkomende locaties aan te pakken

Omschrijving Via dit PDPO project zullen in heel de provincie Antwerpen zo’n 50 locaties opgefleurd worden. Dit is niet alleen ten voordelen van de natuur maar ook ten voordelen van de gebruikers van de open ruimte van deze locaties. Er zijn zoveel plekjes en hoekjes in de provincie die tussen de mazen van het net glippen. We zetten daarom ook vooral in op de sociale betekenis van het groen om zo een breed publiek aan te spreken en een mooie samenwerking tussen mens en natuur tot stand te brengen die ook na het project nog blijft voortbestaan. Door het opknappen van deze plekjes tonen we aan het brede publiek en de gemeentebesturen dat je met relatief kleine ingrepen (zonder vergunningplicht) grote veranderingen kan maken. Het project werkt daardoor mee aan landschapszorg maar speelt ook een belangrijke rol in de sensibilisatie van het thema.


Verslag werking 2013:

- Informeren en sensibiliseren van de RLSD-gemeenten (+ Zwijndrecht) met de vraag zich te engageren voor het project. Alle Antwerpse gemeenten aangesloten bij RLSD doen mee.

- Informatiecampagne naar het brede publiek . - Selectie van 3 aangemelde plekjes per gemeente voor de publiekswedstrijd. - Promotiecampagne voor de publiekswedstrijd. - Opmaken van ontwerp voor één plekje per gemeente.

Gepland 2014

- Terugkoppelen van ontwerpen met de gemeente en eventueel buurtbewoners en aanpassen van de ontwerpen.

- Begeleiden van de uitvoering van de ontwerpen. - Opzetten van publiekswedstrijd waarin het brede publiek kan stemmen op het mooiste buiten-gewone

plekje. Er worden 3 plekjes in de provincie Antwerpen verkozen die dan een publieksevenement krijgen.

- Afhankelijk van de locatie (binnen of buiten het werkingsgebied van RLSD) van de 3 mooiste buiten-gewone plekjes : organisatie van een publieksevenement.

Nazorg en opvolging RLSD zal de opgeknapte plekjes na 2 en na 5 jaar gaan bezoeken ter ondersteuning van de eigenaar. Samenwerking en financiering Personeelskost (0.1 VTE) per plekje waarvoor RLSD verantwoordelijk is voor de uitvoering. Financiering opknap- en ingroeningswerken 50 plekjes: € 65% door PDPO en 35% door eigenaar

Gelinkte acties: Actie 12: Landschapsloket, Actie 8: Natuurloket, Actie 28 NME Loket, Actie 21 Trage Wegen

Actie 20: Het Hingenewiel: een parel op komst!

Idee / Initiatiefnemer: RLSD, Startjaar: 2014, Trekker: Eliza Romeijn-Peeters

Partners: Natuurpunt Klein-Brabant, Het Wielhof vzw, Heemkundige kring Klein-Brabant, Provincie Antwerpen (Dienst Duurzaam Milieu- en Natuurbeleid)

Doelgroepen: eigenaar Hingenewiel, visclub Platte Pen, buurtbewoners van het wiel

Doelstelling:

1. Het verhogen van de biodiversiteit van het Hingenewiel

2. Herstel van het uniek landschappelijk karakter van het Hingenewiel.

3. Verhogen van de kennis van het ecologisch, cultuurhistorisch en recreatief belang van het Hingenewiel, en wielen in het algemeen, bij inwoners en vissers.


4. Het heropenen van een verdwenen buurtweg langs de oever van dit wiel. Omschrijving: Het Hingenewiel is privaat, maar gelegen langsheen de openbare weg en daardoor goed zichtbaar. Een deel van het wiel is verhuurd aan een visclub. Het Hingenewiel is één van die wielen die lijdt onder vrij intensieve visactiviteiten, maar waar, mits enkele aanpassingswerken, achterstallige beheer en afspraken met vissers, de ecologische waarde sterk kan toenemen. De acties voorzien binnen dit project zijn zeer divers, gaande van het heropenen van een verdwenen oeverpad, over het ruimen van een verbindingsgracht, naar het plaatsen van een vlot voor een nestplaats voor het visdiefje. De kwaliteit van het slib afkomstig van het ruimen van de gracht (en dus de al dan niet mogelijkheid om het slib zonder meer lokaal te verwerken) zal bepalen hoeveel budget er is voor het uitvoeren van de andere acties.

Bij de uitvoer van dit nieuwe project wordt gebruik gemaakt van de ervaring en kennis opgebouwd tijds het project Wondermooie wielen (Actie 18)

Verslag werking 2013: Het projectvoorstel werd geschreven en ingediend.

Gepland 2014: Het uitvoeren van analyses van de water en slibkwaliteit en het opmaken van een diepteprofiel zijn de eerste acties waarvan werk zal gemaakt worden. De resultaten hiervan zijn doorslaggevend voor het verdere verloop van het project. Mogelijke acties zijn: ruimen van de gracht (prioritair), hakhoutbeheer, vervangen van een aftands visrooster, maken van een ijsvogelwand, heropenen van een verdwenen oeverpad, overleg met de visclub, herstel van de oever langsheen de straat, ….

Samenwerking en financiering: Voord it project wordt €12,500 ter beschikking gesteld door de Provincie Antwerpen (Dienst Duurzaam Milieu- en Natuurbeleid). Er wordt gezocht naar bijkomende financiering (o.a. Gemeente Bornem, Agentschap Onroerend Erfgoed).

Gelinkte acties: Actie 12: Landschapsloket, Actie 8:Natuurloket, Actie 18: Wondermooie wielen, Actie 28:NME loket, Actie 21: Trage Wegen


Recreatief medegebruik en natuurrecreatie Actie 21: Trage wegen doen herleven Idee / Initiatiefnemer: RLSD, Startjaar: 2008, Trekker: Ilse Smitz (4/5 VTE t.e.m. juni 2013), Eliza Romeijn-Peeters (1/5 VTE t.e.m. september 2013), Katrijn Loosveldt (5/5 VTE vanaf september 2013) Partners � Gemeentebesturen van het werkingsgebied van RLSD � Provincie Oost-Vlaanderen (dienst Mobiliteit; dienst Milieuplanning, Milieu ondersteuning en

Natuurontwikkeling; cel GIS; dienst Integraal Waterbeheer; dienst Landbouw en Platteland; provinciale werkgroep natuur en sport) � Provincie Antwerpen (dienst Duurzaam Milieu en Natuurbeleid - Team Natuur en Landschap; cel GIS) � Toerisme Oost-Vlaanderen � Toerisme Provincie Antwerpen � Toerisme Scheldeland � Toerisme Klein-Brabant � Toerisme Rupelstreek- Vaartland vzw � Intercommunale IGEMO � Lokaal middenveld (milieu- en natuurverenigingen, landbouwverenigingen, recreatieve en vrije

tijdsverenigingen, wijkraden, socio-culturele verenigingen, jeugdverenigingen, lokale adviesraden, VVV’s, heemkundige kringen, …) � vzw Trage Wegen Doelgroepen � Brede publiek, gemeentebesturen, eigenaars, gebruikers en aangelanden Doelstellingen � Versterken van het maatschappelijke draagvlak voor trage wegen � Bekomen van een inventaris van de trage wegen in het werkingsgebied RLSD � Bekomen van een maatschappelijk gedragen trage wegenplan in het werkingsgebied RLSD � Realisatie van dit trage wegenplan, enerzijds op het terrein en anderzijds op het niveau van het wettelijke

statuut van betreffende trage wegen. Na realisatie wordt een trage wegennetwerk bekomen dat maximaal voldoet aan de huidige maatschappelijke behoeften op het vlak van mobiliteit, recreatief gebruik, landbouwgebruik, natuur- en landschappelijke beleving. Omschrijving De term 'trage wegen' is de verzamelnaam voor het uitgebreide en kleinschalige wegennetwerk dat gebruikt wordt door 'trage' weggebruikers zoals wandelaars, fietsers, ruiters,… Trage wegen vervullen een breed scala aan functies. Ze bieden de mogelijkheid tot een duurzaam en veilig verplaatsingsgedrag en nemen vaak ook een groot deel van het recreatieve trage verkeer op zich. Daarnaast vervullen trage wegen een belangrijke rol als toegangs- en doorgangsweg voor landbouwverkeer. Ten slotte fungeren heel wat trage wegen als drager van diverse ecologische, landschappelijke en cultuurhistorische waarden. Trage wegen krijgen niet steeds de aandacht die ze verdienen. Om hieraan tegemoet te komen, stelt het RLSD een trage wegenplan op i.s.m. gemeentebesturen, bewoners en lokale middenveldorganisaties. In elk van de deelgebieden (= een deelgemeente of een duidelijk afgelijnd gebied) worden volgende fases doorlopen:


Fase 1 - Opmaken van een werkkaart. Dit cartografisch overzicht geeft weer welke trage wegen er strikt juridisch gesproken op het terrein aanwezig zouden moeten zijn. Fase 2 - Opmaken van een evaluatiekaart. Deze stap omvat het toetsen van de werkkaart aan de werkelijke situatie op het terrein. Op de evaluatiekaart wordt onderscheid gemaakt tussen de toegankelijke en de niet toegankelijke trage wegen. Dit gebeurt in samenwerking met vrijwilligers ('padvinders') uit de streek. Fase 3 – Rondvraag bij de bevolking. De evaluatiekaart vormt het vertrekpunt voor een publieke rondvraag over de functionaliteit en de toekomst van het trage wegennetwerk. Zowel actieve gebruikers, eigenaars en aangelanden, maar ook occasionele gebruikers worden uitgenodigd voor een bevraging. In samenwerking met het gemeentebestuur worden twee overlegavonden georganiseerd: � Infoavond: we lichten het thema en de te hanteren methodiek toe. Alle aanwezigen krijgen na deze

bijeenkomst een vragenlijst mee waarin ze elke trage weg kunnen evalueren (huidige toestand, wenselijke ingrepen, ..). � Evaluatieavond: op basis van de ingevulde vragenlijsten komen we samen tot een breed gedragen voorstel

waarin per trage weg de functionele meerwaarde en de uitdagingen beschreven zijn samen met concrete suggesties.

Fase 4: Opmaken en goedkeuren van een maatschappelijk gedragen trage wegenplan. Na afloop van de rondvraag wordt per deelgebied een trage wegenplan opgemaakt, onder de vorm van een adviesnota en een wenselijkheidskaart. RLSD legt deze ter goedkeuring voor aan de gemeenteraad en/of college van burgemeester en schepenen. Fase 5: Opmaken van het inrichtings- en/of beheerplan. De gemeenten stellen - samen met het RLSD- een prioriteitenlijst op. Voor deze selectie van trage wegen worden inrichtings- en beheermaatregelen uitgewerkt door het Regionaal Landschap. Hierbij worden eigenaars, gebruikers en aangelanden nauw betrokken. De ondersteuning van het RLSD in deze fase kan bestaan uit: het geven van juridisch en/of technisch advies en/of het overleg opstarten met betrokkenen. Fase 6: Uitvoeren van het inrichtings- en/of beheersplan. Na goedkeuring van deze maatregelen door de betrokkenen wordt overgegaan tot de effectieve werkzaamheden op het terrein. De ondersteuning van het RLSD kan bestaan uit: de zoektocht naar subsidies voor uitvoering, de aanvraag van de nodige vergunningen, het opmaken van bestekken en de opvolging van de aannemers op het terrein. Fase 7: Regulier onderhoud, nazorg en opvolging. RLSD maakt voor de trage wegen -die ze samen met de gemeentebesturen ingericht hebben- een beknopt beheerplan op. De uitvoerende diensten van de gemeente staan in voor het reguliere beheer van de trage wegen. RLSD stelt zijn kennis en ervaring rond het thema ook na opmaak van het beheerplan ter beschikking van de gemeente. RLSD moedigt de gemeenten aan om geleidelijk het volledige trage wegenplan uit te voeren. Voor de trage wegen die het RLSD mee ingericht heeft, gaat het RLSD op zoek naar peters of meters om deze trage wegen op regelmatige tijdstip af te wandelen. Indien er zich problemen voordoen dan melden zij dit aan de gemeente of het RLSD zodat er snel kan ingespeeld worden op hindernissen en beschadigingen. Verslag werking 2013 RLSD streeft naar een gebiedsdekkende trage wegen werking. In 7 (van de 15) gemeenten werkte het RLSD het voorbije jaar actief rond trage wegen, namelijk in de gemeente Melle, de stad Dendermonde, de gemeente Hamme, de gemeente Kruibeke, de gemeente Puurs, de gemeente Waasmunster en de gemeente Zele. We maakten werken evaluatiekaarten, organiseerden rondvraagprocessen, stelden inrichtings- en beheerplannen op, begeleidden gemeentebesturen bij de uitvoering op het terrein en huldigden enkele realisaties in. Voor het deelgebied Waasmunster ten zuiden van E14 stelden we ook een bebordingsplan op. Voor het behoud van het trage wegennetwerk is het van groot belang dat de trage wegen regelmatig worden gebruikt. Het plaatsen van naambordjes draagt bijgevolg in grote mate bij tot de bekendmaking van de trage wegen en dus ook tot het onderhoud ervan.


