L i N i A a l

CULTURELE VERENIGING NIEUWERKERKEN

1824

MEDEDELINGEN VAN LINIAAL driemaandelijks tijdschrift

verschijnt in maart, juni, september, december

Jaargang XL, nummer 1, maart 2017 Afgiftekantoor: Aalst 1

40 jaar LiNiAal in 2017

Verantwoordelijke uitgever: Fredy De Schryver Terbekenstraat 51 - 9320 Nieuwerkerken

Mededelingen van LiNiAal, maart 2017 Secretariaat en verantwoordelijke uitgever: Fredy De Schryver, Terbekenstraat 51, 9320 Nieuwerkerken. Auteurs/redactie van dit nummer: Fredy De Schryver, Eddy De Nijs, Rosa Huylebrouck, Raymond De Geyndt, Leo Bombeeck. Eindredactie: Fredy De Schryver (053/83.13.69) Elke auteur is verantwoordelijk voor de inhoud van zijn artikel en het respecteren en vermelden van de geraadpleegde werken en de geciteerde bronnen. Artikels en foto’s mogen niet worden overgenomen voor publicatie zonder schriftelijke toestemming van de uitgever. Artikels en foto’s mogen worden gebruikt op voorwaarde dat de bron duidelijk wordt vermeld: LiNiAal digitaal © 1977-2017 Digitaal archief van LiNiAal, culturele vereniging Nieuwerkerken. Website: www.liniaaldigitaal.blog E-mailadres: liniaal@live.be Het bestuur van LiNiAal is zeer dankbaar voor de steun die we, gedurende de voorbije 40 jaar, hebben gekregen van onze trouwe leden. Vanaf 2018 zullen we al onze leden voor de ‘kleine’ bijdrage van minimum 2,50 euro onbeperkte toegang verlenen tot

met de steun van

het splinternieuwe digitaal archief van LiNiAal. Ook alle nieuwe digitale uitgiftes zullen voor de leden beschikbaar zijn. Vanaf heden zijn er voor nieuwe leden enkel nog digitale abonnementen te verkrijgen. Als zij minimum 2,50 euro overschrijven op bankrekeningnummer: BE96 2930 1279 9005 met als mededeling hun e-mailadres zullen we hen toegang verlenen tot het digitaal archief van LiNiAal op de nieuwe blog.

40 jaar LiNiAal in 2017

Verantwoordelijke uitgever: Fredy De Schryver Terbekenstraat 51 - 9320 Nieuwerkerken

In 2017 viert LiNiAal zijn 40-jarig bestaan. Een ideale gelegenheid om alle medewerkers te bedanken die bijgedragen hebben om (enkele) duizenden bladzijden klaar te stomen in circa 160 afleveringen van onze mededelingen. Velen van hen hebben ons reeds verlaten maar zullen in 2017, meer dan ooit, in onze gedachten zijn voor al hun grote en kleine bijdragen. Zonder de inzet van al deze vrijwilligers was er geen LiNiAal geweest. Het bestuur van LiNiAal is hen hier zeer dankbaar voor. "1977-2002-2017: alle redactieleden en/of auteurs in deze periode" 1977-2002: Beirens, Jan - Callebaut, Dirk - Cassiman, Peter - Caudron, Freddy - Cecile, (Zuster) - Cherrette, Marnix - Cordemans, Paul - Daem, A.J. - De Boeck, Roger - De Brabander-Van Landuyt, Lena - De Nijs, Eddy - De Saedeleer, Charles - De Schryver, Fredy - De Sloover, Marcel - De Smet, Robert - De Sutter, Prosper - De Vuyst, Julien - Dierickx, Maria - Loy, Walter - Loy-Lauwereys, Christiane - P.C. - Robijns, A. - Robijns, Luc - Soin, Piet - V.I., W. - Van de Perre, Rudolf - Van der Biest, Ulric - Van Elslande, Rudy - Van Impe, Willy - Van Langenhoven, Bart - Van Schuylenbergh, Emiel - Van Vaerenberg, Geert - Illustraties en tekeningen: Paula De Smet-Deblaere 2003-2017: Aelbrecht, Daniel - Bavay, Lut - Bolding, Paul - Bombeeck, Leo - Caudron, Freddy - Cordemans, Paul - De Brabander, Karel - De Nijs, Eddy - De Roo, Urbain - De Schryver, Fredy - De Sutter, Prosper - De Vuyst, Julien - De Winter, M.M. - Dierickx, Maria - Huylebrouck, Roza - Lauwereys, Christiane - Lauwereys, Richard - Leroy, Frans - Loy, Jo - Meert, Thierry - Ottoy, Hedwig - Robijns, Luc - Steenhaut, Freddy - Strijpens, Hendrik - Van de Steen, Ann - Van der Biest, Ulric - Van Impe, Emilienne - Van Impe, Pierre - Vandevelde, Patrick Bestuur: Fredy De Schryver (voorzitter-secretaris), Luc Robijns (penningmeester), Raymond De Geyndt (webmaster), Eddy De Nijs, Marcel De Sloover, Christiane Lauwereys, Thierry Meert, Piet Soin en Willy Van Impe.

40 jaar LiNiAal in 2017

Verantwoordelijke uitgever: Fredy De Schryver Terbekenstraat 51 - 9320 Nieuwerkerken

Li Ni Aal

Gedurende bijna 300 jaar was een telg uit de adellijke familie de L i edekerke de dorpsheer in N i euwerkerken, één van de drie praterijen van A a l st. Op de voorzijde van de kaft staat het wapenschild van de gemeente Nieuwerkerken.

Inhoud van dit nummer: p. 1-2 Bij het begin van de 40e jaargang

p. 3 Provincie Oost-Vlaanderen en de heemkundige tijdschriften

(R. De Geyndt)

p. 4-5 In Memoriam: Frida Ottoy / E.P. Herman Cordemans, s.j. /

Lea Van Mulders / Gilbert Van Vaerenbergh (E. De Nijs)

p. 5-6 Nieuwerkerks Nieuws ( E. De Nijs)

p. 6 Verdwenen Spaanse en andere ‘plekken’ in Aalst en

omgeving – Deel 2 - aanvulling (L. Bombeeck)

p. 7-11 Vlag Franciscus Xaverius (F. De Schryver)

p. 11-27 Inventaris van de kerk van NK (1845) (F. De Schryver)

p. 27-47 De bewoners van de wijk Edixvelde volgens de kaart v. P.C.

Popp (± 1860) (E. De Nijs)

p. 47-56 Mijn vroege familieherinneringen–Pijpenbeek(R. Huylebrouck)

De gegevens op het adresetiket zijn opgenomen in het adressenbestand van en zijn bestemd voor intern gebruik door Liniaal, Terbekenstraat 51, 9320 Nieuwerkerken. Overeenkomstig de wetgeving terzake hebt u recht op kennisname en eventuele verbetering van de gegevens die op u betrekking hebben.

- 1 -

BIJ HET BEGIN VAN DE 40E JAARGANG De Culturele Vereniging van Nieuwerkerken, LiNiAal, viert dit jaar haar achtste lustrum. Dit feestjaar wordt tevens een overgangsjaar. Wat al een tijdje in de lucht hing, wordt nu definitief: onze gedrukte mededelingen houden op te verschijnen op het einde van 2017. Verscheidene redenen zijn daar de oorzaak van, maar doorslaggevend is de beslissing van de voorzitter om te stoppen met om de drie maanden een nummer van onze mededelingen klaar te stomen. Voor hem is de tijd gekomen om zonder stress en zonder voortdurende afleiding verder te werken aan een paar grotere projecten.

Vier van de negen bestuursleden worden dit jaar 70, drie zijn ouder dan 70, slechts twee zijn jonger. Ons ledenbestand is navenant. Rekening houdend met deze realiteit lijkt het ons wijs om vooruitziend te zijn en te voorkomen dat al het werk van onze vereniging van de ene op de andere dag verloren gaat. De beslissing om te stoppen met de papieren versie van onze mededelingen betekent dus niet dat de vereniging ophoudt te bestaan! LiNiAal gaat digitaal. Eind 2016 werd een abonnement genomen bij WordPress wat ons de nodige ruimte zal geven voor wat we van plan zijn te doen. We gaan gebruik maken van de technologische mogelijkheden die er tegenwoordig zijn, om met onze vereniging op een nieuwe, eigentijdse wijze, alles beschikbaar te maken van wat in het verleden gepubliceerd werd. Via de nieuwe blog blijven we ook nog steeds een platform aanbieden voor al wie in de toekomst iets i.v.m. Nieuwerkerken kwijt wil. Concreet betekent dat dus:

- Digitaal beschikbaar en bereikbaar maken van de 40 jaargangen van de mededelingen. De provincie Oost-Vlaanderen bezorgde ons reeds de scans van de 36 eerste jaargangen van deze publicaties en we beschikken zelf over meer dan voldoende bestanden om ons digitaal archief verder

- 2 -

uit te bouwen. Momenteel staan reeds 10 jaargangen op onze nieuwe website.

- Opslaan van het werk van Freddy Caudron, Families te NK. - Nieuwsberichten i.v.m. activiteiten en gebeurtenissen via e-

mailadressen van leden waarover we beschikken. - Publicatie van nieuwe artikels (rechtstreeks toegankelijk voor

de leden op de nieuwe blog). De toegang tot het digitaal archief op de nieuwe website www.liniaaldigitaal.blog is momenteel enkel beschikbaar voor de betalende leden van LiNiAal die hun e-mailadres hebben doorgegeven. Zij ontvingen een wachtwoord dat hun toegang verleent. Wie zijn lidgeld voor 2017 reeds betaalde, ontvangt bij deze mededelingen een ‘gepersonaliseerde’ lidkaart. Wie nog niet betaalde krijgt nogmaals een overschrijvingsformulier. Gewone leden betalen 10€, steunende leden meer dan 10€. Indien u nog geen e-mailadres hebt meegedeeld, kan u dat alsnog doen; u stuurt een mail naar liniaal@live.be met vermelding van uw lidnummer en u ontvangt per kerende uw wachtwoord waarmee u het digitaal archief van LiNiAal op de website ‘Liniaal digitaal’ kan bezoeken. Volgend jaar (2018) zal het lidgeld herleid worden tot minimum 2,50 euro. Dit kleine bedrag moet ons toelaten de onkosten voor huur en beheer van de website te bekostigen. Maar daar komen we in het decembernummer van onze mededelingen nog op terug. Voor onze leden die over geen internet beschikken en (nog) niet vertrouwd zijn met e-mailen, ‘browsen’ en ‘googelen’ brengen wij geen goed nieuws. We zijn ons daar van bewust. ‘Liniaal digitaal’ is misschien een aansporing om toch maar eens aan de slag te gaan met de computer, de tablet of de smartphone. Kinderen en kleinkinderen zullen ongetwijfeld graag bijspringen.

Het bestuur

- 3 -

Provincie Oost-Vlaanderen en de heemkundige tijdschriften De Centrale Bibliotheek van de Provincie Oost-Vlaanderen (PAC, Wilsonplein 2, Gent) bezit een unieke collectie van 112 titels van Oost-Vlaamse heem- en geschiedkundige tijdschriften en jaarboeken. Deze collectie is nagenoeg volledig (voor meer dan 95 procent).

Een zestal jaar geleden werd begonnen met de ontsluiting van deze tijdschriften en jaarboeken op artikelniveau in de catalogus van de Centrale Bibliotheek op internet: www.ovinob.be/provbib/. De gebruiker kan in 1 beweging al deze tijdschriften doorzoeken op auteur, titel(woord) of trefwoord, en krijgt dan de referenties (jaar, nummer, pagina’s) van het tijdschrift of jaarboek.

In 2013 werd gestart met het inscannen van deze publicaties. Dit gebeurt door een externe firma en levert scans van hoogwaardige kwaliteit op. De technologie die erachter zit maakt dat het heel efficiënt is om de scans te doorzoeken op (combinaties van) woorden. Momenteel is dit project voor 90 procent gerealiseerd. De bestanden kunnen op een eenvoudige manier worden gelezen met Acrobat Reader.

De scans werden in de Centrale Bibliotheek geordend en bewerkt:

• De tijdschriften werden ingedeeld per jaargang • Blanco pagina’s, reclame en dergelijke werden verwijderd.

In september 2016 gaf de Deputatie groen licht om deze scans te verspreiden naar de heemkundige kringen, zodat zij deze kunnen plaatsen op hun eigen website en/of ter beschikking te stellen van hun leden in het documentatiecentrum.

Al deze scans van de provincie Oost-Vlaanderen zullen, in de toekomst, voor de betalende leden van LiNiAal terug te vinden zijn in het digitaal archief van LiNiAal.

