4

“Moscow spelen, is ook Antwerpen spelen”

“Als onze tolk aan de telefoon een interview probeerde te versieren, kafferde hij de men-sen gewoon uit,” vertelt Yves Degryse. Kwestie toch iets gedaan te krijgen in die stad waar het leven voor het grijpen ligt, maar niet voor iedereen. Moskou: waar de professor oncologie ’s avonds bijklust als poetsvrouw, andere professoren studenten buizen als ze niet betalen voor hun examen, de jongerenbeweging van Poetin een nieuwe ideologie predikt en er per vierkante kilometer meer miljardairs wonen dan waar ook ter wereld. Moskou; stad van extremen. Terwijl op een scherm voor je de legendarische schaakkam-pioen Kasparov een toespraak houdt, troepen op een scherm achter je, de veiligheids-troepen samen om hem in te rekenen.

© B

erlin

1.

2.

3.

4.5

Het Antwerpse gezelschap Berlin maakt stadsportret-ten op film, maar bestemd voor thea-ter. Het resultaat is

een straffe mix van cinema, circus en muziektheater. Moscow speel-de inmiddels in Kopenhagen, Lis-sabon, Bordeaux en Oslo. Antwer-pen zendt zijn zonen uit. Is er een mooiere plek dan het Astridplein om het vierde stadsportret van dit gezelschap te presenteren? Daar, vlakbij de zoo, een circus-tent. Ziet eruit als half gerezen soufflé, half ingezakt brooddeeg. Het hangt er maar vanaf hoe je het bekijkt. Opkomend kapitalis-me? Of finaal uit elkaar gespeeld communisme? Berlin toont Mos-kou op de rand van de afgrond en doet daarmee elke stadsbewoner nadenken over zijn eigen leven in de stad.

Yves Degryse en Bart Baele. Oprich-ters van Berlin. Snel naar Moskou terugkeren, zullen ze niet doen. Niet

voor een citytrip, noch voor een uitgesponnen vakantie. Voor een vervolg dan op de voorstelling?

Misschien. Als ze oud zijn, wie weet. “Toen wij Moscow maak-ten, was Moskou de duurste stad ter wereld.” Bart Baele. “Zo ga je daar dan ook naartoe, met dat cliché in gedachten. Terwijl je tegelijkertijd weet dat er enorm veel armoede is.” Spreek van een cultuurshock: manipulatie van media, alomtegenwoordige bu-reaucratie, doorgedreven contro-le en voortdurend manipuleren van het verschil tussen goed en kwaad. Begrijp: goed is wat Rus-land is, kwaad wat het Westen is.

Zo blijft elk cliché overeind. Te-gelijkertijd: “Gelijk waar je bent, als je iets wil doen, moet je in de keuken zijn.” Daar, met wodka op de tafel, is er dat contact tussen mensen, joviaal en warm. “Aan de keukentafel durven mensen te klagen over de harde mentali-teit van de stad. Maar toch zijn ze trots op hun stad, op hun land. Ze kennen hun schrijvers, hun gedichten, weigeren de vuile was buiten te hangen.” Imago en de Moskoviet: kwestie van jezelf staande te houden in een steeds sneller veranderende wereld. Volgens Bart Baele schuilt er een systeem achter, zorgvul-

dig gemanipuleerd. “Dat zien,” zegt hij, “maakt het gevaarlijk.” Een voorbeeld? “Toen wij een bijeenkomst van de jongeren-beweging van Poetin bijwoon-den, stond er een kraan op ons te wachten. Om een topshot te maken… Ik bedoel: dat zijn stu-denten!”

Het gaat hard met Berlin. Ongezien hard. Voor Moscow tastten maar liefst tien internationale coproducenten in

hun geldbuidel. Ze staan er zelf van te kijken. “Na ons project Bo-nanza was er echt een sneeuwbal-effect. We hebben er vijftien lan-den mee aangedaan.” Lof op alle tribunes en vragen, veel vragen om op maat een stadsportretje te komen maken. Doen ze niet. Vrijheid is hun hoogste goed.

