INperspectiefg e o g r a f i s c h d e n k e n e n d o e n

uitgave van ESRI Nederland nr.012009

GIS hÉt mIddel tot

INNovatIef werkeN

GeO Value: betere beslissingen nemen in vroeg stadium

LNV overbrugt kloof tussen geo en ICT

eSrI NederlaNd

29 Mark Herbold

neemt het roer over

NIeuwS

6 beHeer en GIS

Minisymposium bij oranjewoud

6 InSPIre-Portaal

op basis van arcGIS platform

7 ruIMtelIjke Plannen

alleen nog maar digitaal

7 XeIZ

Gemeente Goes implementeert ‘XeIZ’

dIeNSteN

28 nIeuwe oPZet

GIS–introductieopleidingen

ColumN

15 eat my dust!

23 alle ruimte voor ruimtelijke informatie

43 denken vanuit data met exacte locatie

overIG

5 Voorwoord

34 een ‘machtig mooi’ vak

37 kredietcrisis? los het op met roI en GIS

40 Met elkaar zorgen voor meer

GIS-studenten

Colofon

OpLaGeIn Perspectief is een uitgave van eSrI nederland. Het magazine brengt actuele ontwikkelingen op het gebied van geografische infor-matie in nederland. de focus ligt op standaard GIS-toepassingen en praktijkvoorbeelden.

CONTaCT e: redactie@in-perspectief.nl t: +31 (0) 10 217 07 00I : www.esri.nl

RedaCTIeHarmen van doorn

aan deze uitgave werkten mee:dirk van barneveld erik Meerburgnoud HooymanMarijn Schellekens Serge van Schiekaren thieme niels tuijtelbert Vermeijrené Voogt

ONTweRpkaren Stultiens

FOTOGRaFIeMarcel krijger(tenzij anders vermeld)

VORmGeVING eN dRuktHe daIrY creativeworks, rotterdam‘t Papierenhuys

OpLaGe4.500 exemplaren

abONNemeNTeNorganisaties met een onderhouds-contract van eSrI nederland krijgen In Perspectief kosteloos toegestuurd. Zonder onderhoudscontract is het ook mogelijk om In Perspectief te ontvangen. een jaarabonnement kost 25 euro (excl. btw).

adVeRTeReNeSrI nederland biedt partners en relaties de mogelijkheid zich te profileren in In Perspectief. Vraag naar de advertentiemogelijkheden (voorwaarden, tarieven en aan-leverspecificaties) via adverteren@in-perspectief.nl.

dIsCLaImeReSrI nederland besteedt de uiterste zorg aan de betrouwbaarheid en actualiteit van de artikelen in In Perspectief. aan de verstrekte infor-matie kunnen geen rechten worden ontleend. Gebruikt kaart- en beeld-materiaal blijft eigendom van de makers. artikelen uit In Perspectief mogen alleen openbaar worden ge-maakt na schriftelijke toestemming van eSrI nederland.

GIS voor...

26 defenSIe

arcPad levert defensie meer gemak

en betere informatievoorziening

8 GeMeenten

rotterdam gaat toP10nl-data straks

zelf bijhouden

10 bouw & Infra

nieuw middel tot innovatief werken

16 oVerHeId

lnV overbrugt kloof tussen geo en ICt

GIS werkt!

20 adVIeSbureauS

watermanagement werkt, met GIS

toeN eN Nu

33 MultI-utIlItYbedrIjf delta

voert GIS organisatiebreed in

partNerS

18 Geo Value

betere beslissingen nemen in vroeg

stadium

opINIe

24 InSPIre

Slaat het InSPIre-virus toe?

32 VroM

VroM houdt vinger aan de pols

3

Gis, HÉt

middel tot

innovatief

werken10

eat my

dust!

15

een ‘macHtig

mooi’ vak

34

20

Slaat Het

inspire-virus

toe?

24

40

INHoudsopgavein perspectief, nummer één tweeduizendnegen

“Over 5 jaar is de

situatie in het

GIS-onderwijs echt

totaal veranderd.”

