INFORMATICA - Ghent Universitycage.ugent.be/~avandael/Ailo/Informatica_2003_028.pdf · Informatica...

��

VLAAMS VERBOND VAN HETKATHOLIEK SECUNDAIR ONDERWIJS

GUIMARDSTRAAT 1 – 1040 BRUSSEL

LEERPLAN SECUNDAIR ONDERWIJS

INFORMATICATweede graad ASO – KSO – TSO

Alle studierichtingen behalve TSO Handel,TSO Handel-talen en TSO Toerisme

1e leerjaar / 2e leerjaar

LICAP – BRUSSEL D/2003/0279/028 MAART 2003

��

��

INHOUD

Deze brochure bevat de volgende leerplannen:

INFORMATICA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5

2e graad ASOAlle studierichtingen1e leerjaar – 1 uur/week2e leerjaar – 1 uur/week

INFORMATICA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33

2e graad KSO-TSOAlle studierichtingen behalve Handel, Handel-talen, Toerisme1e leerjaar – 1 uur/week2e leerjaar – 1 uur/week

BIJLAGE: HET VLAAMS ICT-ATTEST (VIA) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61

��

OVERZICHTSTABEL VAN DELEERPLANONDERDELEN ASO KSO/TSO

Kennismaking met computers en netwerken Verplicht Verplicht

Een oplossing ontwerpen en beschrijven:basisbegrippen, sleutelvaardigheden en-attitudes

Verplicht Verplicht

Een oplossing ontwerpen en beschrijven metbehulp van een toepassingsgerichtsoftwarepakket

Verplicht Verplicht

Een oplossing ontwerpen en beschrijven meteen eenvoudige, contextvrije ontwikkel-omgeving (variant A) Men behandelt

ófwel variant Aófwel variant B

Facultatief

Een oplossing ontwerpen en beschrijven meteen objectgeoriënteerde ontwikkelomgeving(variant B)

Facultatief

Taakgericht werken met softwarepakketten:sleutelvaardigheden en -attitudes Verplicht Verplicht

Systeemprogrammatuur Verplicht Verplicht

Toepassingsprogrammatuur• Algemeenheden • Tekstverwerking• Rekenblad• Gegevensbeheer• Presentaties• Communicatie met de buitenwereld

Verplicht Verplicht

Maatschappelijk-ethische aspecten Verplicht Verplicht

��INFORMATICA

2e graad ASO – Fundamenteel gedeelteAlle studierichtingen

1e leerjaar – 1 uur/week2e leerjaar – 1 uur/week

In voege vanaf 1 september 2003

D/2003/0279/028

��

��

Informatica ASO 2e graadInhoud Alle studierichtingen

7

INHOUD

INHOUD . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7

INLEIDING . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9

HET VLAAMS ICT-ATTEST (VIA) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13

1 ALGEMENE DOELSTELLINGEN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15

2 KENNISMAKING MET COMPUTERS EN NETWERKEN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16

2.1 Beginsituatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 162.2 Leerplandoelstellingen – Leerinhouden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 162.2.1 Gegevens, gegevensverwerking, informatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 162.2.2 Het computersysteem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 162.2.3 Werking van de systeemeenheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 162.2.4 Opslag van gegevens . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 172.2.5 Invoer en uitvoer van gegevens . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 172.2.6 Netwerken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 172.2.7 Evolutie van computerapparatuur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 172.3 Pedagogisch-didactische wenken en didactische middelen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18

3 ONTWERPEN EN BESCHRIJVEN VAN OPLOSSINGEN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19

3.1 Beginsituatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 193.2 Leerplandoelstellingen – Leerinhouden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 193.2.1 Een oplossing ontwerpen en beschrijven:

basisbegrippen, sleutelvaardigheden en -attitudes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 193.2.2 Een oplossing ontwerpen en beschrijven met behulp van een

toepassingsgericht softwarepakket . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 203.2.3 Een oplossing ontwerpen en beschrijven met behulp van een ontwikkelomgeving . . . . . . . . 203.2.3.1 Variant A: Een oplossing ontwerpen en beschrijven met behulp van een

eenvoudige, contextvrije ontwikkelomgeving . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 203.2.3.2 Variant B: Een oplossing ontwerpen en beschrijven met behulp van een

objectgeoriënteerde ontwikkelomgeving . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 213.3 Pedagogisch-didactische wenken en didactische middelen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 213.3.1 Een oplossing ontwerpen en beschrijven:


toepassingsgericht softwarepakket . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 223.3.3 Een oplossing ontwerpen en beschrijven met behulp van een ontwikkelomgeving . . . . . . . . 23

Variant A: Een oplossing ontwerpen en beschrijven met behulp van eeneenvoudige, contextvrije ontwikkelomgeving . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23Variant B: Een oplossing ontwerpen en beschrijven met behulp van eenobjectgeoriënteerde ontwikkelomgeving . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23

��

Informatica ASO 2e graadInhoud Alle studierichtingen

8

4 TAAKGERICHT WERKEN MET SOFTWAREPAKKETTEN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24

4.1 Beginsituatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 244.2 Leerplandoelstellingen – Leerinhouden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 244.2.1 Sleutelvaardigheden en -attitudes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 244.2.2 Systeemprogrammatuur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 254.2.3 Toepassingsprogrammatuur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 254.2.3.1 Algemeenheden toepassingsprogrammatuur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 254.2.3.2 Tekstverwerking . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 264.2.3.3 Rekenblad . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 274.2.3.4 Gegevensbeheer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 274.2.3.5 Presentaties . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 284.2.3.6 Communicatie met de buitenwereld . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 294.3 Pedagogisch-didactische wenken en didactische middelen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 294.3.1 Sleutelvaardigheden en -attitudes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 294.3.2 Systeemprogrammatuur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 294.3.3 Toepassingsprogrammatuur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29

5 MAATSCHAPPELIJK-ETHISCHE ASPECTEN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31

5.1 Beginsituatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 315.2 Leerplandoelstellingen – Leerinhouden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 315.3 Pedagogisch-didactische wenken en didactische middelen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31

6 EVALUATIE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32

7 MINIMALE MATERIËLE VEREISTEN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33

7.1 Software . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 337.2 Apparatuur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 337.3 Infrastructurele vereisten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34

8 BIBLIOGRAFIE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35

��

Informatica ASO 2e graadInleiding Alle studierichtingen

9

INLEIDING

Het onderhavige leerplan wordt vanaf 1 september 2003 progressief ingevoerd in alle studierichtingen vande 2e graad ASO en vervangt het leerplan AV Informatica (D/1999/0279/023) van 1 september 1999.

De wijzigingen ten opzichte van de vorige versie situeren zich rond de volgende punten:• De doelstellingen die deel uitmaken van het raamplan Informatie- en communicatietechnologie in de

eerste graad (D/2003/0279/027), zijn geschrapt uit het leerplan Informatica in de tweede graad. In detweede graad dient men dus expliciet voort te bouwen op de vaardigheden die verworven zijn via hetraamplan van de eerste graad.

• Alle doelstellingen die deel uitmaken van het Vlaams ICT-attest (VIA, zie blz. 13) en die nog niet in deeerste graad behandeld werden, zijn letterlijk opgenomen. Dit heeft tot gevolg dat voortaan zowel hetrekenblad als gegevensbeheer behandeld moeten worden en dat het maken van presentaties toege-voegd is. De VIA-doelstellingen zijn in de lijsten gemarkeerd met een vinkje in de middelste kolom.

• Het leerplanonderdeel ‘Ontwerpen en beschrijven van oplossingen’ dient enerzijds gerealiseerd teworden in de context van toepassingsgerichte software en anderzijds in de context van eenontwikkelomgeving. Bij dit laatste heeft men de keuze tussen een eenvoudige, contextvrijeontwikkelomgeving en een objectgeoriënteerde ontwikkelomgeving.

• Tenslotte zijn nog enkele items aangepast of geactualiseerd.

Vaardigheden en attitudes

Omwille van de zeer snelle evolutie van de informatica heeft het vanzelfsprekend geen enkele zin bij deleerlingen vaardigheden na te streven die sterk tijdsgebonden zijn. Als ze eenmaal afgestudeerd zijn enzich op de arbeidsmarkt begeven, worden ze geconfronteerd met totaal nieuwe situaties. Het kan daaromniet voldoende worden beklemtoond dat kennis, vaardigheden en attitudes nagestreefd moeten worden diezo weinig mogelijk tijds- of pakketgebonden zijn. Veel belangrijker zijn kennis, vaardigheden en attitudesdie transfereerbaar zijn naar andere situaties en contexten, en die generatief zijn, namelijk in zich het ver-mogen dragen om in nieuwe situaties nieuwe kennis, vaardigheden en attitudes te ontwikkelen. De sleutel-vaardigheden en -attitudes van leerplanonderdelen 3.2.1 en 4.2.1 spelen daarbij een centrale rol.

Ontwerpen en beschrijven van oplossingen

In dit leerplanonderdeel is het de bedoeling dat de leerlingen leren om problemen systematisch op telossen en leren om daarbij een vaste methode te hanteren. Voor het ontwerpen en beschrijven van deoplossingen van de gestelde problemen dienen twee verschillende contexten aan bod te komen:• Enerzijds de context van toepassingsgerichte software (tekstverwerking, rekenblad, gegevensbeheer,

presentatie, Internet en e-mail). Hierbij staat het inzichtelijk en efficiënt gebruik van de typische func-tionaliteiten van de toepassingssoftware centraal. Er worden in deze context dus geen opdrachtengecodeerd, er wordt niet met een ontwikkelomgeving of een programmeertaal gewerkt (ook niet met deontwikkelomgeving die binnen de toepassingssoftware beschikbaar is, dus niet met VBA).

• Anderzijds de context van een ontwikkelomgeving. Hierbij heeft men de keuze tussen twee varianten:Ofwel werkt men met een eenvoudige, contextvrije ontwikkelomgeving. In een dergelijkealgoritmische omgeving kunnen de leerlingen zich niet verliezen in de syntactische details van eenprogrammeertaal. Men beperkt zich tot het oplossen van problemen aan de hand van algoritmen.Ofwel werkt men met een objectgeoriënteerde ontwikkelomgeving. Binnen deze omgevingontwikkelen de leerlingen toepassingen in een programmeertaal. Daarbij moet men er op toezien dat hetleren programmeren een middel blijft (namelijk om te leren problemen systematisch op te lossen) en datdit zeker geen doel op zich wordt. Deze benadering komt slechts voor een zeer beperkt aantalstudierichtingen in aanmerking, aangezien het leren gebruiken van een ontwikkelomgeving en van eenprogrammeertaal vrij omslachtig is.

��


10

Volgorde van de leerplanonderdelen

Het leerplan Informatica is een graadleerplan. De leerplandoelstellingen en -inhouden zijn dus nietgebonden aan een bepaald leerjaar. Voor bepaalde onderwerpen wordt zelfs aanbevolen de behandelingover beide leerjaren te spreiden, zodat de nodige verbanden gelegd kunnen worden met andereonderwerpen (bijvoorbeeld de link leggen tussen het gebruik van software en bepaalde componenten vande computer of van het netwerk, of de integratie van het probleemoplossend denken in het gebruik vantoepassingssoftware). Ook de volgorde waarin de leerplandoelstellingen en -inhouden in het leerplan voor-gesteld worden, houdt niet in dat ze in die volgorde behandeld moeten worden. Het lerarenteam legt dezevolgorde gezamenlijk vast op basis van de concrete situatie op school. Het is zeer belangrijk dat met hetoog op coördinatie de nodige afspraken worden gemaakt voor de beide leerjaren.

Mogelijke verdeling van de beschikbare lestijden

Dit schema geeft een mogelijke verdeling van de lestijden over de leerplanonderdelen voor de 2 leerjarensamen:

Leerplanonderdeel Lestijden

Kennismaking met computers en netwerken 4


• met behulp van toepassingssoftware (*)

• met behulp van een ontwikkelomgeving(ofwel variant A, ofwel variant B) 8

Taakgericht werken met software

• Sleutelvaardigheden en -attitudes (*)

• Systeemprogrammatuur 4

• Tekstverwerking 8

• Rekenblad 9

• Gegevensbeheer 10

• Presentatie 3

• Communicatie met de buitenwereld 2

Maatschappelijk-ethische aspecten 2

Totaal 50

(*) Dit leerplanonderdeel dient geïntegreerd behandeld te worden en aan bod te komen bij allesoftwarepakketten waarmee gewerkt wordt.

Pc’s bij leerlingen thuis

Volgens de resultaten van de volkstelling van eind 2001 van het NIS (Nationaal Instituut voor de Statistiek,http://www.statbel.fgov.be) beschikte in het Vlaamse gewest 48,1 % van de huishoudens over een pc en31,0 % over een Internetaansluiting; 63,6 % van de pc’s thuis is dus van een Internetaansluiting voorzien.Eén Vlaams gezin op twee blijkt dus thuis niet over een pc te beschikken en twee Vlaamse gezinnen opdrie niet over een Internetaansluiting. Bovendien blijkt volgens vroegere enquêtes van het NIS de aan-wezigheid van een pc sterk te correleren met de inkomensklasse van het gezin: het aantal gezinnen in dehoogste inkomensgroep dat over een pc beschikte, was vijf maal groter dan het aantal gezinnen in delaagste inkomensgroep dat over een pc beschikte.

��


11

Vanzelfsprekend zijn deze gegevens voortdurend in evolutie en zal de situatie steeds gunstiger worden.Toch impliceert de maatschappelijke opdracht van de school nog steeds dat ze leerlingen die thuis geentoegang hebben tot een pc, de gelegenheid biedt buiten de lesuren voldoende praktijkervaring op te doenop een pc. Daartoe dienen een voldoende aantal pc’s in de computerklassen ook buiten de lesurengedurende een voldoende lange periode toegankelijk te zijn.

De voorkennis van de leerlingen die thuis wel toegang hebben tot een pc, beperkt zich vaak tot separatefeitenkennis of specialistische, technische kennis. Zelden is deze kennis goed gestructureerd tot een func-tioneel samenhangend en geordend geheel. In die gevallen dient de leraar bijzondere aandacht te beste-den aan het structureren van deze kennis tot een inzichtelijk geheel.

Enkele praktische afspraken met betrekking tot de leerplantekst

De minimale leerplandoelstellingen en leerinhouden zijn in romein weergegeven. De facultatieve uitbrei-dingsdoelstellingen en -leerinhouden zijn cursief afgedrukt.

Indien in de rechterkolom een lijst met leerinhouden voorafgegaan wordt door de omschrijving 'Ondermeer', dan betekent dit dat de leraar minimaal alle genoemde leerinhouden behandelt. De omschrijving‘Onder meer tekst, getal, datum, logisch’ betekent dus dat de leraar minimaal de gegevenstypes tekst,getal, datum, logisch moet uitleggen, maar dat daarnaast eventueel ook nog andere gegevenstypes aanbod kunnen komen.

Wordt de lijst met leerinhouden voorafgegaan door de omschrijving 'Bijvoorbeeld', dan betekent dit dat deleraar één of meer van de genoemde leerinhouden en/of een willekeurig aantal andere, analogeleerinhouden behandelt. De omschrijving ‘Bijvoorbeeld staafdiagram, cirkeldiagram, lijndiagram’ betekentdus dat de leraar van deze drie soorten grafische voorstellingen één, twee of drie voorstellingen magbehandelen, maar ze ook volledig mag vervangen door een willekeurig aantal andere grafische voor-stellingen (radardiagram, ringdiagram, spreiding ...).

Bij de leerplandoelstellingen (linkerkolom) verwijst de omschrijving 'spontaan' naar een attitude. Zo slaatbijvoorbeeld de leerplandoelstelling 'Gebruik maken van de beschikbare hulpmiddelen' op een vaardigheid,terwijl de leerplandoelstelling 'Spontaan gebruik maken van de beschikbare hulpmiddelen' zowel naar eenvaardigheid als naar een attitude verwijst.

De leerplancommissie

Jaak Palmans (voorzitter), Peter Buysse, Geert David, Martine De Belder, Marleen Decuyper, DannyDevriendt, Fons Heyvaert, Rik Tanghe, Jaak Stappers, Frank Van Hove, Annie Vanroose.

E-mail: [email protected]

��

��


13

HET VLAAMS ICT-ATTEST (VIA)

Omschrijving van het Vlaams ICT-attest

Het Vlaams ICT-attest (VIA) wordt uitgereikt aan leerlingen die op het einde van de tweede graad (ASO,KSO, TSO) een basispakket van ICT-kennis, -vaardigheden en -attitudes verworven hebben. Ditbasispakket is vastgelegd in 134 doelstellingen en heeft betrekking op de volgende onderwerpen:• Computer en randapparatuur,• Besturingssysteem,• Tekstverwerking,• Rekenblad,• Gegevensbeheer,• Presentaties,• Internet,• Algemene vaardigheden en attitudes.

Deze VIA-doelstellingen zijn integraal opgesomd in de bijlage achteraan in deze brochure (blz. 67). De VIA-doelstellingen zijn hoofdzakelijk utilitair gericht, maar een aantal algemene vaardigheden en attitudes in hetlaatste hoofdstuk reiken veel verder dan het strikt utilitaire.

De VIA-doelstellingen zijn gespreid over de eerste en de tweede graad. Daartoe zijn ze letterlijkopgenomen in het raamplan Informatie- en Communicatietechnologie (eerste graad) en in het leerplanInformatica (tweede graad, ASO, KSO, TSO). De VIA-doelstellingen zijn telkens gemerkt met een U-tekenin de middelste kolom. Alle doelstellingen van het leerplan moeten echter in gelijke mate nagestreefdworden: op dit vlak is er geen onderscheid tussen de VIA-doelstellingen en de andere doelstellingen.

Het Vlaams ICT-attest heeft geen wettelijke betekenis, maar wel een groot moreel gezag, want het wordt ingelijke vorm en onder gelijke modaliteiten uitgereikt door alle onderwijsverstrekkers van het secundaironderwijs in Vlaanderen.

Uitreiking van het Vlaams ICT-attest

In het secundair onderwijs kan het Vlaams ICT-attest op twee wijzen uitgereikt worden:• leerlingen die op het einde van de tweede graad (ASO, KSO, TSO) slagen voor het leerplan van het vak

Informatica, krijgen het VIA;• leerlingen die om een of andere reden bij het voltooien van de tweede graad (ASO, KSO, TSO) het attest

niet verworven hebben, kunnen later via de checklist aantonen dat ze de doelstellingen van het VIAverworven hebben.

We lichten hierna beide procedures toe.

Uitreiking van het Vlaams ICT-attest op basis van het leerplan Informatica

Aangezien de VIA-doelstellingen deel uitmaken van het leerplan Informatica, worden leerlingen die op heteinde van het tweede leerjaar van de tweede graad slagen voor het vak Informatica, geacht ook de VIA-doelstellingen te hebben verworven.

Aan leerlingen die op het einde van het 2e leerjaar van de 2egraad ASO, KSO of TSO slagen voor het vak Informatica, wordt

derhalve automatisch het Vlaams ICT-attest uitgereikt.

��


14

Het onderhavige leerplan Informatica treedt in voege op 1 september 2003. Op 30 juni 2005 zullenderhalve de eerste leerlingen op basis van dit leerplan de tweede graad voltooien. Op dat ogenblik kunnendus ook de eerste Vlaamse ICT-attesten uitgereikt worden op basis van dit leerplan.

Het is essentieel dat het Vlaams ICT-attest voldoende geloofwaardigheid weet op te bouwen. Enkel leerlin-gen die het attest verdienen, mogen het VIA krijgen. Er moet te allen prijze vermeden worden dat scholenop het einde van de tweede graad het attest automatisch uitreiken aan alle leerlingen, los van het al danniet geslaagd zijn voor het vak Informatica.

Uitreiking van het Vlaams ICT-attest op basis van de checklist

De lijst met VIA-doelstellingen (zie bijlage blz. 67) kan tevens gehanteerd worden als een checklist op basiswaarvan leerlingen die op het einde van de tweede graad het Vlaams ICT-attest niet verworven hebben,toch het VIA kunnen behalen.

Leerlingen die hiervoor in aanmerking komen zijn bijvoorbeeld:• De leerlingen die in de tweede graad niet slagen voor het vak Informatica en dus geen VIA uitgereikt

kregen. Zij kunnen in de derde graad als het ware een herkansing krijgen en het attest behalen.• De leerplannen van een aantal studierichtingen van de derde graad bevatten verreweg de meeste VIA-

doelstellingen: dit is het geval voor TSO Boekhouden-informatica, TSO Handel, TSO Secretariaat-talen,TSO Informaticabeheer, BSO Kantoor en sommige overeenstemmende zevende jaren in BSO en TSO.Leerlingen van deze studierichtingen kunnen dus met een kleine extra inspanning vrij gemakkelijk deresterende doelstellingen verwerven. Deze leerlingen kunnen dus op het einde van het tweede leerjaarvan de derde graad het attest behalen. Dit is enkel van toepassing voor 30 juni 2003, 2004, 2005 en2006; vanaf 30 juni 2007 hebben de leerlingen van het tweede leerjaar van de derde graad het VIAimmers in principe in de tweede graad verworven.

In beide gevallen stippen de betrokken leraren op de checklist de VIA-doelstellingen aan die door de leer-lingen reeds verworven zijn. Eventueel kunnen zij (in het kader van de lessen Informatica of daarbuiten)ertoe bijdragen dat deze leerlingen de resterende doelstellingen verwerven. De school dient er dan op toete zien dat deze leerlingen op de resterende doelstellingen geëvalueerd worden. De leerlingen die volgensdit checklist-principe de VIA-doelstellingen verwerven, krijgen het Vlaams ICT-attest uitgereikt.

��

Informatica ASO 2e graad1 – Algemene doelstellingen Alle studierichtingen

15

1 ALGEMENE DOELSTELLINGEN

De leerlingen

1.1 verwerven een functioneel inzicht in de computer als gegevensverwerkend systeem en alscomponent van een netwerk;

1.2 verwerven elementaire domeinspecifieke kennis uit de wereld van de ICT;

1.3 ontwikkelen hun probleemoplossend denken door oplossingen te ontwerpen en te beschrijven,zowel met behulp van een toepassingsgericht softwarepakket als met behulp van een ontwik-kelomgeving;

1.4 verwerven door praktijkervaring elementaire vaardigheid in het gebruik van de computer en desysteemprogrammatuur;

1.5 verwerven door praktijkervaring elementaire vaardigheid in het gebruik van enkele belangrijketoepassingsprogramma’s;

1.6 zien het belang in van zelfstandig werken en levenslang leren, en verwerven de eerste vaar-digheden om met behulp van ICT autonoom te werken;

1.7 ontwikkelen attitudes zoals doorzettingsvermogen, zelfredzaamheid, zin voor efficiëntie, zelfre-flectie, open ingesteldheid ten opzichte van veranderingen ... teneinde in de toekomst ook inminder vertrouwde situaties problemen met een redelijke kans op succes aan te pakken;

1.8 brengen aandacht op voor de maatschappelijk-ethische implicaties van computertoepassingenen oordelen genuanceerd over de mogelijkheden en de beperkingen van de ICT.