Raymond De Geyndt

- 4 -

In Memoriam

Frida Ottoy Op 22 december 2016 overleed in het rustoord Hopperank te Erembodegem mevrouw Frida Ottoy, echtgenoot van ons medelid Marcel Raes. Frida werd geboren te Haaltert op 20 januari 1939. Zij overleed onverwachts na een lange ziekte. Het gezin woonde in de Bredeweg en had twee kinderen en één kleinkind. Langs deze weg bieden wij de familie nogmaals onze oprechte deelneming aan. E.P. Herman Cordemans, s.j. Op 5 januari 2017 overleed te Leuven in de leeftijd van 92 jaar, pater Herman CORDEMANS. Hij werd geboren in Laken, Brussel op 4 juli 1924. Hij trad in de jezuïetenorde op 7 september 1942 in Drongen. Hij studeerde filosofie in Godinne en theologie in Leuven. Hij werd priester gewijd in 1956 in Leuven. Herman deed zijn eremis in de parochiekerk van Nieuwerkerken op 9 september 1956. Hij was de zoon van Felix Antonius Marcellus Cordemans en Maria-Louisa Van Gijseghem. De familie vestigde zich in 1940 te Nieuwerkerken, op de Zurendries. Herman was een paar jaar surveillant in het St.Jozefscollege te Aalst en later, na zijn wijding, was hij er leraar. Na twee jaar op het College van Aalst werkte Pater Cordemans 16 jaar op het provincialaat als archivaris van de provinciaal en co-redacteur van het tijdschrift ‘Jezuïeten’. Hij was vier jaar in Kortrijk en kwam in 1980 naar Mechelen als redacteur van TEK. Hierop volgden drie jaar in Brugge, waar hij aalmoezenier in de gevangenis was, en nog eens vijf jaar Kortrijk, waar hij kerkprefect was en zoals overal tevens huisarchivaris. Pater Cordemans was ook lange jaren retraitepredikant voor middelbare scholieren. In 1994 kwam hij naar Heverlee, waar hij vele jaren medewerker was in de grote bibliotheken die daar stonden en hij hielp bij het overdragen en vinden van een nieuwe bestemming. In 2014 kreeg Herman Cordemans daarom door KADOC een boek aangeboden met een prachtige verzameling van hoogtepunten uit de vele boeken die hij beheerd en herbestemd had. Pater Cordemans kreeg zijn uitvaart in de jezuïetenkerk van Heverlee en werd begraven op het kerkhof van Heverlee ‘De Jacht’.

- 5 -

Langs deze weg bieden wij de familie Cordemans, en in het bijzonder ons medelid Paul, onze oprechte deelneming aan. Over Herman Cordemans verscheen reeds eerder een artikel in Liniaal jg. XX, nr. 3, pp. 8-9. Lea Van Mulders Op 8 februari 2017 overleed plots, in het WZC “Domein Castelmolen” te Meerbeke, ons medelid Lea Van Mulders, weduwe van Alfons De Schryver (+2007). Zij werd geboren in Denderhoutem op 3 april 1931. Het gezin woonde op de Dries en had twee kinderen, Ria en Geert, 4 kleinkinderen en 4 achterkleinkinderen. Alfons en Lea waren gedurende 40 jaar trouwe leden van onze vereniging. Onze oprechte deelneming. Gilbert Van Vaerenbergh Op 9 februari 2017 overleed te Aalst ons trouw medelid Gilbert Van Vaerenbergh. Hij werd geboren te Ottergem op 3 januari 1925. Hij was de weduwnaar van Marietta Bekaert. Het gezin heeft twee kinderen, 3 kleinkinderen en 5 achterkleinkinderen. Gilbert was bakker in de Dr. De Moorstraat in Aalst. Wij bieden zijn familie onze oprechte deelneming aan.

Eddy De Nijs

Nieuwerkerks Nieuws Druppelboom op het kerkhof Achteraan op het kerkhof van Nieuwerkerken werd een zogenaamde “druppelboom” geplaatst. De begraafplaats van Aalst beschikt al meer dan een jaar over zo een druppelboom; nu staat er ook een in alle deelgemeenten. De druppelbomen zijn bedoeld als herdenkingsplaats voor jonge ouders die geconfronteerd worden met een doodgeboren kindje na een zwangerschap die korter is dan de wettelijke levensvatbaarheidsgrens. Parochiaal overzicht In 2016 werden op onze parochie 22 kindjes gedoopt en hadden er 37 kerkelijke uitvaartdiensten plaats. Er waren geen kerkelijke huwelijken. 43 jongens en meisjes ontvingen het H. Vormsel. 32 Nieuwerkerkenaren kregen een uitvaart buiten de parochie.

- 6 -

Netten voor kerkvensters Vrijdag 17 februari 2017 werden voor de vensters van de kerk, aan de zuidzijde, netten geplaatst. Eerder deze winter werden een aantal ruiten ingegooid, vandaar de snelle reactie van het kerkbestuur. Aan de noordzijde werden de netten reeds eerder geplaatst. Enkel de vensters van het koor zijn nog niet voorzien van beschermende netten. Workshop praktische zorg voor religieuze collecties Op vrijdag 10 maart 2017 had in de O.-L.-V.-Hemelvaartkerk van Nieuwerkerken een workshop plaats voor vrijwilligers religieus erfgoed en kerkfabrieken uit de regio Denderland. Er waren een twintigtal deelnemers. Een week later, op vrijdag 17 maart 2017, werd de opgedane kennis van de workshop toegepast op de collectie van Nieuwerkerken. Een prachtig initiatief met het oog op het behoud van ons patrimonium.

Eddy De Nijs

Verdwenen Spaanse en andere ‘plekken’ in Aalst en omgeving, Aanvulling van ons artikel verschenen in de mededelingen van LiNiAal XXXIX, nummer 4, december 2016. Bij het doorlopen van de - Deelinventaris van het archief van de stad Aalst – vonden we in de Procesdossiers periode 1520-1789 ook de namen van de in ons artikel genoemde herbergen het Spagnaertscasteel en De koning van Spanien. Voor de Raad van Vlaanderen diende in 1767 een zaak wegens vernieling van de meubelen in 1763 in de herberg Het Spagnaertscasteel buiten de stad Aalst tussen de luitenant-poortbaljuw van de souverein-hoogbaljuw contra Jan Baptist Le Bon uit Sint-Maria-Horebeke en Josephus Anthon Seconde uit Ieper. In 1782 vond er een getuigenverhoor plaats door de Wethouders van Aalst naar aanleiding van een diefstal in hostellerie De Koning van Spagnien.

Leo Bombeeck

- 7 -

Vlag Franciscus Xaverius1 Erfgoedcel Denderland wil samen met de provincie Oost-Vlaanderen de kerkcollecties uit haar werkgebied inventariseren. Dit is een belangrijk project, want door het veranderende kerklandschap is ons religieus erfgoed erg kwetsbaar geworden. Het is dan ook belangrijk dat dit erfgoed degelijk wordt geïnventariseerd opdat het veilig zou worden gesteld voor de toekomst. Ook vroeger werden inventarissen van de kerkcollecties gemaakt. Verder in deze mededelingen vindt u de inventaris van 14 mei 1845. In december 2016 en januari 2017 waren enkele vrijwilligers in de O.-L.-V.-Hemelvaartkerk van Nieuwerkerken aan de slag om alles te inventariseren van wat er in onze kerk aan religieus erfgoed aanwezig is. Een aantal voorwerpen werd van onder het stof gehaald, zo ook enkele vlaggen en banieren. Meest in het oog springend was de zeer mooie vlag van de Xaverianen. Het genootschap van de Xaverianen is genoemd naar de patroonheilige Sint-Franciscus-Xaverius2. Dit genootschap kende een grote bloei tot na de Eerste Wereldoorlog. Het werd gesticht in Frankrijk in 1840 door de Jezuïet pater Maigno. Bij ons kwam het tot stand op initiatief van pater Louis van Caloen in 1854. Door zijn apostolaat in de Brusselse volkswijk aan de Vlaamse Poort geraakte hij overtuigd van de noodzaak om de werklieden opnieuw tot het ware christelijke geloof te brengen. Het was een vereniging in echte Jezuïetenstijl: niet passief aanhoren wat werd voorgedragen, maar dit actief beleven en uitdragen. De vereniging droeg het strijdend karakter van Sint-Ignatius en had tot doel de gewone man uit het volk tot een apostel te maken voor zijn standgenoten. Te Aalst werd de Xaverianenbond door de

1 Franciscus Xaverius werd geboren in 1506. In 1533 sloot hij zich aan bij Ignatius van Loyola. Hij werd missionaris van Indië, Japan en China. Hij is de patroon van de missionarissen en van de ‘Voortplanting des Geloofs’. 2 Gebruikte bronnen: J. De Brouwer, De Jezuïeten te Aalst. 2. Herleving en nieuwe bloeitijd 1831-1981, 1980, Genootschap voor Aalsterse Geschiedenis, pp. 350-351 en Wikipedia. De data i.v.m. stichting en jubileum lijken niet precies te zijn.

- 8 -

Jezuïeten gesticht in 1861/62. Aalst telde toen 350 leden. Op 17 mei 1885, Hemelvaartsdag, vierden de Aalsterse Xaverianen hun 25e verjaardag. In 1879 waren er in Vlaanderen alleen al 342 lokale broederschappen, met ruim 80.000 leden! Ook in het buitenland kende het genootschap een ruime verspreiding.

De Xaverianenvlag van Nieuwerkerken. Links boven de heilige Franciscus-Xaverius, medestichter van de Sociëteit van Jezus (de jezuïetenorde). Hij wordt vereerd als de patroonheilige van de missies en van de voortplanting van het geloof. Hij wordt afgebeeld in zwarte toog, witte halflange superplie met stola eroverheen, met een kruis in de hand voor zich uit, symbool van geloofsverkondiging aan niet-christenen. (Foto Jos Depryck)

De pastoors werden door hun bisschoppen aangespoord om op hun parochie een Xaverianenbond op te richten, waaraan op de meeste plaatsen enthousiast gehoor werd gegeven. De Nieuwerkerkse

- 9 -

Xaverianen werden, volgens het jaartal op de nieuwe vlag, gesticht in 1863, kort na de stichting van de Aalsterse afdeling. In november1874 werd dan hun vlag gewijd3. “Een vaandel was bijna onmisbaar en behoorde tot de status van het genootschap, want bij allerhande gelegenheden stapten zij massaal op, zelfs naar de dorpen in de omgeving als er een plechtigheid plaatsvond. Traditioneel werd een vaandel gewijd op Sacramentsdag, maar in Nieuwerkerken week men daar van af en vierde men pas in november 1874 feest.” Volgens het artikel uit de Godsdienstige Week van Vlaanderen waren op dit feest niet minder dan 2500 Xaverianen aanwezig. Ze waren afkomstig van negen parochies uit de omgeving. Nieuwerkerken telde toen 2459 inwoners! In het kanselboek of afroepboek van november 18744 wordt niets vermeld van deze festiviteit. Ook in het digitaal krantenarchief van het stadsarchief van Aalst troffen we geen enkele vermelding aan. Op 5 juli 1925 wijdde pastoor Richard Strobbe5 de nieuwe vlag van de Xaverianen van Nieuwerkerken. Blijkbaar voldeed de vorige - die toen 51 (1874-1925) jaar moet geweest zijn - niet meer. De pastoor schreef van de gebeurtenis in het Liber Memorialis Pastorum volgend verslag. De stichtingsdatum en het aantal leden moest hij blijkbaar nog aanvullen, maar het is er niet meer van gekomen. “Op Zondag 5 Juli 1925 werd door den Eerw. Heer pastoor eene nieuwe vlag gewijd der Xaverianen. De nieuwe vlag voorstellende den H. Franciscus Xaverius als zendeling met afbeeldsel der kerk in versiering van rozen, met wapen der S.J. banderolle & opschrift: God – Haard – Land 18… - 1925; verder opschrift: Genootschap van den H. Fr. Xav. Nieuwerkerken en wapen der gemeente, meet 2 m. op 1,90 m in zijde faille en werd vervaardigd door het huis Jozef De Raedt te Iseghem. Die prachtige vlag kost 1900 fr. en is betaald dank aan eenige milde giften van bijzonderen, maar vooral dank aan de edelmoedige bijdragen der leden zelf. De vlag is dus de volle

3 Zie het artikel van Julien De Vuyst, Het genootschap van Franciscus-Xaverius te Nieuwerkerken, in LiNiAal XXXIII, nr. 4, 201, pp. 24-26. De auteur vermeldt als bron De Godsdienstige Week van Vlaanderen, 27 november 1874, p. 247 4 S.A.A., Kerkarchief van Nieuwerkerken, nr. 420 5 Richard Strobbe was pastoor te Nieuwerkerken van 10.06.1921 tot 01.07.1937

- 10 -

eigendom van den bond der Xaverianen en blijft een eeuwig aandenken van den groei en bloei van ’t genootschap (…. leden) en van den godsdienstigen iever zijner leden. De dag der vlagwijding werd ingezet door eene alg. communie-mis der leden. Vóór de Hoogmis werd de vlag gewijd door E.H. Past. en na het Evangelie werd door Eerw. Pater Claus der Jezuiten van Aalst een treffend sermoen gepredikt over de beteekenis der vlag: God – Haard – Land. De plechtigheid eindigde met een Vlaggelied gezongen door al de leden. Dank zij hier gezegd aan al die medewerkten tot het aanwerven der prachtige vlag en vooral aan den E.H. Onderpastoor Alf. Hoorens6, de ziel van ’t genootschap.”

Detail van de vlag met een aantal verwijzingen naar Jezus: de letters IHS (Iesus Hominem Salvator: Jezus, de redder van de mensen), zijn Heilig Hart en zijn doornen kroon. (Foto Jos Depryck)

6 Alfons Hoorens, °Aspelare 1889, +1963

- 11 -

Volgens Jozef De Brouwer7 verloren de Xaverianenbonden meer en meer hun strijdend karakter. Na de Eerste Wereldoorlog zouden de Bonden van het H. Hart hun activiteiten overnemen. In1925 echter was de Xaverianenbond van Nieuwerkerken blijkbaar nog in volle bloei. Hun prachtige nieuwe vlag verzeilde later, letterlijk, in een vergeethoek. Zelf had ik ze nog nooit gezien en ik bezoek onze kerk toch al meer dan 50 jaar. Gelukkig dat ze bij de nieuwe inventarisatie te voorschijn kwam, zodat ze voor de komende generaties kan gekoesterd en bewaard blijven.

