Inventaris van de archieven van het Ministerie van … Defensie (Londen) 2.13.71 1946 - maart 1949...

Nummer archiefinventaris: 2.13.71

Inventaris van de archieven van het Ministerie van Defensie te Londen

[1940-1941]; Ministerie van Oorlog te Londen [1941-1945]; Departement van Oorlog: Bureau Londen [1945-1947],

(1933) 1940-1947 (1974)

Versie: 20-08-2018

H.E.M. Mettes, J.M.M. Cuypers, R. v. Velden, E.A. v. Heugten

Nationaal Archief, Den Haag (c) 1998

This finding aid is written in Dutch.

2 Defensie (Londen) 2.13.71

DIT ARCHIEF WORDT GEDIGITALISEERD. ZIE DE TABEL IN DE INVENTARIS VOOR NADERE TOELICHTING.

THIS ARCHIVE WILL BE DIGITIZED. SEE THE TABLE IN THE INVENTORY FOR FURTHER INFORMATION.

2.13.71 Defensie (Londen) 3

I N H O U D S O P G A V E

Beschrijving van het archief....................................................13Aanwijzingen voor de gebruiker.............................................................15

Openbaarheidsbeperkingen........................................................................................15Beperkingen aan het gebruik......................................................................................15Materile beperkingen.................................................................................................15Aanvraaginstructie.......................................................................................................15Citeerinstructie.............................................................................................................15

Archiefvorming.......................................................................................16Geschiedenis van de archiefvormer............................................................................16

1 Een korte hoofdlijn van de organisatiegeschiedenis van het ministerie van defensie te Londen, vanaf 21 augustus 1941 ministerie van oorlog te Londen, voortgezet vanaf 20 juni 1945 tot 25 april 1947 als bureau Londen departement van oorlog en de afwikkeling daarvan.....................................................................16

1.1 Voorgeschiedenis..........................................................................................161.2 Ministerie van Defensie te Londen...............................................................161.3 Splitsing en naamswijziging, 1941................................................................171.4 Afwikkeling: Bureau Londen departement van Oorlog 20 juni 1945 - 25 april 1947....................................................................................................................20

2 Korte hoofdlijnen van de geschiedenis van onder de verantwoordelijkheid van de minister van defensie/oorlog te Londen vallende instanties en de afwikkeling daarvan...................................................................................................................22

2.1 De 1e divisie Koninklijke Marechaussee, vanaf 11 juni 1940 te Engeland. .222.2 Het instituut militair attach, 1914-1945.......................................................23

2.2.1 Voorgeschiedenis, 1914-1939...............................................................232.2.2 Tweede Wereldoorlog............................................................................24

2.2.2.1 Groot-Brittanni..............................................................................242.2.2.2 Verenigde Staten............................................................................252.2.2.3 Canada ..........................................................................................282.2.2.4 Zwitserland ....................................................................................29

2.2.3 Na de Tweede Wereldoorlog.................................................................322.3 Bureau Inlichtingen.......................................................................................32

2.3.1 Algemeen...............................................................................................322.3.1.1 Oprichting en taak..........................................................................322.3.1.2 Opheffing........................................................................................34

2.3.2 BI Eindhoven, vanaf 14 mei 1945 BI Wassenaar, met ingang van 1 april 1946 BI der Nederlandse regering in afwikkeling, vanaf 1949/1950 bureau belast met de behartiging van de belangen van het voormalig BI.................342.3.3 De vertegenwoordiger van BI Maastricht, 1944-1945...........................352.3.4 De vertegenwoordiging van de centrale inlichtingendienst te Lissabon, voortgezet als bureau Lissabon van het bureau inlichtingen, voortgezet als bureau Lissabon van de buitenlandse inlichtingendienst, 1941-1949...........35

2.3.4.1 De vertegenwoordiging van de centrale inlichtingendienst te Lissabon, begin 1941 - 28 november 1942................................................352.3.4.2 Bureau Lissabon van het bureau inlichtingen, 28 november 1942 - 1 april 1946.................................................................................................362.3.4.3 Bureau Lissabon van de buitenlandse inlichtingendienst, 1 april


1946 - maart 1949......................................................................................372.3.5 De vertegenwoordiger van bureau inlichtingen te Madrid, ook wel bekend als de Nederlandsche Dienst in Madrid, 1943-1945, en de buitenlandse inlichtingendienst, post Madrid, 1947-1950..............................37

2.3.5.1 Instelling.........................................................................................372.3.5.2 Werkzaamheden............................................................................372.3.5.3 Afwikkeling en opheffing.................................................................382.3.5.4 Buitenlandse inlichtingendienst, post Madrid, 1945(?)/1947-195038

2.3.6 De vertegenwoordiger van bureau inlichtingen te Stockholm, 1941-1946, en de buitenlandse inlichtingendienst, post Stockholm, 1946-1950....38

2.3.6.1 Voorgeschiedenis...........................................................................382.3.6.2 Instelling.........................................................................................392.3.6.3 Bureau Stockholm van de buitenlandse inlichtingendienst, 1 april 1946-maart 1950........................................................................................39

2.4 Bureau voorbereiding terugkeer, voortgezet als bureau militaire voorbereiding terugkeer, 1942-1944...................................................................39

2.4.1 Voorgeschiedenis..................................................................................392.4.2 Bureau voorbereiding terugkeer............................................................402.4.3 Bureau militaire voorbereiding terugkeer..............................................40

2.5 Marine inlichtings dienst / marine inlichtingendienst, voortgezet als militaire inlichtingendienst, daarna voortgezet als marine inlichtingsdienst, 1942-1944. 422.6 Bureau Organisatie van de Generale Staf, 1 december 1942 - 1 juni 1944 432.7 Bureau Expeditionaire macht, 1 juni 1944 - 14 juni 1945.............................442.8 De Inspecteur der Nederlandse Troepen, 1940-1944..................................452.9 Nederlandse militaire missie bij de Supreme Headquarters Allied Expeditionary Force (SHAEF), 1944-1945.........................................................462.10 Het commando Nederlandse troepen in Engeland, (1944) 1945-1946 (1947)..................................................................................................................46

2.10.1 Voorgeschiedenis................................................................................462.10.2 Instelling...............................................................................................472.10.3 Militaire politie bij de Nederlandse troepen in Engeland.....................472.10.4 Een korte biografie van D. Van Voorst Evekink, 1890-1950...............472.10.5 Aanvullingscursus, 1941-1943............................................................482.10.6 Opheffing en afwikkeling, 1947...........................................................50

2.11 Bureau Bijzondere Opdrachten, 15 maart 1944 - 1 juni 1946....................502.12 Centraal Laboratorium, 1939-1948.............................................................522.13 Militair Bureau voor Wetenschappelijke Inlichtingen, 1944-1945...............532.14 Koninklijke Nederlandse Brigade prinses Irene en haar voorgangers, (1940) 1941-1945 ..............................................................................................532.15 Een korte biografie van F. Looringh van Beeck..........................................54

Geschiedenis van het archiefbeheer...........................................................................551 Ministerie van Defensie/Oorlog............................................................................552 Bureau Inlichtingen..............................................................................................56

2.1 Algemeen......................................................................................................562.2 BI Londen......................................................................................................57

2.2.1 Registratie en archivering......................................................................572.2.2 Overdracht.............................................................................................57

2.3 BI Eindhoven.................................................................................................572.3.1 Registratie en archivering, 1943-1945..................................................57


2.3.2 Overplaatsing, overdracht en inventarisatie vanaf 1950.......................602.4 BI Maastricht.................................................................................................602.5 BI Lissabon...................................................................................................60

2.5.1 Registratie en archivering ten tijde van Maas Geesteranus.................602.5.2 Registratie en archivering na Maas Geesteranus.................................602.5.3 Overplaatsing, overdracht en inventarisatie vanaf 1949.......................61

2.6 BI te Madrid, ook wel bekend als de Nederlandsche Dienst in Madrid, 1943-1945....................................................................................................................612.7 BI Stockholm.................................................................................................61

2.7.1 Registratie en archivering, 1942-1945..................................................612.7.2 Overplaatsing, overdracht en inventarisatie vanaf 1946.......................62

3 Militair Bureau voor Wetenschappelijke Inlichtingen...........................................624 Collectie Nederlandse troepen in Engeland........................................................62

4.1 Militaire politie...............................................................................................624.2 Commando Nederlandse troepen in Engeland............................................62

4.2.1 Archiefvormers bij het commando.........................................................624.2.2 Overplaatsing, overdracht, vernietiging en inventarisatie vanaf 1947. .63

5 Militaire voorbereiding terugkeer..........................................................................646 Inspecteur der Nederlandse troepen...................................................................657 Bureau Bijzondere Opdrachten............................................................................658 Persoonlijk archief van F. Looringh van Beeck, met hierin opgenomen bescheiden uit het archief van de Koninklijke Nederlandse Brigade prinses Irene en het Garde Infanterie Depot................................................................................669 Militair attach Brussel.........................................................................................6610 Nederlandse militaire missie bij de Supreme Headquarters Allied Expeditionary Force (SHAEF)........................................................................................................6611 Koninklijke militaire missie / bureau militair attach bij Hr Ms. Ambassade bij het hof van St James.....................................................................................................6612 Militair attach te Washington; registratiebureau dienstplichtigen New York; het militair bureau van het consulaat-generaal der Nederlanden te New York............6613 Marineattach Washington................................................................................6614 Generaal-majoor A.Q.H. Dijxhoorn in zijn functie als gedelegeerde bij de combined chiefs of staff; wervingskantoor New York van het vrouwenkorps Koninklijk Nederlandsch-Indisch leger....................................................................6715 Militair attach te Bern.......................................................................................6716 Nederlandse troepen in Canada........................................................................67De verwerving van het archief................................................................................67

Inhoud en structuur van het archief......................................................68Selectie en vernietiging...............................................................................................68

1 Algemeen.............................................................................................................682 Ministerie van Defensie/Oorlog............................................................................703 Bureau Inlichtingen..............................................................................................70