5

Hoe vindt u ons nieuwe blad? In dit verfrissende uiterlijk

zal In Perspectief u blijven informeren over het arcGIS-

platform. natuurlijk staan GIS-toepassingen en oplos-

singen die op basis van dit platform worden ontwikkeld

centraal. we hopen dat u zich continu kunt laten inspire-

ren door de meerwaarde van GIS voor organisaties.

Vanaf deze plaats wil ik met u ontwikkelingen in de GIS-

wereld behandelen, op een beschouwende manier. Zo

ga ik nu in op een onderzoek dat eSrI, Inc. heeft gedaan

over het gebruik van arcGIS. er is hierbij vooral gekeken

naar hoe GIS wordt ingezet en de drijfveren daarachter.

GIS speelt anno 2009 meer in op vraaggerichte behoef-

ten van bedrijfsprocessen en de maatschappij. dat was

één van de conclusies. logisch, als we alleen al naar de

internetontwikkelingen kijken. Veel data is inmiddels

(autonoom) beschikbaar. de aandacht verschuift binnen

organisaties naar het gebruik ervan. Informatie moet

gedeeld kunnen worden en toegankelijk zijn.

een nieuwe focus heeft zich daardoor aangediend:

het beheer van informatie, het ontwikkelen van beleid

en het uitvoeren van acties. daarna volgt het kunnen

monitoren van deze acties en vervolgens met nieuwe

inzichten het beleid daarop aanpassen. er is een nieuwe

keten in het GIS-denken ontstaan met als focus de toe-

gevoegde waarde van GIS. waar vinden we dit?

een drietal thema’s – assetmanagement, mobiel werken

en Common operational Picture – geven dit nieuwe

GIS-denken een gezicht. een overkoepelend thema,

efficiency, vat het onderzoek mooi samen. Ik wil nu

ingaan op assetmanagement, ook wel het beheer van

bedrijfsmiddelen genoemd. Hier zijn het vooral GIS-

centrische processen die de boventoon voeren: leidin-

genregistraties bij nutsbedrijven, percelenregistratie bij

het kadaster en beheer van wegen en openbare ruimte.

Het is niet gek dat de visie in dit werkveld mee veran-

dert: bedrijfsmiddelen zijn geen kostenpost, maar een

manier om een strategische doelstelling te bereiken. Zo

is openbaar groen een middel om de visie ‘fijn wonen in

den bosch’ te realiseren. GIS geeft inzicht in het waar en

in omgevingsfactoren van deze bedrijfsmiddelen en in

het sturen en in het prioriteiten stellen van investerin-

gen daarvan.

In deze editie van In Perspectief komt assetmanagement

ook voor. advies- en ingenieursbureau breijn zet hier al

eerste stappen in. Voor nutsbedrijf delta geldt dat het

beheer van bedrijfsmiddelen nu al enorm belangrijk

is. en ook de gemeente rotterdam wil niet voor niets

betrokken zijn bij het databeheer van zijn wegen en

openbare ruime.

In de volgende In Perspectief licht ik een van de andere

thema’s toe. Graag tot dan,

frits van der Schaaf

adjunct-directeur

eSrI nederland

fvanderschaaf@esri.nl

BeSte lezer,

6

INspIRe-portaal op basis van arcGIs-platform

Het portaal dat toegang gaat bieden

tot de europese infrastructuur voor

geografische informatie, INspIRe,

wordt ontwikkeld op het arcGIs-

platform. eurostat (onderdeel van

de europese Commissie) gaf groen

licht aan het consortium dat de

oplossing gebaseerd heeft op esRI-

technologie.

Het project, met de naam InSPIre@

eC, omvat de ontwikkeling van de

technische componenten voor de

geografische data infrastructuur

(SdI) voor de europese Commis-

sie, volgens de InSPIre-richtlijnen

en regelgeving. In de aanbeste-

dingsronde bleek dat het concept

van het eSrI-consortium het best

voldeed aan de eisen. de scope van

het project is het realiseren van

een operationele web-based GIS

omgeving die volledig compliant

is met InSPIre. een GIS-portaal

maakt geografische en themati-

sche informatie vindbaar en geeft

toegang tot deze data. daarvoor

worden ook de benodigde adminis-

tratieve tools ontwikkeld en services

ingericht. de oplossing moet aan

mini-symposia bij Oranjewoud: beheer en GIs

Gedurende deze minisymposia is aandacht besteed

aan de koppeling tussen GbI (beheersoftware van

oranjewoud) en arcGIS. duidelijk werd dat arcGIS in

combinatie met GbI meer en eenvoudigere mogelijk-

heden biedt voor het snel presenteren en bewaren van

thematische kaarten, het maken van (GIS-analyses, het

geografisch beheren van administratieve gegevens en

het mobiel werken voor de buitendienst. ook zijn tal

van handige tekenfuncties getoond die zelfs in een we-

bomgeving kunnen worden doorgevoerd.