Fredy De Schryver

Inventaris van de kerk van Nieuwerkerken (1845) In het modern kerkarchief van onze parochie, dat zich in het stadsarchief van Aalst bevindt, treffen we onder het nummer 4 onderstaande inventaris van de O.-L.-V.-Hemelvaartkerk aan. Hij werd opgesteld door Joannes Baptist Van der Eeckt (°26.11.1792, +30.07.1864), die in Nieuwerkerken pastoor was van 11.02.1839 tot zijn overlijden op 30.07.1864. Het document is gesteld in een gebrekkig, regionaal Nederlands uit die tijd en in een onvaste spelling. Met hoofdletters, leestekens en schrijfwijze wordt weinig of geen rekening gehouden. Zo zien we dat eenzelfde woord soms op twee verschillende manieren geschreven wordt, b.v. cappe en kappe. Een lange klinker wordt nog veelal aangegeven met toevoeging van e, i of y, b.v. deelen, gaet, nailde, figuer, gemeyn, maar anderzijds treffen we de verdubbelde klinker aan, zoals in groot. Een andere eigenaardigheid is het gebruik van de medeklinker g voor ch, zoals in bigtstoel en de ij voor ei, b.v. klijne en bijde; daarnaast het omgekeerde zoals in wederzeyds. Nergens wordt een gestipte ij geschreven, de puntjes op de y ontbreken steeds. Y staat dus zowel voor ij als i, b.v. ij in diergelyke en i in gekruyst, buyten, noeyt. Oude en nieuwe spellingsvormen wisselen af: een ouden toren naast eenen goeden oppasser (allebei accusatief).

7 o.c., p. 351

- 12 -

Om de tekst leesbaarder te maken hebben wij hoofdletters en interpunctie aangebracht, waar ze ontbraken. Ook de zinnen, die door gebrek aan interpunctie ineen lopen, hebben we duidelijker afgebakend. Er werd voor ij of y gekozen naargelang van de uitspraak. Duidelijke verschrijvingen werden gecorrigeerd, b.v. van weder kanten en niet van veder kanten, zilveren i.p.v. zwilveren enz. De inventaris werd begonnen op 14 mei 1845 en werd ondertekend op 20 mei 1845 door J.B. Van Der Eeckt, Pastor, en Emanuel ’t Kint, lid van den kerke raed. De nummering van de inventaris loopt enkele keren fout. De nummers 8, 11, 12, 14 en 50 staan er twee maal en waar nummer 23 had moeten staan, wordt hernomen met 13. Waar met nummer 82 geëindigd wordt, zou het 97 moeten zijn. Pastoor Van der Eeckt en Emanuel ’t Kint hebben het werkstuk blijkbaar niet of slechts oppervlakkig nagelezen.

♦ Staet of inventaris der meubelen en voorwerpen der kerke van Nieuwerkerken opgemaekt den 14den mey 1845. 1° Onze kerke hebbende 4 pilaeren van wederzeyds en vijf vensters van weder kanten, een lange choore, oud gebouw, dog de drij beuken modern trant gebouwt in het jaer 1772, een ouden toren zonder nailde en zoo het schijnt noeyt gehad. Op den toren hangen 2 klokken. De groote is gegoten door Mr Andreas Van Den Gheyn te Loven, het jaer 1824, pastor zijnde mijnheer Petrus van Stalle, hebbende voor opschrift De Leonardo Sacram. P.J. Van Stalle Pastor. J.R. De Waepenaert Burgimagister. Andreas Van Den Gheyne me fudit 1834 pro Nieuwerkerken. Susceptor Petrus Callebaut editimus et Joanna Van Den Brulle uxor scabini E. ’t Kint. Weegt 1800 Brabandsche ponden. De klijne kan wegen rond de duyzend ponden brabands, maer zijn te saemen in geen goed accoord. Deze twee klokken stammen uit de Hollandse tijd. Ze klinken niet in harmonie. De grootste werd gegoten door Andreas Van Den Gheyn uit Leuven in 1824. Ze is toegewijd aan de (tweede) patroonheilige van de kerk, de heilige Leonardus. P.J. Van Stalle was toen pastoor

- 13 -

in Nieuwerkerken. Peter en opdrachtgever was Petrus Callebaut, lid van het Armenbestuur van 1820 tot 1827. Meter was Joanna Van Den Brulle, echtgenote van schepen Emanuel ’t Kint. De kleinste klok, die thans nog in de toren hangt, heeft geen opschrift, maar is versierd met de beeltenis van O.-L.-Vrouw en het kindje Jezus. Ze weegt ongeveer 1000 Brabantse ponden. Momenteel hangen er drie klokken in onze toren, Twee ervan werden in 1966 gegoten en komen voort uit oorlogsschade1. 2 Den toren heeft eene orologie, nieuw gemaekt door Premereur te Zalardingen in het jaer1833 of ontrent. Gaet goed als zij eenen goeden oppasser heeft, dog als iemand de zelve opwind en geen verstand van heeft dan is zij geene spelle weerd voor het gemeynte. Als eenige kennisse hebbende van diergelijke werken, zegge dat zij zeer goed is. Zij is gegeven door de commune. 3 De kerke heeft rond van binnen haere bouserie. In de choor nieuw order, met zittingen, zeer wel gemaekt door zekeren de Starke te Nederbrakel, den welken den architekt geweest is van de kerke. In de neder kerk een deel is nieuw en andere deelen oud bijeengevoegd. Spijtig is het dat de 2 bigtstoelen die voor deze kerke voor de fransche revolutie gemaekt waeren, van den zelven en in het zelve order, de kerke van Nieuwerkerken in bezit niet is geweest en voor dezen ten jaere 1840 verkogt zijn geweest, aen de kerke van het Bogijn hof tot aelst, nu staende langs wederzijds den occael. Bouserie = boiserie, lambrisering Nieuw order = nieuwe bestelling, bestek De kerk heeft rondom lambrisering. Die in het koor is nieuw, met zitplaatsen, gemaakt door Alexis de Starke2 uit Nederbrakel, die ook de architect was voor de uitbreiding van de kerk met twee zijbeuken in 1772. De lambrisering in het schip is ten dele nieuw, ten dele oud.

1 Voor een uitgebreid overzicht van de Nieuwerkerkse klokken, zie LiNiAal XXXI, nr. 2, pp. 22-38. 2 Zie: Geert Van Bockstaele, De Staercke: een familie van architecten, aannemers, schrijnwerkers en beeldsnijders uit Michelbeke en Nederbrakel, 18de – begin 19de eeuw. Bronnenstudie en werken, in Het Land van Aalst, jg. LXVIII, 2016, nr. 1, pp. 3-42. Voor Nieuwerkerken zie p. 20.

- 14 -

Occael = oksaal, doksaal, galerij voor de zangers en het orgel, gewoonlijk aan het achtereinde boven het kerkportaal. Het bestek voor de uitbreiding van de kerk bevatte ook twee biechtstoelen, vóór de Franse Revolutie (1789) eveneens door de Starke gemaakt. Ze hebben echter nooit in de kerk van Nieuwerkerken gestaan, maar werden voor haar rekening in 1840 verkocht aan de begijnhofkerk van Aalst, waar ze zich nu (= 1845!) langs weerszijden van het doksaal bevinden. Deze biechtstoelen zijn bewaard gebleven. 4 De kerke heeft eenen predikstoel gemaekt van zelven De Starke. Redelijk schoon bezonderlijk het snijwerk zijnde in zijn vierkant. De preekstoel dateert van 1786, evenals de communiebank, die hier door Van der Eeckt niet wordt vermeld. Hij is eveneens van de hand van Alexis De Starke, in Lodewijk XVI-stijl of classicisme. Het snijwerk (bedoeld wordt: de beelden) zit vervat in een vierkant, dat op zijn beurt een medaillon bevat, een “ouvrage de ronde bosse”. Dit zijn geen reliëfs, maar volledige beelden. 5 Sy heeft een occael ook gemaekt van zelven De Starke, in selve order en figuer als den predikstoel. Ook het doksaal werd tijdens dezelfde opdracht als die voor de preekstoel, in dezelfde stijl door De Starke gemaakt. 6 Eene orgel, gemaekt door eertijds heeren Van Petegem te Gend, zeer goed, beter als alle die nieuw gemaekt worden, hebbende 14 spelende registers3. 7 Den hoogen autaer is een antiek stuk, dog schoon in zijnen gender, hebbende eene schilderij van weerde, zeer oud, door wie geschilderd onwetend. Zij verbeeld Josep en Ste Anna hebbende Maria aen haere knieen, leerende in eenen boek. Over het hoofd van Maria zijn twee engels, draegende eene kroone van bloemen over haer hoofd.

3 Over dit orgel werden een aantal artikels gepubliceerd in LiNiAal. Zie: jg. VI, nr. 4, p. 67; jg. VIII, nr. 2, p. 22; jg. I, nr. 2, pp. 11-13; jg. VI, nr. 1, p. 13

- 15 -

Het hoofdaltaar wordt in 1845 antiek genoemd, maar wel mooi in zijn genre. Toch zal het vóór 1886 vervangen worden door het neogotisch altaar van Mathias Zens. Wat er met het oude hoofdaltaar en het – volgens Van der Eeckt waardevol - bijhorend schilderij gebeurd is, weten we niet. Het schilderij stelde Sinte-Anna voor die Maria onderricht. De andere figuur op het doek zou Sint-Jozef geweest zijn (niet de H. Joachim, echtgenoot van Anna en vader van Maria?). Sint-Jozef en Maria stammen immers allebei af van koning David. Jozef De Brouwer vermeldt volgende schilderijen in de kerk van Nieuwerkerken (bron: verslagen dekenale bezoeken): 1654 schilderijen van O.-L.-Vrouw, St.-Leonard met St.-

Barbara, Sint-Anna 1688 schilderij gans vervaagd; zal vervangen worden 1774 (datum van de kerkwijding na vergroting) schilderij op het

hoogaltaar Maria’s bezoeking aan Elisabeth 1774 schilderij op het O.-L.-Vrouwaltaar: O.-L.-Vrouw van de

Rozenkrans4. In 1857 worden de schilderijen van de hand van P. De Clercq geplaatst en die zich nu nog op de zijaltaren bevinden: links O.-L.-Vrouw van de Rozenkrans en rechts St.-Leonardus,. 8 In de zeybeuken zijn van wederzeyds eenen autaer, den eenen toegeweyd aen Maria, den anderen aen den h. Leonardus. Zij zijn maer simpel, dog net. 9 (8) Er zijn twee troonen, eenen voor het beeld van OLV, den anderen voor dit van de h. moeder anna. Troon: troonhemel, draaghemel, baldakijn (boven een heiligenbeeld) 10 (9) Er zijn twee beelden van OLV. Het een staet altijd in eene gelaeze kas aen den ingang van de choor, het ander diend voor in den troon gedragen te worden.

4 Bijdrage tot de geschiedenis van de kerkelijke instellingen en het godsdienstig leven in het Land van Aalst tussen 1621 en 1796, deel II, p. 633

- 16 -

11 (10) Er is een beeld van de h. moeder anna. Bij haer staet het kinde(ke)n Maria, de (h)oogen gevestig(d) op haere moeder. 12 (11) Er is een beeld van den h. Leonardus staende in eene gelaeze kas aen den ingang der choor, gelijke form aen deze van OLV. Beide beelden werden waarschijnlijk vervangen door de beelden van het Allerheiligste Hart van Jezus en het Heilig Hart van Maria, geschonken door de familie Baeten in 1886, beide van de hand van Mathias Zens. Thans staan in twee nissen vooraan in het koor, links een beeld van het Heilig Hart van Jezus, rechts een beeld van de Heilige Leonardus. 13 (11) In het jaer 1840 hebbe ik gebouwd eene aenhangende sacristey aen deze de welke er bestond. De selve diend voor bewaerplaets van ornamenten der kerk, voor trap op den toren en plaets voor pissiene, hebbende eene deure in de bouserie der choor door het zitting en eenen uytgang voor buyten, het welke een groot gemak aen ons geeft ten tijde dat de kerke met volk vervuld is en voor vele andere zaeken. Pastoor J.B. Van der Eeckt bouwde in 1840 een annex aan de sacristie. Daar werden de kerkornamenten bewaard, werd een trap naar de toren geplaatst en ook een urinoir. De annex werd tijdens de restauratie van 1977 hervormd tot stookplaats en toilet; de trap naar de toren kan thans slechts bereikt worden vanaf het betonnen plat dak van de annex (in 1845 was dat een lessenaarsdak). Het toilet en de uitgang van de kerk via het koor, zijn nog steeds bereikbaar langs het deurtje dat door de koorzitting werd gemaakt. Pastoor Robert Van Impe5 liet aan de noordwand van de sacristie een kast maken. Die werd later door pastoor Jacques Lievens6 weer verwijderd. Het gedeelte van de lambrisering dat als deur voor die kast was gebruikt, werd teruggeplaatst. 14 (12) De groote sacristey is goed verzekerd tegen dieverij. Eyzere baeren gekruyst in de vensters, slagvensters van buyten & blaffetueren van binnen. Eene sterke deure langs binnen in de

5 Pastoor te Nieuwerkerken van 03.05.1950 tot 19.04.1974. 6 Pastoor te Nieuwerkerken van 07.11.1993 tot zijn overlijden op 24.02.2011