��

Informatica ASO 2e graad2 – Kennismaking met computers en netwerken Alle studierichtingen

16

2 KENNISMAKING MET COMPUTERS EN NETWERKEN

2.1 Beginsituatie

In de eerste graad hebben de leerlingen via het raamplan Informatie- en communicatietechnologie reedseen aantal doelstellingen verworven:

Hoofdstuk 1: Kennismaking met de computerconfiguratie• Gegevensverwerking• Verwerking door de computer• Opslag door een computer• Invoer en uitvoer door een computer• Communicatie en netwerken• Een computersysteem gebruikenHoofdstuk 7: Ergonomie

In de tweede graad dient men voort te bouwen op deze voorkennis.

2.2 Leerplandoelstellingen Leerinhouden

2.2.1 Gegevens, gegevensverwerking, informatie

2.2.1.1 Het verband inzien tussen gegevens, gege-vensverwerking en informatie.

Gegevens, gegevensverwerking eninformatie.

2.2.1.2 De specifieke mogelijkheden en voordelen vanautomatische gegevensverwerking door middelvan een computer kennen en waarderen.

Automatische gegevensverwerkingen computer.

2.2.2 Het computersysteem

2.2.2.1 Weten dat er verschillende soorten computersbestaan en de belangrijkste kenmerken ervanomschrijven.

U Onder andere mainframe computers,pc’s, laptopcomputers.

2.2.2.2 De begrippen computersysteem, apparatuur enprogrammatuur omschrijven en hun onderlingverband toelichten.

U Computersysteem, apparatuur,programmatuur.

2.2.2.3 De belangrijkste componenten van eencomputersysteem situeren in hetgegevensverwerkend proces.

Systeemeenheid.Geheugeneenheden.Invoereenheden. Uitvoereenheden.

2.2.3 Werking van de systeemeenheid

2.2.3.1 Enkele belangrijke componenten in het inwendi-ge van een pc aanwijzen.

Onder meer hoofdkaart, processor,intern geheugen, voeding, opslag-media, uitbreidingskaarten.

2.2.3.2 De functionele samenhang tussen de belang-rijkste componenten van de systeemeenheidomschrijven en in een schema voorstellen.

Centrale verwerkingseenheid(processor), intern geheugen, invoer-eenheid, uitvoereenheid.

2.2.3.3 Het onderscheid kennen tussen RAM en ROM. U RAM, ROM.2.2.3.4 Het onderscheid kennen tussen vluchtige en

niet-vluchtige geheugentypes en weten voorwelke toepassingen ze in aanmerking komen.

Vluchtige en niet-vluchtigegeheugentypes.

2.2.3.5 Het verband leggen tussen de elementairebouwstenen van een (digitale) computer en debinaire representatie van gegevens.

Bit. Chip.

��


17

2.2.3.6 De noodzaak inzien van het gecodeerdvoorstellen van gegevens.

Gegevensrepresentatie. Byte.

2.2.3.7 De noodzaak inzien van standaardisatie bij hetgebruik van een code.

Onder meer ASCII-code, Unicode.

2.2.3.8 Een gevolg kennen van het gebruik van eencode.

Onder meer bij het alfabetischrangschikken van gegevens.

2.2.3.9 De functie van de gegevensbus toelichten. Gegevensbus.

2.2.4 Opslag van gegevens

2.2.4.1 De betekenis van de begrippen lezen enschrijven op opslagmedia toelichten.

Lezen en schrijven.

2.2.4.2 Van enkele opslagmedia de praktische aan-wendingsmogelijkheden vergelijken.

Onder meer capaciteit, vluchtigheid,herschrijfbaarheid, snelheid.

2.2.5 Invoer en uitvoer van gegevens

2.2.5.1 Het begrip randapparatuur toelichten. Van debelangrijkste randapparaten de functie en hetgebruik kennen.

U Toetsenbord, muis, beeldscherm,diskettestation, harde schijf, cd-eenheid, dvd-eenheid, printer,scanner, multimedia-componenten ...

2.2.5.2 De belangrijkste mogelijkheden kennen om eenrandapparaat op de systeemeenheid aan tesluiten.

Onder meer poorten, interfaces enuitbreidingskaarten. Serieel enparallel gegevenstransport.Draadloze connectie.

2.2.5.3 Het beeldscherm instellen voor optimaal ge-bruik.

U Kantelhoek, helderheid, contrast.

2.2.6 Netwerken

2.2.6.1 Enkele voordelen en enkele risico’s noemenvan het verbinden van pc’s in een netwerk.

U Netwerken.

2.2.6.2 Het onderscheid kennen tussen lokale enwereldwijde netwerken.

U Lokale en wereldwijde netwerken.

2.2.6.3 De begrippen server en werkstationomschrijven.

U Server. Werkstation.

2.2.6.4 Enkele soorten connecties noemen en metelkaar vergelijken.

U Breedband versus smalband.

2.2.6.5 In algemene bewoordingen omschrijven hoeeen computer op een netwerk aangesloten kanworden.

Bijvoorbeeld modem, netwerkkaart,ADSL-modem, kabelmodem, switch,hub, router.

2.2.6.6 Weten dat in netwerken communicatie tussencomputers tot stand komt via een protocol.

TCP/IP. IP-adres.

2.2.7 Evolutie van computerapparatuur

2.2.7.1 Computersystemen vergelijken op basis vanenkele belangrijke kenmerken.

U Processortype, klokfrequentie,capaciteit van werkgeheugen en vanharde schijf.

2.2.7.2 Aandacht opbrengen voor de hedendaagseevolutie van computerapparatuur.

U Evolutie van computerapparatuur.

��


18

2.3 Pedagogisch-didactische wenken en didactische middelen

2.3.1 De leerinhouden met betrekking tot computers en netwerken vormen geen doel op zich, maardienen steeds gezien te worden in relatie tot het gebruik dat de leerlingen ervan zullen maken.De klemtoon ligt dus op functionele kennis en niet op encyclopedische kennis.

2.3.2 Het leerplanonderdeel Kennismaking met computers en netwerken wordt waar mogelijkgeïntegreerd met andere leerplanonderdelen, zodat bijvoorbeeld bij de behandeling van deprogrammatuur voldoende de band gelegd kan worden met aspecten van de apparatuur.

2.3.3 In het leerplan zijn de leerplandoelstellingen en -inhouden systematisch opgesomd. Ditbetekent niet dat deze volgorde ook vanuit didactisch standpunt de meest geschikte volgordeis. Het lerarenteam bepaalt gezamenlijk in welke volgorde de leerplanonderdelen behandeldworden.

2.3.4 Het is belangrijk dat de leerlingen een schematisch en functioneel model van de pc en zijncomponenten en van zijn plaats in het netwerk leren hanteren.

2.3.5 Het is noodzakelijk de leerstof concreet te behandelen met behulp van de computer. Bij debespreking van de bouw van de computer en de randapparatuur is de aanwezigheid van dezecomputerapparatuur onontbeerlijk. Het gebruik van multimediaal didactisch materiaal is sterkaanbevolen. Ook op diverse websites op het Internet kunnen de leerlingen veel nuttige,actuele informatie vinden. Het verdient aanbeveling dat de leerlingen zich niet beperken tot hetvergaren van informatie, maar met de aldus vergaarde informatie effectief omgaan.

2.3.6 Het leren lezen van advertenties en folders waarin computerapparatuur te koop aangebodenwordt, kan bijdragen tot de motivatie. Toch mag dit niet leiden tot het uitbenen van technischedetails.

2.3.7 Indien naast een Engelse term een correcte, gangbare Nederlandse term bestaat, dient menaan deze laatste de voorkeur te geven. Sommige Engelse termen hebben hun vaste plaats inhet Nederlands verworven. Het kan nuttig zijn van een aantal Nederlandse termen de Engelsevertaling te kennen.

��

Informatica ASO 2e graad3 – Ontwerpen en beschrijven van oplossingen Alle studierichtingen

19

3 ONTWERPEN EN BESCHRIJVEN VAN OPLOSSINGEN

Het ontwerpen en beschrijven van oplossingen dient op twee wijzen aan bod te komen:• enerzijds in het kader van toepassingsgerichte software (tekstverwerking, rekenblad, gegevensbe-

heer, presentatie, Internet en e-mail). Hierbij staat het inzichtelijk en efficiënt gebruik van de typischefunctionaliteiten van de toepassingssoftware centraal. Er worden in deze context dus geen opdrachtengecodeerd, er wordt niet met een ontwikkelomgeving of een programmeertaal gewerkt (ook niet met deontwikkelomgeving die binnen de toepassingssoftware beschikbaar is, dus niet met VBA);

• anderzijds in het kader van een ontwikkelomgeving: hierbij heeft men de keuze tussen twee varianten:ofwel werkt men met een eenvoudige, contextvrije ontwikkelomgeving, ofwel werkt men met een ob-jectgeoriënteerde ontwikkelomgeving.

3.1 Beginsituatie

In de eerste graad hebben de leerlingen via het raamplan Informatie- en communicatietechnologie geenvaardigheden met betrekking tot het ontwerpen en beschrijven van oplossingen verworven. Sommigeleerlingen zijn wellicht zeer bedreven pc-gebruikers, bijvoorbeeld via de computer thuis, maar zeldenhanteren ze systematisch een bepaalde methode bij het oplossen van een probleem en het beschrijvenvan de oplossing. De leraar dient er daarom op toe te zien dat ook deze leerlingen de juiste methodes enattitudes verwerven en zo nodig slechte gewoontes afleren.


3.2.1 Een oplossing ontwerpen en beschrijven:basisbegrippen, sleutelvaardigheden en -attitudes

3.2.1.1 Een probleem analyseren met het oog op deoplossing ervan met behulp van de computer.

Probleemanalyse.

3.2.1.2 De stapsgewijze verfijning als methode vananalyse en probleemoplossing toelichten, hetbelang ervan motiveren en deze methode spon-taan toepassen.

Stapsgewijze verfijning. Grofstructuuren verfijningen.

3.2.1.3 Ongeacht de eenvoud of de complexiteit vaneen probleem, een analyse maken en vooraleertot het gebruik van de computer over te gaan,minimaal voor zichzelf het principe van eenoplossing formuleren.

“Eerst denken, dan doen”.

3.2.1.4 Bij de oplossing van een probleemsystematisch een aantal stappen doorlopen:• Voor een gegeven eenvoudig probleem een

nauwkeurige probleemdefinitie formuleren.Beschikbare gegevens, uit te voerenverwerking, gewenste resultaten.

• Een gegeven probleemstelling analyseren eneen oplossing bedenken.

Probleemanalyse.

• De oplossing (eventueel schematisch)beschrijven (op papier, mondeling ...).

Bijvoorbeeld in eigen woorden, meteen schets of met behulp van pseu-docode, een boomstructuur of eenstructogram.

• De oplossing invoeren in de computer entesten aan de hand van enkele testgege-vens.

• Fouten in de oplossing opsporen en deoplossing bijsturen.

Bijvoorbeeld verkeerde analyse,verkeerde invoer in het pakket,verkeerde testgegevens.

��


20

3.2.1.5 Begrippen in verband met het beschrijven vanalgoritmen herkennen en hanteren in concretesituaties.

Processor, algoritme, deelalgoritme.Abstracte opdracht, concrete op-dracht.

3.2.1.6 De drie controlestructuren kennen, gebruikenen voorstellen, bijvoorbeeld onder grafischevorm.

Controlestructuren. Opeenvolging(sequentie), keuze (selectie), be-grensde en voorwaardelijke herhaling(iteratie).

3.2.1.7 Spontaan gebruik maken van de beschikbarehulpmiddelen.

U Bijvoorbeeld ingebouwde helpfunctie,handleiding.

3.2.1.8 Zelfredzaamheid ontwikkelen teneindezelfstandig oplossingen te realiseren.

U Zelfredzaamheid.

3.2.1.9 Doorzettingsvermogen ontwikkelen bij het zoe-ken naar en realiseren van een oplossing, maarzo nodig tijdig advies vragen aan de leraar ofaan teamgenoten.

Doorzettingsvermogen. Zelfreflectie.

3.2.1.10 Tijdens het oplossingsproces kritischreflecteren op de eigen werkwijze en deze zonodig bijsturen.

Zelfreflectie.

3.2.1.11 Een kritische instelling ontwikkelen t.a.v. gege-vens en oplossingen, deze controleren en zonodig corrigeren.

U Kritische instelling.

3.2.1.12 Bij het realiseren van een oplossing defensieveoplossingswijzen nastreven en anticiperen optoekomstige evoluties in de probleemstelling.

3.2.2 Een oplossing ontwerpen en beschrijvenmet behulp van een toepassingsgericht softwarepakket

3.2.2.1 Met behulp van toepassingsgerichtesoftwarepakketten oplossingen voorpraktijkgerichte problemen op systematischewijze beschrijven en realiseren.

3.2.2.2 Een breed gamma aan gegevens, operatoren,functies en functionaliteiten van toepassings-gerichte softwarepakketten creatief gebruikenbij probleemoplossende werkzaamheden.

Verschillende types gegevens en hunoperatoren. Logische operatoren (EN,OF, NIET) en combinaties van dezeoperatoren. Voorgedefinieerdefuncties. Ingebouwde functionaliteiten(onder meer controlestructuren).

3.2.2.3 De functionaliteiten van toepassingsgerichtesoftwarepakketten gebruiken om syntactischcorrecte uitdrukkingen te formuleren, deoplossing te testen en te verbeteren.

3.2.3 Een oplossing ontwerpen en beschrijvenmet behulp van een ontwikkelomgeving

Men heeft de keuze tussen twee varianten: men behandeltófwel variant A (eenvoudige, contextvrije ontwikkelomgeving),

ófwel variant B (objectgeoriënteerde ontwikkelomgeving).

3.2.3.1 Variant A: Een oplossing ontwerpen en beschrijvenmet behulp van een eenvoudige, contextvrije ontwikkelomgeving

3.2.3.1.1 Met een eenvoudig pakket zelf gevonden pro-bleemoplossingen invoeren.

3.2.3.1.2 Grofstructuur, verfijningen van abstracte deelal-goritmen, controlestructuren en samengesteldevoorwaarden creatief gebruiken bijprobleemoplossende werkzaamheden.

Grofstructuur, verfijningen van ab-stracte deelalgoritmen, controle-structuren en samengesteldevoorwaarden.

��


21

3.2.3.1.3 De faciliteiten van de ontwikkelomgevinggebruiken om de oplossing te testen en teverbeteren.

3.2.3.2 Variant B: Een oplossing ontwerpen en beschrijvenmet behulp van een objectgeoriënteerde ontwikkelomgeving

3.2.3.2.1 Een objectgeoriënteerde ontwikkelomgevinggebruiken om de oplossing van een eenvoudigprobleem te beschrijven en te realiseren.

Objecten. Eigenschappen, methoden,gebeurtenissen.

3.2.3.2.2 De belangrijkste componenten van een object-georiënteerde ontwikkelomgeving kennen entoepassen in een oplossing: gegevenstypes,operatoren, voorgedefinieerde functies enprocedures, controlestructuren.

Gegevenstypes. Operatoren.(Combinaties van) logischeoperatoren EN, OF, NIET. Functies.Procedures. Controlestructuren.

3.2.3.2.3 De functionaliteiten van de ontwikkelomgevinggebruiken om syntactisch correct te coderen.

Syntaxis.



3.3.1.1 De basisbegrippen, sleutelvaardigheden en -attitudes opgesomd onder punt 3.2.1 zijnfundamenteel. Ze dienen te worden nagestreefd tijdens elke les betreffende het ontwerpen enbeschrijven van oplossingen. Ze zijn dus overkoepelend voor de drie leerplanonderdelen dieer op volgen (toepassingsgericht softwarepakket, eenvoudige contextvrije ontwikkelomgevingen objectgeoriënteerde ontwikkelomgeving). Vanzelfsprekend komen ze ook voortdurend aanbod in het hoofdstuk “Taakgericht werken met softwarepakketten”.

3.3.1.2 Het is de bedoeling dat de leerlingen problemen systematisch leren oplossen en daarbij eenvaste methode hanteren, namelijk de methode van de stapsgewijze verfijning. Bij hetontwerpen en beschrijven van oplossingen is het gebruik van grafische voorstellingen wen-selijk.

3.3.1.3 De probleemoplossende vaardigheden van de leerling worden niet aangescherpt doorvoorgekauwde probleemstellingen en oplossingen te presenteren. Aanvankelijk is de voor-beeldfunctie van de leraar van groot belang. De leerlingen moeten de wijze waarop de leraarsystematisch problemen oplost, leren nabootsen. De leraar kan dit bevorderen door als hetware ‘luidop na te denken’. De leerlingen moeten oplossingen gaandeweg zien ontstaan enhieraan meer en meer actief participeren. Hun zelfwerkzaamheid is van groot belang en moetvoortdurend groeien.

3.3.1.4 De oefeningen moeten systematisch uitgebouwd worden van relatief eenvoudig tot steedsmoeilijker. De leraar moet elke leerling voor uitdagingen durven stellen en hem of haar daarbijgaandeweg begeleiden. Het is niet zozeer de kwantiteit van de oefeningen die telt, wel het feitdat de leerling ze zelf opgelost heeft.

3.3.1.5 De leerlingen kunnen veel leren uit hun fouten, indien de leraar daar gepast op inspeelt. Zozullen de leerlingen niet gemakkelijk geneigd zijn veel energie en tijd te steken in de pro-bleemstelling en de probleemanalyse. Geconfronteerd met fouten, moet de leraar hen er opwijzen hoe bepaalde fouten vermeden kunnen worden door de probleemanalyse voldoendegrondig aan te pakken.

3.3.1.6 Het dient te worden beklemtoond dat niet zozeer het product (namelijk de ontworpenoplossing), maar wel het proces (de werkwijze van de leerlingen tijdens het zoeken naar eenoplossing) van belang is.

��


22


3.3.2.1 Dit leerplanonderdeel is verplicht en wordt gerealiseerd in toepassingsgerichte omgevingenzoals tekstverwerking, rekenblad, gegevensbeheer. Het wordt niet gerealiseerd met eenontwikkelomgeving (dus niet met VBA).

3.3.2.2 In dit leerplanonderdeel streeft men de probleemoplossende vaardigheden na zonder tewerken met een ontwikkelomgeving of een programmeertaal. Het is dus niet het coderen vanopdrachten dat centraal staat, maar wel het inzichtelijk en efficiënt gebruik maken van de inge-bouwde functionaliteiten van de toepassingssoftware.

3.3.2.3 De klemtoon moet liggen op de systematische probleemoplossing. Het is dus niet debedoeling meer lestijden te besteden aan een pakket, louter met de bedoeling meercommando’s of meer menu-items aan te leren.

3.3.2.4 Er is een zeer nauwe band tussen de probleemoplossende vaardigheden en -attitudes die deleerlingen in dit leerplanonderdeel verwerven, en de leerplandoelstellingen en leerinhoudenvan het volgende leerplanonderdeel (4 Taakgericht werken met software). Beidehoofdstukken moeten in de klaspraktijk dan ook sterk verweven worden met de bedoeling deleerlingen te leren op een systematische en methodische wijze problemen aan te pakken.

3.3.2.5 Via het toepassingsgerichte pakket moet men aansluiten bij de belangstellingssfeer van deleerling. Dit gebeurt bij voorkeur via de vakken van de studierichting, waaraan men voor-beelden van oefeningen kan ontlenen. Deze benadering is bovendien bij uitstek geschikt voorvakoverschrijdende samenwerking.

3.3.2.6 Enkele voorbeelden van toepassingsgerichte probleemstellingen in tekstverwerking:• vervang in een gegeven tekst op efficiënte wijze de tekstelementen ‘2003' en ‘2004' door

respectievelijk ‘2004' en ‘2005';• verwissel in een gegeven tekst op efficiënte wijze de tekstelementen ‘inclusief’ en ‘exclu-

sief’;• vervang in een tekst op efficiënte wijze ‘An’ door ‘Anne’;• in een gegeven tekst zijn alle getallen getypt met gewone spaties als scheidingsteken;

vervang deze spaties op efficiënte wijze door vaste spaties;• ...

3.3.2.7 Enkele voorbeelden van toepassingsgerichte probleemstellingen voor een rekenblad:• bij een berekening fouten opvangen (bijvoorbeeld deling door nul) gebruik makend van de

als-functie;• voorwaardelijke opmaak toepassen;• reeksen op efficiënte wijze doorvoeren;• aan een bestaande tabel waarvan de rijen en de kolommen gesommeerd worden, een rij

(boven, midden of onder) of kolom (links, midden of rechts) toevoegen;• statistische aardrijkskundige of economische gegevens verwerken, bijvoorbeeld in grafische

vorm;• een spaarplan opstellen voor de aankoop van een bromfiets;• het opstellen van een begroting voor een studiereis, voor een klasfuif;• een tabel opstellen met de prijzen van 1, 2, 3 ... 20 consumpties van diverse dranken (bier,

cola, koffie ...) voor een fuif;• het resultaat van fysische metingen (zoals het verband tussen spanning en stroom bij een

bepaalde weerstand) verwerken, bijvoorbeeld in tabelvorm of onder grafische vorm;• het opstellen van een (al dan niet kruiselingse) omrekeningstabel tussen de koersen van

verschillende munten (EUR, USD, JPY, AUD, CAD, NZD ...);• ...

��


23

3.3.2.8 Enkele voorbeelden van toepassingsgerichte probleemstellingen voor gegevensbeheer:• een lijst maken van de namen en de leeftijden van personen op basis van een tabel met

naam, voornaam en geboortedatum;• een lijst maken van de jaarlijkse bijdrage van de leden van een sportclub op basis van hun

leeftijdscategorie (bijvoorbeeld verschillende bijdragen voor minderjarigen, volwassenen en50-plussers);

• in een tabel alle records verwijderen waarvan twee velden aan een gesteld criterium vol-doen;

• gegevens actualiseren, bijvoorbeeld op basis van een prijsaanpassing, een levering, eenverandering van leverancier;

• een lijst maken van de te bestellen goederen op basis van een minimum bestelpunt, metvermelding van het aantal te bestellen goederen om de maximum voorraad te bereiken;

• statistische aardrijkskundige of economische gegevens verwerken;• de (bestaande) gegevens van een magazijn, een catalogus, een bibliotheek ... beheren;• ...

3.3.3 Een oplossing ontwerpen en beschrijven met behulp van een ontwikkelomgeving

3.3.3.1 Voor het ontwerpen en beschrijven van oplossingen met behulp van een ontwikkelomgevingheeft men de keuze tussen beide varianten: ofwel behandelt men variant A (eenvoudige,contextvrije ontwikkelomgeving) ofwel behandelt men variant B (objectgeoriënteerde ontwik-kelomgeving).

