12

Jaarverslag 2012

Jaarverslag 2012hwwonen.nl • hwwonenjaarverslag.nl

rug

2

Inhoudsopgave 1 Voorwoord ........................................................................................................................... 5 2 Bestuurder brengt verslag uit ........................................................................................... 6

2.1 Terugblik op 2012 .......................................................................................................... 6 2.2 Doelen voor 2013 ........................................................................................................... 8 2.3 Governance .................................................................................................................. 13

3 Verslag van de Raad van Commissarissen .................................................................... 15 3.1 Inleiding ........................................................................................................................ 15 3.2 Taken, verantwoordelijkheden en bevoegdheden ....................................................... 15 3.3 Samenstelling raad van commissarissen ..................................................................... 16 3.4 Het werk van de Raad van Commissarissen ............................................................... 18 3.5 Het functioneren van de Raad van Commissarissen ................................................... 19 3.6 Auditcommissie ............................................................................................................ 20 3.7 Externe accountant ...................................................................................................... 20 3.8 Remuneratiecommissie ................................................................................................ 21 3.9 De werkgeversrol van de Raad van Commissarissen ................................................. 21 3.10 Tot slot ....................................................................................................................... 22

4 Verslag van de ondernemingsraad ................................................................................. 23 4.1 Dit is de ondernemingsraad ......................................................................................... 23 4.2 Dit kan en mag de Ondernemingsraad ........................................................................ 23 4.3 De ondernemingsraad in 2012 ..................................................................................... 23 4.4 Achterban ..................................................................................................................... 25

5 Huurdersplatform ............................................................................................................. 26 5.1 Platform Huurdersverenigingen Hoeksche Waard ....................................................... 26 5.2 Dit doet het huurdersplatform ....................................................................................... 26 5.3 Op de agenda .............................................................................................................. 26 5.4 HW Wonen neemt Huurdersplatform serieus .............................................................. 27

6 Missie, visie en strategische doelstellingen .................................................................. 28 6.1 Missie en visie .............................................................................................................. 28 6.2 Werkgebied .................................................................................................................. 28 6.3 Ondernemingsplan 2011-2014 ..................................................................................... 28 6.4 Samenwerking ............................................................................................................. 29

7 HW Wonen Balans 2012 ................................................................................................... 30 8 Onze werkwijze ................................................................................................................. 34

8.1 HW Wonen Werken ..................................................................................................... 34 8.2 Medewerkers ................................................................................................................ 34 8.3 Functioneren en investeren .......................................................................................... 35 8.4 Duurzame organisatie .................................................................................................. 35 8.5 KWH Label ................................................................................................................... 35

3

8.6 Afhandelen van klachten .............................................................................................. 35 9 Huisvesten van onze doelgroepen .................................................................................. 38

9.1 Strategisch Voorraadbeleid .......................................................................................... 38 9.2 Scherp toewijzen .......................................................................................................... 38 9.3 Mutaties en verhuringen ............................................................................................... 39 9.4 Verhuringen naar huurklasse en inkomen ................................................................... 40 9.5 Huurachterstanden ....................................................................................................... 40 9.6 Ontruimingen ................................................................................................................ 41

10 Het woningbezit van HW Wonen ................................................................................... 42 10.1 Strategisch voorraadbeleid ........................................................................................ 42 10.2 Duurzaam bouwen en onderhouden .......................................................................... 42 10.3 Waardemanagement .................................................................................................. 42 10.4 Samenstelling woningbezit ......................................................................................... 43 10.5 Verkochte woningen ................................................................................................... 45 10.6 Onderhoud ................................................................................................................. 46 10.7 Nieuwbouwprojecten .................................................................................................. 48 10.8 Grondposities ............................................................................................................. 56

11 Leven in een Nationaal Landschap ............................................................................... 58 11.1 Contacten met huurders en relaties ........................................................................... 58 11.2 Leefbaarheid, wonen, welzijn en zorg ........................................................................ 58

12 HW Wonen financieel ..................................................................................................... 60 12.1 Financieel dashboard ................................................................................................. 60 12.2 Jaarresultaat 2012 ..................................................................................................... 62 12.3 Het vermogen per 31 december 2012 ....................................................................... 65 12.4 IPD aeDex-waarde gehele bezit ................................................................................ 66 12.5 Treasury ..................................................................................................................... 68 12.6 Faciliteringsruimte Waarborgfonds Sociale Woningbouw (WSW) ............................. 71 12.7 Risicomanagement .................................................................................................... 73 12.8 Ontwikkelingsmaatschappij Hoeksche Waard ........................................................... 80

13 De jaarrekening ............................................................................................................... 81 13.1 Balans per 31 december (na resultaatneming) (x € 1.000) ........................................ 81 13.2 Winst- en verliesrekening (x € 1.000) ......................................................................... 83 13.3 Kasstroomoverzicht (x € 1.000) ................................................................................. 84 13.4 Waarderingsgrondslagen ........................................................................................... 85 13.5 Toelichting op balans ................................................................................................. 98 13.6 Mutatie bedrijfswaarde materiële vaste activa ......................................................... 104 13.7 Niet uit de balans blijkende rechten en verplichtingen ............................................. 105 13.8 Toelichting op winst- en verliesrekening (x € 1.000) ................................................ 109

14 Overige gegevens ......................................................................................................... 115 14.1 Statutaire resultaatbestemming ............................................................................... 115 14.2 Voorstel tot bestemming van het resultaat over het boekjaar 2012 ......................... 115

4

14.3 Gebeurtenissen na balansdatum ............................................................................. 115 14.4 Controle verklaring van de accountant ..................................................................... 115 14.5 Verklaring besteding middelen in het belang van de Volkshuisvesting .................... 118 14.6 Woningvoorraad & kengetallen ................................................................................ 119

5

1 Voorwoord Voor u ligt ons jaarverslag 2012. Het tweede uitvoeringsjaar van het ondernemingsplan 2011- 2014 “Vitaal Wonen in een Nationaal Landschap”. De leidende thema’s uit het ondernemingsplan zijn ook dit jaar onverkort van kracht geweest. Nu we halverwege de beleidsperiode zijn kunnen we in 2013 een tussenbalans opmaken. We houden daarbij ook rekening met de uitkomsten van de in 2012 uitgevoerde visitatie en daarmee scherpen wij onze activiteiten aan. 2012 is voor ons een goed (financieel) jaar geweest. Toch is het de komende tijd noodzakelijk om ‘scherp aan de wind te varen’. Vooral vanwege de tegenzittende economie en marktomstandigheden en de recente voornemens uit Den Haag moeten ook wij ‘de bakens verzetten’. Daar wordt inmiddels volop aan gewerkt. In 2012 was het thema ‘Zo doen wij dat’ ook weer richtinggevend voor onze organisatieontwikkeling Inmiddels is, door de oplevering van het verbouwde pand in Oud-Beijerland, een belangrijke stap gezet. Vanaf 2013 werken al onze medewerkers vanuit één hoofdvestiging met kleine steunpunten aan het realiseren van onze doelstellingen. Zeker in de laatste maanden van 2012 is de sector in ‘turbulent weer’ terechtgekomen. Ook voor onze organisatie heeft dit gevolgen. Maar we blijven hard aan het werk voor de huidige en toekomstige inwoners van de Hoeksche Waard. Ondanks de ‘tegenwind’ houden wij koers en werken wij aan onze slogan “Thuis in de Hoeksche Waard”. Ben C. Pluimer Directeur-bestuurder

6

2 Bestuurder brengt verslag uit 2.1 Terugblik op 2012 Er is veel gebeurd in 2012. De gevolgen van de crisis, samen met de (politieke) reactie op de debacles bij verschillende corporaties de laatste jaren, hebben ook bij ons tot een ‘alle hens aan dek’ reactie geleid. Wat één en ander concreet voor onze organisatie gaat betekenen wordt in 2013 duidelijk. Intern is er in 2012 ook veel gebeurd. De eerste stap in het project ‘HW Wonen Werken’ is gezet. In Oud-Beijerland is het kantoorpand verbouwd, waarbij de vaste werkplekken zijn verlaten en flex-werkplekken zijn gerealiseerd. Vanaf 2013 hebben alle medewerkers hun thuisbasis in Oud-Beijerland. De vestiging in Puttershoek is gesloten. Naast de verbouwing van het kantoorpand is in 2012 ook veel tijd en energie geïnvesteerd in de ontwikkeling van onze medewerkers en proces- en informatiemanagement. Ondanks de crisis en de politieke tegenwind is 2012 voor ons toch een jaar geworden waar we met tevredenheid op terug kijken. Het aantal geregistreerde woningzoekenden is maar beperkt toegenomen. Er is nog steeds sprake van relatief weinig leegstand en huurachterstand. Het aantal huisuitzettingen blijft beperkt en we ontvangen relatief weinig klachten van onze huurders over onze dienstverlening. De woningen staan er over het algemeen netjes bij. De verkoopdoelstelling van bestaande woningen is ruimschoots gehaald. Tenslotte zijn er 174 woningen, 59 zorgappartementen, een zorgboerderij en een streekmuseum opgeleverd. Het gaat daarbij om de volgende projecten: Gemeente Binnenmaas Heinenoord, Oost-Leeuwenstein, Streekmuseum; Maasdam, Maashofje, 10 huurappartementen; Mijnsheerenland, Mijnsheerenhof, 10 koopgarantwoningen; Puttershoek, Buitengewoon, 18 herenhuizen (koop),17 appartementen (koop), 13

koopgarant woningen, 6 comfortwoningen (koop) en 5 rijwoningen (koop). Gemeente Cromstrijen Numansdorp, Buitensluis, 59 zorgappartementen; Numansdorp, Oranjewijk, 12 huurappartementen; Numansdorp, Oranjewijk, 40 eengezinswoningen (22 huur en 18 koop). Gemeente Korendijk Goudswaard, Centrumplan, 12 huurappartementen en 5 grondgebonden

seniorenwoningen. Piershil, Heullaan, 4 koopwoningen; Zuid-Beijerland, Leliestraat, 10 huurappartementen.

Gemeente Oud-Beijerland Oud-Beijerland, Larixplantsoen, 8 huurwoningen en 4 koopgarantwoningen. Gemeente Strijen Mookhoek, Lindehoeve, Zorgboerderij. Wij streven naar een transparante organisatie met duidelijke doelstellingen en resultaatverantwoording. In dat kader is in 2012 ook weer veel aandacht besteed aan de governance van onze organisatie, de interne en externe informatievoorziening en het risicomanagement.

7

Alle ontwikkelingen hebben er ook toe geleid dat er veel ‘besloten’ moest worden. Hieronder volgt een overzicht van de belangrijkste bestuursbesluiten: voorbereidingen treffen voor een ‘In Control Statement’ in het kader van het

risicomanagement; het vormgeven van een klantbedieningsconcept waarbij de huisvestingsmogelijkheden

en een nieuwe stijl van werken (het HW Wonen Werken en Klant Service Centrum) zijn betrokken;

goedkeuring verlenen aan het woontechnisch programma van eisen; woningen en gronden verkopen en aankopen; investeren in nieuwbouw en renovatie; procesbeschrijvingen vaststellen; sluiting van de kantoorpanden in ’s-Gravendeel en Puttershoek; proces vaststellen aangaande de interne klachtenprocedure; de huurverhoging in 2012 van gemiddeld 2,3 procent; de uitvoering van een Medewerkers Tevredenheids Onderzoek; de plaatsing van zonnepanelen op het dak van het kantoorpand in Oud-Beijerland; de optimalisatie van het dagelijks onderhoud en de processen Verhuur en

Woningtoewijzing; het aanscherpen van regels rondom woningtoewijzing (90%-norm); het vaststellen van het jaarverslag en de jaarrekening 2011; het vaststellen van de Algemene Voorwaarden; de samenwerkingsovereenkomst met het Huurdersplatform; goedkeuring verlenen aan het investeringsstatuut en verbindingenstatuut; deelname aan de Alpe d’HuZes in 2013; het toepassen van een overeenkomst vrijtekenen en vrijwaren voor bestuurder en

commissarissen; het toepassen van resultaatgericht vastgoedonderhoud (RVO) voor platte daken; het vaststellen van het informatiebeveiligingsbeleid; de bedrijfsbegroting 2013 en de onderhoudsbegroting 2013 vaststellen; keuzevarianten Daeb en Niet-daeb; het treasuryjaarplan 2012 vaststellen; het opzetten van duurzaamheidsbeleid; het inzetten van Social Media; het vaststellen en actualiseren van beleid op verschillende terreinen zoals investeringen,

onderhoud, overleg met stakeholders, sponsoring en strategisch inkoop- en voorraadbeleid.

8

Visitatie en belanghouders In november heeft er de jaarlijkse Belanghoudersbijeenkomst plaats gevonden. Dit jaar stond de bijeenkomst in het teken van de in het voorjaar uitgevoerde visitatie bij HW Wonen. Naast stilstaan bij de uitkomsten van de visitatie, is er over een aantal thema’s uitgebreid van gedachte gewisseld. Het visitatierapport heeft de volgende conclusies opgeleverd: HW Wonen levert maatschappelijke prestaties van voldoende niveau; HW Wonen kan haar vermogen actiever inzetten; HW Wonen betrekt belanghouders voldoende bij het maken van beleidskeuzes; HW Wonen de strategievorming en prestatiesturing steeds beter verankert; het interne toezicht van HW Wonen naar behoren functioneert; HW Wonen op koers ligt in het realiseren van de doelstellingen van de fusie. Dat wat, door belanghouders, over onze organisatie is gezegd is in het visitatierapport als volgt beeldend weergegeven:

Voor wat betreft het toekomstperspectief geeft de visitatiecommissie aan dat wij over voldoende potentie beschikken om het maatschappelijk presteren verder te ontwikkelen en meer beleidsmatig te verankeren. De visitatie heeft voldoende aanknopingspunten voor de verdere ontwikkeling van onze organisatie opgeleverd. Wat ons betreft heeft de visitatie daarmee beantwoord aan de belangrijkste doelstelling: het als maatschappelijke organisatie leren en verbeteren en luisteren naar de belanghouders.HW Wonen wil daarvoor de visitatiecommissie, de belanghouders en medewerkers die hebben bijgedragen aan de visitatie hartelijk danken voor hun kritische reflectie, openheid, inzet en aangedragen verbeterpunten. 2.2 Doelen voor 2013 In 2011 hebben wij ons Ondernemingsplan 2011-2014 opgesteld. Het ondernemingsplan is een belangrijk document omdat hierin de koers van HW Wonen voor de komende jaren is uitgestippeld. In het ondernemingsplan is de strategie samengevat in vijf thema’s: 1. Eén organisatie in beleid en presentatie: zo doen wij dat!; 2. Professionele dienstverlening; 3. Betaalbare huisvesting voor verschillende doelgroepen; 4. Een leefbaar en vitaal Nationaal Landschap; 5. Presteren naar vermogen: zakelijk en maatschappelijk.

9

2013 is alweer het derde uitvoeringsjaar van dit ondernemingsplan. Door de crisis en het regeerakkoord van Rutte II is het ondernemingsplan toch in een ander daglicht komen te staan, waarbij we in 2013 natuurlijk blijven streven om de leidende thema’s uit het ondernemingsplan onverkort van kracht te laten zijn. Halverwege de beleidsperiode maken we ook een tussenbalans op waarbij we rekening houden met de uitkomsten van de in 2012 uitgevoerde visitatie, de gevolgen van de crisis en het regeerakkoord Rutte II. Mede in het licht van veranderende politieke omstandigheden moeten ook wij steeds scherper aan de wind varen. Ik heb met de RvC duidelijke afspraken gemaakt over de speerpunten die zijn afgeleid van de thema’s uit het ondernemingsplan. Deze speerpunten hebben betrekking op: Projectontwikkeling Doelstelling: Verder inzicht in de totale projectenportefeuille, uitwerking van de nog niet gekwantificeerde projecten, verder inzicht in (goed en slecht weer) scenarioberekeningen, bepaling van personele capaciteit (kwantitatief en kwalitatief) en bepaling van de investeringsruimte. Verdere verfijning van de huidige meerjarenbegroting. Stand van zaken: De verdere beheersing van de projectenportefeuille heeft in 2012 plaatsgevonden, met

als uitgangspunt het geformuleerde strategisch voorraadbeleid. Hierop is de nieuwbouwprogrammering afgestemd, voor de bestaande voorraad zijn scenario’s opgesteld voor de aanpak en verduurzaming van circa 7.000 woningen;

Op basis van eind 2012 beschikbaar gekomen informatie uit het Regeerakkoord en aansluitend het begin 2013 afgesloten Woonakkoord is een aangepaste projectenbegroting opgesteld die als basis dient voor de aan het Centraal Fonds Volkshuisvesting ingediende dPi. Hierin is een verdere temporisering en fasering van de projecten opgenomen, passend bij de bijgestelde financiële kaders. Deze aanpassingen zijn met alle belanghouders (gemeenten, huurdersplatform) afgestemd.

De besluitvorming over individuele projecten in zowel MT als RvC krijgt steeds meer gestalte volgens overeengekomen kaders en uitgangspunten.

Verdere risicobeheersing van de portefeuille heeft gestalte gekregen middels een separate opdracht aan een extern adviesbureau;.

De personele capaciteit wordt gaandeweg aangepast aan de wijzigende portefeuille; dit betekent dat verschuiving plaats gaat vinden van vastgoedontwikkeling/nieuwbouw naar vastgoedbeheer/groot onderhoud-renovatie.

Strategisch voorraadbeleid / verkoopbeleid Doelstelling: Verder inzicht in de overall portfolio strategie, wat doen we met de voorraad en waar voegen we nieuwe producten toe, wat gaat in de verkoop en onder welke condities. Wat wordt verder gesloopt en wat wordt opgeknapt. We kijken daarbij niet alleen naar klantpotentie (de maatschappelijke waarde) maar ook naar de financiële waarde creatie. Stand van zaken: Het geactualiseerde strategische voorraadbeleid is eind 2011/begin 2012 vastgesteld. Op basis hiervan: worden (des)investeringsbeslissingen getoetst en geëvalueerd; wordt het huurprijsbeleid bepaald; is het verkoopbeleid geëvalueerd en begin 2013 aangepast; worden marktontwikkelingen gemonitord; wordt het SVB actueel gehouden door signalen die uit de primaire verhuurprocessen

komen.

10

Onderhoudsbeleid Doelstelling: Betere afstemming en meer efficiëntie en klantgerichtheid in het onderhoudsbeleid en de daarmee samenhangende geldstromen en personele inzet. Inbedding van het POperTOE beleid en het RVO (ResultaatgerichtVastgoedOnderhoud) in een totaal onderhoudsproces dat volgt uit de gekozen strategie en optimale bediening van de klant. Uiteindelijk leidt dit ook tot verdere optimalisatie van mensen en middelen. Stand van zaken: In 2011 is het plan van aanpak opgesteld waarbij gefaseerd de verschillende onderdelen

van het onderhoudsbeleid aan de orde komen. De personele capaciteit wordt gaandeweg aangepast aan de wijzigende omstandigheden. Het niet planmatig onderhoud (NPO) is in 2012 gewijzigd door middel van optimalisatie van de opdrachtgeversrol en contractvorming met externe aannemers. Daarvoor heeft een interne werkgroep gefunctioneerd die heeft geresulteerd in uniformering van de opdrachtverstrekking enerzijds en uiteindelijke selectie van 19-tal externe partijen die voldoen aan criteria voor niet-planmatige onderhoudsactiviteiten. Hiermee is verdere versnippering voorkomen, is hogere (in- en externe) efficiëntie te bereiken en kan de klanttevredenheid beter gewaarborgd en gemonitord worden.

Het planmatig onderhoud (PO) is verder ingebed in de vorm van Resultaatgericht VastgoedOnderhoud (RVO). Met deze manier van werken wordt verdere standaardisering en uniformering van werkwijzen bereikt.

Het planmatig onderhoud per woning (POperTOE) is verder aangescherpt, mede op basis van beleidsmatige uitgangspunten (SVB) en kostenbeheersing.

De geactualiseerde meerjarenonderhoudsbegroting is nog niet volledig afgerond. Wel is in 2012 het duurzaamheidsbeleid opgesteld en is een meerjarenplanning gemaakt waarin maatregelen gecombineerd worden met de noodzakelijke bouwkundige ingrepen.

Klantconcept – en bediening Doelstelling: Een klantconcept wat passend is bij de opgave in de Hoeksche Waard en in staat is om op vernieuwende wijze onze dienstverlening als leverancier van woondiensten gestalte te geven. Tegelijkertijd de ruimte geeft om medewerkers zich verder te laten ontwikkelen en proactief hun werk te kunnen doen, invulling geven een nieuw maatschappelijk besef wat hoort bij een moderne woningbouwcorporatie in de 21e eeuw. Efficiëntiebevordering in de huisvesting en hulpmiddelen die voorhanden zijn om dit gestalte te geven, dienstverlening op 1 centrale plek en daardoor betere inzet van beschikbare capaciteit. Stand van zaken: Het KWH-label is in 2011 behaald en is geldig tot juni 2013. Vanwege de interne

verbouwing van zowel de fysieke huisvesting als op onderdelen een aantal werkprocessen heeft in 2012 geen officiële meting plaatsgevonden. Wel hebben tussentijds op labelonderdelen metingen plaatsgevonden om een indicatie te geven hoe de voortgang is van o.a. telefonische bereikbaarheid en klachtenafhandelingen (de beide zwakke elementen uit de officiële meting van 2011). Vanaf april 2013 vindt de officiële meting plaats.

In 2012 heeft de interne verbouwing en aansluitend verhuizing plaatsgevonden om de centrale huisvesting te kunnen realiseren. Hierbij is het concept van het ‘HWWonen Werken’ geïntroduceerd en kunnen de kantoren in Puttershoek en ’s-Gravendeel worden ingezet en benut voor andere doeleinden.

11

Inkoopbeleid Doelstelling: Scherpere inkoop op allerlei terrein en daarbij gebruik maken van de voordelen van onze schaal, door strakkere interne aansturing en transparante externe processen/procedures. Samenwerking met mogelijk andere partijen, bijvoorbeeld op het gebied van (duurzame) inkoop van energie of materialen. Zodoende gestalte geven aan het vitale nationale landschap. Stand van zaken: In 2012 zijn de inkoopprocessen en richtlijnen verder geüniformeerd. Dit is mede naar aanleiding van opmerkingen van de accountant zodat budgethouders nadrukkelijker verantwoordelijk worden voor hun (deel)budgetten. Daarbij blijven budgetten maatgevend voor inkoopactiviteiten; lastiger is vast te stellen of en in hoeverre daarmee ook daadwerkelijk 10-15 procent inkoopvoordeel wordt gerealiseerd. Daarom heeft deze doelstelling een permanent karakter. Benchmarking Doelstelling: Een verder inzicht /indeling van de HW Wonen organisatie op de terreinen waar dit gemeten kan worden langs de meetlat Aedex en daardoor betere beoordeling van onze resultaten. Doen we het goed (genoeg), kan het met beschikbare middelen nog beter en wat kunnen we leren van benchmark. De aanmelding bij IPD/aeDex loopt door, hoever is onze setting in het nationaal landschap en de extra opgaaf die dat met zich meebrengt een extra last (kostenpost) of juist een extra kans (in termen van opbrengst). Stand van zaken: Voortdurend krijgen we vanuit onze Aedex-deelname de resultaten vanuit de bedrijfsvoering; de meest recente gegevens van 2012 bevestigen het beeld van resultaten en rendementen die op onderdelen aangescherpt kunnen worden. Zo blijft de post van relatief hoge onderhoudskosten van HW Wonen opvallend, is de personeelsbezetting kwantitatief in lijn met de benchmark en liggen de gemiddelde personeelskosten beneden de benchmark. In termen van rendementen (direct/indirect) per complex ontstaat een gevarieerd beeld. In de beheersing van de bedrijfsvoering blijft uitgangspunt dat verbeteringen mogelijk zijn: dat wordt vertaald in het jaarplan c.q. afdelingsplannen. De organisatieontwikkeling waar mede in samenhang met het ‘HWWonen Werken’ in 2012 aan is gewerkt is daarvan een uitvloeisel. Dat wordt de komende jaren verder geïmplementeerd. Daarbij is de benchmark ons ankerpunt, met de kanttekening dat de vertraging die optreedt in de kengetallen momenteel sterk wordt beïnvloedt (ingehaald) door de actualiteit van onder andere de regiecorporatie / de vernieuwde corporatie. Governance Doelstelling: Een uiteindelijk modern functionerende maatschappelijk middenveld onderneming waarin de maatschappelijke resultaten tellen en waarbij de bedrijfsvoering op een bedrijfsmatig/zakelijk verantwoorde manier gebeurd. We voldoen aan de eisen van governance zoals die in onze sector gelden, en zijn daarin proactief. Stand van zaken: De resultaten van de in 2012 uitgevoerde visitatie zijn mede de basis voor het nieuwe jaarplan 2013 en de meerjarenprognose 2013-2017. De concreet benoemde verbeterpunten zijn reeds in 2012 doorgevoerd. Ook in discussies en afspraken met belanghouders hebben onderdelen van de uitkomsten van de visitatie tot scherpere focus en prioritering geleid. Kanttekening die tenminste geplaatst moet worden is dat in betrekkelijk korte tijd het speelveld sterk veranderd is waardoor op onderdelen bewust andere keuzes worden gemaakt. In de notitie “Tussenbalans Ondernemings Plan Vitaal Wonen” wordt begin 2013 aangegeven hoe we verwachten op de actualiteit in te kunnen spelen

12

Organisatieontwikkeling Doelstelling: Op basis van alle bovenstaande activiteiten en speerpunten zal in de organisatie sprake zijn van verdere doorontwikkeling. Op basis van de bestaande structuur wordt gekeken naar invulling en verdere verbetering van onderling samenwerken, optimale klantprestaties en (maatschappelijke) waarde ontwikkeling. Met de uitgangspunten van het ondernemingsplan verder aanscherpen van de resultaten, betere procesbeheersing en meer en beter in control. In 2012 vindt dit plaats in combinatie met de klantgerichte huisvesting, een geïntegreerde organisatie en implementatie van het Nieuwe werken bij HW Wonen. Voor organisatieontwikkelingen wordt met een extern bureau een programma opgesteld voor management, middenkader en medewerkers. Stand van zaken: Eind 2012 is de notitie Organisatie Ontwikkeling HW Wonen vastgesteld, die geldt als leidraad voor onze activiteiten. Op onderdelen is de geïntegreerde huisvesting van het ‘HW Wonen Werken’ benut om op natuurlijke (organische) wijze dit te faciliteren. Ook op andere onderdelen zal de komende jaren nadrukkelijk gestuurd worden. Risico-management Doelstelling: Alle ontwikkelingen in de sector woningcorporaties en de economische omgeving vragen om een verder aangescherpt risicoprofiel. In 2011 is daarmee een begin gemaakt en dit zal in 2012 worden afgerond. In de tussenliggende tijd wordt extra aandacht gevraagd voor en besteed aan risicomanagement bij individuele besluitvormingsvraagstukken conform de begroting 2012. Voor het management is dit een aanvulling op reeds bestaande afspraken. Stand van zaken: In 2012 is verder vorm gegeven aan het risicomanagement, onder andere door aanscherping van de werkprocessen en het daadwerkelijk besef bij medewerkers. Met behulp van een extern bureau wordt het risicomanagement verder geïmplementeerd. Met de Auditcommissie heeft inmiddels een thematische bijeenkomst plaatsgevonden op basis van interviews en eigen bevindingen. Uiteindelijk moet dit proces eind 2013 leiden tot ‘In Control’ verklaringen. De doelstelling om dit punt eind 2012 reeds te hebben bereikt is niet gerealiseerd. Dit leidt echter niet tot onbeheersbare dan wel oncontroleerbare activiteiten waarbij de doelstellingen van de organisatie in het geding zijn. De realisatie van deze speerpunten maakt onderdeel uit van de jaarlijkse beoordeling van de bestuurder. In dat kader zijn voor 2012 de speerpunten organisatieontwikkeling en risicomanagement toegevoegd. Ook in het jaarplan en de (meerjaren)begroting 2013-2017 wordt rekening gehouden met de geformuleerde speerpunten. Gezien de bestaande onzekerheden zijn ook verschillende scenario’s uitgewerkt. Op basis van de meerjarenbegroting 2013-2017, de scenario’s en de (bij)sturingsmogelijkheden waarover wij beschikken is de conclusie dat HW Wonen nog steeds een gezond bedrijf is. Wij houden met het trekken van deze conclusie natuurlijk ook rekening met de negatieve toekomstscenario’s die door verschillende instanties worden geschetst en de grote bijdragen die aan de rijksoverheid en collega-corporaties moeten worden voldaan. De scenario’s laten zien dat wij een gezonde corporatie zijn, die veel kan doen en in staat is om tegenslagen op te vangen. Maar als de economie tegen blijft zitten en de in het nieuwe regeerakkoord vastgelegde maatregelen onverkort worden doorgevoerd wordt het ook voor ons spannender en moeten we nog meer bijsturen. De belangrijkste knoppen waar inmiddels aan gedraaid worden zijn de projecten, onderhoudsuitgaven, bedrijfskosten en de verkoopopbrengsten. In afwachting van de besluitvorming van het Rijk over de mogelijke (extra) huurverhogingen wordt ook aan deze ‘knop’ gedraaid.

13

In 2012 was het thema ‘Zo doen wij dat ’ richtinggevend voor onze organisatieontwikkeling. Hoewel in deze organisatieontwikkeling inmiddels een belangrijke stap is gezet, vraagt dit onderwerp ook in 2013 en de jaren daarna nog de nodige aandacht. 2013 wordt vooral het jaar van de verdere optimalisering van de bedrijfsprocessen en het verduurzamen van de vastgoedportefeuille. Onze verwachting is dat de energiekosten blijven stijgen en dat daardoor de woonlasten van de lagere inkomens steeds meer onder druk komen te staan. Wij willen stappen zetten om deze woonlasten beter te kunnen beheersen. Daarom wordt op dit moment gewerkt aan de bewustwording over het energieverbruik door huurders en medewerkers. Ook worden er voorbereidingen getroffen om het bestaande bezit door isolatie energiezuiniger te maken. Daarnaast worden er onderzoeken uitgevoerd naar mogelijkheden om zelf gedeeltelijk in onze de energievraag en die van onze huurders te kunnen voorzien (zoals door Warmte Koude Opslag of door het plaatsen van zonnepanelen). Meer dan ooit is er sprake van een uitdagende opdracht voor 2013. Slechts voor een deel hebben we invloed op de externe ontwikkelingen en politieke keuzes die worden gemaakt. Meer dan ooit blijven we voor de huidige en toekomstige inwoners van de Hoeksche Waard werken aan onze slogan “Thuis in de Hoeksche Waard”. Meer dan ooit gaan wij ons uiterste best doen om van 2013 (weer) een jaar te maken waar we trots op kunnen zijn. 2.3 Governance Met de AedesCode laten corporaties zien waar zij voor staan. De aangesloten organisaties streven naar kwaliteit en willen zich verantwoorden naar hun omgeving. De Governancecode is een belangrijke leidraad voor ons bestuur. Zowel de AedesCode en de Governancecode worden door onze organisatie dan ook van harte onderschreven. Zover ik kan overzien hebben wij ons in 2012 aan alle voorgeschreven regels gehouden. Ook in 2012 is er aan de hand van principe II.3 van de Governancecode Woningcorporaties weer bekeken of er voor mij, als bestuurder van HW Wonen, sprake was van mogelijke belangenverstrengelingen. Dat is niet het geval gebleken. Om incidenten te voorkomen en eventuele schade zo veel mogelijk te beperken beschikken wij over een risicobeheersings- en controlesysteem. De doelstelling is om met dit systeem fouten, verliezen, fraude en overtreding van wetten en regelgeving te voorkomen of tijdig te signaleren. Zover ik kan overzien hebben de systemen in 2012 voldoende gefunctioneerd en hebben zich geen bijzondere omissies voorgedaan. Het Ministerie van Binnenlandse Zaken, het Centraal Fonds en het Waarborgfonds Sociale Woningbouw hebben in 2012 onze stukken beoordeeld. De uitkomsten waren allemaal positief. A1/voldoende solvabel volgens het Centraal Fonds en kredietwaardig volgens het Waarborgfonds Sociale Woningbouw. Zoals hierboven al aangegeven is in 2012 ook een visitatietraject afgerond. Buiten het rapportcijfer van 6,3 heeft de visitatie weer nieuwe inzichten opgeleverd waar wij mee verder kunnen. De komende vier jaar zijn onze activiteiten erop gericht om bij de volgende visitatie de resultaten (verder) te verbeteren.

14

Tenslotte kan ik verklaren dat de jaarstukken zijn opgemaakt met inachtneming van de bepalingen in boek 2 titel 9 van het Burgerlijk Wetboek, alsmede de voorschriften van de Minister van het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties. Onder verwijzing naar artikel 26, lid 2 sub n van het Besluit Beheer Sociale Huursector (BBSH), verklaar ik ook dat de middelen van stichting HW Wonen in 2012 uitsluitend zijn ingezet in het belang van de volkshuisvesting. Oud-Beijerland, 17 april 2013

Ben C. Pluimer directeur-bestuurder

15

3 Verslag van de Raad van Commissarissen 3.1 Inleiding De Raad van Commissarissen (RvC) houdt toezicht op de bestuurder en staat hem met advies terzijde. De RvC vindt dat hij in 2012 goed is betrokken bij het reilen en zeilen van de organisatie. Ook in het derde jaar van haar bestaan heeft HW Wonen goed gepresteerd. Dat blijkt uit de volgende relevante prestaties: Er zijn 147 nieuwe huurwoningen opgeleverd; Er zijn 112 koopwoningen (inclusief grondkavels) opgeleverd; Er zijn 2 projecten met maatschappelijk vastgoed opgeleverd; Er zijn 677 woningen verhuurd: Het netto resultaat na belastingen, gecorrigeerd voor de waardeveranderingen, bedraagt

2,1 miljoen euro positief; De kasstroom uit operationele activiteiten bedraagt 12,3 miljoen euro positief; Met vier van de vijf gemeenten in de Hoeksche Waard zijn prestatieafspraken gemaakt.

De verwachting is dat de gesprekken met de laatste gemeente in 2013 kunnen worden afgerond;

Tenslotte is er met goed resultaat een visitatietraject afgerond. De stabiele gang van zaken bij HW Wonen steekt hiermee schril af tegen de grote beroering in corporatieland, veroorzaakt door het Vestia-schandaal en enkele andere déconfitures. De RvC betreurt de negatieve beeldvorming over de sector die hierdoor is opgeroepen, en meer nog de overdaad aan maatregelen die inmiddels in hoog tempo op de sector afkomen. Wanneer de financiering van nieuwbouw niet langer wordt geborgd door het Waarborgfonds, wanneer alle corporaties moeten opdraaien voor het miljardenverlies van Vestia, en wanneer daarbovenop nog een forse verhuurdersheffing wordt gestapeld, zullen ook de gezonde, goed presterende corporaties zoals HW Wonen hun investeringsplannen fors moeten inperken en moeten zij alle zeilen bijzetten om hun woningbezit in goede staat van onderhoud te houden. Begrijpelijkerwijs is er in dit negatieve klimaat ook veel aandacht voor de kwaliteit van de besturing en het interne toezicht. Er worden dus hogere eisen gesteld aan de kwaliteit, de intensiteit en de transparantie van het interne toezicht. En wordt er hardop gesproken over persoonlijke aansprakelijkheid van bestuurders en commissarissen. Of hiermee ook de weg wordt vrijgemaakt voor een echte kwaliteitsslag valt intussen te betwijfelen. Specifiek voor de corporatiesector heeft minister Blok eind 2012 geheel onverwachts een diep ingrijpende inkomensmaatregel afgekondigd waardoor het beloningsniveau in de sector 20 à 30% lager komt te liggen dan het gemiddelde niveau in de semi-publieke sector. En de honorering van het commissariaat staat in geen verhouding tot de tijd en de verantwoordelijkheid van de functie. Op termijn moet hierdoor worden gevreesd voor een aanzienlijke kwaliteitsverschraling in het bestuur en het toezicht in de sector. De RvC steunt dan ook de inzet van velen in de sector om dit negatieve tij te doen keren. 3.2 Taken, verantwoordelijkheden en bevoegdheden De RvC is onafhankelijk en heeft voor het bestuur van HW Wonen drie rollen: toezichthouder, adviseur en werkgever. Belangrijk aandachtsvelden zijn: de realisatie van de doelstellingen en volkshuisvestelijke opgaven van HW Wonen; de strategie van HW Wonen; de opzet en werking van de interne risicobeheersings- en controlesystemen; het kwaliteitsbeleid; de kwaliteit van de maatschappelijke verantwoording; de financiële beheersing en verslaggeving; de naleving van wet- en regelgeving.

16

Wat precies de taken, verantwoordelijkheden en bevoegdheden van de RvC zijn, is terug te vinden in de statuten van HW Wonen. Het ‘Reglement voor de Raad van Commissarissen van HW Wonen’ is te lezen op onze website. Op onze website, www.hwwonen.nl, staat ook hoe de RvC is samengesteld en de wijze waarop de onafhankelijkheid wordt gewaarborgd. Ook wordt melding gemaakt van de benoeming en het ontslag van RvC-leden, de wijze waarop de RvC functioneert en besluit en hoe de relatie van de RvC is met de directeur-bestuurder. Tenslotte wordt ingegaan op de relatie en contacten van de RvC met de accountant, Ondernemingsraad en Huurdersplatform en de wijze waarop de RvC intern toezicht houdt op HW Wonen en op de deelneming Ontwikkelingsmaatschappij Hoeksche Waard BV en Union Assink Projectontwikkeling VOF. Zoals in het verslag van de bestuurder is opgenomen is het ondernemingsplan een belangrijk document voor HW Wonen. Op deze plaats wordt op dit punt dan ook verwezen naar het verslag van de bestuurder. De realisatie van het ondernemingsplan wordt door de RvC gevolgd en beoordeeld op basis van periodieke rapportages. Daarnaast zijn voor de directeur-bestuurder speerpunten benoemd die mede de basis vormen voor de jaarlijkse beoordeling van de directeur-bestuurder. In 2012 heeft een visitatie van HW Wonen plaatsgevonden. De RvC heeft in dit kader gesproken met de visitatiecommissie. De RvC onderschrijft de AedesCode en de Governancecode. Hiermee laat HW Wonen zien waarvoor zij staat en waarop zij aanspreekbaar is, dat zij kwaliteit biedt en dat zij zich wil verantwoorden naar de omgeving waarin zij opereert. 3.3 Samenstelling Raad van Commissarissen De RvC bestaat uit zeven leden. Zij worden benoemd voor vier jaar. Daarna kunnen ze nog één keer herbenoemd worden. Nieuwe leden selecteren we op basis van een profielschets. Hierin worden de gewenste deskundigheid en ervaring van de commissarissen beschreven. De Ondernemingsraad en het Huurdersplatform zijn hierover geïnformeerd. Leden van de RvC moeten aan een aantal voorwaarden voldoen: alle leden zijn onafhankelijk van HW Wonen; er zijn geen overlappingen met andere bestuursfuncties; geen van de leden is of was in dienst van HW Wonen of onderhoudt een directe of

indirecte band met toeleveranciers of afnemers; geen van de leden verleent andere diensten dan die voortvloeien uit het lidmaatschap van

de RvC of onderhoudt - direct of indirect - banden met HW Wonen buiten het commissariaat;

bij hun benoeming geven alle leden een ‘Verklaring omtrent het gedrag’ af. Eind 2012 zag de RvC van HW Wonen er als volgt uit: De heer mr. W.G. van Hassel - 66 jaar Oud-advocaat en oud-algemeen deken van de Nederlandse Orde van Advocaten, commissaris/toezichthouder bij onder meer Eurocommercial Properties N.V. en ASVB B.V., voorzitter Kunsthal Rotterdam, voorzitter Nationaal Register Commissarissen en Toezichthouders, arbiter bij het NAI, onderzoeker in opdracht van de Ondernemingskamer Gerechtshof Amsterdam en auteur/docent op het terrein van good governance. Functies binnen de raad: voorzitter, lid van de remuneratiecommissie en lid van de auditcommissie.

