22 ● DMMAGAZINE ● 31 MEI 2008

‘Ik ben op zoekde aarde van

Genesis, zo heet het nieuwe, en laatste grotefotoproject van Sebastião Salgado (64). ‘AlsGenesis voltooid zal zijn, ben ik 72. Om dan nogeen ander groot project te beginnen... dat zie ikmezelf niet meteen doen.’ Voor Genesis zoektSalgado acht jaar lang naar de laatste pure plek-ken op aarde. ‘Ik wil de aarde zien, zoals ze wasin de tijd toen de Bijbel nog niet bestond. Want inhet verleden ligt de sleutel van onze toekomst.’

DOOR KATRIJN SERNEELS

actueel

Hij stond op de rand van de pas uitgebarsten Nyamulagira-

vulkaan in Afrika, op rotsen van twee dagen oud. “De lava

lag vijf meter van mij vandaan en was nog warm. Als ik te

lang op dezelfde rots bleef staan om een foto te maken,

begonnen mijn zolen bijna te smelten.” Vuur, water, aarde

en lucht, uit die vier elementen is de aarde opgebouwd. En die vier ele-

menten spelen een hoofdrol in de beelden die Salgado vandaag voor

Genesis maakt. Vreemd, want Salgado werd vooral bekend met zijn por-

tretten van mensen: mensen aan het werk (Workers), mensen op de

vlucht (Exodus). Vandaag richt hij zijn blik op de dieren en landschap-

pen, de lucht en de aarde. “Omdat de aarde groter is dan de mens. En de

mens ook maar een dier is, dat leeft tussen de andere dieren. Ik ben geen

mens, ik ben een leeuw.”

Moeilijk om u te pakken te krijgen, u bent altijd op reis.

“Dat klopt. Ik ben net terug van een maand in Indonesië. En voor Gene-

sis ben ik de voorbije vier jaar voortdurend onderweg geweest: naar

Antarctica, Rwanda, Namibië, Galápagos, Rusland, Brazilië… In Indone-

Het Genesistestament volgens

SEBASTIAO SALGADO

gegaan naarvóór de Bijbel’

VAN ZOET NAAR ZOUT De eersteplek die Salgado aandeed voorGenesis, waren de Galápagos-eilanden. ‘Het heeft honderden, mil-joenen jaren gekost voor de legua-nen om te worden wie ze nu zijn.Eerst leefden ze op het land, danleerden ze zwemmen, duiken enzout water drinken: ongelooflijk.’

24 ● DMMAGAZINE ● 31 MEI 2008

sië ben ik bij de Mentawai, een van de laatste primitieve volkeren in

Sumatra gaan leven. Er zijn nog maar drie volkeren in de hele wereld

over die echt leven als jagers-verzamelaars. Dat zijn de bosjesmannen,

de pygmeeën en de Mentawai. Ik heb gewoon hun leven gevolgd, gesla-

pen zoals zij slapen, op de grond, gegeten wat zij eten…”

U bent 64, voelt u dat niet in uw botten, op de grond slapen?

“Nee, van mijn rug heb ik helemaal geen last. Ik ben geen dertig meer,

en dat voel ik ook wel. Ik ben een

beetje vlugger moe dan vroeger.

Maar voor de rest heb ik daar

helemaal geen problemen mee.

De Mentawai jagen op witte var-

kens, en dat vond ik echt wel lek-

ker vlees. Een paar uren nadat de jagers het dier hebben gedood, wordt

het al gebraden op het vuur. Zo ongelooflijk vers, dat is natuurlijk

heerlijk! Op een van mijn reizen naar Afrika heb ik bilharzia opge-

lopen, waardoor ik bepaalde dingen niet meer goed verteer. Aardbeien

bijvoorbeeld. Als ik bij een volk zou terechtkomen waar er alleen maar

aardbeien te eten waren, dan zou ik een probleem hebben. Maar zo’n

volk bestaat gelukkig niet.”

actueel

BOERENZOON Salgado is zelf opgegroeidin een arme familie. ‘Mijn vader was eenveeboer in Brazilië. Ik was de zesde van

acht kinderen.’