3.3.3.2 Aangezien het verwerven van probleemoplossende vaardigheden een essentieel onderdeelvan dit leerplan vormt en de leerlingen deze vaardigheden bij het gebruik van elksoftwarepakket kunnen toepassen, is het niet aangewezen de behandeling van ditleerplanonderdeel uit te stellen tot het (einde van het) tweede leerjaar van de tweede graad.

3.3.3.3 Het is niet noodzakelijk om in alle studierichtingen van het ASO voor dezelfde variant te kiezenof de gekozen variant met dezelfde diepgang te behandelen. De formulering van dedoelstellingen laat de leraar toe de diepgang van het ontwerpen en beschrijven vanoplossingen te variëren in functie van de klasgroepen.

Variant A: Een oplossing ontwerpen en beschrijvenmet behulp van een eenvoudige, contextvrije ontwikkelomgeving

3.3.3.4 Dit leerplanonderdeel wordt gerealiseerd in een algoritmische omgeving, waarin de leerlin-gen zich niet kunnen verliezen in de syntactische details van een programmeertaal. Men be-perkt zich tot het oplossen van problemen aan de hand van algoritmen.

Variant B: Een oplossing ontwerpen en beschrijvenmet behulp van een objectgeoriënteerde ontwikkelomgeving

3.3.3.5 Dit leerplanonderdeel wordt gerealiseerd in een objectgeoriënteerde ontwikkelomgeving.Binnen deze omgeving ontwikkelen de leerlingen toepassingen in een programmeertaal.

3.3.3.6 Het leren gebruiken van een ontwikkelomgeving en van een programmeertaal is vrijomslachtig. Het ligt niet voor de hand dit te realiseren binnen de beperkingen van een leerplanmet één wekelijkse lestijd. Bovendien moet men er op toezien dat het leren programmeren eenmiddel blijft (namelijk om te leren problemen systematisch op te lossen), en dat dit zeker geendoel op zich wordt. De nadruk moet liggen op transfereerbare vaardigheden.

��

Informatica ASO 2e graad4 – Taakgericht werken met softwarepakketten Alle studierichtingen

24

4 TAAKGERICHT WERKEN MET SOFTWAREPAKKETTEN

4.1 Beginsituatie


Hoofdstuk 2: Sleutelattitudes bij het werken met softwareHoofdstuk 4: Het besturingssysteem• Organisatie van de harde schijf• Omgaan met programma’s• Omgaan met gegevensbestandenHoofdstuk 5: Tekstverwerking• Elementaire tekstverwerking• Invoer van tekst• Opmaak van tekst en figuren• Afdrukken van tekstHoofdstuk 6: Het Internet• Surfen op het Internet• E-mail


Allicht zullen sommige leerlingen thuis reeds met softwarepakketten gewerkt hebben. Vaak beperkt devoorkennis van deze leerlingen zich tot vingervlugheid met enkele van die pakketten. De leraar moet er danook op toezien dat ze de juiste vaardigheden verwerven en de juiste attitudes ontwikkelen (zie punt 4.2.1).Zo nodig moeten slechte gewoontes worden afgeleerd.


4.2.1 Sleutelvaardigheden en -attitudes

4.2.1.1 Inzicht hebben in de functionaliteit van soft-warepakketten en een verantwoorde keuzemaken uit de beschikbare software voor het ef-ficiënt realiseren van de oplossing van een ge-geven probleem.

U Functionaliteit van softwarepakketten:tekstverwerking, rekenblad,gegevensbeheer, presentatie ...

4.2.1.2 Spontaan gebruik maken van alle beschikbaredocumentatiebronnen bij de realisatie van eenoplossing.

Onder meer ingebouwde hulp, BIN-voorschriften, softwarehandleiding,leerboek, eigen notities.

4.2.1.3 Aandacht besteden aan leesbaarheid, aanuniforme, esthetisch verantwoorde endoeltreffende vormgeving en aan normering.

U Vormgeving.BIN-norm NBN Z01-002.

4.2.1.4 De gevolgen kennen van het binnendringen vanvirussen in een computersysteem, eenpreventieve houding ontwikkelen ten aanzienvan de verspreiding van virussen en weten hoegepast te reageren bij de confrontatie met eenvirus.

U Virussen.

��


25

4.2.2 Systeemprogrammatuur

4.2.2.1 De gelaagde structuur van de software toelich-ten en de gevolgen hiervan voor de gebruikercorrect inschatten.

BIOS. Besturingssysteem. Gebrui-kersomgeving. Toepassingsprogram-matuur.

4.2.2.2 Het verschil toelichten tussen eenbesturingssysteem en toepassingssoftware.

U Besturingssysteem versustoepassingssoftware.

4.2.2.3 De belangrijkste taken van een besturingssys-teem kennen, zijn centrale rol correct inschattenen het verband leggen met de systeemeenheid.

U Besturingssysteem.

4.2.2.4 Het belang van systeeminstellingen inzien eneenvoudige systeeminstellingen doorvoeren.

U Bijvoorbeeld:• systeemdatum of -tijd aanpassen,• schermbeveiliging instellen,• beeldschermresolutie aanpassen.

4.2.2.5 Van een gegeven computersysteem debelangrijkste kenmerken vaststellen.

U Type en versie van processor en vanbesturingssysteem, capaciteit vanwerkgeheugen en van harde schijf.

4.2.2.6 De belangrijkste componenten van degebruikersinterface kennen, gebruiken enaanpassen.

Onder meer startmenu,snelkoppeling, bureaublad, taakbalk.

4.2.2.7 Een snelkoppeling aanmaken.4.2.2.8 Efficiënt navigeren binnen de organisatiestruc-

tuur van een schijf.U

4.2.2.9 Elementaire handelingen op het niveau van eenschijf(volume) uitvoeren.

U Onder meer• de actieve schijf herkennen,• een schijf(volume) activeren,• de vrije geheugenruimte op een

schijf(volume) bepalen,• een diskette formatteren.

4.2.2.10 Elementaire bewerkingen met mappenuitvoeren.

U Onder meer een map activeren, creë-ren, verwijderen.


Onder meer een map kopiëren,verplaatsen, herbenoemen.

4.2.2.12 Bestandsaanduidingen interpreteren. Bestandsnaam, bestandsextensie,bestandseigenschappen, bestands-pictogram.

4.2.2.13 Het verband kennen tussen debestandsextensie en de toepassing waarmeehet bestand verwerkt kan worden.

U Bestandsextensie.

4.2.2.14 Een bestand wissen. Een gewist bestand te-rugzetten. Een bestand definitief verwijderen.

Prullenbak.

4.2.2.15 Een bestandenlijst opvragen volgens bepaaldecriteria.

U Criteria zoals bepaalde volgorde,bepaalde selectie.

4.2.2.16 Een bestand waarvan (een deel van) de naamgekend is, zoeken.

U Bestand zoeken.

4.2.2.17 De betekenis van * als jokerteken kennen. U Jokerteken.4.2.2.18 Weten dat in bepaalde omstandigheden niet

alle mappen, toepassingen en bestanden voorelke gebruiker toegankelijk zijn. Correctreageren op boodschappen dienaangaande.

4.2.3 Toepassingsprogrammatuur

4.2.3.1 Algemeenheden toepassingsprogrammatuur

4.2.3.1.1 Enkele typische toepassingsprogramma'snoemen en hun toepassingsdomeinomschrijven.

Soorten toepassingsprogrammatuur.

��


26

4.2.3.1.2 Zoeken en manueel of automatisch vervangenin een bestand.

Zoeken en vervangen.

4.2.3.1.3 Zich bewust zijn van de risico’s verbonden aanautomatisch zoeken en vervangen.

U

4.2.3.1.4 Een printer selecteren.4.2.3.1.5 Een afdrukvoorbeeld bekijken en beoordelen. U Afdrukvoorbeeld.4.2.3.1.6 Een bestand vanuit een toepassing geheel of

gedeeltelijk afdrukken. Het verloop van de druk-opdracht opvolgen. Een drukopdrachtannuleren en verwijderen.

U Afdrukken.Afdrukbeheer.

4.2.3.1.7 Werken met verschillende soorten toepassin-gen die gelijktijdig open zijn. Gegevens via ko-piëren (of knippen) en plakken overbrengenvan de ene toepassing naar de andere.

Knippen en plakken.

4.2.3.1.8 De betekenis van standaardinstellingen kennen,het belang ervan inzien en illustreren met voor-beelden in de gekozen programmatuur.

Standaardinstellingen.

4.2.3.1.9 Het concept cliënt/servertoepassing inalgemene bewoordingen omschrijven.

Bijvoorbeeld aan de hand van eenwebbrowser en een webserver.

4.2.3.2 Tekstverwerking

4.2.3.2.1 Enkele belangrijke opmaakkenmerken op hetniveau van teken, alinea en pagina kennen enherkennen, en deze vlot en efficiënt toewijzenen ongedaan maken. De opmaak van eentekstfragment kopiëren.

U Onder meer:• instelling van marges en tabulatie,• superschrift, subschrift,• opsomming,• paginanummering, kop- en voet-

teksten,• afdrukstand.

4.2.3.2.2 Weten wat een opmaakprofiel is en een be-staand opmaakprofiel gebruiken.

U Opmaakprofiel.

4.2.3.2.3 Beperkte aanpassingen doorvoeren aan eenopmaakprofiel.

4.2.3.2.4 Het nut inzien van modeldocumenten en eenbestaand modeldocument hanteren.

Modeldocument.

4.2.3.2.5 Inzicht hebben in het splitsen of samenhoudenvan tekst-entiteiten.

Soorten koppeltekens, spaties,eindemarkeringen.

4.2.3.2.6 Tekstfragmenten in een document zoeken eneventueel vervangen. Zich bewust zijn van derisico’s verbonden aan automatisch zoeken envervangen.

U Zoeken en vervangen (manueel enautomatisch).

4.2.3.2.7 Tabellen creëren en elementaire bewerkingener op uitvoeren.

U Onder meer:• een tabel creëren,• opmaakkenmerken van een cel

wijzigen,• rijen en kolommen toevoegen en

verwijderen,• hoogte en breedte aanpassen.

4.2.3.2.8 Een grafiek of (deel van een) rekenblad in eentekst inlassen en eenvoudige aanpassingenaan de lay-out aanbrengen.

U Onder meer:• vergroten, verkleinen, verplaatsen,• tekstomloop aanpassen.

4.2.3.2.9 Spellingcontrole toepassen, de aanwijzingeninterpreteren en zo nodig verbeteringenaanbrengen. Weten wat grammaticale controleen automatische tekstcorrectie doen.

U Spellingcontrole.Grammaticale controle.Automatische tekstcorrectie.

4.2.3.2.10 Een bestaand document aanpassen op basisvan opgedragen correcties.

4.2.3.2.11 Efficiënt, correct en taakgericht de aangeleerdetechnieken toepassen in één of meerrealistische voorbeelden.

Een document invoeren, structureren,aanpassen, opmaken, afdrukken.

��


27

4.2.3.3 Rekenblad

4.2.3.3.1 De belangrijkste structuurelementen van eenwerkmap kennen en hanteren.

U Werkblad. Cel, bereik, rij, kolom.Actief structuurelement. Celadres(celverwijzing).

4.2.3.3.2 De cursor efficiënt naar de gewenste celverplaatsen. Structuurelementen vlot enefficiënt selecteren.

U Cursorverplaatsing. Selecteren.

4.2.3.3.3 Rijen en kolommen invoegen en verwijderen. U Invoegen en verwijderen.4.2.3.3.4 Verschillende gegevenstypes herkennen en ef-

ficiënt invoeren en wijzigen. Verschillende no-tatievormen toepassen op een cel of een groepcellen.

U Getal, tekst, datum.Decimale notatie met bepaald aantalcijfers na de komma.

4.2.3.3.5 Het onderscheid toelichten tussen de inhoudvan een cel en het weergegeven resultaat.

U Inhoud versus weergave.

4.2.3.3.6 De belangrijkste structuurelementen efficiëntopmaken.

U Bijvoorbeeld:• lettertype en lettergrootte,• vet, cursief,• verschillende vormen van uitlijning,• kolombreedte en rijhoogte

aanpassen.4.2.3.3.7 Cellen automatisch vullen met een

opeenvolgende reeks waarden.U Automatisch vullen.

4.2.3.3.8 Een formule opstellen en correct en efficiënt in-voeren.

U Formules en operatoren. Relatieveen absolute celverwijzing.

4.2.3.3.9 Cellen en groepen van cellen efficiënt kopiëren,verplaatsen, wissen en verwijderen.

U Kopiëren, verplaatsen, wissen enverwijderen.

4.2.3.3.10 Enkele belangrijke standaardfuncties kennenen gebruiken.

U Onder meer som, gemiddelde,aantal, als.

4.2.3.3.11 Een aantal rijen sorteren in oplopende ofaflopende volgorde.

U Sorteren.

4.2.3.3.12 De paginaopmaak instellen en wijzigen. Koptekst, voettekst, paginanummer.4.2.3.3.13 Een grafische voorstelling maken van (een deel

van) een werkblad.U Enkele soorten grafische voorstellin-

gen, bijvoorbeeld staafdiagram, cir-keldiagram, lijndiagram.Opmaak van de grafische voor-stelling.

4.2.3.3.14 Voor een bepaalde dataset de meest geschiktegrafische voorstelling kiezen.

Bijvoorbeeld tussen staaf-, cirkel- enlijndiagram.

4.2.3.3.15 Het nut omschrijven van grafischevoorstellingen bij het analyseren eninterpreteren van gegevens en enkelevoorbeelden geven.

4.2.3.3.16 Navigeren tussen verschillende werkbladenbinnen één werkmap.

U


Van een gegeven eenvoudig pro-bleem een analyse maken, deoplossing onder de vorm van eenwerkblad invoeren, een grafischevoorstelling maken, het resultaatafdrukken, bewaren en interpreteren.

4.2.3.4 Gegevensbeheer

4.2.3.4.1 De belangrijkste structuurelementen van eendatabank kennen en hun functie omschrijven.

Databank. Relatie. Tabel. Formulier.Rapport. Query.

4.2.3.4.2 Het begrip tabel en de belangrijkste structuur-elementen ervan omschrijven en hanteren.

U Tabel, record (rij), veld (kolom).

��


28

4.2.3.4.3 De belangrijkste gegevenstypes kennen en ge-bruiken.

U Onder meer tekst, getal, datum,logisch.

4.2.3.4.4 Enkele eigenschappen van velden kennen,interpreteren en aanpassen. Betekenisvolleveldnamen hanteren.

U Onder meer veldlengte, toegelatenwaarden.

4.2.3.4.5 Een primaire sleutel definiëren. U Primaire sleutel.4.2.3.4.6 Een tabel ontwerpen voor een eenvoudige, wel-

omschreven probleemstelling. Een bestaandetabel aanpassen.

U Tabelontwerp.

4.2.3.4.7 Efficiënt navigeren in een tabel. De gegevens ineen tabel raadplegen en interpreteren.

U

4.2.3.4.8 Een rij opzoeken op basis van een bepaald ge-geven of een combinatie van gegevens.

U Zoeken.

4.2.3.4.9 Eenvoudige logische uitdrukkingen opbouwen. U De logische operatoren EN, OF,NIET.

4.2.3.4.10 Rijen volgens een gegeven volgorde rangschik-ken.

U Rangschikken.

4.2.3.4.11 Op basis van een gegeven informatiebehoefteeen gegevensbank bevragen en de gegevensrangschikken.

U Filter. Selectiequery.

4.2.3.4.12 Een tabel updaten. U Records (rijen) aanpassen,toevoegen of verwijderen.

4.2.3.4.13 Gegevens groepsgewijze in een tabel wijzigenof eruit verwijderen.

U Actiequery.

4.2.3.4.14 De functie van een formulier toelichten. Een be-staand formulier gebruiken. Weten hoe aan-passingen aan een bestaand formulier doorge-voerd worden.

U Formulier.

4.2.3.4.15 Een nieuw formulier ontwerpen aan de handvan een wizard.

U Formulierontwerp.

4.2.3.4.16 De functie van een rapport toelichten. Een be-staand rapport gebruiken. Weten hoe aan-passingen aan een bestaand rapportdoorgevoerd worden.

U Rapport.

4.2.3.4.17 Een nieuw rapport ontwerpen aan de hand vaneen wizard.

U Rapportontwerp.

4.2.3.4.18 Relaties tussen twee of meer tabellen begrijpenen aan de hand van een eenvoudig, gegevenvoorbeeld toelichten. Het begrip relationeledatabank toelichten.

U Relaties. Relationele databank.Refererende sleutel.

4.2.3.5 Presentaties

4.2.3.5.1 Verschillende vormen van schermopbouw ineen presentatie gebruiken.

U Onder meer titel, opsomming,genummerde lijst, grafische voorstel-ling.

4.2.3.5.2 In een bestaande presentatie dia's tussen-voegen, verwijderen, verplaatsen en dupliceren.

U Tussenvoegen, verwijderen,verplaatsen en dupliceren.

4.2.3.5.3 De vormelijke componenten van de presentatiekiezen, opmaken en aanpassen.

U Lettertype, achtergrond,opsommingstekens.

4.2.3.5.4 Ontwerpsjablonen gebruiken en aanpassen. U Ontwerpsjablonen.4.2.3.5.5 Spontaan en op sobere en functionele wijze

gebruik maken van de mogelijkheden die hetpakket biedt.

U Onder meer beeldopbouw, dia-over-gangen, animatie-effecten.

4.2.3.5.6 Grafische vormen toevoegen (pijl, cirkel ...). U Grafische vormen.4.2.3.5.7 Statische objecten invoegen. U Bijvoorbeeld afbeelding of tabel.4.2.3.5.8 Hyperlinks toevoegen aan een presentatie. Hyperlinks.4.2.3.5.9 De presentatie op verschillende wijzen

afdrukken.U Hand-outs.

��


29

4.2.3.5.10 Een presentatie voorwaarts en achterwaartsdoorlopen op het scherm. Een automatischdoorlopende presentatie maken.

U Presenteren.

4.2.3.5.11 Vuistregels hanteren met betrekking tot hetmaken van een goede presentatie.

Bijvoorbeeld lettertype enlettergrootte, aantal woorden perregel en per scherm, geen toeters enbellen.


Een esthetisch verantwoorde, sobere,functionele en doeltreffendepresentatie.

4.2.3.6 Communicatie met de buitenwereld

4.2.3.6.1 Het begrip Internet en enkele mogelijkhedenervan toelichten.

U Internet.Bijvoorbeeld videoconferentie,telewerken, telebankieren.

4.2.3.6.2 De functie van een dienstenleverancier (pro-vider) toelichten. Enkele voorbeelden vanInternetdiensten beschrijven.

U Provider.Bijvoorbeeld www, e-mail, ftp, irc.

4.2.3.6.3 De belangrijkste elementen van een e-mailbericht kennen en hun functie omschrijven.

U Onder meer aangehecht bestand.

4.2.3.6.4 Taakgericht werken met e-mail. U Onder meer• doorsturen,• verwijderen.

4.2.3.6.5 Werken met aangehechte bestanden. U Onder meer• een aangehecht tekstbestand

openen en afdrukken,• een bestand aan een e-mailbericht

hechten en verzenden.4.2.3.6.6 Weten hoe een e-mailadresboek wordt samen-

gesteld en actueel gehouden.U E-mailadresboek.



4.3.1.1 De sleutelvaardigheden en attitudes opgesomd onder punt 4.2.1 zijn fundamenteel. Ze dienente worden nagestreefd tijdens elke les betreffende programmatuur.

4.3.1.2 Bij het werken met de gebruikersinterface moet efficiëntie worden nagestreefd; dit kanbijvoorbeeld gebeuren door in elke situatie te opteren voor de handigste interactievorm (bij-voorbeeld muisbeweging, snelmenu, pictogram, knop, menu, sneltoets ...).


4.3.2.1 Vele vaardigheden die verworven worden bij het werken met systeemprogrammatuur, kunnenzonder meer worden overgedragen naar het werken met toepassingsprogrammatuur. Deleraar moet deze transfer uitdrukkelijk nastreven.


4.3.3.1 Tekstverwerking is meer dan het invoeren van tekens en het manipuleren van toetsen. Eengoede beheersing van een tekstverwerkingspakket vergt heel wat inzicht. Precies dat inzichtmoet het voorwerp zijn van inoefening en evaluatie. Gezien de beperkte klaviervaardigheidvan de leerlingen verdient het aanbeveling te zoeken naar oefeningen die met een minimumaan in te tikken tekst een maximum aan kennis en vaardigheden vergen.

��


30

4.3.3.2 De nadruk moet liggen op het leren oplossen van problemen met behulp van toepas-singsgerichte softwarepakketten. De laatste doelstelling van de leerplanonderdelen Tekst-verwerking (4.2.3.2.11), Rekenblad (4.2.3.3.17) en Presentaties (4.2.3.5.12) kan daaromsteeds als een synthese van alle voorgaande probleemoplossende doelstellingen geïn-terpreteerd worden.

4.3.3.3 Het is didactisch gezien zeer waardevol om het efficiënt, correct en taakgericht toepassen vande aangeleerde technieken in één of meer realistische voorbeelden te realiseren in samen-werking met andere vakken. Het realistisch werken met tekstverwerking kan bijvoorbeeldingeoefend worden via opdrachten in het kader van andere vakken (verslagen,boekbesprekingen, papers ...). Het realistisch werken met een rekenblad kan bijvoorbeeldingeoefend worden via opdrachten in het kader van vakken zoals economie, wiskunde ofwetenschappen. Het realistisch werken met een pakket voor gegevensbeheer kanbijvoorbeeld ingeoefend worden via opdrachten in het kader van vakken zoals aardrijkskundeen geschiedenis. Het realistisch werken met een presentatiepakket kan bijvoorbeeldingeoefend worden via spreekbeurten. Internettoepassingen komen in aanmerking voor allevakken.

4.3.3.4 Door in het kader van andere vakken concrete toepassingen van softwarepakketten uit tewerken met realistische voorbeelden, winnen deze toepassingen aanzienlijk aanrealiteitswaarde. Dergelijke vakoverschrijdende ICT-integratie moet uitdrukkelijk nagestreefdworden. Vanzelfsprekend impliceert dit een intense vakoverschrijdende samenwerking tussende betrokken leerkrachten. De werkzaamheden van de leerlingen kunnen dan zowel binnenhet vak Informatica als binnen het andere vak geëvalueerd worden.

4.3.3.5 Het probleemoplossend werken met software wordt niet bevorderd door de leerlingen kant-en-klare oplossingen te laten invoeren. De leerlingen moeten zelf een analyse maken van (meest-al eenvoudige) problemen en uitzoeken op welke manier de oplossing gerealiseerd moet wor-den. Bij het taakgericht werken met software moet daarom voortgebouwd worden op deverworvenheden van het leerplanonderdeel Ontwerpen en beschrijven van oplossingen(Hoofdstuk 3).

4.3.3.6 De transfer van de aangeleerde vaardigheden van de ene toepassing naar de andere en vanhet ene softwarepakket naar het andere moet expliciet worden nagestreefd.