- 17 -

kerke. Sij is van binnen rond in bouserie, redelijk schoon, in welke rond kassen zijn voor alle kerk-gerief te plaetsen. Zo ziet de huidige sacristie er nog steeds uit. 15 (12) Er is eene verzekerings kasse in order gemaekt ’t jaer 1841, want er was van binnen geene eene kas of konde de zelve met mijne hand zonder eenig instrument op trekken. In het jaar 1841 werd de brandkast hersteld, wat wel nodig was, gezien ze te gemakkelijk kon geopend worden. 16 (13) Op het order van zijne hoogweerdigheyd hebbe ik eene tweede doen maeken om het alderhijligste bij nagte te rusten, de welke nog beter verzekerd is. Rond beslaegen met ijzer en boven eene schuyve met 3 sleutels, voor ditels en bezondere papieren der kerke te rusten. Zij is gemaekt het jaer 1845 in april. In april 1845 laat Van der Eeckt een tweede brandkast maken, op verzoek van de bisschop. Hierin wordt het sacrament ’s nachts geplaatst, evenals de akten en belangrijke documenten van de kerk. Deze brandkast bevindt zich nog steeds in de sacristie. 17 (14) De kerke bezit kelken: 1° Eenen zeer schoonen, ouden trant, bin en buyten verguld. 2° Eenen agter gelaeten door den eerw. heer P.J. van Stalle het jaer 1831, binnen en buyten verguld, nieuwen trant. 3° Een zilveren, oud figuer, binnen verguld, het jaer 1845 4° Een koperen kelksken, kuyp zilver, bin en buyten verguld. Petrus Josephus Van Stalle was pastoor te Nieuwerkerken van 16.05.1812 tot bij zijn overlijden op 30.09.1831. Hij werd opgevolgd door Ludovicus De Troch, die op zijn beurt werd opgevolgd door J.B. Van der Eeckt. 18 (14) Eene remonstrantie, redelijk schoon en zwaer, in zilver. Remonstrantie = monstrans: gouden of zilveren versierd vaatwerk met ronde opening, waarin de hostie zichtbaar ter verering en aanbidding wordt uitgesteld. (van Dale)

- 18 -

19 (15) Twee ciborien, eene groote en eene klijne, alle bijde geheel in zilver. Ciborie: zilveren of gouden kelk met deksel, ter bewaring van hosties. (van Dale) 20 (16) Een schoon zilveren wierookvat met schelpe, alle bijde zwaer. 21 (17) 1° een reliqueer voor het h. kruys, verbeeldende een kruys met voet 2° een reliqueer voor de reliquien van den h. Leonardus, figuer van remonstrantie met eenen voet op forme van eenen kelk, geheel in zilver 3io een reliqueer voor de reliquien van den h. Rochus en Blasius zelve figuer van het voorgaende, 4° het relieque van de h. moeder anna, klijn, in zilver 5° van den h. Donatus, zeer klijn op zijn eygen, maer een reliqueer grooter in zilver diend voor het zelve in te plaetsen als ook van het relique van den h. gregorius 6° een klijn reliqueer voor de reliquien van de h. Barbara in de welke zij geplaets zijn Opsomming van de reliekhouders en “reliquien berustende in de kerk van Nieuwerkerken”7. 22 (18) Drij koppels zilvere ampullen: 1° een koppel van welke het een binnen verguld is 2° een koppel schoon gemaekt, nieuwen trant, hoog maer ligt 3io een koppel gemeyn Ampullen: schenkkannetjes (voor water en wijn bij het opdragen van de mis) 23 (19) Eene schoone zilvere schenk schotel. Schenk schotel: schotel waar de ampullen op geplaatst werden? 24 (20) Een zilvere pyke op den standaert.

7 Zie: Liniaal XXXVI, nr. 3, pp. 40-45.

- 19 -

Standaard = stok van een vaandel. Hier met een zilveren punt (piek: lans met een platte ijzeren punt). Het gaat hier wellicht om de hellebaard van de suisse. 25 (21) Een zilvere schild op den stok van den roededraeger en schelp op zijn kleed. De roededrager is de kerkwachter of suisse, “eertijds een ordebewaarder in de kerk, gewoonlijk in uniform met staf of hellebaard en een bandelier”. (van Dale) Stok en uniform (“kleed”) van de suisse waren versierd, resp. met een zilveren schild en een schelp. 26 (22) Zilvere kroone van olv, voor het kindeken kroone, en bol en staf voor OLV. Een zilveren kroon en een staf bestemd voor het beeld van Onze Lieve Vrouw en voor het kindje Jezus een kroon en (wereld)bol. 27 (13) Eene zilvere kroone voor het beeld van Ste Anna en eene voor Maria. Item staf en een klijn kroonken alle zilver. Nog een kroon voor Maria. Er waren immers twee Mariabeelden. 28 (14) Twee zilvere vaeten binnen verguld voor de beregtingen. Boven een potjen voor de h. olie. 29 (15) Twee zilvere potjens voor chrisma en O Sacr. bij een gevoegd. Chrisma: (de algemene benaming voor) wijolie, zalfolie voor doopsel, vormsel en laatste oliesel. In de katholieke kerk vormen het chrisma, de ziekenolie en de catechumenenolie de drie heilige oliën. Ze worden bewaard in drie afzonderlijke vaten. Het chrismale is het vat waarin het chrisma bewaard wordt. Het laatste oliesel of ziekenzalving is het sacrament dat door de priester aan een zieke die in stervensgevaar verkeert, wordt toegediend, in de volksmond berechting genoemd. O. Sacr. = Oleum Sacrum

- 20 -

30 (16) Eenen zilveren handvast of geweyd water borstel. Handvast: handvatsel, heft Geweyd water borstel: kwispel, wijwaterkwast 31 (17) Een zilveren kruys op stok voor processiën. 32 (18) Canones gepattineerd voor den hoogen autaer. Canones = canonborden: ieder van drie bedrukte bordjes of tabellen, waarop enige der bij de mis altijd gebruikte gebeden staan en die op het altaar geplaatst worden; zij mogen uitsluitend onder de mis, niet bij andere kerkelijke diensten aanwezig zijn. (van Dale). Deze “canones” zijn bestemd voor het hoofdaltaar of hoogaltaar. 33 (19) 4 groote kopere kandelaers met kruys voor den hoogen autaer, nieuwen trant, gepolistert. In 1837 gekogt. 34 (20) 4 kopere kandelaers met 2 hoornen kandelaers in koper voor den hoogen autaer item 4 voor den autaer van olv, zelven trant, met 2 hoorens nevens als boven item 4 voor den autaer van Ste Leonardus. item 4 kopere kandelaeren 14 duymen hoog dienende op geduerige aenbidding op den autaer en ook op de troonen ten tijde van de processien item 2 koppels kopere voor roete keerssen in te branden, de eene 12 duymen hoog, de andere ontrent eenen voet hoornen kandelaars: armkandelaars, wandarmen gedurige aanbidding: ononderbroken aanbidding van het sacrament des altaars (van Dale) Een duim is ongeveer 2,5 cm; een voet is ongeveer 30 cm. 35 (21) een keren kruys op stok dienende voor processien en begraevingen, nieuwen trant, gekogt het jaer 1841 een keren kruys: een kruis op stok (?) 36 (22) een kopere wierook vat met schelp

- 21 -

37 (23) 2 kopere hoofden met bellekens hoofden: bekkens, dient om te bellen bij de consecratie. 38 (24) 2 bellen voor beregtingen 39 (25) 4 lanternen in koper voor beregtingen 2 groote en 2 klijne 40 (26) eenen koperen lessenaer voor missael op autaer lessenaer = lezenaar, lessenaar 41 (27) eene groote kopere schotel voor ten offeren te staen 42 (28) een koper lavabo lavabo: wasbekken (ook altaardoekje), bij bepaalde vieringen gebruikt om de handen te wassen (b.v. bij oliesel, askruisjes, …) 43 (29) twee tinne schotels dienende voor de ampullen 44 (30) koper dekzel op de vonte Vonte: doopvont 45 (31) 3 kopere leysten aen ieder autaer een leyst: hier wordt waarschijnlijk een “plint” bedoeld, die voor de altaartafel wordt gelegd om het antependium te beschermen tegen de voeten, voetlijst. 46 (32) een rood tapijt liggende tot aen de zittingen gekogt 1842 47 (33) 3 kussens op den autaer gekogt 1842 48 (34) 3 stoelen in de choor vernieuwt 1842 49 (35) eenen witten kasuyvel nieuw gekogt 1845

- 22 -

50 (36) wit ornament choorcappe casuyvel en dienkleederen, oud. Item antependium zelve stoffe zilver en zeyde stoffe ornament: “met betrekking tot de voorwerpen die noodig zijn tot den kerkelijken eeredienst, tot de uitrusting van het kerkgebouw, enz. Als algemeene benaming van de kerkelijke meubelen, sieradiën, boeken enz. en voor de staatsiekleederen der geestelijkheid.”(WNT) koorkap: mantelvormig priesterkleed, in de processie, vesper, lof enz. gedragen. (van Dale) kazuifel: deel van het misgewaad, zijden of halfzijden opperkleed in liturgisch voorgeschreven kleur zonder mouwen waarop van voren een kolom en van achteren een kruis is afgebeeld. (van Dale) “dienkleederen”: waarschijnlijk worden hiermee dienstklederen bedoeld, de klederen die tijdens de liturgische diensten gedragen worden door helpers van de priester (albe, roket, superplie, …) antependium: voorhangsel voor een altaartafel 51 (37) 2de wit ornament met rood kruys casuyvel, dienkleederen en choorkappe 52 (38) witten casuyvel geseyd van olv 53 (39) 2 witte voor dagelykx 54 (40) besten rooden casuyvel met gaude bloemen zijde stof 55 (41) rood ornament casuyvel en 2 dienkleederen zonder choorcappe 56 (42) item rooden, gezeyd zondagschen 57 (43) 2 dagelijksche 58 (44) gouden moor geblomt casuyvel en choorcappe valschen galon en stof, gekogt 1837 moor: moiré = gewaterd, gevlamd galon: lint- of koordvormig weefsel, inz. iot het versieren van uniformen en livreien; gewoonlijk van goud- en zilverdraad, doch ook van zijde, wol enz. vervaardigd. (van Dale)

- 23 -

valschen galon: namaak, niet van goud- of zilverdraad gemaakt. 59 (45) zwart ornament, vloere stof met klinklan galon, casuyvel, dienkleederen en choorkappe vloere stof: velours, fluweel klinklan = klinkklank: iets dat schoon schijnt maar niet degelijk is. “klinklan galon” is dus ongeveer hetzelfde als “valsche galon”. 60 (46) twee zwart ornament met casuyvel dienkleerderen en choorkappe 61 (47) tweeden casuyel, geseyd van den armen, vloere stof 62 (48) twee dagelijksche casuyvels 63 (49) purperen casuyvel en choorkappe 64 (50) eenen gemeynder 65 (50) twee groene casuyvels 66 (51) nog eene witte choorkap, gezeyd de zondagsche 67 (52) een kleed voor olv, schoot zilveren moor, den mantel geelen moor 68 (53) item een wit neteldoek kleed neteldoek: oorspr. uit netelgaren, later van lijnwaadachtig katoen of mousseline vervaardigd los weefsel (van Dale) 69 (54) item 4 voolen, 2 bobinet geborduerd en 2 neteldoek vool: voile, sluier bobinet = bobbinet: tuleachtig weefsel 70 (55) Een kleed voor het beeld van Ste Anna en haer kindeken Maria, wit geblomden moor en een gelen mooren mantel met gekouleurde bloemen

- 24 -

71 (56) Eenen mooren met goude gecouleurde geborduerde bloemen 72 (57) Een witten anderen lionis goud lionis goud: onecht, nagemaakt, vals 73 (58) eenen met goude galon en 4 gemeyndere 74 (59) 3 roode, maer gemeyn 75 (60) 3 purpere, gemeyn 76 (61) eenen groenen en zwarten en 2den groenen 77 (62) Eenen missael met zijde flueele roode couvert, beslaegen op de hoeken met zilvere plaeten, een medaillon in het midden en zilvere sloten couvert: omslag (kaft) van het missaal 78 (63) eenen tweede met zilvere sloten, in slegten staet 79 (64) eenen nieuwen met alle de nieuwe missen bij anniqae gedrukt, gekogt 1843 anniqae: uitgever Hanicq in Mechelen 80 (65) nog twee gemijne 81 (66) 3 gordijnen voor de vensters in de choor en op occael 82 (67) 18 alben met almitten albe: wit miskleed, koorhemd der katholieke priesters, waarover in de mis de stool en de kazuifel worden gedragen. (van Dale) almit: amict, vierkante linnen doek die de priester in de mis draagt over hals en schouders onder de albe, humeraal. (van Dale) 83 (68) 21 roketten roket = rochet, kort wit koorhemd. (Een superplie is een wit linnen, tot aan de knieën reikend koorhemd, met wijde, dikwijls in vouwen