3.1 BI Londen......................................................................................................703.2 BI Eindhoven.................................................................................................703.3 BI Maastricht.................................................................................................713.4 BI Stockholm.................................................................................................71

4 Militaire Voorbereiding Terugkeer........................................................................715 Collectie Commando Nederlandse troepen in Engeland.....................................716 Bureau Bijzondere Opdrachten............................................................................71


7 Militair attach Brussel.........................................................................................718 Marineattach Londen.........................................................................................719 Koninklijke Militaire Missie / Bureau militair attach bij hr. Ms. Ambassade bij het hof van St. James...................................................................................................7110 Militair attach te Washington; registratiebureau dienstplichtigen New York; het militair bureau van het consulaat-generaal der Nederlanden te New York............7211 Marineattach Washington.................................................................................7212 Generaal-Majoor A.Q.H. Dijxhoorn in zijn functie als gedelegeerde bij de Combined Chiefs of Staff; Wervingskantoor New York van het vrouwenkorps Koninklijk Nederlandsch-Indisch leger....................................................................7213 Militair bureau van het consulaat-generaal te Montreal.....................................7214 Militair attach te Bern.......................................................................................7215 Nederlandse troepen in Canada........................................................................7316 Eerste Divisie Koninklijke Marechaussee..........................................................73

Verantwoording van de bewerking..............................................................................731 Algemeen.............................................................................................................732 Ministerie van Defensie/Oorlog............................................................................733 Bureau Inlichtingen..............................................................................................74

3.1 BI Londen......................................................................................................743.2 BI Eindhoven.................................................................................................743.3 BI Maastricht.................................................................................................753.4 BI Lissabon...................................................................................................753.5 BI Madrid.......................................................................................................75

4 Militaire Voorbereiding Terugkeer........................................................................755 Collectie Commando Nederlandse troepen in Engeland.....................................766 Bureau Bijzondere Opdrachten............................................................................767 Militair attach Brussel.........................................................................................778 Marineattach Londen.........................................................................................779 Koninklijke Militaire Missie / Bureau militair attach bij hr. Ms. Ambassade bij het hof van St. James...................................................................................................7710 Militair attach te Washington; registratiebureau dienstplichtigen New York; het militair bureau van het consulaat-generaal der Nederlanden te New York............7711 Marineattach Washington.................................................................................7812 Generaal-Majoor A.Q.H. Dijxhoorn in zijn functie als gedelegeerde bij de Combined Chiefs of Staff; Wervingskantoor New York van het vrouwenkorps Koninklijk Nederlandsch-Indisch leger....................................................................7813 Militair bureau van het consulaat-generaal te Montreal.....................................7914 Militair attach te Bern.......................................................................................79

Ordening van het archief.............................................................................................79Verwant materiaal..................................................................................81

Beschikbaarheid van kopien.....................................................................................81Verwante archieven.....................................................................................................81

Ordeningsplan..................................................................................................................81

Beschrijving van de series en archiefbestanddelen................851. Ministerie van Defensie te Londen, vanaf 21 augustus 1941 Ministerie van Oorlog te Londen, voortgezet vanaf 20 juni 1945 tot 25 april 1947 als bureau Londen departement van Oorlog, 1940-1949....................................................................................................85

1.1 HET ARCHIEF VAN HET MINISTERIE VAN DEFENSIE TE LONDEN, VANAF 21


AUGUSTUS 1941 MINISTERIE VAN OORLOG TE LONDEN, TOT 20 JUNI 1945...............851.1.1 Verbaalarchief met eigentijdse ingangen.................................................................85

1.1.1.1 Agenda's..........................................................................................................851.1.1.1.1 Algemeen..................................................................................................851.1.1.1.2 Ie afdeling.................................................................................................861.1.1.1.3 Persoonlijk................................................................................................87

1.1.1.2 Indices..............................................................................................................871.1.1.2.1 Algemeen..................................................................................................871.1.1.2.2 Persoonlijk................................................................................................88

1.1.1.3 Verbalen...........................................................................................................891.1.1.3.1 Algemeen..................................................................................................891.1.1.3.2 Persoonlijk..............................................................................................3711.1.1.3.3 IIe afdeling..............................................................................................504

1.1.2 Schaduwarchief.....................................................................................................5041.1.3 Buiten verbaal gehouden of geraakte stukken.......................................................506

1.1.3.1 Serieel............................................................................................................5061.1.3.1.1 Kabinet...................................................................................................5061.1.3.1.2 Afdeling Ia betreffende verbindingen en bagagediensten, vanaf 16 april 1945 afdeling Im....................................................................................................5361.1.3.1.3 IIe afdeling..............................................................................................5361.1.3.1.4 Afdeling VII, Ie, met ingang van 15 oktober 1943 IIIe afdeling................541

1.1.3.2 Niet serieel.....................................................................................................5441.1.3.2.1 Kabinet...................................................................................................5441.1.3.2.2 IIe afdeling..............................................................................................5521.1.3.2.3 Afdeling Vll, Ie, met ingang van 15 oktober 1943 IIIe afdeling.................554

1.1.4 Het persoonlijk archief van majoor J.C. Grootenhuis als hoofd van afdeling VI, later bureau Id, met ingang van 1 juni 1944 bureau materiaal van het ministerie van Oorlog, 1940-1946......................................................................................................................555

1.2 HET ARCHIEF VAN HET BUREAU LONDEN DEPARTEMENT VAN OORLOG, 20 JUNI 1945 TOT 25 APRIL 1947 EN DE AFWIKKELING...............................................................556

1.2.1 Agenda's................................................................................................................5561.2.2 Ie afdeling..............................................................................................................557

1.2.2.1 Algemeen.......................................................................................................5571.2.2.2 Bureau Ia, personeel......................................................................................5571.2.2.3 Bureau Ib, rekrutering, overplaatsingen, verloven..........................................5571.2.2.4 Bureau Ic, reglementen en voorschriften........................................................5571.2.2.5 Bureau Ig, agenda..........................................................................................5571.2.2.6 Bureau Ik, algemene zaken............................................................................5581.2.2.7 Bureau Im, verbindingen................................................................................5581.2.2.8 Bureau In, demobilisatie, rehabilitatie, groot verlof.........................................5581.2.2.9 Huishoudelijke dienst.....................................................................................5581.2.2.10 Afdeling Mutual Aid.......................................................................................559

1.2.3 IIe afdeling.............................................................................................................5591.2.3.1 Serieel............................................................................................................5591.2.3.2 Niet serieel.....................................................................................................562

1.2.4 Persoonlijk.............................................................................................................5631.2.5 Gedeponeerde archiefbescheiden van bureau Londen van afdeling VI, bureau F van de Generale Staf, Militair Juridische Dienst, 1947-1949.................................................570

2. Instellingen vallende onder de verantwoordelijkheid van de Minister van Defensie / Oorlog te Londen...........................................................................................................571

2.1 HET ARCHIEF VAN DE MARINEATTACH LONDEN, 1937, 1940 - 1945....................5712.2 HET ARCHIEF VAN DE MARINEATTACH WASHINGTON, (1933, 1936) 1938 - 1944, 1947....................................................................................................................................571


2.2.1 Stukken van algemene aard..................................................................................5712.2.2 Stukken betreffende bijzondere onderwerpen........................................................573

2.2.2.1 Organisatie, instructies, reglementen en ceremonieel....................................5732.2.2.2 Persoonlijk......................................................................................................5752.2.2.3 Inlichtingen.....................................................................................................5752.2.2.4 Propaganda en geschiedschrijving.................................................................5762.2.2.5 Financieel-economisch...................................................................................5772.2.2.6 Koopvaardij....................................................................................................5772.2.2.7 Handelsbescherming......................................................................................5782.2.2.8 Commissies....................................................................................................5782.2.2.9 Vliegtuigen.....................................................................................................5792.2.2.10 Schepen.......................................................................................................5792.2.2.11 Materieel.......................................................................................................5802.2.2.12 Communicatie en verbindingen....................................................................5802.2.2.13 Personeel.....................................................................................................581

2.3 HET ARCHIEF VAN DE MILITAIR ATTACHE BRUSSEL, 1939 - 1940........................5812.4 HET ARCHIEF VAN DE 1e DIVISIE KONINKLIJKE MARECHAUSSEE, VANAF 11 JUNI 1940 TE ENGELAND, 1940 - 1942.....................................................................................5842.5 HET ARCHIEF VAN DE INSPECTEUR DER NEDERLANDSE TROEPEN, 1940 - 1944 (1957)..................................................................................................................................585

2.5.1 Algemeen archief...................................................................................................5852.5.2 Geheim archief......................................................................................................5922.5.3 Vervallen toegangen..............................................................................................595

2.6 HET ARCHIEF VAN DE KONINKLIJKE MILITAIRE MISSIE / BUREAU MILITAIR ATTACH BIJ HR. MS. AMBASSADE BIJ HET HOF VAN ST JAMES, 1940 - 1945...........595

2.6.1 Algemeen...............................................................................................................5952.6.2 Geheim..................................................................................................................599

2.7 MILITAIR ATTACH TE WASHINGTON, 1940-1945.....................................................6012.7.1 Algemeen...............................................................................................................6012.7.2 Geheim..................................................................................................................603

2.8 HET ARCHIEF VAN HET REGISTRATIEBUREAU DIENSTPLICHTIGEN NEW YORK, 1940-1945...........................................................................................................................6032.9 HET ARCHIEF VAN DE COMMANDANT VAN HET DETACHEMENT KONINKLIJKE NEDERLANDSE TROEPEN IN GROOT-BRITTANNI, VANAF 11 JANUARI 1941 KONINKLIJKE NEDERLANDSE BRIGADE, VANAF 26 AUGUSTUS 1941 KONINKILJKE NEDERLANDSE BRIGADE PRINSES IRENE EN HET AFWIKKELINGSBUREAU, 1940 - 1945....................................................................................................................................604

2.9.1 Algemeen archief...................................................................................................6042.9.2 Geheim archief......................................................................................................6122.9.3 Vervallen toegang..................................................................................................619

