Filosofie samenvatting Tentamen hoofdthema’s: Relativisme (waarden en normen discussie),diversiteit (hoe ga je er mee om, Taylor) identiteit (Sen, koppelen aan diversiteit)

Algemene vragen: Zijn er waarden of normen die universeel geldig zijn? Hoe moeten mensen met diversiteit omgaan? Wat is identiteit? Wat is het belang van identiteit?

Vormen van relativisme1) Methodologisch relativisme

Onderzoekshouding waarbij je eigen culturele blik wordt weg gefilterd. Tekortkoming: er is altijd een beperking van blikveld, zolang je je er maar van bewust bent.

2) Descriptief relativismeEr bestaat een grote diversiteit op het vlak van waarden, normen en principes

3) Meta-Ethisch relativismeEr bestaat geen universeel ‘ware’ of ‘juiste’ normen

4) Normatief relativismeHet is moreel verkeerd om te oordelen over/je te bemoeien met andere morele praktijken

(schijn) relaties:- Methodologisch & Meta-ethisch: als je vanuit ‘hun’ ogen kijkt kan je al niet beweren dat er universele normen zijn, maar is dit wil juist conclusie? Leidt het zien van diversiteit meteen tot het afwijzen van universele uitspraken?- descriptief & meta-ethisch: volgt dit elkaar automatisch op? - geen logisch verband meta-etisch en beschrijvend

Bestaat er zoiets als een morele waarheid? Of kan je alleen binnen grenzen van culturen over morele waarheid spreken?

- Universalisme: universele behoeftes. Kunnen universele menselijke behoeften samenhangen of beschermd worden door rechten of vrijheden?- relativisme: je kan alleen vanuit je eigen cultuur een uitspraak doen. Radical otherness: kan geen oordeel hebben omdat het zo anders is.

Kan je cultuur afbakenen? Waar begint de ene en stopt de andere cultuur? Hangen verschillende culturen niet samen? Is cultuur niet in ontwikkeling? Moet je cultuur homogeen zien?

Essentialisme = the view that human life has certain central defining features. intern essentialisme = er is geen neutrale manier om naar de wereld te kijken, ons perspectief wordt getekend door onze taal, cultuur, tradities etc. Je kijkt van binnen uit naar de cultuur met de vraag wat het betekend om mens te zijn

Martha Nussbaum: - ieder mens heeft bepaalde fundamentele behoeftes. Waarden worden niet in alle culturen gedeeld of staan niet in dezelfde verhouding tot elkaar. De een wordt belangrijker gevonden dan de ander. Niet te snel essentialisme van de baan vegen, want binnen iedere cultuur is er een geluid van

1

universele behoeftes (voedsel, gezondheid).- Capability approach: kan je levenskwaliteit van verschillende landen vergelijken? Capability approach probeert dit te meten. Hebben verschillen in levenskwaliteit iets met rechtvaardigheid te maken? Wie heeft plicht onrechtvaardigheid te bestrijden?(4 argumenten in de tekst?)

4 argumenten tegen universalisme:1) argument van radicale scheiding

De taal van rechten en vrijheden is kenmerkend voor het westen2) argument van cultuur:

de Indiase cultuur kent sterke traditie van vrouwelijke onderworpenheid, gehoorzaamheid en zelfopoffering

3) argument van diversiteit:culturen bevatten zekere schoonheid en waarde die beschermt moet worden

4) argument van paternalisme:mensen zijn zelf het beste in staat om te bepalen wat goed en waardevol voor hen is.

Walzer + Cultuur & morele oordelen interne kritiek Externe kritiek- logische consistentie - vanuit gedeelde normen bekritiseren - coherentie- empirische informatie(interne kritiek is enige kritiek mogelijk op een bepaalde cultuur)

Walzer- totaal relativisme kan niet kloppen bijv. herkennen in protesten ergens anders op de wereld en morele waarden- universalisme: (h)erkennen van bepaalde waarden en normen die we allemaal delen op abstract niveau - door sociale interactie merk je dat eigen normen overeenkomen met die van anderen

Dun moraal: tirannie mag niet, dit word gedeeld over grenzen heen. Maar wat betekend mag niet en wat mag dan wel verschilt.

postmodernisme moraal verlichtingsuniversalisme

postmodernisme: moreel relativitische houding. Grenzen van culturen bepalen grenzen van moraal. Geen theorie over welke normen beter zijnVerlichtingsuniversalisme: je kan afstand doen van je eigen cultuur en oordelen. Universele waarden, normen en principes die we kunnen verdedigen op basis van rationalismemoraal: Walzer zit tussen postmodernisme en verlichtingsuniversalisme in. Er is niet zoiets als moraal die buiten culturen staat.

1gedeelde moraal 2

3

2

Gedeelde moraal: op basis van redelijkheid kun je op principes komen die gelden voor alle samenlevingen. Je deelt de moralen. Een cultuur is dikkere vorm van zelfde waarde en normen patroon. Begint met minimaal (gedeelde normen en waarden) en word dikker. Verlichtingsideaal.

12 “sum of recognitions”3

Sum of recognitions: je start met dikkere normen, gedeelde moraal (Dunne is toch gedeeld?). Je begint met jouw cultuur, normen en waarden. Op sommige momenten merk je dat de waarde resoneert. Door interactie kom je achter de minimale moraal. Walzer is het hier mee eens.

Orwell: there is a thin man in every thick man. A statue in every block of stone

Armoede: absoluut & relatief. Kan je iets over armoede zeggen losstaand van wat wenselijk/gebruikelijk is in jouw samenleving?