17

De heer R.E. Baan EMIA RO AC - 54 jaar Directeur-bestuurder bij de Rabobank Goeree-Overflakkee, penningmeester Bejaardensociëteit ’t Trefpunt in ‘s-Gravendeel en penningmeester Stichting Streekmuseum Hoeksche Waard in Heinenoord. Functies binnen de raad: lid en voorzitter auditcommissie. Mevrouw P.M. Sangers - 54 jaar Directeur Grondzaken en Sturing bij Staatsbosbeheer, lid kwaliteitsteam bouwlocatie Vathorst gemeente Amersfoort, lid Raad van Toezicht landgoed De Reehorst en voormalig kwartiermaker gemeenschappelijk ontwikkelingsbedrijf voor de rijksoverheid. Functies binnen de raad: vice-voorzitter en voorzitter van de remuneratiecommissie. De heer mr. P.A. de Lange - 50 jaar Advocaat, voorzitter van het landelijk hoofdbestuur van de Vereniging van Kerkrentmeesterlijk Beheer in de Protestantse Kerk in Nederland in Dordrecht en kerkordeadviseur van de classis Barendrecht in Oud-Beijerland. Functies binnen de raad: lid (op voordracht van de huurdersvereniging) en lid van de remuneratiecommissie. De heer drs. P. de Bruijn RA - 40 jaar Zelfstandig ondernemer in financiële dienstverlening en business recovery. Functies binnen de raad: lid (op voordracht van de huurdersvereniging) en lid van de auditcommissie. Mevrouw drs. M. Wiegman - 43 jaar Sociaal ondernemer, project, proces- en programmamanager in stedelijke vernieuwingsopgaven, lid Raad van Toezicht theater de Veste in Delft, voorzitter Raad van Toezicht Kenniscentrum Cultuureducatie Rotterdam en cultuurmakelaar Rotterdamse Cultuurscouts. Functies binnen de raad: lid. De heer ing. T. van Craaikamp - 58 jaar Interim-management in de vastgoedsector / bestuursadviseur. Functies binnen de raad: lid. Benoeming en zittingstermijnen

1 = De zittingsperiode loopt van 1 januari tot 1 januari van het jaar volgend op het genoemde jaar 2 = Aftreden vindt plaats per 1 januari van het jaar volgend op het genoemde jaar In 2012 heeft de heer H. Vos stage gelopen bij de RvC. Deze stage komt voort uit de leergang aankomend commissarissen van de Vereniging van Toezichthouders bij Woningcorporaties (VTW). De stage is in januari 2013 afgerond.

Naam Datum benoeming Zittingsperiode1 Aftredend2 HerbenoembaarP.M. Sangers 4-1-2010 2010-2014 2014 NeeR.E. Baan 4-1-2010 2010-2014 2014 NeeP.A. de Lange 26-3-2010 2010-2015 2015 NeeP. de Bruijn 26-3-2010 2010-2016 2016 NeeM. Wiegman 17-6-2010 2010-2016 2016 NeeW.G. van Hassel 4-1-2010 2010-2013 2013 JaT. van Craaikamp 1-1-2012 2012-2015 2015 Ja

18

3.4 Het werk van de Raad van Commissarissen In 2012 vergaderde de RvC zeven keer. De onderwerpen die zijn opgenomen in het verslag van de directeur-bestuurder zijn ook behandeld in vergaderingen van de raad van commissarissen. De belangrijkste onderwerpen in 2012 waren: Projectontwikkeling en woningbezit diverse renovatie- en nieuwbouwprojecten; verkoop en aankoop van gronden en panden; de vaststelling van het strategisch voorraadbeleid; de verbetering van de projectcontrol. Financiën en Planning en Control cyclus de managementletter 2012; de jaarrekening, het jaarverslag en het accountantsverslag 2011; de meerjarenbegroting 2013-2017 en het jaarplan 2013; het treasuryjaarplan 2013; het fiscaalstatuut; het verbindingenstatuut; de benoeming van Deloitte tot controlerend accountant van HW Wonen; de derivatenportefeuille; de ontwikkeling van de kwartaalrapportages als sturings- en verantwoordingsdocument.

Rapportage toezichthouders rapportage van bevindingen accountant en goedkeurende accountantsverklaringen; oordeelsbrief 2011; corporaties in Perspectief; solvabiliteit- en continuïteitsoordeel Centraal Fonds Volkshuisvesting oordeel minister. Governance structuur de uitvoering en de resultaten van de uitgevoerde visitatie; de integriteitscodes en klokkenluiderregeling; de samenwerking met het Huurdersplatform; de scheidslijn tussen toezicht houden en besturen. Organisatie het Ondernemingsplan 2011-2014; de organisatieontwikkeling / HW Wonen Werken; de klantgerichte huisvesting binnen HW Wonen; 100 jaar volkshuisvesting in de Hoeksche Waard in 2014. Functioneren Raad van Commissarissen en directeur-bestuurder: het functioneren van de bestuurder en de RvC; de (her)benoeming van commissarissen; de honorering van de directeur-bestuurder en de RvC-leden.

19

In overeenstemming met de statuten zijn in 2012 door de directeur-bestuurder de volgende stukken aan de Raad van Commissarissen ter goedkeuring voorgelegd: de begroting 2013; de meerjarenbegroting 2013-2017; het treasuryjaarplan 2013; het jaarverslag en de jaarrekening 2011. Bijeenkomsten De RvC, of een delegatie daarvan, heeft in 2012 vier keer gesproken met de Ondernemingsraad. Aan de orde kwamen onder meer de organisatieontwikkeling en het HW Wonen Werken, het Strategisch Voorraadbeleid, het visitatietraject, het klachtenafwikkelingsproces en de overlegstructuur met het Huurdersplatform. Ook zijn er drie themabijeenkomsten georganiseerd met het Huurdersplatform. De commissarissen waren op verzoek van het Huurdersplatform hierbij aanwezig. Tijdens de themabijeenkomsten is er uitgebreid gediscussieerd over: verkoopbeleid en betaalbaarheid, woningtoewijzingsbeleid, krimp én klanttevredenheid en het betrekken van huurders bij huurdersverenigingen. Naar aanleiding van de bijeenkomsten zijn verschillende afspraken gemaakt en acties uitgezet. Projectbezoek Naast het vergaderen zijn er in 2012 ook verschillende projecten bezocht. Deze bezoeken zijn nuttig voor de besluitvorming over de projecten. 3.5 Het functioneren van de Raad van Commissarissen Aan het einde van elke reguliere vergadering van de raad is er een moment van evaluatie gepland. Daarnaast heeft er in 2012 een visitatie plaatsgevonden. Voor de resultaten van deze visitatie wordt op deze plaats verwezen naar het verslag van de bestuurder. Vanwege de regelmatige evaluaties en de uitgevoerde visitatie heeft de RvC voor 2012 besloten geen aparte evaluatie inzake het functioneren uit te voeren. Wel is afgesproken dat in 2013 individuele evaluatiegesprekken worden uitgevoerd. Deze gesprekken worden voorbereid door de remuneratiecommissie. De Governancecode is leidraad voor het functioneren van de RvC. De aandachtsgebieden uit de governancecode zijn in het overlegschema van 2012 ingepland en aan de orde gekomen. Ook in 2013 wordt deze werkwijze gecontinueerd. De leden hebben in 2012 onafhankelijk van elkaar en het bestuur de besluiten genomen. Tegenstrijdige belangen hebben zich in 2012 niet voorgedaan. Van de Regeling Melding Onregelmatigheden is in 2012 geen gebruik gemaakt. Het is de taak van de RvC om toezicht te houden op het beleid. In 2012 zijn hiervoor verschillende documenten, zoals kwartaalrapportages, voortgangsrapportages over lopende projecten en de uitvoering van het Jaarplan 2012, aan de raad voorgelegd.

20

3.6 Auditcommissie Om goed inzicht te krijgen in alle financiële zaken en het interne beheersingssysteem heeft de RvC een auditcommissie ingesteld. De auditcommissie heeft een adviserende rol. De taken en werkwijze van de auditcommissie zijn vastgelegd in een reglement. Het reglement is op onze website gepubliceerd. De auditcommissie kwam in 2012 drie keer bijeen elkaar. Twee keer waren de accountants bij (een deel van) deze vergaderingen aanwezig. Met verslagen van de vergaderingen heeft de auditcommissie aan de RvC gerapporteerd. De belangrijkste thema’s van de auditcommissie in 2012 waren: de informatievoorziening en besluitvorming over ontwikkelingsactiviteiten en de projecten; het ontwikkelen van kwartaalrapportages als sturings- en verantwoordingsdocument; het (landelijk) derivatenonderzoek CFV; de ontwikkeling van het informatiebeveiligingsbeleidsplan; de opzet van een risicobeheersingssysteem; de ontwikkeling van het in control statement; de waarderingsgrondslag voor de materiele vaste activa van HW Wonen; de meerjarenbegroting 2013-2017; het treasuryjaarplan 2013; de jaarrekening, het jaarverslag en het accountantsverslag over 2011; de managementletter over 2012; het auditplan 2012; het fiscaal statuut, investeringsstatuut en verbindingenstatuut. 3.7 Externe accountant De accountant is benoemd door de RvC na advies van de directeur-bestuurder. De controleopdracht voor 2012 is verstrekt aan Deloitte. Eind 2011 is het functioneren van de accountant beoordeeld. De raad is van mening dat Deloitte goed functioneert. In 2014 wordt het functioneren van de accountant opnieuw geëvalueerd. De accountant woonde het gedeelte van de vergadering van de RvC bij waarin het verslag van de controle van de jaarrekening is besproken. Na de bespreking van het verslag heeft de raad een beslissing genomen over de goedkeuring van de jaarrekening 2011. In 2012 is de accountant ook uitgenodigd voor het bespreken van de jaarrekening 2011 en de managementletter 2012 in de auditcommissie. Aandachtspunten volgens accountants In het najaar van 2012 is door Deloitte een interimcontrole uitgevoerd. Naar aanleiding van deze controle zijn de volgende aandachtspunten naar voren gekomen: de verdere ontwikkeling van het risicomanagement; fraude- en integriteitsrisico’s; de informatiebeveiliging; de beheersing van de risico’s rondom en de informatievoorziening over de projecten.

21

Op procesniveau zijn ook enkele aandachtspunten benoemd, zoals de verbetering van de kwaliteit van projectrapportages en –dossiers, de budgetsturing inzake de onderhoudsuitgaven, het opstellen van hedgedocumentatie en de verwerking van de wijzigingen in de huurcontracten met zorginstellingen. De resultaten van de controle zijn opgenomen in een managementletter. Deze is op 27 november 2012 besproken met de auditcommissie. Inmiddels zijn de aandachtspunten opgepakt. 3.8 Remuneratiecommissie De remuneratiecommissie adviseert de RvC over benoeming, honorering en overige arbeidsvoorwaarden van de directeur-bestuurder en de honorering van commissarissen. Deze commissie heeft een adviserende rol. Voor het beloningsbeleid heeft de raad op advies van de remuneratiecommissie besloten de ‘Code voor de honorering van commissarissen in woningcorporaties’ en de ‘Sectorbrede beloningscode voor bestuurders van woningcorporaties’ te volgen. De remuneratiecommissie vergaderde in 2012 twee keer over de volgende onderwerpen: de prestatieafspraken 2012 met de directeur-bestuurder; het functioneren van de directeur-bestuurder; de honorering van directeur-bestuurder en leden van de RvC; btw over de vergoeding aan de leden van de RvC; de herbenoeming van twee leden. 3.9 De werkgeversrol van de Raad van Commissarissen De RvC is verantwoordelijk voor de besturing van HW Wonen en is in die rol de werkgever van de directeur-bestuurder. De directeur-bestuurder is per 1 maart 2010 benoemd voor vier jaar. Deze periode kan telkens worden verlengd met nog eens vier jaar. De Raad van Commissarissen beoordeelt ieder jaar het functioneren van de directeur-bestuurder. Zijn beloning en overige arbeidsvoorwaarden zijn vastgelegd in het remuneratierapport. De directeur-bestuurder is verantwoordelijk voor de realisatie van de doelstellingen, de strategie, de financiering, het beleid, de resultatenontwikkeling en het beleid ten aanzien van de deelnemingen van HW Wonen. De remuneratiecommissie heeft begin 2013 het functioneren van de directeur-bestuurder beoordeeld. Hierbij is met name gekeken naar de realisatie van de prestatieafspraken. Naast zijn functie als directeur bestuurder is de heer Pluimer bestuurslid van Hoeksche Waard Duurzaam; lid van de Ledenraad Rabobank Hoeksche Waard en voorzitter van “de Maatschappij”, departement Hoeksche Waard.

22

Honorering Raad van Commissarissen Naam Functie Vergoeding Werkgeverslasten Overige

vergoedingen Totaal

De heer Mr. W.G. van Hassel voorzitter € 13.073 € 72 € 13.145

Mevrouw P.M. Sangers vice-voorzitter € 9.454 € 671 € 10.126

De heer R.E. Baan EMIA RO AC lid € 10.955 € 778 € 11.733

De heer Drs. P.de Bruijn RA lid € 10.955 € 10.955

De heer Mr. P.A. de Lange lid € 9.455 € 671 € 10.126

De heer T. van Craaikamp lid € 8.705 € 618 € 9.323

Mevrouw Drs. M. Wiegman lid € 7.982 € 44 € 8.026

€ 70.579 € 2.738 € 116 € 73.433

Honorering van het bestuur

In 2012 heeft de beloning van de RvC plaatsgevonden conform de 'Code voor de honorering van commissarissen in woningcorporaties'. De beloning van de Directeur/Bestuurder heeft plaatsgevonden conform de 'Sector brede beloningscode voor bestuurders van Woningcorporaties'. Per 1-1-2013 is de Wet Normering bezoldiging topfunctionarissen publieke en semipublieke sector (WNT) in werking getreden voor zowel RvC als voor de Directeur/Bestuurder. De honorering van de RvC voldoet aan de regels van de Vereniging van Toezichthouders in Woningcorporaties (VTW). Voor het voorzitterschap en lidmaatschap van commissies gelden toeslagen. De bedragen zijn niet gekoppeld aan de prestaties van HW Wonen. Onder het kopje ‘Vergoedingen’ zijn declaraties voor reiskosten en andere uitgaven verantwoord. Zoals in de inleiding is opgemerkt heeft de minister bovengenoemde vergoedingen aanzienlijk ingekort en de toeslagen voor het commissiewerk afgeschaft. De nieuwe regeling gaat in op het moment waarop de commissarissen worden herbenoemd. 3.10 Tot slot Onze organisatie werkt continu aan een open en transparante relatie met haar belanghouders. In 2012 was er vooral aandacht voor het bouwen en beheren van ons vastgoed in mindere economische tijden. Intern is veel aandacht besteed aan de verdere ontwikkeling van de organisatie, het verbeteren van de informatievoorziening, het opzetten van het risicomanagement en de verbetering van de project control. Ook over 2012 is de RvC tevreden over de bereikte resultaten en de gemotiveerde wijze waarop de directeur-bestuurder en de medewerkers hun taken hebben vervuld. Oud-Beijerland, 17 april 2013

W.G. van Hasselt, voorzitter

De heer B.C. Pluimer (periode 1-1-2012-31-12-2012)

€ 133.604 € 398 € 9.019 € 31.400 € 174.421

€ 133.604 € 398 € 9.019 € 31.400 € 174.421

TotaalNaam Periodiek fiscaal

loonvaste

Variabele beloning (belast

en onbelast)

Vergoedingen en werkgeverslasten

(incl. gratificatie)

Pensioenpremie werkgever

23

4 Verslag van de Ondernemingsraad Het opkomen voor de belangen van de medewerkers, daar draait het om bij de Ondernemingsraad (OR). Ook dit jaar waren er weer volop zaken waarover de OR zich kon buigen. Zo stonden de wijzigingen op de afdeling Wonen, het HW Wonen Werken en de organisatieontwikkelingen op de agenda. 4.1 Dit is de Ondernemingsraad In het jaarverslag legt de OR verantwoording af over alle belangrijke zaken die het afgelopen jaar zijn gebeurd. Uitschieters waren de introductie van het HW Wonen Werken en de organisatieontwikkelingen. De OR bestaat uit zeven vaste leden. Zij zijn door de medewerkers gekozen en zetten zich actief voor hen in. Eind 2012 zag de OR er als volgt uit:

4.2 Dit kan en mag de Ondernemingsraad De OR voert namens het personeel overleg met de werkgever. Belangrijke taken zijn: het vertegenwoordigen van het personeel; een bijdrage leveren aan de doelen van de organisatie; invloed uitoefenen op (beleids)zaken die medewerkers direct raken; medewerkers de gelegenheid geven mee te denken, mee te praten en mee te beslissen

over het beleid. In de Wet op de ondernemingsraden staat wat de OR mag en kan doen. Volgens de wet is het functioneren van een bedrijf een zaak van zowel de werkgever als de werknemers. De werknemers worden vertegenwoordigd door de OR. De OR kan invloed uitoefenen via het adviesrecht, het instemmingsrecht en het initiatiefrecht. De OR kan ook een beroep doen op passende ondersteuning. De OR heeft een strategische visie en een reglement. De documenten ‘De OR als strategisch partner’ en ‘Het OR-reglement’ zijn op ons intranet terug te vinden. 4.3 De Ondernemingsraad in 2012 In 2012 is de OR één keer in de twee weken bij elkaar geweest. Eens in de zes weken was er een bijeenkomst met de directeur-bestuurder. Voorafgaand aan dit overleg spraken de directeur-bestuurder en het dagelijks bestuur van de OR elkaar tijdens het zogenaamde agendaoverleg. In 2012 zijn er ook gesprekken geweest met de RvC en de achterban. Op uitnodiging van het managementteam (MT) is er ook met hen vergaderd.

OndernemingsraadVoorzitter - Yvonne van SonTweede voorzitter - Ellen van RijswijkSecretaris - Karin BoonTweede secretaris - Leen de KreekLid - Hans van EfferenLid - Ilona StookerLid - Marcel Mulder

24

In 2012 stonden er diverse onderwerpen op de agenda van de OR, zoals: de organisatieontwikkelingen en Klant Service Centrum (KSC); het verlengen van het Sociaal Statuut of het overeenkomen van een vangnetregeling; de regeling personeelsaankopen; de incidentele afwijkingen Werving- & Selectiebeleid en tijdelijke arbeidscontracten; de ontwikkelingen van het ICT-beleid; het wagenparkbeleid; de werkkostenregeling; de verplichte snipperdagen 2012 en 2013; de werkomstandigheden in de vestigingen in Oud-Beijerland en Puttershoek; de toekomst van het Servicebureau en de invulling van vacatures; de actualiteiten in de sector; de verdeling werkgebieden Hoeksche Waard. Een aantal zaken sprong er dit jaar uit, zoals de wijzigingen op de afdeling Wonen, het HW Wonen Werken en de organisatieontwikkelingen. Speciale aandacht was er ook voor de ontwikkelingen in de sector. Een blijvend aandachtspunt is de klimaatbeheersing in de vestiging Oud-Beijerland. In 2012 is de OR door de directeur-bestuurder geïnformeerd over: het jaarverslag 2011; het Jaarplan 2012 en de meerjarenbegroting 2012-2016; de evaluatie verhuizing kantoor ’s-Gravendeel; de evaluatie Ziekteverzuimprotocol, Werving- & Selectiebeleid en collectieve

ziektekostenverzekering;. de externe adviseurs; de uitkomsten Visitatierapport; het Medewerkers Tevredenheidsonderzoek (MTO); het formulierengebruik bij HW Wonen; het informatiebeveiligingsbeleid HW Wonen. In 2012 heeft de OR advies gegeven over: de wijzigingen op de afdeling Wonen; het HW Wonen werken op hoofdlijnen; de klokkenluiderregeling; het agressiebeleid; de nieuwe functies contractbeheerder en gastvrouw; de organisatieontwikkelingen en het projectplan Klant Service Centrum (KSC). Bij de meeste adviesaanvragen heeft de OR een deeladvies gegeven of aanvullend geadviseerd. Bij het HW Wonen Werken en de organisatieontwikkelingen volgt de OR de ontwikkelingen nauwgezet. De OR vindt het zeer belangrijk dat er een regeling komt voor de medewerkers die in dit proces buiten de boot dreigen te vallen. Ook gaf de OR aan dat er zaken zijn waarbij het advies- en instemmingsrecht van de OR van toepassing is.

25

In 2012 heeft de OR zijn goedkeuring gegeven aan: de integriteitscode voor externe relaties; de integriteitscode voor medewerkers; het agressiebeleid; het medewerkers tevredenheidsonderzoek (MTO); het Woondiensten Cafetaria Systeem 2012, waaronder de keuzeperiode en -ronde. Rooster van afreden Hans van Efferen en Ilona Stooker hebben zich dit verslagjaar herkiesbaar gesteld. Na het raadplegen van de achterban – er waren geen tegenkandidaten - en het akkoord van de bonden zijn zij herbenoemd voor een periode van vier jaar. Scholing De leden van de OR doen er alles aan om de belangen van het personeel zo goed mogelijk te behartigen. In 2012 hebben de leden hun kennis vergroot door naar bijeenkomsten van de vakbonden te gaan. Ook zijn er tweedaagse bijeenkomsten gehouden en workshops gevolgd over zaken als de werkkostenregeling. 4.4 Achterban Het goed en transparant informeren van de achterban is voor de OR van groot belang. Het personeel is in 2012 op de hoogte gehouden van lopende of te verwachten zaken tijdens personeelsbijeenkomsten en via ons intranet. Alle verslagen van zowel het eigen overleg als de gesprekken met de directeur-bestuurder en andere relevante stukken zijn op ons intranet te lezen.

26

5 Huurdersplatform De huurders van HW Wonen worden vertegenwoordigd door de plaatselijke huurdersverenigingen. Deze verenigingen (Cromstrijen , Hoeksche Waard Oost, Korendijk en Oud-Beijerland) hebben zich wat betreft het overleg met HW Wonen verenigd in een platform. Het platform is opgericht om naar de HW Wonen toe met één mond te spreken, de deelname aan het platform gebeurde op basis van vrijwilligheid.

5.1 Platform Huurdersverenigingen Hoeksche Waard Omdat de wet een platform niet erkend als wettige vertegenwoordiger van een huurder, de wet spreekt alleen van (een) huurdersorganisatie(s), hebben de gezamenlijke huurdersverenigingen een stichting opgericht met de naam Platform Huurdersverenigingen Hoeksche waard. Deze stichting overlegt met HW Wonen namens alle huurdersverenigingen in de Hoeksche Waard. Het bestuur van het platform bestaat uit bestuursleden van de huurdersverenigingen. 5.2 Dit doet het Huurdersplatform Aan het begin van het jaar wordt samen met HW Wonen de agenda voor het komende jaar vastgesteld. De inhoud van deze agenda is op dat moment grotendeels nog niet ingevuld. In 2012 heeft het platform negen keer met HW Wonen vergaderd waarbij diverse malen (een of) meerdere leden van de RvC aanwezig (was) waren. 5.3 Op de agenda Een punt wat elk jaar standaard op de agenda staat is de jaarlijkse huurverhoging. Een punt waar wij als huurdersverenigingen het minst over te zeggen hebben omdat dit vooral in Den Haag bepaald wordt. Maar desondanks was HW Wonen voor wat betreft de extra huurverhoging in 2012 het eens met het platform om deze niet toe te passen. In 2012 is er door de huurdersverenigingen een samenwerkingovereenkomst getekend waarin de doelstelling en uitgangspunten hoe HW Wonen en het platform samen werken is vastgelegd. Verder is er veel overleg geweest over het strategisch voorraad beleid, waar het platform een duidelijke mening over heeft en deze was niet altijd de mening van HW Wonen. Er is door het platform deelgenomen aan de enquête bewonersparticipatie KWH-Visitatie, waarvan de uitslag in een speciale bijeenkomst is besproken.

Huurdersplatform Oud-BeijerlandVoorzitter - Klaas van de Wetering, ook voorzitter HuurdersplatformSecretaris - Iny den Boer

Huurdervereniging Hoeksche Waard-OostVoorzitter - Cees BoesserTweede voorzitter - Jan BruinLid - Jan BerkmanLid - Lenie de Jong

Huurderbelangenvereniging KorendijkVoorzitter - Jo van der VosTweede voorzitter - Bas van der Schans, ook contactpersoon platform HW Wonen

Huurdersvereniging CromstrijenVoorzitter - Wim van WensveenSecretaris - Corry Bouwer

27

Het afgelopen jaar is ook uitvoerig met HW Wonen gediscussieerd over het te voeren beleid, zeker met betrekking tot de plannen die de regering in Den Haag uit wil voeren op het gebied van huren. 5.4 HW Wonen neemt Huurdersplatform serieus Over één ding zijn HW Wonen en het Platform het zeker eens, willen wij nog sociale betaalbare huren houden dan moeten huurder en verhuurder gezamenlijk optrekken tegen het beleid wat in Den Haag wordt bedacht. Want als de huidige plannen worden uitgevoerd is het sociale huur tijdperk teneinde. Het platform ziet 2012 als een jaar waarin veel beleid bepaald is over hoe zij in de toekomst de belangen van de huurders van HW Wonen kan en zal behartigen.

28

6 Missie, visie en strategische doelstellingen 6.1 Missie en visie Onze missie luidt als volgt: ‘In een Nationaal Landschap woondiensten en woonproducten aanbieden die aansluiten bij maatschappelijke ontwikkelingen en individuele woonwensen’. De visie die hierbij hoort is ‘Samen Wonen meer Waard’. Goed wonen in een vitaal Nationaal Landschap. Wij gaan uit van onze eigen kracht en werken van daaruit graag samen met de mensen en organisaties om haar heen. Wij voelen ons niet alleen verantwoordelijk voor goede huisvesting, maar ook voor de kwaliteit van wonen en leven. 6.2 Werkgebied Wij hebben als basis de Hoeksche Waard en zien het ook als ons primaire werkgebied. Dit is een zelfstandig maar geen geïsoleerd gebied. Daarom vindt beleidsafstemming ook met andere regio’s plaats. 6.3 Ondernemingsplan 2011-2014 Voor de periode 2011-2014 hebben wij een ondernemingsplan opgesteld. Voor de inhoud van het ondernemingsplan wordt verwezen naar het betreffende document (te vinden op onze websitewww.hwwonen.nl). Inmiddels is dit ondernemingsplan enigszins ingehaald door de economische en politieke ontwikkelingen. Daarom wordt begin 2013 ten aanzien van het ondernemingsplan een tussenbalans opgemaakt. De doelstelling blijft natuurlijk wel om de uitgezette koers en handelswijze in de Hoeksche Waard zoveel mogelijk te handhaven. In ons ondernemingsplan geven wij aan waar zij in de beleidsperiode 2011-2014 naartoe willen, hoe wij daar willen komen en wat de randvoorwaarden zijn. De volgende tien punten geven de kern hiervan weer: 1. HW Wonen is een maatschappelijke onderneming. 2. HW Wonen is primair actief in de Hoeksche Waard en werkt binnen de grenzen van het

nationaal landschap. 3. HW Wonen is een bindend element in de Hoeksche Waard. 4. HW Wonen is open en transparant. 5. HW Wonen treedt actief in dialoog met partners. 6. HW Wonen voorziet in kwantitatief en kwalitatief voldoende betaalbare huisvesting voor

de primaire doelgroepen. 7. HW Wonen werkt vanuit eigen kracht samen met andere (maatschappelijke) partijen. 8. HW Wonen draagt bij aan de vitaliteit en leefbaarheid van kernen door te investeren in

leefbaarheid, wonen en zorg en maatschappelijk vastgoed 9. HW Wonen staat dicht bij de klant, heeft kennis van zijn wensen en behoeften en is een

aanbieder van een breed pallet van woondiensten. 10. HW Wonen is een maatschappelijk ontwikkelaar van vastgoed.

29

Gebaseerd op ons ondernemingsplan hebben wij, naast de ‘normale’ activiteiten in 2012 gewerkt aan de volgende speerpunten: zorgdragen voor nader inzicht in de projectenportefeuille en de mate waarin de

voorgenomen projecten kunnen worden gerealiseerd met als doelstelling te komen tot een aangescherpte en binnen de huidige omstandigheden realistische projectenlijst;

aanscherping van het verkoopbeleid en vervolgens monitoring van de opgenomen doelstellingen inzake verkoopaantallen en verkoopopbrengsten. Dit zoveel als mogelijk rekening houdend met het vastgestelde strategisch voorraadbeleid;

Verdere concretisering van het onderhoudsbeleid, waarbij de inspanningen voor optimalisatie van de proces moeten leiden tot een efficiëntere werkwijze en kostenreductie;

Door het realiseren van een nieuw kantoor- en klantbedieningsconcept de klanttevredenheid vergroten en de ontwikkelingen monitoren;

Verdere optimalisering van het inkoopbeleid; Actualisering van de relevante benchmarkinformatie met als doelstelling te komen tot

eenduidiger beeld van onze prestaties; De verdere implementatie van governance afspraken die op landelijk niveau zijn gemaakt

met als doelstelling op alle onderdelen aan de afspraken te voldoen; Formulering en implementatie van risicomanagement(systeem) op basis waarvan in 2013

een “in control statement” kan worden afgegeven; Vormgeven van duurzaamheidsdoelstellingen en zorgdragen voor opname in de

meerjarenplanning en uitvoering daarvan (mede in relatie tot de onderdelen projectontwikkeling en onderhoudsbeleid);

Nadere invulling en concretisering van afspraken in het kader van de (organische) organisatieontwikkeling waarbij niet alleen interne doelstellingen (Zo doen wij dat) maar ook externe doelstellingen (veranderend speelveld voor het functioneren van woningcorporaties) worden gerealiseerd.

6.4 Samenwerking Binnen de Hoeksche Waard wordt met alle gemeenten en zorg- en welzijnspartijen in meer of mindere mate samengewerkt. Onze indruk is dat deze samenwerkingen zijn gebaseerd op wederzijds vertrouwen, respect voor elkaars positie en de gedachte dat we samen meer kunnen bereiken. Wij koesteren deze samenwerkingen en is er veel aan gelegen de samenwerkingen verder uit te bouwen. Buiten de Hoeksche Waard werken wij samen met Trivire uit Dordrecht, Maasdelta uit Spijkenisse, Woonbron vestiging Dordrecht en WoonCompas uit Rotterdam. Met deze corporaties hebben wij (gezamenlijk) vastgoed en/of zorgen wij samen voor het beheer van dit vastgoed.

30

7 HW Wonen Balans 2012 Voor het in beeld brengen van onze doelstellingen en prestaties maken wij gebruik van de HW Wonen Balans. Met de HW Wonen Balans wordt vanuit een viertal invalshoeken, die zijn gebaseerd op onze organisatiestructuur, de voorgenomen prestaties inzichtelijk gemaakt. De invalshoeken zijn: Strategie en Organisatie, Wonen, Vastgoed en Bedrijfsvoering. In onderstaand overzicht is de HW Wonen Balans 2012 opgenomen.

Aandachtsgebied Doelstelling 2012

Realisatie 2012

Strategie en organisatie

BeleidStrategisch voorraadbeleid beschikbaar? Ja Ja

Kernenvisie beschikbaar? Ja Ja

Belanghouder-strategie opgesteld? Ja Loopt

Convenant w oonruimteverdeling en/of huisvestingsverordening geactualiseerd? Ja Nee

Prestatieafspraken met de gemeenten actueel? Ja 4 van de 5

Participatiebeleid opgesteld? Ja Ja

Voortgang Coöperatie Hoeksche Waard Duurzaam? Ja Ja

Beleidsplan Duurzaamheid afgerond? Ja Deels

Door HW Wonen w ordt op alle aspecten voldaan aan de Governance Code Ja Ja

Integriteitsbeleid actueel? Ja Ja

Visitatie afgerond? Ja Ja

Personeelsbeleid vastgelegd in personeelsbeleidplan? Ja Loopt

Project "Ontw ikkeling Organisatiecultuur" uitgevoerd? Ja Loopt

(tw eejaarlijks) Medew erkers Tevredenheids Onderzoek uitgevoerd? Ja Ja (2011)

Communicatiebeleid vastgesteld? Ja Loopt

Sponsorbeleid geëvalueerd? Ja Ja

BeheerJaarlijkse bijeenkomst stakeholders georganiseerd? Ja Ja

Jaarlijkse verantw oording over w oningtoew ijzing afgerond? Ja Ja

Is de governace code onderdeel van de besprekingen met de rvc? Ja Ja

Is de governace code onderdeel van de besprekingen met het mt? Ja Ja

KWH-label goed w erkgeverschap behaald? Ja Nee

Arbo-jaarplan opgesteld? Ja Nee

Aantal fte’s vastgestelde formatie 93,2 92,2

Hoeveel bedragen de kosten van inhuur van de tijdelijke medew erkers? € 400.000 € 398.200

Hoeveel bedragen de uitgaven voor opleiding van personeel? € 224.000 € 118.800

Hoeveel procent van de beschikbare tijd is het personeel ziek? 4,0% 3,7%

Hoeveel procent van de beschikbare tijd (exclusief langer dan 6 w eken ziek) is het personeel ziek? 2,5% 1,4%

Budget sponsoring € 25.000 € 25.100

Aantal malen per jaar dat het bew onersblad w ordt uitgegeven. 3 3

31

Vastgoed

BeleidLange termijn doelstelling voorraad goedkope w oningen 75% 81%

Lange termijn doelstelling voorraad middeldure w oningen 15% 16%

Lange termijn doelstelling voorraad dure w oningen 10% 3%

Lange termijn doelstelling voorraad w oningen geschikt voor starters 30% 28%

Lange termijn doelstelling voorraad w oningen geschikt voor senioren 40% 30%

Lange termijn doelstelling voorraad w oningen geschikt voor gezinnen 30% 41%

Lange termijn doelstelling streefhuurpercentage voorraad goedkope w oningen 73% 74%

Lange termijn doelstelling streefhuurpercentage voorraad middeldure w oningen 78% 76%

Lange termijn doelstelling voorraad sociale koopw oningen ouder 10 jaar 1100 1041

Programma van eisen levensloopbestendigheid opgesteld? Ja Nee

BeheerGesloopte w oningen 176 113

Opgeleverde huurw oningen 144 147

Opgeleverde koopw oningen (incl. grondkavels) 96 112

Opgeleverd maatschappelijk vastgoed 2 2

Gerealiseerde verbetering energetische kw aliteit nog bepalen niet bekend

Gerealiseerde CO2-reductie nog bepalen niet bekend

Van w elk deel van het bezit w ordt de technische staat gecontroleerd? 33% niet bekend

Budget planmatig onderhoud per complex € 5,8 miljoen € 6,5 miljoen

Welk deel van de extern verstrekte opdrachten inzake planmatig onderhoud w ordt gecontroleerd? 80% niet bekend

32

Wonen

BeleidTrendrapport klant onderdeel van kw artaalrapportage? Ja Nee

Catalogus klantbehoefte afgerond? Ja Nee

BeheerKWH-huurlabel behaald? Ja Ja

Mutatiegraad w oningen 6,0% 8,2%

Aantal procedures Huurcommissie 5 5

Aantal ontvankelijke klachten Interne Klachten Procedure 0 17

Aantal procedures Klachtenadviescommissie 5 7

Aantal procedures Geschillencommissie 2 2

Aantal maal overleg met huurdersplatform 8 8

Aantal w oningzoekenden geregistreerd 1.500 1.608

% beschikbare w oningen verhuurd aan de BBSH-doelgroep? 90% 81%

% beschikbare w oningen verhuurd aan jongeren (jonger dan 35 jaar) ? 35% 39%

% beschikbare w oningen verhuurd aan senioren (ouder dan 55 jaar) ? 35% 39%

Hoeveel dagen frictie- en mutatieleegstand is per w oning gemiddeld acceptabel? < 20 26,9

Hoeveel bedraagt de inkomstenderving door frictie- en mutatieleegstand maximaal? € 582.000 € 376.439

Hoeveel bedraagt de frictie- en mutatieleegstand als percentage van de jaarhuur? 0,75% 0,63%

Hoeveel w oningen w orden er verhuurd (excl.nieuw bouw )? 580 589

Hoeveel w oningen w orden er verhuurd (incl.nieuw bouw )? 660 677

Uitverhuizingen in verband met projecten 200 85

Welk percentage van de leeggekomen w oningen w ordt aansluitend verhuurd? 10% 3,20%

Wat is de acceptatiegraad? 75% 74%

Budget leefbaarheid € 200.000 € 353.300

Budget herstelonderhoud € 1,6 miljoen € 2,0 miljoen

Hoeveel reparatieverzoeken w orden er behandeld? 20.000 21.310

Hoeveel dagen bedraagt de gemiddelde afhandeltermijn van een reparatieverzoek? 4 dagen niet bekend

Budget mutatieonderhoud € 1,0 miljoen € 1,3 miljoen

Welk deel van de extern verstrekte opdrachten inzake mutatieonderhoud w ordt gecontroleerd? 80% niet bekend

Budget contractonderhoud € 0,8 miljoen € 0,7 miljoen

Budget planmatig onderhoud per w oning € 5,7 miljoen € 5,0 miljoen

Budget opplusmaatregelen € 750.000 € 1,0 miljoen

Hoeveel ontruimingen w orden er aangezegd? 50 49

Hoeveel ontruimingen gaan er door? 10 12

Hoeveel overlastklachten w orden er behandeld? 500 665

33

Bedrijfsvoering

BeleidVoortgang in de procesbeschrijvingen en procesevaluatie? Ja Ja

Informatievoorziening budgetten op orde? Ja Loopt

Risicomanagement geformaliseerd? Ja Loopt

BeheerHoeveel bedraagt het beschikbaar gestelde budget voor investeringen ten dienste van de exploitatie? € 1,8 miljoen € 2,6 miljoen

Huurachterstand als percentage van de jaarhuur < 1% 1,01%

Hoeveel procent van de huurders maakt gebruik van de mogelijkheid tot automatische incasso? 75% 73%

Status Centraal Fonds A1 A1

Kredietw aardigheisbeoordeling WSW kredietw aardig kredietw aardig

Solvabiliteit op bedrijfsw aarde > 25% 48%

Intrest Coverage Ratio (ICR) > 1,6 2

Direct rendement (op basis van bedrijfsw aarde) > 4,15% 4,80%

In Control Statement afgegeven door bestuurder en mt-leden? Ja 2013

Aedex-resultaten voorgaand jaar bekend en gecommuniceerd? Ja Ja

Informatieverstrekking cfv-benchmarkgegevens afgerond? Ja Ja

Onderhoudslasten als percentage van de bedrijfslasten? 49,40% 49,20%

Personeelskosten als percentage van de bedrijfslasten? 19,60% 18,70%

Gemiddelde huurstijging per 1 juli? 2,25% 2,30%

Hoeveel bedragen de nettokosten van de w erkorganisatie per w oning? € 1.026 € 1.011

Gemiddelde kosten voor klachtenonderhoud per w oning (incl. loonkosten)? € 159 € 194

Gemiddelde kosten voor mutatieonderhoud per w oning (incl. loonkosten)? € 102 € 132

Gemiddelde kosten voor contractenonderhoud per w oning? € 207 € 126

Gemiddelde kosten voor planmatigonderhoud per w oning? € 1.124 € 1.129

Hoeveel bedraagt de gemiddelde rente op de leningenportefeuille? 4,25% 4,15%

34

8 Onze werkwijze 8.1 HW Wonen Werken Vakkundige en gedreven werknemers met hart voor de zaak: geen enkel bedrijf kan zonder. Wij doen daarom ons best om onze medewerkers alle mogelijkheden te geven om zichzelf te ontplooien. Met het ‘HW Wonen Werken’ willen we onze medewerkers nog slimmer, efficiënter en effectiever inzetten. Het ‘HW Wonen Werken’ is onze eigen variant op Het Nieuwe Werken, dat helemaal is toegespitst op onze organisatie. In 2011 hebben we de eerste voorbereidingen getroffen met een stuurgroep en drie werkgroepen (bricks, bytes an behaviour). Op een personeelsbijeenkomst in oktober 2011 hebben we de aftrap voor het ‘HW Wonen Werken’ gegeven. In 2012 is volop aandacht besteed aan de consequenties van het ‘HW Wonen Werken’ voor de medewerkers, de verbouwing van het pand en het mobiel maken van de ict-hulpmiddelen van de medewerkers. Vanaf begin 2013 werken alle medewerkers op een moderne wijze, vanuit een volledig verbouwd kantoor in Oud-Beijerland, aan het bedienen van onze klanten. Verder worden in 2013 verspreid over de Hoeksche Waard kleine steunpunten ingericht. 8.2 Medewerkers Op 31 december 2012 had onze organisatie 104 (2011: 106) medewerkers in dienst. Zij vervulden 92,2 fte (2011: 94,3). Verder was er sprake van 2,5 fte aan vacatureruimte. Twee medewerkers hebben vorig jaar onze organisatie verlaten. We hebben geen nieuwe medewerkers, maar wel vier stagiaires mogen verwelkomen. Bij ons werken nu 58 vrouwen en 46 mannen. Er zijn 38 parttimers. De leeftijdsopbouw van het personeel ziet er per 31 december 2012 als volgt uit:

De gemiddelde leeftijd is 45 jaar. Ziekteverzuim Het ziekteverzuimpercentage was in 2012 3,7 procent. Dit is inclusief langdurig zieken en exclusief zwangerschappen. Ten opzichte van 2011 is dit een daling van 0,5 procent, wat te verklaren is door minder langdurig verzuim. Het kortdurend verzuim is onveranderd. Zorgvuldige re-integratie Om de nadelige gevolgen van ziekte zoveel mogelijk te beperken, zien wij het als onze taak om de werknemers zo snel en zo verantwoord mogelijk weer aan het werk te krijgen. Ons doel is om medewerkers op een goede manier en tot tevredenheid van alle betrokkenen terug te laten keren in het arbeidsproces: zorgvuldige re-integratie is het halve werk. Ondersteuning bij ziekteverzuim Arbo Unie ondersteunt ons bij ziekteverzuim en arbeidsomstandigheden. Onze leidinggevenden hebben een belangrijke en duidelijke verantwoordelijkheid in de begeleiding van zieke medewerkers. De aanpak is terug te vinden in ons ziekteverzuimbeleid en –protocol.