��

Informatica ASO 2e graad5 – Maatschappelijk-ethische aspecten Alle studierichtingen

31

5 MAATSCHAPPELIJK-ETHISCHE ASPECTEN

5.1 Beginsituatie

In de eerste graad zijn de leerlingen via het raamplan Informatie- en communicatietechnologie in zeerbeperkte mate in contact gekomen met attitudes met betrekking tot maatschappelijk-ethische aspecten vanICT.

Gezien hun leeftijd hebben de leerlingen meestal een beperkte belangstelling voor maatschappelijk-ethische problemen. Toch is het wenselijk hen geleidelijk aan gevoelig te maken voor dergelijke problema-tieken, ook binnen de informatica. Dit gebeurt bij voorkeur aan de hand van concrete situaties die verbandhouden met de leerinhouden, met de actualiteit of met de leefwereld van de leerlingen.


5.2.1 Alert zijn voor het feit dat ontwikkelingen binnenICT een maatschappelijk-ethische dimensiekunnen inhouden.

U Maatschappelijk-ethische aspectenvan ICT.

5.2.2 Bij de verwerking van persoonsgegevensrespect opbrengen voor de persoonlijke le-venssfeer. Een kritische reflex ontwikkelen tenaanzien van de verzameling en het gebruik vanpersoonsgegevens door derden.

U Persoonlijke levenssfeer.

5.2.3 Een correcte houding ontwikkelen ten aanzienvan de auteursrechtelijke aspecten vansoftware en van digitaal tekst-, beeld- engeluidsmateriaal.

U Auteursrechtelijke aspecten, ondermeer op het Internet.

5.2.4 Bewust streven naar maatschappelijk-ethischcorrect handelen inzake informaticaproblema-tieken in de eigen leefwereld.

Bijvoorbeeld inzake virus-verspreiding, illegaal binnendringenin gegevensbanken, inzage in per-soonsgegevens.

5.2.5 Alert zijn voor de milieu-effecten van compu-tergebruik en spontaan voorzorgsmaatregelennemen.

U Bijvoorbeeld beperking papier- eninkt- of tonerverbruik, afdrukvoor-beeld op het scherm,energiebesparende functies vanapparaten, recycleren van pc’s, prin-ters en toners.

5.2.6 Bereidheid ontwikkelen om op eigen initiatief le-venslang bij te leren en op de hoogte te blijvenvan nieuwe ontwikkelingen.

U Levenslang leren.


5.3.1 De leraar verweeft deze leerplandoelstellingen met de overige leerplandoelstellingen, bijvoor-beeld naar aanleiding van het actualiteitsgebeuren.

5.3.2 In de tweede graad zijn de leerlingen te jong om 'grote' maatschappelijke problemen in hun ge-heel te bevatten. Men zal meer succes boeken met het aanbrengen van een ethische in-valshoek bij kleine, compacte probleemstellingen. Geschikte gelegenheden doen zich vaakvoor naar aanleiding van krantenartikels over actuele gebeurtenissen of evoluties.

5.3.3 Bij de introductie van een nieuwe technologie in de maatschappij (bijvoorbeeld chipkaart,MMS, WAP, cd’s aankopen op het Internet, leerlingenregistratie via magneetkaart) kan deleraar de leerlingen leren op een rationele manier de voordelen af te wegen tegen de nadeligeeffecten ervan en zich zo een evenwichtig oordeel te vormen.

��

Informatica ASO 2e graad6 – Evaluatie Alle studierichtingen

32

6 EVALUATIE

6.1 Men dient het evalueren van encyclopedische kennis zoveel mogelijk te vermijden. Het over-dreven gebruik van cognitieve reproductievragen moet derhalve vermeden worden.

6.2 Bij de lessen Informatica moet de docerende stijl meer en meer wijken voor het optreden vande leraar als coach terwijl de leerlingen de vaardigheden en de attitudes in de praktijk achterde computer verwerven. De evaluatie van de verwerving van de vaardigheden en de attitudesmoet hier dan ook op afgestemd zijn. Het heeft derhalve geen zin dergelijke vaardigheden enattitudes op een zuiver theoretische wijze te bevragen.

6.3 De leerlingen moeten zoveel mogelijk gelegenheid krijgen praktijkervaring op te bouwen. Hunvorderingen bij de ontwikkeling van deze vaardigheden en attitudes worden daarom bijvoorkeur via permanente of gespreide observatie en evaluatie vastgesteld. Daarnaast biedenregelmatig georganiseerde testen de gelegenheid na te gaan in hoeverre de leerlingen deverschillende leerplandoelstellingen als een samenhangend geheel verworven hebben.

6.4 Bij permanente evaluatie dient de leraar vooraf aan de leerlingen mee te delen op welke vaar-digheden en attitudes ze geëvalueerd zullen worden.

6.5 Procesevaluatie primeert op productevaluatie. Daarom beperkt men zich niet tot het verbete-ren en beoordelen van het eindresultaat. De wijze waarop de oefeningen aangeboden wordenen de evaluatie gericht is, moet het mogelijk maken het inzichtelijk werken zo optimaal mo-gelijk te beoordelen. Belangrijk is in elk geval dat niet enkel het resultaat meetelt, maar vooralde manier waarop het resultaat bereikt werd.

6.6 Het leerplan schrijft bij het taakgericht werken met softwarepakketten voor dat de leerlingenmoeten leren spontaan gebruik te maken van beschikbare documentatiebronnen (ingebouwdehulp, BIN-voorschriften, leerboek, softwarehandleiding, eigen notities. Hieruit volgt dat dezedocumentatiebronnen ook bij de evaluatie van deze leerplandoelstellingen beschikbaar zijnvoor de leerlingen.

6.7 Tot de leerlingendocumenten die bewaard moeten worden met het oog op een schooldoorlich-ting door de onderwijsinspectie behoren ook de werkstukken die een leerling op diskette of opeen andere gegevensdrager realiseert. Concreet betekent dit dat van alle regelmatige leerlin-gen alle werkstukken (zowel op papier als in digitale vorm) bewaard moeten worden die(mede) de basis gevormd hebben voor de studiebekrachtiging en dat van 3 regelmatigeleerlingen naar keuze per leerjaar en per structuuronderdeel álle werkstukken bewaardmoeten worden. De bewaringsduur van de werkstukken is beperkt tot het lopend schooljaar enhet vorig schooljaar. Vanzelfsprekend dient de school er eveneens voor te zorgen dat debewaarde werkstukken achteraf nog gelezen kunnen worden, ook indien de school over-gestapt is op andere computersystemen, gegevensdragers of softwarepakketten.

6.8 Voor het Vlaams ICT-attest (VIA, zie blz. 13) vindt geen afzonderlijke evaluatie plaats. Leerlin-gen die in het 2e leerjaar van de 2e graad ASO, KSO of TSO slagen voor het vak Informatica,krijgen het VIA automatisch. Vermits de VIA-doelstellingen pas vanaf 1 september 2003 inge-voerd worden in het 1e leerjaar van de 2e graad, zullen in de tweede graad de eerste VIA’s op30 juni 2005 uitgereikt worden. Leerlingen die niet slagen voor het vak Informatica kunnen inde loop van de 3e graad het VIA vooralsnog halen via het checklist-principe.

��

Informatica ASO 2e graad7 – Minimale materiële vereisten Alle studierichtingen

33

7 MINIMALE MATERIËLE VEREISTEN

7.1 Software

7.1.1 Het leerplan legt geen specifieke softwarepakketten op. De gebruikte softwarepakketten moe-ten toereikend zijn om de leerplandoelstellingen en -inhouden te realiseren, ze moeten vol-doende actueel zijn en bij voorkeur overeenstemmen met de algemeen gangbare software. Dekeuze voor bepaalde pakketten wordt gemaakt in onderling overleg binnen het lerarenteam,met inbegrip van de leraren verantwoordelijk voor de integratie van de informatica binnenandere vakken in de eerste, de tweede en de derde graad.

7.1.2 Voor het leerplanonderdeel Systeemprogrammatuur (paragraaf 4.2.2) dient men te werkenmet een besturingssysteem dat voorzien is van een grafische gebruikersinterface.

7.1.3 Voor het leerplanonderdeel Toepassingsprogrammatuur (paragraaf 4.2.3) dient men tewerken met een softwarepakket dat algemeen verspreid is in kantooromgevingen.

7.1.4 Voor het leerplanonderdeel Een oplossing ontwerpen en beschrijven met behulp van eenontwikkelomgeving (hoofdstuk 3.2.3) dient men een geschikte didactisch verantwoorde ont-wikkelomgeving te hanteren, namelijk ofwel een eenvoudige contextvrije ontwikkelomgeving(variant A) ofwel een objectgeoriënteerde ontwikkelomgeving (variant B).

7.2 Apparatuur

7.2.1 De computerklas moet uitgerust zijn met een voldoende aantal computers die geschikt zijnvoor de gebruikte software en die bij voorkeur aangesloten zijn op een servergestuurd net-werk. De te behandelen randapparatuur dient aanwezig te zijn. Tevens dienen de leerlingentoegang te hebben tot printerfaciliteiten met een aanvaardbare snelheid.

7.2.2 De aanwezigheid van een projectiesysteem voor computerbeelden of van een softwarematigsysteem voor het doorgeven van schermbeelden wordt sterk aanbevolen.

7.2.3 Voor alle leerplanonderdelen waarbij aan de computer praktijkervaring met software nage-streefd wordt (hoofdstukken 3 en 4), neemt per pc bij voorkeur slechts één leerling plaats. Ingeen enkel geval mogen meer dan 2 leerlingen plaatsnemen achter één pc.

7.2.4 Indien tijdens de informaticalessen in een computerklas van normale afmetingen meer dan 16leerlingen of meer dan 16 pc's onder begeleiding van één leraar aanwezig zijn, is het nietmogelijk deze leerlingen op een aanvaardbare wijze effectief te begeleiden bij het gebruik vansysteem- of toepassingssoftware of bij het probleemoplossend werken, hen te stimuleren totzelfwerkzaamheid, hen permanent te evalueren en een goede veiligheidssituatie tegaranderen.

7.2.5 De wettelijke ergonomische vereisten voor het werken met computers worden beschreven inhet KB van 27 augustus 1993 betreffende Het werken met beeldschermapparatuur (BS van7 september 1993) en in de Vijfde Bijzondere Richtlijn van de Raad van de Europese Ge-meenschappen (90/270/EEG d.d. 29 mei 1990).

��

Informatica ASO 2e graad7 – Minimale materiële vereisten Alle studierichtingen

34

7.3 Infrastructurele vereisten

7.3.1 Alle computers in de computerklas moeten tijdens de informaticales tegelijkertijd toegang kun-nen krijgen tot een performante Internetaansluiting (bij voorkeur breedband).

7.3.2 In het klaslokaal moet in voldoende ruimte voorzien worden voor de leerlingen om in deanalyse- en ontwerpfase op papier en met documentatie te werken, en voor de leraar om zichvlot tussen de werktafels te bewegen.

��

Informatica ASO 2e graad8 – Bibliografie Alle studierichtingen

35

8 BIBLIOGRAFIE

In de handel zijn talloze werken over computers, computertoepassingen, programmatuur e.d. te verkrijgen.Deze werken zijn vaak in het Nederlands en van goede kwaliteit. Aangezien een literatuurlijst informaticazeer snel veroudert, worden hier geen concrete boeken vermeld.

Voor software kan men zowel terugvallen op de oorspronkelijke handleidingen bij de pakketten als ophandboeken, beginnerscursussen en naslagwerken die door derden worden geproduceerd. Toch geldt hiereen waarschuwing. Deze boeken zijn geschreven met het oog op het (meestal zeer grondig) aanleren vaneen softwarepakket. Het leerplan heeft echter andere doelstellingen, namelijk het leren probleemoplossenden taakgericht werken met softwarepakketten. Bij het hanteren van de documentatie dient de leraar voor ditonderscheid op zijn hoede te zijn.

Op de websites van het VVKSO (http://www.vsko.be/vvkso/) en van de diocesane begeleidingsdienstenvindt men uitgebreide informatie over didactische aspecten van het vak Informatica en de toepassing ervanbinnen andere vakken.

��

��INFORMATICA

2e graad KSO-TSO – BasisvormingAlle studierichtingen behalve

Handel, Handel-talen en Toerisme

1e leerjaar – 1 uur/week2e leerjaar – 1 uur/week

In voege vanaf 1 september 2003

D/2003/0279/028

��

��

Informatica KSO-TSO – 2e graad – Alle studierichtingenInhoud behalve Handel, Handel-talen, Toerisme

39

INHOUD

INHOUD . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39

INLEIDING . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41

HET VLAAMS ICT-ATTEST (VIA) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45

1 ALGEMENE DOELSTELLINGEN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47

2 KENNISMAKING MET COMPUTERS EN NETWERKEN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48

2.1 Beginsituatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 482.2 Leerplandoelstellingen – Leerinhouden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 482.2.1 Gegevens, gegevensverwerking, informatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 482.2.2 Het computersysteem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 482.2.3 Werking van de systeemeenheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 482.2.4 Opslag van gegevens . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 492.2.5 Invoer en uitvoer van gegevens . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 492.2.6 Netwerken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 492.2.7 Evolutie van computerapparatuur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 492.3 Pedagogisch-didactische wenken en didactische middelen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50

3 ONTWERPEN EN BESCHRIJVEN VAN OPLOSSINGEN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51

3.1 Beginsituatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 513.2 Leerplandoelstellingen – Leerinhouden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 513.2.1 Een oplossing ontwerpen en beschrijven:


toepassingsgericht softwarepakket . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 523.2.3 Een oplossing ontwerpen en beschrijven met behulp van een ontwikkelomgeving . . . . . . . . 523.2.3.1 Een oplossing ontwerpen en beschrijven met behulp van een

eenvoudige, contextvrije ontwikkelomgeving . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 523.2.3.2 Een oplossing ontwerpen en beschrijven met behulp van een

objectgeoriënteerde ontwikkelomgeving . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 523.3 Pedagogisch-didactische wenken en didactische middelen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 533.3.1 Een oplossing ontwerpen en beschrijven:


toepassingsgericht softwarepakket . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 533.3.3 Een oplossing ontwerpen en beschrijven met behulp van een ontwikkelomgeving . . . . . . . . 55

Een oplossing ontwerpen en beschrijven met behulp van eeneenvoudige, contextvrije ontwikkelomgeving . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55Een oplossing ontwerpen en beschrijven met behulp van eenobjectgeoriënteerde ontwikkelomgeving . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55

��

Informatica KSO-TSO – 2e graad – Alle studierichtingenInhoud behalve Handel, Handel-talen, Toerisme

40

4 TAAKGERICHT WERKEN MET SOFTWAREPAKKETTEN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56

4.1 Beginsituatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 564.2 Leerplandoelstellingen – Leerinhouden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 564.2.1 Sleutelvaardigheden en -attitudes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 564.2.2 Systeemprogrammatuur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 574.2.3 Toepassingsprogrammatuur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 574.2.3.1 Algemeenheden toepassingsprogrammatuur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 574.2.3.2 Tekstverwerking . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 584.2.3.3 Rekenblad . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 594.2.3.4 Gegevensbeheer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 594.2.3.5 Presentaties . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 604.2.3.6 Communicatie met de buitenwereld . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 614.3 Pedagogisch-didactische wenken en didactische middelen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 614.3.1 Sleutelvaardigheden en -attitudes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 614.3.2 Systeemprogrammatuur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 614.3.3 Toepassingsprogrammatuur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61

5 MAATSCHAPPELIJK-ETHISCHE ASPECTEN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63

5.1 Beginsituatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 635.2 Leerplandoelstellingen – Leerinhouden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 635.3 Pedagogisch-didactische wenken en didactische middelen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63

6 EVALUATIE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64

7 MINIMALE MATERIËLE VEREISTEN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65

7.1 Programmatuur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 657.2 Apparatuur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 657.3 Infrastructurele vereisten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65

8 BIBLIOGRAFIE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66

��

Informatica KSO-TSO – 2e graad – Alle studierichtingenInleiding behalve Handel, Handel-talen, Toerisme

41

INLEIDING

Het onderhavige leerplan wordt vanaf 1 september 2003 progressief ingevoerd in alle studierichtingen vande 2e graad KSO en TSO (behalve in de TSO-studierichtingen Handel, Handel-talen en Toerisme) en ver-vangt het leerplan AV Informatica (D/1999/0279/023) van 1 september 1999.

De wijzigingen ten opzichte van de vorige versie situeren zich rond de volgende punten:

• De doelstellingen die deel uitmaken van het raamplan Informatie- en communicatietechnologie in deeerste graad (D/2003/0279/027), zijn geschrapt uit het leerplan Informatica in de tweede graad. In detweede graad dient men dus expliciet voort te bouwen op de vaardigheden die verworven zijn via hetraamplan van de eerste graad.

• Alle doelstellingen die deel uitmaken van het Vlaams ICT-attest (VIA, zie blz. 45) en die nog niet in deeerste graad behandeld werden, zijn letterlijk opgenomen. Dit heeft tot gevolg dat voortaan zowel hetrekenblad als gegevensbeheer behandeld moeten worden en dat het maken van presentaties toege-voegd is. De VIA-doelstellingen zijn in de lijsten gemarkeerd met een vinkje in de middelste kolom.

• Tenslotte zijn nog enkele items aangepast of geactualiseerd.

Vaardigheden en attitudes

Omwille van de zeer snelle evolutie van de informatica heeft het vanzelfsprekend geen enkele zin bij deleerlingen vaardigheden na te streven die sterk tijdsgebonden zijn. Als ze eenmaal afgestudeerd zijn enzich op de arbeidsmarkt begeven, worden ze geconfronteerd met totaal nieuwe situaties. Het kan daaromniet voldoende worden beklemtoond dat kennis, vaardigheden en attitudes nagestreefd moeten worden diezo weinig mogelijk tijds- of pakketgebonden zijn. Veel belangrijker zijn kennis, vaardigheden en attitudesdie transfereerbaar zijn naar andere situaties en contexten, en die generatief zijn, namelijk in zich het ver-mogen dragen om in nieuwe situaties nieuwe kennis, vaardigheden en attitudes te ontwikkelen. De sleutel-vaardigheden en -attitudes van punt 3.2.1 en 4.2.1 spelen daarbij een centrale rol.


In dit leerplanonderdeel is het de bedoeling dat de leerlingen leren om problemen systematisch op telossen en leren om daarbij een vaste methode te hanteren. Voor het ontwerpen en beschrijven van deoplossingen van de gestelde problemen werken de leerlingen binnen de context van toepassingsgerichtesoftware (tekstverwerking, rekenblad, gegevensbeheer, presentatie, Internet en e-mail). Hierbij staat hetinzichtelijk en efficiënt gebruik van de typische functionaliteiten van de toepassingssoftware centraal. Erworden in deze context dus geen opdrachten gecodeerd, er wordt niet met een ontwikkelomgeving of eenprogrammeertaal gewerkt (ook niet met de ontwikkelomgeving die binnen de toepassingssoftware be-schikbaar is, dus niet met VBA).

Daarnaast kunnen de leerlingen eventueel werken binnen de context van een ontwikkelomgeving. Hierbijkomen twee ontwikkelomgevingen in aanmerking:• Men werkt met een eenvoudige, contextvrije ontwikkelomgeving. In een dergelijke algoritmische

omgeving kunnen de leerlingen zich niet verliezen in de syntactische details van een programmeertaal.Men beperkt zich tot het oplossen van problemen aan de hand van algoritmen.

• Men werkt met een objectgeoriënteerde ontwikkelomgeving. Binnen deze omgeving ontwikkelen deleerlingen toepassingen in een programmeertaal. Daarbij moet men er op toezien dat het lerenprogrammeren een middel blijft (namelijk om te leren problemen systematisch op te lossen) en dat ditzeker geen doel op zich wordt. Deze benadering komt slechts voor een zeer beperkt aantalstudierichtingen in aanmerking, aangezien het leren gebruiken van een ontwikkelomgeving en van eenprogrammeertaal vrij omslachtig is.

��


42

Volgorde van de leerplanonderdelen

Het leerplan Informatica is een graadleerplan. De leerplandoelstellingen en -inhouden zijn dus nietgebonden aan een bepaald leerjaar. Voor bepaalde onderwerpen wordt zelfs aanbevolen de behandelingover beide leerjaren te spreiden, zodat de nodige verbanden gelegd kunnen worden met andereonderwerpen (bijvoorbeeld de link leggen tussen het gebruik van software en bepaalde componenten vande computer of van het netwerk, of de integratie van het probleemoplossend denken in het gebruik vantoepassingssoftware). Ook de volgorde waarin de leerplandoelstellingen en -inhouden in het leerplan voor-gesteld worden, houdt niet in dat ze in die volgorde behandeld moeten worden. Het lerarenteam legt dezevolgorde gezamenlijk vast op basis van de concrete situatie op school. Het is zeer belangrijk dat met hetoog op coördinatie de nodige afspraken worden gemaakt voor de beide leerjaren.

Mogelijke verdeling van de beschikbare lestijden

Dit schema geeft een mogelijke verdeling van de lestijden over de leerplanonderdelen voor de 2 leerjarensamen:

Leerplanonderdeel Lestijden

Kennismaking met computers en netwerken 4


• met behulp van toepassingssoftware (*)

• met behulp van een ontwikkelomgeving

Taakgericht werken met software

• Sleutelvaardigheden en -attitudes (*)

• Systeemprogrammatuur 5

• Tekstverwerking 10

• Rekenblad 12

• Gegevensbeheer 12

• Presentaties 3

• Communicatie met de buitenwereld 2

Maatschappelijk-ethische aspecten 2

Totaal 50

(*) Dit leerplanonderdeel dient geïntegreerd behandeld te worden en aan bod te komen bij allesoftwarepakketten waarmee gewerkt wordt.

Pc’s bij leerlingen thuis

Volgens de resultaten van de volkstelling van eind 2001 van het NIS (Nationaal Instituut voor de Statistiek,http://www.statbel.fgov.be) beschikte in het Vlaamse gewest 48,1 % van de huishoudens over een pc en31,0 % over een Internetaansluiting; 63,6 % van de pc’s thuis is dus van een Internetaansluiting voorzien.Eén Vlaams gezin op twee blijkt dus thuis niet over een pc te beschikken en twee Vlaamse gezinnen opdrie niet over een Internetaansluiting. Bovendien blijkt volgens vroegere enquêtes van het NIS de aan-wezigheid van een pc sterk te correleren met de inkomensklasse van het gezin: het aantal gezinnen in dehoogste inkomensgroep dat over een pc beschikte, was vijf maal groter dan het aantal gezinnen in delaagste inkomensgroep dat over een pc beschikte.

��


43

Vanzelfsprekend zijn deze gegevens voortdurend in evolutie en zal de situatie steeds gunstiger worden.Toch impliceert de maatschappelijke opdracht van de school nog steeds dat ze leerlingen die thuis geentoegang hebben tot een pc, de gelegenheid biedt buiten de lesuren voldoende praktijkervaring op te doenop een pc. Daartoe dienen een voldoende aantal pc’s in de computerklassen ook buiten de lesurengedurende een voldoende lange periode toegankelijk te zijn.