Rechtvaardigheid: minimaal & egalitair1) Minimalistische opvatting van mondiale verdelende rechtvaardigheid

- belangrijk is het garanderen van het minimum- beperkte relevantie van sociaaleconomische ongelijkheid

2) Egalitaristische opvatting van mondiale verdelende rechtvaardigheid- garanderen van een minimum is niet altijd voldoende- reduceren van sociaaleconomische ongelijkheden

Walzer: egalitair valt niet onder minimaal moraal.

Spreken over moraal: eigen gewoontes achter je laten, op een abstracte manier denken over moraal en rechtvaardigheid. Van binnenuit begrijpen. 2 vormen van rechtvaardigheid:- verdeling (huishoudelijke taken)- verdienste (politieke macht, kennis)

Walzer: iedereen moet hetgene krijgen wat hij zij verdient. Het kan dus zijn dat de een meer krijgt dan de ander, maar dat kan dan alsnog wel rechtvaardig zijn.

Aristoteles over rechtvaardigheid:1) algemene rechtvaardigheid:

Rechtvaardig als je de wet in acht neemt en gelijkheid respecteert. Wetten zijn nodig om een samenleving te vormen en rechtvaardigheid is het volgen van die wetten. Maar niet alle wetten zijn rechtvaardig.

2) bijzondere rechtvaardigheid:A. verdelende rechtvaardigheid: verdeling van rechten, plichten, privileges en nadelen

(Belangrijk, hier gaat het om!)B. corrigerend recht: vrijwillige transactie (Contract) en onvrijwillige transactie (diefstal)

Individu: mensen willen zelf bepalen hoe ze hun leven leiden

3

Walzer’s theorie over rechtvaardigheidstelling 1: Distributieve rechtvaardigheid houdt zich bezig met sociale goederen en niet

individuele goederen. Zaken waar wij als collectief waarde aan hechten. voorbeelden sociale goederen: membership, work, education, security

Stelling 2: Sociale goederen hebben altijd betekenis. Sociaal goed = goed die door de groepering als belangrijk worden gezien en sociaal verdeeld moeten worden. Betekenis van goederen wordt echter bepaald hoe we ze gebruiken en hoeveel waarde we eraan hechten.

Stelling 3 waarden verschillen per samenleving

Stelling 4 ?

Stelling 5 De waarde van sociale goederen hangt samen met de betekenis die wij eraan geven binnen onze cultuur. Je kunt alleen iets zinnigs zeggen over rechtvaardigheid wanneer je de betekenis weet over die goederen binnen die samenleving. Verdeelde rechtvaardigheid = maximale moraal.

Stelling 6 De verdeling van goederen is bij elke sfeer zo specifiek, dat je de sferen niet door elkaar mag halen. Bijvoorbeeld: collegegeld + onderwijs sfeer van geld komt bij sfeer van onderwijs, dit maakt het niet toegankelijk voor iedereen.

3 verdelingsprincipes voor de sferen1) free exchange: denk aan marktrelaties2) desert: verdienste: denk aan sportprestaties3) need: behoeftes: denk aan gezondheiszorg

verdelende rechtvaardigheid: goederen die we zo belangrijk vinden dat het rechtvaardig is dat ze verdeeld worden (zoals voedsel).

Manieren waarop een gemeenschap zich kan vergissen met de verdeling van goederen:- elite doet alsof de bevolking de verdelingsmechanisme ondersteunt. Terwijl ze er vaak niet achter staan. Hoe weet je of mensen erachter staan? Is het zeggen dat ze erachter staan voldoende?- autonomie: politieke macht is de enige macht die zorgt voor de verdelingen. Politieke macht word bepaald door de sferen. Proberen autonomie van sociale levenssferen te bewaren.

Rechtvaardigheid in verband met membership (illegalen quotum)Walzer: niet voor volledig open grenzen, maar relatief open. Groot recht voor individu is vrijheid van bewegen. Walzer vind het principe van zelfpaling heel belangrijk. Als culturen een eigen karakter hebben, eigen normen en waarden, dan is het belangrijk dat culturen zichzelf in stand houden. Als je niet het recht hebt als gemeenschap zelf te bepalen, kan je ook niet garanderen dat culturele traditie in stand gehouden word. Eigenheid van cultuur breng zekere mate van uitsluiting met zich mee. Zelfbepalen: groepen zelf bepalen wat toelatingsbeleid is. Maar asielzoekers dat is hun fundamenteel recht, die moeten binnen gelaten worden.

4

liberalisme wat telt in het leven? Op de eerste plaats zijn dat de rechten die wij als individu hebben. Wij als individuen zijn gelijkwaardig aan elkaar (morele gelijkwaardigheid). Liberaal kiest voor open grenzen. Alleen als de rechtstaat onder druk komt te staan mogen we grenzen trekken, dus alleen als rechten van eigen burgers niet meer gewaarborgd kunnen worden. Belangrijk is het garanderen van de democratische rechtsstaat. Liberaal kijkt naar individuen die binnen komen, maar ook naar individuen die er al zitten.

Communitarisme (walzer verdedigd dit!)Gaat niet in de eerste plaats om vrijheid van individuen, maar om karakter/traditie van de cultuur. Eigen karakter van de gemeenschap is de primaire waarde. Vrijheid & identiteit = ingebed in belang van de gemeenschap. Cultuur is belangrijk, want cultuur is belangrijk voor individuen. Nadruk op collectieve zelfbepaling. Als je dat recht niet hebt, dan verdwijnt de culturele eigenheid. Je laat niet iedereen (vooral grote groepen) binnen, want zoveel verschillende nieuwe culturen dat de eigen cultuur niet gewaarborgd blijft.