2.10 HET ARCHIEF VAN DE MILITAIR ATTACH TE BERN, MET HIERIN OPGENOMEN DE STUKKEN WELKE DEZE HEEFT ONTVANGEN EN OPGEMAAKT ALS HOOFD BUREAU INLICHTINGEN TE BERN, 1940 - 1946..............................................................619

2.10.1 Originelen............................................................................................................6192.10.1.1 Stukken van algemene aard.........................................................................6192.10.1.2 Stukken betreffende bijzondere onderwerpen..............................................619

2.10.1.2.1 Organisatie...........................................................................................6192.10.1.2.1.1 Instelling en ontwikkeling...............................................................6192.10.1.2.1.2 Financieel......................................................................................620

2.10.1.2.2 Taakuitvoering.......................................................................................6202.10.1.2.2.1 Algemeen......................................................................................6202.10.1.2.2.2 Internering/vluchtelingen/werving..................................................6222.10.1.2.2.4 Studie, opleiding en cultuur...........................................................6252.10.1.2.2.4 Inlichtingen....................................................................................626


2.10.1.2.2.4.1 Algemeen...............................................................................6262.10.1.2.2.4.2 Bijzonder................................................................................626

2.10.1.2.2.5 Grensoverschrijding, visa en repatriring......................................6282.10.1.2.3 Fonds Katz...........................................................................................629

2.10.2 Duplicaten - verfilmd............................................................................................6302.10.3 Oude toegang......................................................................................................632

2.11 NEDERLANDSE TROEPEN IN CANADA, 1940 - 1947..............................................6322.11.1 Algemeen.............................................................................................................6322.11.2 Het archief van de Commissie voor kostwinnersvergoedingen, 1941-1945.........6352.11.3 Vervallen toegang................................................................................................635

2.12 COLLECTIE COMMANDO NEDERLANDSE TROEPEN IN ENGELAND 1940-1949, waarin opgenomen het persoonlijk archief van D. van Voorst Evekink als functionaris van het bureau organisatie Generale Staf, hoofd bureau expeditionaire macht en commandant Nederlandse Troepen in Engeland, 1942-1946, alsmede archiefbescheiden afkomstig uit de archieven van het bureau expeditionaire macht en het commando Nederlandse Troepen in Engeland en de daaronder ressorterende instellingen........................................................636

2.12.1 Het persoonlijk archief van D. van Voorst Evekink als functionaris van het bureau Oranisatie Generale Staf, hoofd bureau Expeditionaire Macht en commandant Nederlandse troepen in Engeland, 1942 - 1946..............................................................6362.12.2 Collectie Nederlandse troepen in Engeland, 1940-1949......................................6422.12.3 Orders..................................................................................................................6452.12.4 Archief van de Militaire politie bij de Nederlandse troepen in Engeland, 1940 - 1947....................................................................................................................................... 6452.12.5 Documentatie.......................................................................................................646

2.13 HET ARCHIEF VAN HET BUREAU VOOR BIJZONDERE AANGELEGENHEDEN 8 FEBRUARI 1941 - 1 SEPTEMBER 1941............................................................................6472.14 Het archief van Generaal-Majoor A.Q.H. Dijxhoorn in zijn functie als gedelegeerde bij de Combined Chiefs of Staff, 1942 - 1943, 1945......................................................................647

2.14.1 Algemeen.............................................................................................................6472.14.2 Documentatie.......................................................................................................648

2.15 HET ARCHIEF VAN HET BUREAU VOORBEREIDING TERUGKEER, VOORTGEZET ALS BUREAU MILITAIRE VOORBEREIDING TERUGKEER, MET DAARIN OPGENOMEN HET ARCHIEF VAN DE MARINE INLICHTINGENDIENST, VOORTGEZET ALS MILITAIRE INLICHTINGENDIENST, VOORTGEZET ALS MARINE INLICHTINGENDIENST (1940 - 1941) 1942 - 1944 (1945, 1948, 1950, 1954)......................................................................651

2.15.1 Originelen............................................................................................................6512.15.2 Schaduwarchief...................................................................................................7122.15.3 Oude toegangen..................................................................................................713

2.16 HET ARCHIEF VAN HET BUREAU ORGANISATIE VAN DE GENERALE STAF, 1942 - 1944....................................................................................................................................7132.17 HET PERSOONLIJK ARCHIEF VAN F. LOORINGH VAN BEECK, MET HIERIN OPGENOMEN BESCHEIDEN UIT HET ARCHIEF VAN DE KONINKLIJKE NEDERLANDSE BRIGADE PRINSES IRENE EN HET GARDE INFANTERIE DEPOT, 1942-1946, 1949, 1952, 1966 [1971].........................................................................................................................7142.18 BUREAUS INLICHTINGEN.........................................................................................715

2.18.1 Het archief van het Bureau inlichtingen Londen, 1942-1946................................7152.18.1.1 Stukken van algemene aard.........................................................................715

2.18.1.1.1 Inschrijfmiddelen...................................................................................7152.18.1.1.2 Indices..................................................................................................7162.18.1.1.3 Correspondentie...................................................................................7162.18.1.1.4 Telegrammen........................................................................................720

2.18.1.2 Stukken betreffende bijzondere onderwerpen..............................................7222.18.1.2.1 Organisatie...........................................................................................7222.18.1.2.2 Inlichtingen...........................................................................................723


2.18.1.2.3 Vluchtelingen........................................................................................7242.18.1.2.4 Illegaliteit en verzet...............................................................................729

2.18.1.3 Het geheim archief van het bureau inlichtingen te Londen...........................7292.18.1.4 Schaduwarchief............................................................................................731

2.18.2 Bureau inlichtingen Eindhoven, vanaf 14 mei 1945 bureau inlichtingen Wassenaar, met ingang van 1 april 1946 bureau inlichtingen der Nederlandse regering in afwikkeling, vanaf 1949/1950 bureau belast met de behartiging van de belangen van het voormalig bureau inlichtingen en hierbij gedeponeerde archiefbescheiden....................................735

2.18.2.1 Ingangen......................................................................................................7352.18.2.1.1 BI Eindhoven........................................................................................7352.18.2.1.2 BI Wassenaar.......................................................................................736

2.18.2.2 Correspondentie...........................................................................................7362.18.2.3 Telegrammen...............................................................................................7412.18.2.4 Personeel en personen................................................................................7422.18.2.5 Gedeponeerde archiefbescheiden van bureau inlichtingen Londen, 1942-1943...................................................................................................................................7492.18.2.6 Gedeponeerde archiefbescheiden van der Befehlshaber der Sicherheitspolizei und des SD fr die besetzen niederlndischen Gebiete, [1944].................................7492.18.2.7 Archief van het afwikkelingsbureau belast met de behartiging van de belangen van het voormalig bureau inlichtingen Londen, 1949-1974........................................750

2.18.3 Het archief van de vertegenwoordiger van bureau inlichtingen te Maastricht, 1944-1945...............................................................................................................................7502.18.4 Het archief van de vertegenwoordiging van de centrale inlichtingendienst te Lissabon, mei 1941 - 28 november 1942, voortgezet als bureau Lissabon van het bureau inlichtingen, 28 november 1942 - 1 april 1946, voortgezet als bureau Lissabon van de buitenlandse inlichtingendienst, 1 april 1946 - maart 1949.............................................752

2.18.4.1 Periode mr H. Maas Geesteranus, tot en met 21 november 1943................7522.18.4.2 Periode na mr H. Maas Geesteranus, vanaf 22 november 1943-1949.........753

2.18.4.2.1 Inschrijfmiddelen...................................................................................7532.18.4.2.2 Correspondentie...................................................................................753

2.18.5 Het archief van de vertegenwoordiger van bureau inlichtingen te Madrid, ook wel bekend als de Nederlandsche Dienst in Madrid 1943-1945 en de daarbij gedeponeerde bescheiden, 1942, en de buitenlandse inlichtingendienst, post Madrid, 1945-1950........753

2.18.5.1 De vertegenwoordiger van bureau inlichtingen te Madrid, ook wel bekend als de Nederlandsche dienst in Madrid 1943-1945 en de hierbij gedeponeerde bescheiden van het archief van Hr. Ms. gezant te Madrid 1942....................................................753

2.18.5.1.1 Stukken van algemene aard.................................................................7532.18.5.1.1.1 Inschrijfmiddelen...........................................................................7532.18.5.1.1.2 Correspondentie............................................................................754

2.18.5.1.2 Stukken betreffende bijzondere onderwerpen.......................................7542.18.5.1.3 Gedeponeerde bescheiden van het archief van Hr. Ms. gezant te Madrid 1942......................................................................................................................755

2.18.5.2 De buitenlandse inlichtingendienst, post Madrid, 1945-1950........................7552.18.6 Het archief van de vertegenwoordiger van bureau inlichtingen te Stockholm, 1942-1946...............................................................................................................................756

2.19 HET ARCHIEF VAN HET MILITAIR BUREAU VAN HET CONSULAAT-GENERAAL TE MONTREAL, (1938, 1941) 1943-1945................................................................................7612.20 HET ARCHIEF VAN HET BUREAU BIJZONDERE OPDRACHTEN, 1944-1946 (1947-1955)...................................................................................................................................762

2.20.1 Stukken van algemene aard................................................................................7622.20.1.1 Londen.........................................................................................................7622.20.1.2 Missie Utrecht..............................................................................................773

2.20.2 Stukken betreffende bijzondere onderwerpen......................................................7822.20.2.1 Londen.........................................................................................................782


2.20.2.2 Missie Utrecht..............................................................................................7832.21 HET ARCHIEF VAN HET MILITAIR BUREAU VAN HET CONSULAAT-GENERAAL DER NEDERLANDEN TE NEW YORK, 1944-1945....................................................................7832.22 HET ARCHIEF VAN HET WERVINGSKANTOOR NEW YORK VAN HET VROUWENKORPS KONINKLIJK NEDERLANDSCH-INDISCH LEGER, 1944-1945.........7842.23 HET ARCHIEF VAN DE NEDERLANDSE MILITAIRE MISSIE BIJ DE SUPREME HEADQUARTERS ALLIED EXPEDITIONARY FORCE (SHAEF), 1944.............................784