Werknemers < 25 25 – 34 35 – 44 45 - 54 55 - 64 >65Aantallen 5 16 25 41 17 0Percentages 5 15 24 40 16 0

35

Vertrouwenspersoon Binnen onze organisatie is er een externe vertrouwenspersoon bij wie medewerkers terecht kunnen met vertrouwelijke zaken. In 2012 is er geen beroep gedaan op de vertrouwenspersoon. 8.3 Functioneren en investeren Vanuit het functioneringsmanagement voeren de leidinggevenden met alle medewerkers een jaarplangesprek, een voortgangsgesprek en een beoordelingsgesprek. Investeren in mensen De professionalisering van onze medewerkers is belangrijk in ons beleid. Om dit te bereiken hebben we in 2012 geïnvesteerd in de persoonlijke ontwikkeling van onze mensen door opleidingen, trainingen en coaching aan te bieden. De opleidingskosten in 2012 bedragen circa 119 duizend euro. Dat is circa 50% van het begrote bedrag. Personeelsbijeenkomsten Ongedwongen, gezellig en collegiaal, zo was de sfeer op de personeelsbijeenkomsten die we in 2012 hielden. Een overzicht: sportdag “Beachbattle” op 21 juni; feestavond medewerkers en partners op 9 november; excursie Futureland 23 november; sintfeest op 28 november; kersthappas op 20 december. Stages Wij vinden het belangrijk dat jonge mensen kennis maken met het werk bij een woningcorporatie. Stages zijn daar een prima instrument voor. In 2012 hebben we vier stagiairs met succes begeleid. Werving en selectie In 2012 hebben wij geen mensen aangenomen. 8.4 Duurzame organisatie Voor ons kantoor in Oud-Beijerland is in 2012 gestart met het behalen van een Breeam-certificaat bestaande bouw. Breeam is een gecertificeerde methodiek voor het meten van de duurzaamheid van gebouwen. In eerste instantie is er een nulmeting verricht. Tijdens de verbouwing van het kantoor zijn daarna verschillende verbeterpunten doorgevoerd. De verwachting is dat wij tijdens ons Open Huis op 19 april 2013 het viersterren-certificaat bestaande bouw overhandigd krijgen. 8.5 KWH Label Onze dienstverlening hebben wij hoog in het vaandel staan en zijn dan ook in het bezit van het KWH-huurlabel. In 2012 heeft er geen KWH-meting plaatsgevonden. Dit heeft alles te maken met de in 2012 uitgevoerde verbouwing van het kantoorpand. Inmiddels zijn de metingen weer opgepakt en werken wij er hard aan om onze prestaties via een monitor inzichtelijk te maken. 8.6 Afhandelen van klachten Interne klachtenprocedure HW Wonen doet er alles aan om het wonen zo aangenaam mogelijk voor huurders te maken. Toch kan het voorkomen dat huurders niet tevreden zijn over onze dienstverlening of onze medewerkers. Huurders kunnen dan een klacht bij HW Wonen indienen. HW Wonen kent een interne klachtenprocedure waarbij regels en termijnen zijn vastgesteld om de klacht van de huurder op te lossen c.q. te verhelpen. In 2012 heeft HW Wonen 17 klachten ontvangen en afgehandeld. De klachten hebben voornamelijk betrekking op niet (goed) uitgevoerde onderhoudswerkzaamheden en communicatie met medewerkers.

36

De gemelde klachten zijn naar tevredenheid van de huurders binnen de gestelde termijnen opgelost. Het verbeteren van de communicatie met huurders heeft intern voortdurend de aandacht. Het kan voorkomen dat na het doorlopen van onze interne klachtenprocedure er nog onenigheid bestaat. In dat geval kan de huurder terecht bij de Klachten Advies Commissie Hoeksche Waard. Ook is het mogelijk om direct een klacht bij de Klachten Advies Commissie in te dienen. Klachten Advies Commissie De Klachten Advies Commissie Hoeksche Waard is een officieel, onafhankelijk orgaan dat geschillen beoordeelt en onpartijdige uitspraken doet. De commissie is opgericht op 1 januari 2003. In het reglement staat over welke kwesties de commissie een uitspraak mag doen.

De Klachten Advies Commissie ontving in 2012 twaalf (2011: elf) klachten. Van de twaalf klachten bleken vijf klachten op grond van het klachtenreglement niet ontvankelijk. Zij konden dus niet behandeld worden. De andere zeven klachten waren wel ontvankelijk en daarvoor zijn hoorzittingen gehouden. De commissie heeft twee klachten gegrond verklaard en vijf klachten ongegrond. De behandelde klachten gingen over: Vergeeld plafond in de woning Gegrond Rookoverlast door buren Ongegrond Lage temperatuur in de badkamer Ongegrond Onderhoud van dakgoten Gegrond Verkrijgen van schadevergoeding vanwege

langdurige onderbreking in transport van elektrische energie Ongegrond

Werking van een WTW-systeem Ongegrond Uitlaatgassen in de woning in relatie met

verhuiskostenvergoeding Ongegrond Tijdens het voorjaarsoverleg van onze directeur-bestuurder en de commissieleden van de Klachten Advies Commissie is vastgesteld dat de commissie objectief oordeelt en zich aan de afgesproken procedures houdt. Geschillencommissie In 2008 is de Geschillencommissie Woonruimteverdeling Hoeksche Waard gestart. Het doel van de commissie is: klachten te behandelen van iedere woningzoekende die zich in zijn persoonlijk belang

geschaad acht door de huisvestingsverordening; bij te dragen aan een goede behandeling van klachten en daarmee voor optimalisering

van de relatie tussen de partijen te zorgen; tegemoet te komen aan de behoefte van woningzoekenden om invloed uit te oefenen op

de huisvestingsverordening; het signaleren van knelpunten in het woonruimteverdelingssysteem.

Klachten Advies Commissie Voorzitter - de heer H. StapelVice-voorzitter - de heer F. van HeusdenAmbtelijk secretaris - mevrouw A.C. GroenendijkLid - de heer H. ZwartkruisLid - mevrouw A.M.R. van Nierop

37

De Geschillencommissie bestaat uit dezelfde personen als de Klachten Advies Commissie Hoeksche Waard. HW Wonen ondersteunt het secretariaat door het leveren van een ambtelijk secretaris. Dit is mevrouw A.C. Groenendijk, medewerker Bestuurszaken van HW Wonen. In 2012 heeft de Geschillencommissie drie klachten gekregen. Alle klachten waren ontvankelijk. Omdat één klacht op het laatste moment door de klager is ingetrokken, zijn er twee zaken in behandeling genomen. Hiervoor zijn hoorzittingen gehouden. Beide klachten, afkomstig uit Korendijk en Oud-Beijerland, zijn gegrond verklaard en hadden betrekking op de wijze waarop het woonruimteverdelingssysteem is toegepast.

38

9 Huisvesten van onze doelgroepen Meer dan 10.000 woningen en appartementen hebben wij in ons bezit. Daarmee zorgen we ervoor dat heel wat inwoners van de Hoeksche Waard een dak boven het hoofd hebben. Het is ons primaire doel om ons in te zetten voor mensen met een laag inkomen. Bij de woningtoewijzing gaat bijzondere aandacht uit naar de doelgroep senioren en starters. 9.1 Strategisch Voorraadbeleid Starters en senioren zijn de grootste groepen op de markt van huurwoningen. Het aandeel woningen voor senioren is met 30 procent te laag voor de huidige en toekomstige omvang van die doelgroep. Door nieuwbouw stijgt het aandeel de komende jaren naar 40 tot 50 procent van de woningvoorraad. Onder de woningzoekenden zijn jonge starters in 2012 gegroeid tot de grootste groep. Het aandeel voor starters geschikte woningen is met 28 procent veel te laag, zeker ten opzichte van het aandeel voor de doorstromers (41 procent). Eind 2012 hebben wij met de gemeenten overeenstemming bereikt over het toewijzen van het merendeel van de eengezinswoningen in de sociale huur aan starters, waardoor hun aandeel bijna verdubbelt naar 54 procent en doorstromers, conform de marktverhoudingen, een lager aandeel van de voorraad toebedeeld krijgen.

Ten slotte is in 2012 een aanzet gegeven tot aanpassing van het verkoopbeleid en het verkoopprogramma aan de veranderde marktomstandigheden. In 2013 zal het bestaande strategisch voorraadbeleid worden geevalueerd. 9.2 Scherp toewijzen Door regels van de Europese Commissie zijn de toewijzingseisen voor woningbouwcorporaties een stuk strenger geworden. Dit in 2011 vanuit Den Haag gestarte beleid is in 2012 verder aangescherpt. Belangrijk daarin is weer het ‘bewijsmateriaal’ die onze woningzoekenden verplicht worden mee te nemen voor acceptatie van de nieuwe woning. Niet alleen voor ons als verhuurder een lastige situatie maar ook voor de huurders.

28%

41%

30%

1% Verdeling bezit over de doelgroepen 31-12-2012

starters

doorstromers

senioren

bijzondere doelgroep

39

Het jaar 2011 was een proefjaar voor de woningtoewijzingsregel. Voor het eerst moesten wij de inkomens van nieuwe huurders en doorstromers goed bijhouden. Onze eigen toewijzingsregels hebben we in 2012 aangepast om aan het toegestane percentage van 10 procent verhuur aan de doelgroep met hogere inkomens te kunnen voldoen. Omdat wij, in eerste instantie dachten, dat er vanuit 2011 nog 3,2 procent moest worden gecompenseerd was dat een forse opgave. Uiteindelijk is 6,2 procent van de leeggekomen sociale huurwoningen verhuurd aan mensen met een inkomen boven de 34.085 euro. Hiermee zijn wij binnen het toegestane percentage gebleven. 9.3 Mutaties en verhuringen Een overzicht van de mutaties in de bestaande woningvoorraad per gemeente:

In bovenstaande tabel zijn de woningen in de Hoeksche Waard van HW Wonen per 1 januari 2012 opgenomen. Het totale bezit van HW Wonen bestaat ook uit woningen buiten de Hoeksche Waard, overige woongelegenheden, maatschappelijk vastgoed, bedrijfsonroerendgoed en garages en omvat per 31 december 2012 in totaal 10.547 verhuureenheden.

Kern - Gemeente Aantal woningen Mutaties 2012 Mutatiegraad 2012 Mutaties 2011 Mutatiegraad

2011

Heinenoord 376 31 8,20% 31 8,20%Maasdam 277 11 4,00% 16 5,50%Mijnsheerenland 283 26 9,20% 21 7,40%Puttershoek 1.019 79 7,80% 78 7,60%s-Gravendeel 1.229 107 8,70% 164 12,80%Westmaas 208 11 5,30% 19 9,10%

Binnenmaas 3.392 265 7,80% 329 9,50%

Strijen 1.113 123 11,10% 123 11,20%

Klaaswaal 314 31 9,90% 22 7,40%Numansdorp 1.037 80 7,70% 80 7,40%

Cromstrijen 1.351 111 8,20% 102 7,40%

Goudswaard 210 25 11,90% 18 8,50%Nieuw-Beijerland 265 25 9,40% 22 8,20%Piershil 147 20 13,60% 13 8,60%Zuid-Beijerland 341 14 4,10% 20 5,90%

Korendijk 963 84 8,70% 73 7,50%

Oud-Beijerland 2.598 189 7,30% 211 8,10%

Totaal HW Wonen 9.417 772 8,20% 838 8,80%

40

9.4 Verhuringen naar huurklasse en inkomen

9.5 Huurachterstanden Wij voeren een strak incassobeleid. Rond de 10e en 20e van iedere maand worden de aanmaningen verstuurd. De aanmaningen worden sinds juli 2012 in huisstijl opgemaakt. Dit was een wens vanuit de organisatie. In de laatste aanmaning, ook wel sommatiebrief of 14-dagen-brief genoemd, worden conform de per 1 juli 2012 gewijzigde Wet Incasso Kosten (WIK) de kosten opgenomen die verschuldigd zijn op het moment dat de incasso van de vordering uit handen wordt gegeven. Voor 114 van onze huurders wordt de huur betaald vanaf een budgetrekening die wordt beheerd door Budgetbeheer & Schuldhulpverlening (B&S). Dit is een onderdeel van de Regionale Sociale Dienst (RSD). We wijzen onze huurders met betalingsproblemen op de mogelijkheid zich aan te melden bij B&S. B&S heeft geen wachtlijst. In onderstaand overzicht is de huurachterstand nader gespecificeerd.

Begin 2013 zijn alle dossiers met betrekking tot de “Huur” en “Overige vorderingen” beoordeeld. Uit dit onderzoek is naar voren gekomen dat een aantal vorderingen definitief als oninbaar moeten worden beschouwd. In alle gevallen betreft het bedragen waarvoor een voorziening is gevormd. Het betreft met name vorderingen waar een WSNP-regeling of een traject via budgetbeheer & schuldhulpverlening is afgesloten. Van de resterende vorderingen is een inschatting gemaakt van de kans dat deze vorderingen daadwerkelijk worden geïncasseerd. Op grond van de uitgevoerde beoordeling is in 2013 169 duizend euro ten laste van de voorzieningen gebracht. Na deze afboeking resteert een voorziening van circa 80 duizend euro.

Huurklasse Niet-personen Eindtotaal

goedkoop (< € 366,37) 102 1 8 114aftoppingsgrens IHS laag (< € 524,37) 305 6 5 315aftoppingsgrens IHS hoog (< € 664,66) 60 4 1 64bovengrens IHS (< € 664,66) 66 24 1 90

533 93,80% 35 6,20% 15 583

vrije sector (≥ € 664,66) 13 81 0 9413 13,80% 81 86,20% 0 94

Eindtotaal 546 82,60% 116 17,40% 15 677

Laag (< € 34.085)

Hoog (≥ € 34.085)

Maanden achterstand

< 1 maand 339 55% 103.203 17% 350 57% 98.707 17%1-2 maanden 83 14% 62.025 10% 96 16% 79.525 14%2-3 maanden 67 11% 102.017 17% 65 11% 100.771 18%3-4 maanden 28 5% 50.740 8% 20 3% 35.375 6%> 4 maanden 94 15% 298.885 48% 88 14% 251.984 44%

totaal 611 100% 616.869 100% 619 100% 566.361 100%

2012 2011aantal achterstand aantal achterstand

41

9.6 Ontruimingen Het aantal aanzeggingen tot ontruiming is in 2012 gedaald. Van 64 in 2011 naar 49 in 2012. Van deze aanzeggingen zijn er in 2012 uiteindelijk 12 (2011: 18) woningen ontruimd.

Per gemeente/kern Ontruimingen Totaal aanzeg-gingen Ontruimingen Totaal aanzeg-

gingen Ontruimingen Totaal aanzeg-gingen

Gemeente BinnemaasHeinenoord 0 3 1 2 0 0

Maasdam 3 4 0 0 1 2

Mijnsheerenland 0 2 0 1 0 1

Puttershoek 0 3 1 10 1 11

s-Gravendeel 0 4 2 4 1 6

Westmaas 1 3 0 2 0 2

Totaal gemeente Binnemaas 4 19 4 19 3 22

Gemeente StrijenStrijen 1 9 3 8 2 8

Totaal gemeente Strijen 1 9 3 8 2 8

Gemeente KorendijkGoudswaard 0 1 1 1 0 0

Nieuw-Beijerland 0 2 3 7 2 3

Piershil 0 0 0 1 0 0

Zuid-Beijerland 1 1 0 3 1 2

Totaal gemeente Korendijk 1 4 4 12 3 5

Gemeente CromstrijenNumansdorp 1 4 1 5 0 2

Klaaswaal 1 1 2 5 0 0

Totaal gemeente Cromstrijen 2 5 3 10 0 2

Gemeente Oud-BeijerlandOud-Beijerland 4 12 4 15 1 13

Totaal 12 49 18 64 9 50

2012 2011 2010

42

10 Het woningbezit van HW Wonen In 2012 sloeg de crisis op de woningmarkt echt toe. Voor de ontwikkeling van de omvang van ons bezit had dit nog beperkte gevolgen. Omdat de verkoop van woningen stabiel bleef en er ook woningen zijn gesloopt, is ons totale woningbestand iets verminderd. Verder was er sprake van een licht teruglopende bouwproductie. Eind 2012 bestaat de voorraad uit 10.547 verhuureenheden (vhe’s), waarvan 10.080 woningen (en overige wooneenheden) en 467 overige (garages, bedrijfsruimten en dergelijke). Voor 2013 verwachten wij dat het regeerakkoord van Rutte II, dat eind 2012 tot stand is gekomen, ook voor onze organisatie forse gevolgen zal hebben. Inmiddels is duidelijk dat (ook) wij de bouwproductie de komende jaren verminderen. Verder is de vraag of, door de gemaakte afspraken in Den Haag, de geplande verkoop van bestaande woningen daadwerkelijk gerealiseerd gaat worden de komende jaren. 10.1 Strategisch voorraadbeleid In 2011 stond het Strategisch Voorraadbeleid (SVB) vooral in het teken van besluitvorming, informatie en implementatie. In 2012 was er vooral sprake van uitvoering van het voorgenomen beleid, waarbij ‘transformatie’ het magische woord is. Verkoop van woningen, sloop en (vervangende) nieuwbouw, huurbeleid en (renovatie-)ingrepen in de bestaande voorraad: alles stond in het teken van het bereiken van een ander aanbod dan nu het geval is en dat in de toekomst beter aan zal sluiten op de verwachte vraag. 10.2 Duurzaam bouwen en onderhouden In 2012 is er een start gemaakt met het opzetten van het energiebeleid. Het bestaande Strategisch Voorraadbeleid is gebruikt om alle woningen met een bouwjaar tot en met 1992 door te nemen. Er is bepaald wat voor toekomst de woningen hebben en of er een ingreep plaatst moet vinden. Globaal hebben we drie soorten ingrepen: geen ingreep, lichte renovatie (denk aan labelsprongen) of een hoge ingreep (denk aan label A woningen of passiefhuis renovaties). Een extern bureau heeft berekeningen gemaakt van de financiële consequenties. In 2013 worden de plannen concreter uitgewerkt tot complexplannen, waarna deze onderdeel uit kunnen gaan maken van de meerjarenbegroting. In 2012 hebben wij ook een beleid voor aanvragen voor zonnepanelen door individuele huurders opgesteld. In 2013 wordt het communicatietraject richting de huurders vormgegeven en zal de uitvoering gerealiseerd worden. 10.3 Waardemanagement In 2012 zijn ook verkenningen uitgevoerd om te komen tot ‘waardemanagement’ Daarbij gaat het niet alleen om het directe rendement (huuropbrengsten versus exploitatielasten), maar meer om de vraag of beleid, beheer en investeringen leiden tot waardestijging of –daling: het indirecte rendement.

43

10.4 Samenstelling woningbezit Ons woningbezit staat voor ruim 70 procent in de vijf grote kernen, waarvan een kwart in Oud-Beijerland. 26 procent staat in de negen kleinere kernen, terwijl 2 procent in de buurtschappen staat.

Verdeling naar bouwjaren 26 procent van onze woningen is in de jaren zeventig gebouwd. Door sloop en nieuwbouw neemt het aandeel woningen van vóór 1960 af en het vanaf 2000 gebouwde aandeel toe. In bijgaande tabel is de verdeling van ons bezit n naar bouwjaren opgenomen.

44

Verdeling naar type De gewenste transformatie van ons bezit naar type (meer appartementen minder eengezinswoningen) begint langzaam vorm te krijgen. Door sloop en verkoop daalt het aandeel eengezinswoningen, door nieuwbouw stijgt het aandeel appartementen. Het aandeel van het bij veel senioren populaire type ‘grondgebonden seniorwoning’ is door sloop wat teruggelopen, maar neemt door nieuwbouw in 2013 en 2014 weer toe.

Verdeling bezit naar huurklassen Ruim driekwart van ons woningbezit is ‘goedkoop’ (onder de lage aftoppingsgrens van de Huurtoeslag), 20 procent is ‘bereikbaar’ (huur tussen lage aftoppingsgrens en bovengrens Huurtoeslag) en 4 procent is als ‘duur’ te bestempelen (boven de Huurtoeslaggrens). Geheel volgens het streven in ons Strategisch Voorraadbeleid is het aandeel goedkoop ten opzichte van 2011 met 5 procent afgenomen en zijn de segmenten bereikbaar en duur met respectievelijk 4 en 1 procent toegenomen. Huurharmonisatie bij leegkomst van woningen, sloop en renovatie en nieuwbouw zijn de oorzaken van deze verschuiving.

45

10.5 Verkochte woningen In 2012 zijn 66 woningen van onze woningen verkocht. In de begroting was rekening gehouden met 49 te verkopen woningen. De verkoop van bestaande woningen in 2012 is dus prima verlopen. Gemiddeld zijn de verkochte woningen getaxeerd op 165.000 euro. Op grond van de verschillende kortingsregelingen is gemiddeld 35.000 euro korting per woning verleend. De gemiddelde boekwaarde per verkochte woning bedraagt circa € 20.000 euro en de gemiddelde boekwinst circa 110.000 euro. De ontwikkeling van de gemiddelde taxatiewaarde en verkoopprijzen van de door ons verkochte bestaande woningen ziet er als volgt uit:

Sinds 1 januari 2012 werken wij met een aangepast verkoopbeleid (minder koopgarant en meer vrije verkoop met korting). Een spannende switch in een slechte markt. Voor het antwoord op de vraag hoe dit aangepaste verkoopbeleid uitpakt is het nog iets te vroeg. Op dit moment (maart 2013) zijn al wel weer 27 woningen verkocht. Omdat er sprake is van een ‘overloop’ uit 2012, zijn er nog maar een beperkt aantal woningen op basis van het aangepaste beleid verkocht. We houden het verkooptraject zeer nauwlettend in de gaten, hebben meerdere keren per week contact met onze externe makelaars en wekelijks worden alle in verkoop zijnde woningen besproken binnen de afdeling Vastgoed. Woningen die te lang in verkoop blijven zonder resultaat of zelfs animo, worden opnieuw beoordeeld. Op basis daarvan wordt dan een aangepaste strategie bepaald. Voor nu is de conclusie dat we nog steeds positief zijn over de verwachte verkopen van bestaande woningen in 2013. De verwachting is nog steeds dat het begrote aantal van 70 te verkopen bestaande woningen gehaald wordt. Koopgarant Dankzij ‘Koopgarant’ zijn meer mensen in de gelegenheid een huis te kopen. Eind 2012 hebben wij 258 woningen met deze regeling verkocht. In onderstaande tabel is een overzicht van de verkochte woningen en de per saldo verstrekte korting opgenomen.

Slimmer Kopen In ’s-Gravendeel zijn in het verleden negen woningen verkocht onder ‘Slimmer Kopen’-voorwaarden. Anders dan bij de Koopgarant-variant geldt hier voor HW Wonen geen terugkoopplicht, maar een terugkooprecht. De totale korting die op deze woningen is verstrekt bedraagt ongeveer 397 duizend euro.

2010201120122013 (t/m februari)

€ 130.000€ 125.000

€ 185.000€ 180.000

€ 161.000€ 165.000

€ 150.000€ 140.000

Verkoopprijs (incl. korting)Taxatiewaarde

Gemeente Aantal Korting (x € 1.000)

Binnenmaas 60 € 2.880Cromstrijen 58 € 2.247Dordrecht 21 € 692Korendijk 43 € 1.862Oud-Beijerland 65 € 2.805Strijen 11 € 540

Totaal 258 € 11.025

46

10.6 Onderhoud Wij streven er steeds naar om het woningbezit aan te laten sluiten op de eisen van de tijd. Als het kan met onderhoud en herstelwerkzaamheden. Maar sloop en nieuwbouw zijn soms noodzakelijk. Duurzaamheid is daarbij een belangrijk speerpunt van het beleid. Het uitvoeren van onderhoud is een belangrijke kostenpost. In onderstaand overzicht is inzichtelijk gemaakt wat onze organisatie in 2012 en voorgaande jaren aan het onderhoud heeft uitgegeven.

Beheersing onderhoudskosten Medio 2012 bleek uit de onderhoudsrapportages dat het onderhoudsbudget voor 2012 wellicht zou worden overschreden. Hier is actief op bijgestuurd, met als doel het totale begrotingsbedrag voor 2012 niet te overschrijden. Gelijktijdig zijn nadere budgetterings- en beheersingsafspraken per onderhoudspost gemaakt. De resultaten hiervan moeten in 2013 zichtbaar worden. Optimalisatie uitvoering dagelijks onderhoud Het dagelijks onderhoud, reparatie- en mutatie onderhoud en planmatig onderhoud in de woning bestaat voor 80 procent uit standaard werkzaamheden. Vanuit dit gegeven willen wij dit soort opdrachten niet meer in regie uit laten voeren, maar met aannemers afspraken maken over vaste prijzen. Hiervoor is een bestek met standaard werkomschrijvingen en contractvoorwaarden gemaakt en aanbesteed. De aanbesteding heeft in 2012 plaatsgevonden. Eind 2012 hebben wij naar aanleiding hiervan met 19 aannemers/installateurs een overeenkomst afgesloten. Er zijn prijsafspraken gemaakt voor standaard werkzaamheden en uurtarieven voor niet standaard werkzaamheden. Daarnaast zijn in het contract afspraken over leveringscondities, kwaliteitseisen en administratieve procedures opgenomen. De invoering van de afspraken brengt veranderingen in de werkwijze bij zowel onze organisatie als bij de opdrachtnemers met zich mee. Deze veranderingen in de processen worden in 2013 geïmplementeerd. Herstelonderhoud Aan het uitvoeren van kleine reparaties, het kleine dagelijks onderhoud, is in 2012 2 miljoen euro uitgegeven. Dit is 194 euro per reparatieverzoek. Ten opzichte van de begroting is 362.000 euro meer uitgegeven (22 procent). Voor de komende jaren willen wij met een efficiëntere werkwijze op deze kostenpost besparen. De overschrijding is vooral het gevolg van achterstallig onderhoud en/of niet afdoende uitgevoerd planmatig onderhoud en werkzaamheden voortvloeiend uit contracten. Ook zijn er extra uitgaven aan het nieuwbouwcomplex Wijk van je Leven in Puttershoek. Daarnaast nemen wij als extra service meer kosten voor onze rekening dan het minimum volgens de Huurwet. De tevredenheid over de afhandeling van reparatieverzoeken is goed, maar natuurlijk nog voor verbetering vatbaar.

Soort onderhoud Jaarrekening 2012

Begroting 2012 Jaarrekening 2011

Jaarrekening 2010

Herstelonderhoud 1.984.000 1.622.000 1.932.000 1.845.000Mutatieonderhoud 1.350.000 1.040.000 1.371.000 1.283.000Contractonderhoud 1.288.000 2.115.000 1.412.000 1.088.000Planmatig onderhoud 11.840.000 12.301.000 11.113.000 10.220.000Opplussen seniorwoningen 1.041.000 750.000 1.719.000 1.117.000Af: loonkosten eigen dienst -514.000 -559.000 -542.000 -598.000

Totaal 16.989.000 17.269.000 17.005.000 14.955.000

47

Mutatieonderhoud Om ervoor te zorgen dat nieuwe huurders een net huis betrekken, worden alle leeggekomen woningen gronding geïnspecteerd. De uitgaven van het mutatieonderhoud bedroegen in 2012 1,4 miljoen euro en lag daarmee 30 procent hoger dan begroot. De overschrijding van het budget is vooral veroorzaakt door het hogere aantal mutaties dan begroot. Het werkelijk aantal mutaties bedraagt 772, terwijl er 579 zijn begroot. Per mutatie is gemiddeld 1.748 euro (2011: 1.635 euro) uitgegeven. Contractonderhoud De uitgaven van 1,3 miljoen euro voor het contractonderhoud liggen 39 procent lager dan begroot. Het gemiddeld bedrag dat in 2012 aan het contractonderhoud is uitgegeven bedraagt 126 euro per woning (2011: 137 euro). De contracten zijn in het jaar 2011 opnieuw bekeken, waar nodig herzien en gebundeld (onder andere de liftcontracten en contracten voor brandmeldcentrales). De eerste resultaten zijn in 2012 zichtbaar geworden. Planmatig onderhoud per woning Als de huur van een woning wordt opgezegd, wordt deze woning geïnspecteerd en waar nodig verbeterd. Per woning wordt de kwaliteit van de keuken, douche en toilet beoordeeld. Dit onderhoud wordt het planmatig onderhoud per woning genoemd. De omvang van de uitgaven hangt samen met het aantal woning dat leegkomt. De cijfers tonen aan dat deze mutatiegraad lager is dan de jaren daarvoor. In 2012 is 5,1 miljoen euro (2011: 4,6 miljoen euro) uitgegeven aan dit soort onderhoud. Dit is minder dan het in de begroting opgenomen budget van 5,8 miljoen euro. Planmatig onderhoud per complex In 2012 is 6,5 miljoen euro besteed aan planmatig onderhoud per complex. Dit is 700.000 euro meer dan begroot. Alle geplande werkzaamheden zijn in 2012 uitgevoerd. Daarnaast is een bedrag van circa 500.000 euro besteed aan opdrachten die met een apart bestuursbesluit zijn geaccordeerd en niet in de vastgestelde begroting zijn opgenomen. In 2012 is gestart met de conditiemeting van ons bezit. In drie jaar tijd wordt het hele bezit geïnventariseerd. Ieder jaar wordt er dus een derde deel gemeten. Wij zijn drie jaar geleden begonnen met resultaat gericht vastgoedonderhoud (RVO) voor het schilderwerk. Afgelopen jaar hebben we een tussenmeting verricht van de werkzaamheden die twee jaar geleden zijn uitgevoerd. Alle kwaliteitseisen die we destijds gesteld hebben zijn gehaald. Daarom is besloten om het RVO-proces verder door te ontwikkelen en te verscherpen. Daarnaast is in 2012 een start gemaakt met het RVO-proces voor daken. De pilot is geslaagd. In 2013 wordt de pilot verder geëvalueerd en wordt ook deze aanpak verder uitgerold. In 2013 wordt ook onderzocht of nog meer onderhoud op deze wijze kan worden weggezet.

48

Verder zijn in 2012 op onderhoudsgebied de volgende werkzaamheden uitgevoerd:

Opplussen seniorenwoningen In 2012 zijn weer verschillende complexen ‘opgeplust’. De woningen zijn bloksgewijs aangepakt waarbij de algemene toegangsdeuren, liftdeuren en bergingsdeuren worden voorzien van automatische deurdrangers. Daarnaast worden van deze woningen de voor- en achterdeur rollator door- en toegankelijk gemaakt. Ook wordt er in iedere woning een elektrische brandmelder geplaatst. Op één complex (uitvoering 2013) na zijn nu alle complexen opgeplust. Renovatie projecten Eind 2011 is een start gemaakt met de voorbereidingen van drie renovatieprojecten. De Vugtstraat in StrijenSas, Beethovenstraat en Pinksterbloemstraat in Klaaswaal en Numansdorp en de Groningen- en Vezelstraat in ’s-Gravendeel. De eerste twee complexen zijn inmiddels opgeleverd. De renovatie van de Groningen- en Vezelstraat start in het eerste kwartaal van 2013. 10.7 Nieuwbouwprojecten In 2012 heeft onze organisatie laten zien dat er ondanks de economische crisis toch projecten gestart konden worden. Ondanks alle onzekerheid gaan we, zoveel als mogelijk, door met het realiseren van onze doelstellingen. Samenwerking met andere partijen is hierbij van groot belang. Toch verwachten wij dat het jaar 2013 een moeilijk jaar zal worden. Ook zijn wij genoodzaakt om projecten waar het kan bij te sturen, te annuleren of te temporiseren. Inmiddels is onze projectenlijst verdeeld in drie categorieën. De eerste categorie bestaat uit projecten die inmiddels zijn gestart of zover zijn ontwikkeld dat niet starten zeer onwenselijk is. De tweede categorie bevat de projecten die wij op korte termijn willen starten, maar die in principe nog stilgezet of getemporiseerd kunnen worden. De laatste categorie bestaat uit de projecten die zonder al te veel problemen getemporiseerd c.q. gestopt kunnen worden. De geschatte investeringsbedragen vanaf 2013 behorend bij de drie categorieën bedragen:

Doelstelling Investering Prestatie Vervolgstap 2013Legionellabeheer € 56.000 Risico inventarisatie maken van de prioritaire

zorg instellingen; monstername; vervolgacties uitzetten om legionellabeheer onder controle te krijgen

Overige prioritaire instellingen opnemen; daarna de zorg plichtige complexen opnemen en vervolgacties uitzetten

Processen Inzet eigen medewerkers en inhuurkrachten

Werkprocessen (planmatig onderhoud, renovaties) zijn voor 40% gereed

Ieder de werkprocessen up to date houden

Correspondentie Inzet eigen medewerkers en inhuurkrachten

Overzicht gemaakt van de te behouden; correspondentie aan de hand van de werkprocessen; voor een deel zijn er al documenten herschreven

Documenten herschrijven conform schrijfwijzer; juridisch zullen deze getoetst worden; onderzoeken of de correspondentie in smartdocuments gemaakt kan worden

RVO Dakwerk Inzet eigen medewerkers Handboek met kwaliteits-/prestatie eisen voor alle daken; eenheidsprijzen voor alle werkzaamheden voortkomend uit het handboek

Proef 2012 evalueren; aanscherpen handboek voor werkzaamheden 2013; onderhoudscontracten voor platte daken opzetten

Energiebeleid Inzet eigen medewerkers en extern adviseur (Innax)

Voor alle woningen met een bouwjaar voor 1992 is de ingreep bepaald; alle ingrepen zijn doorgerekend en wat de mogelijke consequenties zijn

Complexplannen maken; plannen opnemen in de meerjarenbegroting

MJOB Inzet eigen medewerkers 1/3 deel van de nieuwe begroting is afgerond 1/3 deel van het bezit meten en invoeren in de begroting

Contract-onderhoud Inzet eigen medewerkers De functie 'contractbeheerder' is aan de formatie toegevoegd

Voorzetting van de ingeslagen weg door de overige contracten te beoordelen op mogelijke efficientievoordelen

Categorie 1 € 79 miljoenCategorie 2 € 53 miljoenCategorie 3 € 67 miljoenTotaal € 199 miljoen

49

In 2012 zijn er elf projecten opgeleverd. In totaal 362 woningen (147 huurwoningen en 115 koopwoningen). Daarnaast zijn de zorgboerderij De Lindehoeve en de boerderij Oost-Leeuwenstein (Streekmuseum) opgeleverd. In woord en beeld volgt hierna een overzicht van de projecten. PROJECTEN GEMEENTE BINNENMAAS HAALBAARHEID ONTWIKKELING 1E PAAL OPLEVERING Herstructurering Bevershoek, ’s-Gravendeel (categorie 1 en 2) De opstallen van fase 1E /5AB worden verkocht en de ontwikkelaar/aannemer realiseert hier zijn (verkoop)programma. De transactie van 1 miljoen euro staat gepland voor 2013. Voor de fases 2,3 en 5 DEF vindt er in 2013 een nieuw haalbaarheidsonderzoek plaats. De investering per 31 december 2012 bedraagt 2,1 miljoen euro. HAALBAARHEID ONTWIKKELING 1E PAAL OPLEVERING Centrumplan, ’s-Gravendeel (categorie 3) In samenwerking met de Gemeente Binnenmaas, MKB Vastgoed en de Ondernemingskring wordt de haalbaarheid onderzocht van een ontwikkeling in het centrum van ‘s-Gravendeel. De investering per 31 december 2012 bedraagt 23.000 euro. HAALBAARHEID ONTWIKKELING 1E PAAL OPLEVERING Burgemeester Groeneveld de Katerstraat/Julianastraat, Maasdam (categorie 2) Van de 19 huurwoningen in en om de Burgemeester Groeneveld de Katerstraat zijn er 8 gesloopt. 6 woningen worden aan de buitenzijde opgeknapt en verkocht als ‘kluswoningen’. Op de locatie van de gesloopte woningen is het idee om er 8 eengezinswoningen en 8 seniorenwoningen in de huur terug te bouwen. In 2012 is hiervoor een nieuw bestemmingsplan gemaakt en de planning is om in 2012 te starten met de kluswoningen. De beoogde nieuwbouw staat gepland voor 2015. De investering per 31 december 2012 bedraagt 276.000 euro. HAALBAARHEID ONTWIKKELING 1E PAAL OPLEVERING Molenlaan, Maasdam (categorie 3) Er wordt gewerkt aan de ontwikkeling van een nieuw plan met acht starterswoningen. De bestaande opstallen zijn gesloopt. De investering per 31 december 2012 bedraagt 251.000 euro. HAALBAARHEID ONTWIKKELING 1E PAAL OPLEVERING Dorpshart, Mijnsheerenland (categorie 2) Vanuit de gedachte “vitaliseren van de kernen” heeft de gemeente in samenwerking met Stichting Zorgwaard, Vorm Bouw, de schoolbesturen en ons de haalbaarheid onderzocht van een centrumlocatie met voorzieningen in het hart van Mijnsheerenland. Wij brengen dan 14 verouderde eengezinswoningen in en nemen de bouw van de appartementen en het zorgcomplex voor onze rekening. In 2012 is de samenwerkingsovereenkomst getekend. De planning is om eind 2014 te starten met de bouw. De investering per 31 december 2012 bedraagt 156.000 euro.

50

HAALBAARHEID ONTWIKKELING 1E PAAL OPLEVERING Gemeentewerf, Mijnsheerenland (categorie 3) Bij de aankoop van de gemeentewerf is afgesproken dat de eventuele ontwikkelwinst met de gemeente Binnenmaas wordt gedeeld. Het programma wordt in overleg vastgesteld. Er ligt een plan voor 15 koopappartementen. De investering per 31 december 2012 bedraagt 427.000 euro. HAALBAARHEID ONTWIKKELING 1E PAAL OPLEVERING Fase III TAS (Wijk van je Leven) Puttershoek (categorie 3) Dit deel van de Wijk van je Leven wordt op de lange termijn (vanaf 2017) herontwikkeld. Op de locatie van woonwinkel Wols, sporthal Kees Verkerk en het verzorgingshuis ’t Huys te Hoecke, moet een nieuwe sportzaal (gemeente), gezondheidscentrum en appartementen (HW Wonen) komen. In 2011 is locatie Wols door de gemeente aangekocht. Onze investeringen bedragen 2,6 miljoen euro inclusief de boekwaarde van het verzorgingshuis per 31 december 2012. Vooralsnog wordt dit verzorgingshuis tijdelijk verhuurd en wordt de exploitatie voortgezet. HAALBAARHEID ONTWIKKELING 1E PAAL OPLEVERING Prinsenhof II, Puttershoek (categorie 3) Deze potentiële nieuwbouwlocatie sluit aan op de bestaande appartementen van de Prinsenhof. Het gaat om een voormalige drukkerij, die begin 2009 samen met projectontwikkelaar Novaform is gekocht. Na leegstand kreeg het in 2010 een nieuwe huurder. De investering per 31 december 2012 bedraagt 231.000 euro. HAALBAARHEID ONTWIKKELING 1E PAAL OPLEVERING Rustenburgstraat, Puttershoek (categorie 3) Op een gedeelte van dit voormalige kassenterrein gaat Stichting Adullam een woonvoorziening voor mensen met een verstandelijke beperking bouwen. De grond is in 2010 juridisch verkocht met beoogde leveringsdatum eind 2012. Deze planning is niet gehaald. Planning is nu dat het voorontwerp bestemmingsplan in januari 2013 ter visie ligt. In het derde kwartaal 2013 is dan het bestemmingsplan onherroepelijk en de transactie met Stichting Adullam kan dan uitgevoerd worden. Voor het resterende deel van deze locatie is plaats voor ongeveer 50 grondgebonden woningen. Rekening houdend met de marktomstandigheden zal verdere verkenning plaatsvinden in het jaar 2013. De investering per 31 december 2012 bedraagt 759.000 euro. HAALBAARHEID ONTWIKKELING 1E PAAL OPLEVERING Herstructurering Bevershoek,’s-Gravendeel, fase 1 D (categorie 1) Voor fase 1 D (9 huur/ dan wel koopappartementen) is de bouwvergunning verstrekt en de aannemingsovereenkomst getekend. De verwachting is dat het project eind 2013 wordt opgeleverd. De investering per 31 december 2012 bedraagt 478.000 euro. HAALBAARHEID ONTWIKKELING 1E PAAL OPLEVERING Julianastraat Puttershoek (categorie 2) Het plan betreft de sloop van 41 sterk verouderde eengezinswoningen met een nieuwbouwprogramma in 2 of 3 fases. Fase 1 betreft nieuwbouw 29 gestapelde zorgwoningen voor Gemiva-SVG Groep en 15 sociale huurappartementen. De plannen voor fase 2 en 3 zijn, mede vanwege de marktomstandigheden, nog onzeker. Met Gemiva-SVG Groep is een samenwerkingsovereenkomst gesloten voor het huren van de zorgwoningen. De planning is om in 2013 te starten met fase I (huurfase). De investering per 31 december 2012 bedraagt 648.000 euro.

