1

Afbakenen van gebieden waar geen archeologisch

erfgoed te verwachten valt.

Wat?

>Gebieden waar we op basis van waarnemingen en wetenschappelijke argumenten kunnen onderbouwen dat er geen “overblijfselen, voorwerpen of andere sporen van menselijk bestaan aanwezig zijn die getuigenis afleggen van tijdperken en beschavingen waarvoor opgravingen of vondsten of andere methoden van onderzoek een betekenisvolle bron van informatie zijn”; of waar deze met zekerheid onvoldoende goed bewaard zijn om archeologische waarde te hebben.

Dus: gebieden waar, op basis van de huidige kennis, bij toekomstige ingrepen redelijkerwijs geen verder onderzoek nodig is in functie van archeologie.

2

Twee hoofdcriteria:

1) Het gebied is reeds archeologisch onderzocht en op basis van die kennis is er geen archeologisch erfgoed aanwezig of meer aanwezig (want opgegraven).

2) Op basis van andere beschikbare gegevens is het gebied in die mate verstoord dat er, in combinatie met gegevens over de potentiële dikte van het bodemarchief, geen archeologisch erfgoed (meer) te verwachten valt.

> Complexer dan op het eerste zicht lijkt.

3

1) Het gebied is reeds archeologisch onderzocht en op basis van die kennis is er geen archeologisch erfgoed aanwezig of meer aanwezig (want opgegraven).

Oude opgravingen (referentie in Centrale Archeologische Inventaris) meestal eerder beperkt.

Vooronderzoeken en opgravingen sinds het archeologiedecreet afhankelijk van aard van de ingreep.

In beide gevallen is een screening van deze bronnen nodig.

4

2) Op basis van andere beschikbare gegevens is het gebied in die mate verstoord dat er, in combinatie met gegevens over de potentiële dikte van het bodemarchief, geen archeologisch erfgoed (meer) te verwachten valt.

Enkele nuances:>vroeg prehistorische sites (vb. van neanderthaler) kunnen diep begraven zijn.Dit is afhankelijk van de geologie van het gebied. Sites zijn hier echter zeer moeilijk te ‘voorspellen’ => in het kader van de “gebieden…” maken we in deze contexten abstractie van ongekende sites.

5

2) Op basis van andere beschikbare gegevens is het gebied in die mate verstoord dat er, in combinatie met gegevens over de potentiële dikte van het bodemarchief, geen archeologisch erfgoed (meer) te verwachten valt.

Enkele nuances:Zelfs in intensief verstoorde zones kunnen nog diepe geïsoleerde archeologische structuren (bv. waterputten) aanwezig zijn. Ook deze relicten zijn moeilijk te ‘voorspellen’ => ook van deze mogelijkheden maken we abstractie.

! Met gekende waterputten houden we uiteraard wel rekening,! Toevalvondsten tijdens werken moeten steeds gemeld worden.

6

2) Op basis van andere beschikbare gegevens is het gebied in die mate verstoord dat er, in combinatie met gegevens over de potentiële dikte van het bodemarchief, geen archeologisch erfgoed (meer) te verwachten valt.

Enkele nuances:>In sommige gebieden wordt het archeologisch erfgoed afgedekt door relatief ‘jonge’ afzettingen, bijvoorbeeld langs rivieren. Deze afdekkingen zijn vrij goed in kaart gebracht. !Hiermee dient wel rekening gehouden te worden. Verstoringen moeten dus betekenisvolle impact hebben op het substraat onder de afdekkingen.

Afgedekte prehistorische site te Bazel (Kruibeke)

7

2) Op basis van andere beschikbare gegevens is het gebied in die mate verstoord dat er, in combinatie met gegevens over de potentiële dikte van het bodemarchief, geen archeologisch erfgoed (meer) te verwachten valt.

Enkele nuances:>In historische stads- en dorpskernen is er dikwijls een dik archeologisch pakket aanwezig, die soms zelfs het ‘natuurlijk’ oppervlak afdekt. Via historische kaarten werden de grootste kernen reeds afgebakend als archeologische zone. !Hiermee dient ook rekening gehouden te worden.

8

>Mogelijke (GIS) bronnen: bodemkaart, ‘Corine Landcover’, erosiekaarten…>Dikwijls afweging nodig (diepte, grootte van de verstoringen vs. Potentiele dikte van het archeologisch archief)

2) Op basis van andere beschikbare gegevens is het gebied in die mate verstoord dat er, in combinatie met gegevens over de potentiële dikte van het bodemarchief, geen archeologisch erfgoed (meer) te verwachten valt.

9

In een eerste fase werd reeds een kaart opgemaakt met verstoringen (grote ontginningen):>-In totaal 26796,4 ha ‘hard verstoord’

-gemiddelde grootte: 8,9 ha-= 1,95% van de Vlaamse oppervlakte

2) Op basis van andere beschikbare gegevens is het gebied in die mate verstoord dat er, in combinatie met gegevens over de potentiële dikte van het bodemarchief, geen archeologisch erfgoed (meer) te verwachten valt.