Walzer: communitarist cultuur is belangrijk, maar je moet mensen in extreme nood wel helpen. Als mensen eenmaal binnen zijn moeten ze als volledig burger beschouwd worden. Strikt met wie je binnen laat. Dunne moraal: (wat delen we) zegt dat we mensen moeten helpen die in extreme nood verkeren.

Walzer: wil respect voor pluraliteit en universaliteit. Hij is géén relativist.Universalisme zet geen beste samenleving voor (zoals democratie), maar verbied wel hele strenge vormen van onderdrukking van minder &meerderheden. Alleen meest extreme dingen uitbannen.

Stellingen:A. Geen volledig relativistische positie. Herhalend universalisme. Walzer wil niet alles afwijzen tot één absolute wet (universalisme kan gezien worden als alles reduceren tot 1). Het feit dat andere culturen ook moraal systeem hebben is de minimale overlap/moraal.

B. Erkenning en verdediging van pluraliteit (gevarieerdheid) en pluriformiteit (veelvormigheid)1. pluraliteit van rechtvaardigheidssferengeen zoektocht naar universeel principe van rechtvaardigheid. Aandacht voor de gedeelde overtuigingen van een gemeenschap. Pluraliteit in hoe je naar jezelf kijkt: the self divides itself among roles & interests. Afhankelijk van sferen heb je een andere identiteit.

2. pluraliteit van wereldbeschouwingen en identiteiten belang van politieke zelfbepaling, maar ook belang van religieuze tolerantie, culturele autonomie en individuele rechten. Pluraliteit niet alleen met rechtvaardigheid, maar ook met overtuigingen. Hoe ga je om met het feit dat mensen verschillende identiteiten hebben?

Pluraliteit van wereldbeschouwingen en identiteiten1. Hoe gaan we om met pluraliteit op internationaal vlak?- Kun je pluraliteit erkennen en tegelijkertijd begrenzen?- Walzer: aan de ene kant is pluraliteit goed. Groepen recht geven om zichzelf te besturen en eigen cultuur te behouden. Geen moeite met landen die eigen nationale identiteit naar voren willen brengen (PVV). De grens is: meerderheid-/minderheidsgroeperingen die onderdrukt worden dit kan niet. Gevaren van antisemitisme en anti-islam.

5

- belang van vorm van zelfbepaling. Moreel minimalisme: eigen samenleving op eigen manier inrichten. Risico van zelfbepaling is regressie groeperingen binnen groeperingen binnen groeperingen etc. Maar eindeloze regressie hoeft niet. Afsplitsen is een afweging van voordelen van samenwerking en alleen te werk gaan én garanderen van de rechten. Zelfbepaling hoeft niet te betekenen dat je een eigen staat hebt (conceivable arrangements)

2. Hoe gaan we om met pluraliteit op binnenlandsvlak? (bv: maxima: geen Nederlandse identiteit)- pluriformiteit t.a.v. identiteit- paul scheffer: multicultureel drama: grote groepen van mensen draaien niet mee in onze samenleving, omdat ze hun eigen cultuur bewaren. Mensen moeten inburgeren/integreren. - erkennen van diversiteit: mag er partij getrokken worden voor levensstijl van de meerderheid?- grondbeginsel liberale rechtsstaat: vrijheid, gelijkheid en scheiding der machtenneutraliteit van de overheid: mag zich niet identificeren met een bepaalde levensbeschouwing, maar kan een staat neutraal zijn? (nationale feestdagen)

Verschil tussen migranten en nationale minderheden

kunnen wel eisen stellenverlaten vrijwillig eigen land, kunnen weinig eisen stellen. Staat heeft recht natievorming op te leggen.

Welke verwachtingen mag je hebben ten aanzien van nieuwkomers? Erkenning staat op het spel.

Zelfkritiekmorele normen gelden voor iedereen binnen een samenleving. Je moet jezelf van een zekere afstand kunnen bekijken om in staat te zijn na te kunnen denken over wie jij bent en wat voor effect jij hebt op anderen. Zelfkritiek is een fundamenteel aspect van wat moraal eigenlijk is. Om pluraliteit te waarborgen moet je van jezelf weten dat je geen singuliere zelf bent. Mensen spreken met meerdere morele stemmen.

3 manieren om te kijken naar zelfkritiek- christelijke interpretatie

Hou je je aan punten uit de bijbel? De 10 geboden? Religieuze idealen?- psychoanalytische interpretatie (freud)

Id (onbewuste, driften en nijgingen), ego (verbind id en superego) en superego (beeld van ideale zelf). Richting superego stappen je Id en ego bekijken. De relatie tussen id en ego bepaald effect op het zelf die onbewuste driften in bedwang moet houden. Het ideale zelf schotelt je een beeld voor dat onhaalbaar is dit leidt tot fundamentele ontevredenheid. Volgens psychoanalyticus moet het superego gerelativeerd worden.

- filosofische interpretatie social citicism: kritiek op culturen van binnenuit. Nadenken over wat moraal is vanuit een standpunt dat los staat van jezelf. Leer naar jezelf te kijken vanuit morele normen.

dunne manier om naar zelfreflectie te kijken schiet te kort. Want e is niet 1 moreel kritiekpunt. JE hebt vaak verschillende morele geluiden in je hoofd als zelfkritiek.