3. Aanvullingen..............................................................................................................7863.1 HET ARCHIEF VAN HET MINISTERIE VAN OORLOG TE LONDEN...........................7863.2 HET ARCHIEF VAN DE MARINEATTACH WASHINGTON.........................................7863.3 HET ARCHIEF VAN HET CONSULAAT-GENERAAL DER NEDERLANDEN TE SAN FRANCISCO.......................................................................................................................7873.4 HET ARCHIEF VAN DE MARINEATTACH LONDEN..................................................7873.5 HET ARCHIEF VAN DE MARINEATTACH WASHINGTON.........................................7883.6 HET ARCHIEF VAN HET MINISTERIE VAN OORLOG TE LONDEN...........................7883.7 HET ARCHIEF VAN HET MILITAIR BUREAU VOOR WETENSCHAPPELIJKE INLICHTINGEN...................................................................................................................7883.8 Het archief van het Centraal laboratorium te Londen....................................................788

Bijlagen...................................................................................795Lijst van afkortingen.......................................................................................................795


Beschrijving van het archief

B E S C H R I J V I N G VA N H E T A R C H I E F

Naam archiefblok:Ministerie van Defensie te Londen; Ministerie van Oorlog te Londen en afwikkeling daarvan

Periode:oudste stuk - jongste stuk: 1933-1974merendeel 1940-1947

Archiefbloknummer:D27501

Omvang:3168 inventarisnummers84,00 meter

Taal van het archiefmateriaal:Het merendeel der stukken is in het Nederlands

Soort archiefmateriaal:Normale geschreven, getypte en gedrukte documenten, geen bijzondere handschriften.

Archiefbewaarplaats:Nationaal Archief, Den Haag

Archiefvormers:Departement van Oorlog: Bureau Londen 1940-1947;Centraal Laboratorium;Militair Bureau voor Wetenschappelijke Inlichtingen;Ministerie van Defensie te Londen, 1940-1941;Ministerie van Oorlog te Londen,1941-1945.

Samenvatting van de inhoud van het archief:Op 14 Mei 1940 werd de zetel van de Nederlandse regering formeel in Londen gevestigd. Onder leiding van A.Q.H. Dijxhoorn, minister van Defensie (later Oorlog), werd het ministerie in Londen opgebouwd. Het hield zich bezig met organisatie, personeel, dienstplicht en rekrutering, juridische zaken, materieel, luchtvaart, militaire operaties, inlichtingen en geneeskundige dienst. Er bestond tevens een informele Ve Afdeling, het Marine Hoofdkwartier. Na verloop van tijd werd het takenpakket uitgebreid met historisch onderzoek naar het verloop van de Meidagen van 1940 en met de voorbereiding van de terugkeer naar Nederland. Voor dat laatste werd een speciaal bureau opgericht, het Bureau Militaire Voorbereiding Terugkeer (MVT), dat zich onder meer bezighield met de voorbereiding van de uitoefening van het Militair Gezag in bevrijd gebied. Het Bureau Londen hield zich na de bevrijding bezig met de afwikkeling van de resterende taken in Engeland. Het werd in 1947 opgeheven.De gedeponeerde archieven zijn deels van uitvoeringsorganen, deels van militaire eenheden, missies in het buitenland, wervingsbureaus en inlichtingendiensten. Ook zijn


opgenomen bescheiden van F. Looringh van Beeck, bevattende stukken over repatriring, de Prinses Irene Brigade, het Garde Infanterie Depot, de 7 December Divisie, de Orde Dienst etc. Het archief bevat persoonsdossiers en dossiers over partijen, groeperingen en organisaties. De inventaris heeft een (onvolledige) index op persoonsnamen.


Aanwijzingen voor de gebruiker

Aanwijzingen voor de gebruikerOpenbaarheidsbeperkingen

OPENBAARHEIDSBEPERKINGENDeels openbaar, deels beperkt openbaar (A).Beperkingen aan het gebruik

BEPERKINGEN AAN HET GEBRUIKReproductie van originele bescheiden uit dit archief is, behoudens de algemene regels die gelden voor het kopiren van stukken, niet aan beperkingen onderhevig. Er zijn geen beperkingen krachtens het auteursrecht.Materile beperkingen

MATERILE BEPERKINGENHet archief kent beperkingen voor het raadplegen van stukken als gevolg van slechte materile staatAanvraaginstructie

AANVRAAGINSTRUCTIEOpenbare archiefstukken kunnen online worden aangevraagd en gereserveerd. U kunt dit ook via de terminals in de studiezaal van het Nationaal Archief doen. Om te kunnen reserveren dient u de volgende stappen te volgen:

1. U maakt een profiel aan op www.gahetna.nl, en logt vervolgens in;2. Via de archiefinventaris (alleen de beschrijvingen met rode nummers) selecteert u

het gewenste archiefstuk door op de knop 'Reserveren' te klikken;3. In het volgende scherm geeft u aan op welke dag u het archiefstuk wilt inzien;4. Indien u zich bevindt in de studiezaal en een tafelnummer heeft ontvangen kunt u

dit nummer vermelden. Als u geen tafelnummer heeft kunt u tafelnummer 777 laten staan;

5. Vervolgens bevestigt u uw reservering door deze te versturen.Citeerinstructie

CITEERINSTRUCTIEBij het citeren in annotatie en verantwoording dient het archief tenminste nmaal volledig en zonder afkortingen te worden vermeld. Daarna kan worden volstaan met verkorte aanhaling.

VOLLEDIG:Nationaal Archief, Den Haag, Ministerie van Defensie te Londen; Ministerie van Oorlog te Londen en afwikkeling daarvan, nummer toegang 2.13.71, inventarisnummer ...

VERKORT:NL-HaNA, Defensie (Londen), 2.13.71, inv.nr. ...

https://www.gahetna.nl/user/register


Archiefvorming

ArchiefvormingGeschiedenis van de archiefvormer

GESCHIEDENIS VAN DE ARCHIEFVORMER1 Een korte hoofdlijn van de organisatiegeschiedenis van het ministerie van defensie te Londen, vanaf 21 augustus 1941 ministerie van oorlog te Londen, voortgezet vanaf 20 juni 1945 tot 25 april 1947 als bureau Londen departement van oorlog en de afwikkeling daarvan

1 EEN KORTE HOOFDLIJN VAN DE ORGANISATIEGESCHIEDENIS VAN HET MINISTERIE VAN DEFENSIE TE LONDEN, VANAF 21 AUGUSTUS 1941 MINISTERIE VAN OORLOG TE LONDEN, VOORTGEZET VANAF 20 JUNI 1945 TOT 25 APRIL 1947 ALS BUREAU LONDEN DEPARTEMENT VAN OORLOG EN DE AFWIKKELING DAARVAN1.1 Voorgeschiedenis

1.1 VOORGESCHIEDENISOp 10 mei 1940, de dag van de Duitse invasie, werden er Nederlandse militaire missies naar Parijs, Brussel en Londen gezonden. Op dat moment was er te Londen geen militair attach geaccrediteerd; deze rol werd waargenomen door de marineattach, de kapitein ter zee De Booy.1.2 Ministerie van Defensie te Londen

1.2 MINISTERIE VAN DEFENSIE TE LONDENOp maandag 13 mei 1940 verliet de Koningin en het kabinet Nederland en werd de regeringszetel aldus verplaatst naar Engeland. 1 Het kabinet arriveerde in Londen op 14 mei. De ministers verbleven in de Engelse hoofdstad aanvankelijk in Grosvenor House Hotel. Na enkele weken nam het ambtelijk apparaat haar intrek in Stratton House. Generaal-majoor I.W. van Oorschot vond bureauruimte in vertrekken van de C&A in Oxfordstreet.

In juni bestond het ministerie van Defensie te Londen slechts uit de afdelingen comptabiliteit, bemand door de hoofdofficier van administratie 1e klasse H.P. Verschuur en de afdeling landmacht onder leiding van de luitenant-generaal J.F. van der Vijver. 2 Verder was de bevelhebber der zeestrijdkrachten, vice-admiraal J. Th. Furstner formeel gezien ondergeschikt aan de minister van Defensie. Toch had A.Q.H. Dijxhoorn vanaf 19 mei 1940 weinig praktische invloed op het reilen en zeilen bij de marine. Het marinehoofdkwartier stond ook wel bekend als afdeling V, de afdeling zeemacht. 3

Met ingang van 10 juni 1940 trad de heer J.C. Grootenhuis aan als hoofd van de VIe afdeling, materieel landmacht. 4 Bij ministerieel besluit (voortaan: MB) van 24 juni 1940, afd I nr 6 werd ir J.P. Berdenis van Berlekom aangewezen als hoofd van de afdeling militaire luchtvaart van het ministerie van Defensie. De afdeling stond ook bekend als afdeling VII.

Vanaf 8 oktober vond wekelijks een bespreking plaats met het Engelse War-Office.

1 L. de Jong. Het koninkrijk der Nederlanden in de Tweede Wereldoorlog.(14 dln; 's-Gravenhage 1995) III, 282-292.

2 Ministerie van Defensie (voortaan.MvD), Centraal Archievendepot (voortaan: CAD), het archief van het Ministerie van Marine te Londen, zeer geheim archief, 1940, nr. 19.

3 Inv. nr. 92, verbaal van 13 juni 1940, nr. 22. De bevelhebber der zeestrijdkrachten had een marinehoofdkwartier ter beschikking dat bestond uit de afdelingen inlichtingen, operatin, organisatie, verbindingsdienst, materieel en personeel.