- 25 -

geplooide mouwen, door de lagere geestelijkheid gedragen.) (van Dale) 84 (69) 5 roketten voor koster 85 (70) 3 albekens voor coraelen met sluyers corael: koraal = koorzanger, koorknaap (in ons dialect: “krejoewel”, met betekenis misdienaar) 86 (71) 18 roketgens voor coraelen 87 (72) 18 autaer mappen autaer map: nappe-d’autel = altaardoek 88 (73) 14 handdoeken 89 (74) 15 corperaels corperael: corporale, corporaal, altaardoek, gewijd wit linnen vierkant doekje waarop het altaarsacrament moet rusten (van Dale) 90 (75) 8 pallassen pallassen (dubbel meervoud van palla), vierkant doekje of (thans) stuk karton, overtrokken met wit linnen, ter bedekking van de kelk gedurende de mis (van Dale) 91 (76) 15 cingels cingel: singel, gordel, ceintuur van geestelijken, die over de toog wordt gedragen; ook: koord waarmee de albe om het middel wordt samengehouden (van Dale) 92 (77) 50 kelkdoeken Om de miskelk na gebruik te reinigen (van Dale) 93 (78) 25 vingers-doeken voor de autaers

- 26 -

vingers-doeken: vingerdoekje: servetje om de vingers aan af te vegen of te drogen (ook in de liturgie) (van Dale) 94 (79) 4 benedictie doeken benedictie doeken: benedictiedoek, doek waarmee de ciborie of ostensorium waarin het Allerheiligste zich bevindt, aangevat en opgeheven werd (van Dale) 95 (80) 3 communie kleederen communiekleed: linnen doek aan de communiebank waar de gelovigen de handen onder steken terwijl zij communiceren (van Dale) 96 (81) twee knienbankskens met 2 proces tabellen knienbankskens: knielbankje, bankje om op te knielen, bidbank, bidstoel (van Dale) proces tabellen: naamlijsten van confrerieën 97 (82) twee portatieve bigtstoelen Getuyge dezen bovenstaenden staet van meubels en kerkgerieve overeenkomstig aen den opneem Nieuwerkerken den 20sten mey 1845 J.B. Van der Eeckt pastor E. ’t Kint

♦ Pastoor Van der Eeckt heeft van zijn inventaris werk gemaakt. Ik heb de indruk dat hij zeer minutieus en volledig alle meubelstukken en voorwerpen van onze kerk heeft opgelijst. Veel van die voorwerpen kennen we niet meer en zijn ook niet meer aanwezig. Meer dan de helft van de opgesomde nummers betreffen liturgische kledij en textiel, vrij kwetsbare voorwerpen. Het hoeft dan ook niet te verwonderen dat er haast niets van bewaard is gebleven.

- 27 -

Maar ook van de andere zaken is blijkbaar een en ander verdwenen. We kunnen dat vaststellen door bovenstaande inventaris te vergelijken met eerdere inventarissen die dateren van 1883, 1937, 1939 en 1981. Deze inventarissen bevinden zich in het Stadsarchief van Aalst, onder het nummer 83 van het (nieuw) parochiearchief van Nieuwerkerken. De laatstgenoemde inventaris, die dateert van 23 juni 1981, werd opgemaakt door pastoor Michel Van Goethem, ten tijde van de laatste restauratie van de kerk. Hij vermeldt ook de grafstenen van binnen en buiten de kerk. Ook deze lijst lijkt me degelijk en volledig. Zie ook het Fotorepertorium van het meubilair van de Belgische bedehuizen, opgemaakt door KIKIRPA, en de neerslag van de foto-inventaris. Deze inventaris werd gelijktijdig aangevat met de inventaris Bouwen door de eeuwen heen8. Tijdens de laatste maanden van 2016 en de eerste van 2017 inventariseerden vrijwilligers van de erfgoedcel Denderland, in samenwerking met de provincie Oost-Vlaanderen, opnieuw de kerkcollectie van de O.-L.-V.-Hemelvaartkerk van Nieuwerkerken. Bedoeling is om, gezien het veranderende kerklandschap (o.a. geen priester meer op de parochie), ons kwetsbaar kerkbezit te beschermen en te bewaren voor het nageslacht. Over de resultaten van dit project rapporteren wij later.

Fredy De Schryver

De bewoners van de wijk Edixvelde volgens de kaart van P.C. Popp (± 1860) Volgens het bevolkingsregister omvat de wijk Edixvelde de straten Achterbremt, Bosveldstraat (thans Vlierbesstraat), Edixvelde(straat), Kwalenhoekstraat, Rijdentstraat, Strekstraat, Teerlingveldstraat en Veldstraat (thans Luc Schampstraat). De benaming “Bovensten Hoek” (voor Kwalenhoekstraat ?) is niet officieel.

8 Voor Nieuwerkerken in Kanton Aalst I, Brussel, 1979. Nu te raadplegen via Balat KIKIRPA. De foto’s dateren grotendeels van 1944, 1949 en vooral van 1976 (gemiddelde resolutie met zoomfunctie).

- 28 -

Rond 1970 telde de wijk 1433 inwoners. Op Edixvelde staat een kapel toegewijd aan O.-L.-Vrouw. Oppervlakte: 0,30a. Eigenaar was Bernardus De Saedeleer, gehuwd met Christina Van Landuyt1. Op Edixvelde wordt (werd) kermis gevierd met Pasen en op de zondag voor Sint-Pieter. Edixvelde is de naam voor de wijk, die bijna geheel aan een lange straat ligt, officieel ook Edixvelde genoemd. Duidelijker ware geweest Edixveldestraat. De wijk strekt zich uit tot op Erpe, waar de spelling gemoderniseerd werd: als je op de straatnaambordjes Ediksvelde ziet staan, bevind je je in Erpe. We beginnen met de Edixvelde(straat) rechterkant, richting Erpe. 1. Joannes Bapt. De Pril Staat bij Popp genoteerd onder artikelnummer 759 als Depril Jean- Baptiste, cultivateur, met in sectie C de nrs. 559a (huis 0,50a), en 560a (boomgaard 5,10a). Samen: 5,60a. De bewoners volgens het bevolkingsregister 1847-1881

- Joannes Bapt. De Pril, °Haaltert, 52 jaar, wever, +1863, gehuwd met

- Elisabeth Neckebroeck, °Woubrechtegem, 48 jaar, +Bremt 1877. (derde huwelijk)

Joannes Baptiste De Pril huwde drie maal: eerst met Maria Theresia De Bodt (+Denderhoutem 28.02.1828), een tweede maal op 18.11.1829 met Rosalia Buyl (°26 brumaire XIII = 17.11.1804, +Bremt 24.03.1844). Ze hadden 7 kinderen, van wie er drie overleefden, die in het bevolkingsregister genoteerd staan: - Carolus De Pril, °NK, 24 jaar, zonder beroep - Prudentia De Pril, °NK, 23, kantwerkster - Maria Theresia De Pril, °NK, 19 jaar, zonder beroep

1 Over Bernardus De Saedeleer, zie LiNiAal XXXVIII, nr. 1, p. 25. Over de kapel zie LiNiAal XXX, nr. 3, pp. 14-22.

- 29 -

2. Jacobus-Adrianus Bleys2 Staat bij Popp genoteerd als schoolonderwijzer onder artikelnummer 758 met in sectie C de nummers 561b (land 4a) en 561c (huis 0,30a). Samen: 4,30a. Omdat Jacobus Bleys in het schoolhuis mocht wonen, zal hij zijn eigen woning wellicht verhuurd hebben. De bewoners volgens het bevolkingsregister 1847-1881

- Victor Van Rossem, °Aaigem, 29 jaar, gehuwd met - Natalia Dhaese, °NK, 29 jaar, spinster. Hun kinderen: - Franciscus Van Rossem, °NK, 6 jaar - Rosalia Van Rossem, °NK, 3 jaar - Joannes Bapt. Van Rossem, °NK, 3 maand - Pelagie Van Rossem, °NK 1850 - Donatus Van Rossem, °NK, 2 jaar - Regina Van Rossem, °NK, 8 jaar De zoon van Rosalia: - Joannes Van Rossem, °NK 1865

3. André Michiels Staat bij Popp genoteerd als “Michiels, André, cultivateur”, onder artikelnummer 757 met in sectie C de nummers 561a (land 6,60a) en 559d (huis 0,40a; staat niet op de kaart). Totaal: 7a. De bewoners volgens het bevolkingsregister 1847-1881/1881-1900

- Andreas Michiels, 48 jaar, landbouwer, +1855, gehuwd met - Berlindes Buyl, °NK, 60 jaar, spinster, +Brempt 1867. Ze

hadden 1 kind: - Maria Joanna Michiels, °NK, 29 jaar, gehuwd met - Petrus Joannes Inderdael, °Denderhoutem, 35 jaar. Hun

kinderen: - Hortentia Inderdael, °Brempt 1860 - Benedictus Inderdael, °Brempt 1862 - Carolus Inderdael, °Brempt 1864 - Victorina Inderdael, °Brempt 1866

2 Zie LiNiAal XXXIV, nr. 3, pp. 43-45 en LiNiAal XXXV, nr. 1, pp. 15-16

- 30 -

De latere bewoners - Petrus Inderdael, °Denderhoutem 1818 - Hortentia Inderdael, °1860 - Victorina Inderdael, P1866

4. Rochus Van Den Brempt Staat bij Popp vermeld als Vandenbrempt, Rochus, daglooner, onder artikelnummer 1434 met in sectie C het nummer 559c (huis 0,30a; niet duidelijk zichtbaar op de kaart). De bewoners volgens het bevolkingsregister 1847-1881/1881-1900

- Rochus Van Den Brempt, °NK 1826, bode, gehuwd met - Maria Eugenia Callebaut, (°NK 1824, +Edixvelde 1875). Hun

kinderen: - Augustus Van Den Brempt, °1855 - Cesarina Van Den Brempt, °1859 - Domien Desire Van Den Brempt, °1862 - Maria Emerentina Van Den Brempt, °1870

De latere bewoners

- Rochus Van Den Brempt, °NK 1826, +1906 - Leontina Van Den Brempt, °NK 1859 - Emerentina Van Den Brempt, °NK 1869 - Cesarina Van Den Brempt, °NK 1859, gehuwd met - Leopold Limpens, °Erembodegem 1859. Hun kind: - Adelinda Limpens, °1886 Opvolgers: - Petrus Redant, °Mere 1866, gehuwd met - Maria Emerentia Van Den Bremt. Hun kinderen: - Rochus Redant, °1894 - Maria Justin Redant, °1896 - Victor Redant, °1897 - Adelina Redant, °1899

5. Weduwe Donatus Volkaert Staan bij Popp genoteerd als Volkaert, wed. Donatus, spinster onder artikelnummer 1085 met in sectie C het nummer 557b (huis 0,70a)

- 31 -

De bewoners volgens het bevolkingsregister 1847-1881/1881-1900

- Theresia Buyl, °NK, 60 jaar, spinster, +1870, weduwe van - Donatus Volkaert, °Burst 1788, +Brempt 1847. Hun kinderen: - Rosalia Volkaert, °NK, 17 jaar - Clara Volkaert, °NK, 15 jaar - Clementina Volkaert, °NK 1863, dochter van Rosalia Volkaert

De latere bewoners

- Franciscus De Schryver, °Erpe 1823, gehuwd met - Rosalia Volkaert (°NK 1835, +NK 1890). Hun kinderen: - Alfons De Schryver, °Bremt 1870 - Victorina De Schryver, °Bremt 1871 - Camillus De Schryver, °Bremt 1873 - Petrus De Schryver, °Bremt 1875 - Gustaaf De Schryver, °Bremt 1876 - Leontius De Schryver, °Bremt 1878 - Elisa Maria De Schryver, °Bremt 1882 De andere bewoners: - Clementia Volkaert, °1862 - Stephanie Volkaert, °1884, dochter van Clementina Volkaert - Benedictus Moreels, °Ressegem 1866, gehuwd met - Clementia Volkaert, °1862. Hun kinderen: - Franciscus Moreels, °Edixvelde 1893 - Maria Clara Moreels, °Edixvelde 1895 - Augusta Moreels, °Edixvelde 1898

6. Joannes Baptist Matheus Staat bij Popp vermeld onder artikelnummer 330 als Mattheas, Joannes-Baptiste, landbouwer, met in sectie C de nummers 553 (land 24,10a), 554 (huis 1a) en 555 (boomgaerd 7,60). Totaal: 32,70a. Het totale eigendom van J.B. Matheus bedroeg 1ha 26a. De bewoners volgens het bevolkingsregister 1847-1881

- Maria-Theresia Van Den Brempt, °NK, 57 jaar, landbouwster, weduwe van

- Frans Mattheus, °Sint-Antelinks, +1840. Hun kinderen: - Dominicus Mattheus, °NK, 27 jaar, ongehuwd, landbouwer

- 32 -

Begin Edixvelde (vanaf Bremtstr.) in 1976. Achteraan het café. (foto archief Liniaal)

Begin Achterbremt . Rechts café, later Buxy. Foto uit 1976 (archief Liniaal)

- 33 -

Edixvelde(straat) in 1976. Links café, later Buxy, op de foto “frituur Sicilia Maria”. Straatje rechts de Spechtweg. Foto onder Edixvelde(straat). Verderop, links, de kerk van Edixvelde. (foto’s archief Liniaal)

- 34 -

Kerk van Edixvelde en de wijkschool van Edixvelde in 1976 (Foto’s archief Liniaal)

De vrije gemengde school van Edixvelde, met 4 klassen, werd opgericht in 1938 door Irène De Cock, Alma De Sloover (°14.12.1919), Elsie De Vleeschouwer en Octaaf Wijnant (°Mere). Zie Liniaal XXXV, nr. 2, pp. 46-47 en 49). Prosper De Sutter baseert zich op de notulen van de gemeenteraad van 24.06.1938. Uit de raadszitting van 11.02.1946 blijkt dat de school door de gemeente werd overgenomen. In 2006 stortte een deel van de school tijdens verbouwingswerken in. Ze werd herbouwd. In 2010 werd de nieuwe kleuterschool, De Vlinder genoemd, in gebruik genomen.