De voorkennis van de leerlingen die thuis wel toegang hebben tot een pc, beperkt zich vaak tot separatefeitenkennis of specialistische, technische kennis. Zelden is deze kennis goed gestructureerd tot een func-tioneel samenhangend en geordend geheel. In die gevallen dient de leraar bijzondere aandacht te beste-den aan het structureren van deze kennis tot een inzichtelijk geheel.

Enkele praktische afspraken met betrekking tot de leerplantekst

De minimale leerplandoelstellingen en leerinhouden zijn in romein weergegeven. De facultatieve uitbrei-dingsdoelstellingen en -leerinhouden zijn cursief afgedrukt.

Indien in de rechterkolom een lijst met leerinhouden voorafgegaan wordt door de omschrijving 'Ondermeer', dan betekent dit dat de leraar minimaal alle genoemde leerinhouden behandelt. De omschrijving‘Onder meer tekst, getal, datum, logisch’ betekent dus dat de leraar minimaal de gegevenstypes tekst,getal, datum, logisch moet uitleggen, maar dat daarnaast eventueel ook nog andere gegevenstypes aanbod kunnen komen.

Wordt de lijst met leerinhouden voorafgegaan door de omschrijving 'Bijvoorbeeld', dan betekent dit dat deleraar één of meer van de genoemde leerinhouden en/of een willekeurig aantal andere, analogeleerinhouden behandelt. De omschrijving ‘Bijvoorbeeld staafdiagram, cirkeldiagram, lijndiagram’ betekentdus dat de leraar van deze drie soorten grafische voorstellingen één, twee of drie voorstellingen magbehandelen, maar ze ook volledig mag vervangen door een willekeurig aantal andere grafische voor-stellingen (radardiagram, ringdiagram, spreiding ...).

Bij de leerplandoelstellingen (linkerkolom) verwijst de omschrijving 'spontaan' naar een attitude. Zo slaatbijvoorbeeld de leerplandoelstelling 'Gebruik maken van de beschikbare hulpmiddelen' op een vaardigheid,terwijl de leerplandoelstelling 'Spontaan gebruik maken van de beschikbare hulpmiddelen' zowel naar eenvaardigheid als naar een attitude verwijst.

De leerplancommissie

Jaak Palmans (voorzitter), Peter Buysse, Geert David, Martine De Belder, Marleen Decuyper, DannyDevriendt, Fons Heyvaert, Rik Tanghe, Jaak Stappers, Frank Van Hove, Annie Vanroose.

E-mail: [email protected]

��

��


45

HET VLAAMS ICT-ATTEST (VIA)

Omschrijving van het Vlaams ICT-attest

Het Vlaams ICT-attest (VIA) wordt uitgereikt aan leerlingen die op het einde van de tweede graad (ASO,KSO, TSO) een basispakket van ICT-kennis, -vaardigheden en -attitudes verworven hebben. Ditbasispakket is vastgelegd in 134 doelstellingen en heeft betrekking op de volgende onderwerpen:• Computer en randapparatuur,• Besturingssysteem,• Tekstverwerking,• Rekenblad,• Gegevensbeheer,• Presentaties,• Internet,• Algemene vaardigheden en attitudes.

Deze VIA-doelstellingen zijn integraal opgesomd in de bijlage achteraan in deze brochure (blz. 67). De VIA-doelstellingen zijn hoofdzakelijk utilitair gericht, maar een aantal algemene vaardigheden en attitudes in hetlaatste hoofdstuk reiken veel verder dan het strikt utilitaire.

De VIA-doelstellingen zijn gespreid over de eerste en de tweede graad. Daartoe zijn ze letterlijkopgenomen in het raamplan Informatie- en Communicatietechnologie (eerste graad) en in het leerplanInformatica (tweede graad, ASO, KSO, TSO). De VIA-doelstellingen zijn telkens gemerkt met een U-tekenin de middelste kolom. Alle doelstellingen van het leerplan moeten echter in gelijke mate nagestreefdworden: op dit vlak is er geen onderscheid tussen de VIA-doelstellingen en de andere doelstellingen.

Het Vlaams ICT-attest heeft geen wettelijke betekenis, maar wel een groot moreel gezag, want het wordt ingelijke vorm en onder gelijke modaliteiten uitgereikt door alle onderwijsverstrekkers van het secundaironderwijs in Vlaanderen.

Uitreiking van het Vlaams ICT-attest

In het secundair onderwijs kan het Vlaams ICT-attest op twee wijzen uitgereikt worden:• leerlingen die op het einde van de tweede graad (ASO, KSO, TSO) slagen voor het leerplan van het vak

Informatica, krijgen het VIA;• leerlingen die om een of andere reden bij het voltooien van de tweede graad (ASO, KSO, TSO) het attest

niet verworven hebben, kunnen later via de checklist aantonen dat ze de doelstellingen van het VIAverworven hebben.

We lichten hierna beide procedures toe.

Uitreiking van het Vlaams ICT-attest op basis van het leerplan Informatica

Aangezien de VIA-doelstellingen deel uitmaken van het leerplan Informatica, worden leerlingen die op heteinde van het tweede leerjaar van de tweede graad slagen voor het vak Informatica, geacht ook de VIA-doelstellingen te hebben verworven.

Aan leerlingen die op het einde van het 2e leerjaar van de 2egraad ASO, KSO of TSO slagen voor het vak Informatica, wordt

derhalve automatisch het Vlaams ICT-attest uitgereikt.

��


46

Het onderhavige leerplan Informatica treedt in voege op 1 september 2003. Op 30 juni 2005 zullenderhalve de eerste leerlingen op basis van dit leerplan de tweede graad voltooien. Op dat ogenblik kunnendus ook de eerste Vlaamse ICT-attesten uitgereikt worden op basis van dit leerplan.

Het is essentieel dat het Vlaams ICT-attest voldoende geloofwaardigheid weet op te bouwen. Enkel leerlin-gen die het attest verdienen, mogen het VIA krijgen. Er moet te allen prijze vermeden worden dat scholenop het einde van de tweede graad het attest automatisch uitreiken aan alle leerlingen, los van het al danniet geslaagd zijn voor het vak Informatica.

Uitreiking van het Vlaams ICT-attest op basis van de checklist

De lijst met VIA-doelstellingen (zie bijlage blz. 67) kan tevens gehanteerd worden als een checklist op basiswaarvan leerlingen die op het einde van de tweede graad het Vlaams ICT-attest niet verworven hebben,toch het VIA kunnen behalen.

Leerlingen die hiervoor in aanmerking komen zijn bijvoorbeeld:• De leerlingen die in de tweede graad niet slagen voor het vak Informatica en dus geen VIA uitgereikt

kregen. Zij kunnen in de derde graad als het ware een herkansing krijgen en het attest behalen.• De leerplannen van een aantal studierichtingen van de derde graad bevatten verreweg de meeste VIA-

doelstellingen: dit is het geval voor TSO Boekhouden-informatica, TSO Handel, TSO Secretariaat-talen,TSO Informaticabeheer, BSO Kantoor en sommige overeenstemmende zevende jaren in BSO en TSO.Leerlingen van deze studierichtingen kunnen dus met een kleine extra inspanning vrij gemakkelijk deresterende doelstellingen verwerven. Deze leerlingen kunnen dus op het einde van het tweede leerjaarvan de derde graad het attest behalen. Dit is enkel van toepassing voor 30 juni 2003, 2004, 2005 en2006; vanaf 30 juni 2007 hebben de leerlingen van het tweede leerjaar van de derde graad het VIAimmers in principe in de tweede graad verworven.

In beide gevallen stippen de betrokken leraren op de checklist de VIA-doelstellingen aan die door deleerlingen reeds verworven zijn. Eventueel kunnen zij (in het kader van de lessen Informatica of daarbuiten)ertoe bijdragen dat deze leerlingen de resterende doelstellingen verwerven. De school dient er dan op toete zien dat deze leerlingen op de resterende doelstellingen geëvalueerd worden. De leerlingen die volgensdit checklist-principe de VIA-doelstellingen verwerven, krijgen het Vlaams ICT-attest uitgereikt.

��

Informatica KSO-TSO – 2e graad – Alle studierichtingen1 – Algemene doelstellingen behalve Handel, Handel-talen, Toerisme

47

1 ALGEMENE DOELSTELLINGEN

De leerlingen

1.1 verwerven een functioneel inzicht in de computer als gegevensverwerkend systeem en alscomponent van een netwerk;

1.2 verwerven elementaire domeinspecifieke kennis uit de wereld van de ICT;

1.3 ontwikkelen hun probleemoplossend denken door oplossingen te ontwerpen en te beschrijvenmet behulp van een toepassingsgericht softwarepakket;

1.4 verwerven door praktijkervaring elementaire vaardigheid in het gebruik van de computer en desysteemprogrammatuur;

1.5 verwerven door praktijkervaring elementaire vaardigheid in het gebruik van enkele belangrijketoepassingsprogramma’s;

1.6 zien het belang in van zelfstandig werken en levenslang leren, en verwerven de eerste vaar-digheden om met behulp van ICT autonoom te werken;

1.7 ontwikkelen attitudes zoals doorzettingsvermogen, zelfredzaamheid, zin voor efficiëntie, zelfre-flectie, open ingesteldheid ten opzichte van veranderingen ... teneinde in de toekomst ook inminder vertrouwde situaties problemen met een redelijke kans op succes aan te pakken;

1.8 brengen aandacht op voor de maatschappelijk-ethische implicaties van computertoepassingenen oordelen genuanceerd over de mogelijkheden en de beperkingen van de ICT.

��

Informatica KSO-TSO – 2e graad – Alle studierichtingen2 – Kennismaking met computers en netwerken behalve Handel, Handel-talen, Toerisme

48

2 KENNISMAKING MET COMPUTERS EN NETWERKEN

2.1 Beginsituatie


Hoofdstuk 1: Kennismaking met de computerconfiguratie• Gegevensverwerking• Verwerking door de computer• Opslag door een computer• Invoer en uitvoer door een computer• Communicatie en netwerken• Een computersysteem gebruikenHoofdstuk 7: Ergonomie



2.2.1 Gegevens, gegevensverwerking, informatie

2.2.1.1 Het verband inzien tussen gegevens, gege-vensverwerking en informatie.

Gegevens, gegevensverwerking eninformatie.

2.2.1.2 De specifieke mogelijkheden en voordelen vanautomatische gegevensverwerking door middelvan een computer kennen en waarderen.

Automatische gegevensverwerkingen computer.

2.2.2 Het computersysteem

2.2.2.1 Weten dat er verschillende soorten computersbestaan en de belangrijkste kenmerken ervanomschrijven.

U Onder andere mainframe computers,pc’s, laptopcomputers.

2.2.2.2 De begrippen computersysteem, apparatuur enprogrammatuur omschrijven en hun onderlingverband toelichten.

U Computersysteem, apparatuur,programmatuur.

2.2.2.3 De belangrijkste componenten van eencomputersysteem situeren in hetgegevensverwerkend proces.

Systeemeenheid.Geheugeneenheden.Invoereenheden. Uitvoereenheden.

2.2.3 Werking van de systeemeenheid

2.2.3.1 Enkele belangrijke componenten in het inwendi-ge van een pc aanwijzen.

Onder meer hoofdkaart, processor,intern geheugen, voeding, opslag-media, uitbreidingskaarten.

2.2.3.2 De functionele samenhang tussen de belang-rijkste componenten van de systeemeenheidomschrijven en in een schema voorstellen.

Centrale verwerkingseenheid(processor), intern geheugen, invoer-eenheid, uitvoereenheid.

2.2.3.3 Het onderscheid kennen tussen RAM en ROM. U RAM, ROM.2.2.3.4 Het onderscheid kennen tussen vluchtige en

niet-vluchtige geheugentypes en weten voorwelke toepassingen ze in aanmerking komen.

Vluchtige en niet-vluchtigegeheugentypes.

2.2.3.5 Het verband leggen tussen de elementairebouwstenen van een (digitale) computer en debinaire representatie van gegevens.

Bit. Chip.

��


49

2.2.3.6 De noodzaak inzien van het gecodeerdvoorstellen van gegevens.

Gegevensrepresentatie. Byte.

2.2.3.7 De noodzaak inzien van standaardisatie bij hetgebruik van een code.

Bijvoorbeeld ASCII-code, Unicode.

2.2.3.8 Een gevolg kennen van het gebruik van eencode.

Onder meer bij het alfabetischrangschikken van gegevens.

2.2.3.9 De functie van de gegevensbus toelichten. Gegevensbus.

2.2.4 Opslag van gegevens

2.2.4.1 De betekenis van de begrippen lezen enschrijven op opslagmedia toelichten.

Lezen en schrijven.

2.2.4.2 Van enkele opslagtechnieken de fysische basis-principes kennen.

Lezen en schrijven, bijvoorbeeld opeen harde schijf, diskette, cd-rom,dvd, magneto-optische schijf.

2.2.4.3 Van enkele opslagmedia de praktische aan-wendingsmogelijkheden vergelijken op grondvan kenmerken bepaald door de onderliggendetechnologie.

Onder meer capaciteit, vluchtigheid,herschrijfbaarheid, snelheid.

2.2.5 Invoer en uitvoer van gegevens

2.2.5.1 Het begrip randapparatuur toelichten. Van debelangrijkste randapparaten de functie en hetgebruik kennen.

U Toetsenbord, muis, beeldscherm,diskettestation, harde schijf, cd-eenheid, dvd-eenheid, printer,scanner, multimedia-componenten ...

2.2.5.2 De belangrijkste mogelijkheden kennen om eenrandapparaat op de systeemeenheid aan tesluiten.

Onder meer poorten, interfaces enuitbreidingskaarten. Serieel enparallel gegevenstransport.Draadloze connectie.

2.2.5.3 Het beeldscherm instellen voor optimaal ge-bruik.

U Kantelhoek, helderheid, contrast.

2.2.6 Netwerken

2.2.6.1 Enkele voordelen en enkele risico’s noemenvan het verbinden van pc’s in een netwerk.

U Netwerken.

2.2.6.2 Het onderscheid kennen tussen lokale enwereldwijde netwerken.

U Lokale en wereldwijde netwerken.

2.2.6.3 De begrippen server en werkstationomschrijven.

U Server. Werkstation.

2.2.6.4 Enkele soorten connecties noemen en metelkaar vergelijken.

U Breedband versus smalband.

2.2.6.5 In algemene bewoordingen omschrijven hoeeen computer op een netwerk aangesloten kanworden.

Bijvoorbeeld modem, netwerkkaart,ADSL-modem, kabelmodem, switch,hub, router.

2.2.6.6 Weten dat in netwerken communicatie tussencomputers tot stand komt via een protocol.

TCP/IP. IP-adres.

2.2.7 Evolutie van computerapparatuur

2.2.7.1 Computersystemen vergelijken op basis vanenkele belangrijke kenmerken.

U Processortype, klokfrequentie,capaciteit van werkgeheugen en vanharde schijf.

2.2.7.2 Aandacht opbrengen voor de hedendaagseevolutie van computerapparatuur.

U Evolutie van computerapparatuur.

��


50


2.3.1 De leerinhouden met betrekking tot computers en netwerken vormen geen doel op zich, maardienen steeds gezien te worden in relatie tot het gebruik dat de leerlingen ervan zullen maken.De klemtoon ligt dus op functionele kennis en niet op encyclopedische kennis.

2.3.2 Het leerplanonderdeel Kennismaking met computers en netwerken wordt waar mogelijkgeïntegreerd met andere leerplanonderdelen, zodat bijvoorbeeld bij de behandeling van deprogrammatuur voldoende de band gelegd kan worden met aspecten van de apparatuur.

2.3.3 In het leerplan zijn de leerplandoelstellingen en -inhouden systematisch opgesomd. Ditbetekent niet dat deze volgorde ook vanuit didactisch standpunt de meest geschikte volgordeis. Het lerarenteam bepaalt gezamenlijk in welke volgorde de leerplanonderdelen behandeldworden.

2.3.4 Het is belangrijk dat de leerlingen een schematisch en functioneel model van de pc en zijncomponenten en van zijn plaats in het netwerk leren hanteren.

2.3.5 Het is noodzakelijk de leerstof concreet te behandelen met behulp van de computer. Bij debespreking van de bouw van de computer en de randapparatuur is de aanwezigheid van dezecomputerapparatuur onontbeerlijk. Het gebruik van multimediaal didactisch materiaal is sterkaanbevolen. Ook op diverse websites op het Internet kunnen de leerlingen veel nuttige,actuele informatie vinden. Het verdient aanbeveling dat de leerlingen zich niet beperken tot hetvergaren van informatie, maar met de aldus vergaarde informatie effectief omgaan.

2.3.6 Het leren lezen van advertenties en folders waarin computerapparatuur te koop aangebodenwordt, kan bijdragen tot de motivatie. Toch mag dit niet leiden tot het uitbenen van technischedetails.

2.3.7 Indien naast een Engelse term een correcte, gangbare Nederlandse term bestaat, dient menaan deze laatste de voorkeur te geven. Sommige Engelse termen hebben hun vaste plaats inhet Nederlands verworven. Het kan nuttig zijn van een aantal Nederlandse termen de Engelsevertaling te kennen.

��

Informatica KSO-TSO – 2e graad – Alle studierichtingen3 – Ontwerpen en beschrijven van oplossingen behalve Handel, Handel-talen, Toerisme

51

3 ONTWERPEN EN BESCHRIJVEN VAN OPLOSSINGEN

3.1 Beginsituatie

In de eerste graad hebben de leerlingen via het raamplan Informatie- en communicatietechnologie geenvaardigheden met betrekking tot het ontwerpen en beschrijven van oplossingen verworven. Sommigeleerlingen zijn wellicht zeer bedreven pc-gebruikers, bijvoorbeeld via de computer thuis, maar zeldenhanteren ze systematisch een bepaalde methode bij het oplossen van een probleem en het beschrijvenvan de oplossing. De leraar dient er daarom op toe te zien dat ook deze leerlingen de juiste methodes enattitudes verwerven en zo nodig slechte gewoontes afleren.



3.2.1.1 Een probleem analyseren met het oog op deoplossing ervan met behulp van de computer.

Probleemanalyse.

3.2.1.2 De stapsgewijze verfijning als methode vananalyse en probleemoplossing spontaan toe-passen.

Stapsgewijze verfijning. Grofstructuuren verfijningen.

3.2.1.3 Ongeacht de eenvoud of de complexiteit vaneen probleem, een analyse maken en vooraleertot het gebruik van de computer over te gaan,minimaal voor zichzelf het principe van eenoplossing formuleren.

“Eerst denken, dan doen”.

3.2.1.4 Bij de oplossing van een probleemsystematisch een aantal stappen doorlopen:• Voor een gegeven eenvoudig probleem een

nauwkeurige probleemdefinitie formuleren.Beschikbare gegevens, uit te voerenverwerking, gewenste resultaten.

• Een gegeven probleemstelling analyseren eneen oplossing bedenken.

Probleemanalyse.

• De oplossing (eventueel schematisch)beschrijven (op papier, mondeling ...).

Bijvoorbeeld in eigen woorden, meteen schets of met behulp van pseu-docode, een boomstructuur of eenstructogram.

• De oplossing invoeren in de computer entesten aan de hand van enkele testgege-vens.

• Fouten in de oplossing opsporen en deoplossing bijsturen.

Bijvoorbeeld verkeerde analyse,verkeerde invoer in het pakket,verkeerde testgegevens.

3.2.1.5 Begrippen in verband met het beschrijven vanalgoritmen herkennen en hanteren in concretesituaties.

Processor, algoritme, deelalgoritme.Abstracte opdracht, concrete op-dracht.

3.2.1.6 De drie controlestructuren kennen, gebruikenen voorstellen, bijvoorbeeld onder grafischevorm.

Controlestructuren. Opeenvolging(sequentie), keuze (selectie), be-grensde en voorwaardelijke herhaling(iteratie).

3.2.1.7 Spontaan gebruik maken van de beschikbarehulpmiddelen.

U Bijvoorbeeld ingebouwde helpfunctie,handleiding.

3.2.1.8 Zelfredzaamheid ontwikkelen teneindezelfstandig oplossingen te realiseren.

U Zelfredzaamheid.

��


52

3.2.1.9 Doorzettingsvermogen ontwikkelen bij het zoe-ken naar en realiseren van een oplossing, maarzo nodig tijdig advies vragen aan de leraar ofaan teamgenoten.

Doorzettingsvermogen. Zelfreflectie.

3.2.1.10 Tijdens het oplossingsproces kritischreflecteren op de eigen werkwijze en deze zonodig bijsturen.

Zelfreflectie.

3.2.1.11 Een kritische instelling ontwikkelen t.a.v. gege-vens en oplossingen, deze controleren en zonodig corrigeren.

U Kritische instelling.

3.2.1.12 Bij het realiseren van een oplossing defensieveoplossingswijzen nastreven en anticiperen optoekomstige evoluties in de probleemstelling.


3.2.2.1 Met behulp van toepassingsgerichtesoftwarepakketten oplossingen voorpraktijkgerichte problemen op systematischewijze beschrijven en realiseren.

3.2.2.2 Een breed gamma aan gegevens, operatoren,functies en functionaliteiten van toepassings-gerichte softwarepakketten creatief gebruikenbij probleemoplossende werkzaamheden.

Verschillende types gegevens en hunoperatoren. Logische operatoren (EN,OF, NIET) en combinaties van dezeoperatoren. Voorgedefinieerdefuncties. Ingebouwde functionaliteiten(onder meer controlestructuren).

3.2.2.3 De functionaliteiten van toepassingsgerichtesoftwarepakketten gebruiken om syntactischcorrecte uitdrukkingen te formuleren, deoplossing te testen en te verbeteren.


3.2.3.1 Een oplossing ontwerpen en beschrijvenmet behulp van een eenvoudige, contextvrije ontwikkelomgeving

3.2.3.1.1 Met een eenvoudig pakket zelf gevonden pro-bleemoplossingen invoeren.

3.2.3.1.2 Grofstructuur, verfijningen van abstracte deelal-goritmen, controlestructuren en samengesteldevoorwaarden creatief gebruiken bijprobleemoplossende werkzaamheden.

Grofstructuur, verfijningen van ab-stracte deelalgoritmen, controle-structuren en samengesteldevoorwaarden.

3.2.3.1.3 De faciliteiten van de ontwikkelomgevinggebruiken om de oplossing te testen en teverbeteren.

3.2.3.2 Een oplossing ontwerpen en beschrijvenmet behulp van een objectgeoriënteerde ontwikkelomgeving

3.2.3.2.1 Een objectgeoriënteerde ontwikkelomgevinggebruiken om de oplossing van een eenvoudigprobleem te beschrijven en te realiseren.

Objecten. Eigenschappen, methoden,gebeurtenissen.