Tabel 1 geeft de stand van zaken van het begeleidingsproces door RLSD per deelgebied. In het grijs staan zowel de acties aangeduid die in het werkjaar 2013 zijn afgerond als de acties die in 2013 werden opgestart en waar gestreefd wordt naar uitvoering in 2014.

Tabel 1: Overzicht acties RLSD binnen het thema trage wegen

Gemeente

Deelgebied

Werkkaart

Evaluatiekaart

Rondvraag

TW-plan

Inrichtingsplan

Realisaties

Beheerplan

Opvolging door peters en meters

Bebordingsplan

Berlare Berlare X X X X X X X X X

Overmere X X x X X X X X X Uitbergen X X X X X X

Dendermonde Mespelaar X Oudegem X X X X X X X X Schoonaarde X X X X X X X X X Grembergen TW-plan werd opgemaakt door

Trage wegen vzw

Baasrode X Hamme Hamme-centrum X X X X X X X X X

Moerzeke X X X X X X X X X Hamme Zogge X X X Hamme Sint-Anna X X X Kastel X

Kruibeke Kruibeke X Rupelmonde en Bazel

X X X X X X

Laarne Kalken X X X X X X X X X Laarne X X X X X X X X X

Melle Gontrode X X X X X Melle X X X X X

Puurs Breendonk X X X X Liezele X X X X X

Temse Temse heeft met eigen middelen een TW-plan opgemaakt X Waasmunster Waasmunster

Noord X

Waasmunster Zuid

X X X X X X X X X


Wetteren Wetteren heeft met eigen middelen een TW-plan opgemaakt

X X

Wichelen Serskamp X X X X Wichelen X X X X X X X

Zele Zele Oost X Zele West X X x X X X

Sint-Amands TW-plan werd opgemaakt door intercommunale IGEMO Bornem TW-plan werd opgemaakt door intercommunale IGEMO Schelle Tabel 2 geeft een overzicht van enkele belangrijke kwantitatieve indicatoren op het vlak van trage wegen. Dit geeft een beeld van het resultaat die het Regionaal Landschap dit jaar behaalde op het terrein. Bij de berekening worden zowel de afgeronde projecten van 2013 in rekening gebracht alsook de projecten die in 2013 werden opgestart en waar gestreefd wordt naar uitvoering in 2014.

Tabel 2: Kwantitatieve indicatoren (trage wegenwerking RLSD) Indicatoren Resultaat Aantal km trage weg dat hersteld is/wordt (= inrichting en/of achterstallig beheer) 2,7 Aantal km trage weg dat opnieuw is/wordt opengesteld (= voordien niet toegankelijk) 0,5 Aantal geplaatste/te plaatsen recreatieve randinfrastructuur (zitbanken, brugjes, trapjes, slagboom, voetgangersluis,…)

3

Aantal geplaatste/te plaatsen straatnaambordjes trage wegen 19 In wat volgt worden de acties meer in detail beschreven. 1/ In totaal zijn in het werkjaar 2013 3 acties op terrein ondernomen door RLSD met positief eindresultaat: - Dendermonde:

Herstel van TW 20E (voetweg 23 of 'Dreef') (deelgebied Oudegem)

- Zele: Herstel en terug openstellen van trage wegverbinding tussen Meerskant en Haststraat. Dit project werd mede gefinancierd door quick-win Scheldelandschapspark ‘Mooie en veilige wandelen fietsverbinding tussen Zele en Berlare’.

- Kruibeke: Aanleg van vlonderpad ('knuffelpad') aan park Weispoel. Dit vlonderpad vormt in de nabije toekomst de verbinding tussen park Weispoel en trage wegen 21E1 - 21E2 die in 2014 worden aangelegd in de bufferzone van de verkaveling Wissekerke (deelgebied Bazel –Rupelmonde).

- Waasmunster: Plaatsen van 19 TW-naamborden in het deelgebied ten zuiden van E17

2/ In het werkjaar 2013 werd voor deelgebied Breendonk (Puurs) een trage wegenplan opgemaakt onder de vorm van een adviesnota en een wenselijkheidskaart. De procesbegeleiding i.f.v. de opmaak van een trage


wegenplan voor de deelgebieden Sint-Anne en Zogge (Hamme) werd opgestart in juni 2013 en is nog lopende. De tweede infoavond is gepland op 27/03/2014. 3/ In het werkjaar 2013 zijn 11 acties opgestart door RLSD waarvan gestreefd wordt naar uitvoering in 2014.

- Dendermonde (deelgebied Oudegem):

o TW 19B (Boskantwegel): herstel van bestaande oeverversteviging + aanleg nieuwe taludbescherming (opvolging van de werken)

o TW 24B (Egyptenarenweg ): aanplant KLE, herstel plas-draszone (opmaak inrichtingsdossier, begeleiding bij aanbesteding en subsidiedossier, opvolging van de werken)

o TW 22C: herstel wegdek t.h.v. akker+ extra signalisatie (opmaak inrichtingsdossier, begeleiding bij aanbesteding en subsidiedossier, opvolging van de werken)

- Dendermonde (deelgebied Schoonaarde):

o TW 5F: nivelleren wegdek (begeleiding bij aanbesteding en subsidiedossier, opvolging van de werken)

o TW 5D: overleg i.f.v. oplossing voor toegankelijkheid (jaarrond) o TW 10D: overleg i.f.v. huidige toestand wegdek t.h.v. plas-draszone

- Waasmunster : o Uitvoering van fase 2 van de Sterrewegels (TW 23Cen TW 23D): begeleiding bij aanbesteding

en subsidiedossier, opvolging van de werken o Herstel wegdek en opwaardering door aanplant KLE aan TW19A (Katteneekwegel): opmaak

inrichtingsdossier, begeleiding bij aanbesteding en subsidiedossier, opvolging van de werken

- Kruibeke (deelgebied Bazel en Rupelmonde): o Uitvoering van TW 21E: infoavond voor buurtbewoners, begeleiding bij aanbesteding en

subsidiedossier, opvolging van uitvoeringswerken o Uitvoering TW 25A en TW 25B: contactavond eigenaars en aangelanden, rondvraag in de

scholen van Basel en Rupelmonde, overleg provincie (dienst Integraal Waterbeleid) i.f.v. inbuizen Hanewijkbeek, opmaak finale versie inrichtingsdossier, begeleiding bij aanbesteding en subsidiedossier, opvolging van uitvoeringswerken

- Melle: o Opvolging van de uitvoering inrichtingsplan voor TW 16D, TW 16F en TW 26M

In het werkjaar 2013 werd het peter- en metersysteem uitgewerkt. Dit systeem moet ondersteuning geven aan de gemeenten bij het opvolgen van de kwaliteit van hun trage wegen. Peters en meters zijn vrijwilligers of groepen van vrijwilligers (bv school, wandelclub, jeugdvereniging,…) die zich willen inzetten om één of meerdere trage wegen in hun buurt te 'adopteren' en erover te waken dat ze in goede staat blijven. Door middel van een controlefiche met bijhorende kaart kunnen de peters en meters hun opmerkingen doorgeven aan het Regionaal Landschap en/of de gemeente. Bovendien werden in het werkingsjaar 2013 voor 10 deelgebieden (verdeeld over 5 gemeenten) beheer- en onderhoudsplannen opgemaakt voor de trage wegen die de voorbije jaren werden hersteld/terug opengemaakt i.s.m. RLSD. Hierin worden de noodzakelijke beheermaatregelen opgesomd per trage weg. Om trage wegen bij het brede publiek meer bekendheid te geven, organiseerden we evenementen, verstuurden we persteksten, organiseerden persmomenten, publiceerden artikels in de Landschapskrant, gemeentelijke infobladen, namen deel aan ‘de Dag van de trage weg’ en plaatsen we naambordjes langs trage wegen. Tijdens evenementen en publieke informatieavonden werden de 2 trage wegenbrochures ‘Wandelen langs trage wegen in Berlare, Wichelen en Hamme’ en ‘Wandelen langs trage wegen in Klein-Brabant’, die in 2012 werden opgemaakt, in de kijker gezet en verspreid. Naar aanleiding van de trage wegenwandeling 'Zele


goes Berlare' op de Dag van de trage weg (20/10/2013) werden buttons gemaakt met het logo van trage wegen. Op 10 november 2013 werd een trage wegenwandeling (met aansluitend hapje en drankje) georganiseerd voor alle padvinders, peters en meters als dank voor hun vrijwillige medewerking aan het behoud van de trage wegen in ons werkingsgebied. Dit werd meteen een uitgelezen moment om elkaar te leren kennen, te luisteren naar hun bezorgdheden, ideeën, wensen,… en om nieuwe afspraken te maken voor de opvolging van onze trage wegenwerking. Tabel 3 geeft een overzicht van de belangrijkste communicatieve resultaten die we dit jaar behaalden met de trage wegenwerking. Een aantal indicatoren geven ook een beeld van het maatschappelijk draagvlak.

Tabel 3: Resultaten betreffende communicatie trage wegen Indicatoren Resultaat Aantal georganiseerde publieksevenementen (TW-wandeling Sterrewegels - Waasmunster (27/04/2013), TW-wandeling 'Zele goes Berlare' (20/10/2013), TW-wandeling padvinders, peters en meters – Dendermonde (10/11/11))

3

Aantal officiële persmomenten (inhuldiging Sterrewegels (27/04/2013), inhuldiging missing link tussen woonkern Meerskant en Haststraat (20/10/2013))

2

Aantal aanwezigen op de publieks- en persmomenten trage wegen (Sterrewegels, TW-wandeling 'Zele goes Berlare', TW-wandeling voor padvinders, peters en meters)

111

Aantal deelnemers: opleiding padvinders, info- en evaluatieavonden, contactavonden,… - opleiding padvinders Sint-Anna en Zogge (Hamme) (dd 20/6/2013) - info- en evaluatieavond Breendonk ( 7/07/2013- 29/09/2013) - infoavond Sint-Anna en Zogge (Hamme) (12/12/2013) - contactavond Sterrewegels fase 2 (Waasmunster) (18/12/2013)

10 10 - 20 35 6

Afgelopen jaar stelde het Regionaal Landschap ook zijn opgebouwde kennis en expertise beschikbaar aan derden. Het RLSD nam deel aan de expertenwerkgroep van vzw Trage wegen, aan de Dag van de Mobiliteitsacademie in Dendermonde (17/09/2013), aan de jaarlijks weerkerende studie- en praktijkmomenten georganiseerd door de Provincie Oost-Vlaanderen (dienst mobiliteit), de overlegmomenten met de andere Oost-Vlaamse Regionale Landschappen en de Provincie Oost-Vlaanderen en trad op als docent bij de basiscursus 'gemeentelijk tragewegenbeleid' van de Stichting Verkeerskunde (26/03/2013). De ervaring van het RLSD (nl. opmaak inrichtings- en beheerplannen, opmaak bebordingsplannen, overleg met eigenaars,…) is complementair aan de juridische kennis van vzw Trage wegen. Planning voor werkingsjaar 2014 1/ Coachen en ondersteunen van gemeenten in hun trage wegenwerking:

- Mede-organisatie van de jaarlijkse collegawerkgroepen door provincie Oost-Vlaanderen (gericht op gemeenteambtenaren)

- Stimuleren tot opmaak van trage wegenplannen - Stimuleren tot realisatie van trage wegenproducten (kaarten, naambordjes,…) - Stimuleren tot uitvoering van trage wegenplannen

o Afstemmingsgesprekken met sleutelfiguren bij administratie en bestuur; regelmatig polsen naar de intenties van de gemeente inzake realisatie van hun TW-plan

o Formuleren van draagvlakvergrotende 'quick-wins' en concrete acties met oog op uitvoering van trage wegenplan


2/ Peter- en metersysteem: - Uitwerken van nieuwe module 'peter- en metersysteem' i.s.m. Trage Wegen vzw - Coördineren van het bestaande peter- en metersysteem, gericht op de controle van de toegankelijke

trage wegen in de deelgebieden met een TW-plan o Samenstellen van takenpakket voor peters en meters (kaartmateriaal, invulfiches,…) o Adviseren en opvolgen van vrijwilligers o Opvolgen en doorgeven van de fiches aan de gemeenten o Lokale en bovenlokale communicatie over het peter- en metersysteem (gemeenten,

nieuwsbrief, landschapskrant,…) o Werving en enthousiasmering vrijwilligers (via wandelclubs, seniorenverenigingen, scholen,

jeugdbewegingen,…) o Organisatie van peter- en meterbijeenkomst in najaar 2014

- Specifieke aandacht naar opvolging van het onderhoud van de herstelde trage wegen uit het

Plattelandsproject 2010 – 2012 (via peters en meters) 3/ Sensibilisering opdat de (herstelde) trage wegen worden gebruikt:

- Gemeentelijke diensten aansturen om de trage wegen op te nemen in het gemeentelijk stratenplan - Gemeenten stimuleren om deel te nemen aan 'Dag van de trage weg' - Actoren stimuleren tot organisatie van landschapswandelingen langs trage wegen - Ondersteuning bij organisatie van publiekshappening rond trage wegen - Toerisme Oost-Vlaanderen stimuleren om zoveel mogelijk trage wegen op te nemen in de

wandelnetwerken 'Kalkense meersen' en 'In het land van Stille Waters. 4/ GIS:

- Uitwerken van een beheersbaar GIS-loket voor trage wegen (in samenwerking met Trage Wegen vzw) - Omzetten van GIS-bestanden in ArcGIS naar Quantum GIS

5/ Mee invulling geven aan het Provinciale trage wegenbeleid in Oost-Vlaanderen en Antwerpen 6/ Kennisuitbouw en –verspreiding door actieve deelname aan

- contactdagen met medewerker trage wegen van andere Regionale landschappen (organisatie en deelname);

- studiedagen; - literatuurstudie; - terreinbezoeken aan voorbeeldprojecten; - …

7/ Nieuwe dossiers in 2014: - Gemeente Wichelen (deelgebied Wichelen): uitvoering van TW 23A-TW 24B, TW 10A, TW 10C - Gemeente Puurs: uitvoering trage wegenplan: uitvoering TW 9A - Stad Dendermonde: opmaak trage wegenplan voor deelgebied Baasrode. - Gemeente Waasmunster: opmaak trage wegenplan voor deelgebied ten noorden van E17 - Gemeente Kruibeke : opmaak trage wegenplan voor deelgebied Kruibeke - Gemeente Wetteren: uitvoering trage wegen in het kader van het project 'Gestroomlijnd Landschap' - Gemeente Laarne: uitvoering trage wegen in het kader van het project 'Gestroomlijnd Landschap'

Samenwerking Gemeentebesturen zijn omwille van hun wettelijke bevoegdheden rond trage wegen vanzelfsprekende partners. Het welslagen van het project is voor een groot deel afhankelijk van de medewerking van de gemeenten. De gemeentebesturen (politiek en ambtelijk verantwoordelijken, adviesraden) worden dan ook van zeer nabij betrokken bij elke stap van het trage wegen tracé. De medewerking van het lokale middenveld is van groot belang, dit in het bijzonder in de stappen van inventarisatie en rondvraag. De eigenaars (landbouwers, landeigenaren,…) zijn de sleutelfiguren bij uitvoering. De Provincie Oost-Vlaanderen en Provincie Antwerpen zijn belangrijke partner in de bovenlokale afstemming tussen de uitvoerende partners, in het geven van juridisch advies en GIS- ondersteuning. Vzw Trage wegen blijft een belangrijke partner in uitwisseling van kennis en expertise.


Financiering In 2014 wordt de personeelstijd ( 1 voltijds equivalent) deels betaald met • structurele middelen van het Regionaal Landschap en • budget van de Provincie Oost-Vlaanderen (dienst mobiliteit). Regionaal Landschap zal een subsidie -

aanvraag indienen voor de begeleiding van 6 deelgebieden (3X opmaak trage wegenplan, 3X uitvoering trage wegenplan) (30.000€ - onder voorbehoud)

• budget van de Provincie Oost-Vlaanderen (dienst mobiliteit) voor de uitwerking van het pilootproject meter- en petersysteem (i.s.m. Trage wegen vzw, RL Meetjesland en RL Vlaamse Ardennen)

Voor de uitvoeringen op het terrein worden waar mogelijk projectmiddelen gezocht en ingezet: - via budget van provincie Oost-Vlaanderen (dienst Leefmilieu) voor projectgebieden die gelegen zijn in een

ankerplaats en/of relictzone (70% van de totale subsidieerbare kosten); - via subsidieaanvraag aan provincie Oost-Vlaanderen (dienst Mobiliteit) voor herstel en

inrichtingsmaatregelen trage wegen (40% van de totale subsidieerbare kosten); - via eigen middelen van de gemeentebesturen. Gelinkte acties Actie 12 Landschapsloket, Actie 15 Intergemeentelijk subsidiereglement voor KLE's, Actie 16 Geïntegreerde gebiedsgerichte werking.

Actie 22: Stiltegebieden Idee / Initiatiefnemer: RLSD, Startjaar: 2009, Trekker: Ann Sels Partners: Gemeente Bornem, Stilteplatform Bornem, Provincie Antwerpen Dienst Milieu en Natuur, Provinciaal Instituut voor Hygiëne (PIH), lokale middenveldverenigingen, natuurpunt Educatie. Gemeenten Berlare, Laarne, Wetteren en Wichelen, ANB; Provincie Oost-Vlaanderen dienst Milieuplanning, Milieu ondersteuning en Natuurontwikkeling, Provinciaal Centrum voor Milieuonderzoek, lokale middenveldverenigingen Doelgroepen: Omwonenden en bezoekers van de/het (potentiële) stiltegebied(en) Doelstelling: In de kijker brengen van stilte en rust als één van de kwaliteiten van het buitengebied. Bekend maken van de Scheldepolder te Bornem als stiltegebied en van de Kalkense Meersen (na afloop sigmawerken). Omschrijving: De Scheldepolder te Bornem werd in 2010 officieel erkend als stiltegebied. De Kalkense Meersen zijn aangeduid als potentieel stiltegebied. RLSD wil deze potenties de komende jaren samen met een breed aantal lokale partners valoriseren. Concreet zal RLSD werken aan de officiële erkenning (kwaliteitslabel) van de potentiële stiltegebieden en aan de integratie van het thema stilte en rust in de lokale gemeenschap. Het project kan voor de lokale overheden een hefboom zijn om ook in de omgeving van de stiltegebieden stilte bevorderende acties te ondernemen. Dit project kan een voorbeeldstellend project zijn, waarvan de methodieken naderhand ook in andere 'stille' delen van RLSD kunnen toegepast worden. Verslag werking 2013 De NME-actoren werden in het verleden goed ondersteund en werken nu op zelfstandige basis verder aan het stilteverhaal. Zo werden er 5 wandelingen georganiseerd in samenwerking met de gemeente Bornem. Deze seizoenswandelingen werden op voorhand gecommuniceerd en stonden open voor spontane deelnemers. De wandelingen werden steeds georganiseerd vanaf De Notelaer en De Zilverreiger. Sommige stiltewandelingen werden daarnaast ook ingevuld met een bijkomend thema (vb. de 4 elementen, poëzie, literatuur, workshops,…). Tijdens de 5 wandelingen werd 3 x gebruik gemaakt van de stiltekoffer. In totaal bereikten we 70 stiltezoekers. We kunnen concluderen dat Bornem in samenwerking met de lokale NME-organisaties stilte als een deel van hun werking zijn gaan beschouwen. Echter kunnen we andere doelgroepen (scholen, verenigingen, natuurgidsen, …) aansporen meer stiltewandelingen te reserveren / organiseren, aangezien er naast de vaste programmatie van Bornem geen bijkomende stiltewandelingen zijn georganiseerd.


Planning 2014 • RLSD blijft stilte promoten via zijn communicatiekanalen. Indien er vragen komen naar

stiltewandelingen wordt er doorverwezen naar één van de lokale NME organisaties in het stiltegebied Bornem. Indien nodig (als geen van de lokale NME-organisaties een aanbod kan doen) zorgt RLSD voor een opgeleidde gids. Dit past binnen de lijn van onze algemene gidsenwerking. Groepen betalen 35 euro voor een gegidste themawandeling. De gids ontvangt hiervoor een vrijwilligersvergoeding.

• Op te volgen indicatoren: Aantal wandelingen per jaar: streefdoel minimum 5. Aantal deelnemers aan stiltewandelingen: streefdoel minimum 100 Aantal keer dat de stiltekoffer gebruikt wordt: streefdoel minimum 2

• Binnen het stilteplatform zijn een meter en een peter aangeduid die regelmatig terugkomdagen organiseren in samenwerking met RLSD voor de groep stiltegidsen. Zo blijven ze elkaar inspireren en wordt de link met het stiltegebied behouden.

• De brochures worden blijvend verspreid. Nieuw is dat ze gratis zullen verspreid worden. De geluidsmetingen voor het behalen van het stiltelabel kunnen in de Kalkense Meersen pas opgestart worden van zodra het akoestisch klimaat in het gebied genormaliseerd is (dus na uitvoering van de werken van het Geactualiseerd Sigmaplan). Tot dan wordt ook de werking rond stilte in het gebied in de koelkast gehouden, het behalen van het label is immers een cruciale voorwaarde voor het opzetten van een maatschappelijke werking rond stilte in de Kalkense Meersen. Samenwerking

- Het Provinciaal Centrum voor Milieuonderzoek (Kalkense Meersen) engageert zich om bijkomende geluidsmetingen, nodig voor het behalen van de erkenning als stiltegebied uit te voeren (toekomst na uitvoering van het sigma-plan)

- De gemeenten worden nauw betrokken bij het project en staan in voor het nemen van stiltebevorderende maatregelen.

- Samen met de middenveldverenigingen in de omgeving van het projectgebied wordt gewerkt rond de integratie van het thema stilte en rust in de lokale gemeenschap.

- Samenwerking rond de stiltegidsen: Natuurpunt Educatie, natuurpunt Klein-Brabant, de Notelaer, de Zilverreiger, gemeente Bornem, stilteplatform Bornem, natuurgidsen Klein-Brabant.

Financiering - Vrijwilligersvergoeding van de stiltegidsen tijdens de seizoenswandelingen wordt betaald door de

gemeente Bornem - Stiltewandelingen op aanvraag: binnen de normale werking van De Notelaer, De Zilverreiger of

Natuurgidsen Klein-Brabant. Indien geen van deze lokale NME-organisaties kan ingaan op een vraag geldt de algemene gidsenregeling van RLSD: groep betaalt 35 euro waarmee de vrijwilligersvergoeding bekostigd wordt.


Natuureducatie en informatie Actie 23: Landschapskrant Idee / Initiatiefnemer RLSD Startjaar 2006 Trekker Els Dever/ Julie Decuyper Doelgroepen - Alle inwoners van RLSD - Verenigingen en besturen actief in het werkingsgebied van RLSD - Geïnteresseerden van buiten de streek Doelstelling - Het verhogen van het draagvlak voor natuur en landschap bij de inwoners van het werkingsgebied en

geïnteresseerden van buiten de streek - Het kenbaar maken van: • De doelstellingen en de werking van RLSD • De karakteristieke natuur- en landschapswaarden van de streek • De projecten rond natuur, landschap, landbouw, erfgoed en (zachte) recreatie uitgevoerd in de regio

van Schelde en Durme • Brede publieksactiviteiten m.b.t. natuur, landschap, landbouw, erfgoed en (zachte) recreatie

georganiseerd langs Schelde en Durme. Omschrijving De Landschapskrant is hét communicatiemiddel bij uitstek van RLSD. De krant verschijnt twee keer per jaar. Ze wordt binnen het werkingsgebied RLSD verspreid, en gericht opgestuurd naar geïnteresseerden. Op de website kunnen de verschillende edities van de Landschapskrant bekeken worden. De vorm: 16 pagina's (gesloten 210 x 148 mm) ; vierkleurendruk. Oplage 10 000 exemplaren per editie Inhoud: De Landschapskrant bevat artikels over natuur, landschap, landbouw, erfgoed en (zachte) recreatie in de regio van Schelde en Durme. De foto's en teksten voor de Landschapskrant worden samengesteld door de medewerker communicatie. Sinds 2013 wordt de krant uitgegeven in een nieuw formaat en verdeeld via een handige display waarin telkens 50 exemplaren zitten. Verslag werking 2013 In 2013 verschenen twee nummers van de landschapskrant: één in het voorjaar en één in het najaar. Beide nummers werden op 10 000 exemplaren gedrukt en verdeeld via publieke en commerciële verdeelpunten (gemeentehuizen, culturele centra, bibliotheken, bakkers, Aveve winkels, plantenwinkels, natuurwinkels…). Er werd ook een mailing opgezet naar individuele personen. De verspreiding van de landschapskrant werd aangevuld met een uitgebreide communicatiemix: artikels in gemeentelijke infobladen, persberichten naar regionale pers, vermelding op websites, verwijzing in digitale nieuwsbrief (+/- 1000 abonnees), verwijzing op facebookpagina en verspreiding van de krant tijdens evenementen van RLSD. Het aprilnummer had de Scheldehappening als hoofdthema. Andere artikels gingen over weidevogels, zwaluwen, oproep voor houtzoekers (met atnwoordcoupon), vrome bomen in provincie Antwerpen, feestelijke opening sterrewegels in Waasmunster en een greep uit de activiteiten in de regio. De krant bevatte ook een antwoordcoupon met een oproep 'laat je knotboom gratis knotten'. We ontvingen 72 aanvragen voor volgende winter. Voornamelijk via publicaties op basis van onze perstekst en de gemeentelijke infobladen, geen enkele via de landschapskrant. Het oktobernummer bevatte volgende artikels: wandelen en fietsen langs wielen (met aanvraagcoupon voor gratis brochure: (aanvragen per mail: 60 / aanvragen per coupon: 16 - op 7 november 2013)


Zele goes Berlare, Veilig over straat een amfibieëntunnel, een hart voor het landschap (relaas van een landbouwer), fauna-akkers, een wijze tuin doorheen de seizoenen, activiteiten in de regio. Gepland 2014 Idem als in het jaar 2013

Actie 24: Website Idee / Initiatiefnemer RLSD Startjaar 2006 Trekker Els Dever/ Julie Decuyper Doelgroepen - Brede publiek woonachtig binnen én buiten de grenzen van RLSD - De verenigingen en besturen actief binnen én buiten de grenzen van RLSD Doelstelling - Mensen naar de organisatie/streek brengen en informeren over de organisatie/streek door het kenbaar

maken van: • De doelstellingen en de werking van regionale landschappen in het algemeen en RLSD in het bijzonder • De karakteristieke natuur- en landschapswaarden van de streek van Schelde en Durme • De projecten rond natuur, landschap, landbouw, erfgoed en (zachte) recreatie uitgevoerd in de regio

van Schelde en Durme • Brede publieksactiviteiten m.b.t. natuur, landschap, landbouw, erfgoed en (zachte) recreatie

georganiseerd in de regio van Schelde en Durme. • De contactgegevens van RLSD

- Het verhogen van het draagvlak voor de karakteristieke natuur en landschapswaarden langs Schelde en Durme

Omschrijving De website van RLSD is toegankelijk via de URL www.rlsd.be. Naast een toelichting over RLSD (streek, vereniging) en de projecten die door RLSD op poten gezet worden, bevat de website een centrale activiteitenkalender waarin de verschillende activiteiten in de streek door de verenigingen worden ingegeven. Daarnaast ontsluit de website de verschillende publicaties waaronder de Landschapskrant. Ten slotte is op de website een uitgebreide ledenpagina (extranet) voorzien waar de leden toegang hebben tot relevante documenten (verslagen van AV en RvB, statuten, ledenregister, …). Verslag werking 2013

- De website wordt – onder meer dankzij de inhoudelijke input van de projectmedewerkers – in de mate van het mogelijke geactualiseerd.