- 35 -

- 36 -

- Maria Josepha Mattheus, °NK, 20 jaar, ongehuwd,

landbouwster - Franciscus Mattheus, °NK, 17 jaar, ongehuwd, wever - Maria-Theresia Mattheus, °NK, 13 jaar, ongehuwd De andere bewoners: Kinderen van Petrus-Franciscus Matheus en Antonia Coppens (°Herdersem 1832): - Felix Matheus, °NK 1859 - Stephana Matheus, °NK 1861 - Alfons Matheus, °NK 1864 - Coleta Matheus, °NK 1866 Woonde hier ook: - Van Rossem, 53 jaar, ongehuwd, wever

7. Carolus-Lodewijk en Frans De Schutter Staan bij Popp vermeld als Deschutter onder artikelnummer 1311 met in sectie C de nummers 547 (huis 0,60a, het nr. staat niet op de kaart), 548 (boomgaard 3,50a) en 551 (land 16,90a). Totaal: 21a. De bewoners volgens het bevolkingsregister 1847-1881/1881-1900

- Theresia De Ryck, °Mere, 44 jaar, spinster, weduwe van - Adrianus De Schutter, +1842. Hun kinderen: - Rosalia De Schutter, °NK, 18 jaar - Virginia De Schutter, °NK, 16 jaar - Clara De Schutter, °NK, 14 jaar - Joannes Bapt. De Schutter, °NK, 10 jaar - Bellarminus De Schutter, °NK, 10 jaar - Franciscus De Schutter, °NK, 8 jaar - Carolus De Schutter, °NK, 5 jaar - Victoria De Schutter, °1863, dochter van Franciscus De

Schutter en Melania Matthijs Theresia De Ryck huwde een tweede maal met - Joannes Bapt. De Buysscher, °NK, 32 jaar. Ze hadden 1 kind: - Philomena De Buysscher, 2 jaar

Woonde hier ook: - Antonia De Buysscher, °1861, dochter van Petrus-Joannes De

Buysscher en Joanna Slagmulder

- 37 -

De latere bewoners - Franciscus De Schutter, °NK 1840 - Leon De Schutter, °NK 1861 - Carolus Camillus De Schutter, °NK 1868 - Victorine De Schutter, °NK 1870 - Prosper De Schutter, °NK 1872 - Adelinda De Schutter, °NK 1862 - Melanie Slagmulder, °1836

8. Ludovicus Van Der Gucht Staat bij Popp vermeld als Vandergucht onder artikelnummer 536 met in sectie C de nummers 542 (land 3,60a), 543 (land 5,80a) en 544 (huis 0,30a). Totaal: 9,70a. De bewoners volgens het bevolkingsregister van 1847-1881

- Francisca Van Der Gucht, °NK, dochter van Ludovicux Van Der Gucht (°Erpe, +NK 1835) en Joanna Catharina De Schutter (+Edixvelde 1828), gehuwd met

- Casimir Van Den Brulle, °NK, 39 jaar, landbouwer. Kinderen: - Theophiel Van Den Brulle, °NK, 11 jaar, Edixvelde - Leontina Van Den Brulle, °NK, 1850, Edixvelde - Donatus Van Den Brulle, °NK, 1854, Edixvelde - Seraphinus Van Den Brulle, °NK, 1857, Edixvelde - Maria Van Den Brulle, °NK, 1859, Edixvelde - Victorinus Van Den Brulle, °NK, 1861, Edixvelde - Cesarina Van Den Brulle, °NK, 1864, Edixvelde - Camillus Van Den Brulle, °NK, 1867, Edixvelde

De latere bewoners

- Casimir Van Den Brulle (°1819, +Edixvelde 1886) - Francisca Van Den Brulle, °1824 - Clementina Van Den Brulle - Camillus Van Den Brulle

9. Andreas Van Den Broeck Staat bij Popp vermeld als Vandenbroecke, Andreas, landbouwer, onder artikelnummer 514 met in sectie C de nummers 545 (huis 0,50a) en 546 (boomgaard 4,40a). Totaal: 4,90a.

- 38 -

De bewoners volgens het bevolkingsregister van 1847-1881 - Andreas Van Den Broeck, °Erembodegem, 62 jaar,

landbouwer, gehuwd met - Maria-Theresia De Schutter, °NK, 53 jaar, spinster. Hun

kinderen: - Virgenie Van Den Broeck, °NK, 17 jaar, spinster - Cecillien Van Den Broeck, °NK, 20 jaar, kantwerkster - Josephus Van Den Broeck, °NK, 8 jaar - Philomena Van Den Broeck, °NK, 5 jaar - Joannes-Baptist Van Den Broeck, °NK, 3 jaar - Ludovicus Van Den Broeck, °NK, 12 jaar - Adelpha Van Den Broeck, °NK, 22 jaar

De andere bewoners

- Maria De Smet, 3 maand - Joannes Van Rossem, °NK, 6 jaar - Adelpha Van Den Broeck, °NK 1859 - Benjamin Van Den Broeck, °NK 1862 - Victoria Van Den Broeck, °NK 1865 - Donatus Peerlinck, °Erpe 1831, gehuwd met - Philomena Van Den Broeck

10. Bernardus Van Landuyt Staat bij Popp vermeld als Van Landuyt, Bernardus, landbouwer, onder artikelnummer 1001 met in sectie C de nummers 538a (huis 4,20a), 539b (land 6,10a), 540f (land 8a) en 540e (land 18,40a). Totaal: 36,70a. Bernardus Van Landuyt bezat nog twee andere percelen land in Edixvelde. De bewoners volgens het bevolkingsregister van 1847-1881

- Bernardus Van Landuyt, °NK, 30 jaar, landbouwer, gehuwd met

- Coleta De Craecker, °NK, 40 jaar, spinster. Hun kinderen: - Judoca Van Landuyt, °NK, 12 jaar - Theodorus Van Landuyt, °NK 1848 - Joannes Bapt. Van Landuyt, °NK, 7 jaar - Bernardus Van Landuyt, °NK 1845

- 39 -

De latere bewoners - Bernardus Van Landuyt (°1814, +Edixvelde 1898) - Theodorus Van Landuyt (°1848), gehuwd met - Regina Braem (°NK 1847). Hun kinderen: - Maria Adelina Van Landuyt, °1883 - Adela Van Landuyt, °1885 Woonde hier ook: - Joannes Bapt. Van Landuyt, °1845

11. Franciscus Van Landuyt Staat bij Popp vermeld als Vanlanduyt, Franciscus, landbouwer, onder artikelnummer 922 met in sectie C de nummers 537a (huis 3,80a), 538b (boomgaard 4,60a) en 539a (land 2,40a). Totaal: 10,80a. Franciscus had nog drie andere percelen land. Franciscus Van Landuyt (11) en Bernardus Van Landuyt (10) waren broers. Hun ouders waren Joannes Van Landuyt (03.05.1776, +13.02.1831) en Joanna Muylaert (°11.06.1782, +22.03.1821). De bewoners volgens het bevolkingsregister van 1847-1881

- Franciscus Van Landuyt, °NK, 34 jaar, +1856, landbouwer, gehuwd met

- Judoca Van Den Eynde, °NK, 36 jaar, landbouwster. Hun kinderen:

- Maria-Theresia Van Landuyt, °NK, 5 jaar (Edixvelde) - Adela Van Landuyt, °NK, 3 jaar (Edixvelde) - Leonia Van Landuyt, °NK 1845 (Edixvelde) - Dominicus Van Landuyt, °NK 1848 (Edixvelde) - Rosalia Van Landuyt, °NK 1853 (Edixvelde) Andere bewoners waren: - Martinus Cooman, °NK 42 jaar - Joanna De Goedt, °NK, 18 jaar, dienstmeid

De latere bewoners

- Judoca Van Den Eynde (°NK 1809, +Edixvelde 1889) - Theresia Van Landuyt (°NK 1839) - Dominicus Van Landuyt (°NK 1848) - Martinus Cooman, °1829, dienstknecht

- 40 -

12. Alexandrina Matheus (Matteus) Staat bij Popp vermeld onder artikelnummer 1344 met in sectie C de nummers 533c (boomgaard 4a), 533d (land 12a), 534b (huis 0,70a) en 535a (boomgaard 2,40a). Totaal: 19,10a. Alexandrina Mattheus had nog een perceel land, niet bij haar huis gelegen. De bewoners volgens het bevolkingsregister van 1847-1881

- Martin Matteus, °NK, +1859, landbouwer, gehuwd met - Catharina Van Landuyt, °NK, +1854. Hun kinderen: - Jean Matteus, °NK - Alexandria Matteus, °NK 1819 - Eugenia Van Den Brulle, °NK 1822, gehuwd met Jean Matteus

De bewoners volgens het bevolkingsregister van 1881-1900

- Franciscus D’Herde, °Erembodegem 1823, landbouwer, gehuwd met

- Eugenia Van Den Brulle, weduwe van Jean Matteus (+1856). Ze hadden 1 kind:

- Clementina Cesarina D’Herde, °1859 De andere bewoners waren: - Petrus Van Den Brulle, °Brussel 1866, voorgaande

verblijfplaats Anderlecht - Philemon Van Den Brulle, °NK 1831, landbouwer, voorgaande

verblijfplaats Mere - Rosalia Matheus (°NK 1853, +1891), dochter van Jean

Matheus en Eugenia Van Den Brulle 13. Joannes Mattheus Staat bij Popp vermeld onder artikelnummer 1345 met in sectie C de nummers 533a (boomgaard 3,90a), 533b (land 12,30a) en 534a (huis 2,90a, niet aangeduid op de kaart?). Totaal: 19,10a. De bewoners volgens het bevolkingsregister van 1847-1881

- Joannes Mattheus, 33 jaar, +1858, landbouwer, gehuwd met - Eugenia Van Den Brulle, °NK, 22 jaar, +1902. Hun kinderen: - Rosalia Mattheus, °NK 1853 - Camilius Mattheus, °NK 1856

- 41 -

Eugenia Van Den Brulle huwde een tweede maal met Franciscus D’Herde, °Erembodegem 1824. Ze hadden één kind, Cesarina D’Herde, °NK 1859. De andere bewoners waren: - Philemon Van Den Brulle, °NK 1831, landbouwer, voorgaande

verblijfplaats Mere - Petrus Van Den Brulle, °Brussel 1866, voorgaande

verblijfplaats Anderlecht - Martin Mattheus, °NK, 63 jaar - Catharina Van Landuyt, °NK, 62 jaar - Dominicus Bosman, °NK 1850 - Angelus Bosman, °NK 1852 - Van Paepegem Lucas, °Appelterre 1832, dienstknecht

14. Franciscus Van Landuyt (eigenaar) Staat bij Popp vermeld als Vanlanduyt, Franciscus, landbouwer, onder artikelnummer 580 met in sectie C het nummer 526 (huis 2,50a). Franciscus Van Landuyt bezat in sectie A nog 28,30a land. Het nr. 11 hierboven is ook Franciscus Van Landuyt (°30.01.1812, +Edixvelde 25.01.1856), gehuwd met Judoca Van Den Eynde, met artikelnummer 922. Het zou dus kunnen dat het om twee verschillende personen gaat. Franciscus Van Landuyt komt meermaals voor in het werk van Freddy Caudron. Dit huis bevond zich op de hoek van de Edixveldestraat en de Teerlingveldstraat. De bewoners volgens het bevolkingsregister van 1847-1881

- Vincentius Hoffelinck, °NK, 54 jaar, arbeider, gehuwd met - Francisca De Ryck, +1821. Ze hadden één kind: - Maria-Theresia Hoffelinck, 30 jaar Vincentius Hoffelinck huwde een tweede maal met - Theresia De Coninck, °Hofstade, +NK 1833. Hun kinderen: - Dominicus Hoffelinck, °NK, 14 jaar - Barbara Hoffelinck, °NK, 13 jaar Vincentius huwde een derde maal met

- 42 -

- Maria Anna Van Ginderachter, °Molhem, 57 jaar, spinster, +1852

Andere bewoners waren: - Maria-Theresia Hoffelinck, °1857 - Josephus De Coensel, °Vlierzele, 29 jaar, dienstbode, gehuwd

met - Melanie Smet, °NK, 29 jaar, spinster. Hun kinderen: - Camillus De Coensel, °Edixvelde 1855 - Carolus De Coensel, °Edixvelde 1857 - Maria-Theresia De Coensel, °Edixvelde 1859 - Anastasia De Coensel, °Edixvelde 1862 - Leontina De Coensel, °Edixvelde 1863

15. Petrus Slagmulder Staat bij Popp vermeld als werkman, onder artikelnummer 470 met in sectie C het nummer 528 (huis 0,10a). Het nummer C528 staat niet genoteerd op de kaart van Popp. Met dit nummer begint de Teerlingveldstraat. 16. Baptiste Slagmulder Staat bij Popp vermeld als landbouwer, onder artikelnummer 465 met in sectie C het nummer 527 (huis 2,60a). De bewoners volgens het bevolkingsregister van 1847-1881

- Joannes Baptist Slagmulder, °NK, 45 jaar, +1879, wever, gehuwd met

- Maria Watrin, °NK, 43 jaar, spinster, +NK 1849. Hun kinderen: - Eleonora Slagmulder, °NK, 19 jaar - Joanna Slagmulder, °NK, 17 jaar - Amelia Slagmulder, °NK, 11 jaar - Bernardus Slagmulder, °NK, 7 jaar - Joanna Catharina Slagmulder, °NK 1847