Zes jaar geleden verrasten Degryse en Baele met Je-rusalem, over het samenleven van Palestijnen, Chris-

tenen en Joden. Later volgden portretten van Iqaluit, een sterk geïsoleerde Eskimostad

De Antwerpse cultuurcentra

openen samen hun theater-

seizoen met de voorstelling

‘Moscow’ van het Antwerpse

collectief Berlin. Dit wereld-

vermaard gezelschap reist

al enkele jaren naar alle uit-

hoeken van de wereld om

stadsportretten te maken,

op de grens tussen theater,

installatiekunst en journalis-

tiek onderzoek.

© B

erlin

5.

6.

en Bonanza, ooit een bloeiende mijnstad in Colorado, nu het kleinste dorp van de planeet, slan-genkuil van amper zes bewoonde huizen. “We lezen vooraf al wat we te pakken kunnen krijgen, vormen ons een beeld en - eens ter plekke - vragen we beleefd of we mogen interviewen.” Zo ontstaat er gaandeweg een verhaal dat Berlin over verschil-lende videoschermen uitsmeert, al dan niet begeleid door live-muziek, al dan niet in een instal-latie gegoten. Minder moeilijk wordt het maken van zo’n portret nooit. “Hoogstens kan je sneller

focussen, weet je sneller wat je al dan niet meeneemt in de uit-eindelijke montage.” Vertrouwen is het sleutelwoord. In hun wer-king, onderling. In relatie tot de mensen die ze interviewen.

Dat het niet de lokroep van het avontuur was, waarom ze eraan begonnen. Zeggen ze. Met klem. “We

willen gewoon voorstellingen maken. Iets met film, iets met theater, iets tussen fictie en re-aliteit.” Geen journalistiek. Wel

integere verhalen van integere kunstenaars met zin voor drama, beeldvorming, muziek en thea-traliteit. Goudzoekers naar wat er over hedendaags samenleven te vertellen valt.

“Een stad is als een boek dat je bewerkt.” Baele. “We zoeken verhaallijnen die blijven hangen en daarmee bouwen we. Zeer persoonlijk, maar altijd met res-pect voor diegene die we voor de camera halen.” Omdat Berlin het zo aanpakt, krijgt elke voor-stelling een universele kracht. Je herkent wat er getoond wordt, ook al speelt het zich kilometers verder af. Mensen en hun levens. In de context van een stad of – zoals in het geval van Bonanza – een gehucht. Het zijn altijd mensen die je ziet. Kijken naar voorstellingen van Berlin is dan ook kijken in een spiegel. “Moscow spelen is ook een beetje de stad spelen waar je staat.” Kopenhagen dus. Of Lissabon, Bordeaux en Oslo. Ant-werpen zelf.

Of er ooit een por-tret van Antwerpen inzit? Ze twijfelen. De afstand is te klein, het verhaal te gekend. “Weet

je?” Baele. “Afstand verrast. Wij wonen in Antwerpen, zitten met onze neus op deze stad.” Maar stel? Stel dat ze vreemden zou-den zijn in deze stad? Dat ze zou-den lezen en zouden zoeken. Als, dan? “Misschien zouden we wel iets kunnen doen met heel het beslissingstraject rond de Lange Wapper.” Baele. “Met dat mate-riaal zouden we misschien heel het verhaal van de stad kunnen vertellen.” Een herkenbaar ver-haal. Een verhaal dat ook het verhaal van de toeschouwers, gelijk waar, vertelt. Een verhaal zoals Moscow er een is. (interview: Roel Verniers)

Berlin speelt ‘Moscow’ op het Astridplein op dinsdag 7 tot don-derdag 9 sept 2010 om 21.30 uur

6

© B

erlin