6

Taylor: erkenning. Welke problemen ontstaat er bij gebrek aan erkenning? Hoe ontstaat identiteit: je definieert jezelf aan de hand van wat anderen doen

Taylor & politics of recognition 1. Identiteit en erkenning (relatief nieuw onderwerp)

band tussen identiteit en erkenning wordt vaan verondersteld. Gelijke rechten geven en erkenning in verschillende identiteiten - wegvallen systeem van sociale hiërarchie. Status of identiteit werd sociaal gedefinieerd en had te maken met sociale klasse. Hiërarchie langzaam weggevallen (heeft geleid tot politiek van universalisme). - opkomst belang van geïndividualiseerde identiteit en authenticiteit. belangrijk van ontstaan van het discoursOp individueel en collectief vlak. Mensen willen zich onderscheiden van anderen. Gedachte kwam naar voren in 18e eeuw dat identiteit te maken had met trouw zijn aan wie je zelf bent Individu wil bepalen wat juist is en wat niet. Identiteit realiseren waarvan jij denkt dat het je leven is. Authentiek zijn aan wie je zelf bent: luisteren naar morele stem in jezelf, die realiseren. - ontstaan van identiteit: identiteit komt tot stand door relaties met anderen. Identiteit bestaat nooit monologisch (alleen). Wie jij bent is niet wat jij alleen bepaald. Mensen willen bevestiging en erkenning van hun identiteit anders kwetsing van het individu.

2. politiek van erkenning in de publieke sfeer Alle burgers verdienen gelijke erkenning, wat is gelijk? Verschillend behandelen en toch uiting geven aan gelijkwaardigheid? 2 vormen:1) politics of universalism: mensen erkennen door identiek pakket van rechten en vrijheden. Mogelijkheid zelf leven vorm te geven. Gelijkwaardigheid creëer je door iedereen gelijke rechten en plichten te geven. Discours dat individuen zelf bepalen wat legitiem is ligt hieraan ten grondslag. Niemand valt buiten de boord, belang van non-discriminatie. kritiek: veeg je verschillen niet onder het vloerkleed? Moet culturele identiteit niet ook erkent worden?2. Politics of difference: mensen erkennen vanuit een verschil met anderen. Mogelijkheid eigen identiteit vorm te geven. Soms moet je onderscheid maken om de identiteit van mensen te erkennen. Mensen ongelijk behandelen om ze als gelijkwaardig te zien. bijv. bepaalde culturele feestdagen, ritueel slachten.

3. Rousseau + politiek van gelijkwaardigheid

4. Kant + Politiek van gelijkwaardigheidMag de overheid ervoor zorgen dat bepaalde delen van een samenleving/cultuur in stand worden gehouden? Mensen een bepaalde kant op duwen?

5. multiculturalisme en politieke gelijkwaardigheidMoet verondersteld worden dat culturen gelijke waarden hebben? risico op homogenizing difference.

7

premodern burgerschap: verkregen van lid van bepaalde groepmodern burgerschap: personen als individuen behandelen met gelijke rechten. Kritiek op gedifferentieerd want dat is oneerlijke manier!gedifferentieerd burgerschap: (TAYLOR) toekennen van aparte rechten voor mensen die tot een culturele of religieuze minderheid behoren (bijv. uitzondering op wetgeving). Rechten worden ten dele afhankelijk van het lidmaatschap van een groep.

Taylor: niet alle politiek van gelijkwaardigheid leidt tot homogeniseren van verschil. Maatstaf van wat in je eigen cultuur waardevol is kan je niet gebruiken voor andere culturen.Je kan geen feitelijk oordeel hebben over waarde van culturen, - oordeel vormt geen uitdrukking van respect- oordeel is etnocentrisch- oordeel is homogeniserend

Leidt politiek van gelijkwaardigheid tot homogeniseren van verschil? - politics of universalism: richt je op belangen die we delen. Universele rechten van de mens- politics of difference: soms kun je alleen mensen respecteren wanneer je erkent dat ze een specifieke identiteit hebben Waarborg wel rechten, maar geef ook vrijheden.

Taylor: we hoeven niet te accepteren dat iedere cultuur dezelfde waarde heeft, maar ga er niet van uit dat andere culturen slechter zijn. Je startveronderstelling zou moeten zijn dat in beginsel alle culturen gelijke waarden hebben.

smeltende horzion – gadammerje cultuur of traditie waarin je zit geeft je een bepaalde horizon. Hij vernauwt je blikveld. Cultuur neem je altijd mee, je draagt je horizon altijd bij je. Je kan nooit los staan van je eigen cultuur. Oplossing is horizon versmelten: kritisch kijken naar je eigen horizon (vooroordelen) en die van anderen een nieuw oordeel vormen waarbij horizonnen met elkaar versmelten. Door het versmelten kan je een oordeel vormen over ander culturen waarbij de maatstaf niet de jouw of de andere is, maar een nieuwe

Taylor: alleen op basis van horizon versmelting kan je uitspraak doen over andere culturen. (maar blijft voorwaardelijk en problematisch)

Kun je gelijkwaardigheid respecteren en ruimte laten voor verschillen? (cultureel overleven) Kun je fundamentele rechten van individuen respecteren en toch hun cultuur beschermen (bijv. taalkwestie Quebec, friesland, belgie)

2 typen liberalisme (liberalisme = belang van vrijheid en rechten van individu)

1) prioriteit individuele rechten, non-discriminatie (uniforme toepassing van regels), formele rechten. Geen uitspraak over levensbeschouwende zaken2) differentiatie rechten (welke rechten zijn zo fundamenteel belangrijk dat er geen onderscheid gemaakt kan worden en welke rechten zijn niet belangrijk genoeg om er geen verschil in te maken?). Voor belangrijke rechten geldt non-discriminatie

Liberalisme moet zich bezighouden met formele kwesties, zelfde vrijheden en rechten (procedureel) en niet met substantiële kwesties zoals levensbeschouwingen.