De latere bewoners

- Joanna Slagmulder, °1829 - Amelia Slagmulder, °1834 - Eleonora Slagmulder (°1823, +1900)

- 43 -

17. Judocus Slagmulder Staat bij Popp vermeld als landbouwer, onder artikelnummer 468 met in sectie C de nummers 529 (huis 0,50a), 530 (boomgaard 6,70a) en 531 (tuin 4,60a). Totaal: 11,80a. Judocus Slagmulder bezat nog een stukje land van 1,90a, verwijderd van zijn woonplaats. De bewoners volgens het bevolkingsregister van 1847-1881

- Judocus Slagmulder, °NK, 50 jaar, +1881, gehuwd met - Maria Catharina Van Schelvergem, 50 jaar, +1867. Hun

kinderen: - Damianus Slagmulder, °NK, 17 jaar, +1853 - Silvia Slagmulder, °NK, 15 jaar - Leo Slagmulder, °NK, 12 jaar Woonde hier ook: - Charles Louis De Brucker, °Mere, 20 jaar, dagloner

De latere bewoners

- Leo Slagmulder (°1836, +1895), gehuwd met - Delphina Tas (°1841, +1883). Hun kinderen: - Maria Slagmulder, °Edixvelde 1868, +1882 - Polydorus Slagmulder, °Edixvelde 1870 - Hortentia Slagmulder, °Edixvelde 1873 - Leopoldina Slagmulder, °Edixvelde 1875 - Sidonie Slagmulder, °Edixvelde 1877 - Angelique Slagmulder, °Edixvelde 1879, +1883

18. Dominicus Slagmulder en Franciscus Baetens Dominicus Slaghmulder staat bij Popp vermeld als vruchtgebruiker; naakte eigenaar zou dus Franciscus Baetens zijn, zijn schoonzoon. Ze staan samen vermeld onder artikelnummer 1456 met in sectie C de nummers 956a (oppervlakte 2,40a) en 957a (huis 0,70a). Totaal: 3,10a. Deze nummers zijn niet duidelijk te zien op de kaart van Popp, zo ook de nummers C956b en C957b van Joseph Slagmulder (nr. 19). Ze liggen ongetwijfeld aan de overkant van de Teerlingveldstraat.

- 44 -

De bewoners volgens het bevolkingsregister van 1847-1881 - Dominicus Slagmulder, °NK, 52 jaar, +Edixvelde 1866,

weduwnaar van - Joanna Francisca Coquebeque (°Oombergen 1810,

+Edixvelde 1837). Hun kind: - Petrus-Josephus Slagmulder, °NK, 10 jaar Dominicus Slagmulder huwde een tweede maal met - Alexandrina Van Schelverghem, °Liedekerke, 35 jaar,

+Edixvelde 1883. Hun kinderen: - Maria-Theresia Slagmulder, °NK, 8 jaar - Hortentia Slagmulder, °NK, 4 jaar De andere bewoners: - Rosalia De Ryck, °Haaltert, 20 jaar, kantwerkster - Melanie Cooman - Franciscus Baetens, °NK, 34 jaar, mandenmaker, gehuwd met - Maria-Theresia Slagmulder. Hun kinderen: - Emma Baetens, °Edixvelde 1861 - Ferdinand Baetens, °Edixvelde 1862 - Desiderius Baetens, °Edixvelde 1863 - Benjamin Baetesn, °1865 - Carolus Baeten, °1867 - Maria Baeten, °1868

De latere bewoners

- Joannes Bapt. Fleurinck, °Aaigem 1842, gehuwd met - Maria-Theresia Slagmulder, °1838, weduwe van Franciscus

Baetens. Hun kinderen: - Theophiel Fleurinck, °Edixvelde 1874 - Maria Fleurinck, °Edixvelde 1876 - Camilius Fleurinck, °Edixvelde 1879 De andere bewoners: - Alexandrina an Schelfergem, °Liedekerke 1849 - Emma Baetens, °1861 - Ferdinand Baetens (°1862, +1882) - Desiderius Baetens, °1863 - Carolus Baetens, °1867

- 45 -

19. Joseph Slagmulder Staat bij Popp vermeld als Slagmulder, Josephus, landbouwer, onder artikelnummer 467 met in sectie C de nummers 956b (oppervlakte 2,50a) en 957b (huis 0,70a). Totaal: 3,20a. De bewoners volgens het bevolkingsregister van 1847-1881

- Joseph Slagmulder, °NK, 79 jaar, landbouwer, gehuwd met - Theresia Philips, °Erembodegem, 49 jaar. Hun kinderen: - Maria Josepha Slagmulder, °1837 - Alexandrina Slagmulder, °NK, 18 jaar - Benjamin Slagmulder, °NK, 12 jaar - Philomena Slagmulder, °NK 1848 - Barbara Slagmulder, °NK, 1 jaar en 7 maand - Leontinus Slagmulder, °NK 1858 Woonden hier ook: - Petrus Philips, °NK, 5 jaar - Donatus Van Snick, °Aspelare, 26 jaar - Carolus Ludovicus Van Snick, °NK 1863

20. Petrus Slagmulder Staat bij Popp vermeld als Slagmulder, Petrus, landbouwer, onder artikelnummer 469 met in sectie C de nummers 958c (land 2,40a) en 958a

bis (huis 0,30a). Totaal: 2,70a. Deze nummers liggen ook aan de overkant van de Teerlingveldstraat. De bewoners volgens het bevolkingsregister van 1847-1881

- Petrus Slagmulder, °NK, 49 jaar, wever, +1882, gehuwd met - Maria-Theresia Noël, °Erpe, 50 jaar, +1857. Hun kinderen: - Paulus Slagmulder, 15 jaar - Franciscus Slagmulder, 13 jaar - Regina Slagmulder, 10 jaar

De latere bewoners

- Paulus Slagmulder, °1831, arbeider, gehuwd met - Theresia Matthys (°1833, +Edixvelde 1872). Hun kinderen: - Philomena Slagmulder, °NK 1858 - Regina Slagmulder, °NK 1859

- 46 -

- Maria Slagmulder, °NK 1862 - Florentina Slagmulder, °NK 1863 - Benedictus Slagmulder, °NK 1865 - Melanie Slagmulder, °NK 1866 - Leonia Slagmulder, °NK 1867 - Adelinda Slagmulder, °NK 1868 - Natalia Slagmulder, °NK 1870 - Clementia Slagmulder, °NK 1870 - Carolus Slagmulder, °NK 1872

21. Josephus Bocké Staat bij Popp vermeld als landbouwer onder artikelnummer 847 met in sectie C de nummers 958d (land 1,60a) en 958b

bis (huis 0,20a). Totaal: 1,80a. Deze nummers liggen ook aan de overkant van de Teerlingveldstraat, maar zijn niet leesbaar op de Popp kaart. De bewoners volgens het bevolkingsregister van 1847-1881

- Coleta Slagmulder, °NK, 54 jaar, +1875, weduwe van - Josephus Bouque (°Lede 1804, +Edixvelde 1842). Kinderen: - Delphina Veronica Slagmulder, dochter van Coleta

Slagmulder, 14 jaar - Maria Joanna Bouque, °NK, 12 jaar. Andere bewoners: - Henrica Bouque, °NK, 12 jaar, dochter van Joanna Bouque - Carolus-Ludovicus Bouque, °NK 1859, zoon van Henrica

Bouque - Veronica Slagmulder, °NK, 25 jaar, spinster, +1894, gehuwd

met - Carolus Ludovicus Baetens, °NK, 26 jaar, arbeider, +Edixvelde

1890. Hun kinderen: - Philomena Baetens, °Edixvelde, 1 jaar en 6 maand - Clementina Baetens, °Edixvelde 1847 - Angelina Baetens, °Edixvelde 1849 - Bernardus Baetens, °Edixvelde 1851 - Maria-Theresia Baetens, °Edixvelde 1854 - Leonia Baetens, °Edixvelde 1857 - Natalia Baetens, °Edixvelde 1859 - Remi Baetens, °Edixvelde 1861

- 47 -

- Gustaaf Van De Velde, °NK, 5 jaar - Benedictus Walgraeve, °Oordegem, 32 jaar, bode, geh. met - Joanna Bouque, 35 jaar, +Edixvelde 1872. Hun kinderen: - Leontius Walgraeve, °Edixvelde 1862, +1864 - Maria Macrina Walgraeve, °Edixvelde 1864, +1869 - Clementina Walgraeve, °Edixvelde 1866, +1888 - Orleon Walgraeve, °Edixvelde 1869 - Maria Leontina Walgraeve, °Edixvelde 1872, +1882

Geraadpleegde werken

- S.A.A., Bevolkingsregisters van NK 1847-1881 (microfilm nr. 69) en van 1881-1900 (microfilm nr. 71 – onduidelijk!)

- Kadastrale leggers van de kaart van Popp, ±1860 NK - Freddy Caudron, Families te Nieuwerkerken, deel I en II - Foto’s: archief Liniaal (1976) - Info: Rudi Uyttersprot, Adrienne Raes, Germaine De Winter

en Maria De Coninck Eddy De Nijs

Mijn vroege familieherinneringen - Pijpenbeek Met dit facet wil ik mijn bijdragen over mijn/onze kinderjaren in Nieuwerkerken, in de jaren veertig van de vorige eeuw, afronden. Zo kan ik ook enkele vroegere foute berichten over het bombardement rechtzetten. Daarbij denk ik in de eerste plaats aan het overigens zeer interessante boek van H. Boeykens en P. Vandevelde “Nieuwerkerken in oude postkaarten, foto’s en documenten” van 1983, dat veel lezers in hun bezit hebben. De tekst “De bombardementen” p. 131 is fout. En bij de “Jubilarissen” heeft er op de foto’s p. 139 een persoonsverwisseling plaats gehad. Op de bovenste foto moet Florentine De Schutter vervangen worden door Celesta. Op de onderste moet Celesta dan Yvonne worden. In “Jeugdherinneringen van een Haaltenaar” door Jozef De Rouck in de mededelingen van de Heemkundige Kring van Haaltert, jaargang 28, nr. 1, 2008, pp. 16, wordt er op het einde kort verwezen naar de “Bommen”. Ook die is fout.

- 48 -

Tenslotte is er nog dat wat absurde verhaal dat toen de ronde deed: Vader was de zaterdag vóór het bombardement laat naar huis gefietst. Hij had vergeten dat hij geen licht mocht maken “en een vliegtuig had dat gezien …” Persoonlijk denk ik dat men de spoorweg Oostende-Brussel wou treffen, die daar loopt, en slecht gemikt heeft. Mijn/onze vroege familieherinneringen hebben te maken met twee locaties: Pijpenbeek, de thuis van moeder, en Kraaiwinkel, de thuis van vader. Op korte afstand van elkaar. Voor dit verhaal steun ik op mijn eigen herinneringen, de verhalen van familieleden, oude foto’s en enkele brieven van moeder. Door toedoen van Freddy Caudron heeft zijn zoon Jan, fotograaf en wijnbouwer, me indertijd kopieën gemaakt van foto’s die in de familie aanwezig waren maar die ik niet had.

Familiefoto Caudron (archief Rosa Huylebrouck)

De oudste voorstelling is die waar het hele gezin Caudron opstaat, rond 1910. Daarop poseren Joannes Baptist Caudron en Florentina Christina de Pelsmaecker. Hun kinderen (Rosalia) Maria en

- 49 -

(Joannes) Ernest. De dochter is dan al getrouwd met Victor De Schutter en ze hebben op dat ogenblik twee kinderen: de meisjes Florentine en Yvonne. Mijn moeder is op komst. Grootvader Victor was bediende bij de tram. Hij werkte op de stelplaats Brussel-Woluwe, waar hij een verantwoordelijke functie had. In de familie werd gezegd “dat er daar geen tram binnen of buiten reed zonder dat hij het wist”. Eigenlijk had de zoon, nonkel Ernest, de relatief kleine hoeve van Caudronges moeten overnemen maar dat lag hem absoluut niet. Als je die oude familiefoto nog eens bekijkt, zie je onmiddellijk dat hij wat uit de toon valt. Hij staat daar in zijn hemdsmouwen, in een nonchalante houding en met een ontspannen glimlach op zijn gezicht. Nonkel Ernest een boer? Dat moest in het honderd lopen en het gebeurde dan ook. Grootvader Victor moest met zijn gezin naar Pijpenbeek komen. Hun ouders hadden zorg nodig en er was de boerderij. In elk geval: kort daarna brak de Eerste Wereldoorlog uit en hij moest dienst nemen. Grootvader Victor was bij de eerste soldaten die sneuvelden: op 6 augustus 1914. Hij ligt begraven in Wallonië, in de buurt van Luik. Frans van tante Yvonne en zijn vrouw hebben het kerkhof bezocht en er foto’s genomen. Na een periode van ongewisheid kreeg grootvader Victor, een jaar later, een herdenkingsmis in Nieuwerkerken. Zijn naam staat dan ook vermeld op de gedenksteen aan de kerk in Nieuwerkerken. Nog onlangs werd de ontstaansgeschiedenis van dit monument geschetst in het tijdschrift van VVAK. Ik heb die grootvader dus nooit gekend. Die grootmoeder herinner ik me nog vaag. Mijn zus en ik waren in de Kraaiwinkelstraat geboren bij de ouders van vader en die grootmoeder noemden we “Metjen”. De grootmoeder op Pijpenbeek noemden we dan “Metjen Ver”. Ik herinner me vaag een nogal zware vrouw in haar biezen zetel naast de kachel, de kant van de ramen. Ze had “de suikerziekte” en moest regelmatig inspuitingen met insuline krijgen. Ze was vroeg begonnen me te hersenspoelen want ze vertelde me altijd hetzelfde verhaaltje met als slot “Rosalia, bemint uwe moeder!”.