3.2.3.2.2 De belangrijkste componenten van een object-georiënteerde ontwikkelomgeving kennen entoepassen in een oplossing: gegevenstypes,operatoren, voorgedefinieerde functies enprocedures, controlestructuren.

Gegevenstypes. Operatoren.(Combinaties van) logischeoperatoren EN, OF, NIET. Functies.Procedures. Controlestructuren.

��


53

3.2.3.2.3 De functionaliteiten van de ontwikkelomgevinggebruiken om syntactisch correct te coderen.

Syntaxis.



3.3.1.1 De basisbegrippen, sleutelvaardigheden en -attitudes opgesomd onder punt 3.2.1 zijnfundamenteel. Ze dienen te worden nagestreefd tijdens elke les betreffende het ontwerpen enbeschrijven van oplossingen. Ze zijn dus overkoepelend voor de drie leerplanonderdelen dieer op volgen (toepassingsgericht softwarepakket, eenvoudige contextvrije ontwikkelomgevingen objectgeoriënteerde ontwikkelomgeving). Vanzelfsprekend komen ze ook voortdurend aanbod in het hoofdstuk “Taakgericht werken met softwarepakketten”.

3.3.1.2 Het is de bedoeling dat de leerlingen problemen systematisch leren oplossen en daarbij eenvaste methode hanteren, namelijk de methode van de stapsgewijze verfijning. Bij hetontwerpen en beschrijven van oplossingen is het gebruik van grafische voorstellingen wen-selijk.

3.3.1.3 De probleemoplossende vaardigheden van de leerling worden niet aangescherpt doorvoorgekauwde probleemstellingen en oplossingen te presenteren. Aanvankelijk is devoorbeeldfunctie van de leraar van groot belang. De leerlingen moeten de wijze waarop deleraar systematisch problemen oplost, leren nabootsen. De leraar kan dit bevorderen door alshet ware ‘luidop na te denken’. De leerlingen moeten oplossingen gaandeweg zien ontstaanen hieraan meer en meer actief participeren. Hun zelfwerkzaamheid is van groot belang enmoet voortdurend groeien.

3.3.1.4 De oefeningen moeten systematisch uitgebouwd worden van relatief eenvoudig tot steedsmoeilijker. Bij de keuze van de oefeningen is het vanzelfsprekend van groot belang voldoenderekening te houden met het profiel van de studierichting. De leraar moet elke leerling vooruitdagingen durven stellen en hem of haar daarbij gaandeweg begeleiden. Het is niet zozeerde kwantiteit van de oefeningen die telt, wel het feit dat de leerling ze zoveel mogelijk zelf op-lost.

3.3.1.5 De leerlingen kunnen veel leren uit hun fouten, indien de leraar daar gepast op inspeelt. Zozullen de leerlingen niet gemakkelijk geneigd zijn veel energie en tijd te steken in de pro-bleemstelling en de probleemanalyse. Geconfronteerd met fouten, moet de leraar hen er opwijzen hoe bepaalde fouten vermeden kunnen worden door de probleemanalyse voldoendegrondig aan te pakken.

3.3.1.6 Het dient te worden beklemtoond dat niet zozeer het product (namelijk de ontworpenoplossing), maar wel het proces (de werkwijze van de leerlingen tijdens het zoeken naar eenoplossing) van belang is.


3.3.2.1 Dit leerplanonderdeel wordt gerealiseerd in toepassingsgerichte omgevingen zoals tekst-verwerking, rekenblad, gegevensbeheer.

3.3.2.2 In dit leerplanonderdeel streeft men de probleemoplossende vaardigheden na zonder tewerken met een ontwikkelomgeving of een programmeertaal. Het is dus niet het coderen vanopdrachten dat centraal staat, maar wel het inzichtelijk en efficiënt gebruik maken van de inge-bouwde functionaliteiten van de toepassingssoftware.

��


54

3.3.2.3 De klemtoon moet liggen op de systematische probleemoplossing. Het is dus niet debedoeling meer lestijden te besteden aan een pakket, louter met de bedoeling meercommando’s of meer menu-items aan te leren.

3.3.2.4 Er is een zeer nauwe band tussen de probleemoplossende vaardigheden en -attitudes die deleerlingen in dit leerplanonderdeel verwerven, en de leerplandoelstellingen en leerinhoudenvan het volgende leerplanonderdeel (4 Taakgericht werken met software). Beidehoofdstukken moeten in de klaspraktijk dan ook sterk verweven worden met de bedoeling deleerlingen te leren op een systematische en methodische wijze problemen aan te pakken.

3.3.2.5 Via het toepassingsgerichte pakket moet men aansluiten bij de belangstellingssfeer van deleerling. Dit gebeurt bij voorkeur via de vakken en de specialiteiten van de studierichting,waaraan men voorbeelden van oefeningen kan ontlenen. Deze benadering is bovendien bijuitstek geschikt voor vakoverschrijdende samenwerking.

3.3.2.6 Enkele voorbeelden van toepassingsgerichte probleemstellingen in tekstverwerking:• vervang in een gegeven tekst op efficiënte wijze de tekstelementen ‘2003' en ‘2004' door

respectievelijk ‘2004' en ‘2005';• verwissel in een gegeven tekst op efficiënte wijze de tekstelementen ‘inclusief’ en ‘exclu-

sief’;• vervang in een tekst op efficiënte wijze ‘An’ door ‘Anne’;• in een gegeven tekst zijn alle getallen getypt met gewone spaties als scheidingsteken;

vervang deze spaties op efficiënte wijze door vaste spaties;• ...

3.3.2.7 Enkele voorbeelden van toepassingsgerichte probleemstellingen voor een rekenblad:• bij een berekening fouten opvangen (bijvoorbeeld deling door nul) gebruik makend van de

als-functie;• voorwaardelijke opmaak toepassen;• reeksen op efficiënte wijze doorvoeren;• aan een bestaande tabel waarvan de rijen en de kolommen gesommeerd worden, een rij

(boven, midden of onder) of kolom (links, midden of rechts) toevoegen;• statistische aardrijkskundige of economische gegevens verwerken, bijvoorbeeld in grafische

vorm;• een spaarplan opstellen voor de aankoop van een bromfiets;• het opstellen van een begroting voor een studiereis, voor een klasfuif;• een tabel opstellen met de prijzen van 1, 2, 3 ... 20 consumpties van diverse dranken (bier,

cola, koffie ...) voor een fuif;• een materiaallijst voor een bepaald werkstuk, product of installatie opstellen en de kostprijs

ervan berekenen;• het samenstellen van tabellen en van grafische voorstellingen van relaties tussen fysische

of technische grootheden, bijvoorbeeld frequentie en impedantie van een kring, massa envolume van verschillende grondstoffen, draaihoek en weerstand van een potentiometer,snelheid en versnelling in functie van de tijd ...;

• het berekenen van de totale voedingswaarde van gerechten in functie van de gebruikteproducten;

• de energiewaarde van een gerecht bepalen op basis van zijn ingrediënten;• het bepalen van de optimale bemesting van een veld in functie van de samenstelling van

verschillende types kunstmest;• het bepalen van het vereiste aantal personeelsleden in functie van de bezettingsgraad van

een hotel;• het opstellen van een (al dan niet kruiselingse) omrekeningstabel tussen de koersen van

verschillende munten (EUR, USD, JPY, AUD, CAD, NZD ...);• ...

��


55

3.3.2.8 Enkele voorbeelden van toepassingsgerichte probleemstellingen voor gegevensbeheer:• een lijst maken van de namen en de leeftijden van personen op basis van een tabel met

naam, voornaam en geboortedatum;• een lijst maken van de jaarlijkse bijdrage van de leden van een sportclub op basis van hun

leeftijdscategorie (bijvoorbeeld verschillende bijdragen voor minderjarigen, volwassenen en50-plussers);

• in een tabel alle records verwijderen waarvan twee velden aan een gesteld criterium vol-doen;

• gegevens actualiseren, bijvoorbeeld op basis van een prijsaanpassing, een levering, eenverandering van leverancier;

• een lijst maken van de te bestellen goederen op basis van een minimum bestelpunt, metvermelding van het aantal te bestellen goederen om de maximum voorraad te bereiken;

• statistische aardrijkskundige of economische gegevens verwerken;• de (bestaande) gegevens van een magazijn, een veestapel, een wagenpark, een catalogus,

een vernissage ... beheren;• ...


3.3.3.1 Het ontwerpen en beschrijven van oplossingen met behulp van een ontwikkelomgeving vormtgeen verplicht onderdeel van het leerplan. In feite komt dit leerplanonderdeel enkel inaanmerking voor sommige studierichtingen in functie van het profiel en van devervolgopleiding. Het is belangrijk tevens rekening te houden met het beschikbare tijdsbestek.

3.3.3.2 Indien men opteert voor de behandeling van het ontwerpen en beschrijven van oplossingenmet behulp van een ontwikkelomgeving, kiest men ofwel voor een eenvoudige, contextvrijeontwikkelomgeving, ofwel voor een objectgeoriënteerde ontwikkelomgeving. Het is uitgeslotendat men beide benaderingen hanteert. Gezien het beschikbare tijdsbestek geniet deeenvoudige, contextvrije ontwikkelomgeving dan de voorkeur.

3.3.3.3 Het is niet noodzakelijk om dit leerplanonderdeel in alle studierichtingen met dezelfde diep-gang te behandelen. De formulering van de doelstellingen laat de leraar toe de diepgang vanhet ontwerpen en beschrijven van oplossingen te variëren in functie van de klasgroepen.

Een oplossing ontwerpen en beschrijvenmet behulp van een eenvoudige, contextvrije ontwikkelomgeving

3.3.3.4 Dit leerplanonderdeel wordt gerealiseerd in een algoritmische omgeving, waarin de leer-lingen zich niet kunnen verliezen in de syntactische details van een programmeertaal. Men be-perkt zich tot het oplossen van problemen aan de hand van algoritmen.

3.3.3.5 Indien het leerplanonderdeel aan bod komt, is het aangewezen de behandeling ervan niet uitte stellen tot het (einde van het) tweede leerjaar van de tweede graad. Het verwerven vanprobleemoplossende vaardigheden vormt immers een essentieel onderdeel van het leerplanen de leerlingen kunnen deze vaardigheden bij het gebruik van elk softwarepakket toepassen.

Een oplossing ontwerpen en beschrijvenmet behulp van een objectgeoriënteerde ontwikkelomgeving

3.3.3.6 Dit leerplanonderdeel wordt gerealiseerd in een objectgeoriënteerde ontwikkelomgeving.Binnen deze omgeving ontwikkelen de leerlingen toepassingen in een programmeertaal.

3.3.3.7 Het leren gebruiken van een ontwikkelomgeving en van een programmeertaal is vrijomslachtig. Het ligt niet voor de hand dit te realiseren binnen de beperkingen van een leerplanmet één wekelijkse lestijd. Bovendien moet men er op toezien dat het leren programmeren eenmiddel blijft (namelijk om te leren problemen systematisch op te lossen), en dat dit zeker geendoel op zich wordt.

��

Informatica KSO-TSO – 2e graad – Alle studierichtingen4 – Taakgericht werken met softwarepakketten behalve Handel, Handel-talen, Toerisme

56

4 TAAKGERICHT WERKEN MET SOFTWAREPAKKETTEN

4.1 Beginsituatie


Hoofdstuk 2: Sleutelattitudes bij het werken met softwareHoofdstuk 4: Het besturingssysteem• Organisatie van de harde schijf• Omgaan met programma’s• Omgaan met gegevensbestandenHoofdstuk 5: Tekstverwerking• Elementaire tekstverwerking• Invoer van tekst• Opmaak van tekst en figuren• Afdrukken van tekstHoofdstuk 6: Het Internet• Surfen op het Internet• E-mail


Allicht zullen sommige leerlingen thuis reeds met softwarepakketten gewerkt hebben. Vaak beperkt devoorkennis van deze leerlingen zich tot vingervlugheid met enkele van die pakketten. De leraar moet er danook op toezien dat ze de juiste vaardigheden verwerven en de juiste attitudes ontwikkelen (zie punt 4.2.1).Zo nodig moeten slechte gewoontes worden afgeleerd.



4.2.1.1 Inzicht hebben in de functionaliteit van soft-warepakketten en een verantwoorde keuzemaken uit de beschikbare software voor het ef-ficiënt realiseren van de oplossing van een ge-geven probleem.

U Functionaliteit van softwarepakketten:tekstverwerking, rekenblad,gegevensbeheer, presentatie ...

4.2.1.2 Spontaan gebruik maken van alle beschikbaredocumentatiebronnen bij de realisatie van eenoplossing.

Onder meer ingebouwde hulp, BIN-voorschriften, softwarehandleiding,leerboek, eigen notities.

4.2.1.3 Aandacht besteden aan leesbaarheid, aanuniforme, esthetisch verantwoorde endoeltreffende vormgeving en aan normering.

U Vormgeving.BIN-norm NBN Z01-002.

4.2.1.4 De gevolgen kennen van het binnendringen vanvirussen in een computersysteem, eenpreventieve houding ontwikkelen ten aanzienvan de verspreiding van virussen en weten hoegepast te reageren bij de confrontatie met eenvirus.

U Virussen.

��


57


4.2.2.1 De gelaagde structuur van de software toelich-ten en de gevolgen hiervan voor de gebruikercorrect inschatten.

BIOS. Besturingssysteem. Gebrui-kersomgeving. Toepassingsprogram-matuur.

4.2.2.2 Het verschil toelichten tussen eenbesturingssysteem en toepassingssoftware.

U Besturingssysteem versustoepassingssoftware.

4.2.2.3 De belangrijkste taken van een besturingssys-teem kennen, zijn centrale rol correct inschattenen het verband leggen met de systeemeenheid.

U Besturingssysteem.

4.2.2.4 Het belang van systeeminstellingen inzien eneenvoudige systeeminstellingen doorvoeren.

U Bijvoorbeeld:• systeemdatum of -tijd aanpassen,• schermbeveiliging instellen,• beeldschermresolutie aanpassen.

4.2.2.5 Van een gegeven computersysteem debelangrijkste kenmerken vaststellen.

U Type en versie van processor en vanbesturingssysteem, capaciteit vanwerkgeheugen en van harde schijf.

4.2.2.6 De belangrijkste componenten van degebruikersinterface kennen, gebruiken enaanpassen.

Onder meer startmenu,snelkoppeling, bureaublad, taakbalk.

4.2.2.7 Een snelkoppeling aanmaken.4.2.2.8 Efficiënt navigeren binnen de organisatiestruc-

tuur van een schijf.U

4.2.2.9 Elementaire handelingen op het niveau van eenschijf(volume) uitvoeren.

U Onder meer• de actieve schijf herkennen,• een schijf(volume) activeren,• de vrije geheugenruimte op een



U Onder meer een map activeren, creë-ren, verwijderen.


Onder meer een map kopiëren,verplaatsen, herbenoemen.

4.2.2.12 Bestandsaanduidingen interpreteren. Bestandsnaam, bestandsextensie,bestandseigenschappen,bestandspictogram.

4.2.2.13 Het verband kennen tussen debestandsextensie en de toepassing waarmeehet bestand verwerkt kan worden.

U Bestandsextensie.

4.2.2.14 Een bestand wissen. Een gewist bestand te-rugzetten. Een bestand definitief verwijderen.

Prullenbak.

4.2.2.15 Een bestandenlijst opvragen volgens bepaaldecriteria.

U Criteria zoals bepaalde volgorde,bepaalde selectie.

4.2.2.16 Een bestand waarvan (een deel van) de naamgekend is, zoeken.

U Bestand zoeken.

4.2.2.17 De betekenis van * als jokerteken kennen. U Jokerteken.4.2.2.18 Weten dat in bepaalde omstandigheden niet

alle mappen, toepassingen en bestanden voorelke gebruiker toegankelijk zijn. Correctreageren op boodschappen dienaangaande.


4.2.3.1 Algemeenheden toepassingsprogrammatuur

4.2.3.1.1 Enkele typische toepassingsprogramma'snoemen en hun toepassingsdomeinomschrijven.

Soorten toepassingsprogrammatuur.

��


58

4.2.3.1.2 Zoeken en manueel of automatisch vervangenin een bestand.

Zoeken en vervangen.

4.2.3.1.3 Zich bewust zijn van de risico’s verbonden aanautomatisch zoeken en vervangen.

U

4.2.3.1.4 Een printer selecteren.4.2.3.1.5 Een afdrukvoorbeeld bekijken en beoordelen. U Afdrukvoorbeeld.4.2.3.1.6 Een bestand vanuit een toepassing geheel of

gedeeltelijk afdrukken. Het verloop van de druk-opdracht opvolgen. Een drukopdrachtannuleren en verwijderen.

U Afdrukken.Afdrukbeheer.

4.2.3.1.7 Werken met verschillende soorten toepassin-gen die gelijktijdig open zijn. Gegevens via ko-piëren (of knippen) en plakken overbrengenvan de ene toepassing naar de andere.

Knippen en plakken.

4.2.3.1.8 De betekenis van standaardinstellingen kennen,het belang ervan inzien en illustreren met voor-beelden in de gekozen programmatuur.

Standaardinstellingen.

4.2.3.1.9 Het concept cliënt/servertoepassing inalgemene bewoordingen omschrijven.

Bijvoorbeeld aan de hand van eenwebbrowser en een webserver.

4.2.3.2 Tekstverwerking

4.2.3.2.1 Enkele belangrijke opmaakkenmerken op hetniveau van teken, alinea en pagina kennen enherkennen, en deze vlot en efficiënt toewijzenen ongedaan maken. De opmaak van eentekstfragment kopiëren.

U Onder meer:• instelling van marges en tabulatie,• superschrift, subschrift,• opsomming,• paginanummering, kop- en voet-

teksten,• afdrukstand.

4.2.3.2.2 Weten wat een opmaakprofiel is en een be-staand opmaakprofiel gebruiken.

U Opmaakprofiel.

4.2.3.2.3 Beperkte aanpassingen doorvoeren aan eenopmaakprofiel.

4.2.3.2.4 Het nut inzien van modeldocumenten en eenbestaand modeldocument hanteren.

Modeldocument.

4.2.3.2.5 Inzicht hebben in het splitsen of samenhoudenvan tekst-entiteiten.

Soorten koppeltekens, spaties,eindemarkeringen.

4.2.3.2.6 Tekstfragmenten in een document zoeken eneventueel vervangen. Zich bewust zijn van derisico’s verbonden aan automatisch zoeken envervangen.

U Zoeken en vervangen (manueel enautomatisch).

4.2.3.2.7 Tabellen creëren en elementaire bewerkingener op uitvoeren.

U Onder meer:• een tabel creëren,• opmaakkenmerken van een cel

wijzigen,• rijen en kolommen toevoegen en

verwijderen,• hoogte en breedte aanpassen.

4.2.3.2.8 Een grafiek of (deel van een) rekenblad in eentekst inlassen en eenvoudige aanpassingenaan de lay-out aanbrengen.

U Onder meer:• vergroten, verkleinen, verplaatsen,• tekstomloop aanpassen.

4.2.3.2.9 Spellingcontrole toepassen, de aanwijzingeninterpreteren en zo nodig verbeteringenaanbrengen. Weten wat grammaticale controleen automatische tekstcorrectie doen.

U Spellingcontrole.Grammaticale controle.Automatische tekstcorrectie.

4.2.3.2.10 Een bestaand document aanpassen op basisvan opgedragen correcties.


Een document invoeren, structureren,aanpassen, opmaken, afdrukken.

��


59

4.2.3.3 Rekenblad

4.2.3.3.1 De belangrijkste structuurelementen van eenwerkmap kennen en hanteren.

U Werkblad. Cel, bereik, rij, kolom.Actief structuurelement. Celadres(celverwijzing).

4.2.3.3.2 De cursor efficiënt naar de gewenste celverplaatsen. Structuurelementen vlot enefficiënt selecteren.

U Cursorverplaatsing. Selecteren.

4.2.3.3.3 Rijen en kolommen invoegen en verwijderen. U Invoegen en verwijderen.4.2.3.3.4 Verschillende gegevenstypes herkennen en ef-

ficiënt invoeren en wijzigen. Verschillende no-tatievormen toepassen op een cel of een groepcellen.

U Getal, tekst, datum.Decimale notatie met bepaald aantalcijfers na de komma.

4.2.3.3.5 Het onderscheid toelichten tussen de inhoudvan een cel en het weergegeven resultaat.

U Inhoud versus weergave.

4.2.3.3.6 De belangrijkste structuurelementen efficiëntopmaken.

U Bijvoorbeeld:• lettertype en lettergrootte,• vet, cursief,• verschillende vormen van uitlijning,• kolombreedte en rijhoogte

aanpassen.4.2.3.3.7 Cellen automatisch vullen met een

opeenvolgende reeks waarden.U Automatisch vullen.

4.2.3.3.8 Een formule opstellen en correct en efficiënt in-voeren.

U Formules en operatoren. Relatieveen absolute celverwijzing.

4.2.3.3.9 Cellen en groepen van cellen efficiënt kopiëren,verplaatsen, wissen en verwijderen.

U Kopiëren, verplaatsen, wissen enverwijderen.

4.2.3.3.10 Enkele belangrijke standaardfuncties kennenen gebruiken.

U Onder meer som, gemiddelde,aantal, als.

4.2.3.3.11 Een aantal rijen sorteren in oplopende ofaflopende volgorde.

U Sorteren.

4.2.3.3.12 De paginaopmaak instellen en wijzigen. Koptekst, voettekst, paginanummer.4.2.3.3.13 Een grafische voorstelling maken van (een deel

van) een werkblad.U Enkele soorten grafische voorstellin-

gen, bijvoorbeeld staafdiagram, cir-keldiagram, lijndiagram.Opmaak van de grafische voor-stelling.

4.2.3.3.14 Voor een bepaalde dataset de meest geschiktegrafische voorstelling kiezen.

Bijvoorbeeld tussen staaf-, cirkel- enlijndiagram.

4.2.3.3.15 Het nut omschrijven van grafischevoorstellingen bij het analyseren eninterpreteren van gegevens en enkelevoorbeelden geven.

4.2.3.3.16 Navigeren tussen verschillende werkbladenbinnen één werkmap.

U


Van een gegeven eenvoudig pro-bleem een analyse maken, deoplossing onder de vorm van eenwerkblad invoeren, een grafischevoorstelling maken, het resultaatafdrukken, bewaren en interpreteren.

4.2.3.4 Gegevensbeheer

4.2.3.4.1 De belangrijkste structuurelementen van eendatabank kennen en hun functie omschrijven.

Databank. Relatie. Tabel. Formulier.Rapport. Query.

4.2.3.4.2 Het begrip tabel en de belangrijkste structuur-elementen ervan omschrijven en hanteren.

U Tabel, record (rij), veld (kolom).

��


60

4.2.3.4.3 De belangrijkste gegevenstypes kennen en ge-bruiken.

U Onder meer tekst, getal, datum,logisch.

4.2.3.4.4 Enkele eigenschappen van velden kennen,interpreteren en aanpassen. Betekenisvolleveldnamen hanteren.

U Onder meer veldlengte, toegelatenwaarden.