- De website wordt gepromoot via de landschapskrant, digitale nieuwsbrief en onze facebookpagina. Ook via de websites van de 15 gemeenten in ons werkingsgebied.

- Onze webpagina's werden in totaal in 2013 wel 31.888 keer bezocht! Dat zijn jaarrond iedere dag meer dan 87 "kliks".


totaal toename absoluut %

2009 17.658 2010 16.728 2011 24.205 7.477 44,70% 2012 26.989 2.784 11,50% 2013 31.888 4899 18,15%

Gepland 2014

In 2014 wordt de website online gehouden en blijvend (minimum eens per maand) geactualiseerd. We streven naar een toename van het aantal bezoekers van 5 %.

Actie25: Communicatiemateriaal RLSD Idee / Initiatiefnemer RLSD Startjaar 2009 Trekker Els Dever/ Julie Decuyper Doelgroepen brede publiek Doelstelling Promotie over RLSD Verslag werking 2013 Volgende materialen werden ontwikkeld: Infoborden: - Wondermooie wielen in Bornem – 3 exemplaren - Amfibieëntunnel Wetterren – 1 exemplaar - Milleniumbos Ons Streven - Een Cool van Nature school – 2 exemplaren Publicaties - Brochure 'wondermooie wielen' (28 pag) - Brochure 'fauna-akkers' (16 pag) - Herdruk brochure 'wandelen in Stiltegebied Bornem' (24 pag) - Brochure 'stappen naar een Cool Van Nature school' (16 pag) Deze brochures zijn ook digitaal te bekijken op onze website: http://www.rlsd.be/publicaties Gepland 2014

Infoborden fauna-akkers Verplaatsbare borden (10 ex.) die tijdelijk kunnen geplaatst worden bij fauna-akkers zodat wandelaars/fietsers hierover kunnen lezen en leren over het nut van fauna-akkers

Financiering Structurele middelen RLSD, projectmiddelen PDPO


Actie26: Digitale nieuwsbrief Idee / Initiatiefnemer RLSD Startjaar 2010 Trekker Els Dever/ Julie Decuyper Doelgroepen Selectie van geïnteresseerden binnen brede publiek; abonnees te werven via Landschapskrant, website, … Doelstelling Doelgroep van geïnteresseerden op regelmatige basis informeren over: - natuur en landschap in de streek - de werking van RLSD en partners - de activiteiten in de regio Een bijkomende doelstelling is meer bezoeken genereren aan onze website. Omschrijving Regelmatige digitale nieuwsbrief (richtfrequentie: maandelijks). In eerste instantie wordt gestart met één nieuwsbrief, op termlijn kan die aangevuld worden met thematische nieuwsbrieven over de verschillende aspecten van de werking RLSD. Verslag werking 2013 Verstuurde elektronische nieuwsbrieven:

- januari: een wilgendorp op school, planten van hier te koop!, over vrome bomen, een fauna-akker voor mens en dier, van natuurstudie naar natuurbeheer…of omgekeerd

- februari: meters en peters op stap voor trage wegen, 20 km trage wegen, infosessie project dagvlinders Durme- en Scheldegebied, gratis service van onze landschapsloket, een natuurspeelplaats op school

- maart: Scheldehappening 'vissen in en langs de Schelde', waar vind je ons?, Kom met ons wandelen in Berlare, praktisch, de nieuwe landschapskrant is uit

- april: feestelijke opening Sterrewegels in Waasmunster, op zoek naar buitengewone plekjes, weidevogels in de Kalkense Meersen, op zoek naar zwaluwen

- mei: Kom naar het belevingsfeest in Schelle, huiszwaluw als oogappel, laat deze winter jouw knotbomen gratis onderhouden

- Juni: amfibieëntunnel tussen Wetteren en Wichelen, buitengewoon plekje gezocht in Provincie Antwerpen, zomer in het Regionaal Landschap Schelde-Durme

- September: ontdek de wondermooie wielen in Bornem, Stem op een buitengewoon plekje, planten van hier te koop, herstel trage wegen in Breendonk, welkom Katrijn, boek over het Molsbroek in Lokeren

- Oktober: Kom zondag mee wandelen van Zele naar Berlare, Winnaars buiten-gewone plekjes gekend!, Poelen in Klein-Brabant, Nationale fruittentoonstelling

- November: Natuur-doe-dag in Wichelen, Trage wegen in Sint-Anna en Zogge, een 'Cool van nature' school, Kamsalamanders krijgen vernieuwde poelen, Wil je jouw knotbomen gratis laten onderhouden?, Meters, peters en padvinders op stap, Vissen in Berlare, Fauna-akkers

Aantal abonnees eind 2013: 1.174 Gepland 2014 Ook in 2014 streven we ernaar om maandelijks een digitale nieuwsbrief te versturen. We streven naar een procentuele verhoging van 10% extra abonnees.


Gelinkte acties Landschapskrant (Actie 23)website (Actie 23) Actie 27: Sociale media Idee / Initiatiefnemer RLSD Startjaar 2010 Trekker Els Dever/ Julie Decuyper Doelgroepen Mensen die spontaan onze facebook pagina 'leuk' vinden Doelstelling Momenteel heeft het RLSD enkel een Facebookpagina. Op andere sociale media zoals twitter zijn we (nog niet) actief. Doelgroep van geïnteresseerden op regelmatige basis informeren over korte weetjes, evenementen. Een bijkomende doelstelling is meer bezoeken genereren aan onze website. Omschrijving In de mate van het mogelijke probeert de communicatiemedewerker wekelijks een bericht te posten op de faceboekpagina van RLSD Resultaten in 2013: 169 vind ik leuks Planning 2014 Verder zetten van berichtgeving zoals in 2013 Actie 28 NME loket Idee / Initiatiefnemer: Provincie Oost-Vlaanderen dienst NME, RLSD, Startjaar: 2007, Trekkers: Ann Sels, Els Dever, Julie Decuyper Partners: Alle NME actoren in de streek Doelgroepen: De NME actoren uit de streek zijn de doelgroep voor het proces rond NME netwerking. Het brede publiek is de doelgroep voor de producten die door het proces gegenereerd worden. Afhankelijk van product tot product kan de doelgroep specifieker omlijnd worden (bvb. leerlingen basisonderwijs, natuurgidsen, bezoekers streek, …). Doelstelling - Coördineren en promoten van het bestaande natuur- en milieu educatief aanbod in de regio. - Stimuleren en ondersteunen van onderlinge samenwerkingsverbanden tussen de verschillende NME

actoren in de streek. - Functioneren als aanspreekpunt voor vrijwilligers; organiseren van vorming, bijscholing en inzetbaarheid

voor vrijwillige educatieve krachten. - Een informatiepunt waar geïnteresseerden terecht kunnen voor informatie en documentatie, advies,

uitleenmateriaal, ondersteuning bij streekinitiatieven, … - Verzorgen van de contacten, vertegenwoordiging en samenwerking met de verschillende streekcentra en

met de NME actoren buiten de streek. Omschrijving In het werkingsgebied van RLSD worden op heden door verschillende NME actoren tal van initiatieven ontwikkeld rond NME. Deze initiatieven zijn in de regel zeer waardevol. Tussen de verschillende actoren zijn er echter niet altijd contacten en wordt er niet vaak onderling overlegd of samengewerkt. Zo gaat veel kostbare tijd en energie verloren. De opstart van de NME werking van RLSD vormde hét moment om aan deze problematiek tegemoet te komen. In plaats van hals over kop van start te gaan met een eigen aanbod aan educatieve activiteiten en zich op te


werpen als een bijkomende NME actor, wenst RLSD in de eerste plaats in te zetten op samenwerking, afstemming en planning van NME in haar werkingsgebied. Na de individuele gesprekken worden de verschillende actoren een eerste maal samen geroepen. Bedoeling is dat uit deze (en volgende) samenkomst concrete acties groeien die voornoemde taken mee realiseren. Volgende concrete acties kwamen uit de brainstorm en zijn prioritair: - Een gecentraliseerde NME kalender - In de kijker zetten van de NME actoren in de Landschapskrant - Een samenwerking tussen de diverse NME actoren uit de streek door educatieve projecten / activiteiten - Samenwerken aan brede publieksevenementen - Gezamenlijke publicaties - Ondersteuning van NME actoren met veldwerkmateriaal Verslag werking 2013 Bij de uitbouw van het NME netwerk werden concrete prioritaire actiepunten zoals de materiaaluitleenpost en een gedeelde activiteitenagenda uitgewerkt. Deze acties zitten nu ingebed in onze algemene werking. Daarnaast kregen we binnen het NME loket 33 aanvragen over verschillende onderwerpen, waarbij figuur x de inhoud van deze vragen aantoont. Hieruit blijkt dat onze aanvragers voornamelijk advies wensen over speelnatuur en inrichtingen. In dit verslag geven we een overzicht van alle gedane acties en zullen we dieper ingaan op de nieuwe activiteiten die dit NME netwerk en NME in de streek ondersteunen. Per actie wordt ook een vooruitblik naar 2014 gegeven.

Samenwerking en financiering: De realisatie van voorliggend project is zeer sterk afhankelijk van de medewerking van en de onderlinge samenwerking tussen de betrokken NME actoren. De visie op de NME werking van RLSD werd vastgelegd in een samenwerkingsovereenkomst met de dienst NME van de Provincie Oost-Vlaanderen. Via deze samenwerkingsovereenkomst verleent de provinciale dienst NME aan RLSD een jaarlijkse ondersteuning van € 20.000 voor de realisatie van het NME netwerk in de streek. In overleg met het PIME zal RLSD zoveel mogelijk samenwerken met NME actoren in concrete projecten in Klein-Brabant.

21%

15%

9%43%

12%

Welke vragen kreeg het NME loket in 2013?

Aanvraag informatie

Educatieve vragen

Gidsenwerking

Inrichting & speelnatuur

Ondersteuning activiteiten derden


Aangezien het PIME zelf met het ANNET zorgt voor NME netwerking op provinciaal niveau moet deze taak niet opgenomen worden door RLSD. Wat niet wegneemt dat er geen samenwerking is natuurlijk. Nazorg: NME netwerking is een dynamisch gegeven. De netwerking vormt de kern van de NME werking van RLSD. RLSD engageert zich dan ook om het netwerk blijvend te ondersteunen en actief te houden. Gelinkte acties: Alle volgende NME activiteiten waar RLSD in participeert Actie 28 a Gezamenlijke communicatie NME aanbod Idee / Initiatiefnemer: NME actoren uit de streek / RLSD, Startjaar: 2009, Trekker: Ann Sels, Els Dever, Julie Decuyper / Partners: NME actoren uit de streek, Provincie Oost-Vlaanderen dienst NME Doelgroepen: Brede publiek Doelstelling: Gezamenlijk communiceren over het NME aanbod in de streek om het brede publiek zo efficiënt mogelijk te bereiken. Omschrijving: RLSD communiceert op regelmatige basis over het aanbod van alle NME-actoren. Dit gebeurt enerzijds via bestaande communicatiemiddelen zoals de landschapskrant, de nieuwsbrief of de website. Anderzijds kunnen hiervoor ook nieuwe initiatieven genomen worden zoals een gezamenlijke wervende folder, de aanmaak van flyers, een extra digitale nieuwsbrief of de coördinatie van ingaven in de cultuurdatabank of 'prettig geleerd'. Verslag werking 2013 - Website: Alle NME actoren worden voorgesteld op onze website: - Gemeenschappelijke, digitale activiteitenkalender van de streek:

Elke NME-verantwoordelijke van een vereniging heeft een eigen login om activiteiten in te voeren op de gemeenschappelijke kalender. In 2010 werden 224 activiteiten ingevoerd, in 2011 waren dit 222 activiteiten, in 2012 werden 164 activiteiten ingevoerd en in 2013 werden 185 activiteiten ingevoerd. Het aantal ingevoerde activiteiten in 2013 ging dus naar boven ten opzichte van vorig jaar zie figuur a. Daarnaast steeg ook het online bezoekers aantal van de kalender zie figuur b (2010: 1804; 2011: 4286; 2012: 4164; 2013: 4658). Ondanks de verspreiding van de landschapskrant blijft onze site en vooral de digitale activiteitenkalender trouwe bezoekers hebben. Bezoekers zien op onze hompage onmiddellijk de mogelijkheden om deel te nemen aan een activiteit. De pagina 'activiteiten in de regio' is dan ook na de 'home pagina' de meest bezochte pagina van onze website. Figuur a

0500

100015002000250030003500400045005000

2010 2011 2012 2013

Aantal bezoekers op de digitale kalender

aantal bezoekers op de digitale kalender


Verder worden de evenementen die we zelf (mee)organiseren gepromoot via de kalender van 'Uit in Vlaanderen' en via de websites van de NME-partnerorganisaties. Figuur b:

- Landschapskrant: Telkens wanneer een nieuwe landschapskrant uitkomt, roepen we alle NME verantwoordelijken op om activiteiten in te voeren in de online agenda. Immers vlak na het verschijnen van de landschapskrant kent de site altijd een piek in bezoekersaantallen. Zo kunnen alle activiteiten in de kijker komen te staan. In de landschapskrant zelf blijft nog steeds 1 pagina voorbehouden voor de NME actoren in de regio. Om een selectie in de veelheid van activiteiten te maken werken we regelmatig met een thema. In 2013 stelden we enkel in de lente een thema voor waarbinnen mogelijke activiteiten geselecteerd werden om op deze pagina gepromoot te worden. De lente-editie zette de Schelde met als thema 'vissen' in de kijker. Aanleiding hiervoor was de Scheldehappening waar vele NME actoren actief aan deelnemen. In de landschapskrant werden hun activiteiten in de kijker gezet. De herfsteditie had als thema 'genieten van het landschap', zodat we enkele natuuractiviteiten van NME actoren promoten.