4 Inv. nr. 92, verbaal 12 juni 1940, zonder nr. Zie ook inv. nr. 151, verbaal van 8 januari 1944, nr. 20.


Op 10 oktober 1940 werd de IXe afdeling van het ministerie van Defensie opgericht, de afdeling geneeskundige dienst landmacht. Deze afdeling regelde - voor zover dat nodig was in overleg met de inspecteur der Nederlandse Troepen - de indeling van het personeel van de geneeskundige dienst; men gaf aanwijzingen voor de uitoefening van de geneeskundige dienst bij onderdelen der Koninklijke landmacht (KL), de afdeling hield toezicht op de verbetering van de hyginische toestand bij onderdelen en maakte studie van alle onderwerpen die van belang konden zijn voor de uitoefening van de taak van de geneeskundige dienst bij een strijdend leger.1.3 Splitsing en naamswijziging, 1941

1.3 SPLITSING EN NAAMSWIJZIGING, 1941Bij Koninklijk Besluit (voortaan: KB) van 21 augustus 1941, nr. B66 werd de naam van het ministerie gewijzigd van ministerie van Defensie in ministerie van Oorlog. Dit kwam voort uit de afsplitsing en instelling van het ministerie van Marine van het ministerie van Defensie welke plaatsvond op 27 juli 1941, waarbij Furstner de portefeuille van minister van Marine kreeg.

Bij MB van 25 augustus 1941, nr. 10 werd de interne organisatie van het ministerie van Oorlog - ingaande per 1 september 1941 - als volgt:

secretarie, Ie afdeling, landmacht, opgebouwd uit:

bureau a - algemene zaken, organisatie en personeel; bureau b - dienstplicht en recrutering; bureau c - juridische zaken; bureau d - materieel (voorheen VI); bureau e - luchtvaart (voorheen VII); bureau f - geneeskundige dienst (voorheen IX); bureau g - agenda;

IIe afdeling, administratie en comptabiliteit. Deze afdeling bleef voorlopig ongesplitst en verrichte haar werkzaamheden in eerste instantie voor beide ministeries5

IIIe afdeling, boekwerken.De minister werd terzijde gestaan door luitenant-generaal J.F. van der Vijver, die ongeveer dezelfde bevoegdheden verkreeg als een secretaris-generaal, en een adjudant die kabinets- en welfare-zaken behandelde.

Op 15 januari 1942 werd de IIIe afdeling, bijzondere aangelegenheden opgericht. Tot waarnemend hoofd van deze afdeling werd benoemd de majoor P.L.G. Doorman. Boekwerken schoof in de nummering een plaatsje op zodat deze afdeling voortaan als IV bekend stond.

De instructie van het hoofd IIIe afdeling werd vastgesteld bij MB van 2 januari 1942, nr. 2.

De IIIe afdeling bestudeerde vraagstukken welke betrekking hadden op de terugkeer naar Nederland. Verder hield men zich bezig met de eisen waaraan de heropbouw van de landmacht diende te voldoen en ook met de studie van het verloop van de meidagen 1940 in Nederland. 6

5 Inv nr. 346, nr. 1431.6 Het archief van de Koninklijke Nederlandse Brigade Prinses Irene, AA 5, 86.


De afdeling bestond vanaf 16 januari uit de volgende bureaus met als de volgende taken:

bureau a) de bestudering van vraagstukken verband houdende met de terugkeer naar Nederland;

bureau b) het bestuderen, verzamelen en vastleggen van gegevens, welke met het oog op het belang van de Koninklijke landmacht in de toekomst onontbeerlijk waren;

bureau c) voorbereiden van maatregelen tot wederopbouw van de Nederlandse strijdkrachten en eisen, welke aan deze organisatie in de toekomst gesteld zouden moeten worden;

bureau d) contact met geallieerde strijdkrachten, bijzondere vraagstukken en bestudering van economische aangelegenheden (Zie ook pagina - I: 14 -);

bureau e) studie van de krijgsverrichtingen in Nederland in het tijdperk 10-15 mei 1940 en het verzamelen van gegevens daaromtrent;

bureau f) agenda.7Op 6 juli 1942 8 werd de instructie van de derde afdeling opnieuw vastgesteld met het oog op de instelling van het bureau Militair Voorbereiding Terugkeer (voortaan: MVT - zie hiervoor - I: 35 en verder). Laatstgenoemd bureau stond buiten departementaal verband.

De taken van genoemde afdeling werden voorlopig als volgt vastgesteld:

1. "het voorbereiden van de uitoefening van het militair gezag, voor zoveel nodig in overleg met de minister van Justitie en hoofd MVT;

2. het bestuderen der moderne oorlogsvoering en in verband daarmede van de grondslagen onzer landsverdediging na terugkeer in Nederland;

3. het bestuderen van de voorbereiding van de wederoprichting van de Koninklijke landmacht in Nederland in haar vollen omvang, rekening houdende met het in punt 3 genoemde van de instructie van hoofd MVT;

4. het bestuderen en te boek stellen der Nederlandsche krijgsgeschiedenis in den huidigen oorlog;

5. het houden van contact met geallieerde militaire instanties, voor zover dit niet uitdrukkelijk is opgedragen aan andere organen;

6. het geven van deskundige voorlichting aan hoofd MVT;7. het uitvoeren van die opdrachten, welke de minister van Oorlog ter voorbereiding

van den terugkeer zal verstrekken."Bij MB van 20 augustus 1942, nr. 6 trad het hoofd Ie afdeling op als korpscommandant over het detachement Londen.

Op 1 december 1942 werd de IIIe afdeling van het departement van Oorlog weer opgeheven. Dit hield direct verband met de instelling van het bureau Organisatie van den Generalen Staf. (Zie hiervoor pagina - I: 40 - .) 9

Vanaf 15 februari 1943 werd het hoofd Ie afdeling weer ontheven van het bevel over het detachement Londen. 10

7 Inv. nr. 113. verbaal van 20 januari 1942. nr. 16.8 Inv, nr. 198. nr. 349.9 Inv. nr. 201, nr. 573.10 Inv. nr. 129, verbaal van 3 februari 1943, nr. 2. De inspecteur der Nederlandse troepen in Engeland nam

het bevel over.


Met ingang van 15 oktober 1943 werd opnieuw een IIIe afdeling opgericht bij het departement van Oorlog, militaire luchtvaart. 11 Gelijktijdig werd het bureau militaire luchtvaart van de Ie afdeling overgeheveld naar deze IIIe afdeling. Het hield zich in het bijzonder bezig met personeelszaken. 12 Verder behoorden tot de taken van deze afdeling het maken van studie van de moderne luchtvaartorganisatie, van haar technische uitrusting en haar wijze van optreden, en het - zover als nodig in overleg met bureau Organisatie Generalen Staf en de Britse luchtvaartautoriteiten - treffen van voorbereidingen voor een spoedige wederopbouw der Nederlandse luchtstrijdkrachten.

De afdeling militaire luchtvaart had als hoofd luitenant-kolonel P.J. de Broekert. De afdeling werd onderverdeeld in 5 bureaus, te weten:

a. personeel;b. organisatie;c. reglementen en voorschriften;d. materieel;e. documentatie en voorlichting.

Bij MB van 6 januari 1944, afd. I, nr. 20 werd een souschef aangewezen voor de Ie afdeling. Dit ter ontlasting van het hoofd van die afdeling, die bovendien hoofd van het bureau Militair Gezag was. De souschef werd in het bijzonder belast met de leiding van de bureaus Ia, personeel, Ib, recrutering, Ic, juridische zaken en If geneeskundige dienst.

In maart 1944 ziet de organisatie van afdeling I er als volgt uit:

bureau a, personeel, algemene zaken en oorlogsbestemmingen; bureau b/c, recrutering en juridische zaken; bureau d, materieel; bureau f, geneeskundige dienst; bureau g, agenda.

Bij MB van 11 april 1944, afdeling I, nr. 11 werd bij de Ie afdeling een onderafdeling h opgericht, psychologische aangelegenheden. De taak van deze onderafdeling was:

1. het verzamelen van gegevens betreffende de psychologische oorlogsvoering en het samenstellen van een desbetreffende vakbibliotheek;

2. een studie te maken over de psychologische selectie van ambtenaren in het algemeen en van militairen voor de voor hen vast te stellen bestemmingen in het bijzonder;

3. het onderhouden van contact met andere Nederlandse en geallieerde instanties, wier werkzaamheden geacht kunnen worden verband te houden met psychologische oorlogsvoering;

4. het verstrekken van adviezen op psychologisch gebied, hierbij inbegrepen medisch-psychologische adviezen voor de militair-geneeskundige dienst.13

Met ingang van 1 juni 1944 werd de afdeling Id opgeheven onder gelijktijdige instelling van het bureau materieel, dat rechtstreeks kwam te ressorteren onder de secretaris-generaal. Tegelijkertijd werd de secretarie onder bevel van het hoofd van de Ie afdeling gesteld. 14

11 Inv. nr. 146, verbaal van 22 oktober 1943, nr. 7.12 Inv. nr. 2336, circulaire - met bijlage - van het ministerie van Oorlog. 26-10-1943, nr. 0 9.13 Inv. nr. 156.14 Inv. nr. 160. verbaal van 1 juni 1944 nr. 9.


Door de instelling van de Inspectie van de militair geneeskundige dienst der landmacht verviel de bestaansgrond van het bureau militair geneeskundige dienst der Ie afdeling (If), zodat dit bureau met ingang van 1 januari 1945 werd opgeheven. 15

Op 1 februari, 1945 werd de IIIe afdeling - militaire luchtvaart - van het departement van Oorlog opgeheven. Het personeel van de betreffende afdeling werd ter beschikking gesteld van de directeur der luchtstrijdkrachten. 16

Met ingang van 16 april 1945 werd de Ie afdeling gereorganiseerd. De afdeling werd voortaan onderverdeeld in de 1e en 2e onderafdeling. Elke onderafdeling werd geleid door een souschef. De 1e onderafdeling bestond uit:

bureau Ia benoemingen, bevorderingen en registratie van officieren; bureau Ic juridische zaken; bureau Ie luchtvaartzaken; bureau Io onderscheidingen en de registratie daarvan.

Onder de 2e onderafdeling ressorteerden de bureaus:

bureau Ib recrutering, overplaatsingen, verloven; bureau Ik algemene zaken; bureau I1 krijgsgevangenen; bureau Im verbindingen, bagagedienst, telegrammen, postkamer; bureau In demobilisatie, rehabilitatie, groot verlof.