8

Taylor: er mag een taalpolitiek gevoerd worden wanneer je vorm 2 van liberalisme verdedigd. Je kan de gelijkwaardigheid van individuen garanderen en tegelijkertijd verschil maken voor eigen cultureel overleven.

Amartya Sen: mensen hebben niet 1 identiteit, identiteit = vrije keuze. Je hebt een keuze in welke identiteit je naar voren brengt. - zet zich af tegen clash of civilizations van Huntington. - kritisch op het front van multiculturaliteit. Multiculturalisme is voor Sen meer vrijheden voor alle individuen ne niet recht voor gemeenschap. Rechten voor gemeenschap zorgt voor plaatsen van mensen in hokjes. Het probleem is dat je niet mensen kunt classificeren aan 1 element van identiteit.

Twee manieren om naar multiculturalisme te kijken1. Diversiteit is een waarde in zichzelf en je kan het beschermen door het beleid die je voert2. Het gaat om eerste plaats om keuze vrijheid en tweede plaats om identiteit.

- termen die in het westen als belangrijk worden gezien, zoals vrijheid, gelijkheid en democratie zie je al lang ook in niet-westerse landen.

Fukuyama: de liberale democratie als eindpunt van ideologische ontwikkelingen en de beste politieke structuur

Huntington: clash of civilizations. Paradigma van harmonieuze wereld (na val van Berlijns muur) moet vervangen worden door dat van botsende beschavingen. Sen: heeft probleem met Clash of civilizations: de indeling in culturele blokken. Je hebt niet 1 identiteit en kan mensen niet indelen aan de hand van 1 aspect van hun identiteit. er zijn twee obstakels:

1. Illusie van homogeniteit: doet net alsof binnen culturele blokken geen diversiteit is2. Illusie van singulariteit: net alsof 1 aspect van identiteit het belangrijkst is. Dat je iemand kan begrijpen aan de hand van 1 aspect.

Huntington: heeft nooit gezegd dat de botsing onvermijdelijk is. Hij verwacht het alleen.Een botsing is niet onvermijdelijk indien:- geen mono-culturalisme: accepteren van niet-universele karakter van de eigen beschaving. Accepteren dat onze cultuur ook maar 1 cultuur is. - regels voor vrede

- onthoudingsregels: niet bemoeien met conflicten binnen nadere beschavingen. Intern oplossen. - gezamenlijke bemiddelingsregel- gemeenschappelijkheden regel: probeer op zoek te gaan naar overeenkomsten met andere culturen. Minimalistische universele boodschap.

Vrijheid en mogelijkheid- “The freedom to determine our loyalties and priorities between the different groups to all of which we may belong is a peculiarly important liberty with we have reason the recognize, value and defend” (p.5)We behoren tot verschillende groepen, en vrijheid heeft te maken met die keuze . je moet ruimte krijgen om je identiteit vorm te geven, hij moet dus niet opgelegd worden. Natuurlijk zitten daar wel beperkingen aan, je kunt niet alles aan je identiteit zomaar vrij kiezen. (Transgenders + minister president)- Jij bent zelf misschien wel bewust van het feit dat je identiteit pluralistisch is, maar je moet de

9

ander daar ook nog van kunnen overtuigen.Islamisering en debat over IslamWat is er gaande?: Politisering van geloof, Groeiende groep fundamentalistenSen: Als zo’n discussie zich toespitst op de kwestie van religie, dan lijkt het net alsof je mensen kan typeren op één gedeelde identiteit (van religie), en je kunt geen singulaire identiteit creëren volgens Sen.Dit is onwenselijk als anderen dat doen over jouw, maar het is ook onwenselijk om dat zelf te doen.

Belang van pluraliteit en keuzeEssentieel onderscheid tussen:

- De verschillende loyaliteiten en banden die ‘moslims’ hebben- De islamitische identiteit

- “Being a Muslim is not an overarching identity that determines everything in which a person believes” (p.65) [en dat zou het ook niet moeten zijn].

o Religie is in wezen een manier om in het leven te staan. Het geeft ook vaak wel een leidraad (van wieg tot graf). Je kunt dus niet ontkennen dat religie niet een belangrijke leidraad is, maar als je in een vreedzame samenleving wilt samenleven, dan moet je religieuze identiteit kunnen nuanceren.

- Kennis van pluraliteit van identiteit als wapen tegen politisering religie (p.71)

Drie problemen (die Sen heeft) met theorieën zoals die van Huntington1. ‘conceptual flaw in seeing human beings in terms of only one affiliation’2. Historische fout: als je blokken hebt met eigen waarden is er dan wel zoiets als Westerse waarden? Wat wij zouden typeren als typisch Westerse waarden, wordt in niet-Westerse landen ook allang gebruikt. Er is dus allang een soort kruisbestuiving in wetenschap: onze wetenschap stoelt op hetgeen wat in niet-Westerse wereld is ontdekt3. ‘having to overlook the heterogeneity of religious affiliations’

Dialectiek van de ‘gekoloniseerde geest’: De periode van kolonisering ervoor gezorgd heeft dat niet-Westerse landen zich er vast houden aan hun eigen identiteit, of meer, niet zozeer om te zeggen wie/wat zij zijn, maar meer wie/wat zij in ieder geval niet zijn; niet-Westers

Reactive self-perception: Terugwerkende reflex is dat de identiteit gedefinieerd gaat worden aan de identiteit die wordt opgelegd; wij zien andere alleen als moslim, zij gaan zich ook als moslim profileren; self-fulfilling prophecy

Debat over Aziatische waarden: Verenigbaarheid van de waarden van ‘het westen’ met die van Aziatische landenReactie op waarden die naar voren werden gebracht als typische Westerse waarden, om aan te tonen dat het (zuid oost) Azië ook een aantal gedeelde waarden heeft.