- Digitale nieuwsbrief: op vraag kunnen we evenementen van NME actoren promoten in de digitale nieuwsbrief. De evenementen die we zelf (mee)organiseren, worden altijd in de digitale nieuwsbrief aangekondigd

- Flyers: Voor brede publieksactiviteiten verspreiden we regelmatig flyers in samenwerking met partners.

- De Scheldehappening (2013) werd eveneens gepromoot met een flyer (26 000 ex) die op kosten van Rivertours wordt gedrukt en verspreid en waarin het volledige programma van de dag staat opgenomen.

- Gezamenlijke wervende brochures en infoborden: zie hiervoor Actie 25 Communicatiemateriaal RLSD

Gepland 2014 en verder Elk van deze communicatiemiddelen blijkt zeer waardevol. In de toekomst zullen we blijvend zo breed mogelijk communiceren over de diverse NME activiteiten in de regio. Het aantal activiteiten in de online agenda blijkt licht te dalen. In 2014 zullen we de verschillende verenigingen aansporen om dit medium nog beter en frequenter te gebruiken. Zodat het aantal activiteiten constant blijft of kan stijgen. Financiering: Samenwerkingsovereenkomst Provincie Oost-Vlaanderen dienst NME, projectmiddelen, betrokken gemeentes

0

50

100

150

200

250

2010 2011 2012 2013

Aantal ingevoerde activiteiten

Aantal ingevoerde activiteiten


Actie 28 b: Afstemming NME aanbod Idee / Initiatiefnemer: NME actoren uit de streek / RLSD, Startjaar: 2009, Trekker: Ann Sels, Partners: NME actoren uit de streek, Provincie Oost-Vlaanderen dienst NME, Doelgroepen: Brede publiek Doelstelling: Onderling afstemmen van de NME activiteiten in de streek. Omschrijving: In het werkingsgebied van RLSD ontwikkelen verschillende NME actoren al tal van initiatieven rond NME. Deze initiatieven zijn in de regel zeer waardevol. In het verleden bleken er tussen de verschillende actoren niet altijd contacten te zijn, waardoor er weinig onderling werd overlegd of samengewerkt. Hierdoor gingen heel wat kansen verloren. Van bij de start van het proces rond netwerkontwikkeling organiseerde RLSD overlegmomenten en werden de activiteitenkalenders actief opgevraagd om overlap na te gaan. In de beginjaren was dit echt nodig. Nu blijkt dat er door de werking van RLSD een klimaat tot stand is gekomen waarbij de verschillende verenigingen vaak informeel en tijdens projecten met elkaar in contact komen. Verslag 2013 Door de goede werking van RLSD en meer specifiek de NME netwerking van de afgelopen jaren bleek er nog maar zeer weinig overlap in 2013 tussen de verschillende NME activiteiten in de streek. Integendeel er wordt steeds meer samengewerkt aan diverse projecten en de Scheldehappening in het bijzonder. Het doel is om dit evenement samen uit te dragen tot hét natuurrecreatieve evenement van de streek. Door iedereen van het prille begin bij dit evenement te betrekken, zorgen we ervoor dat de verenigingen elkaar beter leren kennen en samenwerking opzoeken en dat er tijdens de rest van het jaar geen problematische overlap is wat betreft grote en brede publieksactiviteiten. Gepland 2014 RLSD wil de Scheldehappening i.s.m. Scaldisnet in de toekomst jaarlijks organiseren met een breed netwerk aan lokale NME actoren. In het kader van netwerkontwikkeling is de doelstelling: zorgen voor het cement tussen al deze partners. We zullen steeds alert zijn voor mogelijke samenwerkingspartners en zullen open staan voor ieders relevante inbreng.

Actie 28 c: Evenementen Idee / Initiatiefnemer: NME actoren uit de streek / RLSD, Startjaar: 2008, Trekker: Ann Sels, Els Dever en Julie Decuyper Partners: Provincie Oost-Vlaanderen dienst NME, Middenveldverenigingen actief in de streek (Natuurpunt, Landelijke Gilden, Toerisme Scheldeland, vzw Durme, Toerisme Waasland, VVV's, KVLV, heemkundige kringen, Pasar, Gezinsbond, gemeentes…) Doelgroepen: Brede publiek Doelstelling: Brede publiek op laagdrempelige manier laten kennis maken met het streekeigen karakter (natuur, landschap, folklore en traditie, erfgoed, …) Omschrijving Om erkend te blijven, dient RLSD jaarlijks 3 evenementen te organiseren (of mee te organiseren) waaraan telkens minimum 100 mensen deelnemen. Deze evenementen groeien in de regel vanuit spontane oproepen van lokale organisaties opgenomen in het NME streeknetwerk. Doel van evenementen is niet zozeer RLSD bekend maken, wel mensen sensibiliseren voor de natuur en het landschap in de streek. Heel vaak wordt met deze evenementen ingepikt op thematische dagen (bvb. dag van de aarde 22 april, dag van de biodiversiteit, open monumentendag, dag van de trage weg, week van het bos, dag van de landbouw, dag van het park, dag van de natuur, …) Verslag werking 2013 In 2013 was RLSD organisator en/of medeorganisator van drie evenementen voor het brede publiek.

- Scheldehappening op paasmaandag 1 april: Omschrijving en doelstelling: RLSD zorgt voor het inhoudelijk aanbod rond Schelde en natuur door alle NME verenigingen uit te nodigen tot deelname aan dit evenement. In 2013 was het thema "vissen in de Schelde". Hierbij is het varen op de Schelde aan 2 euro een echte publiekstrekker. Met de organisatie van de Scheldehappening willen we de mooie getij-beïnvloedde Scheldenatuur in de kijker zetten.


Evaluatie en indicatoren: De 4e editie van de Scheldehappening op paasmaandag 1 april 2013 mocht zich verheugen in een dapper schijnend zonnetje, dat echter geen, of te weinig vat kreeg op de gure Noordoostenwind. Het schriele weer, ontmoedigde fietsers, hield wandelaars en deelnemers aan de boottochten langer in bed. De 4e editie kwam daardoor iets trager op gang, maar de deelnemers genoten tijdens de warmere middaguren van varen, wandelen, de animatiestandjes en informatie verzamelen over de fietsroutes, om deze later op het jaar, in warmere omstandigheden te ontdekken. 66 verschillende verenigingen / gemeentes / organisaties/musea zorgen voor een aanbod of medewerking aan het evenement. Indicatoren: In de figuren c en d ziet u de evolutie van de afgelopen 4 edities van de Scheldehappening. De eerste twee edities kenden prachtig zomers weer en voornamelijk de editie 2011 werd daardoor een overrompeling. Ondanks het gure weer van deze vierde editie viel het bezoekersaantal toch niet volledig in het water, maar verkochten we iets minder boottickets (zeer betrouwbare indicator) dan in 2012. Daarnaast mochten we wel rekenen op vele bezoekers die via de fiets of te voet deelnamen aan de Scheldehappening. Zo komen we aan een schatting van 6500 bezoekers. Ook de evolutie in deelnemende verenigingen stemt hoopvol dat we op weg zijn naar een traditie die jaarlijks herhaald kan worden dankzij de inzet van vele streekorganisaties. Figuur c: Figuur d:

0100020003000400050006000700080009000

10000

2010 2011 2012 2013

Aantal bezoekers op de Scheldehappening

aantal geschatte extra bezoekers (te voet, met de fiets)aantal verkochtte boottickets

010203040506070

2010 2011 2012 2013

Aantal deelnemende organisaties aan de Scheldehappening

aantal deelnemende organisaties


- 'Open tuindag Wilde landjes' in Klein-Brabant op 25 april 2013 Op donderdag 25 april organiseerde MOS (milieuzorg op school) in samenwerking met de Ecoscholen (stad Antwerpen) en Regionaal Landschap Schelde-Durme een inspirerend bezoek aan verschillende schooltuinen. Vanuit verschillende scholen uit Klein-Brabant en de provincie Antwerpen was er interesse om dit traject mee te volgen. Sint-Amands mocht de spits afbijten. De directie van basisschool De Schorre en het Regionaal Landschap Schelde-Durme zorgden voor een presentatie over speelnatuur op school van a tot z. Na het bezoek aan de Schorre trokken we verder naar 3 andere vergroende scholen uit de regio: Atheneum Klein-Brabant Bornem, Huveneersbasisschool Wintam en BIM-SEM Mechelen. Meer informatie is terug te vinden op de MOS-blog: http://mos-openschooltuinen.blogspot.be/p/blog-page_17.html

- Opening Sterrewegels in Waasmunster op 27 april omschrijving en doelstelling De gemeente Waasmunster, VVV Toerisme Waasmunster en het RLSD organiseerden de officiële inhuldiging van de vernieuwde Sterrewegels met een officieel gedeelte en publieke wandeling. Het evenement startte met officieel gedeelte met volgende sprekers: Michel Du Tré (burgemeester), Ludo Lenaert (schepen mobiliteit) , Jozef Dauwe (voorzitter), Peter Hertog (gedeputeerde) en Freddy Waterschoot (VVV Toerisme Waasmunster). Aansluitend receptie. Voor het publieke gedeelte konden deelnemers de wegels verkennen met gids van VVV Toerisme Waasmunster en was er muziek en animatie voor jong en oud. Doelstelling: wegen bekend maken en inwoners stimuleren om deze te gebruiken. De sterrewegels zijn zuiver recreatief en bedoeld voor avontuurlijke wandelaars. Bedoeling is ook om deze trage wegen te laten aansluiten op het wandelnetwerk van Klein-Brabant Indicatoren: aantal deelnemers: +/- 100 - persknipsels: 3

Wondermooie wielen in Bornem op zondag 22 september, zie Actie 18

Zele goes Berlare op zondag 20 oktober 2013 Omschrijving en doelstelling:


Op zondag 20 oktober huldigden we de pas vernieuwde trage wegen die de wijk Avermaet in Zele verbinden met Berlare Broek. Dit vond plaats op de site van de Watergroep in Zele. In de ochtend was een jogging van 5 km/10km/15km in samenwerking met de Atletiekclub van Zele. 's Middag was het officiële gedeelte met speeches van Patrick Poppe (burgemeester van Zele), Jozef Dauwe (voorzitter RLSD), Dirk De Mey (schepen Zele bevoegd voor mobiliteit), Steven Vandersnickt (schepen Berlare bevoegd voor milieu), Jan Verboven (VLM) en Karin Stemgee (directeur Watergroep). In de namiddag kon het grote publiek deelnemen aan begeleide wandelingen in samenwerking met vzw Durme.

Evaluatie en indicatoren: 200-tal deelnemers – 7 persknipsels

Gepland 2014 9 en 10 maart: In 2011 organiseerde het RLSD een evenement voor de aanplant van het Eetgoedbos in Wichelen. In 2014 zal een gelijkaardig evenement georganiseerd worden om fase twee van het bebossingsproject te voltooien. Deze plantactie wordt een samenwerking met de gemeente Wichelen, basisschool De Rozelaar en Natuurpunt Scheldeland. 21 april: Ook in 2014 zullen we de vijfde editie van de Scheldehappening mee organiseren in samenwerking met Scaldisnet. Het thema voor 2014 is 'erfgoed'. De Scheldehappening wordt een traditie en een jaarlijks weerkerend evenement. September: Publieksevenement Fauna-akkers. Datum onbekend: RLSD is in het verleden al actief geweest rond het verspreiden van informatie rond groene speelplaatsen. Omdat we in 2013 enkele interessante excursies hebben gevolgd, speelt de idee om in Klein-Brabant een gelijkaardige rondleiding te organiseren langs vergroende scholen uit het werkingsgebied. Dit kan in samenwerking met Natuurpunt Klein-Brabant.