Rechtstreeks onder het hoofd, naast de twee onderafdelingen, stond de secretarie en de huishoudelijke dienst, waaronder bovendien de archieven, de typekamer en de bodediensten ressorteerden. 17

Vanaf 15 mei 1945 werd (opnieuw) een derde afdeling ingesteld, ditmaal onder de naam intendance. Het hoofd van deze afdeling, welke ook de functie van inspecteur van de intendance vervulde, werd belast met de verpleging, uitrusting en bewapening, het kantinewezen, het herstel en het onderhoud van motormateriaal. 18 Eind mei 1945 vertrok de minister van Oorlog definitief naar Nederland. Het personeel van het departement volgde ongeveer twee weken later. In Londen bleef een afdeling van het departement achter. 19

1.4 Afwikkeling: Bureau Londen departement van Oorlog 20 juni 1945 - 25 april 1947

1.4 AFWIKKELING: BUREAU LONDEN DEPARTEMENT VAN OORLOG 20 JUNI 1945 - 25 APRIL 1947Op 20 juni 1945 werd het Bureau Londen van het Nederlandse ministerie van Oorlog (London Section of the Netherlands Ministry of War) ingesteld. 20 Het bureau kwam daadwerkelijk in werking op 25 juni daaropvolgend. Voor wat de dienst betreft werd het hoofd van genoemd bureau rechtstreeks gesteld onder de minister van Oorlog,

15 Inv. nr. 174. verbaal van 3 februari 1945. nr 1.16 Inv. nr. 174. verbaal van 27 januari 1945. nr. 24.17 Inv. nr. 178. verbaal van 12 april 1945. nr. 28.18 Inv. M. 181, verbaal van 29 mei 1945, nr. 12.19 Inv. M. 181, verbaal van 29 mei 1945, nr. 3.20 Inv. M. 182, verbaal van 13 juni 1945, nr. 57.


krijgstuchtelijk stond hij onder de commandant der Nederlandse Troepen in Engeland. De taak van het bureau behelsde de afwikkeling van lopende zaken in het Verenigd Koninkrijk en ook de demobilisatie van militairen.

Het bureau was verdeeld in de volgende afdelingen en onderafdelingen:

I afdeling a personeelb algemene zakenc juridische zakend demobilisatiee verbindingenf secretarie en huishoudelijke dienstg agenda

II afdeling a archief en correspondentieb bezoldigingenc boekhoudingd accountinge kostwinnersvergoedingenf controleurs militaire administratie

III afdeling materieelIV afdeling bibliotheekVerder ressorteerden onder bevel van het hoofd van het bureau onder meer het detachement Londen, het detachement Malvern, het detachement Maidenhead en het bureau Londen van het militair gezag.

Reeds op 22 juni werd de samenstelling van de Ie afdeling herzien, en wel als volgt:

a personeel; b recrutering en overplaatsing; c juridische zaken; g agenda; k algemene zaken; m verbindingen en bagagediensten; n demobilisatie en rehabilitatie.21

21 Inv. nr. 183, verbaal van 22 juni 1945, nr. 26.


De IIIe afdeling, materieel, werd op 1 oktober 1945 opgeheven. Met ingang van 1 november daaropvolgend werden de bureaus transport en administratie van het bureau Londen militair gezag samengevoegd met het bureau Londen ministerie van Oorlog. Op 25 november 1945 werd tijdelijk een afdeling militair gezag opgericht. 22 Deze Ve afdeling van het bureau Londen werd met ingang van 1 april 1946 opgeheven. 23

Per 1 augustus 1946 werd de afdeling IV, bibliotheek, van het bureau Londen opgeheven. 24

Het bureau Londen van het ministerie van Oorlog te Londen werd bij ministerile beschikking van 25 april 1947, militair kabinet G nr. 51, op 1 juli 1947 opgeheven. 25 Bij beschikking van 27 mei 1947, afd I, nr. 19137 werden voorzieningen getroffen om de opheffing te regelen. Zo werden de werkzaamheden van de afdeling Im (verbindingen) overgenomen door de afdeling vervoersregeling van het bureau Londen van de dienst kwartiermeester generaal. Alle overige werkzaamheden van de Ie afdeling van het bureau Londen werden - voor zover nodig - voortgezet in Nederland. Hiermee werd het hoofd van de IIe afdeling van het ministerie van Oorlog te Den Haag belast.2 Korte hoofdlijnen van de geschiedenis van onder de verantwoordelijkheid van de minister van defensie/oorlog te Londen vallende instanties en de afwikkeling daarvan

2 KORTE HOOFDLIJNEN VAN DE GESCHIEDENIS VAN ONDER DE VERANTWOORDELIJKHEID VAN DE MINISTER VAN DEFENSIE/OORLOG TE LONDEN VALLENDE INSTANTIES EN DE AFWIKKELING DAARVAN2.1 De 1e divisie Koninklijke Marechaussee, vanaf 11 juni 1940 te Engeland

2.1 DE 1E DIVISIE KONINKLIJKE MARECHAUSSEE, VANAF 11 JUNI 1940 TE ENGELANDOp 10 mei vertrok de divisie uit 's-Hertogenbosch, op 18 mei verliet men - op last - Nederland. 11 juni kwam de 1e divisie aan in Engeland, te Plymouth. 12 juni werd kamp opgeslagen te Daw-Y-Graig in Porthcawl, 20 oktober verhuisden de marechaussees naar Congleton.

Met ingang van 15 januari 1941 werd het divisieverband bij het naar Engeland overgekomen deel van het Wapen der Koninklijke Marechaussee buiten werking gesteld. Dit ten gevolge van een reorganisatie van het Nederlandse legioen te Engeland. De minister onthief de commandant van de divisie van zijn taak. Het te Londen en elders gedetacheerd personeel van het Wapen der Marechaussee werd samengebracht onder de afdeling politie Marechaussee en werd onder bevel van de Inspecteur der Nederlandse Troepen gesteld. De instructie van de commandant van de politie afdeling werd vastgesteld op 24 januari 1941.

Een deel van het personeel werd geplaatst bij de afdeling Pantserwagens. 26

22 MvD, CAD, het archief van het ministerie van Oorlog te Den Haag, serie ingekomen afschriften van het P-archiefbureau Londen, 1946, 120 P.

23 Inv. nr. 517, ministerile beschikking van 30 maart 1946, afdeling Ib nr 9183. (Zie ook inv. nr. 542, nr. 3375.)

24 CAD, archief ministerie van Oorlog te Den Haag, serie ingekomen afschriften van het P-archief bureau Londen, 1946. 511 P.

25 Legerorders bevattende de wetten, besluiten, ministerieele beschikkingen, kennisgevingen en mededelingen van belang voor de Koninklijke Nederlandse Landmacht, (voortaan: Legerorders) 1947, nr. 139.

26 De strijd in Zeeland mei 1940. 's-Gravenhage, 1954) 158-159; W. van den Hoek, Beknopt overzicht van de geschiedenis der Koninklijke Marechaussee. (Apeldoorn, 1964) 99-101, 114-115.


2.2 Het instituut militair attach, 1914-1945

2.2 HET INSTITUUT MILITAIR ATTACH, 1914-19452.2.1 Voorgeschiedenis, 1914-1939

2.2.1 VOORGESCHIEDENIS, 1914-1939In 1916 werden militaire attachs naar Bern, Parijs en Berlijn gezonden. In afwachting van een definitieve regeling bestond hun voorlopige opdracht eruit een "( ... ) studie te maken van den huidige oorlog in een andere vreemde militaire omgeving."

De chef van de Generale Staf verzocht reeds in 1911 om de benoeming van militaire attachs. Deze werd toen nog geweigerd. Tijdens de mobilisatie van 1914-1919 werd echter een sterk gemis aan goede en betrouwbare strategische en andere militaire gegevens gevoeld. In het mobilisatieverslag van het Algemeen Hoofdkwartier werd daarop onder meer aanbevolen over te gaan tot de benoeming van militaire attachs. 27

Bij Koninklijk Besluit (voortaan: KB) van 20 oktober 1917, nr. 80 werd het instituut van militair attach bij de gezantschappen officieel geregeld. 28 Bovendien werd in dat jaar de instructie voor deze functionarissen vastgesteld.

Bij KB van 8 januari 1921, nr. 44 werd de militair attach te Parijs ook Brussel als standplaats toegewezen. 29

Tussen 1920 en 1936 had ons land geen militaire attachs gedetacheerd te Berlijn, Parijs en Londen. De Jong verbindt hieraan de opmerking dat de Nederlandse legerleiding bijgevolg de aanvang van de Duitse herbewapening niet door een eigen ter zake kundig waarnemer kon observeren. 30

Op 4 maart 1936 stelde de minister van Defensie a.i. H. Colijn opnieuw de instructie voor de militaire attachs vast. Volgens deze instructie stonden ze onder bevel van de minister van Defensie en bij de uitoefening van hun werk waren zij ook onderworpen aan de leiding van het hoofd van het gezantschap waar zij geplaatst waren. Hun taak bestond voornamelijk uit "( ... ) het verzamelen van alle gegevens, welke uit militair-, politiek, strategisch, tactisch- of technisch oogpunt voor de Nederlandsche legerleiding van belang ( ... )" konden zijn alsmede "( ... ) ontwikkelingen van het legerstelsel en ( ... ) aan de orde zijnde militaire vraagstukken in het land ( ... )" van hun "( ... ) plaatsing." Daartoe onderhielden zij contacten met militaire en civiele autoriteiten en personen in het land waar zij geplaatst waren. 31

Bovengenoemde instructie werd vastgesteld bij de aanvaarding van de functie van militair attach te Parijs/Brussel van generaal-majoor D. van Voorst Evekink. In 1936 had de militair attach ook nog een functie te vervullen op het departement te Den Haag. Zijn standplaats bleef dan ook Den Haag. 32

27 Algemeen Rijksarchief (voortaan: ARA), de archieven van de Generale Staf: 1914-1940 en de daarbij gedeponeerde archieven (voortaan: GS), mv. nr 997.