10

1) Kaart met ‘harde verstoringen’ (2010 afgewerkt; 1,95%); Het agentschap verwerkt in de nabije toekomst nog een aantal andere bronnen op Vlaams niveau (bv. gegevens van OVAM, ontgrondingen in functie van natuurontwikkeling, etc.).

2) Op basis van reeds afgewerkt archeologisch onderzoek (Agentschap Onroerend Erfgoed);

3) Gemeenten kunnen bijkomend gebieden waar geen archeologisch erfgoed te verwachten valt aanreiken, hetzij door beroep te doen op de eigen (inter-) gemeentelijke archeologische diensten, hetzij door bv. het inschakelen van studiebureaus. Hiervoor werd een handleiding (www.onroerenderfgoed.be ) ontwikkeld.

4) Aanreiken van gegevens door gemeenten, op basis van lokale bronnen. Hiervoor werd een richtlijn ontwikkeld (www.onroerenderfgoed.be ).

>In beide gevallen neem eerst contact op met het Agentschap Onroerend Erfgoed (archeologie@onroerenderfgoed.be ) (meer info, begeleiding, aanreiken van bronnenmateriaal).

Concrete aanpak

11

-Op (inter) gemeentelijk niveau, door archeologen;

-Bij voorkeur met behulp van GIS door middel van intekening van polygonen, hetzij in een open data standaard, hetzij in shapefile (Esri). -Bij voorkeur op het Grootschalig Referentiebestand (GRB); en indien dit nog niet beschikbaar is voor het gebied op de vectoriële kadasterkaarten (kadmap). -Steeds zo precies mogelijk, bij voorkeur op perceelgrens, maar ook andere afbakeningen (vb. de opgravingsgrens, de verstoringsgrens) mogen bezorgd worden. In ieder geval moet de afbakening objectief gemotiveerd worden. -Elk afgebakend gebied wordt op zijn minst voorzien van een uniek id nummer, dat verwijst naar de rapportage.

Het rapport bespreekt per gebied:-de aard, datering, en mate van de verstoring (o.a. diepte(s)),-de bronnen die werden gebruikt voor het analyseren en afbakenen van het gebied,-een wetenschappelijk onderbouwde verantwoording waarom het een gebied is waar geen archeologisch erfgoed kan verwacht worden. -Aanreiken van gegevens: De gegevens worden bij voorkeur digitaal aangeleverd met: -de polygonenlaag;-het rapport in een open document of word formaat.Naast de bespreking van de zones bevat het rapport ook enkele metadata gegevens, zoals de auteur(s) van het rapport, en de datum(s) van raadpleging van de digitale brongegevens.

12

-Aanreiken van gegevens op basis van lokale bronnen;

-Indien de gemeente niet zelf beroep kan of wil doen op archeologische expertise kan ze ook ‘brute’ gegevens aanreiken over (grote) gekende verstoringen. De interpretatie van deze gegevens en de vertaalslag naar de kaart zal dan op termijn door het Agentschap gebeuren. Om dit beheersbaar te houden werken we hierbij in stappen, waarbij gestart wordt met de grootste verstoringen, met als minimale omvang: - De verstoring is overal minstens 1 meter diep.- De oppervlakte van de verstoring bedraagt minstens 3000m².

-Indien beschikbaar wordt de data liefst digitaal bezorgd, hetzij in een open data standaard, hetzij in shapefile (Esri). Het aanleveren van analoge gegevens is evenwel ook mogelijk. Het belangrijkste element hierbij is de weergave van een goede lokalisering van de verstoring, en gegevens over:

-het volume van de verstoring (met name diepte van graafwerken);

-datum van verstoring.

Naast de bespreking van de gebieden bevat het rapport ook enkele metadata gegevens, zoals de auteur(s) van het rapport, en de datum(s) van raadpleging van de digitale brongegevens.

Indien analoog afgebakend wordt een kopie van de kadasterkaarten met afbakening geleverd. Deze bestanden worden bezorgd aan archeologie@onroerenderfgoed.be.

13

Besluit

Als gemeente heeft u verschillende opties:1) Zelf gebieden onderzoeken en afbakenen met inzet van eigen of ingehuurde

archeologische expertise.2) Aanreiken van grote verstoringen (>3000m², overal dieper dan 1m) aan agentschap

voor onderzoek door het agentschap.3) Medewerking uitstellen4) Niet meewerken (= archeologienota “geen archeologie te verwachten” wordt opgesteld

door de toekomstige (grote) ontwikkelaars voorafgaand aan aanvraag stedenbouwkundige vergunning of verkavelingsvergunning)

Bijkomend:- Als gemeente kan u ook verder gaan en lokaal bijkomende gegevens bijhouden, bijv. over diepte van verstoringen in functie van toekomstige archeologienota’s.- De kaart blijft een dynamisch instrument, met doorlopende aanvullingen.

14

Dank u!

15

Vragen?

16