51

HAALBAARHEID ONTWIKKELING 1E PAAL OPLEVERING Herstructurering Bevershoek, ’s-Gravendeel, fase 1C (categorie 1) In juli 2011 is gestart met de bouw van 44 appartementen, 38 huurappartementen en 6 koopappartementen. De verkoop van de koopappartementen is niet geslaagd. Onderzocht wordt nu in hoeverre deze woningen als huurappartement afgezet kunnen worden. De oplevering staat gepland voor het eerste kwartaal 2013. De investering per 31 december 2012 bedraagt 7,3 miljoen euro. HAALBAARHEID ONTWIKKELING 1E PAAL OPLEVERING Herstructurering Bevershoek,’s-Gravendeel, fase 5G (categorie 1) De 4 bestaande eengezinswoningen zijn in 2012 gerenoveerd en te koop aangeboden. Inmiddels zijn alle woningen verkocht. De investering per 31 december 2012 bedraagt 173.000 euro. HAALBAARHEID ONTWIKKELING 1E PAAL OPLEVERING Boerderij Oost-Leeuwenstein, Heinenoord (categorie 1) Op 15 juni 2011 is er gestart met de restauratie van de monumentale Boerderij Oost-Leeuwenstein. Deze boerderij is door de gemeente verkocht aan de stichting Streekmuseum Hoeksche Waard en daarna aan ons doorverkocht. Door ons is het zomerhuis en de boerderij gerestaureerd. Voor de restauratie is van de provincie Zuid-Holland een POP2 subsidie ontvangen van 1,2 miljoen euro. Wij verhuren de gerestaureerde boerderij aan het Streekmuseum. De oplevering heeft eind 2012 plaatsgevonden. De investering per 31 december 2012 bedraagt 2,3 miljoen euro. HAALBAARHEID ONTWIKKELING 1E PAAL OPLEVERING Mijnsheerenhof, Mijnsheerenland (categorie 1) Op deze locatie is een project ontwikkeld door Assink Projectontwikkeling B.V. Onze organisatie heeft 10 woningen uitgenomen en verkocht onder Koopgarant. Op 22 december 2011 is gestart met de bouw. Het project is 9 februari 2012 opgeleverd. De investering per 31 december 2012 bedraagt 1,7 miljoen euro. HAALBAARHEID ONTWIKKELING 1E PAAL OPLEVERING Fase II Wijk van je Leven / Buitengewoon, Puttershoek (categorie 1) Buitengewoon is fase 2 van De Wijk van je Leven. In dit project zijn 42 grondgebonden woningen en 17 appartementen gerealiseerd. Van de 42 woningen zijn 13 met Koopgarant verkocht. In 2011 is gestart met de bouw. Eind 2012 zijn alle woningen opgeleverd. Er stonden nog 11 woningen te koop. Op dit moment worden deze woningen zowel te koop als te huur aangeboden. De investering per 31 december 2012 bedraagt 39 miljoen euro. PROJECTEN GEMEENTE CROMSTRIJEN HAALBAARHEID ONTWIKKELING 1E PAAL OPLEVERING Oranjewijk, Klaaswaal (categorie 1) In december 2012 is gestart met de sloop van 34 sociale huurwoningen en een voormalig schoolgebouwtje. Hiervoor in de plaats komen 15 sociale huurwoningen, 10 dure huurwoningen, 3 koopwoningen en 13 grondgebonden eengezinswoningen. Deze woningen worden zowel in de huur als in de koop aangeboden. De oplevering staat gepland voor eind 2013. Eind 2012 waren er 7 woningen verkocht. De investering per 31 december 2012 bedraagt 1,6 miljoen euro.

52

HAALBAARHEID ONTWIKKELING 1E PAAL OPLEVERING Oranjewijk fase II, Numansdorp (categorie 1) Op de locatie Wilhelminastraat zijn in het 2e kwartaal 2012 12 woningen voor starters opgeleverd. De investering per 31 december 2012 bedraagt 1,6 miljoen euro. HAALBAARHEID ONTWIKKELING 1E PAAL OPLEVERING Oranjewijk fase III, Numansdorp (categorie 1) Ook fase III is een onderdeel van de herstructurering van de Oranjewijk. In mei 2012 is gestart met de bouw van 31 huurwoningen en 18 koopwoningen. De koopwoningen zijn inmiddels verkocht. Alle woningen zijn eind 2012 opgeleverd. De investering per 31 december 2012 bedraagt 5,1 miljoen euro. HAALBAARHEID ONTWIKKELING 1E PAAL OPLEVERING Buitensluis fase II Rehobothlocatie, Numansdorp (categorie 1) Naast het Rehoboth-project (fase 1) is er een zorgcentrum met 55 intramurale en 4 tijdelijke opvangplaatsen gerealiseerd en opgeleverd in augustus 2012. Het woonrijp maken wordt in 2013 afgerond. De investering per 31 december 2012 bedraagt 9,6 miljoen euro. PROJECTEN GEMEENTE KORENDIJK HAALBAARHEID ONTWIKKELING 1E PAAL OPLEVERING Nassaustraat, Zuid-Beijerland (categorie 2) Op deze locatie staan een kerk en 3 eengezinswoningen. Inmiddels wordt overwogen de ontwikkelrichting aan te passen. De investering per 31 december 2012 bedraagt 1,1 miljoen euro. HAALBAARHEID ONTWIKKELING 1E PAAL OPLEVERING Prins Bernhardstraat, Piershil (categorie 2) Aan de Prins Bernhardstraat in Piershil staan 10 gedateerde seniorenwoningen en 3 eengezinswoningen die gesloopt worden. Ter vervanging van deze woningen wordt gewerkt aan de ontwikkeling van 8 grondgebonden seniorenwoningen in de koop of huur. De planning is om in het derde kwartaal 2013 te starten met de bouw. De investering per 31 december 2012 bedraagt 89.000 euro. HAALBAARHEID ONTWIKKELING 1E PAAL OPLEVERING Beatrixlaan, Zuid-Beijerland (categorie 2) Ter vervanging van de gedateerde grondgebonden seniorenwoningen is een plan ontwikkeld met 12 eengezinswoningen. 9 woningen worden aangeboden in koopgarant en 2 woningen in de vrije sector-koop. De planning is om in het tweede kwartaal 2013 te starten met de bouw. De investering per 31 december 2012 bedraagt 137.000 euro. HAALBAARHEID ONTWIKKELING 1E PAAL OPLEVERING Leliestraat, Zuid-Beijerland Dit project betreft de bouw van 10 appartementen aan de Leliestraat. De oplevering heeft in juli 2012 plaatsgevonden. De investering per 31 december 2012 bedraagt 1,9 miljoen euro. HAALBAARHEID ONTWIKKELING 1E PAAL OPLEVERING Centrumplan Goudswaard (categorie 1) In augustus 2012 zijn 12 nieuwe seniorenappartementen opgeleverd. Het oorspronkelijk plan om 5 grondgebonden woningen te realiseren is gewijzigd. Inmiddels worden op deze locatie 2 kavels aangeboden. De verwachting is dat deze kavels in 2013 worden verkocht. De investering per 31 december 2012 bedraagt 3,4 miljoen euro.

53

HAALBAARHEID ONTWIKKELING 1E PAAL OPLEVERING Heullaan, Piershil (categorie 1) Aan de Heullaan zijn 4 woningen gesloopt. Op deze locatie zijn 4 nieuwe twee-onder- een -kapwoningen gerealiseerd. De oplevering van de woningen heeft plaatsgevonden in februari 2012. Dit project is inmiddels afgesloten met een positief resultaat van ongeveer 70.000 euro. PROJECTEN GEMEENTE OUD-BEIJERLAND HAALBAARHEID ONTWIKKELING 1E PAAL OPLEVERING Beneden Molendijk, Oud-Beijerland (categorie 2) Op de locatie Beneden Molendijk hebben wij 2 panden staan. Deze verkeren in slechte staat. In samenwerking met de gemeente is door een ontwikkelaar een plan ontwikkeld met appartementen en bedrijfsruimten. Vanwege de marktomstandigheden heeft dit plan nog geen doorgang kunnen vinden. De verwachting blijft dat er uiteindelijk een project gerealiseerd zal worden. De investering per 31 december 2012 bedraagt 12.000 euro. HAALBAARHEID ONTWIKKELING 1E PAAL OPLEVERING De Open Waard (fase 1), Oud-Beijerland (categorie 1) Op de huidige locatie van het verzorgingshuis in Zoomwijk is een integraal plan ontwikkeld voor een woonzorgcomplex met zo’n 60 intramurale plaatsen, een supermarkt, een gezondheidscentrum en een buurtcentrum. In fase 2 wordt, op de plaats van het huidige winkelcentrum, de bouw van 60 appartementen voorzien. De start van de bouw van fase 1 staat gepland voor medio 2014. De investering per 31 december 2012 (inclusief boekwaarde supermarkt per 31 december 2012) bedraagt 2,8 miljoen euro. HAALBAARHEID ONTWIKKELING 1E PAAL OPLEVERING Project Rembrandt ( herontwikkeling Egmontshof), Oud-Beijerland (categorie 1) In samenwerking met Stichting Zorgwaard, van Mierlo B.V. en de Gemeente is een plan ontwikkeld voor de bouw van een nieuw woonzorgcomplex met 102 intramurale plaatsen, 47 zorgappartementen en 26 extramurale seniorenwoningen en een kinderopvang. Eind 2012 is de realisatieovereenkomst met partijen Gemeente, Zorgwaard, Van Mierlo en onze organisatie getekend. De start van de bouw staat gepland voor najaar 2013. De investering per 31 december 2012 bedraagt 911.000 euro. HAALBAARHEID ONTWIKKELING 1E PAAL OPLEVERING Van Brakelstraat, Oud-Beijerland (categorie 1) Na sloop van de bestaande bouw worden op deze locatie 17 huurappartementen voor senioren gerealiseerd. Start bouw staat gepland voor het voorjaar 2013. De totale kosten tot nu toe zijn 352.000 euro. HAALBAARHEID ONTWIKKELING 1E PAAL OPLEVERING Van Speijkstraat, Oud-Beijerland (categorie 1) Op deze locatie zijn18 seniorenwoningen gesloopt. Hiervoor in de plaats worden 15 huurappartementen voor senioren gerealiseerd. De bouw is gestart in november 2012. De investering per 31 december 2012 bedraagt 612.000 euro. HAALBAARHEID ONTWIKKELING 1E PAAL OPLEVERING Poortwijk Fase 1, Oud-Beijerland (categorie 1) In juni 2012 is gestart met de bouw van 22 woningen in het plan Poortwijk. Er zijn 4 woningen in de vrije sector en 18 woningen in Koopgarant verkocht. De oplevering staat gepland voor het 1e kwartaal 2013. De investering per 31 december 2012 bedraagt 848.000 euro.

54

HAALBAARHEID ONTWIKKELING 1E PAAL OPLEVERING Larixplantsoen, Oud-Beijerland (categorie 1) Op deze locatie zijn 8 huur- en 4 Koopgarantwoningen voor starters gerealiseerd. De oplevering heeft in juli 2012 plaatsgevonden. De investering per 31 december 2012 bedraagt 1,3 miljoen euro. PROJECTEN GEMEENTE STRIJEN HAALBAARHEID ONTWIKKELING 1E PAAL OPLEVERING Kop Bernhardstraat/ Stockholmplein (voorheen MFA-locatie), Strijen (categorie 2) Het plan betreft circa 20 appartementen in de huur. Start bouw staat gepland voor eind 2013. De investering per 31 december 2012 bedraagt 152.000 euro. HAALBAARHEID ONTWIKKELING 1E PAAL OPLEVERING Zweedsestraat, Mookhoek (categorie 2) In juni 2008 is, naast een locatie van ons, 1.420 m² grond aangekocht. Inmiddels zijn de 3 Zweedse woningen gesloopt. Wij ontwikkelen op deze locatie koopwoningen, waarbij een voorverkooppercentage van 75 procent wordt gehanteerd. Bij stagnatie van de verkoop kan ook worden overgegaan tot uitgifte van kavels. Het bestemmingsplan dient hierop aangepast te worden. Eind 2012 is de bestemmingsplanprocedure hervat. Start bouw staat nu gepland voor het eerste kwartaal 2014. De investering per 31 december 2012 bedraagt 164.000 euro. HAALBAARHEID ONTWIKKELING 1E PAAL OPLEVERING Dam fase II, Strijen (categorie 2) Dam fase II is een nieuwbouwlocatie die geschikt is voor ongeveer 26 woningen en uitgifte van 4 vrije kavels. Het programma is vooralsnog als koop bestemd. Start bouw bij 75 procent verkoop. In het jaar 2013 wordt naar verwachting de bestemmingsplanprocedure doorlopen. Start bouw deelplan A (50 procent van het programma) staat nu gepland voor medio 2014. De investering per 31 december 2012 bedraagt 2,2 miljoen euro. HAALBAARHEID ONTWIKKELING 1E PAAL OPLEVERING Striene, Strijen (categorie 2) In samenwerking met de gemeente en marktpartijen is in 2011 een plan ontwikkeld voor de locatie van de voormalige basisschool de Striene. Deze locatie biedt ruimte voor een supermarkt en 18 huurappartementen. In 2011 is een intentieovereenkomst getekend om de financiële haalbaarheid te onderzoeken. De verwachting is dat in 2013 de bestemmingsplanprocedure gevolgd kan worden. De investering per 31 december 2012 bedraagt 56.000 euro. HAALBAARHEID ONTWIKKELING 1E PAAL OPLEVERING ‘t Kleine Loo, Strijen (categorie 3) Plangebied Land van Essche III bestaat uit 138 koopwoningen met grote en kleine twee-onder-een-kapwoningen, rijwoningen, patiowoningen, vrijstaande woningen en appartementen. Samen met Waal Ontwikkeling wordt op dit moment fase 1 met 83 koopwoningen ontwikkeld. Start bouw bij 75 procent verkoop. De realisatie is sterk afhankelijk van het slagen van de verkoop. De investering per 31 december 2012 bedraagt 322.000 euro. HAALBAARHEID ONTWIKKELING 1E PAAL OPLEVERING A. van Vughtstraat /S. Groenewegstraat, Strijensas (categorie 3) Op deze locatie worden 12 koopwoningen en 3 vrije kavels ontwikkeld. Start bouw bij 75 percentage verkoop. De bestemmingsplanprocedure zal in 2013 gevolgd worden. De investering per 31 december 2012 bedraagt 183.000 euro.

55

HAALBAARHEID ONTWIKKELING 1E PAAL OPLEVERING Oranjebuurt, Strijen Fase II (Categorie 1) In de Oranjebuurt fase II gaat voornamelijk groot onderhoud plaatsvinden. 99 woningen blijven in de verhuur, 61 woningen worden gelabeld voor de verkoop met koopgarant, 8 woningen worden in de vrije verkoop verkocht en 6 woningen worden 5 tot 10 jaar in stand gehouden in afwachting van andere ontwikkelingen op deze locatie. In oktober 2012 is met dit project gestart. De eindoplevering staat gepland voor eind 2013. De totale investering bedraagt 9,3 miljoen euro. De investering per 31 december 2012 bedraagt 1,5 miljoen euro. HAALBAARHEID ONTWIKKELING 1E PAAL OPLEVERING Oranjebuurt, Strijen Fase I (categorie 1) Op deze locatie worden 65 woningen gerealiseerd. Fase I is onderverdeeld in 3 delen. Deelplan A betreft 15 sociale huurwoningen en 7 koopwoningen (koopgarant). Deelplan A is gestart in juni 2012 en de oplevering staat gepland voor het tweede kwartaal 2013. De start van Deelplan B staat gepland voor het derde kwartaal 2013 en betreft 6 sociale huurwoningen en 24 koopwoningen, waarvan 8 woningen koopgarant. Deelplan C betreft 16 koopwoningen, waarvan de bouw later zal starten. De investering per 31 december 2012 bedraagt 555.000 euro. HAALBAARHEID ONTWIKKELING 1E PAAL OPLEVERING Boerderij Lindehoeve, Mookhoek (categorie 1) In 2011 is gestart met de ingrijpende verbouwing van de boerderij Lindehoeve te Mookhoek, ten behoeve van een woonvoorziening voor jongeren met een verstandelijke beperking. Deze boerderij voorziet inmiddels in 22 appartementen voor permanente bewoning, 5 logeerplaatsen en dagbesteding. De oplevering heeft in 2012 plaatsgevonden. De totale investering per 31 december 2012 bedraagt 4,4 miljoen euro.

56

10.8 Grondposities De grondposities van HW Wonen per 31 december 2012 zijn opgenomen in het volgende overzicht:

Een aantal van deze grondposities is nader toegelicht onder de projecten. Zover dat niet is gebeurd worden de grotere grondposities hieronder toegelicht. Locatie Immanuël, ‘s-Gravendeel Immanuëlhof 1 is inmiddels gesloopt. De verwachting is dat op deze locatie de komende jaren geen ontwikkeling plaats zal vinden. De investering per 31 december 2012 bedraagt 2,5 miljoen euro. Per 31 december 2012 is een voorziening gevormd van 511.000 euro. Locatie Oude Politiebureau, ‘s-Gravendeel Het oude politiebureau is in 2005 aangekocht. Ook voor deze locatie is de verwachting dat er de komende jaren nog geen ontwikkeling plaats zal vinden. Op dit moment wordt onderzocht of de verkoop van kavels voor woningbouw een optie is. De investering per 31 december 2012 bedraagt 913.000 euro. Per 31 december 2012 is een voorziening gevormd van 623.000 euro. Locatie Thomaskerk, Oud-Beijerland Samen met ontwikkelaar Assink hebben wij de Thomaskerk in Oud-Beijerland gekocht. Het plan om op deze locatie 45 seniorenwoningen te bouwen staat, vanwege de marktomstandigheden, op een laag pitje. Ons financieel belang is als 100 procent deelneming in de Ontwikkelingsmaatschappij Hoeksche Waard BV verwerkt in de jaarstukken. Via voornoemde BV hebben wij een belang van 50 procent in de V.o.f. Union Assink Projectontwikkeling. Sportlaan (kassenterrein), Strijen In 2007 is ongeveer 3,2 hectare kassenterrein verworven voor 2,3 miljoen euro. Op deze locatie is woningbouw voorzien. De locatie is opgenomen in de Structuurvisie Hoeksche Waard en in de structuurvisie van gemeente Strijen. Ook voor deze locatie wordt op korte termijn geen ontwikkeling verwacht. De investering per 31 december 2012 bedraagt 2,3 miljoen euro. Per 31 december 2012 is een voorziening gevormd van 2,1 miljoen euro.

Grondposities Gemeente Hectare Aankoop jr Aanschafwaarde x € 1.000,-

Voorziening x € 1.000,-

Locatie Immanuël 's-Gravendeel 1,45 2002 2.344 511 Locatie Politiebureau 's-Gravendeel 0,25 2005 547 623 Gemeentewerf Mijnsheerenland 0,14 2006 340 227 Prinsenhof II Puttershoek 0,13 2009 190 - Rustenburgstraat Puttershoek 2,92 1998 475 - Sportlaan Strijen 2,40 2007 2.100 2.072

7,29 5.996 3.433

Grondposities: complexen in exploitatie Gemeente Hectare Aankoop jr Aanschafwaarde x € 1.000,-

Voorziening x € 1.000,-

Garages (Bevershoek) 's-Gravendeel 0,02 2010 298 - Open Waard WC Zoomwijck Oud-Beijerland 0,26 2010 2.332 3.340 Huys te Hoecke (TAS) Puttershoek 0,61 2010 1.625

0,89 4.255 3.340

Grondposities: Off-Balance Gemeente Hectare Aankoop jr Aanschafwaarde x € 1.000,-

Voorziening x € 1.000,-

Thomaskerk Oud-Beijerland 0,69 2009 591 - Dam Strijen 0,50 3.519 Wijk van je Leven (50% grondexploitatie) Puttershoek 3,50 2.098

4,69 591 5.617

Totaal 12,87 10.842 12.390

57

Grondexploitatie Dam, Strijen Voor de ontwikkeling van Dam wordt de grondexploitatie door de gemeente Strijen gevoerd. In de op 28 november 2006 getekende Projectontwikkelingsovereenkomst Dam is opgenomen dat wij het volledige risico op deze grondexploitatie dragen, met uitzondering van de grond voor de brede school. De gemeente neemt de kosten voor het oprichten van de brede school voor haar rekening. De grondexploitatie voor Dam, fase 1 is inmiddels afgewikkeld. Op dit moment loopt de ontwikkeling van Dam fase 2. Het resterende saldo op de grondexploitatie bij de gemeente Strijen bedraagt circa 1,7 miljoen euro. In dit bedrag zijn de aankoopbedragen van twee panden opgenomen die nog worden verkocht. De verwachte opbrengst voor deze panden bedraagt ongeveer 400.000 euro. Verwacht wordt dat de grondexploitatie uiteindelijk met een tekort van 1,3 miljoen euro wordt afgesloten. Voor dit bedrag is in de jaarrekening een voorziening gevormd. Daarnaast is een voorziening gevormd voor de niet opgeëiste leningen en eigen kosten. De totale voorziening bedraagt 3,5 miljoen euro. Grondexploitatie Wijk van je Leven/Tas, Puttershoek Samen met de gemeente Binnenmaas dragen wij, ieder voor 50 procent, het risico voor de grondexploitatie van de Wijk van je Leven (fase 1 en 2). In 2011 is het afsprakenkader geactualiseerd. Dit afsprakenkader is in november 2012 getekend. Op basis van de laatste door de gemeente Binnenmaas opgestelde berekeningen is de verwachting dat deze grondexploitatie kan worden afgesloten met een tekort van ongeveer 2 miljoen euro. Van dit bedrag komt 600.000 euro ten laste van onze organisatie. Uit simulatieberekeningen blijkt dat het risico voor ons groter is dan het bedrag waarvoor een voorziening is gevormd. De berekeningen geven aan dat wij mogelijk nog met een extra tekort van ongeveer 400.000 euro geconfronteerd kunnen worden. Ook voor dit bedrag is in 2012 een voorziening gevormd. Daarnaast hebben wij verschillende betalingen gedaan waarvan het nog onzeker is of deze in de toekomst worden terugverdiend. In dit kader is voor de Wijk van je Leven een voorziening gevormd van 2,1 miljoen euro. Deze voorziening is als volgt opgebouwd: Bijdrage aankoop woonwinkel € 550.000 Afkoop bouwclaim € 430.000 Overige kosten € 120.000 Tekort grondexploitatie € 1.000.000

58

11 Leven in een Nationaal Landschap 11.1 Contacten met huurders en relaties Huurders, toekomstige huurders en onze relaties zijn van harte welkom in onze vestiging in Oud-Beijerland. Naast onze vestiging in Oud-Beijerland heeft HW Wonen op verschillende locaties een steunpunt. Medewerkers van HW Wonen gebruiken deze steunpunten om dichter in de buurt te zijn en op die manier meer specifieke kennis en informatie over de buurt te krijgen. 11.2 Leefbaarheid, wonen, welzijn en zorg Leefbaarheid is een breed begrip. Het gaat om onder andere wonen, veiligheid, zelfstandigheid, arbeidsparticipatie, milieu, vervoer, onderwijs, recreatie, cultuurintegratie, kunst en architectuur. Wonen, welzijn en zorg zijn voor ons altijd de basis. Wij zijn deelnemer aan het Pact van het Hart en nemen actief deel aan de kerngroep Wonen, Welzijn en Zorg die de uitvoering van het “pact“ verzorgd. Leefbaarheid gaat naar onze mening alleen werken als de bewoners van een buurt er zelf bij betrokken worden. Samen met het Huurdersplatform gaan wij altijd op zoek naar mogelijkheden en middelen die de betrokkenheid van onze klanten bij leefbaarheidsprojecten vergroot. Naast de ‘zachte’ projecten hebben wij, ter bevordering van de leefbaarheid, in 2012 ook in stenen geïnvesteerd. Gezien het Regeerakkoord van Rutte II is onze verwachting dit deze investeringen de komende jaren niet of in veel mindere mate mogelijk zullen zijn. Dat wij aandacht hebben voor leefbaarheid, wonen, welzijn en zorg kan bijvoorbeeld ook worden afgeleid van de realisatie van de zorgboerderij de Lindehoeve in ‘s-Gravendeel, het woonzorgcomplex de Buitensluis in Numansdorp, het Streekmuseum Oost-Leeuwenstein. De aankoop en renovatie van de molen in ‘s-Gravendeel is een voorbeeld van onze betrokkenheid bij het cultureel erfgoed in de Hoekse Waard. De molen is aangekocht vanwege zijn dorpsbepalende karakter en is in 2012 gerestaureerd. Het is de bedoeling om de molen in 2013 over te dragen aan de molenstichting. Sponsoring Wij staan midden in de Hoeksche Waardse samenleving. Dat blijkt wel uit de hoeveelheid initiatieven die wij sponsoren. Dit alles om ervoor te zorgen dat de Hoeksche Waard een fijn gebied is om te wonen én te leven. Het totaalbedrag aan sponsoring bedroeg in 2012 ongeveer 25.000 euro. Gemiddeld ontvingen de Hoeksche Waardse stichtingen en verenigingen in 2012 372 euro. Een overzicht: 2Enjoy Oud-Beijerland, Binnenmaas Jazz, Volleybalvereniging DVO Oud-Beijerland, HoekseWaards Dart Orgaan Oud-Beijerland, Oranjevereniging Zuid-Beijerland, Historische Vereniging Oud-Beijerland, Dorpsvereniging Goudswaard, SSO de Lindehoeve Oud-Beijerland, 2 Enjoy Oud-Beijerland, Stichting Welzijn Binnenmaas, Seuterwandelvierdaagse ’s-Gravendeel, Groei en Bloei Heinenoord, Tobe Oud-Beijerland, Vrienden van Immanuël, Stichting Kans Klaaswaal, Wielercomité ’s-Gravendeel, Huttenbouw Zuid-Beijerland, Stichting Kans Klaaswaal, Inspire2live Music Nieuw-Beijerland, Paardenmarkt Numansdorp, SBWZ Numandorp, Oranjevereniging Klaaswaal, Avondsoos de Baan Oud-Beijerland, Voetbalvereniging Strijen Jeugdcommissie, Bram Roza Festival Oud-Beijerland, Oranjevereniging Strijen, Mahony Media Groep Heerjansdam, SSO jongerenwerk Oud-Beijerland, Stichting Stimulans Korendijk, Organisatiecomité Buurtfeest Patrijspoort, Omloop Hoeksche Waard, Reünie 2012 Oud Bewoners Blaaksedijk, Huttenbouw Nieuw-Beijerland, Oranjevereniging Strijen, AKV Korbatjo Oud-Beijerland, Dorpsfeest Westmaas,

59

CBS de Weele Strijen, Hippische Dagen Strijen, ANBO ’s-Gravendeel, Stichting Biwanto, Stichting festiviteiten ’s-Gravendeel, Swaneblake Piershil, NLS ’s-Gravendeel, Hervormde gemeente Mijnsheerenland, Wijk Oosterse Gorzen, Stichting Trefpunt ’s-Gravendeel, Voetbalvereniging SHO Oud-Beijerland, Alerimus locatie de Buitensluis, Fietsteam "Ven2Cops" Politie ZHZ, BBQ Strienemonde Strijen, Spinnerij De heer Neeleman ’s-Gravendeel, Alerimus locatie de open waard, Vereniging Pop-Up Oud-Beijerland, Stichting Kans Klaaswaal, Theatercollectief HW Zuid-Beijerland, Raadhuis Klassiek, Bianca in ’t Veld, Vereniging Maasmuziek, Rien Poortvliet Museum, Muziekvereniging Wilhelmina en SV Heinenoord.

Naast bovenstaand bedrag hebben wij in 2012 ook nog de volgende bijdragen verstrekt: 35.500 euro aan de Stichting Samenleving Oud-Beijerland ter ondersteuning van de

exploitatie van het seniorensteunpunt De Beijerkorf; 18.100 euro als mede-organisator van de Rabobank-fietsdag; 5.500 euro ter ondersteuning van het G-Team van Zinkwegse Boys.

Jaar Aantal gehonoreerde

sponsorverzoeken

Budget Werkelijk Gemiddeld

2010 48 € 20.000 € 20.541 € 4282011 53 € 20.000 € 20.235 € 3822012 62 € 25.000 € 25.100 € 372

60

12 HW Wonen financieel Onze financiële positie is nog steeds goed. Wel is door het Regeerakkoord van Rutte II de onzekerheid over onze (financiële) toekomst toegenomen. Per saldo zien wij de komende jaren voorzichtig optimistisch tegemoet. Wij verwachten dat we in staat blijven om de belangrijkste doelstellingen uit ons ondernemingsplan te realiseren. De inmiddels ingezette (financiële) bijsturing wordt daarbij wel steeds belangrijker. 12.1 Financieel dashboard Voor de financiële sturing in onze organisatie wordt gebruik gemaakt van een financieel dashboard. De parameters in dit dashboard zijn gebaseerd op onze feitelijke en geprognosticeerde kasstromen en onze (balans)waarde van de activa en passiva. Het dashboard bestaat uit de volgende parameters. Status Centraal Fonds voor de Volkshuisvesting (CFV) Voor HW Wonen is de status A1/‘voldoende’ uitgangspunt. Kredietwaardigheid Waarborgfonds Sociale Woningbouw (WSW) Voor HW Wonen is een ongeclausuleerde kredietwaardigheidsverklaring van het WSW uitgangspunt. Lening-waarde ratio (loan to value) De lening-waarde ratio laat zien welk deel van het bezit is gefinancierd met vreemd vermogen, ofwel de financiering uitgedrukt in een percentage van de waarde van het bezit. Het gaat hierbij om de waardering op basis van de bedrijfswaarde en de WOZ-waarde. Voor onze organisatie is de bovenwaarde van deze ratio bij toepassing van de bedrijfswaarde 75 procent. Bij toepassing van de WOZ-waarde bedraagt de bovengrens 28 procent. Schuldrestant per vhe Met de ratio ‘schuldrestant per vhe’ wordt op eenvoudige wijze inzicht verkregen in de mate waarin een enkele verhuureenheid (vhe) bij HW Wonen met vreemd vermogen is gefinancierd. Naarmate de component 'vreemd vermogen’ toeneemt, nemen ook de kosten voor de inzet van dit vreemde vermogen (rente) toe. Om dit te voorkomen is de bovengrens voor de financiering van een vhe met vreemd vermogen vastgesteld op 30.000 euro. Interest-dekkingsratio (icr) De icr geeft aan hoe vaak uit de operationele kasstroom (som van het resultaat voor belastingen en de rentelasten) de verschuldigde rente aan de verschaffers van vreemd vermogen kan worden betaald. Dit wordt berekend door de exploitatiekasstromen te delen door de financieringslasten. Het kengetal laat dus zien of de exploitatie voldoende winstgevend is. Voor onze organisatie is een norm van > 1,6 vastgesteld. Direct rendement Direct rendement is de exploitatiekasstroom uitgedrukt in een percentage van de waarde van het onderliggende bezit. Een direct rendement onder de gemiddelde vermogenskostenvoet duidt op het interen op het vermogen. Er wordt dan onvoldoende rendement behaald om de inflatie op het eigen vermogen en de rente op vreemd vermogen goed te maken. Voor onze organisatie is vastgesteld dat het direct rendement gelijk moet zijn aan de gemiddelde rentevergoeding die over de gehele leningenportefeuille moet worden voldaan. Het gemiddelde in de sector bedroeg 4,6 procent.

61

Efficiency-ratio De ‘efficiency ratio’ betreft de verhouding tussen de exploitatie-uitgaven (personele lasten, onderhoudslasten en overige bedrijfslasten) en exploitatie-inkomsten (huuropbrengsten, vergoedingen en overige opbrengsten). Voor ons bedraagt de norm voor deze ratio < 55 procent. In 2012 was de werkelijke ratio 57 procent. Het dashboard van HW Wonen ziet er als volgt uit:

Op basis van het financieel dashboard kunnen de volgende conclusies worden getrokken: De ingediende stukken tot en met de begroting 2012 zijn door de externe toezichthouders

beoordeeld en voorzien van de door ons gewenste kwalificaties. Ook de beoordeling van de jaarcijfers 2012 en de begrotingscijfers 2013 en volgende jaren wordt met vertrouwen tegemoet gezien.

Onze organisatie voldoet ultimo 2012 niet aan alle ‘eigen’ normen voor wat betreft de financiële bedrijfsvoering. De verhoudingen tussen enerzijds de waarde van de activa op grond van de verschillende waarderingsgrondslagen zijn prima. Het schuldrestant per vhe is een aandachtspunt voor 2013 en volgende jaren.

De icr ofwel interest dekkingsratio voor 2012 voldoet ruim aan de gestelde norm. De icr komt met name door de externe heffingen de komende jaren onder druk te staan. Dat is een aandachtspunt waarop inmiddels wordt bijgestuurd. Daarvoor zetten wij verschillende instrumenten in (temporisering projecten, op peil houden verkopen bestaand bezit, huurverhoging en verlaging onderhouds- en bedrijfskosten).

De efficiency ratio heeft over 2012 een slechtere performance dan onze ‘eigen’ norm . Hier zijn binnen onze organisatie inmiddels verschillende afspraken over gemaakt die vanaf 2013 moeten gaan leiden tot een performance op of boven de ‘eigen’ norm.

De conclusie over 2012 is dat HW Wonen een gezond bedrijf is en ‘tegenwind’ kan opvangen. Van elke euro huuropbrengst hebben we in 2012 21 eurocent kunnen aanwenden voor het doen van investeringen c.q. het aflossen van de leningenportefeuille. Dit gegeven is echter geen garantie voor de toekomst. Vooral door het Regeerakkoord Rutte II is bijsturing de komende jaren wel noodzakelijk. Dat proces is inmiddels in gang gezet.

norm 2011 2012 2013 2014 2015 2016Algemeen-Status CFV A A1 A1 A1 A1 A1 A1- Kredietwaardigheid WSW Ja Ja Ja Ja Ja Ja Ja

Portefeuille- Loan to Value o.b.v. bedrijfswaarde ≤75% 55,0% 56,8% 61,4% 60,6% 60,4% 57,5%- Loan to Value o.b.v. woz-waarde ≤28% 17,4% 18,1% 18,7% 18,9% 19,4% 18,2%- Schuldrestand per woning < € 30.000 € 28.283 € 30.244 € 30.364 € 31.317 € 32.127 € 30.279- Interest dekkingsratio ≥1,6 2,0 2,0 2,0 2,0 2,0 2,1

Beheer- Direct rendement ≥4,15% 5,0% 4,7% 5,3% 5,0% 4,5% 4,8%- Efficiency ratio <55% 58,0% 56,1% 53,0% 52,9% 52,1% 51,1%

62

12.2 Jaarresultaat 2012 Het resultaat over 2012 bedraagt 18,7 miljoen euro negatief (2011: 17,2 miljoen euro positief). Het netto resultaat na belastingen, gecorrigeerd voor de waardeveranderingen, bedraagt 2,1 miljoen euro positief. De afwijking van het jaarresultaat ten opzichte van de begroting wordt veroorzaakt door:

De grootste verschillen hebben betrekking op: de dotatie aan de voorzieningen voor lopende projecten en afwaardering van

grondposities; de afwaardering van materiele vaste activa in exploitatie en vastgoedbeleggingen tot aan

de bedrijfswaarde en/of de bruto open marktwaarde. Voor een nadere specificatie wordt verwezen naar het overzicht mutatie bedrijfswaarde materiële vaste activa (zie overige gegevens);

een vennootschapsbelastinglast door het vanaf 2012 niet meer kunnen claimen van de herbestedingsreserve.

Verkoop onroerende zaken bestaand 1 Een hogere verkoopopbrengst door meer verkopen (65) dan begroot (49)

Verkoop onroerende zaken nieuw 2 Een hogere verkoopopbrengst door resultaatneming nog op te leveren woningen (was begroot voor 2013)

Overige bedrijfsopbrensgsten 0,7 Hogere opbrengst door verrekening btw (pro-rata) en servicekosten voorgaande jaren

Onrendabele investeringen -6,3 Vorming extra voorziening onrendabele investeringen nieuwbouwprojecten

Afwaardering c.q. opwaardering tot aan de bedrijfswaarde -21,0 Toename van de afwaardering de materiële vaste activa

Afwaardering c.q. opwaardering verkopen onder voorwaarden -0,4 Extra afwaardering door daling verkoopprijzen woningen

Personeelskosten 0,4 Lagere uitgaven met betrekking tot personeelskosten

Onderhoudslasten 0,3 Lagere uitgaven met betrekking tot onderhoudskosten

Belasting en heffingen 0,4 Bijdrage krachtwijken niet opgelegdOverige bedrijfslasten -0,4 Hogere uitgaven met betrekking tot overige bedrijfslasten

Vennootschapsbelasting -2,6 Extra kosten door vervallen herbestedingsreserve

Totaal -25,9

63

De afwijking van het jaarresultaat 2012 ten opzichte van 2011 wordt veroorzaakt door:

De grootste verschillen hebben betrekking op: de hogere afschrijvingslast als gevolg van de wijziging in de afschrijvingssystematiek van

annuïtaire naar lineaire afschrijving; de dotatie aan de voorzieningen voor lopende projecten en afwaardering van

grondposities; de afwaardering van materiele vaste activa in exploitatie en vastgoedbeleggingen tot aan

de bedrijfswaarde en/of de bruto open marktwaarde. Voor een nadere specificatie wordt verwezen naar het overzicht mutatie bedrijfswaarde materiële vaste activa (zie overige gegevens);

een bate in verband met de vennootschapsbelasting door het gebruik maken van de herbestedingsreserve in 2011 met terugwerkende kracht naar voorgaande jaren en het weer vervallen van deze mogelijkheid vanaf 2012.

Huuropbrengst De belangrijkste bron van inkomsten is voor ons de huuropbrengst. In 2012 bedroeg de huuropbrengst 59 miljoen euro. Dat is 3,4 procent van de WOZ-waarde van ons bezit per 1 januari 2012. Per 1 juli 2012 is de huur verhoogd met 2,3 procent (2011: 1,3 procent). Per 31 december 2012 bedraagt de gemiddelde huurprijs 477 euro, ofwel 69 procent (2011: 67 procent) van de maximaal redelijke huur. Ongeveer driekwart van onze woningen behoort tot het betaalbare segment. 96 procent valt onder de sociale huursector. Onderhoud In 2012 is voor 17 miljoen euro (2011: 17 miljoen euro) uitgegeven aan onderhoud. Per woning is dat gemiddeld 1.662 euro (2011: 1.651 euro ; 2010: 1.491 euro). Rente Per 31 december 2012 hadden wij 114 leningen uitstaan met een totaalbedrag van ongeveer 309 miljoen euro (2011: 119 leningen en 300 miljoen euro). De gemiddelde rente die over deze leningen is betaald bedraagt 4,0 procent (2011: 4,15 procent; 2010: 4,24 procent). Ten opzichte van 2011 zijn de rentelasten met 42.000 gestegen tot 13,1 miljoen euro.

Huren 1,5 Hogere huuropbrengsten door opleveringen in 2011 en 2012

Verkoop onroerende zaken bestaand 1,3 Een hogere verkoopopbrengst door toename van het aantal verkochtewoningen: 65 in 2012 ten opzichte van 54 in 2011

Verkoop onroerende zaken nieuw 0,9 Een hogere verkoopopbrengst door resultaatneming nog op te leveren woningen (was begroot voor 2013)

Wijziging in onderhanden werk -0,8 Een lagere winstneming naar rato voortgang nieuwbouwprojecten

Afschrijvingen -10,1 Wijziging afschrijvingswijze van annuïtair tot lineairOnrendabele investeringen 0,3 Vorming extra voorziening onrendabele investeringen

nieuwbouwprojectenAfwaardering c.q. opwaardering tot aan de bedrijfswaarde -12,2 Toename van de afwaardering de materiële vaste activaAfwaardering c.q. opwaardering verkopen onder voorwaarden -0,2 Extra afwaardering door daling verkoopprijzen woningen

Belasting en heffingen 0,5 Bijdrage krachtwijken verlaagdVennootschapsbelasting -17,1 Extra kosten door vervallen herbestedingsreserve

Totaal -35,9

64

Personeels lasten € 0,11

Onderhouds lasten € 0,29

Overige bedrijfslasten

€ 0,19

Finacierings lasten € 0,20

Restant € 0,21

Algemene kosten De post ‘algemene kosten’ bestaat uit de volgende componenten:

Personeelskosten De personeelskosten over 2012 bedragen 6,4 miljoen euro (2011: € 6,6 miljoen) Deze post is als volgt opgebouwd:

Overige kosten Met overige kosten worden voornamelijk de kosten voor afschrijving van het bezit bedoeld. Deze afschrijving bedroeg in 2012 18,5 miljoen euro ( 2011: 8,3 miljoen euro). De toename wordt voornamelijk veroorzaakt door een wijziging in de afschrijvings-methodiek (van annuïtair naar lineair) en door nieuw opgeleverde projecten. In bijgaand overzicht wordt weergegeven op welke wijze de huuropbrengsten per € zijn besteed.