Actie 28 d: Samenwerkingsverbanden andere dan evenementen Idee / Initiatiefnemer: Op vraag van NME actoren kan RLSD ondersteuning bieden of als trekker optreden om projecten met een duidelijke natuur educatieve invalshoek mee te ondersteunen, Startjaar: 2011, Trekker: Ann Sels en Julie Decuyper


Partners: Provincie Oost-Vlaanderen dienst NME, Middenveldverenigingen actief in de streek (Natuurpunt, Landelijke Gilden, Toerisme Scheldeland, vzw Durme, Toerisme Waasland, VVV's, KVLV, heemkundige kringen, Pasar, Gezinsbond, …) Doelgroepen: Brede publiek, scholen, jeugdverenigingen Doelstelling: Brede publiek op laagdrempelige manier laten kennis maken met het streekeigen karakter (natuur, landschap, folklore en traditie, erfgoed, …) Omschrijving: De beste manier om NME-actoren binnen onze streek meer met elkaar in contact te brengen is door het ondersteunen en stimuleren van samenwerkingsverbanden rond concrete projecten. Binnen het NME-loket krijgen we regelmatig de vraag tot ondersteuning van samenwerkingsprojecten. Indien het financieel haalbaar is gaan we hier steeds op in om zo het NME-netwerk in de streek al doende te verstevigen en zorgen voor een solide basis in de toekomst. Sinds een aantal jaar krijgen we veel vragen tot samenwerking en ondersteuning in "speelnatuur-projecten". Verslag werking 2013:

- Jury wedstrijd Scheldelei: Kruibeke, in samenwerking met het ANB. Het Regionaal Landschap maakte deel uit van de jury voor de ontwerpwedstrijd van de toegangspoort van het GOG Kruibeke met het oog op de beoordeling van de kansen voor natuurbeleving en speelnatuur in het ontwerp.

- Ondersteuning Temse met inrichtingsplan Scheldepark: Op vraag van de gemeente heeft het Regionaal Landschap een advies verleend voor het educatief inrichten van een deel van het Scheldepark. Dit kadert binnen een Quick Win project waarvoor de gemeente een subsidie verkreeg. We zorgden voor een inrichtingsplan en plantadvies voor de deelzone met o.a. een speelbos, een vogelkijkwand, een educatieve vijver, een belevingstuin, een ijskelder, enz.

- Stappen naar een Cool Van Nature school: Binnen het project 'Neem de mensen mee!' van Interreg Vlaanderen-Nederland, zijn we met twee

geselecteerde scholen uit Dendermonde van start gegaan om in 2013 de speelplaatsen te vergroenen. Een saaie speelplaats, met weinig natuurkansen, toveren we om tot een natuurlijk speelparadijs met 'groene landjes' die daarbij ook zorgen voor avontuur en speelplezier. Tijdens het proces focussen we niet enkel op een ontwerp, maar ook op betrokkenheid van de leerkrachten, de ouders en de kinderen. Het is belangrijk dat de ideeën van iedereen aan bod komen en dat speelnatuur geen abstract gegeven is. Dit resulteerde in 3 inspirerende excursies, waarbij een educatief netwerk werd uitgenodigd zowel binnen als buiten de grenzen van ons netwerkgebied, 2 ontwerpplannen op maat, 2 natuurworkshops en een brochure 'stappen naar een Cool van Nature school'. Deze laatste heeft als doelstelling andere scholen uit ons werkingsgebied warm te maken om speelplaatsen in de toekomst groener in te richten met de twee pilootscholen als voorbeeld.

Financiering: CO2UPON Interreg Vlaanderen-Nederland Euregio Scheldemond (provincie Zeeland, provincie Oost-Vlaanderen, provincie West-Vlaanderen).


Partners: Stad Dendermonde, Natuurpunt Educatie, Frederik Nijman (wilgenbouwsels), de deelnemende pilootscholen, Regionaal Landschap Houtland, Natuur&Zo, de verschillende voorbeeldscholen Deelnemende NME actoren: Regionaal Landschap Vlaamse Ardennen, Regionaal Landschap Rivierenland, Regionaal Landschap IJzer & Polder, Natuurpunt Klein-Brabant, MOS West-Vlaanderen, gemeente Hulst (Nederland).

Foto's en meer informatie vind je hier:

http://www.rlsd.be/wat_doen_we/natuureducatie/speelnatuur/speelnatuur_in_dendermonde

- Wild Landje op De Schorre:

Met dit project wil het Regionaal Landschap Schelde-Durme het voorgaande project 'wilde landjes in Klein-Brabant' verder zetten en zo een school ondersteunen in de aanleg van een 'groen schoolplein'. Dit is zo ontworpen dat er 'wilde landjes' aanwezig zijn. Het gaat hier om speelnatuur dat het vrij spel van kinderen en natuur stimuleert. Vanzelfsprekend biedt de aanwezigheid van natuur op school ook educatieve kansen. Binnen het project hebben we verschillende zaken gerealiseerd: een bijenhotel, een fruitboomgaard, sneukelhagen, een amfibieënpoel, wilgenhutten, speelheuvels met een waterpomp, boomstammen mikado's, een streekeigen heg, een speelbos, enz. Financiering: provincie Antwerpen Partners: provincie Antwerpen, Mos Antwerpen, gemeente Sint-Amands, lokale verenigingen (natuurpunt, JNM, VELT, …), Natuurpunt Educatie, de deelnemende school. Foto's en meer informatie vind je hier: http://www.rlsd.be/wat_doen_we/natuureducatie/speelnatuur/wild_landje_op_de_schorre


- Beheerdag Wichelen:

Het Regionaal Landschap Schelde-Durme, Natuurpunt Scheldeland en de gemeente Wichelen hebben in de herfst van 2013 een natuurwerkdag georganiseerd samen met de leerlingen van het vijfde leerjaar van basisschool de Rozelaar. Een hele dag wordt er onder begeleiding in het Hazeveldbosje gewerkt aan een takkenril, een wilgentunnel, een gevlochten wilgenkamp en een insectenhotel. Zo betrekken we de kinderen niet enkel bij plantacties, maar laten we hen ook hun eigen 'speelbos' inrichten en beheren. Deze werkdag was een heus succes. Foto's vind je hier:

http://www.rlsd.be/wat_doen_we/natuureducatie/speelnatuur/beheer_in_het_eetgoed

Persartikel: http://www.nieuwsblad.be/article/detail.aspx?articleid=DMF20131122_00851483

Gepland 2014

- Inrichting speelterrein in Sombeke (Waasmunster): In 2013 maakte het Regionaal Landschap in samenwerking met de gemeente Waasmunster een inrichtingsschets voor een speelterrein gelegen te Sombeke, Waasmunster. De gemeente krijgt vanaf 2014 een Quick Win subsidie om dit ontwerp te realiseren. Het Regionaal Landschap zal dit project trekken, zodat er een goede samenwerking is tussen de gemeente, de lokale (jeugd)verenigingen, enz. Binnen het ontwerp wordt een zo gevarieerd mogelijk speelterrein beoogd met natuurlijke materialen.

- Project Kindervreugd, Weert (Bornem): Regionaal Landschap zal binnen dit project werken aan het herinrichten van de vijverzone grenzend aan het jeugdverblijfcentrum. De belangrijkste zaken die zullen aangepakt worden zijn het beheer ter hoogte van de vijvers, de aanplant van een fruitboomdreef, enkele infrastructuurelementen voor wateronderzoek, een kijkwand, speelnatuur en de heroriëntatie van educatie binnen het kader van NME. RLSD zorgt in de eerste plaats voor een inrichtingsplan voor de deelzone met de vijvers en ondersteuning tijdens de uitvoering. Tijdens het ontwerpproces is er aandacht voor de wensen van Kindervreugd vzw en de kinderen die er komen spelen/leren. Het perceel is 3.84 ha groot en bestaat uit een bosgedeelte, enkele waterpartijen en een jeugdverblijfcentrum, dat gebruikt wordt voor natuureducatieve en recreatieve doeleinden. Financiering: Provincie Antwerpen


- Plantactie Eetgoed, Wichelen: In samenwerking met de gemeente, Natuurpunt en basisschool De Rozelaar zullen we op 9 en 10 maart 2014 de laatste fase van het bebossingsplan van 2011 voltooien.

- MOS vergroening op school!: In 2014 zal het Regionaal Landschap Schelde-Durme samen met MOS Antwerpen twee scholen uit Klein-Brabant ondersteunen bij het uitvoeren van een groenere speelplaats. Hierbij focust MOS op de educatieve werking en RLSD op de uitvoering. Dit zijn de twee geselecteerde scholen. - 't Kasteeltje uit Puurs: deze school heeft een enthousiaste werkgroep rond vergroening, maar nog geen concrete plannen: RLSD en MOS bekijken met de school wat de mogelijkheden zijn. - De Schorre uit Sint-Amands: deze school was één van de deelnemende scholen aan het project 'Wilde Landjes' en 'Wild Landje op De Schorre'. Zij hebben een groot terrein dat al voor een deel werd ingericht voor de lagere school, dus daarom focussen we binnen dit nieuwe project op het speelterrein van de kleuters. Financiering: Provincie Antwerpen, cofinanciering scholen

- 2 educatieve NME projecten: In 2014 zal het Regionaal Landschap focussen op twee projecten in Berlare (inrichten speelterrein Chirojongens) en Wetteren (inrichten educatief bos ter hoogte van basisschool Campus Kompas). Op het terrein van de Chiro zullen we in maart ook enkele aanplantingen realiseren met inheemse bomen en struiken van Plant Van Hier. Financiering: Provincie Oost-Vlaanderen; De Kaaihoeve

- Cool Van Nature in Dendermonde: In 2013 werd er intens gewerkt aan twee ontwerpplannen voor twee scholen uit Dendermonde binnen het klimaatproject 'Neem de Mensen mee' van Interreg Vlaanderen Nederland. Komende jaren wil de stad Dendermonde in samenwerking met het Regionaal Landschap Schelde-Durme verder werken aan deze vergroeningsacties om de ontwerpen van deze groene speelplaatsen te realiseren.

- Toekomst: vrij spel voor natuur en kinderen Als Regionaal Landschap krijgen we regelmatig de vraag samen te werken rond speelbossen en vergroening van speelplaatsen/terreinen. We willen in de toekomst graag blijven ingaan op deze vragen. NME gaat immers verder dan een begeleide wandeling en veldwerkmateriaal. Kinderen van nu zijn de volwassenen van later. Jeugdherinneringen gaan heel vaak terug naar het vrij rondscharrelen in de natuur. Van hieruit groeit het respect voor natuur en landschap. Door kinderen de ruimte te geven om in een natuurlijke en avontuurlijke omgeving vrij te kunnen spelen, werken we dus actief aan draagvlakverbreding in de toekomst. Dergelijke projecten zijn tijdsintensief wegens de noodzakelijke zorg voor participatie van alle betrokken actoren. Bovendien zijn er ook aanzienlijke kosten verbonden aan de uitvoering. We hopen in de toekomst hier middelen voor te vinden.

Financiering: Structurele middelen RLSD, eventuele cofinanciering vanuit (toeristische, gemeentelijke, educatieve) projectpartners, eventuele projectfinanciering

Actie 28.e: Gidsenwerking Idee / Initiatiefnemer: RLSD, Startjaar: 2008, Trekker: Ann Sels, Julie Decuyper, Partners: Provincie Oost-Vlaanderen dienst NME, Doelgroepen: Gidsen in de streek, Groepen en Scholen in de streek Doelstelling: Organiseren van (thematische) vormingen voor gidsen in de streek. Thematische aanvullingen bieden op het NME-aanbod in de streek. Als NME-loket zorgen voor een link tussen vragers en aanbieders van een gegidste wandeling volgens een bepaald thema op maat van de groep.


Omschrijving De gidsenwerking groeide in de schoot van Zwaluwen op school. Er bleken in Vlaanderen geen specifieke educatieve wandelingen te zijn waarbij een gids op bezoek bij de boer(en)zwaluw ging met een klas. Daarom organiseerden we een opleiding tot zwaluwgids. In het kader van andere projecten organiseren we in de streek vormingen voor gidsen: bijvoorbeeld stiltegidsopleiding en moord in de poel. Ook deze themawandelingen met gidsen kunnen door groepen aangevraagd worden. Promotie gebeurt via onze site en de sites van partners. Praktisch: de groepen reserveren bij het NME-loket, de groep betaalt 35 euro voor 1 gids. De gids ontvangt van RLSD een vrijwilligersvergoeding en is verzekerd. Het is een meerwaarde om met lokale partners samen te werken: bv de Notelaer, de Zilverreiger en gemeente Bornem die actief stiltewandelingen organiseren in het stilgebied Bornem. Gemeente Temse die jaarlijks alle 5e jaars uitnodigd voor "Moord in de Poel". Verslag werking 2013

- Opleiding Moord in de Poel, in Sint-Amands: Volledige dag: 7 september 2013, 15 deelnemers, Partners: gemeente Sint-Amands, vzw Mondina, Financiering: structurele middelen RLSD

- Moord in de poel voor alle 5e en 6e leerjaren in Temse: van 2 mei tot 31 mei kregen alle 5e en 6e leerjaren van 8 scholen in Temse de kans om met een opgeleidde gids het spel "Moord in de poel" te spelen aan één van de educatief ingerichte poelen door RLSD. 13 klassen bezochten de plaats van de moord, 289 leerlingen gingen op zoek naar de moordenaar. 9 verschillende gidsen en 2 medewerkers van de milieudienst begeleidden de groepen en deden ervaring op in het begeleiden van "moord in de poel".