28 ARA, gewoon verbaalarchief Ministerie van Oorlog/Defensie en de daarbij gedeponeerde bescheiden 1813-1945, (voortaan: Oorlog/Defensie gewoon 1813-1945), inv. nr. 4698. "Index". Repertorium 1920, deel A, folio 338 3-4. Ook: archieven GS, inv. nr 3, stukken ms. 2045, 2107 en 2140 en mv. nr. 4, stukken nrs. 2946 en 3597.

29 ARA, Oorlog/Defensie gewoon 1813-1945, inv. nr. 4976. verbaal van 26 januari 1921, nr. 118.30 Jong, Koninkrijk., I, 602.31 ARA, Oorlog/Defensie gewoon 1813-1945, mv. nr. 5072, verbaal van 7 september 1945, nr. 125.32 ARA., geheim verbaalarchief Ministerie van Oorlog/Defensie, inv. nr. 316, verbaal van 21 augustus


Op 8 mei 1936 werd te Londen luitenant ter zee der Ie klasse A. de Booy tot marine attach benoemd, op 1 april 1938 gevolgd door kapitein ter zee J.E. Meijer Ranneft met als standplaats Washington.

In januari 1940 werd Parijs als vaste standplaats aangewezen van de militaire attachs te Brussel en Parijs.2.2.2 Tweede Wereldoorlog

2.2.2 TWEEDE WERELDOORLOG2.2.2.1 Groot-Brittanni

2.2.2.1 GROOT-BRITTANNIVoor wat de Koninklijke marine betreft bleef De Booy formeel gezien in functie als marineattach. Een groot deel van zijn functies - voornamelijk op inlichtingengebied - werd overgenomen door luitenant ter zee der 1e klasse C. Moolenburgh in de functie van adjunct-marineattach. De Booy hield zich op het Nederlandse marinehoofdkwartier te Londen bezig met liaisonwerkzaamheden. 33

De Koninklijke Nederlandse militaire missie (voortaan: KNMM) 34 werd opgericht bij het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog en was oorspronkelijk opgezet als een contactorgaan tussen het Algemeen Hoofdkwartier te Den Haag en de Britse legerleiding. 35 Met de overkomst van de Nederlandse regering naar Londen verloor de missie haar aanvankelijke betekenis en werd het een verbindingsorgaan tussen de Nederlandse minister van Oorlog te Londen en Britse militaire en civiele instanties.

De instructie voor de KNMM was vastgesteld bij KB van 11 september 1941, nr. 10. 36 Volgens een anonieme aantekening, gevoegd als bijlage bij een aanbiedingsbrief inzake de Instructie van de KNMM van de Nederlandse minister van Oorlog aan de Inspecteur der Nederlandse Troepen, was het verbindingswerk van de KNMM ten minste gelijk te stellen met dat, verricht door militaire attachs. Het hoofd van de missie werd door de Britten dan ook beschouwd als een militair attach. Genoemd hoofd trad - in tegenspraak tot zijn instructie - soms ook in contact met andere geallieerde en neutrale landen. Dit aangezien in september 1941 Nederland geen militaire instanties kende om het contact met geallieerde en neutrale militaire vertegenwoordigers te onderhouden. Vandaar dat in voornoemd geschrift werd gepleit voor het aanstellen van "( ... ) een militair Attach met kleinen staf."

Bij brief van 26 augustus 1942 werd G.J. Sas, toenmalig hoofd van de IIIe afdeling van het departement van Oorlog te Londen, aangewezen als contactpersoon met de militair attach aan de Amerikaanse ambassade. Bureau D van genoemde IIIe afdeling had onder meer tot taak het onderhouden van "( ... ) contact met geallieerde strijdkrachten." De reserve-2e luitenant G.J. Ankerman was belast met het onderhouden van contact met buitenlandse militaire attachs en liaison-officieren. Nadat via de Politie-Buitendienst van

1945, I 9.33 Ph. M. Bosscher, De Koninklijke Marine in de Tweede Wereldoorlog. Deel 1. Franeker, 1984, 113.34 Voor meer informatie over de instelling en de geschiedenis van de Koninklijke Nederlandse Militaire

Missie: Enqutecommissie Regeringsbeleid 1940-1945 / Verslag houdende de uitkomsten van het onderzoek. (Voortaan: PEC) deel 8a en b. Militair beleid 1940-1945 Terugkeer naar Nederland. 's-Gravenhage, 1956. 196-198.

35 Inv. nr. 199, nr. 382.36 Inv. nr 199, verbaal van 6 september 1941, nr. 11 en inv. nr. 113, verbaal van 15 januari 1942, nr. 10.


het departement van Justitie een rapport over deze luitenant was binnengekomen van Scotland Yard ontstond er een affaire. De zaak eindigde ermee, dat Sas en Ankerman met ingang van 20 juli 1943 eervol uit hun functies werden ontheven.

Hierop werd met ingang van dezelfde datum generaal-majoor H.J. Phaff benoemd tot militair attach bij de Nederlandse ambassade bij het Hof van St James, onder gelijktijdige benoeming van majoor L.J.A. Schoonbergen tot adjunct militair attach bij voornoemd Hof. 37 Schoonbergen was gelijktijdig militair attach bij de Nederlandse gezantschappen van Belgi, Noorwegen en Polen. 38 Phaff werd aangewezen voor het onderhouden van het contact met de Amerikaanse militair attach bij het Nederlands hof. Schoonbergen werd tevens belast met het onderhouden van contact met militaire attachs van geallieerde mogendheden, waarbij de Nederlandse regering geen militaire attachs geplaatst had. 39

Op dezelfde dag werd de KNMM opgeheven. 40 De missie had volgens een nota van generaal Van der Vijver aan de minister 41 haar betekenis geheel verloren en gaf uit Nederlands oogpunt alleen bezwaren. Er waren buiten de missie om contacten gegroeid, de missie veroorzaakte tijdverlies en men vreesde dat na het vertrek van Phaff de resterende missieleden te veel aan de leiband van de Engelsen zouden lopen.

In mei 1944 werd een militair attach van de Nederlandse regering benoemd bij het Franse Comit voor Nationale Bevrijding. 42

2.2.2.2 Verenigde Staten

2.2.2.2 VERENIGDE STATENVoor het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog was in de Verenigde Staten slechts een marineattach geaccrediteerd. Vanaf 1 april 1938 was J.E. Meijer Ranneft 43 werkzaam als marine attach bij het Nederlands gezantschap te Washington. 44

In zijn instructie 45 stond dat hij onder bevel stond van de minister van Defensie. Op 27 juli 1941 werd te Londen (opnieuw) een ministerie van Marine ingesteld en trad de marineattach (opnieuw) op als vertegenwoordiger van de minister van Marine te Washington.

Gedurende de oorlog groeide het aantal Nederlandse militaire vertegenwoordigers in de Verenigde Staten snel en werd de behoefte gevoeld aan een centrale organisatie en cordinatie. Vandaar dat ambassadeur Loudon voorstelde over te gaan tot de instelling van een militaire missie in de Verenigde Staten. 46 Van deze missie zouden deel uitmaken:

37 Inv. nr. 312, K 24: brief van Van Lidth de Jeude, in afschrift aan de minister van Oorlog dd. 23 april 1943.

38 Inv. nrs. 209 en 213.39 Inv. nr. 2335, brief van het ministerie van Oorlog aan hfd bureau OGS, ingekomen 8-10-1943, nr. 281.

Met als bijlage de beide instructies, vastgesteld bij MB van 5 oktober 1943, nr. 5.40 Inv. nrs 141 en 530, verbalen van 4 augustus 1943, nr 9 en 21 juli 1943, nr. 530. Legerorders 1943, nr.

12.41 Inv. nr. 199, nr. 38242 Inv. nr. 181, verbaal van 23 mei 1944, nr. 14.43 Het instituut Maritieme Historie beheert in afschrift het dagboek van Meyer Ranneft als marinettach te

Washington, 1938-1947. Het is opgenomen in de collectie WO II onder nummer Ec-1.44 KB van 22 maart 1938, nr. 4.45 Voor een afschrift van deze instructie: CAD, het archief van de bevelhebber der Zeestrijdkrachten /

ministerie van Marine, zeer geheim 65/9 1943.46 Inv. nr. 203.


de marineattach, de militair attach, het hoofd van het rekruteringsbureau en de hoofden van de technische adviesbureaus. De militaire missie zou onder bevel van de Bevelhebber der Zeestrijdkrachten komen staan. De missie zou onder leiding van een vlag- en opperofficier staan, die zouden worden aangewezen door de regering te Londen. Deze twee officieren zouden ook de regering vertegenwoordigen in het Combined Chiefs of Staff Committee.

In een nota van de minister van Kolonin aan zijn collega van Algemene Oorlogsvoering van het Koninkrijk, welke zich in afschrift bevindt in het archief van het ministerie van Defensie/Oorlog te Londen, wordt een helder beeld geschetst van de verschillende militaire groepen en autoriteiten die gedurende de Tweede Wereldoorlog actief waren in de Verenigde Staten, alsmede van hun taakstelling. 47 Generaal-majoor Dijxhoorn en schout-bij-nacht Stoeve waren gedelegeerd bij de Combined Chiefs of Staff (voortaan: CCOS). Hun taak bestond uit het behartigen van de Nederlandse belangen bij de CCOS nopens de oorlogsvoering in grote lijn alsmede het verkrijgen van inlichtingen. 48 Dijxhoorn hield zich verder bezig met het rekruteren van Nederlandse dienstplichtigen. Hiertoe had hij de beschikking over een bureau rekrutering.

De marine- en militair attach hielden zich respectievelijk bezig met het bestuderen van de militair-politieke toestand in de Verenigde Staten op maritiem en legergebied.

In een brief van 23 juni 1943 aan de minister van Marine 49 geeft de marineattach een overzicht van de werkzaamheden op zijn bureau. Zo behartigde hij de belangen van marinepersoneel in de Verenigde Staten, gaf hij voorlichting op maritiem gebied, verzamelde inlichtingen en onderhield contact met vele instanties.

