Inhoudsopgave Redactioneel - nev.nl · Een invloedrijke stroming in de moderne islam meent dat de...

In dit nummer een wel zeer actueel artikel van LouisBoumans over Diptera in de Koran en Hadieth, hetverslag van het Dipteraweekend van 2005 inStellendam en diverse kleinere bijdragen overzweefvliegen, wapenvliegen en Bibionidae. Het nummer is wat dun deze keer maar de redactiehoopt dat de volgende twee nummers extra dik zullenworden.

Veel leesplezier!

De redactie

André van Eck Laurens van der Leij Jaap van der Linden

Inhoudsopgave

Redactioneel

Diptera in Koran en Hadieth

Dipteraweekend 20 -22 mei 2005 in Stellendam

1

1

2

6

Rariteitjes

Mededelingen

12

14

Zweefjes op klimop in Malden

Bibio clavipes en B. lepidus

15

16

Zwermende Pachygaster atra

Colofon

17

18

Inhoudsopgave Redactioneel

Download De Vliegenmepp er!

Deze aflevering kan ook gedownload worden op: http://homepage.mac.com/lvanderleij/Vliegenmepper/Menu7.htmlFoto's en afbeeldingen zijn dan in kleur te bewonderen en af te drukken zijn.

Inleiding

In een tijd dat het islamdebat overal gevoerd wordt,kan de Werkgroep Diptera natuurlijk niet achter-blijven. Daarom een bijdrage over de diptera in debelangrijkste bronnen van deze godsdienst. De allerbelangrijkste bron is natuurlijk de Koran, diede moslims beschouwen als een manifestatie van Godop aarde, vergelijkbaar met de positie van Jezus in het

christendom. De koranteksten zijn in de 7e eeuw ADvia de profeet Mohammed (ca. 570-632 AD) aan demensheid geopenbaard. Na diens dood heeft kaliefOthman, die regeerde van 644-656, opdracht gegevende codex van canonieke openbaringsteksten samen testellen en alle alternatieve verzamelingen tevervangen. In de daarop volgende periode is hetArabisch schrift verder ontwikkeld, en de preciezevorm van de Koran die we nu kennen is tegen het

eind van de 8e eeuw gereedgekomen (Versteegh,1997: 55 ff.).Op de tweede plaats komen de overleveringen overuitspraken en handelingen van de profeet zelf en

diens metgezellen. Deze zijn aan het eind van de 1e

eeuw van de islamitische jaartelling (begin 8e eeuwAD) op schrift gesteld, en worden Hadieth of Soennagenoemd. Ze bestaan steeds uit een keten vanoverleveraars en een inhoudelijk deel zoals eenuitspraak van Mohammed. Dit is een veelomvangrijker corpus teksten dan de Koran. Zowelmoslims als niet-moslimdeskundigen menen datsommige overleveringen authentiek zijn en andereniet, maar ze verschillen van mening over de criteriawaarmee dit onderscheid wordt gemaakt. Voor vrome moslims zijn Koran en Hadieth de meestgezaghebbende bronnen ongeacht het onderwerp. Dus

AbstractThe Quran and Hadith, the most authoritative sourcesof Islam, mention Diptera as the most insignificantcreatures, which, however, other gods than Allahcannot create. According to one prophetical tradition,a fly carries disease on one wing and the cure on theother. For this reason a fly that has fallen into humanfood should be immersed completely before it isremoved. This hadith plays a role in modern Islam asan example of scientific truth in the religiousscriptures that testifies to the prophet's supernaturalinspiration.

De Vliegenmepper (2005, nummer 2) 2

Diptera in Koran en Hadieth

Louis Boumans

ook een boek over diptera of de hogesnelheidslijndient te beginnen met een exploratie van dezebronnen.In Saoedi-Arabië heeft het Ministerie van IslamitischeZaken, Stichtingen, Missie en Raadgeving eenprachtige website (www.al-islam.com) waarop allebelangrijke islamitische bronnen en de geleerdecommentaren daarop gemakkelijk toegankelijk zijngemaakt. Deze site is de belangrijkste bron voor ditartikel.

De Koran

In de Koran komt het woord voor “vlieg” (dhoebaab)één keer voor en het woord voor “mug” (ba`oeda)ook. Deze insecten worden voorgesteld als de meestnederige schepsels. De vertalingen hieronder zijn dievan Leemhuis (1989).

“Zij die jullie in plaats van God aanroepenkunnen niet eens een vlieg scheppen ook alzouden zij zich daartoe aaneensluiten. En alseen vlieg iets van hen weggrist kunnen zijhet niet van hem terugpakken. Zwak is hijdie het najaagt en dat wat nagejaagdwordt.”(Soera 22 De bedevaart, vers 73).

Figuur 1: Soera “De Bedevaart”, vers 73 (bron: www.al-islam-com)

Belangrijke informatie over diptera in het huidigeleven vinden we in het hoofdstuk over geneeskundevan Boekhari’s (810-870 AD) Sahieh , één van detwee meest gezaghebbende verzamelingen vanauthentieke (sahieh) overleveringen:

“Gods profeet – vrede zij met hem – heeftgezegd: “Als in het bord van één van jullieeen vlieg valt, laat hij haar dan geheelonderdompelen, en er dan uithalen, want opéén van haar vleugels is een medicijn, en opde andere een kwaal.” ” (hadieth nr. 5336van Boekhari)

In andere collecties vinden we nog een tweede lezingvan deze overlevering:

“Said ben Khalid zei: Ik kwam bij AboeSalma en hij bracht een stukje vlees metboter. Toen viel er een vlieg in het eten enAboe Salma drukte hem onder met zijnvinger. Ik zei: Oom wat doe je? Hij zei: AboeSaid al-Khoedri vertelde dat Gods Profeet –vrede zij met hem – heeft gezegd: “Eén vande vleugels van de vlieg is gif, de anderemedicijn. Dus als hij in het eten valt, dompelhem onder, want hij doet eerst het gif en danhet medicijn.”” (nr. 11216 bij Ahmad; cf. nr.3495 bij Ibn Majih)

De Egyptenaar Ibn Hadjar al-Asqalani (1372-1449)heeft de hadieth-s van Boekhari voorzien van eenomvangrijk commentaar. Over de rol van vliegen inhet latere leven vermeldt Al-Asqalani een ‘zwakke’,i.e. onbetrouwbare traditie: “Alle vliegen gaan in hetHellevuur, behalve de bijen.” Al-Asqalani citeertvervolgens Al-Djahiz (776-868), auteur van eenencyclopedie over de dieren: “Dit is niet als strafvoor de vliegen, maar als pijniging voor de bewonersvan de hel.” Hieronder geef ik in een vrije vertalingnog enkele passages uit Al-Asqalani’s commentaar opde hadieth over de vlieg in het eten (jaartallen zijnmijn toevoeging).

“De vlieg verdedigt zich met de vleugelwaarop de kwaal is, maar het is me nietmogelijk vast te stellen welke dat is.Sommige geleerden hebben de vlieggeobserveerd en vastgesteld dat ze zichverdedigt met de linkervleugel, zodat op derechtervleugel de genezing is. Een anderelezing van deze traditie begint ook met dekwaal en eindigt met het medicijn.”