2012 2011Overige personeelskosten 1 1Huisvestingskosten 0,3 0,3Bestuurskosten 0,1 0,1Apparaatskosten 3,3 3,3Belastingen, verzekeringen 2,4 2,5Overige bedrijfslasten 0,3 0,7Te verrekenen servicekosten 1,8 1,6Sectorspecifieke heffingen / contributies 11 11,2Servicekosten 1,8 1,7

11 11,2

2012 2011Sociale lasten 4,9 5Pensioenlasten 0,7 0,7Lonen en salarissen 0,8 0,9

6,4 6,6

65

Waarde vastgoedportefeuille De opbouw van onze portefeuille per 31 december 2012 ziet er als volgt uit:

Voor de uitsplitsing per kern wordt op deze plaats verwezen naar de bijlagen. 12.3 Het vermogen per 31 december 2012 Het vermogen op basis van de historische kostprijs Na verwerking van het jaarresultaat 2012 bedraagt ons eigen vermogen per 31 december 2012 84 miljoen euro, ofwel ongeveer 8.201 euro per verhuureenheid. In onderstaande tabel zijn de jaarresultaten, het eigen vermogen en het solvabiliteitspercentage - op basis van historische kostprijs of lagere bedrijfswaarde c.q. bruto open marktwaarde per complex - per 31 december weergegeven:

Voor de bepaling van het eigen vermogen is met name de waarderingsgrondslag van de materiële vaste activa en de vastgoedbeleggingen van belang. HW Wonen waardeert de materiele vaste activa op historische kostprijs of lagere bedrijfswaarde en de vastgoedbeleggingen op historische kostprijs of de lagere bedrijfswaarde c.q. bruto open marktwaarde (hoogste van de twee). De historische kostprijs van het bezit vertegenwoordigt de prijs waarvoor het bezit destijds is gebouwd, rekening houdend met eventuele subsidies, verminderd met een jaarlijkse afschrijving. De boekwaarde op basis van deze waarderingsgrondslag per 31 december 2012 bedraagt 381 miljoen euro; 326 miljoen euro aan sociaal vastgoed (DAEB) en 55 miljoen euro aan commercieel vastgoed (niet-DAEB). Het vermogen op basis van deze waarderingsgrondslag bedraagt 83,9 miljoen euro (2011: 102,5 miljoen euro). Het vermogen op basis van de bedrijfswaarde Voor de beoordeling van de vermogenspositie van HW Wonen is ook de bedrijfswaarde van belang. De bedrijfswaarde drukt het verschil uit tussen de inkomsten en uitgaven van het bezit, gedurende de periode dat het bezit nog geëxploiteerd wordt, gebaseerd op uitgangspunten van het eigen beleid. Jaarlijks worden de uitgangspunten van beleid vastgesteld en stemmen wij deze zoveel mogelijk af op de uitgangspunten van het Centraal Fonds Volkshuisvesting en het Waarborgfonds Sociale Woningbouw. De bedrijfswaarde verandert wanneer een complex een andere bestemming krijgt. Ook mutaties in externe factoren, zoals inflatie, rente en huurverhoging, leiden tot een andere bedrijfswaarde. De bedrijfswaarde van het totale bezit is gestegen van 526,2 miljoen euro ultimo 2011 naar 527,9 miljoen euro per 31 december 2012, uitgesplitst in 460,9 miljoen euro voor sociaal vastgoed en 67,0 miljoen euro voor commercieel vastgoed. Het vermogen op basis van deze waarderingsgrondslag bedraagt 230,5 miljoen euro (2011: 244,4 miljoen euro). Voor het berekenen van de bedrijfswaarde zijn de volgende parameters gehanteerd:

Type Aantal  vhe's Gemiddeld  bouwjaar    

Gemiddelde  netto  huur    

Gemiddelde  GBO      

Totale  WOZ-­‐waarde                              

(x  €  1.000)

Totale  leegwaarde        (x  €  1.000)

Totale  marktwaarde        (x  €  1.000)

Eengezinswoningen 5.940 1970 463 89 1.061.900 954.826 587.709Meergezinswoningen 3.538 1989 449 72 534.749 504.089 336.915Overige  wooneenheden 602 1999 7.602 91 75.857 75.295 76.855Maatschappelijk  onroerend  goed  (MOG) 33 1999 2.655 411 16.855 16.147 17.969Bedrijfs  onroerend  goed  (BOG) 74 1992 1.751 345 19.158 17.154 18.652Garage 360 1985 66 19 5.888 5.246 4.511Eindtotaal 10.547 1978 507 83 1.714.407 1.572.758 1.042.611

2012 2011 2010 2009Jaarresultaat (x € 1.000) -18.694 17.207 -4.341 -2.535Eigen Vermogen (x € 1.000) 83.853 102.547 85.340 89.679Eigen Vermogen per vhe 8.201 9.957 8.310 8.923Solvabiliteit (o.b.v. historische kostprijs) 18,3 22,6 19,8 20,8

66

De ontwikkeling van de bedrijfswaarde per 31 december 2012 ten opzichte van de bedrijfswaarde per 31 december 2011 kan als volgt worden toegelicht:

Het vermogen op basis van de bruto open marktwaarde De bruto open marktwaarde is een nieuw begrip in de jaarrekening 2012. Voor de berekening van de bruto open marktwaarde is aangesloten bij de systematiek van IPD-aeDex. Deze waardering komt ultimo 2012 uit op 1.043 miljoen euro, uitgesplitst in 973,7 miljoen euro voor sociaal vastgoed en 68,9 miljoen euro voor commercieel vastgoed. Het vermogen op basis van deze waarderingsgrondslag bedraagt 745,2 miljoen euro (2011: 819,4 miljoen euro). Het vermogen op basis van de WOZ-waarde De WOZ-waarde van het bezit heeft betrekking op het bedrag waarvoor de gemeente de woningen heeft getaxeerd, indien ze aangeboden worden in de vrije verkoop. Voor 2012 is het totale bezit getaxeerd op 1.714 miljoen euro (waardepeildatum 1-1-2011). In 2011 was deze waarde 1.723 miljoen euro. Deze daling hangt samen de crisis op de woningmarkt. Het vermogen op basis van deze waarderingsgrondslag bedraagt 1.417 miljoen euro (2011: 1.441 miljoen euro). 12.4 IPD aeDex-waarde gehele bezit Wij zijn deelnemer aan de IPDaeDex corporatie vastgoedindex. Dit is een benchmark waaraan ongeveer 40 woningcorporaties meedoen. De IPD/aeDex berekent en publiceert rendementsmetingen van de Nederlandse woningcorporaties. Het universum van de index bestaat voor het grootste deel uit woningen, maar in toenemende mate ook uit andere vormen van vastgoed, zoals maatschappelijk vastgoed, winkels en parkeervoorzieningen. In onderstaand overzicht is de meest relevante informatie over onze organisatie (linkerzijde) afgezet tegen de samenstelling van het gehele fonds c.q. benchmark ultimo 2011.

2013 2014 2015 2016 2017 2018 evInflatie% loonkosten 2,25% 2,25% 2,25% 2,25% 3,00% 3,00%Inflatie% consumentenprijzen 2,00% 2,00% 2,00% 2,00% 2,00% 2,00%Inflatie% bouwkosten 2,25% 2,25% 2,25% 2,25% 3,00% 3,00%Inflatie% marktprijzen -3,00% -1,50% -0,25% 0,50% 1,00% 1,50%Disconteringsvoet 5,25% 5,25% 5,25% 5,25% 5,25% 5,25%

Jaarlijkse huurstijging per 1 juli (woningen) 2,50% 2,00% 2,00% 2,00% 2,00% 2,00%

1,00% 1,00%Huurderving woningen (exclusief leegstand door sloop en verkoop)

1,00% 1,00% 1,00% 1,00%

Alle bedragen in € 1.000 Alle bedragen in € 1.000

2012 2011

CW Huur 985.509 CW Huur 883.238CW Huurderving -9.228 CW Huurderving -8.694CW Planmatig onderhoud -207.820 CW Planmatig onderhoud -208.376CW Klachten onderhoud -20.192 CW Klachten onderhoud -13.484CW Mutatie onderhoud -21.276 CW Mutatie onderhoud -17.041CW Personeelskosten -117.403 CW Personeelskosten -106.503CW Bedrijfskosten -71.141 CW Bedrijfskosten -63.594CW Belasting en verzekering -52.462 CW Belasting en verzekering -47.953CW Verhuurdersheffing -212 CW Verhuurdersheffing 0CW Overige bedrijfsopbrengsten 0 CW Overige bedrijfsopbrengsten 0CW Verkoop 43.987 CW Verkoop 42.323CW (Des)investeringen -25.533 CW (Des)investeringen -17.280 Grondwaarde 23.679 Grondwaarde 65.304

Rentabiliteitswaardecorrectie 18.252

Bedrijfswaarde 527.908 Bedrijfswaarde 526.192

67

In onderstaande tabel is het direct rendement van de verschillende segmenten vastgoed van onze organisatie over 2011 op basis van de waarderingsgrondslag marktwaarde verhuurde staat weergegeven.

In onderstaande tabel zijn de verschillende categorieën beheerkosten over 2011 weergegeven. Het valt op dat onze onderhoudskosten ten opzichte van de benchmark vrij hoog zijn. Op verlaging van deze kosten wordt inmiddels ingezet.

68

12.5 Treasury Algemeen Ons treasurybeleid kenmerkt zich als risicomijdend. Het treasurybeleid is vastgelegd in een treasurystatuut. Dit treasurystatuut vormt de basis voor het functioneren van onze treasuryfunctie . In het statuut zijn de plaats en inrichting van de treasuryfunctie en de doelstellingen, taken en verantwoordelijkheden opgenomen. Jaarlijks wordt een treasuryjaarplan opgesteld. Dit treasuryjaarplan vormt de basis voor de in het betreffende jaar uit te voeren treasuryactiviteiten. Tenslotte worden maandelijks geactualiseerde liquiditeitsprognoses opgesteld. Ongeveer één keer per kwartaal komt onze treasurycommissie bij elkaar om de actuele stand van zaken op treasurygebied door te nemen en concrete treasurytransacties voor te bereiden. Naast een extern adviseur zijn hierbij de manager bedrijfsvoering, het hoofd planning&control en het hoofd bedrijfsadministratie aanwezig. Liquiditeitspositie De kasstroom uit operationele activiteiten bedroeg in 2012 12,3 miljoen euro positief. Als geen rekening wordt gehouden met de verhuurdersheffing blijft deze operationele kasstroom vrij stabiel. Deze kasstroom vormt de basis voor de gezonde bedrijfsvoering van HW Wonen. In 2012 zijn er 8 leningen, met een hoofdsom van 13,9 miljoen euro volledig afgelost. Er zijn vijf nieuwe leningen aangetrokken/- gestort. De relevante gegevens over de in 2012 afgeloste, aangetrokken en gestorte leningen zijn opgenomen in onderstaande overzichten:

69

De totale omvang van de leningenportefeuille ultimo 2012 bedraagt 309,2 miljoen euro. Deze portefeuille is als volgt opgebouwd:

verdeling leningenportefeuille naar soort lening per 31-12-2012 Financiële instrumenten Binnen ons treasurybeleid wordt gebruik gemaakt van financiële instrumenten ter beperking van inherente renterisico’s. Op grond van het vigerende interne treasurystatuut is het gebruik van financiële instrumenten slechts toegestaan voor zover er een materieel verband met het belegde/gefinancierde vermogen kan worden gelegd en de toepassing ervan tot een positie van de totale leningen-/beleggingenportefeuille leidt welke vergelijkbaar is met een positie zonder gebruik te maken van deze instrumenten. Financiële derivaten worden initieel niet in de balans verwerkt en gewaardeerd (kostprijshedge-accounting). De financiële effecten van dergelijke instrumenten worden verantwoord bij afloop van het contract, of bij de effectuering van de ingedekte positie. Renteswaps HW Wonen bezit geen swaps met marging calls. Derhalve zijn wij niet verplicht tot stortingen bij negatieve marktwaarde ontwikkeling. Het eerste risicomoment voor de rentederivaten zal zich niet eerder voordoen dan 1 september 2019. Op deze datum bestaat de mogelijkheid dat gebruik wordt gemaakt van de MTC (Mutual Termination Clause) in het contract. Dit houdt in dat beide partijen ieder na vijf jaar (voor het eerst 1 september 2019; startdatum swap 1 september 2014) het recht hebben om de swap tegen marktwaarde af te wikkelen. Hoe hoog de marktwaarde op dat moment zal zijn - positief of negatief - valt nu nog niet te

Afl. wijze Hoofdsom Rente % Looptijd (jaren)FIX 5.000.000€ 4,51 9FIX 2.500.000€ 3,67 8ANN 666.149€ 5,47 20ANN 419.387€ 5,56 21ANN 597.961€ 3,28 10ANN 2.722.681€ 4,95 11ANN 622.857€ 5,35 10ANN 1.361.341€ 6,05 15

13.890.377€

Afl. wijze Hoofdsom Rente % Looptijd (jaren)ANN 2.136.998€ 3,87 19BAS 10.000.000€ 3,27 30BAS 5.000.000€ 3,77 50FIX 10.000.000€ 3,85 28VAR 5.000.000€ 0,35 10

32.136.998€

Soort lening Aantal leningen Totaal bedrag PercentageAnnuïteit 64 92.462.000€ 30%Basis-rente 2 15.000.000€ 5%Fixe 40 174.474.000€ 56%Roll-over (var) 6 17.300.000€ 6%Roll-over (vast) 2 10.000.000€ 3%

Totaal 114 309.236.000€ 100%

70

voorspellen. De mogelijke afwikkeling maakt deel uit van onze risicopositie in 2019. In 2012 zijn er geen nieuwe renteswaps afgesloten. Wij hebben eind 2012 zes renteswaps in portefeuille. De totale marktwaarde van de swaps bedraagt per 31-12-2012 10,6 miljoen euro negatief. Deze negatieve marktwaarde is tot 1 september 2019 niet opeisbaar. Een specificatie van de swaps is opgenomen in het volgende overzicht:

rente-swaps met onderliggende roll-over leningen.

rente-swap zonder onderliggende roll-over lening(en).

Stresstest Centraal Fonds Volkshuisvesting Het Centraal Fonds Volkshuisvesting heeft, met peildatum 31 december 2012, onderzocht of corporaties met een derivatenportefeuille voldoende buffers aanhouden om te kunnen voldoen aan onderpandverplichtingen bij een fictieve rentedaling van zowel 1 procent-punt als 2 procent- punt. De uitkomsten van dit onderzoek zien er voor ons als volgt uit:

De uitslag van deze test is dat de liquiditeitsbuffer en buffer “overige zekerheden” als voldoende wordt beoordeeld. Met ingang van 1 oktober 2012 zijn de “Beleidsregels gebruik financiële derivaten door

Toegelaten Instellingen” in werking getreden. Daardoor heeft het CFV een aantal nieuwe taken en bevoegdheden gekregen zoals:

De beoordeling van de plannen inzake de afbouw van derivatencontracten waarin clausules zijn opgenomen die het toezicht kunnen belemmeren.

De naleving van de bepalingen bij het afsluiten van nieuwe derivatentransacties per 1 oktober 2012.

De beoordeling van de benodigde liquiditeitsbuffer om de liquiditeitsverplichtingen uit hoofde van de derivatencontracten te kunnen voldoen.

De beoordeling van de interne organisatie rond financiële derivaten. Conform artikel 9 lid 4 van de beleidsregels derivaten dient het CFV de risico’s vanwege het bezit van financiële derivaten bij zijn oordeel over de toegelaten instelling te betrekken.

De beleidsregels hebben mogelijk ook voor ons gevolgen . Welke, dat is op dit moment nog niet geheel te overzien.

1 Fortis € 5 miljoen 5-aug-07 5-aug-16 3,69% 3M Eur+ 0% € -0,6 miljoen2 Rabobank € 5 miljoen 1-sep-08 1-sep-20 4,39% 3M Eur+ 0% €-1,3 miljoen3 Rabobank € 5 miljoen 1-jun-09 1-jun-17 3,48% 6M Eur + 0% €-0,7 miljoen4 Rabobank € 4 miljoen 5-nov-08 5-nov-17 4,22% 3M Eur+ 0% €-0,7 miljoen5 Rabobank € 5 miljoen 1-jun-12 1-jun-22 3,97% 6M Eur + 0% €-1,2 miljoen

Waarde 31-12-12Geldgever Bedrag Ingangsdatum Einddatum Rente vast Rente variabel

€-6,0 miljoen6 Deutsche Bank € 15 miljoen 1-sep-14 1-sep-64 3,88% 6M Eur + 0%

Geldgever Bedrag Ingangsdatum Einddatum Rente vast Rente variabel Waarde 31-12-12

Nominale waarde MarktwaardePayer swaps € 39 miljoen -/- € 10,5 miljoenEmbedded swaps (basisrente lening) € 15 miljoen -/- € 3,0 miljoen Totaal € 54 miljoen -/- € 13,6 miljoen

1%-punt 2%-puntDaling marktwaarde -/- € 25,4 miljoen -/- € 41,5 miljoen

71

12.6 Faciliteringsruimte Waarborgfonds Sociale Woningbouw (WSW) In 2012 hebben wij in onze financieringsbehoefte kunnen voorzien binnen de geldende regelgeving en de door het WSW beschikbaar gestelde faciliteringsruimte. Eind 2012 heeft het WSW haar ‘Eigen Middelen Beleid’ aangescherpt en is het beschikbaar gestelde faciliteringsvolume voor 2014 voorlopig ‘geblokkeerd. De aanscherping van het ‘Eigen Middelen Beleid’ wordt met terugwerkende kracht tot 1 januari 2011 toegepast. De verwachting is dat de aanscherping van het ‘Eigen Middelen Beleid’ en de blokkering van het faciliteringsvolume gevolgen heeft voor het invullen van onze financieringsbehoefte in 2013 en volgende jaren. Wat deze gevolgen zijn en de wijze waarop daar mee zal worden omgegaan wordt op dit moment onderzocht. Om überhaupt voor faciliteringsruimte in aanmerking te komen moeten wij minimaal 90 procent van de te verhuren woningen in de sociale huursector toewijzen aan huurders met een inkomen tot € 34.085 (toewijzingsnorm). In 2012 hebben wij met 93,8 procent voldaan aan deze toewijzingsnorm. Fiscaal statuut Begin 2012 is ons fiscaal-statuut vastgesteld. In het fiscaal statuut zijn de kaders, de randvoorwaarden en uitgangspunten ten aanzien van de fiscale visie, het fiscale beleid, de fiscale processen en de organisatie- en informatiestructuur vastgelegd. Ook zijn hierin de verantwoordelijkheden, taken, bevoegdheden en verantwoording daarover afgebakend. Het fiscaal statuut wordt bij alle handelingen en processen waarbij fiscaliteit een rol speelt of kan spelen in acht genomen. De fiscale visie ziet onder andere op: de fiscale strategie of fiscale koers; de omgang met fiscale processen binnen HW Wonen; de houding ten aanzien van fiscale kwesties; de verhouding met de belastingautoriteiten; het gewenste fiscaal gedrag. Ons fiscale beleid geeft aan wat wij binnen onze fiscale visie en fiscale strategie wil bereiken. Hierbij worden de volgende fiscale operationele doelstellingen gehanteerd: het waarborgen van de fiscale verplichtingen van de organisatie; het scheppen van optimale omstandigheden ten behoeve van implementatie, uitvoering

en handhaving van fiscaliteit; het zodanig inrichten van de organisatie zodat deze in staat is om fiscaal strategische

keuzes te maken en er naar te handelen; het minimaliseren van fiscale risico’s en het signaleren van fiscale kansen; het bewerkstelligen van een organisatie waarin in kwantitatieve en kwalitatieve zin

voldoende fiscale kennis aanwezig is; het borgen dat bij veranderingen de realiteit fiscaal opnieuw wordt getoetst aan de

uitgangspunten. Besluitvorming rondom fiscaliteit of besluitvorming met fiscale raakvlakken doet zich binnen onze organisatie op verschillende niveaus en binnen diverse processen voor. De organisatiestructuur is zodanig ingericht dat helder is wie waarvoor verantwoordelijk is en wie in dat verband welke bevoegdheden toegedeeld krijgt. De fiscale besluitvorming moet gestructureerd en op een verantwoorde wijze plaats vinden. Richtlijnen hiervoor worden uitgesplitst in een afwegingskader en binnen een besliskader. Ten aanzien van de documentatie van fiscale informatie (onder andere gestandaardiseerde gegevens aanlevering) en de informatiestructuur (onder andere overleg) binnen de

72

organisatie zijn diverse doelstellingen en richtlijnen vastgesteld. Vennootschapsbelasting Op 13 januari 2012 heeft de Hoge Raad in Arnhem in een arrest de uitspraak gedaan dat een woningcorporatie zich kwalificeert als een Algemeen Nut Beogende Instelling (ANBI). De werkzaamheden van corporaties richten zich direct op een algemeen belang: voldoende en goede woongelegenheid in de sociale-huursector. Wij hebben door middel van een collectief verzoek door Aedes de ANBI-status bij de Belastingdienst aangevraagd. Wij gaan ervan uit dat deze aanvraag wordt goedgekeurd waardoor gebruik kan worden gemaakt van de geclaimde herbestedingsreserve over de jaren 2008 tot en met 2011. Inmiddels is wetgeving aangepast zodat woningcorporaties sinds 1 januari 2012 geen beroep meer kunnen doen op deze herbestedingsreserve. Hierdoor is het voor woningcorporaties niet meer mogelijk om de fiscale winst te corrigeren op de gedane investeringen van het lopende boekjaar en de drie daarop volgende jaren. Door ons zijn nog geen definitieve aanslagen vennootschapsbelasting voor de tot en met het boekjaar 2010 ingediende aangiften ontvangen. De in de jaarrekening opgenomen vennootschapsbelasting berust voor een deel op aannames, waarbij met stelposten rekening is gehouden. De definitieve berekening vindt in 2013 plaats waarna gelijk de aangifte voor de vennootschapsbelasting 2012 wordt gedaan. De eventuele verschillen worden in de jaarrekening 2013 verwerkt. VSO-2 De looptijd van de VSO-2 regeling was van 1 januari 2008 tot en met 31 december 2012. Vooral de geboden rechtszekerheden (onder andere gemengde projectenregeling, vorming voorziening groot-onderhoud) heeft voor ons de doorslag gegeven gebruik te maken van de mogelijkheid de regeling met een jaar te verlengen. Ook de Belastingdienst heeft besloten om te verlengen. DAEB – Niet DAEB activiteiten Wij blijven vooralsnog voor alle activiteiten integraal belastingplichtig. Het (her)invoeren van en vrijstelling voor DAEB-activiteiten, zodat een woningcorporatie in hetzelfde regime valt als een gewone vereniging of stichting, kan namelijk door de Europese Commissie worden uitgelegd als ongeoorloofde staatsteun.

73

Btw Per 1 oktober 2012 is het btw-tarief verhoogd van 19 procent naar 21 procent. Onze organisatie heeft hierdoor met verschillende overgangsmaatregelen te maken gekregen. Deze zijn te onderscheiden in regelingen: voor de levering van goederen en diensten, voor bouwprojecten; voor de integratieheffing bij de bouw van huurwoningen op eigen grond. Integratieheffing Op 8 november 2012 heeft het Europese Hof van Justitie uitspraak gedaan over de Nederlandse integratieheffing. Volgens het Hof van Justitie is de Nederlandse integratieheffing als zodanig niet in strijd met de Europese btw-richtlijn. Als maatstaf van heffing wordt de waarde van de grond en de kosten van aanleg/bouw gehanteerd, tenzij over de grond in het (verre)verleden al btw is geheven. Dan blijft deze buiten de heffing. Werkkosten regeling De werkkostenregeling moest uiterlijk per 1 januari 2014 worden ingevoerd. Inmiddels is echter duidelijk geworden dat de invoeringstermijn met een jaar wordt verlengd. WOZ-waarde De ingediende bezwaarschriften over 2011 (1.506) zijn grotendeels afgewikkeld. Van 280 bezwaarschriften is de WOZ waardering aangepast met in totaal 3.902.000 euro. Eén bezwaarschrift met betrekking tot de waardering van ons bedrijfspand aan de Lamborghinilaan 4 in Oud-Beijerland, is met 539.000 euro verlaagd. De resterende eenheden zijn derhalve gemiddeld 12.000 euro neerwaarts bijgesteld. Over 326 objecten is nog geen overeenstemming, hier komt in 2013 uitsluitsel over. In 2012 zijn er 274 bezwaarschriften tegen de (te hoge) WOZ waardering ingediend. In veel gevallen dienden de taxaties van recent verkochte huurwoningen als onderbouwing. Daarnaast hebben wij van het gehele woningbezit de Calcasa waardering beschikbaar. Ook deze waarden dienen als vergelijksmaatstaf met de WOZ waardering. De uitkomst van de bezwaarronde is dat bij 62 woningen waardering neerwaarts is bijgesteld. In totaal is de waardering hiervan met 984.000 euro verlaagd, dit is gemiddeld 15.900 euro per woning. In de overige gevallen heeft SVHW aangegeven dat onderbouwing van het door ons aangeleverde taxatierapporten niet goed vergelijkbaar is en dat de gepresenteerde WOZ waarde niet te hoog is. Aangezien de verschillen relatief klein bleken te zijn, is de bezwaarprocedure niet verder doorgezet. De WOZ waarde van de woningen is in 2012 verder gedaald van 169.000 euro naar 167.000 euro per woning. 12.7 Risicomanagement Risico’s zien, inschatten en daarna direct passende maatregelen nemen. Dat is de essentie van risicomanagement. Ook in 2012 is risicomanagement weer een speerpunt op de agenda van het managementteam, de bestuurder en de Raad van Commissarissen geweest. Het bouwen van een zogenaamd risicomanagement-systeem is voor ons meer dan het in beeld brengen van de risico’s en de kans dat het risico zich voor zal doen. Het gaat volgens ons veel meer om de vraag of wij voldoende ‘in control’ is om haar doelen te realiseren en middelen goed in te zetten.

74

Voldoende ‘in control’ zijn is een kwestie van goed bestuur. Het is evenwichtskunst. Loslaten en vertrouwen geven is belangrijk, maar te veel loslaten brengt risico’s met zich mee. In organisaties spelen nu eenmaal ook eigenbelang, hang naar status, streven naar politiek gewin et cetera een rol. Het ‘in control’ zijn van HW Wonen wordt weergegeven in onderstaand schema:

Ons risicomanagement is te scheiden in twee aandachtsgebieden: de formele organisatie en de informele organisatie. Aan de informele organisatie hechten wij minstens evenveel belang als aan de formele organisatie. Formele organisatie Het volgende overzicht geeft een beeld van de stand van zaken van de formele organisatie van ons risicomanagement . In de statuten en reglementen is de formele positie van de Raad van Commissarissen, de

bestuurder en de werkorganisatie geregeld. Belangrijke punten zijn de budget- en procuratieregeling en de afspraken over de individuele goedkeuring door de Raad van Commissarissen voor vastgoedtransacties (> 300 duizend euro) en investeringsbesluiten (> 5 miljoen euro).

Een goed werkende planning & controlcyclus. Er zijn afspraken gemaakt over de

frequentie waarmee documenten verschijnen en de inhoud wordt continu afgestemd op de wensen van de gebruikers. Dit zijn de Raad van Commissarissen, het bestuur, het managementteam en de werkorganisatie. Naast de gebruikelijke (meerjaren)begroting en het jaarverslag werken wij vanaf 2012 ook met (financiële) maandrapportages. Daarnaast zijn in 2012 voor het managementteam, het bestuur en de Raad van Commissarissen twee uitgebreide tussentijdse rapportages gemaakt.

In de begroting, de periodieke rapportages en de jaarrekening wordt ingegaan op de

risico’s met een mogelijk forse (financiële) impact. Deze bedreigingen worden in de risicoparagraaf gerapporteerd.

Een geheel van maatregelen Op het gebied van personeel, financiën, cultuur, et cetera.

Van het bestuur en de leiding Dus van de top van de organisatie.Dat erop is gerichtOm met minimale inspanning Dus met weinig middelen veel controlOptimaal Dus niet alles willen beheersen.Zeker te stellen, en vast te stellen Vooraf regelen en organiseren en achteraf

toetsen.

Dat door hen geformuleerde doelen

Wat is control?

75

De belangrijkste processen staan op papier en zijn goedgekeurd door het managementteam. Bij het opstellen is veel aandacht besteed aan het benoemen van de risico’s en zijn de beheersmaatregelen goed op elkaar afgestemd.

Met de Raad van Commissarissen zijn afspraken gemaakt over het moment en de wijze

waarop de bestuurder bij projecten op de ‘kritische’ momenten afstemming zoekt met of goedkeuring vraagt van de Raad van Commissarissen. Deze afspraken liggen vast in een besluit/reglement.

Periodiek wordt onderzocht of de procedures door interne controle op projectontwikkeling,

planmatig onderhoud en woningtoewijzing goed worden nageleefd. De resultaten hiervan worden voorgelegd aan het managementteam en de auditcommissie. In 2012 is gestart met een traject om de ‘verbijzonderde’ interne controle meer af te stemmen op de werkzaamheden die ook door de externe accountant worden verricht voor de controle van de jaarrekening.

Tot slot zijn de eerste stappen gezet voor het ontwikkelen van een normenkader op basis

waarvan de bestuurder een ‘in control’-verklaring op kan stellen en ondertekenen. De doelstelling van de ‘in control’- verklaring is dat wij aan onze stakeholders een redelijke mate van zekerheid willen bieden ten aanzien van: de effectiviteit en efficiency van haar processen; de tijdigheid en betrouwbaarheid van de (tussentijdse) interne en externe

verslaggeving; en het voldoen aan relevante wet- en regelgeving.

Om tot een ‘in control’-verklaring te komen hebben wij opdracht verstrekt aan het Nederlands Adviesbureau voor Risicomanagement (NAR) dit proces te begeleiden.

Informele organisatie Ook onze informele organisatie is van belang als het gaat om een goed werkend risicomanagement-systeem. Het gaat dan om de volgende zaken: Wij hebben een Raad van Commissarissen die op alle punten voldoet aan de eisen uit de

Governancecode. Onderdelen van de code staan regelmatig ter bespreking op de agenda van de RvC.

De RvC is kritisch in zijn rol als werkgever, toetser van beleid en adviseur. In 2012 zijn

weer stappen gezet om, op professionele wijze, in de informatiebehoefte van de Raad van Commissarissen te voorzien. De ontwikkeling van deze informatiebehoefte blijft ook een aandachtspunt voor 2013.

De RvC heeft een auditcommissie ingesteld die in 2012 drie keer bij elkaar is geweest.

Naast de behandeling van de begroting, periodieke rapportages en het jaarverslag is onder andere aandacht besteed aan de ontwikkelingen in de sector, de treasury, het risicomanagement, het informatiemanagement en de informatiebeveiliging.

Wij hebben een open bedrijfscultuur. Er is voldoende ruimte voor discussie over besluiten

die genomen moeten worden of activiteiten die we willen starten. Binnen het managementteam is het niet vreemd om elkaar aan te spreken. Ook in 2012 zijn weer de nodige discussies gevoerd.

76

Ook het middenmanagement is zich steeds beter bewust van de risico’s en de verantwoordelijkheid voor het handhaven van de vastgestelde beheersmaatregelen. Om dit risicobewustzijn verder aan te scherpen zijn in 2012 verschillende op risicomanagement gerichte bijeenkomsten georganiseerd. Hierbij zijn de managers, de afdelingshoofden en de staffunctionarissen betrokken.

Inmiddels is ook de optimalisatie van de fiscale processen (tax control framework)

geïmplementeerd. Voor 2013 staat de besluitvorming over horizontaal toezicht op de agenda.

In 2011 is een onderzoek uitgevoerd naar de algemene organisatierisico’s. Deze risico’s

zijn bekend en de noodzakelijke beheersmaatregelen zijn inmiddels getroffen. Evaluatie staat voor 2013 op de agenda.

In 2012 is het informatiebeveiligingsbeleid vastgesteld. Het uit dit beleid voortvloeiende

actieprogramma en de periodiek uit te voeren controles worden in 2013 opgepakt. In het kader van training en de bewustwording van risico’s worden in 2013 ook weer

activiteiten georganiseerd. In ieder geval staat een update over fiscaliteit en de uitrol van het investeringsstatuut op het programma.

Tenslotte worden op ad hoc basis onderzoeken uitgevoerd naar mogelijke risico’s die zich

min of meer spontaan aandienen. Goed werkend risicomanagementsysteem Geconcludeerd mag worden dat in onze organisatie sprake is van een goed werkend risicomanagementsysteem. Natuurlijk blijft verdere ontwikkeling ook in 2013 een speerpunt.

77

Risicoparagraaf In de volgende tabel zijn de grotere risico’s en de daarvoor getroffen beheersmaatregelen in beeld gebracht.

Bestaande risico's BeheersmaatregelenBeëindiging verhuur van vastgoed aan maatschappelijke partners met een relatief hoge jaarhuur. Leegstandsrisico met een grote financiële impact. Circa 8,2 miljoen euro van de jaarhuur in 2012 heeft betrekking op verhuring aan instellingen met een jaarhuur > € 25.000.

Afsluiten van huurcontracten met een lange looptijd; Jaarlijks overleg met partners over doelstellingen voor de komende jaren en financiële situatie.

Leegstand huurwoningen met een huurprijs > € 700. Leegstandsrisico met een relatief grote financiële impact

Maandelijks monitoren en indien noodzakelijk actie ondernemen.

Terugkoopverplichting van Koopgarant-woningen. Risico dat verkochte woningen op (de langere) termijn massaal aan HW Wonen worden aangeboden, zonder dat zij doorverkocht kunnen worden. Bijvoorbeeld door krimp

Inmiddels is het verkoopbeleid van HW Wonen geactualiseerd. Eén van de uitgangspunten van het geactualiseerde verkoopbeleid is om minder woningen ‘met koopgarant’ te verkopen. Hierdoor zal het risico afnemen. Daarnaast maandelijks de ontwikkelingen monitoren en indien noodzakelijk actie ondernemen.

Actief inspelen op deze omstandigheden vanuit de gedachte dat HW Wonen haar doelstellingen, onder de gegeven omstandigheden, zoveel als mogelijk wil realiseren, maar dat daarvoor een gezonde financiële basis noodzakelijk is; Het (verder) flexibiliseren van de werkorganisatie van HW Wonen.

Onduidelijke afspraken bij onverhoopte beëindiging van een samenwerking. Bijvoorbeeld bij de ontwikkeling van projecten

Toezicht op duidelijke beëindigingsartikelen in overeenkomsten

Het niet participeren in een project door HW Wonen waar andere maatschappelijke partners in de Hoeksche Waard wel positief tegenover staan. Dit bijvoorbeeld ingegeven vanuit een eigen opvatting van HW Wonen over de volkshuisvestelijke wenselijkheid van het project

Onderbouwde interne besluitvorming en goede externe communicatie

Continuïteit geautomatiseerd systeem. Uitval van het systeem kan leiden tot een slechtere bediening van onze huurders en andere stakeholders

Implementeren Ict-beveiligingsbeleid en bewaken/toetsen van getroffen beveiligingsmaatregelen op basis van intern controleplan.

Beveiliging data en informatie. Misbruik van data kan leiden tot vervelende situaties voor huurders en andere stakeholders van HW Wonen

Implementeren Ict-beveiligingsbeleid en bewaken/toetsen van getroffen beveiligingsmaatregelen op basis van intern controleplan.

Risico’s projectontwikkeling, met bijzondere aandacht voor:

Het te realiseren programma in relatie tot het strategisch voorraadbeleid en de geldende marktomstandigheden

Inzet projectteams en extern advies marktpartijen

Overschrijding van de vooraf goedgekeurde onrendabele top per object Bewaking door besluitvormingsdocumenten per fase; Daarnaast 3 keer per jaar een rapportage over de stand van zaken rondom alle (relevante) projecten.

(Snelle) veranderende maatschappelijke en economische omstandigheden in relatie tot het huidige productaanbod van HW Wonen. Bijvoorbeeld afnemende vraag naar koopwoningen, de wettelijke beperkingen op het gebied van de verhuur van woningen met een huur boven circa € 650 en de verhuurbaarheidsheffing.

78

Grondexploitatie Dam, Strijen:Voor de ontwikkeling van Dam wordt de grondexploitatie door de gemeente Strijen gevoerd. In de op 28 november 2006 getekende Projectontwikkelingsovereenkomst Dam is opgenomen dat HW Wonen het volledige risico op deze grondexploitatie draagt, met uitzondering van de grond voor de brede school. De gemeente neemt de kosten voor het oprichten van de brede school voor haar rekening.

De grondexploitatie voor Dam, fase 1 is inmiddels afgewikkeld. Op dit moment loopt de ontwikkeling van Dam fase 2. Het resterende saldo op de grondexploitatie bij de gemeente Strijen bedraagt circa € 1,7 miljoen. In dit bedrag zijn de aankoopbedragen van twee panden opgenomen die nog worden doorverkocht. De verwachte opbrengst voor deze panden bedraagt circa 400 duizend euro. Verwacht wordt dat de grondexploitatie uiteindelijk met een tekort van 1,3 miljoen euro zal worden afgesloten. Voor dit bedrag is in de jaarrekening een voorziening gevormd.

Grondexploitatie Wijk van je Leven/Tas, Puttershoek:

HW Wonen en de gemeente Binnenmaas dragen samen, ieder voor 50%, het risico voor de grondexploitatie van de Wijk van je Leven (fase 1 en 2). In 2011 is het afsprakenkader tussen de gemeente en HW Wonen geactualiseerd. Dit afsprakenkader is in november 2012 getekend. Op basis van de laatste door de gemeente Binnenmaas opgestelde berekeningen is de verwachting dat deze grondexploitatie kan worden afgesloten met een tekort van circa € 2 miljoen. Van dit bedrag zal dan € 600 duizend ten laste van HW Wonen komen. Uit simulatieberekeningen blijkt dat het risico voor HW Wonen groter is dan het bedrag waarvoor een voorziening is gevormd. De berekeningen geven aan dat HW Wonen mogelijk nog met een extra tekort van circa € 400 duizend geconfronteerd kan worden. Daarnaast heeft HW Wonen verschillende betalingen gedaan waarvan het nog onzeker is of deze in de toekomst worden terugverdiend. In dit kader is voor de Wijk van je Leven een voorziening gevormd van 2,1 miljoen euro. Deze voorziening is als volgt opgebouwd:

-              Bijdrage aankoop woonwinkel € 550.000

-              Afkoop bouwclaim € 430.000

-              Overige kosten € 120.000

-­‐              Tekort grondexploitatie € 1.000.000

Sportlaan, Strijen: Jaarlijks monitoring van de ontwikkelingen; Treffen van een voorzieningAan de Sportlaan heeft HW Wonen een kassenterrein van zo’n 3,2 ha gekocht voor de realisatie van woningen. In 2010 is de locatie opgenomen in de provinciale structuurvisie. De grond van het terrein met landbouwbestemming is op 1 januari 2013 getaxeerd op € 200 duizend. De getroffen voorziening bedraagt € 2,1 miljoen. Door de opname in de provinciale structuurvisie is het risico minder groot dat dit bedrag volledig gebruikt moet worden. Thomaskerk, Oud-Beijerland:HW Wonen heeft samen met Assink de Thomaskerk in Oud-Beijerland gekocht. HW Wonen participeert via haar ontwikkelings BV voor 50% in een vof, waarin de kerk is ondergebracht. Op dit moment is de verwachting dat de betreffende locatie niet met een positief rendement kan worden ontwikkeld.

Jaarlijkse monitoring van de ontwikkeling van de grondexploitatie bij de gemeente Strijen. De laatste actualisatie heeft per 31 december 2012 plaatsgevonden; Treffen van een voorziening; Bewaking door besluitvormingsdocumenten per fase

Jaarlijkse monitoring van de ontwikkeling van de grondexploitatie bij de gemeente Binnenmaas. De laatste actualisatie heeft per 31 december 2012 plaatsgevonden; Treffen van een voorziening; Bewaking door besluitvormingsdocumenten per fase

Jaarlijkse monitoring van de ontwikkelingen; Treffen van een voorziening

79

Diverse grondposities: Jaarlijks monitoring van de ontwikkelingen;

HW Wonen heeft voor circa € 10,8 miljoen aan grondposities in de boeken staan waar binnen een periode van vijf jaar plannen ontwikkeld zouden moeten worden. Gezien de huidige economische situatie is het onzeker of dat ook feitelijk in deze periode gaat gebeuren. In de jaarrekening 2012 is voor deze locaties een voorziening getroffen van circa € 6,8 miljoen.

Treffen van een voorziening

Uitvoering processen rondom projectontwikkeling, het onderhoud, de inkoop, de verkoop, de verhuur, de incasso, het betaalproces en de financiële verslaglegging

Functiescheiding, procuratiereglement, vastgestelde procesbeschrijvingen met beheersmaatregelen voor specifieke procesrisico's, regelmatige verbijzonderde interne controle per proces, beoordeling periodieke rapportages, jaarlijkse externe accountantscontrole.

Afzet te verkopen woningen uit bestaande voorraad. Risico van lagere directe opbrengst, waardoor de liquiditeitspositie onder druk kan komen te staan

Maandelijks monitoren en indien noodzakelijk actie ondernemen.

Onvoldoende vraag naar/afzet van nieuwbouw-koopobjecten. Per 31 december 2012 zijn er 19 woningen in aanbouw c.q. opgeleverd die nog niet zijn verkocht. Dit aantal is als volgt te specificeren:

Start bouw op basis van afzonderlijk MT-besluit (minimaal 70% verkocht)

Buitengewoon, Puttershoek 11 woningen Bevershoek, ’s-Gravendeel 7 woningen Oranjewijk Klaaswaal 1 woning

Maandelijkse monitoring, bespreking en indien noodzakelijk bijsturing. Vooralsnog betekent dit meestal dat woningen als huurwoning in de markt worden gezet. De 11 woningen in Buitengewoon staan op dit moment te huur en te koop.