EXODUS Salgado werd vooralbekend door zijn beeldenvan mensen. Mensen diewerken, zoals in ‘Workers’,mensen die vluchten, zoalsin zijn boek ‘Exodus’.

IJSTIJD ‘Van alle plekken die ik tot nutoe bezocht heb voor Genesis, heeftAntarctica de diepste indruk op mijgemaakt. Je voelt je als mens heelklein tussen al dat ijs.’

31 MEI 2008 ● DMMAGAZINE ● 27

Mensen die andere mensen eten wel: uw volgende bestemming is Papoea-

Nieuw-Guinea, waar voormalige kannibalen leven.

“Ja, daar kijk ik ook heel erg naar uit. Naar de stammen in het hoog-

land, de vogels die er leven, de natuur… De inspiratie voor alles wat ik

doe is mijn vrouw. Toen ik haar ontmoette was ze zestien, we zijn nu

vijfenveertig jaar samen. Ik doe niets zonder het eerst met haar te

bespreken. Weet je, mijn eerste foto’s trok ik pas toen ik dertig was, met

de camera van mijn vrouw, toen we in Afrika

waren. Van opleiding ben ik econoom. Vandaar

dat mijn eerste fotoboeken over mensen die wer-

ken gingen. Ik ben ook een linkse jongen, de rech-

ten van de zwakkere, van de arbeider hebben me

altijd nauw aan het hart gelegen. Misschien was

ik als ik ergens anders was geboren, in Parijs of zo,

modefotograaf geworden. Maar ik ben opgegroeid

in een arme familie, als zesde van acht kinderen.

Mijn vader was een veeboer in Brazilië. Wie ik ben bepaalt nu eenmaal

wat ik zie, en wat ik op mijn foto’s wil laten zien.”

Wat wilt u met Genesis laten zien?

“Genesis is een project dat ik samen met mijn vrouw heb bedacht. Het

is eigenlijk gegroeid uit een van onze andere projecten, het Instituto

Terra, waar we dertien jaar geleden mee begonnen zijn. Met het Institu-

to Terra wilden we het regenwoud herstellen op de plekken waar het

vee van mijn vader dat had vernietigd. Het is prachtig om vandaag te

zien hoe de vogels zijn teruggekomen. Er stroomt opnieuw water door

de rivier, er zitten zelfs krokodillen in. Te vaak zien we de natuur als iets

dat we moeten in toom houden, temmen. Terwijl de natuur net op haar

mooiste is als we ze haar gang laten gaan. Voor Genesis zoek ik die plek-

ken waar de natuur haar onschuld nog heeft bewaard.”

Is de aarde haar onschuld nog niet kwijt?

“Nee, op 40 procent van de aarde is de natuur nog steeds bewaard

gebleven. Ik denk aan de Omovallei in Ethiopië,

aan de woestijn in Namibië, zo wild, zo weids. En

aan Antarctica. Van alle plekken die ik al bezocht

heb voor Genesis, heeft dat de diepste indruk op

mij gemaakt. Je ziet er één basis, een nederzetting

in die witte woestijn. En voor de rest is er alleen

maar ijs, water en ijs. En de dieren op het ijs. Als

mens voel je je daar zo nederig, zo klein. Ik kan

iedereen aanraden om naar Antarctica te gaan.

Eigenlijk was mijn eerste plan voor Genesis om fabrieken te gaan foto-

graferen, vervuiling, vuilnisbelten. Maar toen dacht ik: nee. Want hoe

gaat dat mensen overtuigen om van de natuur te houden? Laat ik hen

tonen hoe mooi, hoe waardevol de aarde is. Zodat iedereen denkt: dit

mag nooit verloren gaan.”