“Er is geen reden voor verklaringen, zoalssommige exegeten geven, als zou de enevleugel slechts een metafoor zijn, en dat ergeen reden zou zijn dat de kwaal maar op

“God schaamt zich niet een voorbeeld tegeven met behulp van een mug of watdaarbovenuit gaat. Zie die geloven weten, dathet de waarheid is die van hun Heer komt.Zij die ongelovig zijn zeggen echter: <Watbedoelt God toch met een dergelijk voor-beeld?>”(Soera 2 De Koe, vers 26).


De pre-islamitische Arabische goden kunnen noggeen vlieg scheppen, dus het is wel duidelijk datAllah, die de vliegen alsook het hele universum heeftgeschapen, de enige echte God is.

De Hadieth

Er zijn een aantal overleveringen waarin deuitdrukking “een muggenvleugel” voorkomt in debetekenis van “bijna niets”. Er zijn equivalenten vande geciteerde koranische verzen, dat anderen danGod nog geen vlieg of mug kunnen creëren. Ookheeft de profeet gezegd dat wanneer je rijdierstruikelt, je Satan niet moet vervloeken, maar inplaats daarvan bismillah (“in naam van God”)zeggen. Dan wordt de Satan zo klein als een vlieg. Vliegen hebben ook de connotatie van onreinheid.De profeet zag een man met lang haar langslopen enriep “vliegen, vliegen!”, waarop de man zijn haar lietknippen. Aardig is ook het volgende verhaal: Op deDag des Oordeels ziet de zedeloze zijn zonden voorzich als vliegen die over zijn neus lopen. Het isonduidelijk of deze overlevering teruggaat op deprofeet zelf (dus misschien is het niet waar).

Figuur 2: Soera “De Koe”, vers 26 (bron: www.al-islam.com)


één vleugel zit. Sommigen zeggen dat dekwaal huist in de menselijke geest, die zichte goed voelt voor zijn eten en het laat staanzodat het bederft. Het medicijn bestaatdaaruit dat men de geest beheerst en dwingttot nederigheid.”

“Uit deze hadieth blijkt dat een beetje waterniet onrein wordt wanneer daarin iets valtdat geen bloed heeft, want de profeetbeveelt niet om iets onder te dompelen alshet water onrein zou worden wanneer hetsterft. (..) Sommigen zeggen dat de vliegniet dood hoeft te gaan wanneer dievoorzichtig ondergedompeld wordt.”

Hierna volgt een discussie tussen geleerden overreinheid en het onderdompelen van de vlieg in kouddan wel heet voedsel. Het punt is dat dode dieren inhet algemeen voedsel onrein maken, hoewel dat nietgeldt voor dieren ‘zonder bloed’ zoals insecten.

Al Khattabi (931-988) zei: Hoe kunnenkwaal en medicijn in de vleugels van eenvlieg samengaan, en hoe weet zij dit vanzichzelf, zodat zij het medicijn naar vorenbrengt? Maar dit is een onnozele vraag,want veel dieren hebben tegengesteldeeigenschappen. Hij die de bij heeftgeïnspireerd om in een wonderbaarlijkgebouwd nest honing te verzamelen, en demier heeft geïnspireerd om haar voedsel opte slaan voor tijden van nood, en degraankorrel te breken zodat die nietontkiemt, Die is ook machtig om de vlieg teinspireren om de ene vleugel eerst te doenen dan de andere.”

“Vliegen worden fijngewreven met anti-moon om de ogen te reinigen. Knappedoktors hebben vermeld dat vliegen eengiftige kracht bezitten. Dit blijkt uit dezwelling en jeuk die volgen op eenvliegensteek; dit is als een wapen voor devlieg. (..) Dit kan men bestrijden met watGod gegeven heeft aan medicijn op deandere vleugel. (…) Abu Muhammad al-Maalqi (gest. 1305) zei: Mensenvliegenontstaan in vuilnis. Grote vliegen wordenvan kun kop ontdaan. Het lichaam wordtfijngewreven en ter genezing op deoogharen gebracht; het helpt ook tegenkaalheid, en verzacht de pijn van de steekvan een hoornaar.”

Al-Asqalani citeert verder Plato (428-ca. 347 BC)voor de volgende informatie:

“Vliegen zijn het allerhebberigst, zodat zijzich op alles werpen, zelfs als dat hunondergang betekent. Ze worden uitviezigheid geboren. Ze hebben geenoogleden omdat de ogen te klein zijn.Daarom moeten ze steeds met hun pootjes deogen schoonmaken. Wonderlijk is datvliegenpoep op zwarte kleding wit lijkt, enomgekeerd. Ze komen vooral op viezeplakken voor waaruit ze ontstaan; daarnavermeerderen ze zich door voortplanting.Van alle vogels doet de vlieg het meest aande geslachtsdaad. In het algemeen is hij dehele dag op het vrouwtje.”

Discussie

In de middeleeuwen deelden de mensen de dierennatuurlijk niet in op basis van hypothesen over hunafstamming. We mogen aannemen dat het woorddhoebaab werd (en wordt) gebruikt voor allerleigevleugelde insecten, zoals ook blijkt uit de hadiethdat alle vliegen naar de hel gaan, behalve de bijen.Gezien de associatie met huishoudelijk afval isduidelijk dat Calyptrata ook voor de Arabieren hetprototype vlieg vertegenwoordigden. Wat de muggenbetreft geven de religieuze bronnen weinigaanknopingpunten, maar vanuit menselijk perspectiefmogen we aannemen dat bloedzuigende muggen(Culicidae, Ceratopogonidae, Simuliidae) het proto-type ba`oedh zijn.

Een invloedrijke stroming in de moderne islam meentdat de Koran en Hadieth allerlei natuurweten-schappelijke kennis bevatten die in de tijd van deprofeet en zijn tijdgenoten onbekend was. Het feit datontdekkingen van de moderne (westerse) wetenschapal in Koran en Hadieth vermeld staan is eenbelangrijk argument voor de goddelijke oorsprongvan deze teksten. Het verhaal over de vlieg die zowel ziekte alsmedicijn bij zich draagt heeft een plaats in ditdiscours. Het is algemeen bekend dat vliegenziekteverwekkers verspreiden, maar micro-organismen werden pas door Antony vanLeeuwenhoek (1632-1723) beschreven. Inmiddels isin Australië ook enig onderzoek verricht naar deantibacteriële eigenschappen van vliegen (Clarke etal., 2002, Kingsley, 2002). Ik kon hierover geenenkele wetenschappelijke publicatie vinden, envermoed dat deze onderzoekslijn is verlaten. Dat isjammer, want anders was misschien ook het mysterievan de linker en de rechter vleugel opgelost.

Australia 23:8-10. http://www.theasm.com.au/lounge/journals/MA_Nov_02.pdf

Kingsley, Danny. 2002. The new buzz on antibiotics.http://www.abc.net.au/science/news/health/HealthRepublish_689400.htm

Leemhuis, Frederik. 1989. De Koran: een weergavevan de betekenis van de Arabische tekst in hetNederlands. Houten: Het Wereldvenster.