Kritiek op liberalisme (Westen) door autocratische cultuur (Azië)Conflict tussen liberale en autocratische cultuur:

1. Hebben rechten wel een principiële voorrang op plichten?; plichten tegenover de gemeenschap, je ouders, etc. is dat niet belangrijker, het hebben van plichten i.p.v. rechten

10

2. Heeft een individualistische rechtsorde geen bijzonder negatieve effect op de sociale cohesie van een gemeenschap?; ondergraaft dat niet de cohesie in de gemeenschap, je kunt de samenhang niet waarborgen dan in de gemeenschap

3. Bestaat er geen duidelijke hiërarchie tussen de mensenrechten?; als er al sprake is van universele rechten waarom benadrukken jullie dan heel erg politieke- en mensenrechten en niet zo zeer de economische rechten? Je maakt dus een hiërarchie. Volgens Azië zijn sociaal-economische rechten belangrijker.

Conclusie van Sen:1. Niet aan één cultuur/traditie voorhouden2. Willekeurige en beperkte visie op de ‘Aziatische waarden’

Culturele vrijheid en cultureel overleven: Taylor probeert ruimte te creëren voor het belang van cultureel overleven. Hoe staat Sen hier tegenover? (pp.114-117)

Cultureel overleven impliceert dat je duidelijk kunt weten dat je een cultuur kunt afbakenen en mensen kunt verplichten om die cultuur in stand te houden. Sen vind dat dit niet kan want je pluraliteit erkennen; zijn pleidooi is gebaseerd op culturele vrijheid, cultureel overleven hoeft dus niet gegarandeerd te worden als jouw culturele vrijheid daarmee in het gedrang komt.

Sen: een bepaalde manier van praten over identiteit, kan uitsluiting tot risico hebben wat kan leiden tot geweld. Hoe kan je identiteit en het belang ervan erkennen?

Identiteit kan nooit singulier zijn. Pluraliteit van identiteit erkennen. ruimte creëren voor:- competing identities: niet alleen in jezelf, maar ook in een samenleving- role of choice: identiteit moet kwestie van keuze zijn- reasoned public voice: relatie met democratie. Door onderwijs ben je beter in staat om te weten waarvoor je stemt.

cultureel overleven: Sen zegt dat dit problematisch is, omdat culturen niet te omlijnen zijn (heel intern divers). Het waarderen van culturele diversiteit kun je niet verplicht vast leggen op basis van bijvoorbeeld een taalbeleid, omdat je dan de vrijheid niet erkent.

OnderwijsSen: mensen moeten het leven kunnen leiden waarvoor ze goede redenen hebben waarom ze het op die manier willen leiden. Vrijheid om het leven te kunnen leiden wat je wil is belangrijk. Onderwijs is van fundamenteel belang voor iedereen. Blikveld moet verruimt zijn, diversiteit van onderwijs. Over bijzonder onderwijs: je stopt mensen in een cultureel hokje, maar het is wel vrijheid, het geeft keuze. Onderwijs is niet alleen belangrijk om mensen optimale kansen te geven en voor rechtvaardige samenleving te zorgen, maar ook voor bestrijding van armoede.

DemocratieSen: democratie is een middel voor betere verdeling en het veranderen van institutionele structuren. Creëren van sfeer waar institutionele structuren veranderd kunnen worden.

Nussbaum: gelijke visie op onderwijs als Sen. Onderwijs is niet op eerste plaats voor beroepsopleiding, maar voor opvoeden tot burgerschap. Hoe je in het leven staat en welke verantwoordelijkheden je als burger hebt. Breed palet van onderwerpen aangeboden krijgen.

11

Sen + Mondiale rechtvaardigheid:- Is economische ontwikkeling van landen cultureel bepaald? Wat zijn oorzaken van economische (onder)ontwikkeling? Sen: cultuur en ontwikkeling beïnvloeden elkaar, maar er zijn meer factoren. - globalisering en gelijke kansen: is iedereen in staat om te profiteren van economische globalisering?

Mondiale rechtvaardigheidhebben wij als burgers van een relatief welvarend land plichten tegenover armere landen?Verschillende manieren om naar dit onderwerp te kijken:

Perspectief 1: Focus of individueel handelen en individuele plichtenVVD: mensen zelf beslissen of ze armen willen helpen, geen overheidstaak. Armoede bestrijding meer als liefdadigheid gezien, dan als morele verplichting. Maar stel je ziet het als morele verplichting: is het niet te complex voor individuen? Je kan er als individu weinig aan doen

Perspectief 2: collectief handelenPvdA: eerlijk delen. Ontwikkelingssamenwerking goed voor hun, maar ook voor ons. Armoede bestrijding kwestie van de staat, maar eerst zorgen voor eigen burgers (concentrische cirkel). Relaties tussen naties, wereldarmoede kan je niet op individueel vlak oplossen.