- Werking Zwaluwgidsen: We legden de focus op het aanbod zwaluwgidsen en het huisbezoek of bezoek aan de boer dat een lagere school in onze regio kan ondernemen. Het regionaal landschap zorgt voor de match tussen gids, boer en school zodat het bezoek op een vlotte manier kan plaatsvinden. In 2013 gingen 47 leerlingen op bezoek bij de boer(en)zwaluw in Laarne.

- Werking Stiltegidsen: De stiltegidsen begeleidden 5 wandelingen en bereikten in het totaal 70 stiltezoekers. De stiltekoffer werd 3 x gebruikt. Meer informatie: zie Actie 23: stiltegebieden

Gepland 2014 We blijven de gidsen in onze streek ondersteunen en willen op vragen van scholen en groepen kunnen inspelen. In Bornem draait de stiltewerking zeer goed binnen de lokale NME-organisaties. We stellen de vraag aan het NME-netwerk of er vraag is naar een specifieke thematische gidsenopleiding of workshop in 2014. Samenwerking: Gemeentes, stilteplatform Bornem, natuurpunt educatie, lokale natuurpuntafdelingen Financiering: Structurele middelen, sponsoring, project middelen Gelinkte acties: Materiaaluitleenpost

Actie 28f: Uitleenpost voor NME materiaal Idee / Initiatiefnemer: NME actoren uit de streek / RLSD, Startjaar: 2009, Trekker:, Julie Decuyper, Ann Sels Partners: NME actoren uit de streek, Provincie Oost-Vlaanderen dienst NME, PIME, verschillende NME centra binnen en buiten de regio die hun materiaal ter beschikking stellen van de uitleenpost Doelgroepen: Verenigingen, NME actoren en gidsen; scholen en particulieren en milieudiensten van stad en gemeenten. Doelstelling: De verschillende doelgroepen ondersteunen in hun NME werking door gratis uitleenbaar educatief veldwerkmateriaal in hun streek te voorzien.


Omschrijving De uitleenpost stelt een ruim aanbod aan NME materiaal ter beschikking, gaande van klein educatief materiaal (schepnetten, vlindernetten, loupepotjes, zoekkaarten, fluovestjes, verrekijkers, …) over groter en kostbaarder materiaal (batdetector, nachtvlinderval, volgspot op batterij, binoculair, flexcam, kit voor chemisch wateronderzoek, kit voor bodemonderzoek, grondboor, decibelmeter, telescoop, …) tot meer thematisch en gespecialiseerde zaken zoals thematische koffers (waterkoffer, bodemkoffer, boskoffer, weidevogelkoffer, …), natuureducatieve spelen en educatieve tentoonstellingen (fototentoonstelling, zwaluwtentoonstelling, …). Het volledige aanbod en de uitleenvoorwaarden staan in de digitale catalogus op onze website onder de rubriek 'Wat kan jij doen? – materiaaluitleenpost'. Alle ontleningen gebeuren via reservatie en met een overeenkomst. Met uitzondering van de door De Kaaihoeve ter beschikking gestelde koffers zijn de ontleningen gratis; wel wordt voor sommige stukken een waarborg gevraagd. Verslag werking 2013 Na het voorbereidende werk van 2009 werd in september 2010 de materiaaluitleenpost officieel gelanceerd. In de loop van 2010 werd al het NME materiaal verzameld, werd een praktische regeling opgesteld ter ontlening van het NME materiaal en werd een promotiecampagne naar verenigingen, gidsen en leerkrachten opgezet. Er werd een mailing gedaan naar het NME netwerk, naar alle gidsen en naar alle scholen via het adresbestand van MOS. In 2012 werden twee nieuwe "natuur-werk-koffers" toegevoegd aan de materiaaluitleenpost: De “bijenhotel-bouw-koffer” ( snoeischaren, takkenschaar, bankvijzen, bankschroef, boormachine, houtboren, oorbeschermers) en de "bouwen-met-wilg-koffer" (snoeischaren, takkenscharen, ijzerzagen, houtzaag, spade, grondboren). In 2013 werden deze koffers goed gebruikt tijdens 2 plantacties en 4 verschillende workshops, georganiseerd door het Regionaal Landschap. Ook andere scholen wisten ons te bereiken voor het ontlenen van deze werkkoffers. Op dit moment loopt de reguliere werking van de materiaaluitleenpost goed, maar dit jaar telden we iets minder dan 50 ontleners die langskomen om hun gereserveerde veldwerkmateriaal op te halen. Figuur e:

0

10

20

30

40

50

60

2010 2011 2012 2013

Aantal ontleners per jaar


In 2013 bereikten we iets minder ontleners dan in 2012 (zie figuur e). Om het bereik te vergroten, zullen we in 2014 bijkomende promotie voeren (landschapskrant, nieuwsbrief, facebook, …) om het ontlenersaantal te verhogen. Echter kunnen we wel besluiten dat de materiaaluitleenpost redelijk gekend is in de streek en dat men de weg ernaar kan vinden. Ook blijkt hieruit dat de uitleenpost tegemoet komt aan een vraag naar educatief veldwerkmateriaal in onze regio.

Figuur f: Interessant is het om te kijken naar de verhouding tussen de doelgroepen die we bereiken (zie figuur f). We zien dat de NME actoren (verenigingen) procentueel nog steeds de grootste groep is. Positief is dat we steeds meer scholen en ook iets meer gidsen kunnen bereiken. Het bereik van de groep steden en gemeenten in 2013 blijft ongeveer dezelfde als in 2012. Figuur g:

17% 4%

9%70%

Welk materiaal werd ontleend in 2011?

tentoonstellingen

educatieve pakketten en spelenmateriaalkisten

los veldwerkmateriaal per soorteenheid

41%

7%17%

17%

18%

Wie ontleende educatief veldwerkmateriaal in 2012?

verenigingen

gidsen

stad / gemeentenscholen

anderen

40%

9%16%

26%

9%

Wie ontleende educatief veldwerkmateriaal in 2013?

verenigingen

gidsen

stad / gemeentenscholen

anderen


Figuur h:

Figuur i:

In 2010 en 2011 (figuur g) waren de ontleners voornamelijk geïnteresseerd in het los veldwerkmateriaal. In 2012 (figuur h) merken we op dat de verdeling tussen de verschillende ontleenbare types veldwerkmateriaal mooi verdeeld is. In 2013 (figuur i) wordt deze tendens verder gezet. Iets meer als de helft van de ontleningen zijn los veldwerkmateriaal, de andere helft is verdeeld over de materiaalkisten en de tentoonstellingen. Uit onze cijfers blijkt dat er veel meer vraag was naar materiaalkisten door de "bijenhotel-bouw-koffer" en de“bijenhotel-bouw-koffer”. Daarentegen zijn de educatieve pakketten en spelen dit jaar minder ontleend. We kunnen dus concluderen dat verschillende types materiaal in de materiaaluitleenpost regelmatig ontleend worden, maar dat we de tentoonstellingen en educatieve pakketen en spelen extra in de verf kunnen zetten. Gepland 2014 De reguliere werking wordt verder gezet. Om een nog groter bereik te krijgen zal de materiaaluitleenpost in de kijker gezet worden. Om onze verschillende actoren te herinneren aan ons divers assortiment, zullen we dit als onderwerp opnemen binnen de communicatie van het Regionaal Landschap. Financiering: Samenwerkingsovereenkomst Provincie Oost-Vlaanderen dienst NME, Financiering in natura via ter beschikking stellen van materiaal door NME centra binnen en buiten de regio Gelinkte acties: Actie 28 NME loket: gidsenwerking

27%

8%15%

50%

Welk materiaal werd ontleend in 2012?

tentoonstellingen



16% 2%

25%57%

Welk educatief veldwerkmateriaal werd ontleend in 2013?

tentoonstellingen




3. Verplichte activiteiten 3.1 Landschapskrant In 2012 verschenen twee edities van de Landschapskrant. Meer informatie hieromtrent is opgenomen in actie 23

3.2 Publieksactiviteiten Een overzicht van de publieksactiviteiten is opgenomen in onderstaande tabel

Tabel: Brede publieksactiviteiten 2013

Datum Omschrijving Aantal deelnemers Rol RLSD

1/04/2014 Scheldehappening Totaal 6500 mensen medeorganisator

25/04/2013 Open tuindag Wilde landjes

100 over de hele

provincie Antwerpen

(30 in de zone Klein-

Brabant)

medeorganisator

4/7/2013 Informatievergadering trage wegen Breendonk 10 organisator

22/9/2013 Gezinshappening Wondermooie wielen 120 organisator

26/9/2013 Evaluatievergadering trage wegen Breendonk 20 organisator

27/04/2013 Trage wegenwandeling en officiële inhuldiging Sterrewegels - Waasmunster 100 medeorganisator

20/10/2013 Trage wegenwandeling 'Zele goes Berlare' en officiële inhuldiging trage weg tussen Meerskant en Haststraat

60 medeorganisator

10/11/2013 Trage wegenwandeling en bedanking voor vrijwilligers trage wegen (padvinders, peters en meters)

38 organisator

12/12/2013 Informatievergadering trage wegen Sint-Anna en Zogge (Hamme) 35 organisator

Uit bovenstaande tabel blijkt dat RLSD in 2013 betrokken was bij 9 brede publieksactiviteiten, waarbij het voor 5 activiteiten als organisator optrad. De Scheldehappening was opnieuw een overweldigend succes. Er waren meer dan 6000 deelnemers. De happening is heel professioneel georganiseerd en voorziet ook in een grote publiciteit en mediapartnerships die een grote ruchtbaarheid geven aan het evenement tot in Nederland. Wij ontvingen een 300-tal personen aan onze stand.


3.3 Vormingsactiviteiten Een overzicht van de georganiseerde vormingsactiviteiten is opgenomen in onderstaande tabel.

Tabel: Vormingsactiviteiten 2013 Datum Omschrijving Aantal deelnemers Rol RLSD

19 en 20 januari

Workshop bouwen met wilg (Wild landje op de Schorre) 2X20 organisator

30/04/2013 Informatiedag en ervaringsuitwisseling speelnatuur tussen de Oost-Vlaamse

Regionale Landschappen 10 organisator

4/06/2013 Workshop bijenhotel (Wild landje op de Schorre) 56 organisator

25/06/2013

Informatiedag en ervaringsuitwisseling duurzame speelruimtes tussen de provincie Zeeland, de provincie West-Vlaanderen en enkele Regionale Landschappen in Zeeland

(CO2upon)

11 trekker

7/09/2013 Opleiding Moord in de Poel, Sint-Amands 15 organisator

16/9/2013 Oogst autochtone zaden i.s.m. tuinbouwschool Melle 10 organisator

21/10/2013 Workshop bijenhotel (CO2upon) 67 organisator

24/10/2013

Informatiedag en ervaringsuitwisseling duurzame speelruimtes tussen de provincie Zeeland, de provincie West-Vlaanderen en enkele Regionale Landschappen in West-

Vlaanderen (CO2upon)

10 trekker

17/11/2013 Voordracht plant van Hier op medewerkersdag van CVN Oost-Vlaanderen 30 spreker

21/11/2013 Natuurbeheerdag met het 5e leerjaar van basisschool De Rozelaar in het Eetgoed 26 organisator

14/12/2013 Workshop bouwen met wilg (CO2upon) 30 organisator

20/06/2013 Opleiding padvinders Sint-Anna en Zogge (Hamme) 8 organisator

Uit bovenstaande tabel blijkt dat RLSD in 2013 betrokken was bij 12 educatieve activiteiten, waarbij het in 11 activiteiten als belangrijkste initiatiefnemer optrad. Met deze educatieve activiteiten werden in totaal meer dan 313 deelnemers bereikt.