Versteegh, Kees. 1997. The Arabic Language.Edinburgh: Edinburgh University Press.

In dit stuk heb ik me beperkt tot de religieuzebronnen van de islam, en de rol van diptera in degodsdienst.Daarnaast bestaan er vroege encyclopedische werkenen bijvoorbeeld handboeken over geneeskunde,landbouw en veeteelt waarin beslist meer informatiete vinden moet zijn over diptera in de middeleeuwseislamitische wetenschap. Hier zijn misschienantwoorden te vinden op vragen als: Wat was erprecies bekend over de biologie van vliegen, metname de metamorfose? Heeft het gebruik van vliegenals medicijn tegen oogkwalen te maken met Plato’sobservatie dat ze hun ogen veel poetsen?

Figuur 3: Foto van petrischalen die op het internet circuleert om deprofetische kennis van de microbiologie aan te tonen. Het oorspronkelijke bijschrijft luidt: “Schaal 2: Monster genomen van een flacon metgesteriliseerd water waar een vlieg in gevallen was (zonderonderdompeling). Nadat er monsters van het watergenomen waren, werd er groei van pathogene(ziekteverwekkende) bacteriële kolonies van het E Colitype geïdentificeerd. Schaal 1: Monster genomen van dezelfde flacon nadat devlieg volledig ondergedompeld was.

De complete verdwijning van de bacteriële groei die inpetrischaal 2 te zien was, is duidelijk. De nieuwe bacteriedie in schaal 2 groeit, werd geïdentificeerd alsActinomyces, waaruit nuttige antibiotica onttrokkenkunnen worden. Dit verklaart de complete remming van degroei in schaal 2.”Voor de volledige context, zie: http://www.islaammail.com/iforum/forum_posts.asp?TID=4729&KW=vlieg .

Literatuur

Clarke, J., Gillings, M., and Beattie, A. 2002.Hypothesis driven drug discovery. MicrobiologyAustralia 23:8-10. http://www.theasm.com.au/


Het Zuid-Hollandse eiland Goeree was van 20 tot 22mei het jachtterrein van de sectie Diptera. In totaal 12personen namen deel aan dit jaarlijkse gebeuren teweten: Aat Barendregt, Jan Velterop, Anne JanLoonstra, Louis Boumans, Hans Huijbregts, Andrévan Eck, Mark en Tom van Veen, Gerard Pennards,Kees Goudsmits, Leendert-Jan van der Ent enLaurens van der Leij. Bijna alle deelnemers hebbenhun waarnemingen doorgegeven.

Ondanks de weervoorspellingen is het, op een wat lafspatbuitje na, formidabel vangweer gebleken. Veelzon en niet overdreven veel wind gaven genoeggelegenheid in het mooie landschap een mooie lijstbij elkaar te vangen en waar te nemen.

In dit verslag zullen slechts de belangrijkste gebiedenaan bod komen. Menigeen is op eigen houtje nog inandere gebieden aan het vangen geweest, deresultaten daarvan zijn verwerkt in de lijst metwaarnemingen aan het eind van het artikel.

Als eerste gebied werd op zaterdag 21 mei de duinenen het strand bij Kwadenhoek bezocht. In hetduinstruweel werden de nodige zweefvliegen gespoten gevangen zonder echte hoogtepunten of hetmoeten de twee mannetjes Brachyopa bicolor diegemeld zijn. Interessanter was het op het strand. Daarscharrelde ondergetekende het volgende aan strand-bewonende diptera bij elkaar: Fuciella maritima(Anthiomyidae), Helcomyza ustulata (Helcomyzidae)en Scatophaga littorea (Scatophagidae). Een kleineDolichopodidae die zwermend boven een strandplasjewerd gevangen wacht nog op een naam en staatvooralsnog niet in de lijst.

Bij Middelduinen, een waterwinningsgebied, vingAndré van Eck een Platycheirus parmatus achteraftoch wel het hoogtepunt van de tocht want de rest vande lijst is redelijk lang maar toch wat gewoontjes.

De avond werd doorgebracht in het scoutinggebouw

van Stellendam waar 's avonds de vondsten geprikt engedetermineerd werden en onder genot van een biertjeen wijntje het excursiedoel van de volgende dagbesproken werd.

Het hoofddoel van de zondag was het Quackjeswaterop Voorne. Nu staat het gebied vooral bekend om zijnvogelrijkdom maar ook voor zweefjes blijkt het eengoed gebied te zijn. Opvallend was hier het waarnemen van twee soortenTemnostoma en Criorhina, Xylota tarda enOrthonevra brevicornis. Dat de kolonie lepelaars enkleine zilverreigers bewonderd kon worden, was vooreen enkeling aanleiding de vogelkijkplek op tezoeken.In het broekbos was André nog getuige van ei-afzetting door een Myathropa florea in de gebarstenbast van een liggende dode berkenstam.

Al met al was het een geslaagd weekend met mooiweer, mooie terreinen en heel behoorlijke vangsten.

Achteraf bleek Hans Huijbregts de kever Rhyssemusgermanus (L.), Scarabaeidae in Scheelhoek gevondente hebben in het kale zand van een konijnenhol. De laatste vondst uit Zuid Holland van deze soort isRotterdam 1960. Er zijn überhaupt na die tijd slechtseen paar vondsten, allemaal uit Zuid-Limbur g.

Dipteraweekend 20 -22 mei 2005 in Stellendam

Laurens van der Leij

A brief account of the diptera weekend in May 2005on the Island of Goeree and Voorne. More than 150species of diptera were caught and observed. A list ofobservations is provided



Legenda soortenlijst

20-05-2005

1 = Willemstad Helleg atsplein 086.5- 412.62 = Lange weg wegbe rm 104-4 063 = Zwan egat 094-4 224 = Strije n 092-4 225 = Nieuw -Beijerland 082-4 246 = Bomm elskous 087-4 217 = Klaas waal 089-4 218= Hellev oetsluis, oprit Haring vlietdam ruige berm 065.3- 429.49 = Stelle ndam Schee lhoek ruigte zoom 062.4- 426.1

10 = Stelle ndam Schee lhoek ruigte zoom 062.1- 425.7

21-05-2005

11 = Goede reede Kwad enhoek 058-4 2812 = Goede reede Kwad enhoek strand 059-4 2913 = Oostd ijk Midde lduinen 056-4 2714 = Goede reede Haven hoofd bosje 059-4 2715 Stelle ndam Buiten haven wegbe rm 061-4 2616 = Stelle ndam Schee lhoek 062-4 2517 = idem 062-4 2618 = Midde lharnis ruigte , zoom 070.7- 417.319 = Batten oord ruigte , zoom 067.7- 414.320 = Herki ngen ruigte , zoom 064.2- 414.1

22-05-2005

21 = Rocka nje Quack jeswater 065-42922 = idem 064-4 2923 = idem 064-4 3024 = Hellev oetsluis wegbe rm, ruigte , zoom 065.2- 429.325 = Heenv liet wegbe rm kanaa l ruigte, zoom 073.1- 430.3

Artist impression van Hans Huijbregts met studieobject door Tom van Veen

12

34

56

78

910

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

Anthomyidae

Eusta

lom

yia

his

trio

1m

Fucie

lla m

aritim

a

spec

Asilidae

3ex

2m

, 1v

3m

Dio

ctr

iaru

fipes

Dio

ctr

ia a

tric

apilla

D

ysm

achus t

rigonus

1m

Bibionidae

Dilophus f

ebrilis

Dilophus f

em

or a

tus

1v,

1ex

2m

1v

1m

1v

1v

1ex

1v

Calliphoridae

Bellard

ia v

ulg

aris

Callip

hora

vic

ina

Callip

hora

vom

itoria

Cynom

ya m

ort

uoru

m

Lucilia

caesar

Lucilia

illu

str

isLucilia

sericata

Lucilia

silv aru

mPollenia

rudis

Chloropidae

Chlo

ropid

ae s

pec.