Achterblijvende verkopen kunnen leiden tot een lagere directe-opbrengst, waardoor de liquiditeitspositie onder druk kan komen te staan.

Onvoldoende vraag naar/afzet van nieuwbouw-huurobjecten met een relatief hoge jaarhuur per object. Leegstandsrisico met een relatief grote financiële impact.

Monitoren en indien noodzakelijk bijsturing

Financierbaarheid van activiteiten in samenhang met veranderende wetgeving en beschikbaarheid van middelen. Risico dat activiteiten van HW Wonen niet (meer) kunnen worden gefinancierd

Monitoren en indien noodzakelijk bijsturing

Toenemende financiële druk door belastingen en heffingen waardoor herstructurering, realisatie van projecten en verbetermaatregelen en het uitvoeren van onderhoud onder druk kan komen te staan

Monitoren van ontwikkelingen en in beeld brengen van (financiële) gevolgen. Adequaat inspelen op nieuwe situatie door het treffen van maatregelen.

80

12.8 Ontwikkelingsmaatschappij Hoeksche Waard Verbindingen verbonden partijen Onze organisatie heeft een 100 procentbelang in de Ontwikkelingsmaatschappij Hoeksche Waard BV Deze B.V. is oorspronkelijk op 18 mei 2005 opgericht. Het maatschappelijk aandelenkapitaal bedraagt 90.000 euro. Het geplaatste kapitaal bedraagt 18.000 euro (180 gewone aandelen van nominaal 100 euro). De vennootschap is feitelijk gevestigd in Oud-Beijerland aan de Lamborghinilaan 4 en is ingeschreven in het handels-register van de Kamer van Koophandel in Rotterdam, onder nummer 24377907. Ultimo 2012 bedraagt het eigen vermogen van de Ontwikkelingsmaatschappij Hoeksche Waard BV 61.947 euro negatief. Het resultaat over 2012 bedraagt 26.094 euro negatief. Doel vennootschap Deze vennootschap heeft als doel: het verrichten van werkzaamheden als omschreven in het Besluit Beheer Sociale

Huursector (BBSH). De werkzaamheden worden uitsluitend verricht in de regio Zuid-Holland-Zuid;

het oprichten van, deelnemen in en het financieren van vennootschappen en ondernemingen;

het samenwerken met, het voeren van directie over en het verlenen van adviezen en andere diensten aan vennootschappen en ondernemingen;

het opnemen en verstrekken van geldleningen; het verstrekken van zekerheden voor schulden en andere verplichtingen van de

vennootschap of andere vennootschappen of ondernemingen die met haar in een groep verbonden zijn of derden;

het verkrijgen, exploiteren en vervreemden van industriële en intellectuele eigendomsrechten;

het verrichten van al hetgeen met het vorenstaande verband houdt of daartoe bevorderlijk kan zijn, alles in de ruimste zin van het woord, voor zover dit mogelijk is binnen de kaders van het BBSH.

Op 23 juli 2009 is de Ontwikkelingsmaatschappij Hoeksche Waard BV met Assink Vastgoed Projectontwikkeling B.V. bij akte een vennootschap onder firma aangegaan. Deze vennootschap heeft als doel het verwerven van gronden voor de ontwikkeling en realisatie van woningbouw en ander (commercieel) vastgoed, en al dat wat met het vorenstaande verband houdt in de ruimste zin van het woord. Door ons is een lening verstrekt aan de Ontwikkelingsmaatschappij Hoeksche Waard BV met een hoofdsom van 600.000 euro, rente vier procent, looptijd tot 30 oktober 2014. Van deze lening is ultimo 2012 591.676 euro opgenomen. Het doel van deze lening is een gezamenlijke aankoop met Assink Vastgoed Projectontwikkeling B.V. van het kerkgebouw aan de Graaf van Egmondstraat 48/ Margrietstraat 2 in Oud-Beijerland te financieren. Gezien de omvang en grootte van de deelneming Ontwikkelingsmaatschappij Hoeksche Waard BV is er niet geconsolideerd.

81

13 De jaarrekening 13.1 Balans per 31 december (na resultaatneming) (x € 1.000)

2012 2011Vaste activaMateriële vaste activaSociaal vastgoed in exploitatie 326.061 333.725Vastgoed in ontwikkeling bestemd voor eigen exploitatie 6.202 14.802Onroerende en roerende zaken ten dienste van de exploitatie 9.686 8.074

341.949 356.601VastgoedbeleggingenCommercieel vastgoed in exploitatie 55.221 50.580Onroerende zaken Verkocht onder Voorwaarden 33.382 24.886Vastgoed in ontwikkeling bestemd voor eigen exploitatie 1.196 746

89.799 76.212Financiële vaste activaDeelnemingen 0 0Leningen u/g 752 760Latente belastingvorderingen 12.490 12.887Totaal financiële vaste activa 13.242 13.647

Totaal vaste activa 444.990 446.460

Vlottende activaVoorraden 256 261

Vastgoed bestemd voor verkoop 1.800 262

Vastgoed in ontwikkeling bestemd voor verkoop 4.916 4.986

Onderhanden projecten -102 -978

VorderingenHuurdebiteuren 483 390Overige vorderingen 1.626 899Overlopende activa 148 159

Totaal vorderingen 2.257 1.448

Liquide middelen 4.358 1.436

Totaal vlottende activa 13.485 7.415

458.475 453.875

82

2012 2011Eigen vermogenOverige reserves 102.547 85.340Resultaat boekjaar -18.694 17.207

83.853 102.547

Egalisatierekening 312 341VoorzieningenVoorziening Latente belastingverplichtingen 375 406Voorziening onrendabele investering nieuwbouw 14.649 12.360Overige voorzieningen 477 376

15.501 13.142

Langlopende schuldenLeningen overheid 19.306 21.024Leningen kredietinstellingen 289.930 278.890Terugkoopverplichting woningen verkocht onder Voorwaarden 33.974 25.054

343.210 324.968

Kortlopende schuldenSchulden aan leveranciers 4.659 4.721Belastingen en premies sociale verzekeringen 3.243 479Overlopende passiva 7.697 7.677

15.599 12.877

458.475 453.875

83

13.2 Winst- en verliesrekening (x € 1.000)

Huidig Begroting Voorgaandboekjaar boekjaar boekjaar

2012 2012 2011

BedrijfsopbrengstenHuuropbrengsten 59.043 58.861 57.477Opbrengsten servicecontracten 1.836 2.000 1.626Netto verkoopresultaat vastgoedportefeuille 8.185 5.171 6.035Wijziging in onderhanden werk 1.651 0 3.891Geactiveerde productie eigen bedrijf 594 564 534Overige bedrijfsopbrengsten 710 16 416Som der bedrijfopbrengsten 72.019 66.612 69.979

----------------------------------------------------------------------------------

BedrijfslastenAfschrijvingen op (im)materiële vaste activa en vastgoedportefeuille 18.487 18.549 8.347Overige waardeveranderingen van (im)materiële vaste activa en vastgoedportefeuille 20.759 -7.080 8.651Erfpacht 5 4 4Lonen en salarissen 4.908 5.178 4.963Sociale lasten 736 722 684Pensioenlasten 808 968 920Onderhoudslasten 16.989 17.269 17.005Kosten uitbesteed werk 1.516 0 2.950Leefbaarheid 353 200 331Lasten servicecontracten 1.818 2.050 1.572Overige bedrijfslasten 8.944 8.596 9.064Som der bedrijfslasten 75.323 46.456 54.491

------------------------------------------------------------------------------

Bedrijfsresultaat -3.304 20.156 15.488

Financiële baten en lasten

Rentebaten en soortgelijke opbrengsten 1.261 1.537 1.189Rentelasten en soortgelijke kosten 13.099 13.495 13.057

Resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening voor belastingen -15.142 8.198 3.620

Belastingenresultaat uit gewone bedrijfsuitoefening -3.526 -964 13.611Resultaat deelnemingen -26 0 -24

Resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening na belastingen -18.694 7.234 17.207

Waarvan aandeel van derden 0 0 0Netto resultaat na belastingen -18.694 7.234 17.207

84

13.3 Kasstroomoverzicht (x € 1.000)

(volgens de directe methode)

Kasstroom uit operationele activiteitenOntvangsten: Ontvangsten van huurders 60.672 59.314 Ontvangsten van subsidiegevers 0 342 Ontvangsten van overige 709 950 Saldo ingaande kasstromen 61.381 60.606

Uitgaven: Betalingen aan werknemers -7.707 -6.567 Betalingen aan leveranciers onderhoud -18.452 -17.005 Betalingen uit hoofde van zakelijke lasten -3.072 -3.117 Betalingen aan overige -7.168 -7.500 Saldo uitgaande kasstromen -36.399 -34.188

Kasstroom uit bedrijfsoperaties 24.982 26.418

Ontvangen interest 37 1.189 Betaalde interest -12.737 -13.057

-12.700 -11.868 Kasstroom uit operationele activiteiten 12.282 14.550

Kasstroom uit investeringsactiviteitenMVA ingaande kasstroom Verkoopontvangsten bestaande huurwoningen 9.600 7.730 Verkoopontvangsten doorverkoop Koopgarantwoningen

824 0

Verkoopontvangsten nieuwbouw woningen 3.921 9.059 Totaal ingaande kasstroom MVA 14.345 16.789

MVA uitgaande kasstroom Nieuwbouw huurwoningen -20.267 -22.548 Woningverbetering huurwoningen -4.634 -1.976 Terugkoop Koopgarantwoningen -868 -131 Aankoop huurwoningen -747 -1.378 Nieuwbouw verkoop woningen -4.033 -5.821 Investeringen overig bezit -2.139 -358 Externe kosten bij verkoop bestaand bezit -347 -235 Totaal uitgaande kasstroom MVA -33.035 -32.447

Financiële vaste activa Ontvangsten -365 7.733 Uitgaven 372 -6.138 Saldo in- en uitgaande kasstromen FVA 7 1.595

Kasstroom uit investeringsactiviteiten -18.683 -14.063

Kasstroom uit financieringsactiviteitenIngaand Ontvangsten uit langlopende leningen 26.237 23.200

Uitgaand Aflossingen van langlopende leningen -16.915 -22.034

Kasstroom uit financieringsactiviteiten 9.322 1.166

Toename / afname geldmiddelen 2.921 1.653

20112012

85

13.4 Waarderingsgrondslagen Algemeen De activiteiten van HW Wonen, statutair gevestigd te Oud Beijerland ( Lamborghinilaan 4, 3261 ND) bestaan uit werkzaamheden die uitsluitend binnen de doelstelling op het gebied van de volkshuisvesting passen en omschreven zijn in het Besluit beheer sociale huursector (BBSH). Algemene grondslagen voor de opstelling van de jaarrekening De jaarrekening is opgesteld conform de richtlijnen van het Besluit Beheer Sociale Huursector (BBSH) en in overeenstemming met de verslaggevingsvoorschriften en bepalingen zoals weergegeven in Titel 9 van boek 2 van het Burgerlijk Wetboek, behoudens enkele uitzonderingen van specifieke aard. Deze uitzonderingen zijn opgenomen in richtlijn 645 van de Raad voor de Jaarverslaggeving. In deze richtlijn zijn onder meer modellen voor de balans en de winsten verliesrekening opgenomen en zijn voor de sector presentatie-,waarderings- en verslaggevingsvoorschriften geformuleerd. De waardering van activa en passiva en de bepaling van het resultaat vinden plaats op basis van historische kosten. Tenzij bij de desbetreffende grondslag voor de specifieke balanspost anders wordt vermeld, worden de activa en passiva gewaardeerd volgens het kostprijsmodel. Verwerking verplichtingen In de jaarrekening worden naast juridisch afdwingbare verplichtingen ook feitelijke verplichtingen verwerkt die kunnen worden gekwalificeerd als ‘intern geformaliseerd en extern gecommuniceerd’. Hiervan is sprake wanneer uitingen namens de corporatie zijn gedaan richting huurders, gemeenten en overige partners aangaande verplichtingen betreffende toekomstige herstructureringen en toekomstige nieuwbouwprojecten. Een feitelijke verplichting is gekoppeld aan het besluitvormingsproces van de corporatie rondom projectontwikkeling en herstructurering. Van een feitelijke verplichting is meestal sprake indien de formalisering van de definitief ontwerpfase en afgeleid het aanvragen van de bouwvergunning heeft plaatsgevonden. Baten en lasten worden toegerekend aan het jaar waarop ze betrekking hebben. Winsten worden slechts opgenomen voor zover zij op balansdatum zijn gerealiseerd. Verplichtingen en mogelijke verliezen die hun oorsprong vinden voor het einde van het verslagjaar, worden in acht genomen indien zij voor het opmaken van de jaarrekening bekend zijn geworden. Stelselwijzigingen Op 31 januari 2012 heeft de Raad voor de Jaarverslaggeving (RJ) de herziene Richtlijn 645 Toegelaten Instellingen volkshuisvesting gepubliceerd. Toepassing van deze Richtlijn is verplicht voor verslagjaren vanaf 2012. De belangrijkste wijzigingen ten opzichte van de Richtlijn versie 2005 zijn: het classificeren en kwalificeren van de onroerende zaken in exploitatie; het aanscherpen van het actuele waarde begrip voor het sociaal en commercieel

vastgoed; de methode van afschrijvingen; de verwerking van onroerende zaken verkocht onder voorwaarden (VOV); het opnemen van aangepaste modellen voor de balans en winst- en verliesrekening; de verwerking van de vennootschapsbelasting; het niet langer verplicht opnemen van een mutatie overzicht bedrijfswaarde in de

toelichting; geen specifieke voorgeschreven verwerking van de gecombineerde bouwprojecten; het is niet langer toegestaan de rentabiliteitswaardecorrectie op de leningenportefeuille

toe te passen.

86

In 2012 is op grond van de overgang naar de herziene RJ645 in de jaarrekening de volgende stelselwijziging doorgevoerd: De complexen zijn gedurende het verslagjaar, voor zover van toepassing, gesplitst in een

sociaal deel en een commercieel deel. Deze wijziging heeft geen aanpassing van het eigen vermogen per 1 januari 2012 tot gevolg gehad. Schattingswijzigingen Gedurende het verslagjaar is de afschrijvingsmethodiek van de materiële vaste activa in exploitatie gewijzigd van annuïtair naar lineair. Voor het kalenderjaar zijn hierdoor de afschrijvingslasten met circa 10 miljoen euro toegenomen. Door deze schattingswijziging verlopen de afschrijvingen vanaf heden lineair in plaats van progressief. Hierdoor zullen ook de komende jaren de afschrijvingslasten hoger liggen dan onder de annuïtaire methode. Wel neemt het verschil ieder jaar af, om uiteindelijk om te slaan in een jaarlijks in omvang toenemende lagere afschrijving. Ter bepaling van de minimumwaardering van het vastgoed in exploitatie werd tot en met 2011 een andere basis voor de actuele waarde, in casu bedrijfswaarde, gehanteerd dan vanaf 1 januari 2012. De rentabiliteitswaarde correctie wordt niet langer toegerekend, de restwaarde van de grond wordt conform de CFV-methodiek ingerekend in plaats van de het opnemen van de nominale historische uitgaafprijs en de minimum levensduur bij afwezigheid van andere concrete beleidsvoornemens is gewijzigd van 10 naar 15 jaar. Genoemde aanpassingen hebben een negatief effect op de afwaardering tot lagere bedrijfswaarde van sociaal vastgoed in exploitatie van circa 15 miljoen euro. In het kader van de bepaling van de bedrijfswaarde van de materiële vaste activa in exploitatie zijn schattingswijzigingen doorgevoerd die nader uiteengezet zijn in de toelichting (toelichting mutatie bedrijfswaarde). Presentatiewijziging In de herziene Richtlijn 645 zijn aangepaste modellen voor de balans en resultatenrekening voorgeschreven. In de balans is een aantal posten toegevoegd en voor de resultatenrekening biedt de herziene Richtlijn naast een uitgebreider categoriaal model tevens een functioneel model als alternatieve optie. Wij kiezen voor het categoriale model. Financiële instrumenten Onder financiële instrumenten worden zowel primaire financiële instrumenten, zoals vorderingen en schulden, als financiële derivaten verstaan. Voor de toelichting van primaire financiële instrumenten wordt verwezen naar de specifieke postgewijze toelichting. Binnen ons treasurybeleid dient het gebruik van financiële derivaten ter beperking van inherente rente-, looptijden- en marktrisico’s. Het gebruik van financiële derivaten is slechts toegestaan voor zover er een materieel verband met het belegde/gefinancierde vermogen kan worden gelegd en de toepassing ervan tot een positie van de totale leningen-/beleggingenportefeuille leidt die vergelijkbaar is met een positie zonder gebruik te maken van deze instrumenten Kredietrisico's worden gereduceerd door alleen zaken te doen met derden met een hoge kredietwaardigheid, waarbij voor elke entiteit vastgestelde limieten van kracht zijn.

87

Wij maken gebruik van financiële derivaten om het renterisico af te dekken. Voor de verwerking, waardering en resultaatbepaling passen wij met betrekking tot deze derivaten kostprijshedge-accounting toe op basis van generieke hedgedocumentatie. Het effectieve deel van financiële derivaten die zijn toegewezen voor kostprijshedge-accounting wordt tegen lagere kostprijs gewaardeerd. Voor het ineffectieve deel wordt het verschil tussen de kostprijs en de lagere reële waarde in de winst- en verliesrekening verwerkt. De reële waarde van de derivaten ultimo balansdatum is toegelicht onder Niet uit de balans blijkende rechten en plichten. Grondslagen voor de waardering van activa en passiva Sociaal vastgoed in exploitatie De oorspronkelijke investeringen in complexen worden gewaardeerd tegen verkrijgings- of vervaardigingsprijs onder aftrek van cumulatieve afschrijvingen en (naar verwachting duurzame) bijzondere waardeverminderingen. De verkrijgings- of vervaardigingsprijs wordt bepaald als de som van alle direct toe te rekenen uitgaven, eventueel vermeerderd met na-investeringen. Ook worden hierbij de rente tijdens de bouw op vreemd vermogen en direct toerekenbare interne kosten evenals transactiekosten geactiveerd. Voor zover verkregen subsidies zijn te kwalificeren als investeringssubsidie worden deze in mindering gebracht op de verkrijgings- of vervaardigingsprijs. De geactiveerde rente wordt berekend tegen de gemiddelde rentevoet over het totale vreemde vermogen. Voor onroerende zaken waarvoor specifieke financiering is aangetrokken wordt de interestvoet van deze specifieke financiering gehanteerd. Uitgaven na eerste verwerking (de zogeheten na-investeringen) die leiden tot een waardeverhoging van het actief worden aangemerkt als activeerbare kosten van vernieuwing. Uitgaven die betrekking hebben op toekomstige herstructureringen waarvan de feitelijke verplichtingen dan wel de in rechte afdwingbare verplichtingen zijn aangegaan, worden in de waardering betrokken. Herstructurering onderscheidt zich van renovatie door het verbeteren of vergroten van de oorspronkelijke capaciteit. Complexen worden gedefinieerd op basis van groepen van gelijksoortige activa (kasstroom genererende eenheid). Deze worden gedefinieerd op basis van onderkende productmarktcombinaties. HW Wonen kent de volgende productgroepen: eengezinswoningen, meergezinswoningen, maatschappelijk vastgoed, bedrijfsruimtes, winkels, parkeervoorzieningen en overig vastgoed.

88

Binnen deze productgroepen vindt een nadere onderverdeling naar bouwjaren plaats: gebouwd voor 1945; gebouwd tussen 1945 en 1959; gebouwd tussen 1960 en 1974; gebouwd tussen 1975 en 1990; gebouwd na 1990. Jaarlijks vindt toetsing plaats van de boekwaarde en bedrijfswaarde. De toetsing gebeurt op complexniveau. Een bijzonder waardeverminderingsverlies is het bedrag waarmee de boekwaarde de bedrijfswaarde duurzaam overschrijdt. Van duurzaamheid is sprake wanneer de verwachte bedrijfswaarde gedurende een periode van ten minste vijf jaar lager is dan de boekwaarde. De bedrijfswaarde wordt afhankelijk gesteld van de voorgenomen bestemming van complexen. De onroerende zaken kunnen voor langere of kortere termijn voor verhuur worden aangehouden. Als wordt vastgesteld dat een in het verleden verantwoorde bijzondere waardevermindering niet meer bestaat of is afgenomen wordt de toegenomen boekwaarde van de desbetreffende activa niet hoger gesteld dan de boekwaarde die bepaald zou zijn als er geen bijzondere waardevermindering voor het actief is verantwoord. De bedrijfswaarde wordt gevormd door de contante waarde van de geprognosticeerde kasstromen uit hoofde van toekomstige exploitatieopbrengsten en toekomstige exploitatielasten over de geschatte resterende looptijd van de investering. Daarbij wordt rekening gehouden met de voorgenomen bestemming en aard van het bezit. Onderscheid wordt gemaakt in woningen bestemd voor de verhuur, woningen bestemd voor de verkoop op korte en langere termijn en bedrijfsmatige/overige onroerende zaken. De kasstroomprognoses zijn gebaseerd op redelijke en onderbouwde veronderstellingen die de beste schatting van de directie weergeven van de economische omstandigheden die van toepassing zijn gedurende de resterende levensduur van het actief. De kasstromen zijn gebaseerd op de eind 2012 intern geformaliseerde meerjarenbegroting en bestrijken een periode van vijf jaar behoudens de verwachte kosten van planmatig onderhoud en overige contracten met een werkingsduur van meer dan vijf jaar. De kosten van planmatig onderhoud worden gebaseerd op de in de meerjaren onderhoudsbegroting(mjob) onderkende cycli per component. Voor latere jaren wordt uitgegaan van de verwachte gemiddelde groeivoeten voor inflatie, huurstijging en rente evenals genormeerde lastenniveaus. Bij de bedrijfswaardeberekening gelden de volgende uitgangspunten: jaarlijkse huurverhoging(woningen) 2013: 2,5 procent; vanaf 2014: 2,0 procent; jaarlijkse huurderving 1 procent; mutatiegraad van 6 procent en huurharmonisatie naar de vastgestelde streefhuur; inflatiepercentage loonkosten 2013 tot en met 2016: 2,25 procent

vanaf 2017: 3,0 procent; inflatiepercentage consumentenprijzen 2,0 procent; inflatiepercentage bouwkosten 2013 tot en met 2016: 2,25 procent

vanaf 2017: 3,0 procent ;

89

inflatiepercentage marktprijzen 2013: 3,0 procent; 2014: 1,5 procent 2015: 0,25 procent 2016: 0,5 procent 2017: 1,0 procent; vanaf 2018: 1,5 procent

kosten van planmatig onderhoud conform onderhoudsbegroting voor de eerstkomende 50 jaar;

een rekenrente van 5,25 procent voor WSW-geborgde woningen; een rekenrente van 5,25 procent voor niet-WSW-geborgde woningen, bedrijfsmatige en

overige onroerende zaken; de periode waarover contant gemaakt wordt loopt parallel met de geschatte resterende

levensduur van de complexen/investering (variërend van 0 tot 50 jaar) de minimale levensduur is gesteld op 15 jaar tenzij vanuit planvorming een kortere levensduur gerechtvaardigd is;

de verhuurdersheffing 2013 maakt onderdeel uit van de bedrijfswaarde; de heffingsbijdrage van het Centraal Fonds en de te betalen vennootschapsbelasting

maken geen deel uit van de bedrijfswaarde. Bij de bepaling van de bedrijfswaarde wordt niet langer rekening gehouden met de rentabiliteitswaardecorrectie van de bestaande leningenportefeuille en beleggingen. De rentabiliteitswaardecorrectie betreft het verschil tussen de contante waarde van de verwachte kasstromen uit hoofde van leningen en beleggingen en de waardering van deze posten op de balans. De verwachte opbrengstwaarde van woningen geoormerkt voor verkoop wordt gedefinieerd als de contante waarde van het bedrag dat kan worden verkregen bij vrijwillige verkoop binnen een verwachte termijn, onder aftrek van verkoopkosten die niet door de koper worden gedragen. Ter bepaling van dit bedrag worden als het noodzakelijk is taxaties uitgevoerd door onafhankelijke externe deskundigen of worden vergelijkbare onroerende zaken als referentie gehanteerd. Gegeven het feit dat verkopen hoofdzakelijk worden verricht in het kader van de financiering van onrendabele investeringen in nieuwbouw worden deze verkopen voor een periode van vijf jaar in de waardering betrokken. Daarmee wordt recht gedaan aan het voorwaardelijke karakter van de geoormerkte verkopen. De bepaling van de restwaarde van de grond opgenomen in de bedrijfswaarde vindt voor zover er nog geen herbestemming van de grond heeft plaatsgevonden plaats op basis van de WSW-regels. Vastgoed in ontwikkeling bestemd voor eigen exploitatie Hier gaat het om complexen in aanbouw die worden gewaardeerd tegen uitgaafprijzen en toegerekende kosten van het werkapparaat uit hoofde van voorbereiding, toezicht en directievoering onder aftrek van een bijzondere waardevermindering uit hoofde van te dekken stichtingskosten. Voorts wordt rente tijdens de bouw toegerekend. De geactiveerde rente wordt berekend tegen de gemiddelde rentevoet over het totale vreemde vermogen. Voor onroerende zaken waarvoor specifieke financiering is aangetrokken wordt de interestvoet van deze specifieke financiering gehanteerd. Als de bijzondere waardevermindering hoger is dan de waarde van de onroerende zaken in ontwikkeling, dan wordt de onroerende zaak op nihil gewaardeerd en wordt een voorziening aan de creditzijde van de balans opgenomen. Ingenomen grondposities worden onder deze post verwerkt tegen aanschafprijs en bijkomende kosten, tenzij uit taxaties blijkt dat de directe opbrengstwaarde van de grondposities (fors) lager is. Rentetoerekening vindt eerst plaats nadat ontwikkelactiviteiten zijn gestart.

90

Met betrekking tot zogeheten gecombineerde projecten wordt het aandeel van de koopwoningen verantwoord onder de post voorraad onderhanden werk, het aandeel huurwoningen wordt verantwoord onder de onroerende en roerende zaken in ontwikkeling. Voor wat betreft het onrendabele deel van het gecombineerde project wordt bij het aangaan van de verplichting het onrendabele deel, verminderd met het verwachte verkoopresultaat in de winst- en verliesrekening verantwoord onder de post overige waardeveranderingen (im)materiële vaste activa. Bij oplevering van het totale project wordt het verkoopresultaat zowel verantwoord onder de post verkoop onroerende zaken als onder de post overige waardeveranderingen (im)materiële vaste activa. Daarmee wordt de economische realiteit van de transactie het best zichtbaar gemaakt. Afschrijving vindt eerst plaats nadat de betreffende complexen in exploitatie zijn genomen. Onroerende en roerende zaken ten dienste van de exploitatie De onroerende en roerende zaken ten diensten van de exploitatie worden gewaardeerd op basis van aanschafwaarde onder aftrek van lineaire afschrijvingen. Niet aan de bedrijfsuitoefening dienstbare activa worden gewaardeerd tegen verwachte directe opbrengstwaarde. Vastgoedbeleggingen Vastgoedbeleggingen zijn onroerende zaken die worden aangehouden om huuropbrengsten, waardestijgingen of beide te realiseren. Vastgoedbeleggingen worden geclassificeerd als ‘vastgoedbeleggingen in exploitatie’ indien ze beschikbaar zijn voor verhuur. De vastgoedbeleggingen, daaronder begrepen vastgoedbeleggingen in ontwikkeling, worden gewaardeerd tegen verkrijgings- of vervaardingsprijs inclusief direct toerekenbare kosten, onder aftrek van lineaire afschrijvingen gedurende de verwachte toekomstige gebruiksduur en bijzondere waardeverminderingen. De algemene uitgangspunten van materiële vaste activa zijn ook van toepassing op vastgoedbeleggingen, tenzij hierna anders is vermeld.

 Commercieel vastgoed in exploitatie Het commercieel vastgoed in exploitatie omvat woningen in exploitatie met een huurprijs boven de huurtoeslaggrens, het bedrijfsmatig vastgoed (niet zijnde maatschappelijk vastgoed) en het overige commerciële vastgoed. HW Wonen waardeert haar commercieel vastgoed in exploitatie bij eerste verwerking tegen verkrijgings- of vervaardigingsprijs en daarna tegen kostprijs verminderd met afschrijvingen en bijzondere waardeverminderingen.

De overige uitgangspunten van Sociaal vastgoed in exploitatie zijn ook van toepassing op Commercieel vastgoed in exploitatie, met uitzondering van de invulling van de actuele waarde. Bij commercieel vastgoed in exploitatie is de reële waarde van toepassing in plaats van de bedrijfswaarde. De reële waarde welke wordt gehanteerd voor de toetsing van een eventuele bijzondere waardevermindering is gebaseerd op de actuele marktsituatie en omstandigheden per balansdatum en geeft de meest waarschijnlijke prijs weer die redelijkerwijs op balansdatum had kunnen worden verkregen. Toetsing van een eventuele bijzondere waardevermindering vindt plaats indien er aanwijzingen zijn dat zich mogelijk een dergelijke waardedaling heeft voorgedaan. In alle gevallen wordt tevens rekening gehouden met de contractuele verplichtingen van HW Wonen, zoals lopende huurcontracten. De waardebepalingen zijn uitgevoerd door externe taxateurs van taxatie-validatie instituten welke zijn erkend door de Stichting Taxaties en Validaties (STenV).

91

Onroerende zaken verkocht onder voorwaarden Onroerende zaken die in het kader van een regeling Verkoop onder Voorwaarden (VOV) zijn overgedragen aan een derde en waarvoor de woningcorporatie een terugkoopplicht kent worden aangemerkt als financieringsconstructie. De betreffende onroerende zaken worden gewaardeerd tegen actuele waarde, zijnde de met de koper overeengekomen contractprijs (eerste waardering), en daarna de marktwaarde op basis van VOV. Voor de in de regeling overeengekomen overdrachtswaarde wordt aan de creditzijde van de balans een terugkoopverplichting opgenomen. Deze terugkoopverplichting wordt jaarlijks gewaardeerd en getoetst aan de bij overdracht ontstane verplichting, rekening houdend met de contractvoorwaarden. In het kader van de verkoop van woningen onder voorwaarden heeft de corporatie een terugkoopverplichting die mede afhankelijk is van de ontwikkeling van de waarde van de woningen in het economisch verkeer. De terugkoopverplichting wordt jaarlijks gewaardeerd. Als de verwachting bestaat dat de terugkoop binnen één jaar plaatsvindt is de verplichting onder de kortlopende schulden verantwoord. Onroerende en roerende zaken in ontwikkeling Dit betreffen complexen in aanbouw die zijn bestemd om te worden ingezet als vastgoed in exploitatie zijnde een vastgoedbelegging. De waardering en verwerking van deze post is gelijk aan Vastgoed in ontwikkeling bestemd voor de eigen exploitatie niet zijnde een vastgoedbelegging zoals beschreven onder Sociaal vastgoed in exploitatie. Deelnemingen Deelnemingen in groepsmaatschappijen en overige deelnemingen waarin invloed van betekenis kan worden uitgeoefend worden gewaardeerd volgens de nettovermogenswaardemethode. Invloed van betekenis wordt in ieder geval verondersteld aanwezig te zijn bij een aandeelhoudersbelang van meer dan 20 procent. De nettovermogenswaarde wordt berekend volgens de grondslagen die gelden voor deze jaarrekening. Als de waardering van een deelneming volgens de nettovermogenswaarde negatief is, wordt deze op nihil gewaardeerd. Als en voor zover onze organisatie in deze situatie geheel of ten dele instaat voor de schulden van de deelneming respectievelijk het stellige voornemen heeft de deelneming tot betaling van haar schulden in staat te stellen wordt een voorziening getroffen. Deelnemingen waarin geen invloed van betekenis kan worden uitgeoefend worden gewaardeerd tegen verkrijgingsprijs of, als hiertoe aanleiding bestaat, een lagere waarde.

92

Er is afgezien van het consolideren in onze jaarrekening van de 100 procent deelneming Ontwikkelingsmaatschappij Hoekse Waard BV. Dit op grond van het feit dat het belang van deze dochter is te verwaarlozen op het geheel conform artikel 407 lid 1a BW 2 titel 9. De boekwaarde van de deelneming en het resultaat van de deelneming zijn wel verwerkt in onze jaarrekening 2012 . Overige financiële vaste activa De overige financiële vaste activa, die bestemd zijn om de uitoefening van de werkzaamheid van de onderneming duurzaam te dienen, worden gewaardeerd tegen verkrijgingsprijs of lagere marktwaarde. Als er bij de verstrekking van leningen of de verwerving van obligaties sprake is van disagio of agio, wordt dit gedurende de looptijd ten gunste respectievelijk ten laste van het resultaat gebracht. De onder financiële vaste activa opgenomen overige vorderingen omvatten leningen die tot de vervaldag worden aangehouden. Deze vorderingen worden gewaardeerd tegen de geamortiseerde kostprijs. Voorraden Waardering van voorraden grond- en hulpstoffen vindt plaats tegen laatst betaalde inkoopprijzen. Ook wordt rekening gehouden met een aftrek voor mogelijke incourantheid gebaseerd op verwachte lagere marktwaarde. Vastgoed in ontwikkeling bestemd voor verkoop De onverkochte woningen uit projectontwikkeling worden gewaardeerd op vervaardigingsprijs of lagere opbrengstwaarde. De vervaardigingsprijs omvat alle kosten die samenhangen met de verkrijging of vervaardiging, als ook gemaakte kosten om de voorraden op hun huidige plaats en in hun huidige staat te brengen. In de kosten van vervaardiging zijn begrepen directe loonkosten en toeslagen voor aan de productie gerelateerde indirecte vaste en variabele kosten ook toegerekende rente. De opbrengstwaarde is de geschatte verkoopprijs onder aftrek van direct toerekenbare verkoopkosten. Bij de bepaling van de opbrengstwaarde wordt rekening gehouden met de incourantheid van de voorraden. Onderhanden projecten Het onderhanden werk uit hoofde van onderhanden projecten in opdracht van derden wordt gewaardeerd tegen de vervaardigingsprijs, zijnde directe materiaal- en arbeidskosten, direct toerekenbaar uitbesteed werk en overige externe kosten inclusief een opslag voor aan de productie gerelateerde indirecte vaste en variabele kosten. Als voor te vervaardigen materiële vaste activa noodzakelijkerwijs een aanmerkelijke hoeveelheid tijd nodig is om deze gebruiksklaar te maken worden rentekosten opgenomen in de vervaardigingsprijs. Voor de projecten, waarbij de winst op de al verrichte prestaties op verantwoorde wijze kan worden bepaald, wordt de winst aan het boekjaar toegerekend naar de mate waarin de verrichte prestaties hun aandeel hebben gehad in het totaal van de voor het project te verrichten prestaties. De voortgang van projecten wordt bepaald op basis van de kostprijs van het verrichte werk in relatie tot de verwachte kostprijs van het project als geheel. Winstneming geschiedt met inachtneming van de daadwerkelijke gerealiseerde verkoopcontracten. Als de winst niet op verantwoorde wijze kan worden bepaald wordt deze winst verantwoord in het boekjaar waarin het project wordt opgeleverd. In geval van meerjarige complexe projecten wordt niet eerder winst verantwoord dan nadat een projectvoortgang is bereikt waarbij een verantwoorde inschatting van de projectwinst kan worden gemaakt. Voorzieningen voor verwachte verliezen worden genomen in de periode waarin komt vast te staan dat er sprake is van verliesgevende projecten. Verder zijn op de post onderhanden projecten de gedeclareerde termijnen en vooruit ontvangen betalingen in mindering gebracht. Gedeclareerde termijnen die de waardering van een individueel project overtreffen worden als passiefpost onder de kortlopende schulden opgenomen.

93

Vorderingen Waardering vindt plaats tegen nominale waarde rekening houdend met een voorziening voor mogelijke oninbaarheid. Liquide middelen Liquide middelen bestaan uit kas, banktegoeden en deposito’s met een looptijd korter dan twaalf maanden. Rekening-courantschulden bij banken zijn opgenomen onder schulden aan kredietinstellingen onder kortlopende schulden. Egalisatierekening (Verzilverd Wonen) De kortingen bij aankoop van woningen in het kader van ‘Verzilverd Wonen’ worden toegevoegd aan de egalisatierekening. De snelheid waarmee de bedragen de komende jaren aan het resultaat worden toegerekend is afhankelijk van de leeftijd van de verkopers die een levenslang woonrecht hebben verkregen. Voorzieningen Voorzieningen worden gevormd voor in rechte afdwingbare of feitelijke verplichtingen en verliezen die op balansdatum bestaan waarbij het waarschijnlijk is dat een uitstroom van middelen noodzakelijk is en waarvan de hoogte redelijkerwijs kan worden geschat. Voorzieningen worden tegen nominale waarde opgenomen. Latente belastingvorderingen en verplichtingen Een voorziening voor latente belastingvorderingen en verplichtingen wordt getroffen met behulp van de verplichtingenmethode voor tijdelijke verschillen tussen de boekwaarde van activa en verplichtingen en hun belastinggrondslag, en ook wanneer er sprake is van voorwaartse verrekenbare verliescompensatie. De berekening van de latente belastingvorderingen en verplichtingen geschiedt tegen de op het einde van het verslagjaar geldende belastingtarieven of tegen de in komende jaren geldende tarieven, voor zover al bij wet vastgesteld. Latente belastingvorderingen en verplichtingen binnen dezelfde fiscale eenheid worden alleen gesaldeerd als wij daartoe een afdwingbaar recht hebben en het voornemen hebben om op netto basis af te rekenen. Latente belastingvorderingen, met inbegrip van die voortvloeiend uit voorwaartse verliescompensatie, worden gewaardeerd tegen nominale waarde als het waarschijnlijk is dat er fiscale winst beschikbaar zal zijn waarmee verliezen kunnen worden gecompenseerd en verrekeningsmogelijkheden kunnen worden benut. Latente belastingvorderingen zijn opgenomen onder de vorderingen, latente belastingverplichtingen zijn opgenomen onder de voorzieningen. Voorziening onrendabele investeringen nieuwbouw Voor verwachte verliezen als gevolg van onrendabele investeringen nieuwbouw wordt een voorziening gevormd. Onder verwachte verliezen wordt in dit verband verstaan de netto contante waarde van alle investeringsuitgaven minus aan deze investering toe te rekenen ontvangsten. Indien de bijzondere waardevermindering hoger is dan de waarde van de onroerende zaken in ontwikkeling, dan wordt de onroerende zaak op nihil gewaardeerd en wordt een voorziening aan de creditzijde van de balans opgenomen. Overige voorzieningen De overige voorziening wordt onder meer gevormd ter dekking van opgebouwde rechten inzake jubileumuitkeringen en van toekomstige verplichtingen op het gebied van loopbaanontwikkeling waarvoor medewerkers met een dienstverband bij onze organisatie op grond van de cao Woondiensten een budget beschikbaar gesteld krijgen. De voorziening is gewaardeerd op basis van nominale waarde en is gebaseerd op de jaarlijkse toekenning minus bestedingen in dat jaar.

94

Verder is onder de overige voorzieningen een voorziening opgenomen inzake nog te verrekenen (pro-rata) Btw-afdrachten . Deze voorziening wordt jaarlijks herberekend als gevolg van gewijzigde pro-rata percentages. Als laatste is het negatieve saldo van de boekwaarde van de deelneming in de Ontwikkelingsmaatschappij Hoekse Waard BV opgenomen onder de overige voorzieningen. Langlopende schulden Langlopende schulden worden gewaardeerd tegen de kostprijs, zijnde het ontvangen bedrag rekening houdend met agio of disagio. Wij maken gebruik van financiële derivaten om het renterisico af te dekken. Voor de verwerking, waardering en resultaatbepaling past HW Wonen met betrekking tot deze derivaten kostprijshedge-accounting toe op basis van op basis van individuele documentatie per individuele hedgerelatie. en documenteert de wijze waarop de hedgerelaties passen in de doelstellingen van het risicobeheer, de hedgestrategie en de verwachting aangaande de effectiviteit van de hedge. Bij het aangaan van een renteswap is de reële waarde(en de kostprijs) van een renteswap nihil. De positieve dan wel negatieve ontwikkelingen in de reële waarde gedurende de looptijd van een rente-swap worden niet verwerkt in de jaarrekening. Gedurende de looptijd wordt een renteswap gewaardeerd tegen de kostprijs (nihil). Kostprijshedge-accounting: Beleid ter beheersing financiële risico’s: HW Wonen wenst het renterisico te beheersen,

zodat deze binnen de normen van het WSW blijft Hedge-strategie: Met behulp van derivaten worden wijzigingen in te betalen rente

afgedekt. Hedge risico: HW Wonen dekt het risico af van wijzigingen in kasstromen voortvloeiende

uit rentebetalingen van huidige en toekomstige leningen. Terugkoopverplichting Verkopen onder voorwaarden Onder de langlopende schulden is de verplichting verkoop onder voorwaarden opgenomen. Deze is bepaald op de contractwaarde van de terugkoopverplichting rekening houdende met de geschatte waardeontwikkeling van het actief. De waardeverandering van de terugkoopverplichting is onderdeel van de Overige waardeveranderingen van (im)materiële vaste activa in de winst- en verliesrekening. Overige activa en passiva Voor zover in het bovenstaande niet anders is aangegeven worden activa en passiva gewaardeerd op nominale waarde. Hierbij wordt op vorderingen, als dit noodzakelijk is, een voorziening wegens mogelijke oninbaarheid in mindering gebracht. Grondslagen voor bepaling van het resultaat Algemeen Het resultaat wordt bepaald als verschil tussen de opbrengstwaarde van de geleverde prestaties en de kosten en andere lasten over het jaar. De resultaten op transacties worden verantwoord in het jaar waarin zij zijn gerealiseerd; verliezen zodra zij voorzienbaar zijn.