Perspectief 3: institutionele kadersinstitutionele kader waarbinnen natiestaten functioneren (internationale wetgeving etc.). Dat kan negatieve effecten hebben op ontwikkelingslanden. Overkoepelende instituties kunnen op ene land positief, andere land negatieve effecten hebben. Gaat om dat ontwikkelingslanden aan eerlijke manier deelnemen aan internationale handel en het wegnemen van handelsbeperkingen. Voorbeeld: TRIPS en leenprivilege

Hoe ga je van liefdadigheid naar morele verplichting?- pleidooi van Singers + kind in vijver en brief van oxfam mogelijke tegenwerpingen:

1. Geen één op één relatie. Bij kind in vijver wel: als jij niks doet verdrinkt hij. Bij wereldarmoede: heel veel mensen kunnen wat doen, en als de rest niks doet waarom jij wel?2. Grote afstand, je ziet een persoon in Sahel niet uitdrogen3 omvangrijke hulpvraag: niet op te lossen door individuen, te groot probleem. 4. Concentrische cirkels: eerst mensen helpen die dichter bij je staan. Speciale plichten zijn belangrijker dan algemene plichten.

1+2+3 psychologisch gezien wel, maar mag moreel geen rol spelen4 alle beetjes helpen volgens Singer

Welzijn is niet hetzelfde als welvaart collectieve welvaart zegt niks over verdeling. Welvaart is nooit en doel op zich. Welzijn valt niet alleen in welvaart uit te drukken.welzijn is niet hetzelfde als goederen, rechten en vrijheden at je krijgt is niet voor iedereen omgezet evenveel (vb. rolstoel)welzijn is substantiële/reële vrijheden wat kan je werkelijk doen of kiezen. Ben je in staat je leven te leiden zoals je dat wil.

functionings: actieve verwezenlijking van een of meer capabilities. Daadwerkelijk uitoefenen van de vermogenscapabilities: substantiële vrijheden, wat kan deze persoon doen/zijn?overheid moet capablities garanderen en niet functionings. Zo blijft er nog een keuzevrijheid over

12

wat je met de vermogens doet (vermijden van paternalisme). Bij kinderen wel ook op functionings letten want zij zijn nog niet in staat om gebruik te maken van keuze vrijheid.

Martha Nussbaum – human functioning & social justice

ieder mens heeft bepaalde fundamentele behoeftes. Waarden worden niet in alle culturen gedeeld of staan niet in dezelfde verhouding tot elkaar. De een wordt belangrijker gevonden dan de ander. Niet te snel essentialisme van de baan vegen, want binnen iedere cultuur is er een geluid van universele behoeftes (voedsel, gezondheid).Essentialisme = the view that human life has certain central defining features.

-sterk universalistische theorie verdedigen

Gelijke visie op onderwijs als Sen (Blikveld moet verruimt zijn, diversiteit van onderwijs)

Capability approach: (Sen & Nussbaum)- welzijn heeft te maken met menselijke vermogens. Probeert levenskwaliteit te meten aan lijst met 10 typische vermogens in 3 categorieën

1. Elementaire menselijke vermogens: aangeboren vermogens van een mens die naderhand ontwikkeling en oefening mogelijk maken. Zoals het spreken van een taal. 2. Inwendige menselijke vermogens: aangeleerde of ontwikkelde eigenschappen + vaardigheden die ontwikkeld zijn door interactie met omgeving. Zoals politiek participeren. 3. Gecombineerde menselijke vermogens: inwendig + omstandigheden. Dat je mag stemmen, maar het moet ook uitgevoerd kunnen worden. De overheid zal zich hierop moeten richten.

- andere maatstaven zijn: BNP (verdeling?) vragen (adaptive preferences) en lijstje afmeten (geld, rechten.. mensen verschillende behoeftes). - benadering probeert twee dingen te doen:

- wat kan je zeggen over menselijk welzijn en een soort vergelijking maken- theorie van rechtvaardigheid geven. Aangeven wat een overheid moet garanderen naar

burgers toe. Essentiele vermogens die de staat zou moeten garanderen of ruimte voor zou moeten geven. Een minimum drempel.

- Er zijn vermogens die ieder mens heeft en die zo belangrijk zijn dat de staat de omstandigheden moet garanderen waarin je die kunt ontwikkelen (universalisme). Wel ruimte laten voor pluralisme ten aanzien van de interpretatie ervan (diversiteit).

Walzer – thick & thinHij verdedigd universalisme niet, maar relativisme ook niet. Komt op voor traditionele omgeving. Rechtvaardige oorlog: soms is geweld legitiembelang van diversiteit: cultureel pluralisme kijk je naar culturen, dan zie je overeenkomsten.

13

- totaal relativisme kan niet kloppen bijv. herkennen in protesten ergens anders op de wereld en morele waarden. universalisme: (h)erkennen van bepaalde waarden en normen die we allemaal delen op abstract niveau. Hij is universalistisch in dat hij een beperkte aantal waarden als universalistisch ziet. Alleen gebruik je die niet in he dagelijks leven. Beperkte universalisme.- Er is niet zoiets als een moraal die buiten culturen staat - egalitaire rechtvaardigheid valt niet onder minimaal moraal. - iedereen moet hetgene krijgen wat hij zij verdient. Het kan dus zijn dat de een meer krijgt dan de ander, maar dat kan dan alsnog wel rechtvaardig zijn- vanuit de maximale moraal is een minimale moraal te vinden! - NL moet Congo helpen, noodzaak.