(gekw

eekt)

Lip

ara

spec.

(gekw

eekt

Conopidae

1m

, 2v

1m

1m

1ex

7m

3m

1m

1m

x x

1m

2m

8m

1m

1m

, 4v

1m

1m

1v

4v

1m

1v

1m

1m

Myopa t

esta

cea

Fannidae

spec

Micropezidae

Calo

bata

cib

aria

Empididae

Em

pis

dig

r am

ma

Em

pis

opaca

Em

pis

ste

rcore

a

Em

pis

tessellata

Helcomyzidae

Helc

om

yza u

stu

lata

1v

2ex

1 e

x

50ex

1m

1 e

x

1m

1v

200

ex

1v

10v 1

0m

10v,1

0m

Lauxaniidae

Lauxania

cylindricorn

is

Min

ett

ia longip

ennis

Lonchopteridae

Lochopte

ra lute

a

Muscidae

Hydro

phoru

s p

r aecox

Gra

phom

ya m

acula

ta

Mesem

brina m

eridia

na

Poliete

sla

rdaria

Mydaea s

pec

Phoania

spec

Hydro

taea igna va

1v

1v

1ex

1m

1f

1v

1m

1 e

x

1v

1v

1ex

1ex

3m

, 3v

1m

, 5ex

1v

1v

1m

, 1v

1v

1v

1 e

x

1m

Eudasyphora

cyanella

Myospila m

editabunda

More

llia

sim

ple

x

Musca d

om

estica

1v

1m

1v

1m

De

Vlieg

enm

epper

(2

00

5, n

um

mer

2)

8

Pallopteridae

Pallopte

ra q

uin

quem

acula

ta

12

34

56

Psilidae

Psila m

erd

aria

Rhagionidae

Rhagio

scolo

paceus

Sarcophagidae

Dis

cachaeta

pum

ila

78

910

11

12

1v

13

14

3v

1v

2ex

1m

Sarc

ophaga

anaces

Sarc

ophaga c

arn

aria

Sarc

ophaga h

aem

orr

hoa

Sarc

ophaga v

ariegate

Sarc

ophage

caeru

lescens

Sarc

ophagha d

issim

ilis

Scatophagidae

Scath

ophaga

lito

rea

Scato

phaga s

terc

or a

ria

Sciomyzidae

Elg

iva s

olicita

Euth

ycera

fum

igata

Ilio

ne a

lbis

eta

1m

1m

1v

1m

2v

3m

, 3v

1v

15

16

17

18

19

20

21

22

1m

1v

1v

23

24

25

2m

, 1v

1m

1m

1m

1m

1m

1m

4m

, 1v

1m

Lim

nia

unguic

orn

is

Pherb

ellia

cin

ere

lla

Pherb

ellia

schoenherr

iPherb

inia

cory

leti

Renocera

str

oblii

Sepodon s

phegea

Teta

nocera

arr

ogans

Teta

nocera

ela

taTeta

nocera

ferr

ugin

ea

Scio

myzid

ae s

pec.

Stratiomyiidae

Beris c

haly

bata

Beris c

la vip

es

Beris

vallata

Odonto

myia

tig

rina

1m

, 1v

1v

1v

1m

6m

,6v

1m

1m

, 1v

2v

1v

1m

, 1v

1m

1v

1v

1m

Str

atiom

ys longic

orn

is

Syrphidae

Anasim

yia

lin

eata

Baccha e

longata

Bra

chyopa

bic

olo

rBra

chypalp

oid

es lentu

s

Chalc

osyrp

hus n

em

oru

m

2 e

x

Cheilosia

alb

itars

is

Cheilosia

berg

ensta

mm

i Cheilosia

fr a

tern

aCheilosia

pagana

Cheilosia

v ariabilis

Chry

sogaste

rvid

uata

Chry

soto

xum

cautu

m

Criorh

ina b

erb

erina

1 e

x 1 e

x

1v

2m

1v

2v

2m

1v

7v

2ex

1m

,5v,

5 e

x

3v

10m

, 12v

8v

1v,

3ex

1v

5m

,1v

2m

,8v

2m

,1v

3m

,2v

1v

2m

2m

, 1v

1v

1ex

1v

2v

1m

,1v

1v

1ex

1m

1v

1ex

1m

,1v

1ex

3m

,2v,

5ex

1m

3v

1ex

1v,1

ex

1v

1v

1m

Criorh

ina b

erb

erina v

ar

o xycanth

ae

Criorh

ina

floccosa

Dasysyrp

hus a

lbostr

iatu

s

Dasysyrp

hus v

enustu

sEpis

trophe e

ligans

1m

1v

1m

3v

5m

,2v,2

ex

5m

,1v,

2ex

1m

1ex

1v

2v,

1ex

1m

1m

1v

3m

,3ex

8m

,3ex

2v,

2m

2m

3m

De

Vlieg

enm

epper

(2

00

5, n

um

mer

2)

9

Epis

trophe n

itid

icollis

Epis

yrp

hus b

alteatu

s

12

34

56

Erista

linus a

eneus

Erista

linus s

epulc

hr a

lis

Erista

lis a

busiv

us

Erista

lis a

rbusto

rum

1m

Erista

lis h

ort

icola

Erista

lis intr

icarius

Erista

lis n

em

oru

m

Erista

lis p

ert

inax

1m

1v

1v

1 e

x 2

ex

1 e

x

4 e

x

78

910

11

12

1m

,5v,1

ex

13

14

1v

2m

,5v,

1ex 1m

, 1v

2ex

2v,

1ex

3m

, 2v

4m

, 5ex

1ex

1m

1m

3m

,1v,

3ex

6m

, 2ex

1ex

1v,7

ex

12m

,2v,

4ex

Erista

lis t

enax

Eum

eru

ssogdia

nus

Eum

eru

s s

p .