95

Opbrengstverantwoording Opbrengsten uit de levering van goederen worden verwerkt zodra alle belangrijke rechten en risico’s met betrekking tot de eigendom van de goederen zijn overgedragen aan de koper. Opbrengsten uit de levering van diensten geschieden naar rato van de geleverde prestaties, gebaseerd op de verrichte diensten tot aan de balansdatum in verhouding tot de in totaal te verrichten diensten. Opbrengsten met betrekking tot onderhanden projecten in opdracht van derden bestaan uit de contractueel overeengekomen tegenprestaties, meer- en minderwerk en claims en vergoedingen voor zover het waarschijnlijk is dat die opbrengsten zullen worden gerealiseerd en betrouwbaar kunnen worden vastgesteld. Bijzondere posten Bijzondere posten zijn baten of lasten die behoren tot de gewone bedrijfsuitoefening, maar op grond van de aard, omvang of het incidentele karakter afzonderlijk worden toegelicht, teneinde een goed inzicht te geven in het resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening van de corporatie en vooral de ontwikkeling daarin. Bijzondere posten worden met het oog op de analyse en de vergelijkbaarheid van de resultaten zoveel als mogelijk naar aard en omvang afzonderlijk en niet gesaldeerd toegelicht. Huuropbrengsten De jaarlijkse huurverhoging is van overheidswege gebonden aan een maximum. Voor het verslagjaar 2012 bedroeg dit maximumpercentage 2,3 procent. Netto verkoopresultaat vastgoedportefeuille De post netto verkoopresultaat vastgoedportefeuille betreft het saldo van de behaalde verkoopopbrengst minus de eventuele Koopgarant korting en de boekwaarde (bestaand bezit) danwel de vervaardigingsprijs minus de eventuele Koop-garant korting (projecten voor derden). Winsten worden verantwoord op het moment van levering (passeren transportakte). Eventuele verliezen op nieuwbouw koop-projecten worden verantwoord zodra deze voorzienbaar zijn. Wijziging in onderhanden werk De post wijziging in onderhanden werk wordt gevormd door de toegerekende kosten van de inkoopwaarde op onderhanden werken voor derden verminderd met van de reeds ontvangen verkooptermijnen. Winst op onderhanden werken voor derden wordt genomen voor het gedeelte van de verwachte winst dat overeenkomt met het uitgevoerde deel van het werk. Geactiveerde productie eigen bedrijf De toe te rekenen interne directe kosten en rente in het kader van voorfinanciering ten behoeve van onroerende zaken in ontwikkeling worden hieronder verantwoord. Afschrijvingen op (im)materiële vaste activa en vastgoedportefeuille De afschrijvingen op (im)materiële vaste activa worden gebaseerd op basis van de verkrijgings- of vervaardigingsprijs. Afschrijvingen vinden plaats volgens de lineaire methode op basis van de geschatte economische levensduur. Met een mogelijke restwaarde wordt geen rekening gehouden.

96

Overige waardeveranderingen (im)materiële vaste activa en vastgoedportefeuille De overige waardeveranderingen worden gebaseerd op de waardering van de betreffende activaposten. De onder deze post verantwoorde bedragen hebben betrekking op een afboeking dan wel terugneming van een bijzondere waardevermindering. Deze bijzondere waardevermindering ontstaat door een jaarlijkse toets van de reële waarde ten opzichte van de waarde gebaseerd op boekwaarde. Ook de onrendabele top van de “onroerende zaken in ontwikkeling” wordt hier verantwoord. Lonen en salarissen Lonen, salarissen en sociale lasten worden op grond van de arbeidsvoorwaarden verwerkt in de winst-en-verliesrekening voor zover ze verschuldigd zijn aan werknemers. Pensioenlasten Wij hebben een toegezegd-pensioenregeling bij het bedrijfstakpensioenfonds (SPW). Hierbij is een pensioen toegezegd aan personeel op de pensioengerechtigde leeftijd, afhankelijk van leeftijd, salaris en dienstjaren. Deze toegezegd-pensioenregeling is verwerkt als er sprake is van een toegezegde bijdrageregeling. Voor de pensioenregeling betalen wij op verplichte, contractuele of vrijwillige basis premies aan pensioenfondsen en verzekeringsmaatschappijen. Behalve de betaling van premies hebben wij geen verdere verplichtingen uit hoofde van deze pensioenregelingen. Wij hebben in geval van een tekort bij het fonds geen verplichting tot het voldoen van aanvullende bijdragen anders dan hogere toekomstige premies. De premies worden verantwoord als personeelskosten als deze verschuldigd zijn. Vooruitbetaalde premies worden opgenomen als overlopende activa als deze tot een terug storting leiden of tot een vermindering van toekomstige betalingen. Lasten onderhoud Onder deze post worden alle direct aan het verslagjaar toe te rekenen kosten van onderhoud verantwoord. Van toerekenbaarheid is sprake als de daadwerkelijke werkzaamheden in het verslagjaar hebben plaatsgevonden. Aangegane verplichtingen waarvan de werkzaamheden nog niet zijn uitgevoerd op balansdatum worden verwerkt onder de niet uit de balans blijkende verplichtingen. Kosten voor periodiek groot onderhoud worden ten laste gebracht van het resultaat op het moment dat deze zich voordoen. Het klachten- en mutatieonderhoud wordt onderscheiden in kosten van derden en eigen dienst, en ook de kosten van het materiaalverbruik. In de winst-en-verliesrekening zijn de kosten van de eigen dienst opgenomen bij de kostensoort salarissen en sociale lasten. De lasten van onderhoud onderscheiden zich van activeerbare kosten door het feit dat er geen sprake is van een waarde verhoging van het actief. Kosten uitbesteed werk Het saldo van directe projectkosten, rentelasten toegerekende personele lasten en andere onderhanden werk gerelateerde lasten, wordt jaarlijks toegerekend aan de diverse onderhanden projecten. Zoveel mogelijk worden gedurende het jaar de direct aan de projecten toerekenbare kosten ten behoeve van die projecten geboekt (kosten activering). De toegerekende personele lasten, worden aan de diverse projecten toegerekend op basis van de urenverantwoording van de projectmedewerkers. Al ontvangen verkooptermijnen worden in mindering gebracht op de kosten uitbesteed werk. Overige bedrijfslasten De overige bedrijfslasten worden toegerekend aan het verslagjaar waarop zij betrekking hebben.

97

Aandeel in het resultaat van niet-geconsolideerde ondernemingen Als resultaat van deelnemingen waarin invloed van betekenis wordt uitgeoefend op het zakelijke en financiële beleid, wordt opgenomen het aan de vennootschap toekomende aandeel in het resultaat van deze deelnemingen. Dit resultaat wordt bepaald op basis van de bij Ontwikkelingsmaatschappij Hoeksche Waard BV geldende grondslagen voor waardering en resultaatbepaling. Belastingen Vanaf 1 januari 2008 is onze organisatie integraal belastingplichtig geworden voor de vennootschapsbelasting. Corporaties zijn sindsdien verplicht over hun integrale activiteiten vennootschapsbelasting te betalen. Aedes en de Belastingdienst hebben het overleg over de interpretatie en toepassing van de vennootschapsbelastingplicht waarmee corporaties sinds 1 januari 2008 te maken hebben afgerond. Een en ander is vastgelegd in een vaststellingsovereenkomst (VSO). In deze VSO zijn specifieke bepalingen opgenomen met betrekking tot de waardering van posten op de fiscale openingsbalans en de wijze van resultaat name. De belasting over het resultaat wordt berekend over het resultaat voor belastingen in de winst-en-verliesrekening, rekening houdend met beschikbare fiscaal compensabele verliezen uit voorgaande boekjaren (voor zover niet opgenomen in de latente belastingvorderingen) en vrijgestelde winstbestanddelen en na bijtelling van niet-aftrekbare kosten. Ook wordt rekening gehouden met wijzigingen die optreden in de latente belastingvorderingen en latente belastingschulden uit hoofde van wijzigingen in het te hanteren belastingtarief. Deze last is in de resultatenrekening opgenomen. Rentebaten en rentelasten Rentebaten en rentelasten worden tijdsevenredig verwerkt. Rentelasten worden geactiveerd voor kwalificerende activa gedurende de periode van vervaardiging van een actief, indien het een aanmerkelijke hoeveelheid tijd vergt om het actief gebruiksklaar of verkoopklaar te maken. De te activeren rente wordt berekend op basis van de verschuldigde rente over specifiek voor de vervaardiging opgenomen leningen en van de gewogen rentevoet van leningen die niet specifiek aan de vervaardiging van het actief zijn toe te rekenen, in verhouding tot de uitgaven en periode van vervaardiging. Grondslagen voor de opstelling van het kasstroomoverzicht Het kasstroomoverzicht wordt opgesteld volgens de directe methode. De geldmiddelen in het kasstroomoverzicht bestaan uit liquide middelen. Winstbelastingen, ontvangen interest en ontvangen dividenden worden opgenomen onder de kasstroom uit operationele activiteiten. Betaalde interest en betaalde dividenden worden eveneens opgenomen onder de kasstroom uit operationele activiteiten. De verkrijgingsprijs van verworven groepsmaatschappijen wordt opgenomen onder de kasstroom uit investeringsactiviteiten, voor zover betaling in geldmiddelen heeft plaatsgevonden. Hierbij worden geldmiddelen aanwezig in deze groepsmaatschappijen afgetrokken van de aankoopprijs. Transacties waarbij geen ruil van geldmiddelen plaatsvindt, waaronder financiële leasing, worden niet in het kasstroomoverzicht opgenomen. De betaling van de leasetermijnen uit hoofde van het financiële leasecontract wordt voor het gedeelte dat betrekking heeft op de aflossing als een uitgave uit financieringsactiviteiten aangemerkt en voor het gedeelte dat betrekking heeft op de interest als een uitgave uit operationele activiteiten.

98

13.5 Toelichting op balans

Materiële vaste activa

De mutaties in de materiële vaste activa zijn in het volgende schema samengevat:

Sociaal Sociaal Onroerende Totaal Totaalvastgoed vastgoed en roerende huidig vorig

in in zaken ten boekjaar boekjaarexploitatie ontwikkeling dienste van de

exploitatie

Stand per 1 januariVerkrijgingsprijzen 470.280 42.293 11.700 524.273 502.037Cumulatieve afschrijvingen en waardeveranderingen -136.555 -27.491 -3.626 -167.672 -158.110

Boekwaarden 333.725 14.802 8.074 356.601 343.927

Mutaties in 2012

Investeringen 3.344 24.427 2.503 30.274 26.421Desinvesteringen -4.036 -103 -4.139 -5.537 Afschrijvingen -13.543 -579 -14.122 -7.563 Waardeveranderingen -16.772 -13 - -16.785 -4.969 Overboekingen 25.658 -33.014 - -7.356 1.352Correctie afschrijving -2.315 -208 -2.523 2.970

Saldo -7.664 -8.600 1.612 -14.652 12.673

Stand per 31 decemberVerkrijgingsprijzen 495.246 33.706 14.100 543.052 524.273Cumulatieve afschrijvingen en waardeveranderingen -169.185 -27.504 -4.413 -201.102 -167.672

Boekwaarden 326.061 6.202 9.686 341.949 356.601

Vastgoedbeleggingen

De mutaties in de materiële vaste activa zijn in het volgende schema samengevat:

Commercieel Onroerende Commercieel Totaal Totaalvastgoed en roerende vastgoed huidig vorig

in verkocht onder in boekjaar boekjaarexploitatie voorwaarden ontwikkeling

Stand per 1 januariVerkrijgingsprijzen 56.640 25.864 746 83.250 72.397Cumulatieve afschrijvingen en waardeveranderingen -6.060 -978 0 -7.038 -2.723

Boekwaarden 50.580 24.886 746 76.212 69.674

Mutaties in 2012

Investeringen 162 10.101 1.375 11.638 9.532Desinvesteringen -135 -135 -139 Afschrijvingen -1.742 -1.742 -778 Waardeveranderingen 1.562 -1.605 -835 -876 -3.538 Overboekingen 4.794 -90 4.703 1.461Correctie afschrijving 0 0 0

Saldo 4.641 8.496 450 13.587 6.538

Stand per 31 decemberVerkrijgingsprijzen 61.461 35.965 2.031 99.457 83.250Cumulatieve afschrijvingen en waardeveranderingen -6.240 -2.583 -835 -9.658 -7.038

Boekwaarden 55.221 33.382 1.196 89.799 76.212

99

Afschrijvingsmethode en termijnen

De afschrijvingstermijnen en gevolgde systematiek luiden als volgt :● Grond geen afschrijvingen● Stichtingskosten (woningen) lineair 50 jaar● Stichtingskosten (zorgvastgoed) lineair 40 jaar● C.V. installaties lineair 25 jaar● Liftinstallaties lineair 15/20 jaar● Warmwatervoorziening lineair 15 jaar● Isolatie lineair 25 jaar● Aanpassingen miva lineair 20 jaar● Garages lineair 50 jaar● Bedrijfsruimten lineair 40 jaar● Kantoorpand lineair 25 jaar● Overige zaken lineair 10 jaar

De actuele waarde van de onroerende en roerende zaken in exploitatie gebaseerd op bedrijfswaarde bedraagt € 528 miljoen (inclusief restwaarde grond); uitgesplitst in sociaal en commercieel vastgoed respectievelijk € 461 en € 67 miljoen. Ten opzicht van voorgaand verslagjaar is de bedrijfswaarde met € 1,7 miljoen toegenomen. Voor de toelichting op deze mutatie wordt verwezen naar de toelichting op de winst- en verliesrekening.

Door HW Wonen is een verkoopplan opgesteld waarin per 31 december 2012 totaal 1.475 woningen voor verkoop zijn geoormerkt. De bedrijfswaarde van deze onroerende zaken bedraagt € 90,2 miljoen. De boekwaarde bedraagt ultimo het verslagjaar € 29,5 miljoen.

De marktwaarde van de onroerende en roerende zaken in exploitatie bedraagt € 1.043 miljoen; uitgesplitst in sociaal en commercieel vastgoed respectievelijk € 974 en € 69 miljoen. De marktwaarde van het vastgoed in exploitatie is gebaseerd op een waardering door een onafhankelijke en ter zake kundige taxateur. De bepaling van de marktwaarde wordt uitgevoerd volgens de richtlijnen van IPD-aeDex, waarbij jaarlijks 1/3 van het woningbezit en 100% van het maatschappelijk / bedrijfsonroerend goed door een extern taxateur wordt getaxeerd.

Het onroerend goed is nagenoeg in zijn geheel gefinancierd met gemeenteleningen of met leningen onder overheidsgarantie. Ten gunste van de gemeente Oud-Beijerland is een positieve hypotheekverklaring afgegeven groot € 5,8 miljoen.

De activa zijn verzekerd tegen een schade van maximaal € 15 miljoen per gebeurtenis. Premieverrekening vindt plaats tegen een vast bedrag per woning, per jaar. De bedrijfsruimten zijn verzekerd tegen aanschaf c.q. voorbrengingskosten. De verzekerde som op basis van herbouwwaarde op de balansdatum bedraagt € 112 miljoen.

In het boekjaar werd terzake van onroerende zaken in ontwikkeling en verloop projecten een bedrag van totaal € 1.197.322,- aan bouwrente geactiveerd. Bij niet-specifiek gefinancierde nieuwbouwprojecten werd een gemiddelde rentevoet gehanteerd van 4,0%.

Per balansdatum waren verplichtingen aangegaan met betrekking tot materiële vaste activa voor een bedrag van € 14,5 miljoen. Ingebruikname zal in de volgende boekjaren plaatsvinden

Financiële vaste activa

De mutaties in de financiële vaste activa zijn in het volgende schema samengevat:

Deelnemingen Leningen u/g Latente Totaal Totaalbelasting- huidig vorig

vorderingen boekjaar boekjaar

Stand per 1 januariBoekwaarden 0 759 12.888 13.647 9.494

Mutaties in 2012Investeringen 0 0 0Desinvesteringen 0 - Afschrijvingen / aflossingen -7 -7 -1.960 Waardeveranderingen 26 26 24 Terugneming van waardeverminderingen 0 - Resultaat deelnemingen -26 -26 -24 Verrekenbare tijdelijke verschillen -398 -398 6.113

Totaal mutaties 0 -7 -398 -405 4.153

Stand per 31 december Boekwaarden 0 752 12.490 13.242 13.647

De deelnemingen betreffen :Aandeel Resultaat Nettovermogens-

boekjaar waarde per31-12-2012

Ontwikkelingsmaatschappij Hoeksche Waard B.V. 100% -26 -62

100

Voorraden2012 2011

Onderhoudsmaterialen 256 261Af: voorziening wegens incourantheid - - Totaal voorraad materialen 256 261

Vastgoed bestemd voor verkoop

Nieuwbouw: 12 woningen project Buitengewoon in Puttershoek 1.800 130Terugkoop 1 Koopgarantwoning Bakhuis in Oud-Beijerland - 131

1.800 262Vastgoed in ontwikkeling bestemd voor verkoop

2012 2011Stand per 1 januari 4.986 5.939

Gedeclareerde termijnen - 800- Verkopen boekjaar - 1.258- Betaalde kosten 3.077 2.500 Overboeking van MVA in ontwikkeling 12 583 Overboeking naar onderhanden werk 1.205- 1.672-

6.870 5.292 Gevormde voorziening 1.954- 306-

Stand per 31 december 4.916 4.986

Dit betreffen koopwoningen die per 31 december 2012 in ontwikkeling zijn maar nog niet zijn verkocht.

Onderhanden werk2012 2011

Stand per 1 januari 978- 48

Gedeclareerde termijnen 1.932- 4.869- Verkopen boekjaar 1.233 47- Betaalde kosten 854 1.277 Overboeking van voorraad verkoopwoningen 661 1.672 Gevormde voorziening 75- -

237- 1.919- Gerealiseerde winst / verlies 135 941

Stand per 31 december 102- 978-

Dit betreffen koopwoningen die per 31 december 2012 in ontwikkeling zijn en inmiddels zijn verkocht.

Vorderingen

Huurdebiteuren2012 2011

Huurdebiteuren 617 566 Af: voorziening wegens oninbaarheid 133- 176- Totaal huurdebiteuren 483 390

Onder de huurdebiteuren zijn posten opgenomen tot een bedrag ad. € 0,- met een resterende looptijd langer dan een jaar.

Overige vorderingen2012 2011

Nog te vorderen BTW 147 - Nog te vorderen schadeuitkeringen 146 75 Nog te ontvangen bedragen vanuit projecten 437 270 Huurvorderingen in het WSNP traject. 23 15 Overige contract gebonden vorderingen bewoners en vertrokken bewoners 262 155 Overige niet contract gebonden vorderingen 723 471 Af: voorziening wegens oninbaarheid 112- 87- Totaal overige vorderingen 1.626 899

Onder de overige vorderingen zijn posten opgenomen tot een bedrag ad. € 0,- met een resterende looptijd langer dan een jaar.

Overlopende activa2012 2011

Overige 148 159Totaal overlopende activa 148 159

Onder de overlopende activa zijn posten opgenomen tot een bedrag ad. € 0 met een resterende looptijd langer dan een jaar.

101

Liquide middelen2012 2011

Direct opvraagbaarKas/bank 1.836 1.414 Spaarrekeningen banken 2.522 22 Totaal liquide middelen 4.358 1.436

De liquide middelen zijn vrij beschikbaar.

Eigen vermogen

Het verloop van het eigen vermogen is als volgt:2012 2011

Stand per 1 januari 102.547 85.340Bij: winst-/verliesverdeling over het boekjaar -18.694 17.207Stand per 31 december 83.853 102.547

Egalisatierekening

Het betreft hier een egalisatierekening m.b.t. de in het kader van Verzilverd Wonen aangekochte woningen. Het verloop van deze egalisatierekening is als volgt:

2012 2011Stand per 1 januari 341 329

- toevoegingen in het boekjaar 0 38- vervallen bijdrage -46 -45- rentetoevoeging 17 19

Stand per 31 december 312 341

Voorzieningen

De mutaties in de voorzieningen zijn in het navolgende schema samengevat:

Onrendabele Latente Overige Totaal Totaalinvesteringen belasting voorzieningen huidig vorig

nieuwbouw verplichtingen boekjaar boekjaar

Stand per 1 januari 12.360 406 376 13.142 10.142

Mutaties in 2012

Toevoegingen -5.784 0 26 -5.758 8.135Onttrekkingen 8.073 -31 75 8.117 -5.135 Overige mutatiesTotaal mutaties 2.289 -31 101 2.359 3.000

Stand per 31 december 14.649 375 477 15.501 13.142

De voorziening onrendabele investeringen nieuwbouw betreft het per saldo verlieslatende deel van contracten afgesloten ten behoeve van de ontwikkeling van nieuwbouw huurwoningen waarvoor nog onvoldoende kosten zijn gemaakt om het bedrag daarop in mindering te brengen

De voorziening latente belastingverplichtingen is gevormd voor belastbare tijdelijke verschillen in de fiscale waardering en de waardering van demateriële vaste activa, onderhanden projecten in opdracht van derden en financiële activa en passiva in deze jaarrekening.

De overige voorzieningen zijn als volgt te specificeren Voorziening nog te verrekenen (pro-rata) BTW-afdrachten 164 Voorziening jubileumuitkering / loopbaanontwikkelingsbudget 251 Voorziening negatief saldo deelneming Ontw.mij. Hoeksche Waard BV 62

De voorziening jubileumuitkering / loopbaanontwikkelingsbudget wordt opgenomen tegen de nominale waarde van de verwachte uitkeringen gedurende het dienstverband. Bij de berekening van de voorziening wordt onder meer rekening gehouden met de blijfkans.

Van de voorzieningen is een bedrag ad € 798 duizend als een verplichting op lange termijn aan te merken. Het betreffen hier de voorzieningenmet betrekking tot de latente belastingverplichtingen, de te verrekenen (pro-rata) BTW-afdrachten en de voorziening Jubileumuitkering / Loop-baanontwikkelingsbudget.

Langlopende schulden

Leningen overheid en kredietinstellingen2012 2012 2012 2012 2011 2011

looptijd looptijd totaal rentevoet totaal rentevoetkorter dan langer dan

5 jaar 5 jaarLeningen overheid 3.432 15.874 19.306 4,84% 21.024 4,92%Leningen kredietinstellingen 100.965 188.965 289.930 4,10% 278.890 4,09%Totaal langlopende schulden 104.397 204.839 309.236 4,15% 299.914 4,15%

102

De aflossingsverplichting voor 2013 bedraagt € 13,9 miljoen.De rentabiliteitswaarde (contante waarde van de renteverplichtingen uit hoofde van bestaande leningen bedraagt € 20,0 miljoen (2011: € 18,3 miljoen).

De mutaties in 2012 van de langlopende schulden kunnen als volgt worden toegelicht:

Leningen Leningen Totaal Totaaloverheid krediet- huidig vorig

instellingen boekjaar boekjaar

Stand per 1 januari 21.024 278.890 299.914 298.747

Bij: nieuwe leningen - 32.137 32.137 25.000 mutatie variabele roll-overleningen - -5.900 -5.900 -1.800 Af: aflossingen -1.718 -15.197 -16.915 -22.033

Stand per 31 december 19.306 289.930 309.236 299.914

In 2012 zijn er 5 nieuwe leningen gestort:

Geldgever Hoofdsom Looptijd Storting Soort PercentageSRLEV € 10.000.000 28 jaar 27 januari 2012 Fix 3,850%NWB € 5.000.000 10 jaar 1 juni 2012 Roll-over 6M Euribor + 0,24%BNG € 5.000.000 50 jaar 1 augustus 2012 Basisrente 3,774% + 0,300%NWB € 10.000.000 30 jaar 3 december 2012 Basisrente 3,275% + 0,250%BNG € 2.136.998 19 jaar 3 december 2012 Annuïtair 3,870%

Daarnaast is er één lening aangetrokken met een stortingsdatum na balansdatum

Geldgever Hoofdsom Looptijd Storting Soort PercentageBNG € 7.000.000 9 2 september 2013 Fix 2,950%

Er is in 2012 één lening geweest waar gebruikt gemaakt is van de mogelijkheid tot vervroegde aflossing.

In het boekjaar hebben de volgende renteconversies plaatsgevonden:

Geldgever Restant hoofdsom Restant looptijd Datum aanpassing Percentage oud Percentage nieuwBNG € 1.294.016 20 jaar 1 juli 2012 7,05% 4,00%BNG € 898.696 13 jaar 1 juli 2012 5,49% 3,98%BNG € 571.020 20 jaar 1 maart 2012 7,44% 3,98%BNG € 590.896 12 jaar 1 febr 2013 4,74% 2,79%BNG € 3.530.375 15 jaar 18 juni 2013 3,78% 3,17%NWB € 1.315.455 12 jaar 16 dec 2013 5,07% 2,98%

Op basis van de vigerende contracten kan de vervalkalender van de leningenportefeuille als volgt in beeld worden gebracht:

Restant looptijd in

jaren < 3,00 % < 4,00 % < 5,00 % < 6,00 % < 7,00 % < 8,00 % Totaal

< 1 jaar 0 0 8.977 0 0 0 8.977< 5 jaar 17.300 26.781 43.766 5.104 0 0 92.951< 10 jaar 10.000 35.000 40.813 2.791 6.543 0 95.147< 15 jaar 0 2.923 10.565 0 0 0 13.488< 20 jaar 0 19.708 34.116 0 271 0 54.095< 25 jaar 0 2.724 5.854 0 0 0 8.578=> 25 jaar 0 25.571 9.000 0 1.428 1 36.000

Totaal 27.300 112.707 153.091 7.895 8.242 1 309.236

Voor de leningen is tot een bedrag van circa € 5,8 miljoen een positieve hypotheekverklaring afgegeven op onroerend goed met een boekwaarde van € 4,6 miljoen.

Soort lening aantal bedrag %

Annuïtair 64 92.462 30%Fixe 40 174.474 56%Roll-Over 8 27.300 9%Basisrente 2 15.000 5%

Totaal 114 309.236 100%

Op 31 december 2012 zijn de belangrijkste geldgevers de BNG (€ 159 miljoen), de Nederlandse Waterschapsbank (€ 93 miljoen), de Rabobank (€ 20 miljoen), SRLEV (€10 miljoen), Robeco (€ 5 miljoen), de ING (€ 2 miljoen) en de Gemeenten Binnenmaas (€ 5 miljoen), Strijen (€ 12 miljoen) en Korendijk (€ 2 miljoen).

103

Terugkoopverplichting woningen verkocht onder voorwaarden2012 2011

Saldo per 1 januari

Terugkoopverplichting ontstaan bij overdracht 25.865 16.613Herwaarderingen -811 -339

Boekwaarde per 1 januari 25.054 16.274

Mutaties in het boekjaar:- verminderingen / vermeerderingen 10.094 9.252- waardeverandering -1.174 -472

Totaal mutaties boekjaar 8.920 8.780

Vervaardigingsprijs/ Reële waarde op moment verkoop 35.959 25.865Herwaarderingen -1.985 -811

Boekwaarde per 31 december 33.974 25.054

Kortlopende schulden

Deze post is als volgt samengesteld:2012 2011

Schulden aan leveranciers 4.659 4.721Belastingen en premies sociale verzekeringen 3.243 479Overlopende passiva 7.697 7.677Totaal 15.599 12.877

104

13.6 Mutatie bedrijfswaarde materiële vaste activa

De bedrijfswaarde in het verslagjaar is afgenomen met een bedrag van € 1,7 miljoen ten opzicht van de bedrijfswaardeultimo het voorgaande verslagjaar. De mutatie in de bedrijfswaarde laat zich als volgt verklaren:

Bedrijfswaarde 2011 452.147 74.045

Rentabiliteitswaardecorrectie 2011 18.252 0

433.895 74.045

Autonome ontwikkelingVrijval kasstromen -15.884 -3.487Effect een jaar opschuiven 16.541 6.714Nieuwe (des)investeringen binnen horizon 5.898 -169Subtotaal autonome ontwikkeling 6.555 3.058

VoorraadmutatiesVerkoop -383 -473Sloop -361 -102Overige weggevallen vhe's 30 0Verbeteringen -4.355 291Nieuwbouw 15.061 3.201Aankoop 0 -4Overige nieuwe vhe's -143 0Classificatie 9.002 -9.193Overige mutaties woninggegevens -2.571 277Subtotaal voorraadmutaties 16.280 -6.003

ParameterwijzigingenIndexaties 1.784 132Disconteringsvoet 0 0Mutatiegraad 62 167Nieuwe verkoopprijzen 30 0Levensduur 34.204 1.042Subtotaal parameterwijzigingen 36.080 1.341

Wijzigingen exploitatiebeleidHuren -6.907 2.366Huurderving 121 6Planmatig onderhoud per complex 18.612 -113Planmatig onderhoud per toe -3.029 -494Contractonderhoud 6.428 545Klachtenonderhoud -2.902 -138Mutatieonderhoud -4.224 -293Belasting en verzekeringen 1.063 -1Heffing huurtoeslag -205 -6Personeelskosten -179 -323Bedrijfskosten -451 -393Baten/lasten 1.954 -691Restwaarde -34.372 -6.096Subtotaal wijzigingen exploitatiebeleid -24.090 -5.632

Wijzigingen (des)investeringsbeleidVerkoop 405 74Sloop 1.171 -23Verbeterpakketten 33 1Woningaanpassingen -5.642 0Energiemaatregelen -3.814 174Subtotaal wijzigingen (des)investeringsbeleid -7.847 226

Bedrijfswaarde 2012 460.873 67.035

Sociaal Commercieel

105

13.7 Niet uit de balans blijkende rechten en verplichtingen Btw pro-rata De controle door de Belastingdienst op de ingediende pro-rata berekeningen 2005 t/m 2009 bevindt zich nu in de eindfase. Door de Belastingdienst is inmiddels een te restitueren bedrag 400.000 euro toegezegd, welke is opgenomen onder de post overige vorderingen. Momenteel loopt er richting de Belastingdienst een verzoek, om conform de uitspraak van het Gerechtshof Leeuwarden op 13 november 2012, de verkoop van bestaand bezit alsnog niet in de berekeningen mee te nemen. Dit zou resulteren in een extra teruggave van circa 80.000 euro. Investeringsverplichtingen De niet uit de balans blijkende verplichtingen voor nieuwbouw, aankoop en verbetering van woningen bedragen circa14,5 miljoen euro. Obligo WSW WSW-deelnemers hebben naar het WSW een zogeheten obligoverplichting. Deze verplichting is voorwaardelijk. Zolang het risicovermogen van het WSW voldoende is om eventuele betalingsverplichtingen van WSW-deelnemers over te nemen, wordt geen beroep gedaan op deze obligoverplichting. Het WSW verwacht voor de komende vijf jaar conform de actuele meerjarenliquiditeitsprognose geen beroep te doen op deze obligoverplichting. Per 31 december 2012 heeft de corporatie een obligo uitstaan voor een bedrag van 4,15 miljoen euro uit hoofde van door het WSW verstrekte borgstellingen. Obligo Woningborg Woningborg-deelnemers hebben naar de Woningborg N.V. aan de hand van de stand van aangemelde plannen een zogeheten obligoverplichting. Per 31 december 2012 zijn bij Woningborg N.V. geen plannen aangemeld. Het obligo is daarom nihil. Financiële instrumenten HW Wonen maakt gebruik van derivaten om het rente- en kasstroomrisico af te dekken. Voor de verwerking, waardering en resultaatbepaling, past HW Wonen met betrekking tot deze derivaten (hedge-instrumenten) kostprijshedge-accounting toe. Doelstellingen risicobeheer In het treasurystatuut van HW Wonen staan de kaders benoemd omtrent het beheersen van risico's. De financiële instrumenten voldoen aan de kaders genoemd in een aanvullende toelichting op het treasurystatuut. In het statuut is het gebruik van afschermende instrumenten toegestaan ter beheersing van het renterisico op zekere kasstromen en de instrumenten zijn defensief van aard. In het treasurystatuut van HW Wonen is vastgelegd dat: Het gebruik van de volgende (standaard) rente-instrumenten is toegestaan: Forward Rate Agreement (voor het fixeren van de korte rente) Cap, Floor of Collar (voor het begrenzen van de korte rente) Interest Rate Payers Swap (voor het verlengen van de rentetypische looptijd) Interest Rate Receivers Swap (voor het verkorten van de rentetypische looptijd) Payers Swaption (voor het begrenzen van de lange rente) Receivers Swaption (voor het begrenzen van de lange rente)

106

Rente-instrumenten in principe alleen mogen worden aangegaan met banken met een Nederlandse bankvergunning (onder toezicht staan van DNB) met een minimale kredietwaardigheid van ‘single-A’ (Strong). Afwijkingen van deze randvoorwaarde dienen ter goedkeuring te worden voorgelegd aan de Raad van Commissarissen. worden aangegaan met ‘solide’ tegenpartijen.

Het gebruik van rente-instrumenten met een ‘open einde’ (zoals het schrijven van opties

zonder onderliggende waarde) niet is toegestaan. Hedge-strategie De hedge-strategie is het risico van wijzigingen in de rente afdekken met derivaten. Type hedge Kostprijshedge-accounting op basis van individuele leningen. Kostprijshedge-accounting wordt toegepast op basis van de aansluiting van de kritische kenmerken van de instrumenten met de financieringen. Deze kenmerken zijn terug te vinden in de originele contracten. Afgedekte positie HW Wonen dekt de variabiliteit in kasstromen voortvloeiende uit toekomstige rentebetalingen gerelateerd aan huidige leningen af. Hierbij worden de kasstromen van de rentebetalingen van de afgesloten leningen afgedekt. Hedge-instrumenten HW Wonen maakt gebruik van 6 rentederivaten om toekomstige kasstromen gerelateerd aan rentebetalingen van huidige leningen af te dekken. Een specificatie van deze swaps is opgenomen in het volgende overzicht:

rente-swaps met onderliggende roll-over leningen.

rente-swap zonder onderliggende roll-over lening(en).

In 2012 zijn er geen nieuwe renteswaps afgesloten. Wij hebben eind 2012 zes renteswaps in portefeuille. De totale marktwaarde van de swaps bedraagt per 31-12-2012 10,5 miljoen euro negatief. Deze negatieve marktwaarde is tot 1 september 2019 niet opeisbaar. Inmiddels is in 2013 een lening aangetrokken onder de swap met de Deutsche Bank. Accounting Het hedging-instrument en de hedged items onderliggend aan de af te dekken rentebetalingen worden tegen kostprijs op de balans opgenomen en gewaardeerd. Hedge-ineffectiviteit wordt in de winst-en-verliesrekening verwerkt. Algemeen De belangrijkste financiële risico’s waaraan de groep onderhevig is zijn het marktrisico, valutarisico, het renterisico, het kredietrisico en het liquiditeitsrisico. Het financiële beleid van HW Wonen is erop gericht om op de korte termijn de effecten van koers- en renteschommelingen op het resultaat te beperken en om op lange termijn de marktwisselkoersen en marktrentes te volgen. HW Wonen maakt gebruik van financiële

1 Fortis € 5 miljoen 5-aug-07 5-aug-16 3,69% 3M Eur+ 0% € -0,6 miljoen2 Rabobank € 5 miljoen 1-sep-08 1-sep-20 4,39% 3M Eur+ 0% €-1,3 miljoen3 Rabobank € 5 miljoen 1-jun-09 1-jun-17 3,48% 6M Eur + 0% €-0,7 miljoen4 Rabobank € 4 miljoen 5-nov-08 5-nov-17 4,22% 3M Eur+ 0% €-0,7 miljoen5 Rabobank € 5 miljoen 1-jun-12 1-jun-22 3,97% 6M Eur + 0% €-1,2 miljoen

Waarde 31-12-12Geldgever Bedrag Ingangsdatum Einddatum Rente vast Rente variabel

€-6,0 miljoen6 Deutsche Bank € 15 miljoen 1-sep-14 1-sep-64 3,88% 6M Eur + 0%

Geldgever Bedrag Ingangsdatum Einddatum Rente vast Rente variabel Waarde 31-12-12

107

derivaten om de financiële risico’s die verbonden zijn aan bedrijfsactiviteiten te beheersen. HW Wonen neemt met financiële derivaten geen speculatieve posities in. Marktrisico HW Wonen beheerst het marktrisico door stratificatie aan te brengen in de portefeuille en limieten te stellen. Valutarisico HW Wonen voert alleen transacties in euro’s (€) uit en loopt geen valutarisico. Renterisico HW Wonen loopt renterisico over de rentedragende vorderingen (met name onder financiële vaste activa) en rentedragende langlopende en kortlopende schulden. Voor vorderingen en schulden met variabele renteafspraken loopt de woningcorporatie risico ten aanzien van toekomstige kasstromen. Met betrekking tot vastrentende vorderingen en schulden loopt HW Wonen risico's over de marktwaarde. Kredietrisico Het gaat hierbij om het risico dat financiële instellingen niet aan hun contractuele verplichtingen kunnen voldoen. Door het spreiden van transacties over verschillende financiële instellingen wordt getracht dit risico te beperken. Verder dienen de financiële instellingen te voldoen aan kredietwaardigheidseisen (rating). Dit is opgenomen in het treasurystatuut. De hoogte van het kredietrisico is afhankelijk van de grootte van het bedrag aan te ontvangen rente op de derivaten en de marktwaarde van de derivaten. Liquiditeitsrisico Het gaat hierbij om het risico dat over onvoldoende middelen wordt beschikt om aan de directe verplichtingen te kunnen voldoen. Dit geldt voor alle verplichtingen van HW Wonen en haar tegenpartijen, ongeacht of dit nu crediteuren of financiële instellingen zijn. HW Wonen heeft op verschillende manieren gewaarborgd dat zij altijd aan haar verplichtingen kan voldoen. HW Wonen bezit geen swaps met marging calls. Derhalve zijn wij niet verplicht tot stortingen bij negatieve marktwaarde ontwikkeling. Het eerste risicomoment voor de rentederivaten zal zich niet eerder voordoen dan 1 september 2019. Op deze datum bestaat de mogelijkheid dat gebruik wordt gemaakt van de MTC (Mutual Termination Clause) in het contract met de Deutsche Bank. Dit houdt in dat beide partijen ieder na vijf jaar (voor het eerst 1 september 2019; startdatum swap 1 september 2014) het recht hebben om de swap tegen marktwaarde af te wikkelen. Hoe hoog de marktwaarde op dat moment zal zijn - positief of negatief - valt nu nog niet te voorspellen. De mogelijke afwikkeling maakt deel uit van onze risicopositie in 2019. Stresstest Centraal Fonds Volkshuisvesting Het Centraal Fonds Volkshuisvesting heeft, met peildatum 31 december 2012, onderzocht of corporaties met een derivatenportefeuille voldoende buffers aanhouden om te kunnen voldoen aan onderpandverplichtingen bij een fictieve rentedaling van zowel 1 procent-punt als 2 procent- punt. De uitkomsten van dit onderzoek zien er voor ons als volgt uit:

De uitslag van deze test is dat de liquiditeitsbuffer en buffer “overige zekerheden” als

Nominale waarde MarktwaardePayer swaps € 39 miljoen -/- € 10,5 miljoenEmbedded swaps (basisrente lening) € 15 miljoen -/- € 3,0 miljoen Totaal € 54 miljoen -/- € 13,6 miljoen

1%-punt 2%-puntDaling marktwaarde -/- € 25,4 miljoen -/- € 41,5 miljoen

108

voldoende wordt beoordeeld. Leaseverplichting Er zijn leaseverplichtingen voor kantoorapparatuur en licenties. De totale verplichting in 2012 bedraagt ongeveer 125.000 euro. De totale verplichting over 2013 bedraagt ongeveer 65.000 euro. Slimmer Kopen In ’s-Gravendeel zijn in het verleden negen woningen verkocht onder ‘Slimmer Kopen’-voorwaarden. Anders dan bij de Koopgarant-variant geldt hier voor HW Wonen geen terugkoopplicht, maar een terugkooprecht. De totale korting die op deze woningen is verstrekt bedraagt ongeveer 397 duizend euro. Nog te betalen vakantiedagen Vakantiedagen personeel (inclusief directie): Het tegoed van het personeel en bestuur inzake niet opgenomen vakantiedagen/uren bedraagt per 31 december 2012 191.000 euro (2011: 123.000 euro). Bij de bepaling van dit bedrag is geen rekening gehouden met te betalen sociale lasten.