4.2.3.4.5 Een primaire sleutel definiëren. U Primaire sleutel.4.2.3.4.6 Een tabel ontwerpen voor een eenvoudige, wel-

omschreven probleemstelling. Een bestaandetabel aanpassen.

U Tabelontwerp.

4.2.3.4.7 Efficiënt navigeren in een tabel. De gegevens ineen tabel raadplegen en interpreteren.

U

4.2.3.4.8 Een rij opzoeken op basis van een bepaald ge-geven of een combinatie van gegevens.

U Zoeken.

4.2.3.4.9 Eenvoudige logische uitdrukkingen opbouwen. U De logische operatoren EN, OF,NIET.

4.2.3.4.10 Rijen volgens een gegeven volgorde rangschik-ken.

U Rangschikken.

4.2.3.4.11 Op basis van een gegeven informatiebehoefteeen gegevensbank bevragen en de gegevensrangschikken.

U Filter. Selectiequery.

4.2.3.4.12 Een tabel updaten. U Records (rijen) aanpassen,toevoegen of verwijderen.

4.2.3.4.13 Gegevens groepsgewijze in een tabel wijzigenof eruit verwijderen.

U Actiequery.

4.2.3.4.14 De functie van een formulier toelichten. Een be-staand formulier gebruiken. Weten hoe aan-passingen aan een bestaand formulier doorge-voerd worden.

U Formulier.

4.2.3.4.15 Een nieuw formulier ontwerpen aan de handvan een wizard.

U Formulierontwerp.

4.2.3.4.16 De functie van een rapport toelichten. Een be-staand rapport gebruiken. Weten hoe aan-passingen aan een bestaand rapportdoorgevoerd worden.

U Rapport.

4.2.3.4.17 Een nieuw rapport ontwerpen aan de hand vaneen wizard.

U Rapportontwerp.

4.2.3.4.18 Relaties tussen twee of meer tabellen begrijpenen aan de hand van een eenvoudig, gegevenvoorbeeld toelichten. Het begrip relationeledatabank toelichten.

U Relaties. Relationele databank.Refererende sleutel.

4.2.3.5 Presentaties

4.2.3.5.1 Verschillende vormen van schermopbouw ineen presentatie gebruiken.

U Onder meer titel, opsomming,genummerde lijst, grafische voorstel-ling.

4.2.3.5.2 In een bestaande presentatie dia's tussen-voegen, verwijderen, verplaatsen en dupliceren.

U Tussenvoegen, verwijderen,verplaatsen en dupliceren.

4.2.3.5.3 De vormelijke componenten van de presentatiekiezen, opmaken en aanpassen.

U Lettertype, achtergrond,opsommingstekens.

4.2.3.5.4 Ontwerpsjablonen gebruiken en aanpassen. U Ontwerpsjablonen.4.2.3.5.5 Spontaan en op sobere en functionele wijze

gebruik maken van de mogelijkheden die hetpakket biedt.

U Onder meer beeldopbouw, dia-over-gangen, animatie-effecten.

4.2.3.5.6 Grafische vormen toevoegen (pijl, cirkel ...). U Grafische vormen.4.2.3.5.7 Statische objecten invoegen. U Bijvoorbeeld afbeelding of tabel.4.2.3.5.8 Hyperlinks toevoegen aan een presentatie. Hyperlinks.4.2.3.5.9 De presentatie op verschillende wijzen

afdrukken.U Hand-outs.

��


61

4.2.3.5.10 Een presentatie voorwaarts en achterwaartsdoorlopen op het scherm. Een automatischdoorlopende presentatie maken.

U Presenteren.

4.2.3.5.11 Vuistregels hanteren met betrekking tot hetmaken van een goede presentatie.

Bijvoorbeeld lettertype enlettergrootte, aantal woorden perregel en per scherm, geen toeters enbellen.


Een esthetisch verantwoorde, sobere,functionele en doeltreffendepresentatie.

4.2.3.6 Communicatie met de buitenwereld

4.2.3.6.1 Het begrip Internet en enkele mogelijkhedenervan toelichten.

U Internet.Bijvoorbeeld videoconferentie,telewerken, telebankieren.

4.2.3.6.2 De functie van een dienstenleverancier (pro-vider) toelichten. Enkele voorbeelden vanInternetdiensten beschrijven.

U Provider.Bijvoorbeeld www, e-mail, ftp, irc.

4.2.3.6.3 De belangrijkste elementen van een e-mailbericht kennen en hun functie omschrijven.

U Onder meer aangehecht bestand.

4.2.3.6.4 Taakgericht werken met e-mail. U Onder meer• doorsturen,• verwijderen.

4.2.3.6.5 Werken met aangehechte bestanden. U Onder meer• een aangehecht tekstbestand

openen en afdrukken,• een bestand aan een e-mailbericht

hechten en verzenden.4.2.3.6.6 Weten hoe een e-mailadresboek wordt samen-

gesteld en actueel gehouden.U E-mailadresboek.



4.3.1.1 De sleutelvaardigheden en attitudes opgesomd onder punt 4.2.1 zijn fundamenteel. Ze dienente worden nagestreefd tijdens elke les betreffende programmatuur.

4.3.1.2 Bij het werken met de gebruikersinterface moet efficiëntie worden nagestreefd; dit kanbijvoorbeeld gebeuren door in elke situatie te opteren voor de handigste interactievorm (bij-voorbeeld muisbeweging, snelmenu, pictogram, knop, menu, sneltoets ...).


4.3.2.1 Vele vaardigheden die verworven worden bij het werken met systeemprogrammatuur, kunnenzonder meer worden overgedragen naar het werken met toepassingsprogrammatuur. Deleraar moet deze transfer uitdrukkelijk nastreven.


4.3.3.1 Tekstverwerking is meer dan het invoeren van tekens en het manipuleren van toetsen. Eengoede beheersing van een tekstverwerkingspakket vergt heel wat inzicht. Precies dat inzichtmoet het voorwerp zijn van inoefening en evaluatie. Gezien de beperkte klaviervaardigheidvan de leerlingen verdient het aanbeveling te zoeken naar oefeningen die met een minimumaan in te tikken tekst een maximum aan kennis en vaardigheden vergen.

��


62

4.3.3.2 De nadruk moet liggen op het leren oplossen van problemen met behulp vantoepassingsgerichte softwarepakketten. De laatste doelstelling van de leerplanonderdelenTekstverwerking (4.2.3.2.11), Rekenblad (4.2.3.3.17) en Presentaties (4.2.3.5.12) kan daar-om steeds als een synthese van alle voorgaande probleemoplossende doelstellingen geïn-terpreteerd worden.

4.3.3.3 Het is didactisch gezien zeer waardevol om het efficiënt, correct en taakgericht toepassen vande aangeleerde technieken in één of meer realistische voorbeelden te realiseren in samen-werking met andere vakken. Het realistisch werken met tekstverwerking kan bijvoorbeeldingeoefend worden via opdrachten in het kader van andere vakken (verslagen,boekbesprekingen, papers ...). Het realistisch werken met een rekenblad kan bijvoorbeeldingeoefend worden via opdrachten in het kader van vakken zoals economie, wiskunde ofwetenschappen. Het realistisch werken met een pakket voor gegevensbeheer kanbijvoorbeeld ingeoefend worden via opdrachten in het kader van vakken zoals aardrijkskundeen geschiedenis. Het realistisch werken met een presentatiepakket kan bijvoorbeeldingeoefend worden via spreekbeurten. Internettoepassingen komen in aanmerking voor allevakken.

4.3.3.4 Door in het kader van andere vakken concrete toepassingen van softwarepakketten uit tewerken met realistische voorbeelden, winnen deze toepassingen aanzienlijk aanrealiteitswaarde. Dergelijke vakoverschrijdende ICT-integratie moet uitdrukkelijk nagestreefdworden. Vanzelfsprekend impliceert dit een intense vakoverschrijdende samenwerking tussende betrokken leerkrachten. De werkzaamheden van de leerlingen kunnen dan zowel binnenhet vak Informatica als binnen het andere vak geëvalueerd worden.

4.3.3.5 Het probleemoplossend werken met software wordt niet bevorderd door de leerlingen kant-en-klare oplossingen te laten invoeren. De leerlingen moeten zelf een analyse maken van (meest-al eenvoudige) problemen en uitzoeken op welke manier de oplossing gerealiseerd moet wor-den. Bij het taakgericht werken met software moet daarom voortgebouwd worden op deverworvenheden van het leerplanonderdeel Ontwerpen en beschrijven van oplossingen(Hoofdstuk 3).

4.3.3.6 De transfer van de aangeleerde vaardigheden van de ene toepassing naar de andere en vanhet ene softwarepakket naar het andere moet expliciet worden nagestreefd.

��

Informatica KSO-TSO – 2e graad – Alle studierichtingen5 – Maatschappelijk-ethische aspecten behalve Handel, Handel-talen, Toerisme

63

5 MAATSCHAPPELIJK-ETHISCHE ASPECTEN

5.1 Beginsituatie

In de eerste graad zijn de leerlingen via het raamplan Informatie- en communicatietechnologie niet explicietin contact gekomen met attitudes met betrekking tot maatschappelijk-ethische aspecten van ICT.

Gezien hun leeftijd hebben de leerlingen meestal een beperkte belangstelling voor maatschappelijk-ethische problemen. Toch is het wenselijk hen geleidelijk aan gevoelig te maken voor dergelijke problema-tieken, ook binnen de informatica. Dit gebeurt bij voorkeur aan de hand van concrete situaties die verbandhouden met de leerinhouden, met de actualiteit of met de leefwereld van de leerlingen.



U Maatschappelijk-ethische aspectenvan ICT.

5.2.2 Bij de verwerking van persoonsgegevensrespect opbrengen voor de persoonlijke le-venssfeer. Een kritische reflex ontwikkelen tenaanzien van de verzameling en het gebruik vanpersoonsgegevens door derden.

U Persoonlijke levenssfeer.

5.2.3 Een correcte houding ontwikkelen ten aanzienvan de auteursrechtelijke aspecten vansoftware en van digitaal tekst-, beeld- engeluidsmateriaal.

U Auteursrechtelijke aspecten, ondermeer op het Internet.

5.2.4 Bewust streven naar maatschappelijk-ethischcorrect handelen inzake informaticaproblema-tieken in de eigen leefwereld.

Bijvoorbeeld inzake virus-verspreiding, illegaal binnendringenin gegevensbanken, inzage in per-soonsgegevens.


U Bijvoorbeeld beperking papier- eninkt- of tonerverbruik, afdrukvoor-beeld op het scherm,energiebesparende functies vanapparaten, recycleren van pc’s, prin-ters en toners.

5.2.6 Bereidheid ontwikkelen om op eigen initiatief le-venslang bij te leren en op de hoogte te blijvenvan nieuwe ontwikkelingen.

U Levenslang leren.


5.3.1 De leraar verweeft deze leerplandoelstellingen met de overige leerplandoelstellingen, bijvoor-beeld naar aanleiding van het actualiteitsgebeuren.

5.3.2 In de tweede graad zijn de leerlingen te jong om 'grote' maatschappelijke problemen in hun ge-heel te bevatten. Men zal meer succes boeken met het aanbrengen van een ethische in-valshoek bij kleine, compacte probleemstellingen. Geschikte gelegenheden doen zich vaakvoor naar aanleiding van krantenartikels over actuele gebeurtenissen of evoluties.

5.3.3 Bij de introductie van een nieuwe technologie in de maatschappij (bijvoorbeeld chipkaart,MMS, WAP, cd’s aankopen op het Internet, leerlingenregistratie via magneetkaart) kan deleraar de leerlingen leren op een rationele manier de voordelen af te wegen tegen de nadeligeeffecten ervan en zich zo een evenwichtig oordeel te vormen.

��

Informatica KSO-TSO – 2e graad – Alle studierichtingen6 – Evaluatie behalve Handel, Handel-talen, Toerisme

64

6 EVALUATIE

6.1 Men dient het evalueren van encyclopedische kennis zoveel mogelijk te vermijden. Het over-dreven gebruik van cognitieve reproductievragen moet derhalve vermeden worden.

6.2 Bij de lessen Informatica moet de docerende stijl meer en meer wijken voor het optreden vande leraar als coach terwijl de leerlingen de vaardigheden en de attitudes in de praktijk achterde computer verwerven. De evaluatie van de verwerving van de vaardigheden en de attitudesmoet hier dan ook op afgestemd zijn. Het heeft derhalve geen zin dergelijke vaardigheden enattitudes op een zuiver theoretische wijze te bevragen.

6.3 De leerlingen moeten zoveel mogelijk gelegenheid krijgen praktijkervaring op te bouwen. Hunvorderingen bij de ontwikkeling van deze vaardigheden en attitudes worden daarom bijvoorkeur via permanente of gespreide observatie en evaluatie vastgesteld. Daarnaast biedenregelmatig georganiseerde testen de gelegenheid na te gaan in hoeverre de leerlingen deverschillende leerplandoelstellingen als een samenhangend geheel verworven hebben.

6.4 Bij permanente evaluatie dient de leraar vooraf aan de leerlingen mee te delen op welke vaar-digheden en attitudes ze geëvalueerd zullen worden.

6.5 Procesevaluatie primeert op productevaluatie. Daarom beperkt men zich niet tot het verbete-ren en beoordelen van het eindresultaat. De wijze waarop de oefeningen aangeboden wordenen de evaluatie gericht is, moet het mogelijk maken het inzichtelijk werken zo optimaal mo-gelijk te beoordelen. Belangrijk is in elk geval dat niet enkel het resultaat meetelt, maar vooralde manier waarop het resultaat bereikt werd.

6.6 Het leerplan schrijft bij het taakgericht werken met softwarepakketten voor dat de leerlingenmoeten leren spontaan gebruik te maken van beschikbare documentatiebronnen (ingebouwdehulp, BIN-voorschriften, leerboek, softwarehandleiding, eigen notities. Hieruit volgt dat dezedocumentatiebronnen ook bij de evaluatie van deze leerplandoelstellingen beschikbaar zijnvoor de leerlingen.

6.7 Tot de leerlingendocumenten die bewaard moeten worden met het oog op een schooldoorlich-ting door de onderwijsinspectie behoren ook de werkstukken die een leerling op diskette of opeen andere gegevensdrager realiseert. Concreet betekent dit dat van alle regelmatige leerlin-gen alle werkstukken (zowel op papier als in digitale vorm) bewaard moeten worden die(mede) de basis gevormd hebben voor de studiebekrachtiging en dat van 3 regelmatigeleerlingen naar keuze per leerjaar en per structuuronderdeel álle werkstukken bewaardmoeten worden. De bewaringsduur van de werkstukken is beperkt tot het lopend schooljaar enhet vorig schooljaar. Vanzelfsprekend dient de school er eveneens voor te zorgen dat debewaarde werkstukken achteraf nog gelezen kunnen worden, ook indien de school over-gestapt is op andere computersystemen, gegevensdragers of softwarepakketten.

6.8 Voor het Vlaams ICT-attest (VIA, zie blz. 45) vindt geen afzonderlijke evaluatie plaats. Leerlin-gen die in het 2e leerjaar van de 2e graad ASO, KSO of TSO slagen voor het vak Informatica,krijgen het VIA automatisch. Vermits de VIA-doelstellingen pas vanaf 1 september 2003 inge-voerd worden in het 1e leerjaar van de 2e graad, zullen in de tweede graad de eerste VIA’s op30 juni 2005 uitgereikt worden. Leerlingen die niet slagen voor het vak Informatica kunnen inde loop van de 3e graad het VIA vooralsnog halen via het checklist-principe.

��

Informatica KSO-TSO – 2e graad – Alle studierichtingen7 – Minimale materiële vereisten behalve Handel, Handel-talen, Toerisme

65

7 MINIMALE MATERIËLE VEREISTEN

7.1 Programmatuur

7.1.1 Het leerplan legt geen specifieke softwarepakketten op. De gebruikte softwarepakketten moe-ten toereikend zijn om de leerplandoelstellingen en -inhouden te realiseren, ze moeten vol-doende actueel zijn en bij voorkeur overeenstemmen met de algemeen gangbare software. Dekeuze voor bepaalde pakketten wordt gemaakt in onderling overleg binnen het lerarenteam,met inbegrip van de leraren verantwoordelijk voor de integratie van de informatica binnenandere vakken in de eerste, de tweede en de derde graad.

7.1.2 Voor het leerplanonderdeel Systeemprogrammatuur (paragraaf 4.2.2) dient men te werkenmet een besturingssysteem dat voorzien is van een grafische gebruikersinterface.

7.1.3 Voor het leerplanonderdeel Toepassingsprogrammatuur (paragraaf 4.2.3) dient men tewerken met een softwarepakket dat algemeen verspreid is in kantooromgevingen.

7.2 Apparatuur

7.2.1 De computerklas moet uitgerust zijn met een voldoende aantal computers die geschikt zijnvoor de gebruikte software en die bij voorkeur aangesloten zijn op een servergestuurd net-werk. De te behandelen randapparatuur dient aanwezig te zijn. Tevens dienen de leerlingentoegang te hebben tot printerfaciliteiten met een aanvaardbare snelheid.

7.2.2 De aanwezigheid van een projectiesysteem voor computerbeelden of van een softwarematigsysteem voor het doorgeven van schermbeelden wordt sterk aanbevolen.

7.2.3 Voor alle leerplanonderdelen waarbij aan de computer praktijkervaring met software nage-streefd wordt (hoofdstukken 3 en 4), neemt per pc bij voorkeur slechts één leerling plaats. Ingeen enkel geval mogen meer dan 2 leerlingen plaatsnemen achter één pc.

7.2.4 Indien tijdens de informaticalessen in een computerklas van normale afmetingen meer dan 16leerlingen of meer dan 16 pc's onder begeleiding van één leraar aanwezig zijn, is het nietmogelijk deze leerlingen op een aanvaardbare wijze effectief te begeleiden bij het gebruik vansysteem- of toepassingssoftware of bij het probleemoplossend werken, hen te stimuleren totzelfwerkzaamheid, hen permanent te evalueren en een goede veiligheidssituatie tegaranderen.

7.2.5 De wettelijke ergonomische vereisten voor het werken met computers worden beschreven inhet KB van 27 augustus 1993 betreffende Het werken met beeldschermapparatuur (BS van7 september 1993) en in de Vijfde Bijzondere Richtlijn van de Raad van de Europese Ge-meenschappen (90/270/EEG d.d. 29 mei 1990).

7.3 Infrastructurele vereisten

7.3.1 Alle computers in de computerklas moeten tijdens de informaticales tegelijkertijd toegang kun-nen krijgen tot een performante Internetaansluiting (bij voorkeur breedband).

7.3.2 In het klaslokaal moet in voldoende ruimte voorzien worden voor de leerlingen om in deanalyse- en ontwerpfase op papier en met documentatie te werken, en voor de leraar om zichvlot tussen de werktafels te bewegen.

��

Informatica KSO-TSO – 2e graad – Alle studierichtingen8 – Bibliografie behalve Handel, Handel-talen, Toerisme

66

8 BIBLIOGRAFIE

In de handel zijn talloze werken over computers, computertoepassingen, programmatuur e.d. te verkrijgen.Deze werken zijn vaak in het Nederlands en van goede kwaliteit. Aangezien een literatuurlijst informaticazeer snel veroudert, worden hier geen concrete boeken vermeld.

Voor software kan men zowel terugvallen op de oorspronkelijke handleidingen bij de pakketten als ophandboeken, beginnerscursussen en naslagwerken die door derden worden geproduceerd. Toch geldt hiereen waarschuwing. Deze boeken zijn geschreven met het oog op het (meestal zeer grondig) aanleren vaneen softwarepakket. Het leerplan heeft echter andere doelstellingen, namelijk het leren probleemoplossenden taakgericht werken met softwarepakketten. Bij het hanteren van de documentatie dient de leraar voor ditonderscheid op zijn hoede te zijn.

Op de websites van het VVKSO (http://www.vsko.be/vvkso/) en van de diocesane begeleidingsdienstenvindt men uitgebreide informatie over didactische aspecten van het vak Informatica en de toepassing ervanbinnen andere vakken.

��

Informatica ASO, KSO, TSO – 2e graadBijlage: VIA-doelstellingen Alle studierichtingen

67

BIJLAGE: Vlaams ICT-attest (VIA) –Vereiste kennis, vaardigheden en attitudes

Hieronder vindt u de volledige lijst van doelstellingen en leerinhouden die deel uitmaken van het VlaamsICT-attest (VIA). Deze doelstellingen en leerinhouden zijn gespreid over het raamplan Informatie- enCommunicatietechnologie voor de 1e graad en het leerplan Informatica voor de 2e graad.

Het getal in de laatste kolom geeft aan of deze doelstellingen en leerinhouden nagestreefd worden in de 1egraad of in de 2e graad. Sommige doelstellingen worden deels in de 1e graad, deels in de 2e graadnagestreefd (bijvoorbeeld 1.4.1 en 3.8).

Doelstellingen Inhouden Gr.

1 Computer en randapparatuur1.1 Computersysteem

1.1.1 Weten dat er verschillende soorten computersbestaan en de belangrijkste kenmerken ervan om-schrijven.

Onder andere mainframecomputers, pc’s, laptopcomputers.

2

1.1.2 De begrippen computersysteem, apparatuur enprogrammatuur omschrijven en hun onderling ver-band toelichten.

Computersysteem, apparatuur,programmatuur.

2

1.1.3 De hoofdfuncties van een gegevensverwerkendproces kennen en toelichten en in een schemavoorstellen.

Invoer, verwerking, opslag, uitvoer. 1

1.1.4 De belangrijkste onderdelen van eencomputersysteem aanwijzen, benoemen en inverband brengen met de hoofdfuncties van hetgegevensverwerkend proces.

Systeemeenheid en belangrijksterandapparaten.

1

1.1.5 Computersystemen vergelijken op basis van enkelebelangrijke kenmerken.

Processortype, klokfrequentie,capaciteit van werkgeheugen envan harde schijf.

2

1.2 Processor en werkgeheugen

1.2.1 De rol van de processor in algemene bewoordingentoelichten.

Centrale verwerkingseenheid. 1

1.2.2 De rol van het werkgeheugen (intern geheugen) ende belangrijkste kenmerken ervan toelichten.

Capaciteit, vluchtigheid. 1

1.2.3 Het onderscheid kennen tussen RAM en ROM. RAM, ROM. 2

1.2.4 De eenheden waarmee de capaciteit van eengeheugen uitgedrukt wordt, kennen en kunnengebruiken. Het verband aangeven tussen decapaciteit van een geheugen en de omvang vanbestanden.

Byte, kbyte, Mbyte, Gbyte, Tbyte... 1

��



68

1.3 Gegevensdragers

1.3.1 De belangrijkste media voor de permanente opslagvan gegevens kennen en gebruiken.

Harde schijf, diskette, cd, dvd. 1

1.3.2 De kenmerken van enkele belangrijke soortengegevensdragers onderling vergelijken.

Capaciteit, overschrijfbaarheid. 1

1.3.3 Zorg dragen voor de gegevensdragers. De risico’skennen waaraan deze bloot staan.

Krassen, stof, warmte, vochtigheid,mechanische druk, nabijheid vanmagnetische velden.