Eum

eru

s s

trig

atu

s

Eupeodes c

oro

llae

Eupeodes lunig

er

Ferd

nin

andea c

upre

a

Helo

philus h

ybridus

2 e

x

1v

1m

Helo

philus

pendulu

sH

elo

philus t

rivitta

tus

Lejo

gaste

r m

eta

llin

a

Leucozona lucoru

m

Mela

nogaste

r hirte

lla

Mela

nosto

ma m

ellin

um

M

ela

nosto

ma

scala

reM

ero

don e

questr

is

10 e

x

1 e

x

3 e

x

5v

1v

1v,

2ex

3v

1v

1v

1ex

1v

2m

,1v,

20 e

x

100m

, 100v

3m

,1v,

5ex

5m

, 4v

5m

, 5v

3m

,3v,

5ex

1v

5v,

1ex

2v,

3ex

1ex

1x

2m

, 8v

1v

1m

, 6v

2v

15

16

1ex

1v

17

18

3ex

19

20

21

22

1ex

1 e

x

3v

2ex

2m

, 2v

3v

2m

1m

1ex

1ex

2v

1m

, 1ex

3m

, 4v

1m

,2ex

1m

5m

,1v,2

ex

23

24

25

5ex

2m

, 1v

1m

1ex

1m

,1v

3m

, 2ex

1ex

1v

1ex

1ex

2m

2v,

2ex

1v,

3ex

5m

3m

, 2v

1v

1v

3v,3

0ex

1ex

10m

,10v,

10ex

2m

,2v,1

ex

1v

1ex

1v

1v

4v

1v

1m

,2ex

2v

4m

1v,

3ex

1ex

1v

2v

Mero

don

equestr

is v

ar

bulb

oru

m

Mero

don e

questr

is v

ar

fla vic

ans

Myath

ropa

flore

aN

eoascia

genic

ula

ta

Neoascia

inte

rrupta

Neoascia

podagrica

Neoascia

tenur

Neocnem

edon s

pec

1m

Oth

onevra

bre

vic

orn

is

Para

gus h

aem

orr

hous

Parh

elo

philus v

ers

icolo

rPip

iza

bim

acula

taPip

iza n

octilu

ca

Pip

izella v

iduata

Pla

tycheirus a

lbim

anus

Pla

tycheirus

angusta

tus

1m

1v,

3ex

1ex

1v,

5ex

1v

1ex

50m

, 50v

1ex

1v

1v

2v

qv

3m

, 2v

2v

1v

1m

, 1v

1m

1m

Pla

tycheirus c

lypeatu

s

Pla

tycheirus f

ulv

iv entr

isPla

tycheirus

occultus

Pla

tycheirus p

arm

atu

s

Pla

tycheirus p

eltatu

s

Pla

tycheirus

scuta

tus

Pyro

phaena r

osaru

m

Rhin

gia

cam

pestr

is

1 e

x 1

ex

Scaeva

pyra

str

iSphaero

phoria s

cripta

Syritt

a p

ipie

ns

Syrp

hus r

ibesii

1m

Syrp

hus t

orv

us

Syrp

hus v

itripennis

Tem

nosto

ma b

om

byla

ns

Tem

nosto

ma v

espiform

e

3 e

x

1m

30v

1v

2v

7m

, 4v

1m

1m

3m

, 11ex

1v

5m

,2v,

5ex

5m

, 1v

3m

, 1ex

1v,

1ex

2m

, 3ex

1v

1v

1m

, 1v

1m

1m

1v

20m

, 20v

1v

4v

4m

,2v

1ex

1m

,5ex

1v,

5ex

1ex

1v

1ex

1v

1m

1v

1v

1v

1v

1m

10ex

3m

, 2v

7m

,2v,1

5ex

2m

3m

1ex

3v

1ex

1v,1

ex

1v

1ex

1v

1ex

1m

1v

1ex

1ex

1m

Tro

pid

ia s

cita

Volu

cella

pellucens

Xylo

ta s

egnis

Xylo

ta t

ard

a

1 e

x

1 e

x

20m

,3v,

8ex

1ex

6m

, 2v

25m

, 20ex

1m

, 1ex

1m

, 2ex

10m

,1v

3m

,3v,3

0ex

1ex

1ex

5m

, 3v

1m

3m

, 1v

1m

15ex

De

Vlieg

enm

epper

(2

00

5, n

um

mer

2)

10

Tabanidae

Hepta

tom

a p

elluscens

12

34

56

Tachinidae

Min

tho

spec.

Zophom

yia

tem

ula

Tephritidae

Uro

phora

card

ui (g

ekw

eekt)

spec

78

910

11

12

13

14

1ex

1ex

4m

, 4v

1v

2ex

Therevidae

Arc

sath

e a

nnula

ta

Uliidae

Mellie

ria s

pec

aantalsoorten

153

62

10

74

4

1m

44

111

63

853

14

15

16

17

18

1v

19

20

21

22

1ex

23

24

25

1v

913

27

32

728

49

19

De

Vlieg

enm

epper

(2

00

5, n

um

mer

2)

11

Leuke waarnemingen van diptera in 2005 van AnneJan Loonstra, Louis Boumans, Jos Eggenhuizen

Waarnemingen van Anne Jan Loonstra

Cheilosia grossa11-4-2005, Skiheuvel Kardinge, Groningen,Groningen, één vrouwtje. De soort is ook door L.Tervelde in het uiterste noordelijke puntje van deprovincie gevangen.

Cheilosia mutabilis21-4-2005, heide en zand, bossen bij Schipborg,Drenthe: één vrouwtje en vier mannetjes. Allezonnend en zittend rond waarschijnlijk GewoonBiggekruid (loof) en Muizeoortje.

Cheilosia psilophthalma en Cheilosia urbana 25-4-2005, Appèlbergen, Glimmen, Groningen:C. psilophthalma (één vrouwtje) en C. urbana (tweevrouwtjes), beide vliegend rond en op Muizeoor, hetjaar ervoor eitjes zien afzetten op dezelfde locatie.Het met het achterlijf naar de plantkern toe kruipenheb ik op video vastgelegd.

Leucozona lucorum 29-5-2005, langs riviertje Schipborgerdiep,Schipborg, Drenthe (zomerbijeenkomst NEV): éénvrouwtje.Vorig jaar in de provincie Groningen ook éénvrouwtje bij de Baggerputten (petgaten), Slochteren(beide nieuw voor Groningen en Drenthe).

Chrysogaster virescens 08-6-2005, tuin aan heide, Schipborg, Drenthe: éénvrouwtje op gecultiveerde margriet.

Chrysops viduatus en Hybomitra montana10-7-2005, Appèlbergen, Glimmen,Groningen: Twee dazen in één klap: een vrouwtje Chrysopsviduatus op mijn been en even later dwarrelde er eenHybomitra montana uit de lucht naast mij in het gras.

Trichopsomyia flavitarsis, twee vindplaatsen (nieuwvoor Groningen) 28-6-2005, petgaten bij Pasop (Enumatil), Groningen.één mannetje. 14-7-2005, De Baggerputten (petgaten), Slochteren,Groningen. één mannetje. Determinaties onder andere aan de hand van degenitalia.

Pipiza lugubris 28-6-2005, petgaten bij Pasop (Enumatil), Groningen:één vrouwtje.