3.4. Participatie van doelgroepen en bevolking In 2012 ontplooide RLSD volgende activiteiten en initiatieven die de participatie van de doelgroepen en de bevolking aan het beheer, het herstel, de aanleg en de ontwikkeling van kleine landschapselementen en het natuurbehoud bevorderen. Natuurbehoud en kleine landschapselementen Actie 1 Gemeentelijk subsidiereglement voor huis- en boerenzwaluw Actie 2 Soortgerichte acties huiszwaluw Actie 3 Soortgerichte acties boerenzwaluw Actie 4 Soortgerichte acties gierzwaluw vanuit gemeentelijk subsidiereglement Actie 5 Weidevogelproject Actie 6 Poelenproject Actie 7 Slotenproject Actie 8 Natuurloket Actie 9 Fauna-akkers Actie 10 Veilige verbinding voor amfibieën Landschapszorg en streekeigen karakter Actie 11 Landschapsbedrijfsplanning Actie 12 Landschapsloket Actie 13 Autochtone bomen en struiken/ Plant van Hier Actie 14 Houtzoeker Actie 15 Intergemeentelijk subsidiereglement voor kleine landschapselementen Actie 16 Geïntegreerde gebiedsgerichte werking, bijdragen aan IHD Actie 16 A: Vallei van de Maanbeek- Laresloot Actie 16 B: Natuurinrichting Berlarebroek en Donkmeer Actie 16 C: Kruibeekse Polders, Onthaalplan Actie 16 D: voorbereiding Life- aanvraag 'communicatie' Actie 16 E Boskant Actie 17 Scheldehelden Schelle 'neuzen in het nautisch verleden' Actie 18 Scheldehelden Bornem 'Wondermooie Wielen' Actie 19: Buitengewone plekjes Actie 20 Hingenewiel, een parel op komst Recreatief medegebruik en natuurrecreatie Actie 21 Trage wegen doen herleven Actie 22 Stiltegebieden Natuureducatie en informatie Actie 23 Landschapskrant Actie 24 Website Actie 25 Communicatiemateriaal RLSD Actie 26 Digitale nieuwsbrief Actie 27 Social Media Actie 28 NME loket Actie 28a gezamenlijke communicatie aanbod NME Actie 28 b Afstemming NME aanbod Actie 28 c Evenementen Actie 28d Samenwerkingsverbanden andere dan evenementen Actie 28e Gidsenwerking Actie 28 f Uitleenpost NME materiaal


4 Relatie doelstellingen/activiteiten Tabel: Relatie doelstellingen-activiteiten

Omschrijving actie

Doelstelling

Streekeigen karakter

Natuurbehoud en KLE's

Natuurrecreatie en recreatief medegebruik

Natuureducatie en informatie

Draagvlak Natuurdecreet Doelgroepen

Actie 1: Gemeentelijk subsidiereglement voor huis- en boerenzwaluw

X X X

Actie 2: Soortgerichte acties huiszwaluw X X X Actie 3: Soortgerichte acties boerenzwaluw X X X Actie 4: Soortgerichte actie gierzwaluw vanuit gemeentelijk subsidiereglement X X X

Actie 5: Weidevogelproject X X X X Actie 6: Poelenproject X X X X Actie 7: Slotenproject X X X X Actie 8: Natuurloket X X X Actie 9: Fauna-akkers X X X Actie 8: Natuurloket X X X Actie 10 veilige verbindingen voor amfibiën x Actie 11 Landschapsbedrijfsplanning x x X Actie 12: Landschapsloket X X X X Actie 13: Autochtone bomen en struiken X X X X Actie 14: Houtzoeker X X X X Actie 15: Intergemeentelijk subsidieregeling KLE x x X Actie 16: geïntegreerde gebiedsgerichte werking X X x X X Actie 17: Scheldehelden Schelle X X X X X Actie 18: Scheldehelden Bornem x x x x X Actie 19: Buitengewone plekjes X X X X X Actie 20: Hingenewiel, een parel op komst X X X x X Actie 21: Trage wegen doen herleven X X X X Actie 22: Stiltegebieden X X X X Actie 23: Landschapskrant X X Actie 24: Website X X Actie 25: Communicatiemateriaal RLSD X X Actie 26: Digitale nieuwsbrief X X Actie 27 Social Media x x x x x Actie 28: NME loket X X X


5 Financieel verslag 5.1 Balans en resultatenrekening 2013 De werking van 2013, gestaafd door het ingesloten accountantsverslag, sluit af met een positief saldo. De algemene vergadering van 12 februari 2014 beslist om dit resultaat te bestemmen als toevoeging aan het eigen vermogen: 'andere bestemde fondsen' 42.582,91 euro. Budgetcontrole zowel wat de projecten betreft als de algemene kosten, zonder de werking financieel te beïnvloeden, bestendigt dat voor RLSD een gezond, duurzaam financieel beleid een absolute prioriteit is. De balans en resultatenrekening zijn opgenomen in het accountantsrapport voor 2013 in Bijlage 4

5.2 Begroting 2014 Ook in 2014 zal de opgestarte subsidie- en projectadministratie verder verfijnd worden. Naast de coördinator en de medewerker algemene ondersteuning, hoort het ook dat elke projectmedewerker zich inwerkt in het financiële en administratieve luik van zijn of haar projectdossier. Elke organisatie heeft behoefte aan, en belang bij, een goed georganiseerde administratie; archiveren van zowel fysieke als digitale documenten hoort daarbij. RLSD maakt verder werk van een archiefsysteem dat uniform is in uitvoering en eenvoudig is in gebruik. De algemene vergadering keurde op 12 februari 2014 de begroting 2014 goed. De boekhoudkundige reserve en bijgevolg de kredietwaardigheid van RLSD wordt bewaard. We hebben in 2013 goed op de uitgaven gelet en hebben een overschot geboekt van 42.500 euro. (ook in 2012 was dat zo). Dat overschot is geboekt naar ons "eigen vermogen" komt nu neer op 218.250 euro. Bedrag sociaal passief is 113.450 euro (volgens Securex ruim voldoende). Totaal eigen vermogen van onze vzw is 331.670 euro. Voor de begroting 2014 is voorzien aan inkomsten 800.000 euro. Voorziene uitgaven 2014: 755.842 euro. We hebben dus een overschot van 44.158 euro, het volgende wordt voorgesteld: - 18.000 euro voor uitbreiding contracten drie medewerkers van 32 uur naar 38 uur. (er is werk genoeg door uitbreiding projecten) - 25.000 euro voorzien voor groepsverzekering personeelsleden (deel aanvullend pensioen want Paritair Comite 329.1 / socio-culturele sector is basaal in vergelijking met PC van overheden.) Bepalingen van hoe om te gaan met overschot begroting 2014 is slechts een voorstel, dat afhankelijk van de bespreking op komende RvB van 26 maart 2014 kan worden gewijzigd of in voege gaat. De begrote inkomsten voor 2014 zijn opgenomen in onderstaande tabel.

Tabel: Begrote inkomsten 2014

Omschrijving Absoluut (€) Structurele middelen provincies 379.106 Provincie Antwerpen - Structurele toelage (incl. ANB en OE) 83.307 Provincie Oost-Vlaanderen - Structurele toelage (incl. ANB en OE) 221.591 Provincie Oost-Vlaanderen - tussenkomst loon coördinator 74.208 Structurele middelen gemeenten 98.808 Gemeente Berlare 5.478 Gemeente Bornem 7.724


Stad Dendermonde 16.590 Gemeente Hamme 9.141 Gemeente Kruibeke 6.040 Gemeente Laarne 4.573 Gemeente Melle 4.127 Gemeente Puurs 6.287 Gemeente Sint-Amands 3.054 Gemeente Temse 10.759 Gemeente Waasmunster 3.936 Gemeente Wetteren 9.181 Gemeente Wichelen 4.229 Gemeente Zele 7.689 Projectmatige tussenkomsten lonen 77.355 Provincie Oost-Vlaanderen – dienst mobiliteit/ Trage Wegen 40.000 Provincie Oost-Vlaanderen - Dienst Natuur- en milieu-educatie 20.000 VIA uitbreidingstewerkstelling 2014 13.839 Project Buitengewone plekjes PDPO Antwerpen 3.516 Diverse tussenkomsten 1.760 gebruikersovereenkomst Toerisme Scheldeland 1.760 Projectmiddelen goedgekeurd of in aanvraag 243.803 Agentschap voor Natuur en Bos - weidevogelproject 30.000

Provincie Antwerpen – DMN projectsubsidie (2.400/ gemeente) 7.200

Provincie Antwerpen – MOS (op scholen) 2.500

Provincie Antwerpen DMN – Kindervreugd Bornem 7.500

Provincie Antwerpen DMN – Hingenewiel 12.500

Provincie Oost-Vlaanderen – soortenbesch. zwaluwen Kruibeke 6.601

Provincie Oost-Vlaanderen – werkingsbudget NME 5.000

Provincie Oost-Vlaanderen- Gestroomlijnd Landschap 2014 20.000

ANB- project IHD Boskant Wetteren 30.000

Projectmiddelen ANB (IHD, ADAGIO en GIDS) 18.472

Projectmiddelen Onroerend Erfgoed (Landschapsanimator) 53.000

PDPO Fauna akker OVL 51.030

TOTALE INKOMSTEN 800.832

Een verhouding van de begrote inkomsten is weergegeven in onderstaande grafiek:

Structurele middelen Provincies

47%

Structurele middelen

Gemeenten12%

Begrote inkomsten 2014

Jaarverslag 2013 – Jaarprogramma 2014

Een verhouding van de begrote inkomsten is weergegeven in onderstaande grafiek:

Projectmatige tussenkomst lonen

10%Diverse

tussenkomsten0%

Begrote inkomsten 2014

101

Projectmatige middelen

goedgekeurd31%

Jaarverslag 2012 – Jaarplanning 2013

102

De begrote uitgaven voor 2014 zijn weergegeven in onderstaande tabel. Begrote uitgaven 2014

Omschrijving Absoluut (€)

Algemene werking 44.850 GSM 1.000 Postzegels 1500 Kantoorbenodigdheden 3600 Meubilair in afschrijving 0 Aankoop copiër/ICT-materiaal in afschrijving 0 Boeken, tijdschriften en documentatie, publicaties voor derden 500 Onderhoudsproducten, verpakkingsmateriaal, klein materiaal 1000 Veldwerkmateriaal 500 Erelonen accountant, incl. niet aftrekbare BTW en administratiekosten 4.000 Kost seminaries en opleiding 2.500 Erelonen docenten 250 Lidgelden 1000 Wettelijke bekendmaking 200 Relatiegeschenken 500 Representatie (divers), onthaal-receptiekost 2000 Vrijwilligers 200 Vergunningen 1000 Octrooien, (software)licenties, merken, Reprobel 3500 Bankkosten 100 Intrest 0 Werkkledij voor zagen en aanplanten 2500 Afschrijvingen 19.000

Vervoer 12.000 O & H personenwagen 1500 O & H fiets 250 Brandstof 3500


103

Verplaatsing personenwagen 4000 Reis- en verplaatsingskost 2250 Verkeersbelasting 500

Verzekeringen 6050 Brandverzekering - inhoud-diefstal 700 BA (ook bestuurders) 500 Lichamelijke ongevallen Rvb + VW 1750 Verzekering personenwagen 1200 Verzekering dienstverplaatsing 900 Wetsverzekering - AO begrepen in brutolonen 1.000 Huisvesting en burelen 21.350 Huur gebouwen 7100 O & H gebouwen 3300 O & H installaties, machines, gereedschappen, copiër 500 Leasing multifunctional 1700 Telefoon en internet 3000 Telebewaking 750 Water en gas 5000

Personeel 384 789 Bruto bezoldigingen Coördinator Erelonen sociaal secretariaat inbegrepen in brutoloon Erelonen maaltijdcheques 0,65 Patronaal deel maaltijdcheques 4,91 inbegrepen in brutoloon Arbeidsongevallen inbegrepen in brutoloon Externe medische dienst inbegrepen in brutoloon Groepsverzekering Hospitalisatieverzekering begrepen in brutoloon Woon-werkverkeer

Communicatie 31.000 Kosten LK 10.000


104

Druk- en kopieerwerk algemeen 3500 Erelonen lay-out 7000 Hosting website en nieuwsbrieven 2000 Fotolicenties 500 Infoborden 3000 Persmomenten 1000 Branding 2000 Evenementen (met viering erkenning) 2000

Projectkosten 255.803 Agentschap voor Natuur en Bos - weidevogelproject 30.000

Provincie Antwerpen – DMN projectsubsidie (2.400/ gemeente) 7.200

Provincie Antwerpen – MOS (op scholen) 2.500

Provincie Antwerpen DMN – Kindervreugd Bornem 7.500

Provincie Antwerpen DMN – Hingenewiel 12.500

Provincie Oost-Vlaanderen – soortenbesch. zwaluwen Kruibeke 6.601

Provincie Oost-Vlaanderen – werkingsbudget NME 5.000

Provincie Oost-Vlaanderen- Gestroomlijnd Landschap 2014 20.000

ANB- project IHD Boskant Wetteren 30.000

Projectmiddelen ANB (IHD, ADAGIO en GIDS) 18.472

Projectmiddelen Onroerend Erfgoed (Landschapsanimator) 53.000

PDPO Fauna akker OVL 57.030

NME loket 1.000

Soortenbescherming RLSD 5.000

TOTALE UITGAVEN 755.842

Een verhouding van de begrote uitgaven is weergegeven in onderstaande grafiek:

Algemene werking

Communicatie4%

Projectkosten34%



Algemene werking6% Vervoer

1%

Verzekeringen1%

Huisversting en burelen

3%

Begrote uitgaven 2014

105


Personeel51%


106

6. Overzicht bijlagen Bijlage 1: Verslagen van de Algemene Vergadering Bijlage 2: Verslagen Raad Van Bestuur Bijlage 3: Landschapskranten 2013 Bijlage 4: Accountantsrapport

CONCEPT Jaarverslag 2013 – Jaarplanning 2014

107

Jaarverslag 2013 en Planning 2014

Documents

Transcript of Jaarverslag 2013 en Planning 2014