1

1.4 Randapparatuur

1.4.1 Het begrip randapparatuur toelichten. Van de be-langrijkste randapparaten de functie en het gebruikkennen.

Toetsenbord, muis, beeldscherm,diskettestation, harde schijf,cd-eenheid, dvd-eenheid, printer,...

1

Toetsenbord, muis, beeldscherm,diskettestation, harde schijf,cd-eenheid, dvd-eenheid, printer,scanner, multimedia-componenten, ...

2

1.4.2 De verbindingskabels tussen de systeemeenheiden sommige randapparaten aanwijzen.Losgekomen verbindingen tussen randapparatenen de systeemeenheid opnieuw aansluiten.

Verbindingen tussensysteemcomponenten.

1

1.4.3 Het beeldscherm instellen voor optimaal gebruik. Kantelhoek, helderheid, contrast. 2

1.4.4 De printer bedienen, eenvoudige problemendetecteren en oplossen.

Eenvoudige problemen zoals geenpapier aanwezig, niet on line,inktpatroon of toner leeg...

1

1.5 Netwerken

1.5.1 Weten dat pc’s met elkaar in een netwerkverbonden kunnen zijn.

Netwerken. 1

Enkele voordelen en enkele risico’s noemen vanhet verbinden van pc’s in een netwerk.

Netwerken. 2

1.5.2 Het onderscheid kennen tussen lokale enwereldwijde netwerken.

Lokale en wereldwijde netwerken. 2

1.5.3 De begrippen server en werkstation omschrijven. Server. Werkstation. 2

2 Besturingssysteem2.1 Besturingssysteem

2.1.1 Het verschil toelichten tussen eenbesturingssysteem en toepassingssoftware.

Besturingssysteem versustoepassingssoftware.

2

2.1.2 De belangrijkste taken van een besturingssysteemkennen, zijn centrale rol correct inschatten en hetverband leggen met de systeemeenheid.

Besturingssysteem. 2

��



69

2.1.3 Het belang van systeeminstellingen inzien eneenvoudige systeeminstellingen doorvoeren.

Bijvoorbeeld:• systeemdatum of -tijd aanpas-

sen,• schermbeveiliging instellen,• beeldschermresolutie

aanpassen.

2

2.1.4 Van een gegeven computersysteem debelangrijkste kenmerken vaststellen.

Type en versie van processor envan besturingssysteem, capaciteitvan werkgeheugen en van hardeschijf.

2

2.2 Opstarten en afsluiten van de computer

2.2.1 De computer correct starten en afsluiten. Alsgebruiker correct aanmelden en afmelden.

1

2.2.2 Zeer eenvoudige probleemsituaties bij het startenof het afsluiten herkennen en de gepaste actiesondernemen om het probleem op te lossen.

Bijvoorbeeld scherm nietingeschakeld, diskette indiskettestation, cd in cd-eenheid.

1

2.2.3 Zeer eenvoudige noodoplossingen toepassen,indien een programma vastloopt.

Bijvoorbeeld Ctrl-Alt-Del, reset,uit/aanschakelen.

1

2.3 Organisatie en gebruik van een schijf(volume)

2.3.1 Elementaire handelingen op het niveau van eenschijf(volume) uitvoeren.

Onder meer• de actieve schijf herkennen,• een schijf(volume) activeren,• de vrije geheugenruimte op een


2

2.3.2 Inzicht hebben in de logische organisatie van eenharde schijf(volume).

Mappen en submappen. 1

2.3.3 Weten dat een map actief gemaakt moet wordenvooraleer men ermee kan werken. De actieve mapherkennen. Elementaire bewerkingen met mappenuitvoeren.

Onder meer een map activeren. 1

Elementaire bewerkingen met mappen uitvoeren. Onder meer een map creëren,verwijderen.

2

2.3.4 Efficiënt navigeren binnen de organisatiestructuurvan een schijf.

2

2.3.5 Het belang van een goede organisatie van eenharde schijf inzien.

1

2.4 Programma’s en bestanden

2.4.1 Een bestandenlijst opvragen en sommigeeigenschappen van een bestand aflezen.

Eigenschappen zoals naam,datum en grootte.

1

Een bestandenlijst opvragen volgens bepaalde cri-teria.

Criteria zoals bepaalde volgorde,bepaalde selectie.

2

2.4.2 Het verband kennen tussen de bestandsextensieen de toepassing waarmee het bestand verwerktkan worden.

Bestandsextensie. 2

��



70

2.4.3 De betekenis van * als jokerteken kennen. Jokerteken. 2

2.4.4 De begrippen computerprogramma en bestand inalgemene bewoordingen omschrijven. Het onder-scheid tussen een uitvoerbaar en een niet-uitvoerbaar bestand duiden.

Programma versus bestand. 1

2.4.5 Toelichten waarom programma’s en bestanden opeen permanente gegevensdrager bewaard wordenen vóór het gebruik in het werkgeheugen geladenmoeten worden.

Laden van programma’s enbestanden.

1

2.4.6 Een programma starten en afsluiten. Meerdereprogramma’s gelijktijdig open houden. Tussengeopende programma’s schakelen.

Starten en afsluiten van program-ma’s.

1

2.4.7 Een bestand openen en sluiten. Openen en sluiten van bestanden. 1

2.4.8 Een bestand bewaren onder een betekenisvollenaam.

Naamgeving van nieuwebestanden.Bewaren onder dezelfde naam ofonder een andere naam, indezelfde map of in een anderemap.

1

2.4.9 Elementaire handelingen op bestanden uitvoeren. Onder meer• selecteren,• kopiëren naar een andere map

of naar een diskette,• een nieuwe naam geven,• verwijderen,• verplaatsen.

1

2.4.10 Een bestand waarvan (een deel van) de naamgekend is, zoeken.

Bestand zoeken. 2

2.4.11 Een bestand vanuit een toepassing geheel ofgedeeltelijk afdrukken. Het verloop van dedrukopdracht opvolgen. Een drukopdrachtannuleren en verwijderen.

Afdrukken.Afdrukbeheer.

2

3 Tekstverwerking3.1 Tekst met aanvaardbare vlotheid invoeren. Inclusief veel gebruikte symbolen. 1

3.2 Tekstentiteiten maken, herkennen en selecteren. Tekstentiteiten zoals teken, woord,regel, alinea, pagina.Scheidingstekens zoals spatie,regeleinde, alinea-einde, pagina-einde.

1

3.3 Eenvoudige tekstwijzigingen uitvoeren. Tussenvoegen, overschrijven,wissen.

1

3.4 De cursor op efficiënte wijze naar een bepaaldeplaats in het document verplaatsen.

Onder meer• naar vorig of volgend scherm,• naar vorige of volgende pagina,• naar begin of einde van de

tekst.

1

��



71

3.5 Tekstfragmenten in een document zoeken en even-tueel vervangen. Zich bewust zijn van de risico’sverbonden aan automatisch zoeken en vervangen.

Zoeken en vervangen (manueel enautomatisch).

2

3.6 Spellingcontrole toepassen, de aanwijzingeninterpreteren en zo nodig verbeteringenaanbrengen. Weten wat grammaticale controle enautomatische tekstcorrectie doen.

Spellingcontrole.Grammaticale controle.Automatische tekstcorrectie.

2

3.7 Weten wat een opmaakprofiel is en een bestaandopmaakprofiel gebruiken.

Opmaakprofiel. 2

3.8 Enkele belangrijke opmaakkenmerken op hetniveau van teken, alinea en pagina kennen en her-kennen, en deze vlot en efficiënt toewijzen en on-gedaan maken. De opmaak van een tekstfragmentkopiëren.

Onder meer• lettertype, lettergrootte;• letterweergave (vet, onder-

streept, cursief);• centreren, links uitlijnen,

uitvullen.

1

• instelling van marges entabulatie;

• superschrift, subschrift;• opsomming;• paginanummering, kop- en

voetteksten;• afdrukstand.

2

3.9 Tabellen creëren en elementaire bewerkingen erop uitvoeren.

Onder meer• een tabel creëren;• opmaakkenmerken van een cel

wijzigen;• rijen en kolommen toevoegen

en verwijderen;• hoogte en breedte aanpassen.

2

3.10 Een afbeelding in een tekst inlassen en eenvoudigeaanpassingen aan de lay-out aanbrengen.

Onder meer• vergroten, verkleinen,

verplaatsen;• tekstomloop aanpassen.

1

Een grafiek of (deel van een) rekenblad in eentekst inlassen en eenvoudige aanpassingen aan delay-out aanbrengen.

Onder meer• vergroten, verkleinen,

verplaatsen;• tekstomloop aanpassen.

2

4 Rekenblad4.1 De belangrijkste structuurelementen van een

werkmap kennen en hanteren.Werkblad. Cel, bereik, rij, kolom.Actief structuurelement. Celadres(celverwijzing).

2

4.2 De cursor efficiënt naar de gewenste celverplaatsen. Structuurelementen vlot en efficiëntselecteren.

Cursorverplaatsing. Selecteren. 2

4.3 Rijen en kolommen invoegen en verwijderen. Invoegen en verwijderen. 2

��



72

4.4 Verschillende gegevenstypes herkennen en effi-ciënt invoeren en wijzigen. Verschillende no-tatievormen toepassen op een cel of een groep cel-len.

Getal, tekst, datum.Decimale notatie met bepaaldaantal cijfers na de komma.

2

4.5 Het onderscheid toelichten tussen de inhoud vaneen cel en het weergegeven resultaat.

Inhoud versus weergave. 2

4.6 De belangrijkste structuurelementen efficiënt opma-ken.

Bijvoorbeeld• lettertype en lettergrootte;• vet, cursief;• verschillende vormen van uit-

lijning;• kolombreedte en rijhoogte

aanpassen.

2

4.7 Cellen automatisch vullen met een opeenvolgendereeks waarden.

Automatisch vullen. 2

4.8 Een formule opstellen en correct en efficiëntinvoeren.

Formules en operatoren. Relatieveen absolute celverwijzing.

2

4.9 Cellen en groepen van cellen efficiënt kopiëren,verplaatsen, wissen en verwijderen.

Kopiëren, verplaatsen, wissen enverwijderen.

2

4.10 Enkele belangrijke standaardfuncties kennen engebruiken.

Onder meer som, gemiddelde,aantal, als.

2

4.11 Een aantal rijen sorteren in oplopende of aflopendevolgorde.

Sorteren. 2

4.12 Een grafische voorstelling maken van (een deelvan) een werkblad.

Enkele soorten grafischevoorstellingen, bijvoorbeeld staaf-diagram, cirkeldiagram, lijndia-gram.Opmaak van de grafische voor-stelling.

2

4.13 Navigeren tussen verschillende werkbladen binnenéén werkmap.

2

4.14 Een afdrukvoorbeeld bekijken en beoordelen. Afdrukvoorbeeld. 2

5 Gegevensbeheer5.1 Het begrip tabel en de belangrijkste structuur-

elementen ervan omschrijven en hanteren.Tabel, record (rij), veld (kolom). 2

5.2 De belangrijkste gegevenstypes kennen engebruiken.

Onder meer tekst, getal, datum,logisch.

2

5.3 Enkele eigenschappen van velden kennen,interpreteren en aanpassen. Betekenisvolleveldnamen hanteren.

Onder meer veldlengte, toegelatenwaarden.

2

5.4 Een primaire sleutel definiëren. Primaire sleutel. 2

5.5 Een tabel ontwerpen voor een eenvoudige wel-omschreven probleemstelling. Een bestaande tabelaanpassen.

Tabelontwerp. 2

��



73

5.6 Efficiënt navigeren in een tabel. De gegevens ineen tabel raadplegen en interpreteren.

2

5.7 Een rij opzoeken op basis van een bepaald gege-ven of een combinatie van gegevens.

Zoeken. 2

5.8 Eenvoudige logische uitdrukkingen opbouwen. De logische operatoren EN, OF,NIET.

2

5.9 Rijen volgens een gegeven volgorde rangschikken. Rangschikken. 2

5.10 Op basis van een gegeven informatiebehoefte eengegevensbank bevragen en de gegevens rang-schikken

Filter. Selectiequery. 2

5.11 Een tabel updaten. Records (rijen) aanpassen,toevoegen of verwijderen.

2

5.12 Gegevens groepsgewijze in een tabel wijzigen oferuit verwijderen.

Actiequery. 2

5.13 De functie van een formulier toelichten. Een be-staand formulier gebruiken. Weten hoe aan-passingen aan een bestaand formulierdoorgevoerd worden.

Formulier. 2

5.14 Een nieuw formulier ontwerpen aan de hand vaneen wizard.

Formulierontwerp. 2

5.15 De functie van een rapport toelichten. Een be-staand rapport gebruiken. Weten hoe aan-passingen aan een bestaand rapport doorgevoerdworden.

Rapport. 2

5.16 Een nieuw rapport ontwerpen aan de hand van eenwizard.

Rapportontwerp. 2

5.17 Relaties tussen twee of meer tabellen begrijpen enaan de hand van een eenvoudig gegeven voor-beeld toelichten. Het begrip relationele databanktoelichten.

Relaties. Relationele databank.Refererende sleutel.

2

6 Presentaties6.1 Verschillende vormen van schermopbouw in een

presentatie gebruiken.Onder meer titel, opsomming,genummerde lijst, grafische voor-stelling.

2

6.2 In een bestaande presentatie dia's tussenvoegen,verwijderen, verplaatsen en dupliceren.

Tussenvoegen, verwijderen,verplaatsen en dupliceren

2

6.3 De vormelijke componenten van de presentatie kie-zen, opmaken en aanpassen.

Lettertype, achtergrond,opsommingstekens.

2

6.4 Ontwerpsjablonen gebruiken en aanpassen. Ontwerpsjablonen. 2

6.5 Spontaan en op sobere en functionele wijze ge-bruik maken van de mogelijkheden die het pakketbiedt.

Onder meer beeldopbouw, dia-overgangen, animatie-effecten.

2

6.6 Grafische vormen toevoegen (pijl, cirkel, ...). Grafische vormen. 2

��



74

6.7 Statische objecten invoegen. Bijvoorbeeld afbeelding of tabel 2

6.8 De presentatie op verschillende wijzen afdrukken. Hand-outs. 2

6.9 Een presentatie voorwaarts en achterwaartsdoorlopen op het scherm. Een automatischdoorlopende presentatie maken.

Presenteren. 2

7 Internet7.1 Het begrip Internet en enkele mogelijkheden ervan

toelichten.Internet.Bijvoorbeeld surfen, mailen,chatten, downloaden.

1

Internet.Bijvoorbeeld videoconferentie,telewerken, telebankieren.

2

7.2 De functie van een dienstenleverancier (provider)toelichten. Enkele voorbeelden vanInternetdiensten beschrijven.

Provider.Bijvoorbeeld www, e-mail, ftp, irc.

2

7.3 Enkele soorten connecties noemen en met elkaarvergelijken.

Breedband versus smalband. 2

7.4 De functie van een webbrowser omschrijven. Webbrowser. 1

7.5 De belangrijkste hulpmiddelen van een browserfunctioneel gebruiken bij het navigeren.

Navigatieknoppen, favorieten, ge-schiedenis.

1

7.6 Met behulp van een browser surfen op het web.Webpagina’s afdrukken.

Surfen. Hyperlinks. 1

7.7 Een Internetadres herkennen en gebruiken om eenInternetlocatie op te zoeken. De componenten vaneen internetadres toelichten.

Domeinnaam. Internetadres (url). 1

7.8 Een zoekinstrument gebruiken om eenvoudige, ge-richte zoekopdrachten op het Internet uit te voeren.Logische operatoren toepassen.

Zoekinstrumenten.Complexe zoekopdrachten (en, of,niet).

1

7.9 De belangrijkste elementen van een e-mailberichtkennen en hun functie omschrijven.

Onder meer bestemmeling,onderwerp, kopie (cc), blinde kopie(bcc).

1

Onder meer aangehecht bestand. 2

7.10 Taakgericht werken met e-mail. Onder meer een e-mailbericht• openen;• afdrukken;• intypen en verzenden;• beantwoorden.

1

Onder meer een e-mailbericht• doorsturen;• verwijderen.

2

��



75

7.11 Werken met aangehechte bestanden. Onder meer• een aangehecht tekstbestand

openen en afdrukken;• een bestand aan een e-

mailbericht hechten en -verzenden.

2

7.12 Weten hoe een e-mailadresboek wordt samenge-steld en actueel gehouden.

E-mailadresboek. 2

7.13 Correct e-mailgebruik nastreven. Netiquette, bijvoorbeeld in verbandmet correct taalgebruik, taal- entypefouten, kettingbrieven, spam,nutteloze e-mails.

1

8 Algemene vaardigheden en attitudesAlle vaardigheden en attitudes van deze module moeten in elk van de voorgaande modules uitdrukkelijknagestreefd worden.

8.1 Gebruik van toetsenbord en muis

8.1.1 Het toetsenbord met aanvaardbare vlotheidgebruiken.

Toetsenbord. 1

8.1.2 De navigatietoetsen en veel gebruikte specialetoetsen met een aanvaardbare vlotheid gebruiken.

Pijltjes, PgUp, PgDn, Home, End...Esc, Enter, Tab, F1, Backspace,Ins, Del, ShiftLock, NumLock,Shift, Alt, AltGr, Ctrl...

1

8.1.3 Veel gebruikte tekens genereren met eentoetsencombinatie.

Bijvoorbeeld á, ó, ê, ë, @, \, i 1

8.1.4 Courante muistechnieken vlot en efficiëntuitvoeren.

Muisaanwijzer correctpositioneren, linksklikken,rechtsklikken, dubbelklikken,slepen, schuifbalken hanteren,tekstblokken markeren, scrollen.

1

8.1.5 Aandacht hebben voor de vorm van de muisaan-wijzer en in een aantal gevallen de betekenis ervankennen.

Muisaanwijzer. 1

8.2 Gebruikersinterface

8.2.1 De onderdelen van een venster kennen engebruiken.

Titelbalk, werkbalk, menubalk,statusbalk, schuifbalk, taakbalk.

1

8.2.2 Vensters manipuleren. Activeren, minimaliseren,maximaliseren, vergroten,verkleinen, verplaatsen.

1

8.2.3 Actief gebruik maken van de couranteinteractiemogelijkheden van een softwarepakket.

Menu’s, pictogrammen, knoppen,tabbladen, dialoogvensters,snelmenu’s.

1

8.2.4 De meldingen en aanduidingen op het schermlezen, beoordelen en desgevallend opvolgen.

Statusbalk. Dialoogvenster.Berichten. Foutmeldingen.

1

8.2.5 De belangrijkste types van gegevensinvoergebruiken.

Tekstvakken, afvinkvakjes,keuzerondjes, keuzelijsten.

1

��



76

8.2.6 Efficiënt kopiëren, knippen en plakken. Kopiëren, knippen, plakken. 1

8.2.7 Een bewerking ongedaan maken. 1

8.2.8 Spontaan gebruik maken van de beschikbarehulpmiddelen.

Bijvoorbeeld ingebouwde -helpfunctie, handleiding.

1

8.3 Sleutelvaardigheden en -attitudes

8.3.1 Inzicht hebben in de functionaliteit van software-pakketten en een verantwoorde keuze maken uitde beschikbare software voor het efficiënt realise-ren van de oplossing van een gegeven probleem.

Functionaliteit van softwarepak-ketten: tekstverwerking, rekenblad,gegevensbeheer, presentatie, ...

2

8.3.2 Zelfredzaamheid ontwikkelen teneinde zelfstandigoplossingen te realiseren.

Zelfredzaamheid. 2

8.3.3 Aandacht besteden aan leesbaarheid, aan unifor-me, esthetisch verantwoorde en doeltreffendevormgeving en aan normering.

Vormgeving.BIN-norm NBN Z01-002.

2

8.3.4 Een kritische instelling ontwikkelen t.a.v. gegevensen oplossingen, deze controleren en zo nodig corri-geren.

Kritische instelling. 2

8.3.5 Een attitude van zorgzaamheid ontwikkelen voorcomputer en randapparatuur.

Zorgzaamheid. 1

8.3.6 Een preventieve houding ontwikkelen ten aanzienvan het verlies van gegevens. Alert zijn voor hetgeregeld veilig opslaan van bestanden.

Back-up.Automatisch bewaren vanbestanden.

1

8.3.7 De gevolgen kennen van het binnendringen vanvirussen in een computersysteem, een preventievehouding ontwikkelen ten aanzien van de ver-spreiding van virussen en weten hoe gepast tereageren bij de confrontatie met een virus.

Virussen. 1,2

8.4 Ergonomie

8.4.1 Enkele elementaire regels kennen en toepassenbetreffende een ergonomisch correcte houding.

Onder meer zithouding, positie vande handen, overbelasting vanspieren en gewrichten.

1

8.4.2 Enkele elementaire regels kennen en toepassenbetreffende de ergonomisch verantwoordeinrichting van de werkplek.

Onder meer afstand tot hetscherm, plaats van hettoetsenbord, lichtweerspiegeling inhet beeldscherm, tegenlicht, af-stelling van de stoel.

1

8.4.3 Potentiële gevaren voor gezondheid en veiligheidherkennen en voorkomen.

Bijvoorbeeld slordige bevestigingen opberging van kabels, diffusievan gevaarlijke producten(tonerstof, ozon).

1

��



77

8.5 ICT en maatschappij


Maatschappelijk-ethische aspectenvan ICT.

2

8.5.2 Bij de verwerking van persoonsgegevens respectopbrengen voor de persoonlijke levenssfeer. Eenkritische reflex ontwikkelen ten aanzien van deverzameling en het gebruik van persoonsgegevensdoor derden.

Persoonlijke levenssfeer. 2

8.5.3 Een correcte houding ontwikkelen ten aanzien vande auteursrechtelijke aspecten van software en vandigitaal tekst-, beelden geluidsmateriaal.

Auteursrechtelijke aspecten, ondermeer op het Internet.

1,2


Bijvoorbeeld beperking papier- eninkt- of tonerverbruik, afdrukvoor-beeld op het scherm,energiebesparende functies vanapparaten, recycleren van pc’s,printers en toners.

2

8.5.5 Aandacht opbrengen voor de hedendaagse evolu-tie van computerapparatuur.

Evolutie van computerapparatuur. 2

8.5.6 Bereidheid ontwikkelen om op eigen initiatief le-venslang bij te leren en op de hoogte te blijven vannieuwe ontwikkelingen

Levenslang leren. 2

INFORMATICA - Ghent Universitycage.ugent.be/~avandael/Ailo/Informatica_2003_028.pdf · Informatica...

Documents

Transcript of INFORMATICA - Ghent Universitycage.ugent.be/~avandael/Ailo/Informatica_2003_028.pdf · Informatica...