Cheilosia latifrons 21-9-2005, Noordlaarderbosch, Drenthe: éénvrouwtje.

Een late Pelecocera tricincta :11-10-2005, één vrouwtje op Gewoon Biggekruidgevangen op heide en zandverstuivingen engemengd bos bij Zeegse, Drenthe.

De hardnekkige Laphria flava.

Meerdere malen is het me opgevallen dat Laphriaflava erg gesteld is op een mooi zitplekje. Op bankjesvan halve boomstammmen te Appèlbergen inGroningen, kom je ze regelmatig tegen. Eenmaalontsnapte een mannetje me door onder het net uit tevliegen om vervolgens direct weer op de stam tegaan zitten. Ook ben ik zelf vaak voor blok hout aangezien. Eensstond ik te wateren langs een bosrandje, en bemerktetoen al de aanwezigheid van de L. flava. Mijnvriendin riep dat er een enorme vlieg op mijnonderrug zat. Maar ja, tijdens het wateren moet jeook vaak ontluchten, en dat stelde de vlieg niet opprijs, en ik hoorde hem wegsnorren, om vervolgensop mijn vriendin haar schouder te landen! Daar liethij zich gemakkelijk met een potje vangen. Tijdens de zomerbijeenkomst van NEV eenzelfdegeval, een L. flava mannetje landde op mijnschouder. Toen ik m’n hoofd draaide vloog hij naareen dode boomtak. Erg dichtbij, vanaf mijnschouder. Ze blijven dus graag op een stekkie zitten,en laten zich er niet eenvoudig verjagen. De allereerste vergelijkbare waarneming was met eenvrouwtje van L. flava, deze probeerde ik meerderemalen te vangen en ontsnapte helaas ook steeds,maar het duurde een keer of 3 todat ze verder wegvloog, buiten mijn bereik. Een Laphria ephippium mannetje in Slovenië lietzich ook niet verjagen; het dier zat op een houtenbrugleuning en wilde pas wegvliegen toen het potjeal over hem heen zat. Hij liet zich dus ook nietgemakkelijk verstoren.

Anne Jan Loonstra

De Kotsvlieg.

Calliphora vomitoria heeft zijn naam waargemaakt.Ik constateerde enige tijd geleden het volgende: Een katje, dat af en toe bij mij aan komt lopen, houdervan om mijn ramen vrij te houden van vliegen. Metbeide pootjes probeert hij driftig de achter het raamzittende vliegen te pakken te krijgen. Vaak lukt datook en worden ze direct opgegeten. Echter direct nahet eten van een dikke bromvlieg snelde het katjenaar buiten om de maaltijd direct weer op te geven.

Rariteitjes


Ik legde dit direct in verband met het eten van die vlieg.Voorzichtig heb ik de vlieg uit het overgeefsel gehaalden gekeken wat het was. Het was Calliphora vomitoria(de rode haren op het gezicht waren na schoonmakennog net te onderscheiden). “Vomitio” betekent in het latijn: het braken/braaksel,“Vomito (vomitare)” betekent: herhaaldelijk braken. Bijhet eten van de vlieg moest het katje direct overgeven.Of de naam is afgeleid van dit soort voorvallen betwijfelik, maar ik vond het voorval opmerkelijk.

Anne Jan Loonstra

Doros profuges op de Veluwe

Doros profuges is door de heer Eggenhuizen uitNijmegen tweemaal op de Veluwe waargenomen(schriftelijke en mondelinge mededeling). Dit was injuni 2000 en juni 2005. Beide keren in het Westelijkdeel van het Nationaal Park de Hoge Veluwe(Amersfoortcoördinaten 183x451-4). Het betrof in beidegevallen een vrouwtje. Van de eerste vondst is door dewaarnemer een dia genomen nadat het diertje op een tasging zitten.

Foto: J. Eggen huizen

Laurens van der Leij

Fruitvliegje met gevlekte vleugels

Chymomyza amoena is een fruitvliegje met twee grotedonkere vlekken op de vleugel, dat inheems inNoordamerika en zich uitbreidt over Europa. Herman deJong en Jan Willem van Zuijlen (EntomologischeBerichten 63(4), 2003:103-104) meldden het eersteexemplaar uit Nederland. Dit exemplaar was afkomstig

uit een malaiseval in de Kaaistoep bij Tilburg, wat toende meest noordwestelijke vindplaats in Europa was. Op 1 september 2005 vond ik één mannetje in mijnkeuken in Soest (niet westelijker, wel noordelijker).Ergens in de buurt moet een florerende populatie hebbenbestaan, want op 11 september zag ik er een stuk of tienin dezelfde keuken (1 m, 2 bewaard). Sindsdien heb ikdeze opmerkelijke fruitvliegjes niet meer gezien.Misschien zijn ze afgevoerd met het legen van mijn gft-container of die van de buren.

Louis Boumans

Zweefmail (van www.syrphid ae.com)Een selectie uit de bijzondere zweefvliegwaarnemingenzoals gepost op www.syrphidae.com

Callicera fagesiiDoor Kees Goudsmits is op 12 mei 2005 op hetlandgoed Noordhout (Utrecht) één vrouwtje gevangen.

Chamaesyrphus lusitanicusDoor Menno Reemer op 19 augustus 2005 gevangen inPlanken Wambuis op de Veluwe.

Cheilosia himantopus Door Kees Goudsmits is op 12 mei 2005 op hetlandgoed Noordhout (Utrecht) één mannetje gevangen.

Cheilosia chloris Door André van Eck op 22 april 2005 gevangen in hetgebied rond het Merkske bij Baarle-Nassau nadat desoort er in 1989 al een keer gevangen was.

Cheilosia chrysocoma Lex Tervelde ving een mannetje op 21 april in eenparkje in Zuidhorn, Groningen.

Cheilosia psilophthalma Maar liefst twee mannetjes en 10 vrouwtjes werden erdoor Leendert-Jan van der Ent in de Heemtuin vanMalden aangetroffen.

Cheilosia soror Door Jeroen van Steenis gevangen op 29 april 2004 inhet Schaelsbergerbos.

Cheilosia urbana Een vrouwtje door Leendert-Jan van der Ent op 15 april2005 gevangen in de heemtuin in Malden.

Epistrophe euchromaDoor Louis Boumans op 1 mei 2005 bij Soest en doorTim Faassen op 23 april bij Eindhoven waargenomen. André van Eck ving tenslotte een dag later bij Cuijk eenvrouwtje.


Tabellen

In overleg met Theo Zeegers en Mark van Veen heb ikhun eerder in de Vliegenmepper verschenen tabellen vande Rhinophoridae en de Bibionidae ingescand en opmijn website geplaatst.

Adres is http://home.hccnet.nl/p.j.nellestijn/diptera/ ;kies Keys in het hoofdmenu. Dit scheelt het peroppervlaktepost versturen van fotokopieën.

Louis Boumans

Gratis af te halen

Ongeveer 500 "gewone" vliegen uit N.W. Italië (Alpen)en omgeving Doorn, Driebergen

J. Slot J.F. Kennedylaan 126 WoudenbergTelefoon: 033-2864486 (Niet op zondag)

Mededelingen

Eriozona syrphoides Één mannetje door Menno Reemer op 13 mei 2005 bijStaverden gevangen.