Vechten de belangen van de armen niet met de belangen van de natuur? Uw

vader hield vee om geld te verdienen. Aan bomen laten groeien verdiende hij

niks.

actueel

TERRA & AGUA Op 40 procent van de aarde is de natuur nogbewaard gebleven, aldus Salgado. Hij doet zelf ook zijn best om devernietigde natuur te herstellen: ‘Het Instituto Terra is een projectwaarmee ik dertien jaar geleden begonnen ben: het regenwoud datverdwenen is door het grazende vee van mijn vader herstelt zichnu. Het is prachtig om vandaag te zien hoe de vogels zijn terug-gekomen. En er stroomt opnieuw water door de rivier.’

Ik zoek de plekkenwaar de natuurhaar onschuld nogheeft bewaard’

28 ● DMMAGAZINE ● 31 MEI 2008

“Ik vind dat er in de naam van de vooruitgang te veel natuur wordt ver-

nietigd. Wat is dat, vooruitgang? En is armoede gelijk aan primitief

leven? Mijn antwoord is nee. Ik denk nu aan de Mentawai in Sumatra.

Zijn zij arm? Nee, zij lijden geen honger, want zij jagen en verzamelen,

ze hebben alles wat ze nodig hebben. Twintig jaar geleden heeft de

regering hen gedwongen om het woud te verlaten en in dorpen te gaan

wonen. Ze moesten zich ook bekeren. De tattoos van de sjamanen wer-

den uit hun vel gesneden, hun tradities verbroken. Nu is er een andere

regering. En is een groot deel van hen teruggekeerd naar het woud van

hun voorouders, om voort te leven volgens de traditie. De mensen die in

het dorp zijn gebleven, die zijn arm. Want de bron van hun rijkdom, de

natuur en hun cultuur, daar zijn ze van afgesneden.”

U keek in de ogen van een schildpad op de Galápagoseilanden, in die van eengorilla in het Virunga-park. Is het moeilijker om van een dier een portret temaken dan van een mens?“Nee. Ik had nog nooit eerder beelden van dieren in het wild gemaakt.

Mensen of dieren fotograferen, dat doe ik eigenlijk op dezelfde manier.

Je moet gewoon geduld hebben, en ze benaderen met respect.”

actueel

STAM Primitief leven is niet gelijk aanarmoede, meent Salgado. ‘De stammendie leven volgens hun tradities lijdengeen honger, want zij jagen en verzame-len. De mensen die in het dorp zijn geble-ven, die zijn arm. Want de bron van hunrijkdom, de natuur en hun cultuur, daarzijn ze van afgesneden.’

Er wordt weleens gezegd dat uw beelden iets oudtestamentisch hebben. En u

geeft uw projecten namen als Genesis en Exodus. Bent u een gelovig man?

“Nee, eigenlijk niet. Namen als Exodus en Genesis spreken me aan

omdat ze, doordat ze ook in de Bijbel voorkomen, een grote symboli-

sche waarde hebben gekregen. Ik heb ze niet gekozen vanwege hun

christelijke associatie, maar omwille van hun klank, hun betekenis.”

Is Genesis iets dat u doet voor uw kinderen, een testament maken van de aarde?

“Ik doe dit voor mijn kinderen, voor mijn kleinkind. Maar niet alleen

voor hen. Ik doe dit voor iedereen die hier rondloopt op aarde. We den-

ken te veel aan onszelf, zijn te veel met ons ego bezig. En verliezen zo

het contact met de natuur, met de essentie van wie we zijn. Ik ben geen

mens, ik ben een dier. Ik ben een leeuw.

Ik ben een boom. Ik ben een deel van

de aarde. Dat is wat ik wil zeggen.” ■

INFO Het Genesisproject van Salgado is nog niet

voltooid. In zijn recent verschenen boek Africa kan

je al enkele beelden van het Genesisproject

bewonderen. Africa, Sebastião Salgado, Taschen,

336 p., 49,99 euro, ISBN 978-38-228-5621-5

actueel

MENS & DIER ‘Ik fotografeerdieren zoals mensen. Ik bena-der ze met hetzelfde respect.’

ARM IN AFRIKA ‘Ik ben eenlinkse jongen, de rechten vande zwakkere hebben mealtijd nauw aan het hart gele-gen. Mijn eerste foto’s nam ikin Afrika, met de camera vanmijn vrouw.’