109

13.8 Toelichting op winst- en verliesrekening (x € 1.000)

Huuropbrengsten2012 Begroting 2012 2011

Woningen en woongebouwen 56.746 55.975 54.530Onroerende zaken niet zijnde woningen 2.936 3.662 3.637

59.682 59.637 58.167Af: huurderving wegens leegstand -639 -776 -646 huurderving wegens oninbaarheid 0 0 -44

59.043 58.861 57.477

De te ontvangen netto-huur is gewijzigd als gevolg van :- verhoging wegens algemene huurverhoging en wegens woningverbetering 983 952- het in exploitatie komen van nieuwe woningen en woongebouwen 932 1.278- huurharmonisatie 114 101- verkoop van woningen -311 -236- sloop van woningen -203 -932

1.515 1.163

De geografische onderverdeling van de netto-huuropbrengsten kan als volgt worden weergegeven:2012 Begroting 2012 2011

Gemeente Binnenmaas 23.450 23.411 23.297Gemeente Cromstrijen 7.864 7.722 7.419Gemeente Korendijk 5.553 5.488 5.313Gemeente Oud-Beijerland 15.806 15.942 15.418Gemeente Strijen 6.077 6.127 5.801Gemeenten Dordrecht / Zwijndrecht / Rotterdam 932 947 919

59.682 59.637 58.167

Opbrengsten servicecontracten2012 Begroting 2012 2011

Te ontvangen vergoeding inzake leveringen en diensten 1.855 2.008 1.655Af: vergoedingsderving wegens leegstand -20 -8 -29

1.835 2.000 1.626

De te ontvangen vergoedingen zijn gewijzigd als gevolg van :- verlaging c.q. verhoging van de vergoedingen 193- het in exploitatie komen van nieuwe woningen en woongebouwen 7

200

Netto verkoopresultaat vastgoedportefeuille2012 Begroting 2012 2011

Bruto-opbrengst verkopen bestaand bezit 10.744 8.276 9.680Af: verleende korting op taxatieprijs -352 -217 verleende Koopgarantkortingen -1.696 -1.109 -1.733Netto-opbrengst verkopen bestaand bezit 8.696 7.167 7.730Af: boekwaarde -1.288 -961 -1.680 verkoopkosten -321 -133 -235Verkoopresultaat bestaand bezit 7.087 6.073 5.815

Bruto-opbrengst verkopen nieuwbouw 10.241 21.083 6.964Af: verleende korting op taxatieprijs verleende Koopgarantkortingen -1.274 -1.118Netto-opbrengst verkopen bestaand bezit 8.967 21.083 5.846Af: stichtingskosten -7.709 -21.959 -6.031 reeds gerealiseerd verlies voorgaand boekjaar 835 480 voorziening -941 -75Verkoopresultaat nieuwbouw 1.152 -876 220

110

Terug- en doorverkoop KoopgarantBruto-terugkoopkosten Koopgarant 868 1.137 0Af: winstdeling t.g.v. verkoper -16 0 0Netto-terugkoopkosten Koopgarant 852 1.137 0

Bruto-opbrengst doorverkopen Koopgarant 1.099 1.138 0Af: verleende Koopgarantkorting -275 0 0 aan- / verkoopkosten -26 -27 0

798 1.111 0

Verkoopresultaat terug- en doorverkoop Koopgarant -54 -26 0

Totaal verkoopopbrengsten 8.185 5.171 6.035

Wijziging in onderhanden werkKosten uitbesteed werk koopwoningen in ontwikkeling 1.516 2.950Reeds genomen verkoopresultaat nog te verkopen woningen 135 941

1.651 0 3.891

De opbrengsten "Wijziging in onderhanden werk" worden begroot in samenhang met de "Kostenuitbesteed werk". Bij de begroting wordt uitgegaan van een netto resultaat van € 0.

Geactiveerde productie eigen bedrijf2012 Begroting 2012 2011

Geactiveerde productie m.b.t. projecten woningen 594 564 534Totaal geactiveerde productie eigen bedrijf 594 564 534

Overige bedrijfsopbrengsten2012 Begroting 2012 2011

Beheerdiensten 124 5 70Overige 586 11 346Totaal overige bedrijfsopbrengsten 710 16 416

Afschrijvingen op (im)materiële vaste activa en vastgoedportefeuille2012 Begroting 2012 2011

Afschrijving woningen en woongebouwen 15.878 16.109 7.004Afschrijving onroerende zaken niet zijnde woningen 1.685 1.748 741Afschrijving overige zaken 23 33 27Afschrijving leveringen en diensten 14 14 14Afschrijving onroerende en roerende zaken ten dienste van de exploitatie 887 645 561Totaal afschrijvingen 18.487 18.549 8.347

Ten gevolge van een aanpassing in de RJ645 dient er vanaf het boekjaar 2012op lineaire basis te worden afgeschreven, terwijl er tot en met het boekjaar 2011sprake is geweest van een annuïtaire afschrijving.

Overige waardeveranderingen (im)materiële vaste activa en vastgoedportefeuille2012 Begroting 2012 2011

Onrendabele investeringen 10.660 4.240 10.952Afwaardering c.q. opwaardering tot aan de bedrijfswaarde 9.669 -11.326 -2.503Afwaardering c.q. opwaardering verkopen onder voorwaarden 430 6 202Totaal waardeveranderingen (im)materiële vaste activa 20.759 -7.080 8.651

111

De onrendabele investeringen bestaan uit:2012 Begroting 2012 2011

Onrendabele top complex 019 - Prins Bernhardstraat Oud-Beijerland 18 0 12Onrendabele top complex 108 - locatie Benevia Heinenoord -11 0 8Onrendabele top complex 152 - Centrumplan Goudswaard -149 0 912Onrendabele top complex 201 - Speeldoos Maasdam 7 0 53Onrendabele top complex 202 - Julianastraat -Noordstraat Maasdam 4 0 0Onrendabele top complex 203 - Kop Burg. G. de Katerstraat Maasdam 8 0 0Onrendabele top complex 209 - Molenlaan/Gatsedijk Maasdam 10 0 9Onrendabele top complex 308 - Gemeentewerf Mijnsheerenland 227 0 0Onrendabele top complex 309 - Dorpshart Mijnsheerenland 156 0 0Onrendabele top complex 310 - Mijnsheerenhof Mijnsheerenland 0 0 167Onrendabele top complex 346 - Prins Bernhardstraat Piershil 0 70 0Onrendabele top complex 401 - Julianastraat Puttershoek 536 0 397Onrendabele top complex 417 - Buitengewoon Puttershoek 0 0 106Onrendabele top complex 418 - TAS / Wijk van je Leven Puttershoek 698 0 900Onrendabele top complex 419 - gemaal Benthuizen Puttershoek 0 0 1Onrendabele top complex 419 -Nieuw Weverseinde Puttershoek 1 0 0Onrendabele top complex 442 - Bevershoek 1C-4AB 's-Gravendeel 1.676 0 739Onrendabele top complex 443 - Molen 't Vliegendhert 's-Gravendeel 0 0 315Onrendabele top complex 444 - Immanuel 's-Gravendeel 511 0 0Onrendabele top complex 445 - Oude Politiebureau 's-Gravendeel 353 0 0Onrendabele top complex 446 - locatie Gemeentehuis 's-Gravendeel 0 0 6Onrendabele top complex 447 - Centrumplan 's-Gravendeel -16 0 39Onrendabele top complex 456 - Nassaustraat Zuid-Beijerland -50 0 0Onrendabele top complex 457 - Beatrixlaan Zuid-Beijerland 262 0 0Onrendabele top complex 458 - Leliestraat Zuid-Beijerland 0 0 -19Onrendabele top complex 507 - Pesanthof Westmaas 0 0 -23Onrendabele top complex 508 - Koetsveld Westmaas 0 0 -44Onrendabele top complex 540 - Rehobotlocatie Numansdorp 0 0 0Onrendabele top complex 543 - Oranjebuurt fase II Numansdorp 0 0 -56Onrendabele top complex 601 - Oranjebuurt fase I en II Strijen 2.070 0 -1.981Onrendabele top complex 613 - Sportlaan Strijen 312 0 0Onrendabele top complex 616 - Striene Strijen 56 667 0Onrendabele top complex 618 - 't Kleine Loo Strijen 140 0 43Onrendabele top complex 619 - Recreatieterrein Strijen 0 0 0Onrendabele top complex 620 - Dam fase II Strijen 769 0 250Onrendabele top complex 621 - A van Vughtstraat Strijensas 183 0 -85Onrendabele top complex 622 - Oranjewijk Klaaswaal -1.007 720 1.511Onrendabele top complex 622 - Kerkplein Strijensas 0 0 0Onrendabele top complex 624 - Bernhardstraat-Stockholmplein Strijen 1.508 0 154Onrendabele top complex 625 - locatie Groene Kruisgebouw Strijen -1.375 0 1.375Onrendabele top complex 626 - Emma-/Marijkestraat Strijen 4 0 0Onrendabele top complex 765 - Open Waard Oud-Beijerland -336 0 3.676Onrendabele top complex 769 - Beneden Molendijk Oud-Beijerland 11 0 0Onrendabele top complex 780 - van Brakelstraat Oud-Beijerland -474 0 1.567Onrendabele top complex 781 - van Speijkstraat Oud-Beijerland -411 1.242 1.419Onrendabele top complex 782 - Larixplantsoen Oud-Beijerland 0 0 -500Onrendabele top complex 784 - Poortwijk III fase 1 Oud-Beijerland 218 0 0Onrendabele top complex 784 - Poortwijk III fase 2a Oud-Beijerland 1.018 0 0Onrendabele top complex 785 - Nieuw Rustburg Oud-Beijerland 2 0 0Onrendabele top complex 890 - Oost-Leeuwenstein Heinenoord 0 25 0Onrendabele top complex 909 - kerk Beneden Molendijk Oud-Beijerland 0 0 1Onrendabele top complex 910 - Rembrandtlocatie Oud-Beijerland 3.731 0 0Vrijval voorziening K.W.I.K. 0 0 -1Onrendabele top aankopen Agriland / Sporthal Kees Verkerk 0 700 0Afschrijving boekwaarde ineens i.v.m. sloop vóór einde exploitatie 0 816 0

10.660 4.240 10.952

Lonen en salarissen2012 Begroting 2012 2011

Bruto salarissen incl.ziekengeld 4.969 5.178 4.978Ontvangen ziekengeld -60 0 -15

4.908 5.178 4.963

Per ultimo 2012 zijn er 104 personeelsleden (92,2 fte's) in dienst (ultimo 2011: 106 resp. 94,32).

112

Sociale Lasten2012 Begroting 2012 2011

Sociale lasten bedrijfsvereniging 736 722 684736 722 684

Sociale lasten in % van de salarissen 14,8 14,0 13,7

Pensioenlasten2012 Begroting 2012 2011

Pensioenpremie 808 968 920

Pensioenlasten in % van de salarissen 16,3 18,7 18,5

Lasten onderhoud2012 Begroting 2012 2011

Onderhoudsuitgaven (niet cyclisch) 5.503 5.764 6.435Onderhoudsuitgaven (cyclisch) 11.486 11.505 10.570

Totaal onderhoudslasten 16.989 17.269 17.005

De onderhoudsuitgaven (exclusief kosten eigen servicedienst) zijn te verdelen in:2012 Begroting 2012 2011

Mutatie-onderhoud 1.199 1.040 1.223Klachtenonderhoud 1.684 1.063 1.586Contractonderhoud 1.287 2.115 1.410Planmatig onderhoud per woning 5.508 5.324 4.592Planmatig onderhoud per complex 5.978 6.181 5.978Opplussen seniorenwoningen 1.040 750 1.719Energiemaatregelen 0 500 229Onderhoudsdeel VvE-bijdrage 293 296 268Totaal 16.989 17.269 17.005

Kosten uitbesteed werkUitgaven met betrekking tot nieuwbouw koopwoningen in ontwikkeling 1.516 0 2.950Uitgaven met betrekking tot bestaande koopwoningen nog te verkopenOntvangsten met betrekking tot bestaande koopwoningen

1.516 0 2.950

De "Kosten uitbesteed werk" worden begroot in samenhang met de opbrengstenpost "Wijzigingin onderhanden werk". Bij de begroting wordt uitgegaan van een netto resultaat van € 0.

113

Overige bedrijfslasten2012 Begroting 2012 2011

Beheerkosten:Overige personeelskosten (inclusief inleenkrachten) 1.059 1.289 1.008Huisvestingskosten 315 237 339Bestuurskosten 84 90 101Algemene kosten 2.430 2.236 2.226Subtotaal beheerkosten 3.888 3.852 3.674

Heffingen:Belastingen 3.072 3.193 3.117Verzekeringen 191 168 208Contributie landelijke federatie 82 85 83Bijdrage Krachtwijken 194 435 610Subtotaal heffingen 3.539 3.881 4.018

Overige bedrijfslasten:Servicekosten 1.818 2.050 1.572Kosten leefbaarheid / stimuleringsfonds 353 200 331Kosten projectontwikkeling 125 150 81Oninbare vorderingen (huren) -31 0 160Kosten EPA-rapportages 69 75 132Kosten IPD/aeDex 96 87 139Financiële ondersteuning Roemenië 17 50 2HW Duurzaam 19 0 0Mutatie overige voorzieningen 21 0 -5Diverse bedrijfslasten 1.201 501 863Subtotaal overige bedrijfslasten 3.688 3.113 3.275

Totaal overige bedrijfslasten 11.115 10.846 10.967

De post "Mutatie overige voorzieningen" betreft de vorming van de voorziening voor te verwachten uitgaven in het kader vanjubileumuitkeringen en/of loopbaanontwikkelingsbudget.

Accountantshonoraria

In het boekjaar zijn de volgende bedragen aan accountantskosten ten laste van het resultaat gebracht:

Controle van de jaarrekening 66 52Andere controle werkzaamheden 8 5Fiscale advisering 43 89Andere niet-controlediensten 29 31

146 177

Rentebaten en rentelasten

Rentebaten2012 Begroting 2012 2011

Geactiveerde rente materiële vaste activaOnroerende en roerende zaken in ontwikkeling 1.198 1.689 1.048

Rente financiële vaste activaRente op te vorderen BWS-subsidies 0 0 23Rente op overige financiële vaste activa 31 32 83

Rente op vorderingen 4 0 5Rente op liquide middelen 28 -184 30Totaal rente baten 1.261 1.537 1.189

114

Resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening voor belastingen -15.142 Tijdelijke verschillen: Fiscale afschrijving MVA in exploitatie -2.500 Fiscaal lagere afschrijving kantoorpanden -807 Correctie commerciële afschrijving MVA in exploitatie 18.487 Correctie overige waardeveranderingen van (im)materiële vaste activa 20.759 Correctie verkoopopbrengst onroerende goederen -8.185 Totaal tijdelijke verschillen: 27.754 Permanente verschillen: - CFV bijdrage Krachtwijken 194 - Niet fiscaal aftrekbare kosten onderhoud, e.d. 1.266 - Correctie onderhanden werk -136 - Aanvulling btw pro-rata 2005 - 2007 -192 - Correctie toegerekende rente projecten -898 - Saldo vrijval (dis)agio leningen o/g en u/g -409 Totaal permanente verschillen: -175 12.437 Compensabele verliezen 0 Belastbaar bedrag 2012 12.437 Verschuldigde vennootschapsbelasting 2012 3.159

Rentelasten2012 Begroting 2012 2011

Rente langlopende schuldenRente leningen overheid 1.015 1.015 1.723Rente leningen kredietinstellingen (niet geborgd WSW) 1.667 1.568 192Rente leningen kredietinstellingen (geborgd WSW) 9.666 10.680 10.601Rente rente-instrumenten (swaps) 670 232 480Rente egalisatierekening 17 0 19Rente overige schulden 64 0 42Totaal rente lasten 13.099 13.495 13.057Belastingen

2012 Begroting 2012 2011Acute belastingen-Raming verschuldigde vennootschapsbelasting 2012 3.159 -520 -6.304-Aanvullende raming verschuldigde vennootschapsbelasting 2006 t/m 2010 -1.172Latente belastingen-Mutatie latente belastingen 367 1.484 -6.135

Totale belastinglast 3.526 964 -13.611

Het gemiddelde wettelijke belastingtarief bedraagt 25,4%. De hogere effectieve belastingdruk wordt veroorzaakt door het benutten van fiscale verliescompensatie en fiscaal vrijgestelde winstbestanddelen. Dit betreft onder meer verschillen in de verwerking van resultatenuit projectontwikkeling, afschrijvingen op het vastgoed, de verwerking van interest en de fiscaal niet aftrekbare heffing van het CentraalFonds Volkshuisvesting.

115

14 Overige gegevens 14.1 Statutaire resultaatbestemming In de statuten is met betrekking tot de bestemming van het resultaat geen bepaling opgenomen. 14.2 Voorstel tot bestemming van het resultaat over het boekjaar 2012 Vooruitlopend op de goedkeuring van het jaarverslag en de jaarrekening 2012 door de Raad van Commissarissen is het resultaat toegevoegd aan de Overige Reserves. 14.3 Gebeurtenissen na balansdatum De maatregelen uit het Woonakkoord, dat begin 2013 is gesloten, hebben grote gevolgen voor HW Wonen. Belangrijke punten in dit akkoord zijn de verhuurdersheffing en een inkomensafhankelijk huurbeleid. Deze verhuurdersheffing loopt op tot circa 1,7 miljard euro in 2017, waarvan de corporatiesector circa 90% moet betalen. Hoewel het inkomensafhankelijke huurbeleid extra huurverhoging mogelijk maakt, staan deze verhogingen de komende jaren niet in verhouding tot de afdrachten voor de verhuurdersheffing. De uitwerking van het Woonakkoord is vanaf 2014 nog niet definitief. De gevolgen van het Woonakkoord zijn daarom vanaf deze datum nog niet meegenomen bij de bepaling van de vastgoedwaarde en daarmee het eigen vermogen van HW Wonen. 14.4 Controle verklaring van de accountant Zie de volgende twee pagina’s.

116

DeI0 tte. Deloitte Accountants B.V.Wilhelminakade 13072 AP RotterdamPostbus 20313000 CA RotterdamNederland

Tel: 088 288 2888Fax: 088 288 9830wwwdeloitte.nI

Controleverkiaring van de onafhankelijke accountant

Aan de raad van commissarissen vanStichting HW WonenPostbus 1502 3260 BA OUD-BEIJERLAND

Verkiaring betreffende de jaarrekening

Wij hebben dejaarrekening 2012 van stichting HW Wonen te Oud-Beijerland gecontroleerd.Dezejaarrekening bestaat uit de balans per 31 december 2012 en de winst-en-verliesrekeningover 2012 met de toelichting, waarin zijn opgenomen een overzicht van de gehanteerdegrondsiagen voor financiële versiaggeving en andere toelichtingen.

Verantwoordelijkheid van het bestuur

Het bestuur van de toegelaten instelling is verantwoordelijk voor het opmaken van dejaarrekening die het vermogen en het resultaat getrouw dient weer te geven, aismede voor hetopstellen van het jaarverslag, beide in overeenstemming met de bepalingen inzake dejaarrekening en hetjaarverslag als opgenomen in artikel 26, eerste lid, van het Besluit beheersociale-huursector (Bbsh) en richtlijn 645 van de Raad voor de Jaarverslaggeving. Het bestuurvan de toegelaten instelling is tevens verantwoordelijk voor een zodanige interne beheersing alshet noodzakelijk acht om het opmaken van de jaarrekening mogelijk te maken zonderafwijkingen van materieel belang als gevoig van fraude of fouten.

Verantwoordelijkheid van de accountant

Onze verantwoordelijkheid is het geven van een oordeel over de jaarrekening op basis van onzecontrole. Wij hebben onze controle verricht in overeenstemming met Nederlands recht,waaronder de Nederlandse controlestandaarden en het controleprotocol in rubriek A van bijiageIII bij het Bbsh. Dit vereist dat wij voldoen aan de voor ons geldende ethische voorschriften endat wij onze controle zodanig plannen en uitvoeren dat een redelijke mate van zekerheid wordtverkregen dat de j aarrekening geen afwijkingen van materieel belang bevat.

Een controle omvat het uitvoeren van werkzaamheden ter verkrijging van controle-informatieover de bedragen en de toelichtingen in de jaarrekening. De geselecteerde werkzaamheden zijnaffiankelijk van de door de accountant toegepaste oordeelsvorming, met inbegrip van hetinschatten van de risico’s dat de jaarrekening een afwijking van materieel belang bevat alsgevoig van fraude of fouten.

Op alle opdrachten verricht door Deloitte zijn de Algemene Voorwaarden Dienstverlening Deloitte Member ofNederland, november2010’ gedeponeerd bij de Kamer van Koophandel onder nummer 24362837 DeloitteToucheTohmatsu Limitedvan toepassing.Deloitte Accountants B.V. is ingeschreven in het handeisregister van de Kamer van Koophandel teRotterdam onder nummer 24362853.

117

Deloitte.

219 april 2013130476/HK15501

Bij het maken van deze risico-inschattingen neemt de accountant de inteme beheersing inaanmerking die relevant is voor het opmaken van de jaarrekening en voor het getrouwe beelddaarvan, gericht op het opzetten van controlewerkzaamheden die passend zijn in deomstandigheden. Deze risico-inschattingen hebben echter niet tot doel een oordeel totuitdrukking te brengen over de effectiviteit van de inteme beheersing van de toegelateninstelling. Een controle omvat tevens het evalueren van de geschiktheid van de gebruiktegrondsiagen voor financiële versiaggeving en van de redelijkheid van de door het bestuur van detoegelaten instelling gemaakte schattingen, aismede een evaluatie van het algehele beeld van dej aarrekening.

Wij zijn van mening dat de door ons verkregen controle-informatie voldoende en geschikt is omeen onderbouwing voor ons oordeel te bieden.

Oordeel

Naar ons oordeel geeft de jaarrekening een getrouw beeld van de grootte en de samenstelling vanhet vermogen van stichting 1-lW Wonen per 31 december 2012 en van het resultaat over 2012 inovereenstemming met artikel 26, eerste lid, van het Bbsh en richtlijn 645 van de Raad voor deJaarverslaggeving.

Verkiaring betreffende overige bij of krachtens de wet gestelde eisen

Ingevolge artikel 28, onderdeel b, van het Bbsh, voor wat betreft het in dit artikel genoemdejaarverslag, melden wij dat ons geen tekortkomingen zijn gebleken naar aanleiding van hetonderzoek of het jaarverslag, voor zover wij dat kunnen beoordelen, overeenlcomstig de vantoepassing zijnde bepalingen van titel 9 van Boek 2 van het Burgerlijk Wetboek is opgesteld, enof de in artikel 2: 392 lid 1 onder g, van Boek 2 van het Burgerlijk Wetboek bedoelde gegevenszijn toegevoegd. Tevens vermelden wij dat het jaarverslag, voor zover wij dat kunnenbeoordelen, verenigbaar is met de jaarrekening zoals vereist in artikel 391 lid 4 van Boek 2 vanhet Burgerlijk Wetboek.

Rotterdam, 19 april 2013Deloitte Accountants B.V.

Was getekend: F.A.J. van Kuijck RA RO EMIA

119

14.6 Woningvoorraad & kengetallen

Verhuureenheden in exploitatatie 2012 2011 2010 2009 2008 2007 2006 2005

Huurwoningen 9.479 9.571 9.665 9.651 9.580 9.491 9.515 9.525 Eenheden in verzorgingshuis 104 153 153 153 153 118 118 118 Overige wooneenheden 484 397 397 266 56 16 16 10 Standplaatsen 4 4 4 4 4 2 2 2 Standplaatsen incl. woonwagens 10 10 11 11 11 10 10 10 Garages 360 359 359 347 333 240 240 240 Bedrijfsruimten / winkels 71 75 72 57 62 43 43 35 Maatschappelijk vastgoed 33 33 33 28 18 17 16 14 Overig bezit 2 2 2 2 2 2 2 2

Totaal 10.547 10.604 10.696 10.519 10.219 9.939 9.962 9.956

Woongelegenheden 2012 2011 2010 2009 2008 2007 2006 2005

Aantal begin boekjaar 10.135 10.230 10.085 9.804 9.637 9.661 9.665 9.617 Sloop 163- 139- 48- 47- 13- 20- 61- 7- Nieuw 174 92 134 373 190 31 88 118 Aankoop - 5 84 5 20 1 7 2 Verkoop 66- 55- 36- 48- 28- 36- 38- 64- Samengevoegd 1 2 1 - - - - - Correctie 10 2- 2- - - 1-

Aantal einde boekjaar 10.081 10.135 10.230 10.085 9.804 9.637 9.661 9.665

Overige verhuureenheden 2012 2011 2010 2009 2008 2007 2006 2005

Aantal begin boekjaar 469 466 434 415 302 301 291 274 Sloop 4- - - - 1- - - Nieuw 1 6 27 113 2 10 16 Aankoop 1 3 25 - - - - - Verkoop - 1- - - - - Correctie 1- 1 7- - 1

Aantal einde boekjaar 466 469 466 434 415 302 301 291

Verloop verhuureenheden in exploitatie 2011 2010 2009 2008 2007 2006 2005 2004

Aantal begin boekjaar 10.604 10.696 10.519 10.219 9.939 9.962 9.956 9.891 Sloop 167- 139- 48- 47- 13- 21- 61- 7- Nieuw 175 92 140 400 303 33 98 134 Aankoop 1 8 109 5 20 1 7 2 Verkoop 66- 55- 36- 49- 28- 36- 38- 64- Samengevoegd 1 2 1 - - - - - Correctie 1- - 11 9- 2- - - -

Aantal einde boekjaar 10.547 10.604 10.696 10.519 10.219 9.939 9.962 9.956

2012 2011 2008- aantal woningen per 01/01 10.135 10.230 10.085 9.804 9.637 9.661 9.665 9.617 - aantal woningen per 31/12 10.081 10.135 10.230 10.085 9.804 9.637 9.661 9.665 Gemiddeld aantal woningen 10.108 10.183 10.158 9.945 9.721 9.649 9.663 9.641

- aantal overige vhe's per 01/01 469 466 434 415 302 301 291 274 - aantal overige vhe's per 31/12 466 469 466 434 415 302 301 291 Gemiddeld aantal overige vhe's 468 468 450 425 359 302 296 283

Fictief aantal woningen boekjaar 10.225 10.299 10.270 10.051 9.810 9.724 9.737 9.712

Aantal verhuureenheden tbv berekening 2010 2009 2007 2006 2005

120

Kosten onderhoud per woning (€) 1.683 1.678 1.491 1.674 1.756 Kosten beheer per woning (€) 1.338 1.340 1.370 1.334 1.221

Reguliere huurverhoging 2,30% 1,30% 1,20% 2,50% 1,60%Percentage actuele huur vs maximaal redelijk 69% 67% 67% 66% 66%Percentage actuele huur vs streefhuur 93% 92% 91%

Specificatie kosten beheertotaal

(x € 1.000)per woning

(x € 1)totaal

(x € 1.000)per woning

(x € 1)totaal

(x € 1.000)per woning

(x € 1)totaal

(x € 1.000)per woning

(x € 1)

Lonen en salarissen 6.452 631 6.868 673 6.567 638 6.399 623 Geactiveerde productie t.b.v. het eigen bedrijf 594- 58- 564- 55- 534- 52- 332- 32- Salariskosten servicedienst 514- 50- 559- 55- 542- 53- 598- 58-

5.345 523 5.745 563 5.490 533 5.469 532 Overige bedrijfslasten 10.885 1.065 10.411 1.021 10.351 1.005 10.334 1.006 Fusiekosten - - - - - - 362 35 Af: - Vergoedingen 1.835- 180- 2.000- 196- 1.626- 158- 1.840- 179- Overige bedrijfsopbrengsten 710- 69- 16- 2- 416- 40- 253- 25-

Totaal kosten beheer 13.684 1.338 14.140 1.386 13.800 1.340 14.072 1.370

2011 2010begroting 20122012

Waarde overzicht 2012 2011 2010 2009 2008

Aantal verhuureenheden 10.081 10.135 10.230 10.085 9.804

Boekwaarde (incl. grond) (x € 1.000) 381.282 384.305 377.952 374.663 303.435 Boekwaarde per woning 37.800 37.900 36.900 37.200 27.800

Bedrijfswaarde (incl. grond & RW-correctie) (x € 1.000) 527.908 526.192 512.323 524.603 407.028 Bedrijfswaarde per woning 52.400 51.900 50.100 52.000 38.700

Marktwaarde (IPD-aeDex) (x € 1.000) 1.042.611 1.101.144 1.136.525 1.135.299 Marktwaarde per woning 103.400 108.600 111.100 112.600 -

Marktwaarde (WOZ-waarde) (x € 1.000) 1.714.407 1.722.883 1.756.293 1.717.655 1.708.728 Marktwaarde per woning 170.100 170.000 171.700 170.300 174.300

Ontwikkeling netto exploitatiekasstroom ver vhe 2012 2011 2010 2009 2008

Huur 5.774 5.581 5.495 5.052 4.862

-/- Netto bedrijfslasten 1.338 1.340 1.370 1.334 1.221 -/- Onderhoud 1.683 1.678 1.491 1.674 1.756 -/- Rentelasten 1.281 1.268 1.269 1.270 1.152 -/- Vennootschapsbelasting - - - - -

Rentebaten + overheidsbijdragen 123 115 126 140 138

Netto exploitatiekasstroom 1.595 1.411 1.491 913 871

121

Ontwikkeling financieringsbehoefte

2011 2012 2013 2014 2015 2016

Waarde financiële vaste activa 13.647 13.242 11.332 10.296 10.209 9.941Waarde materiële vaste activa (bedrijfswaarde) 526.192 527.908 506.557 527.002 570.296 574.753Waarde activa in ontwikkeling 15.548 7.398 24.765 28.812 6.380 3.998

Af: langlopende schulden (incl. financieringsbehoefte) 299.914 309.236 308.727 317.044 328.543 312.335

Financieringsruimte (excl. werkkapitaal) 255.474 239.311 233.927 249.066 258.342 276.357

Vlottende activa 7.416 13.485 3.524 2.097 2.375 2.301Kortlopende schulden 12.877 15.598 27.931 28.203 28.520 28.348Te verrekenen vennootschapsbelasting 0 3.159 898 2.042 2.288 2.635

Financieringsruimte (incl. werkkapitaal) 250.012 237.198 209.520 222.960 232.197 250.310

Loan to Value (o.b.v. bedrijfswaarde) 55,0% 56,8% 61,4% 60,6% 60,4% 57,5%Loan to Value (excl.vennootschapsbelasting) 55,0% 57,3% 61,6% 61,0% 60,8% 57,9%

2011 2012 2013 2014 2015 2016

Waarde financiële vaste activa 13.647 13.242 11.332 10.296 10.209 9.941Waarde materiële vaste activa (woz-waarde) 1.722.883 1.714.407 1.748.695 1.783.669 1.819.342 1.855.729Waarde activa in ontwikkeling 15.548 7.398 24.765 28.812 6.380 3.998

Af: langlopende schulden (incl. financieringsbehoefte) 299.914 309.236 308.727 317.044 328.543 312.335

Financieringsruimte (excl. werkkapitaal) 1.452.164 1.425.811 1.476.065 1.505.733 1.507.388 1.557.333

Vlottende activa 7.416 13.485 3.524 2.097 2.375 2.301Kortlopende schulden 12.877 15.598 27.931 28.203 28.520 28.348Te verrekenen vennootschapsbelasting 0 3.159 898 2.042 2.288 2.635

Financieringsruimte (incl. werkkapitaal) 1.446.703 1.423.698 1.451.658 1.479.627 1.481.243 1.531.286

Loan to Value (o.b.v. bedrijfswaarde) 17,4% 17,9% 18,7% 18,8% 19,3% 18,1%Loan to Value (excl.vennootschapsbelasting) 17,4% 18,1% 18,7% 18,9% 19,4% 18,2%

Direct rendement in relatie tot het geïnvesteerde vermogen

2011 2012 2013 2014 2015 2016

Bedrijfsresultaat (incl. vennootschapsbelasting) 29.098 -6.831 8.119 3.401 2.262 6.503

Verkoop onroerende zaken -6.035 -8.185 478 175 -1.267 13Overige waardeveranderingen 8.651 20.759 394 2.866 5.577 1.091Afschrijvingen 8.347 18.487 16.898 18.156 19.559 20.145Mutatie balansposten -13.642 753 795 1.580 -641 -89

Totaal operationele kasstroom 26.419 24.983 26.684 26.178 25.490 27.663Bij: fiscale componenten 0 3.159 2.001 897 2.042 2.288

26.419 28.142 28.685 27.075 27.532 29.951

Gemiddelde bedrijfswaarde / marktwaarde 526.192 527.908 506.557 527.002 570.296 574.753

Rendement 5,02% 4,73% 5,27% 4,97% 4,47% 4,81%Rendement (excl.vennootschapsbelasting) 5,02% 5,33% 5,66% 5,14% 4,83% 5,21%

122

Interest dekkingsratio2011 2012 2013 2014 2015 2016

Operationele kasstroom (A) 26.419 24.983 26.684 26.178 25.490 27.663Rentelast (B) 13.057 12.737 13.090 12.855 12.920 13.102

Interest dekkingsratio 2,0 2,0 2,0 2,0 2,0 2,1Interest dekkingsratio (excl.vennootschapsbelasting) 2,0 2,2 2,2 2,1 2,1 2,3

Rentelast 13.057 12.737 13.090 12.855 12.920 13.102Aflossing leningen o/g 22.034 16.915 13.891 28.137 25.960 27.410

Debt service coverage ratio 0,9 1,1 1,0 0,6 0,7 0,7

Vrije kasstroom (A-B) 13.362 12.246 13.594 13.323 12.570 14.561Verkopen 6.035 8.185 -478 -175 1.267 -13 Totaal kasstroom 19.396 20.431 13.116 13.148 13.837 14.548

Vermogenseis 25% 25% 25% 25% 25% 25%

Investeringsvolume 77.585 81.723 52.464 52.592 55.348 58.192Investeringsvolume (exc.vennootschapsbelasting) 77.585 94.358 60.468 56.180 63.516 67.344

Investerings- /financieringsratio2011 2012 2013 2014 2015 2016

Kasstromen uit investeringen (A) 32.447 33.035 31.695 21.651 23.151 -2.565 Af : Kasstromen uit verkopen 16.789 14.345 15.273 14.381 13.161 9.430 Vrije kasstroom 13.362 12.246 13.594 13.323 12.570 14.561

Saldo (B) 2.297 6.445 2.828 -6.053 -2.580 -26.556

Investerings-/financieringsratio -7% -20% -9% 28% 11% -1035%

123

Kern vhe  type Aantal  vhe's Gemiddeld  bouwjaar    

Gemiddelde  netto-­‐huur    

Gemiddelde  GBO    

Totale  WOZ-­‐waarde    (x  €  

1.000)

Totale  leegwaarde        (x  €  1.000)

Totale  marktwaarde        (x  €  1.000)

Heinenoord 413 1973 512 88 67.435 61.253 41.409Eengezinswoningen 260 1969 469 91 47.253 40.794 24.995Meergezinswoningen 109 1986 455 82 16.365 15.560 10.567Overige  wooneenheden 10 2010 17.073 75 964 2.332 2.469Maatschappelijk  onroerend  goed  (MOG) 2 1955 5.003 708 1.616 1.494 2.302Bedrijfs  onroerend  goed  (BOG) 6 1968 1.081 133 795 734 785Garage 26 1966 61 20 442 338 291

Maasdam 284 1973 429 79 49.804 42.755 26.420Eengezinswoningen 225 1968 411 78 39.341 32.355 20.015Meergezinswoningen 59 1992 499 82 10.463 10.400 6.404

Mijnsheerenland 278 1974 466 86 49.504 40.895 26.159Eengezinswoningen 207 1967 451 87 37.632 31.053 19.362Meergezinswoningen 71 1995 507 83 11.872 9.843 6.797

Puttershoek 1.339 1974 687 81 214.789 198.591 145.815Eengezinswoningen 627 1961 403 79 106.950 91.889 56.397Meergezinswoningen 389 1995 499 79 62.553 62.137 41.913Overige  wooneenheden 264 1998 61.722 65 36.659 36.719 39.289Maatschappelijk  onroerend  goed  (MOG) 5 1991 3.452 347 2.636 3.716 3.976Bedrijfs  onroerend  goed  (BOG) 8 1982 2.774 436 5.212 3.533 3.740Garage 46 1973 48 16 779 598 501

s-­‐Gravendeel 1.454 1982 475 77 219.219 202.077 139.696Eengezinswoningen 611 1973 475 95 107.044 95.627 61.724Meergezinswoningen 576 1988 474 72 92.989 90.974 61.965Overige  wooneenheden 55 2000 17.100 254 12.232 9.037 9.669Maatschappelijk  onroerend  goed  (MOG) 4 1998 2.194 329 1.887 1.439 1.540Bedrijfs  onroerend  goed  (BOG) 14 1991 872 195 2.189 2.478 2.616Garage 194 1991 68 18 2.878 2.522 2.182

Westmaas 209 1973 477 83 35.415 30.401 19.218Eengezinswoningen 150 1968 437 82 25.899 21.211 12.860Meergezinswoningen 58 1986 417 78 8.456 7.830 4.903Maatschappelijk  onroerend  goed  (MOG) 1 2008 9.840 640 1.060 1.360 1.455

Strijen 1.171 1976 467 95 182.622 166.678 110.286Eengezinswoningen 689 1969 408 88 113.055 99.397 61.358Meergezinswoningen 385 1988 437 70 55.617 54.854 35.559Overige  wooneenheden 86 1964 11.842 67 7.938 7.654 8.275Maatschappelijk  onroerend  goed  (MOG) 9 2005 1.329 658 5.810 4.614 4.937Bedrijfs  onroerend  goed  (BOG) 1 1975 76 10.100 184 147 147Garage 1 1975 0 14 18 13 10

Klaaswaal 290 1979 478 78 46.727 42.803 26.710Eengezinswoningen 141 1969 448 82 26.128 23.220 13.003Meergezinswoningen 137 1987 437 71 19.236 18.004 12.018Overige  wooneenheden 7 2009 4.452 67 593 630 674Bedrijfs  onroerend  goed  (BOG) 5 2009 1.649 137 770 950 1.016

Numansdorp 1.147 1978 530 85 195.002 187.065 118.623Eengezinswoningen 684 1972 490 89 126.809 120.100 72.031Meergezinswoningen 392 1989 444 73 58.544 57.033 35.935Overige  wooneenheden 65 2003 5.662 77 6.000 6.510 6.996Maatschappelijk  onroerend  goed  (MOG) 3 2001 3.564 290 1.395 1.286 1.376Bedrijfs  onroerend  goed  (BOG) 3 2006 6.006 453 2.254 2.136 2.286

Goudswaard 237 1973 498 81 40.324 38.839 24.398Eengezinswoningen 196 1970 449 81 33.370 31.772 20.005Meergezinswoningen 28 1993 491 77 4.177 4.386 2.958Overige  wooneenheden 13 2009 10.311 175 2.777 2.681 1.434

124

Nieuw-­‐Beijerland 280 1978 491 85 49.843 42.939 27.857Eengezinswoningen 234 1974 467 89 42.949 37.182 23.606Meergezinswoningen 31 2003 426 61 4.688 3.804 2.586Overige  wooneenheden 13 2004 998 51 1.419 1.408 1.081Maatschappelijk  onroerend  goed  (MOG) 1 2009 2.389 127 444 232 249Bedrijfs  onroerend  goed  (BOG) 1 2009 2.721 220 343 313 335

Piershil 147 1977 396 76 23.558 21.816 14.052Eengezinswoningen 93 1967 378 84 15.192 14.132 8.746Meergezinswoningen 54 1995 428 63 8.366 7.684 5.306

Zuid-­‐Beijerland 375 1978 456 80 62.001 57.616 35.972Eengezinswoningen 266 1972 444 81 45.953 42.427 25.227Meergezinswoningen 82 1995 474 80 13.700 12.925 8.482Overige  wooneenheden 6 2006 784 25 536 537 574Maatschappelijk  onroerend  goed  (MOG) 3 2006 1.628 167 865 707 756Bedrijfs  onroerend  goed  (BOG) 4 1996 964 223 695 791 739Garage 14 1968 50 13 252 230 193

Oud-­‐Beijerland 2.768 1979 490 83 453.263 418.569 271.558Eengezinswoningen 1.536 1972 516 95 290.901 270.284 165.551Meergezinswoningen 1.035 1986 411 67 146.616 131.908 90.157Overige  wooneenheden 82 2003 1.446 97 6.554 7.608 6.296Maatschappelijk  onroerend  goed  (MOG) 4 2006 2.555 237 957 1.151 1.232Bedrijfs  onroerend  goed  (BOG) 32 1995 1.743 164 6.716 6.072 6.987Garage 79 1989 76 22 1.519 1.546 1.335

Dordrecht 128 1981 515 74 18.406 14.846 11.213Eengezinswoningen 21 2007 659 65 3.424 3.383 2.828Meergezinswoningen 107 1976 487 76 14.982 11.463 8.384

Zwijndrecht 25 2000 517 75 6.125 5.286 2.980Meergezinswoningen 25 2000 517 75 6.125 5.286 2.980

Rotterdam 2 1965 111 194 370 328 246Overige  wooneenheden 1 1920 222 187 185 180 98Maatschappelijk  onroerend  goed  (MOG) 1 2009 0 200 185 148 148

Eindtotaal 10.547 1978 507 83 1.714.407 1.572.758 1.042.611

12

Jaarverslag 2012

Jaarverslag 2012

hwwonen.nl • hwwonenjaarverslag.nl

rug