De Nederlandsche Aankoop Commissie/Netherlands Purchasing Commission behartigde de centrale aankoop van goederen voor het Nederlandse leger en marine alsmede het Indische leger.

De regering besliste uiteindelijk dat het in diverse rapporten en nota's geconstateerde gebrek aan cordinatie 50 tussen de diverse instanties diende te worden opgelost door het instellen van een militaire commissie 51 Washington. Deze trad niet naar buiten en bestond uit de beide regeringsvertegenwoordigers bij de CCOS, de militair en marineattachs en de overige daarvoor in aanmerking komende regeringsvertegenwoordigers . 52 Dat dit

47 Inv. nr. 205.48 CAD, het archief van de bevelhebber der Zeestrijdkrachten / ministerie van Marine, zeer geheim, 45/4

1945.49 Inv. nr. 157 (dossier AA/5/A: Jf-22-3).50 Daarnaast speelde persoonlijke generositeit een rol. De militair attach Weijerman, volgens de

verslagen en rapporten van de Enqutecommissie "een zeer eigenaardig figuur" en "geen gemakkelijk mens om mee om te gaan" weigerde zijn medewerking aan de regeringsvertegenwoordigers bij de CCOS.

51 Commisie in plaats van Missie. De naam Militaire Missie zou immers de -onjuiste- indruk kunnen wekken dat hier sprake was van een nieuw orgaan, terwijl het juist de bedoeling was een cordinerend en informerend orgaan te creren dat de in Amerika aanwezige officieren optimaal wilde laten samenwerken. (CAD, het archief van de bevelhebber der Zeestrijdkrachten / ministerie van Marine, Zeer geheim 114, 1942/1943, 65, 1943.)

52 Inv. nr. 208. Brief van de secretaris van de ministerile commissie oorlogsvoering aan de minister van Oorlog inzake een telegram aan de ambassadeur te Washington. Met bijlage. 1943. Over deze materie zie ook: PEC,. deel 8 a en b, pag 325-336.


evenwel een niet geheel bevredigende oplossing was blijkt uit de conclusie van de Enqutecommissie 1940-1945. Deze stelt dat de voornoemde commissie nooit een succes is geworden.

De militaire attachs hielden zich tijdens de Tweede Wereldoorlog eveneens bezig met het rekruteren van dienstplichtigen buiten bezet Nederland. 53

Op 9 september 1940 verstrekte de minister van Defensie aan luitenant-kolonel Sas de taak om dienstplichtigen in Canada en de Verenigde Staten op te roepen en vervolgens een basisopleiding te geven en ze daarna naar Engeland te sturen. Hiertoe werd in Canada te Ottowa de Nederlandse militaire missie gevestigd. Eind 1940 begaf Sas zich naar de Verenigde Staten om een begin te maken met de rekrutering aldaar. In december 1940 werd in New York een registratiebureau gevestigd dat onder leiding stond van M.J. Schreven als consul-generaal in buitengewone dienst. 54 Op 6 maart 1941 werd te Chicago een tweede bureau geopend. Dit bureau werd opgeheven op 15 oktober 1942. Gezien het groot aantal Nederlanders dat woonachtig was in het westen van de Verenigde Staten werd begin mei 1941 besloten ook registratiebureaus te openen te San Fransisco en Los Angeles. Deze werden respectievelijk opgeheven 1 november 1942 55 en 21 juni 1942. Zowel de registratiebureaus Chicago, San Fransisco als Los Angeles waren ondergeschikt aan New York.

De belangrijkste taak van de afdeling militair bureau van het consulaat-generaal te New York bestond uit het verrichten van werkzaamheden die voortkwamen uit de demobilisatie van de in de Verenigde Staten opgeroepen militairen. Daarnaast hield men zich bezig met de uitvoering van de kostwinnersvergoeding. 56

Verder waren in de Verenigde Staten actief officieren van handelsbescherming te New York, San Fransisco en New Orleans. 57 De handelsbescherming werd ingesteld door de commandant Zeemacht in mei 1940. 58 Zij waren onder meer belast met:

53 Inv. nr. 1013 bevat de aanwijzing t.b.v. de met recrutering belaste consulaire ambtenaren en officieren. Voor een inleiding en overzicht van de recrutering in Canada en de V.S. zie: PEC, deel 8 a en b, Bijlage 1-7.

54 Voor de richtlijnen inzake de registratie van vrijwilligers en dienstplichtigen in de VS zie inv. nr. 1023.55 Volgens het verslag van de Enqutecommissie werd dit bureau opgeheven 1 november 1943 (Deel 8 a

en b. bijlage I, pag 13). Echter, een brief van de heer Droste van het Registratiebureau Los Angeles aan de Consul Generaal te San Francisco inzake ( ... ) de opheffing per 1 november as.( ... ) (inv. nr. 130) is gedateerd 25 oktober 1932. Waarschijnlijk is hier bedoeld 1942. Gezien het feit dat ten gevolge van Amerikaanse regeringsmaatregelen op het gebied van recruteringen, de recrutering met ingang van 1 augustus nog slechts op zeer beperkte voet zou voortbestaan, moet de opheffing zeer waarschijnlijk geplaatst worden in het jaar 1942. Extra aanwijzing is de brief van 28 december 1942 aan de Nederlandse ambassade, waarin door het hoofd der Registratie een lijst wordt aangeboden van het personeel der Registratie-organisatie in de VS. In de bijlage wordt alleen gewag gemaakt van personeel te New York (inv. nr. 1035).

56 Inv. nr. 3015.57 Het CAD beheert de archieven van het Hoofd Handelsbescherming te New York, 1941-1945, de

Handelsbeschermings officier (HBO) te Halifax, 1942-1945, te San Fransisco, 1941-1946, Colon in Panama, 1940-1944, New York, 1941-1945 en New Orleans, 1942-1945. Inventaris nr. 111. Voor meer gedetailleerde gegevens inzake de organisatie en instructies van HHB en HBO's verwijzen we naar deze archieven.

58 CAD, het archief van het Hoofd Handelsbescherming (voortaan: HHB) te New York, 1941-1945. dossier K 1/5.


" ( ... ) het behandelen van Nederlandsche koopvaardij-aangelegenheden, welke verband houden met den oorlogstoestand en dus niet tot de rechtstreekse en gebruikelijke werkzaamheden van de Consulaire Ambtenaren behoren. Zijn taak omvat ( ... ) een nauwgezette controle op de geheimhouding van codes, scheepsbewegingen en -berichten en andere geheime gegevens." 59

In de instructie van de handelsbescherming officier (voortaan: HBO) lezen we dat deze benoemd werd door de minister van Marine dan wel het hoofd Handelsbescherming (HHB). Deze was tevens lid van de Nederlandsche Missie voor Economische, Finantieele en Scheepsaangelegenheden te Washington. De in verscheidene havens geplaatste HBO's stonden onder zijn bevel. 60

Het Wervingskantoor New York Vrouwenkorps Koninklijk Nederlandsch-Indisch Leger werd kort na de oprichting van dit korps (5 maart 1944) geopend. In de loop der tijd werd het wervingskantoor onderdeel van de Legerafdeling van de Netherlands Purchasing Commission te New York.2.2.2.3 Canada

2.2.2.3 CANADA61

Op 2 september 1940 werd de instructie van het hoofd van de militaire missie Canada vastgesteld. 62

Luitenant-kolonel G.J. Sas werd op 6 september 1940 benoemd tot hoofd van de militaire missie en bovendien tot commandant van de Nederlandse troepen, kapitein, later majoor W.T. Matste tot chef-staf.

Het doel van de missie in Canada was het voorbereiden, het onder de wapenen roepen en naar Engeland sturen van in de Verenigde Staten en in Canada wonende dienstplichtige Nederlanders. 63 Dit om de in Engeland aanwezige Nederlandse Troepen te versterken. In Canada werd een vooropleiding van twee maanden gegeven, welke in Engeland werd voltooid.

Het hoofd van de militaire missie te Canada had onder zijn bevelen:

1. het detachement Nederlandse troepen;2. intendance diensten;3. de medische dienst;4. het bureau van de officier van administratie;5. het recruteringsbureau Canada.

59 Het archief van de Handelsbeschermingsofficieren zal worden opgenomen in de verzame1inventaris van de archieven van de het ministerie van Marine te Londen en de afwikkeling daarvan, alsmede onder de verantwoordelijkheid van deze minister vallende instanties.

60 CAD, archief HHB te New York, dossier K 1 B/16.61 Voor een uitvoerige beschrijving van de organisatie van de rekrutering in Canada, zie: PEC, deel 8a

pag,53-65.62 Inv. nr. 97, verbaal van 2 september 1940, nr.l.63 Naar aanleiding van het besluit van 8 augustus 1940, nr. 10 A. Hierbij werden alle Nederlanders,

geboren tussen 1 januari 1904 en 1 januari 1921, die woonden in Groot Brittanni, Noord Ierland, de VS en Canada voor zover ze nog niet in werkelijke dienst waren, dienstplichtig.


Tevens stond het registratiebureau militaire aangelegenheden te New York onder zijn bevel.

Op 8 januari 1941 werd de Prinses Juliana kazerne te Stratford in gebruik genomen om de onder de wapenen gekomen dienstplichtigen te legeren.

Op 20 januari 1941 arriveerde generaal-majoor A.Q.H. Dijxhoorn te Washington. Hij was vanwege de minister van Oorlog genstrueerd ter zake de reorganisatie van de rekrutering in Canada en de Verenigde Staten.

Op 12 februari 1942 werd luitenant-kolonel G.J. Sas ontheven van zijn functie als hoofd van de militaire missie en commandant van de Nederlandse troepen in Canada. Majoor W.Th. Carp volgde hem op als commandant Nederlandse troepen in Canada en werd tevens tijdelijk belast met de waarneming van de functie van hoofd militaire missie in Canada.

Op 1 augustus 1942 nam Carp te

Inventaris van de archieven van het Ministerie van … Defensie (Londen) 2.13.71 1946 - maart 1949...

Documents

Transcript of Inventaris van de archieven van het Ministerie van … Defensie (Londen) 2.13.71 1946 - maart 1949...