Eristalinus aeneus André van Eck ving een mannetje van de soort op 21juni 2005 midden in Tilburg.

Eumerus ornatusLeendert-Jan van der Ent ving de soort op 14 juni 2005ten zuiden van Nijmegen aan het Maas-Waalkanaal.

Eumerus tricolorLeendert-Jan van der Ent ving de soort in deorchideeentuin van Staatsbosbeheer in het Gerendal op18 juni 2005

Helophilus affinus Willem Renema ving de soort op 3 juli 2005 in deHorsten.

Mallota fuciformis Door Kees Goudsmits werd op 5 mei 2005 in Doorn eenmannetje van deze soort op meidoorn gevangen. Wouter van Steenis en Willem Renema namen ook tweemannetjes waar in het Speulderbos op 24 april.

Parasyrphus nigritaris Door Willem Renema op 30 juli 2005 gevangen in hetLeersumse Veld.

Pelecocera tricincta Door Leendert-Jan van der Ent in aantal in de SchoorlseDuinen gevangen op 7 augustus 2005. Menno Reemerving de soort op 12 juli 2005 op de Hoge Veluwe.

Pipiza festiva Door Menno Reemer op 29 juli in de Biesbosch opberenklauw gevangen.

Platycheirus perpallidus Door Kees Goudsmits tijdens libelleninventarisaties in2005 in een viertal brabantse vennetjes aangetroffen: - 2 juli: Ven op de Malpie ten zuiden van Valkenswaard(158-370): één exemplaar; - 3 juli: Groot Meer bij Vessem (150-382): éénexemplaar- 15 juli: Ven in Mastbos bij Breda (112-394): één man - 24 juli: Klein Vlasroot ten zuiden van Veldhoven (156-377): één man Menno Reemer ving de soort op 12 juli 2005 op de HogeVeluwe.

Platycheirus splendidus André van Eck ving de soort op 3 juli 2005 in deMillingerwaard bij Kekerdom.

Portevinia maculata Door Menno Reemer werden op 1 mei 2005 maar liefst12 mannetjes op Daslook waargenomen.

Psilota anthracina Laurens van der Leij verzamelde de soort bij Boxtel op16 mei niet al te ver van De Geelders. Er is wat ophefgeweest rondom de naamsverwisseling tussen P.anthracina en P. atra . Het betreft hier de "echte, goede"P. anthracina.

Psilota atra Jeanette Hoornenborg ving de soort voor de tweede keerbij haar huis in Harfsen.

Scaeva dignota Menno Reemer kweekte een Scaeva larve, die hijgevonden had op zijn balkon tussen de plantjes, uit enontdekte dat het hier om een mannetje Scaeva dignotaging.

Sphegina clunipes Een mannetje gevangen door Menno Reemer in hetAmsterdamse Bos op 26 april 2005.

Sphiximorpha subsessilis Jeroen van Steenis ving de soort bij Wijlre op 20 mei2005.


Inleiding

Net als het een sport is om de eerste zweefvliegen vanhet seizoen te scoren is het ook een sport om de laatstezweefvliegen van het seizoen te zien. In de plantsoenenen tuinen van Malden groeit op verschillende locatieseen rijk bloeiende variëteit van klimop (Hedera spec.)die massaal bloeit van eind september tot diep innovember. Op zonnige dagen, niet kouder dan 12 a 13graden Celsius, kun je hier naast honingbijen, gewonewespen en dagvlinders als Atalanta ook zweefvliegen ingroot aantal aantreffen.

In 2004 en 2005 heb ik op drie vaste locaties in Maldenvan begin oktober tot midden november, per derde deelvan de maand de aanwezige zweefvliegen gescoord. Permaanddeel en per locatie zijn twee bezoeken gebrachtonder “gunstige” weersomstandigheden. De gesommeerde aantallen van de meest frequentaangetroffen soorten zweefvliegen staan in onderstaandetabel 1.

Seizoensverloop

De hoogste soortenrijkdom en aantallen zweefvliegenop klimop werden gezien eind oktober wanneer veel

tuinplanten zijn uitgebloeid en klimop één van de weinigovergebleven bloeiende planten is. Vanaf beginnovember nemen de aantallen snel af als ook de nachtenkouder worden. Niet alle laat in het seizoen aanwezigesoorten zweefvliegen vliegen op klimop. Soorten alsPlatycheirus albimanus, Sphaerophoria scripta, Syrittapipiens en Eristalis arbustorum, die allen tot beginnovember zijn waargenomen, tref je zelden op klimopaan, maar eerder op composieten, zoals aster en kamille.

Sexeverschillen

Over het algemeen zijn in zowel 2004 als 2005 van de intabel 1 vermelde soorten zweefvliegen meer vrouwtjesals mannetjes zweefvliegen waargenomen. Uitzonderinghierop vormde Episyrphus balteatus waarvan in 2005vrouwtjes relatief schaars waren t.o.v. 2004. Bij Syrphusribessii werden i.t.t. andere Syrphus spp. in de periodeeind oktober – begin november ook geregeld mannetjesaangetroffen. Van Didea fasciata werden druk heen enweer vliegende individuen waargenomen, maar kon nietaltijd goed worden vastgesteld of dit allemaal“territoriale” mannetjes betrof. Bij Eristalis pertinax enE. tenax viel zowel in 2004 als 2005 op dat met name inde periode eind oktober – begin november relatief veelmannetjes vlogen die bovendien er vaak “vers” uitzagen.Dit laatste gold ook voor de mannetjes van E. balteatus.Midden november, na de eerste nachtvorst, werd hetaantal mannetjes van deze soorten relatief snel gering enbleven vrijwel alleen vrouwtjes over.

decade '1-10 11-20 21-30 '1-11 11-20SoortsnaamSyrphus ribesii

okt(a)II

okt(b)II

okt(c)III

nov(d)II

nov(e)I

sexe-ratiogeen verschil

Syrphus torvus Syrphus vitripennis Episyrphus balteatus Didea fasciata

IIII

IIII

IIIII

IIIII

IIIII

IIII

IVII

IVI

III

meer vrouwtjes meer vrouwtjes

II-

meer mannetjes meer mannetjes?

Melanostoma scalare Eristalis pertinaxEristalis tenaxMyathropa florea

IIIV

IIV

VII

VII

Totaal aantal soorten 18 13

IIIVI

IVI

VIII

VII

IIV


IVI


20 11 8

Sex-ratio Zweefjes op klimop in Malden

Leendert Jan van der Ent

Tabel 1. Aantallen en sexe-ratio van zweefvliegen op klimop in Malden in 2004 en 2005.Aantals-aanduidingen:IIIIIIIVVVI

: 1 - 3 exx. ::

4 - 12 exx. 13 - 39 exx.

::

40 - 120 exx.121 - 363 exx.

: > 363 exx.