- 50 -

Als eerste kleinkind werd ik, traditiegetrouw, bij mijn geboorte en doop naar de moeder van moeder vernoemd maar wel lichtjes gemoderniseerd tot Rosa Mariette. De vader van vader werd mijn peter.

“Metje Ver, Maria, weduwe, met haar vier Tante Emelie, tante Florentine/zuster kinderen: tante Yvonne, Celesta, Barbara, Celesta, tante Yvonne tante Emelie, tante Florentine (Archief R.H.) (Archief R.H.) De trouw van tante Emelie herinner ik me ook vaag. ’t Is te zeggen de bedrijvigheid in het huis op Pijpenbeek en de vrouw (Fasken?) die kwam koken. Tante Emelie was een goede naaister. Had ze dat niet geleerd in “De gouden Schaar” in Aalst? De naaimachines konden toen nog niet veel en er kwam heel wat handwerk aan te pas. Tante Germaine, die het met haar schoonzus goed kon vinden, hielp haar dikwijls met eenvoudige dingen en als dank maakte tante Emelie af en toe een kledingstuk voor haar.

- 51 -

Er was nog een man in huis. “Metjen Ver” was dus vroeg weduwe geworden en met vier kinderen achtergebleven. Ze kreeg hulp van een heel wat jongere man met wie ze later dan ook getrouwd is. Na haar overlijden ging hij in het huis ernaast wonen, het huidige nummer 72. Omdat daar geen grond bij hoorde, schonk de familie hem een rechthoekig stuk van de hoevegrond als “lochting”. Die werd blijkbaar later als bouwgrond verkocht, want je ziet er nu dat huis dat uit twee appartementen bestaat. Mijn zus en ik hadden geen echte band met “Petjen Jef”. We zijn er wel nog herhaaldelijk naartoe gegaan, maar dat was meer uit beleefdheid. Zo gingen we nieuwjaar wensen. Dan namen we wat mee voor hem en kregen wat mee van hem. Het was er kraaknet. Dat was te danken aan zijn tweede vrouw, Victorine, die goed voor hem gezorgd heeft. Ik herinner me dat hij eens vroeg: “Weet gij wat een hippodroom is?”. Na de dood van “Metjen Ver” en de trouw van tante Emelie namen mijn ouders de hoeve van Caudronges over. Het was geen vierkantshoeve zoals in de Kraaiwinkelstraat. Ze was heel open en je stond onmiddellijk op het erf. Links daarvan was er de verouderde tuin. Aan de kant van de straat stonden ietwat verwilderde heesters. Daar hield ik van omdat ze in volle winter bloeiden. Ik zag ook graag pioenen. Vader zette daar de ploeg in want hij wou een echte moestuin. Hij plantte ook een paar notelaars en een paar pruimelaars. Maar enkele oude fruitbomen bleven voorlopig staan. Zoals die morellenbomen. Ze hadden vruchten die op kersen leken maar geler en minder zoet. Wij, de kinderen, hielden er niet van. Nog links, maar apart, had je een klein, laag bouwsel. Een kelder? Een oven? Ernaast stond een grote vlierstruik en op het dak groeide een vetplant, “donderblaadjes”. Rechts van de toegang had je de eigenlijke boerderij: het woonhuis en de stallen. Die bijgebouwen waren heel oud en aan vervanging toe. Vader had van thuis mogen voortstuderen en werd naar het Klein College in Aalst gestuurd. Maar hij had meer oog en aandacht voor de bedrijvigheid van de boeren in de Hoezekouter, waar hij elke dag door moest, dan voor zijn lessen. Op een goede dag zei hij dan ook tegen zijn ouders dat hij liever boer wou worden. Maar dan wel een moderne.

- 52 -

Van het slopen van de oude gebouwen en hun moderne vervanging weet ik absoluut niets meer. Waarschijnlijk werden wij, kinderen, er zoveel mogelijk weggehouden tijdens de werkzaamheden. Er kwam een nieuwe schuur, een paar stallen en een hangar. Het woonhuis kan ik nog tekenen, met alles erop en eraan. Ik was in de lente immers zes jaar geworden. Vanuit de gang kwam je in een ruime woonkeuken, typisch voor die tijd. Een Leuvense stoof op de plaats van de vroegere open haard. De tafel links, de kant van de ramen. De radio ook. Rechts was er een deur naar het schotelhuis, met een grote “berrembank”. Het was daar nooit helemaal klaar, omdat er aan de straatkant grote, oude sparren stonden. Links had je een deur naar “de beste plaats”. Die werd alleen op belangrijke dagen gebruikt. Ik herinner me een Lievevrouwtje dat licht gaf in het donker en een opgezette vogel. Ik dacht dat het een uil was maar tante Germaine zei later dat het een buizerd was die op de boerderij gevangen werd. Tante vertelde me ook dat de meubelen op de venditie van een herenhuis gekocht waren. Ze hebben nadien in de woonkamer in de Kraaiwinkelstraat gestaan en werden meegenomen naar de Kwalestraat. Nu staan ze bij mij in de woonkamer. Ze zijn wat geschonden en er ontbreekt een stoel maar ik hou ervan. In die kamer had je dan de deuren naar de slaapkamers. Toen ik achttien werd gaf tante Florentine / zuster Barbara me enkele brieven van moeder. Op 1 januari 1942 deelt ze haar oudste zus gegevens mee over de erfenis, de verdeling. Ook enkele plannen die ze op Pijpenbeek willen uitvoeren. Ze schrijft: “We hopen, beste zusje, met Gods hulp en wat goeden wil, er een aangenaam nestje van te maken zodat ge bij uw thuiskomst wel eens denkt: mijn huis gaat met de tijd mee en toch blijft hij me even lief. Ik zal er zo’n deugd van hebben u in de plaats van Maken zaliger te verwelkomen.” En in een brief van 22 juni 1943 luidt het: “Ik moet u vragen van Yvonne en Emilie om uw jaarlijks bezoek in de kersentijd niet meer uit te stellen want de vruchten zijn rijp”. Maar toen kwam die rampzalige nacht van 4 juli 1943. Die datum kan ik goed onthouden door de wat wrange associatie met Independence Day in de V.S.A.

- 53 -

Die nacht herinner ik me nog levendig. Ik deelde een kamer met Florentine, moeders inwonend nichtje, de dochter van nonkel Ernest. We schrokken plots wakker. Het was pikdonker. Er viel gruis naar beneden en brokken steen. Naar het schijnt zou een dwarsbalk verhinderd hebben dat we het dak op ons kregen. Florentine hielp me uit bed. Toen we uit onze kamer kwamen, hoorden we mijn twee jaar jongere zus klagen: “Ik roep op moeder en ze antwoordt niet.” En een beetje later: “Ik ben een krulspeld kwijt.” Er kwamen vlug mensen aangelopen. Anny en ik kregen een deken om en twee mannen – ik weet niet meer wie – droegen ons naar de Kraaiwinkelstraat, waar grootmoeder de wacht hield. “Ida, we zoeken voort”, zegden ze bij het weggaan. Metjen improviseerde in de woonkamer slaapgelegenheid voor ons. Mijn zus viel vlug in slaap maar ik hield me wakker. Toen kwamen de mannen terug. “Ida, we hebben ze gevonden. Ze zijn dood maar ze zullen niet afgezien hebben. Ze moeten door de luchtdruk gestorven zijn.” Toen kwamen grootmoeder en tante Germaine in actie. Wij werden in de wat achteraf gelegen slaapkamer van onze grootouders in bed gestopt. Ik vroeg toen: “Metjen, wilt gij nu ons moeder zijn?”. Anny en ik vielen in slaap en werden pas wakker bij klaarlichte dag. Toen we aangekleed waren en iets gegeten hadden, nam Metjen ons mee naar de kamer van tante Germaine, waar onze ouders opgebaard waren. Ze lagen daar zo roerloos onder dat witte laken. Met gevouwen handen. Die dag begreep ik, door de uitlating van een onvoorzichtige bezoekster, dat moeder haar derde kind verwachtte. Nu ik er bewust over nadenk, stel ik vast dat er nooit meer over die nacht gesproken is. Maar hij valt gemakkelijk te reconstrueren. Vader en moeder zullen met kar en paard overgebracht zijn naar de Kraaiwinkelstraat en daar verzorgd. De mannen zullen zich om de verontruste dieren bekommerd hebben. Die moesten eveneens naar de Kraaiwinkelstraat. Ook van deze verhuizing weet ik niets meer. Het was een groot verdriet voor veel mensen maar vooral voor Metjen, Petjen, tante Germaine en Florentine. Het bleek, zoals Eddy De Nijs het schrijft in Liniaal, nummer 4 van december 2012, dat er negen bommen gevallen waren. Er was veel schade aan de huizen en een echtpaar verloor een zoontje.

- 54 -

Maar het ergste waren wij eraan toe. In het licht van de terreuraanslagen op Zaventem en in de metro te Brussel, vorig jaar, lijkt het wel een bagatel. Vooral omdat we tegenwoordig bijna dagelijks de vreselijkste beelden op T.V. krijgen, tot gewenning toe. Maar in de context van 1943 maakte het bombardement op Pijpenbeek grote ophef en veel mensen kwamen, te voet of op de fiets, naar het “rampgebied” kijken. De stad Aalst vond de gebeurtenis belangrijk genoeg om ze op de tijdsbalk in ‘t Gasthuys te vermelden, het huidige museum.

Moeder Celesta (Archief R.H.)

Celesta, met dochters Rosa en Anny (Archief R.H.)

Wat als er geen bombardement geweest was? Met aan zekerheid grenzende waarschijnlijkheid zou het zo geweest zijn: een warm nest, een blijmoedig jong gezin. Er zouden zeker nog een paar kinderen bijgekomen zijn. Eens dat de vernieuwde hoeve helemaal in orde was, zou vader er, in samenspraak met de Boerenbond, nog een activiteit bijgenomen hebben. Hij was energiek en ondernemend. Mijn beide ouders

- 55 -

hielden van het boerenleven. Moeder was op Nieuwerkerken “schrijfster”, secretaresse, van de Boerinnenbond, nu Landelijke Vrouwen. Ze was een tijdlang – hoe lang? – op kostschool geweest op het kasteel van Mesen in Lede, dat indrukwekkende gebouw in een groot park, een oud markizaat. Daar konden weeskinderen uit de Eerste Wereldoorlog terecht. Daarom werd het ook “Mesen” genoemd naar de gemeente in West-Vlaanderen waar er zo erg gevochten was. Nu pas wordt er in Lede met dat grote eigendom iets gedaan. We zouden zeker de kans gekregen hebben om te studeren. De twee zussen van vader stonden in het onderwijs. En de oudste zus van moeder was gasthuiszuster in Boom, de orde van Sint-Augustinus zoals het O.L.V.-Ziekenhuis in Aalst. We zouden het lange internaatleven, met zijn goed en zijn kwaad, niet gekend hebben. We zouden geen Grieks-Latijnse humaniora gedaan hebben, toen relatief nieuw voor meisjes. Dat was een initiatief van tante Germaine. Om het verhaal helemaal af te ronden: Er moet een som “liggend geld” aanwezig geweest zijn, waarschijnlijk in de slaapkamer van onze ouders. Maar wij hebben het nooit gevonden. Toen niet en later ook niet. Voor de vernieuwing van de boerderij hadden mijn ouders geleend bij rijke mensen in Aalst, via de notaris. Op het ogenblik van het bombardement was die lening natuurlijk nog niet afbetaald. Ik weet niet hoe dat probleem opgelost werd. Het was zomer en kort nadien moest de oogst binnengehaald worden. Hij werd ondergebracht in de nieuwe schuur die het vrij goed overleefd had. Daar werd hij in brand gestoken. Wij kenden de man die het gedaan had maar konden het niet bewijzen. Zo stonden we daar dus zelf zonder brood, midden in de oorlog. Gelukkig waren er nonkel Albert en tante Emelie uit Welle. Hoewel ze zelf geen grote hoeve hadden en er verschillende mensen van moesten leven, waren ze onmiddellijk bereid ons het nodige te lenen. Het jaar nadien zouden wij hun dezelfde hoeveelheid graan teruggeven

- 56 -

Florentine, dochter van nonkel Ernest, Vader met zijn goede vriend René Met Rosa en Anny (Archief R.H.) Droessaert (Archief R.H.)

Iets wat me al lang intrigeerde heb ik destijds aan tante Emelie gevraagd: hoe zat het met dat huis aan de rand van de boerderij, letterlijk aan de straat? Zij wist het. Grootmoeder Maria had een vriendin die bij haar altijd maar aandrong om daar te mogen bouwen. Mijn grootmoeder zeurde op haar beurt zo lang bij haar ouders tot die overstag gingen en de toelating gaven. In mijn kinderjaren stond daar alleen het huis, toen een café, bij “Cardes” in ’t Klaverken. Hoe en wanneer dat bijgebouw er gekomen is, weet ik nu niet. Met de schadevergoeding van het bombardement werd het huis in de Kwalestraat gebouwd. In die bewuste jaren veertig zegde men: “De mens wikt maar God beschikt”. Veel later zei John Lennon, één van de Beatles: “Het leven is wat er gebeurt, terwijl je andere plannen maakt”.

Rosa Huylebrouck