Walzer’s theorie over rechtvaardigheidstelling 1: Distributieve rechtvaardigheid houdt zich bezig met sociale goederen en niet

individuele goederen. Zaken waar wij als collectief waarde aan hechten. voorbeelden sociale goederen: membership, work, education, security

Stelling 2: Sociale goederen hebben altijd betekenis. Sociaal goed = goed die door de groepering als belangrijk worden gezien en sociaal verdeeld moeten worden. Betekenis van goederen wordt echter bepaald hoe we ze gebruiken en hoeveel waarde we eraan hechten.

Stelling 3 waarden verschillen per samenleving

Stelling 4 ?

Stelling 5 De waarde van sociale goederen hangt samen met de betekenis die wij eraan geven binnen onze cultuur. Je kunt alleen iets zinnigs zeggen over rechtvaardigheid wanneer je de betekenis weet over die goederen binnen die samenleving. Verdeelde rechtvaardigheid = maximale moraal.

Stelling 6 De verdeling van goederen is bij elke sfeer zo specifiek, dat je de sferen niet door elkaar mag halen. Bijvoorbeeld: collegegeld + onderwijs sfeer van geld komt bij sfeer van onderwijs, dit maakt het niet toegankelijk voor iedereen.

Walzer: niet voor volledig open grenzen, maar relatief open (wel voor asielzoekers, dat is hun fundamenteel recht). Principe van zelfbepaling van gemeenschappen. Eigen cultuur in stand houden brengt een zekere vorm van uitsluiting met zich mee. Geen moeite met landen die eigen nationale identiteit naar voren willen brengen (PVV). De grens is: meerderheid-/minderheidsgroeperingen die onderdrukt worden dit kan niet.

Walzer: verdedigd het communitarisme. Gaat niet in de eerste plaats om vrijheid van individuen, maar om karakter/traditie van de cultuur. Wel mensen in extreme nood helpen (dunne moraal).

Walzer: wil respect voor pluraliteit en universaliteit. Hij is géén relativist.Universalisme zet geen beste samenleving voor (zoals democratie), maar verbied alleen meest extreme dingen. Erkenning van pluralisme: je eigen identiteit is niet homogeen.

Moraal begint bij walzer altijd vanuit een samenleving zelf. Vanuit een rijke betekenis die een samenleving geeft aan waarden en normen (maximale samenleving van moraal). De minimale moraal zijn die elementen uit die maximale moraal die je terug ziet komen binnen verschillende culturele contexten. Herkenbaar voor verschillende samenlevingen zoals niet martelen. Maximaal: betekenis

14

van cultuur in je eigen samenleving. Dunne: normen die je terug ziet komen in meerdere maximale moralen. De minimale moraal heeft als functie om een grens te stellen aan menselijke handelingen over culturen heen. Een grens voor alle individuen voor alle verschillende culturen ten aanzien van hoe je je moet gedragen. De maximale moraal hoe je je binnen je eigen samenleving te hoort gedragen.

Hij hamert erop dat het zelf of de identiteit altijd pleuraal is. Hij verdedigd de gedachte dat identiteit ook pleuraal is, alleen in extreme omstandigheden tot iets singulier: in oorlog bijvoorbeeld.

Taylor

- erkenning & identiteit. Identiteit ontstaat aan de hand van wat anderen doen. - politiek van gelijkwaardigheid Taylor: niet alle politiek van gelijkwaardigheid leidt tot homogeniseren van verschil. Je kan geen feitelijk oordeel hebben over waarde van culturen, - oordeel vormt geen uitdrukking van respect- oordeel is etnocentrisch- oordeel is homogeniserend Alleen op basis van horizon versmelting kan je uitspraak doen over andere culturen.

Politics of recognition:2 vormen:

1) politics of universalism: mensen erkennen door identiek pakket van rechten en vrijheden. 2. Politics of difference: mensen erkennen vanuit een verschil met anderen. Mensen ongelijk behandelen om ze als gelijkwaardig te zien. Deze verdedigd Taylor

Taylor: we hoeven niet te accepteren dat iedere cultuur dezelfde waarde heeft, maar ga er niet van uit dat andere culturen slechter zijn. Je startveronderstelling zou moeten zijn dat in beginsel alle culturen gelijke waarden hebben

Taylor: er mag een taalpolitiek gevoerd worden wanneer je vorm 2 van liberalisme (differentiatie rechten) verdedigd. Je kan de gelijkwaardigheid van individuen garanderen en tegelijkertijd verschil maken voor eigen cultureel overleven.

Amartya Sen – violence & identity

- mensen hebben niet 1 identiteit- identiteit is een vrije keuze- sterk universalistische theorie verdedigen

- zet zich af tegen clash of civilizations van Huntington. De indeling in culturele blokken bevalt Sen niet. Je hebt niet 1 identiteit en kan mensen niet indelen aan de hand van 1 aspect van hun identiteit. Illusie van homogeniteit en singulariteit!

15

- kritisch op het front van multiculturaliteit. Multiculturalisme is voor Sen meer vrijheden voor alle individuen ne niet recht voor gemeenschap. Rechten voor gemeenschap zorgt voor plaatsen van mensen in hokjes. Het probleem is dat je niet mensen kunt classificeren aan 1 element van identiteit.

- termen die in het westen als belangrijk worden gezien, zoals vrijheid, gelijkheid en democratie zie je al lang ook in niet-westerse landen.

Sen: cultureel overleven hoeft dus niet gegarandeerd te worden als jouw culturele vrijheid daarmee in het gedrang komt

Onderwijs en democratie voor Sen belangrijk voor rechtvaardigheid en bestrijding van armoede.

- Capability approach

16