Inleiding

Robert Heemskerk trof in herfst van 2005 de duinen eengrote zwerm Bibio’s zwermend onder een dode boom.Enkele dagen later vond hij meerdere groepjes bovenduinvegetatie. Op grond van enkele foto’s kon de soortop het dipteraforum www.diptera.info eenduidig als B.clavipes herkend worden. Bibio clavipes is, tezamen met B. lepidus, uniek binnende inheems Bibionidae doordat zij uitsluitend in hetnajaar, september-oktober, aangetroffen wordt.

Lepidus versus clavipes

Bibio lepidus lijkt sterk op B. clavipes, maar zou aan dehand van de palpen en de vorm van het stigma in devleugel verschillen. De soortstatus van B. lepidus wasomstreden (Beuk & Zeegers in checklist). Theo Zeegerstrof in september 2005 grote aantallen B. clavipes in deSudtiroler Dolomieten. In die populatie blijkt hetpalpkenmerk niet, maar het stigmakenmerk welbetrouwbaar. Op grond daarvan lijkt de eerste auteur hetals tussenconclusie gerechtvaardigd dat B. lepidus tocheen goede soort is.

Gegevens besproken vangst

Duin- en Kruidberg bij Santpoort, 23.x.2005, zwermrond omgevallen dode boom; idem maar 27.x.2005meerdere groepjes boven duinvegetatie (R.Heemskerk). Beide foto's op deze pagina betreffen de beschrevenvondsten en zijn van Robert Heemskerk.

Bibio clavipes versus B. lepidus

Theo Zeegers &

Robert Heemskerk


Op 3 juli 2005 heb ik in de Kekerdomsche Waard(Gelderse Poort, a.c. 196-430) een in de insektenwereldopmerkelijk fenomeen waargenomen. Vlak boven enlangs de nogal ruige vegetatie van de rivierduinen (metaf en toe een daar bovenuit stekende Vlier of wilgje)zwermden vele tientallen, zo niet honderdenPachygasters (Stratiomyidae). Vooral rond één Vlier(Sambucus nigra) was het een drukte van belang, metexemplaren zittend op de bladeren, maar de meestevliegen vlogen op een maximale afstand van enkeledecimeters rond de bladeren van de Vlier.Steekproefsgewijs vangen leerde dat het in alle gevallenging om mannetjes van Pachygaster atra (Panzer). Zulk uitbundig zwermen van deze soort had ik nog nieteerder waargenomen. Dit zwermen concentreerde zichin verschillende groepjes verdeeld over zeker een halvehectare van het terrein. Wellicht het meest beschutliggende en ruigst begroeide deel van de rivierduinenaldaar, maar wél zeker honderd meter verwijderd van deechte wilgenbossen die rond de voormaligekleiafgravingen groeien. De foto geeft een globaleindruk van het terrein ter plaatse.

Brugge (2002) maakt melding van zwermend gedragmaar noemt daarbij geen aantallen. Rozkosny ( 1973)noemt eveneens het zwermend gedrag van deze soort.Hij noemt zwermend gedrag ("mass-occurrence") vanvolwassen vliegen niet ongewoon in bossen, opbladeren van struiken en dergelijke.

Waarnemingen in het rivierengebied komen mij vrijschaars voor. In bovengenoemde tabel van Brugge zijnmaar weinig plaatsen in het rivierengebied te ontwaren.Uit de Gelderse Poort is de soort nog niet eerder

Zwermende Pachygaster atra

gemeld. Pachygaster atra zou vooral voorkomen opde zandgronden, met een relatief laag aantalwaarnemingen daarbuiten.Qua ondergrond komen rivierduinen natuurlijk welovereen met bepaalde typen zandgronden.

De larve wordt gevonden onder schors en in rottendhout van bomen (Iep, Beuk, Schietwilg (knotwilg) enPopulier, maar daarnaast ook in de strooisellaag en iswaarschijnlijk een afvaleter (Brugge, 2002). De vraag of de aangetroffen hoge aantallen directverband houden met een al of niet aanwezige dikkestrooisellaag op de vindplaats zal nog beantwoordmoeten worden. Gezien de plaats waar de zwermende vliegen werdengezien – het meest ruige deel van de rivierduinen – ishet niet uit te sluiten dat Pachygaster atra daarprofiteert van de strooisellaag van rottenderuigtekruiden die er aan het ontstaan is; mogelijk ookvan het zachte hout van Wilg en Vlier in de directe ofruimere omgeving.

André van Eck

Literatuur

Brugge, B. Wapenvliegentabel, 2e

compleet herzienedruk, 94 pag. – Utrecht. Jeugdbondsuitgeverij, 2002.

Rozkosny, R. The Stratiomyioidea (Diptera) ofFennoscandia and Denmark. Fauna EntomologicaScandinavica, Vol. 1, 1973


Foto: Paul van Wielink

De Vliegenmepper, jaargang 14, nr. 2 ISSN-nummer:1338-3178

De Vliegenmepper is het contactblad van de SectieDiptera van de Nederlandse Entomologische Verenigingen verschijnt twee keer per jaar.

De sectie heeft als doel het bevorderen van de studievan de Diptera in het Nederlandse taalgebied. Hierinvervult De Vliegenmepper een belangrijke functie.

Iedereen, ook niet-NEV-leden, kan lid worden van desectie door !7,50 over te maken op giro 5621403 t.n.v.Penningmeester Sectie Diptera te Hoorn, ondervermelding van: lidmaatschap Sectie Diptera. Alleleden van de sectie krijgen automatisch deVliegenmepper toegestuurd.

Het bestuur van de sectie bestaat uit de volgendepersonen:Voorzitter:

Aat Barendregt Koninginnelaan 93781 GK VOORTHUIZEN tel: 0342 - 471451 email: [email protected]

Secretaris:Theo ZeegersEikenlaan 243768 EV Soest tel: 035 - 5885858 email: [email protected]

Penningmeester:Paul BeukMatissehof 921628 XS HOORN tel: 0229 - 271667 email: [email protected]

Bijeenkomsten:Aat Barendregt Voor adres en telefoonnr: zie boven.

Dipteraweekeinden:Gerard Pennards Thorbeckestraat 38 6702 BS WAGENINGEN tel: 0317 - 415661

Redactie:Laurens van der Leij Onderwijsboulevard 1625223 DH ‘s-HERTOGENBOSCH tel: 073 - 6218139 email: [email protected]

André van Eck Korte Hoefstraat 30 5046 DB TILBURG tel: 013 - 5445037 email: [email protected]

Jaap van der Linden W. Alexanderplein 18 5271 AR SINT-MICHIELSGESTELtel: 073-5516335 email: [email protected]

Redactieadres: zie Laurens van der Leij.

Kopij indien digitaal aangeleverd bij voorkeur als“platte tekst” of Worddocument. Eventuele afbeeldingen graag als separaat bestandaanleveren.

Colofon


Inhoudsopgave Redactioneel - nev.nl · Een invloedrijke stroming in de moderne islam meent dat de...

Documents

Transcript of Inhoudsopgave Redactioneel - nev.nl · Een invloedrijke stroming in de moderne islam meent dat de...