ook keken de deelnemers naar de mogelijkheden die

tensing biedt met betrekking tot de wIon (de ‘grond-

roerdersregeling’). tensing maakt hierbij gebruik van

de toonbank van GbI en kan organisaties eventueel vol-

ledig automatisch ondersteunen bij het verwerken van

klIC-meldingen. door gebruik te maken van een zoge-

noemde ‘toonbank’ is voor de GbI slechts één databron

nodig waaruit geput hoeft te worden.

Geodan gaf een doorkijkje in mobiel werken. naast GPS

zijn er ook andere mogelijkheden om de plaats te bepa-

len om personen of goederen te volgen. technisch zijn

er geen beperkingen meer om mobiel te werken. Het is

de creativiteit die uiteindelijk moet leiden naar mooie

en nuttige toepassingen.

de conclusie van

de reeks sympo-

sia was dat het

arcGIS-platform

beheerders een

krachtig middel

biedt voor een

eenvoudiger en

beheersbaarder

beheer van de openbare ruimte. de grote belangstelling

uit het werkveld maakte de organisatie van de drie sym-

posia tot een groot succes.

esRI Nederland hield samen met haar businesspartners Oranjewoud, Tensing en Geodan onlangs een drietal mini-

symposia over beheer en GIs. Het evenement trok bijna 100 geïnteresseerden. een succes, volgens de organisatoren.

GISnieuws

Ruimtelijke plannen alleen nog maar digitaal

Het gebruik van authentieke digitale

plannen tijdens een planproces vraagt

om aanpassingen van processen en

systemen. Het gemeentelijke proces

van opstellen, kwaliteitscontrole,

digitale ondertekening, publiceren

en archiveren vraagt om actieve regie.

ook als plannen worden uitbesteed

aan een stedenbouwkundig bureau.

Het beheer van alle gemeentelijke

ruimtelijke plannen is en blijft immers

een gemeentelijke verantwoorde-

lijkheid. Invoering van de digitale

aspecten van de nieuwe wro is

een complex proces. Het vergt een

nieuwe manier van werken, die grote

impact heeft op de afdeling ro.

Planproces bevat verschillende

modules voor het beheersen en

beheren van ruimtelijke plannen.

de applicatie stelt de ro-medewer-

ker in staat alle taken uit te voeren

binnen het digitale planproces.

een stapsgewijze invoering kan de

impact op de afdeling ro verlichten.

eén van de eisen van de nieuwe wro

is dat alle plannen moeten worden

gepubliceerd via ro-online. juist in

deze functionaliteit voorziet Plan-

proces light. Zo biedt de applica-

tie functionaliteit voor het digitaal

ondertekenen en publiceren van

het plan en het manifest. Hierdoor

wordt het mogelijk om op laag-

drempelige wijze te voldoen aan

de publicatieplicht die vanaf 1 juli

2009 geldt.

Gemeente Goes implementeert ‘XeIZ’

de eerste gemeente die opdracht

heeft gegeven voor de implementatie

van XeIZ met arcGIs is de gemeente

Goes. Zowel aRCadIs als esRI Ne-

derland zijn al geruime tijd partner

van Goes. de koppeling van XeIZ met

arcGIs past dan ook uitstekend in de

visie van de gemeente.

doordat de architectuur van arcGIS

en XeIZ zijn gebaseerd op een cen-

trale geografische database, kun-

nen arcGIS en XeIZ op een natuur-

lijke wijze met elkaar samenwerken.

XeIZ beheert gegevens in een

oracle Spatial of locator database

en arcGIS kan de geografische objec-

ten daarin rechtstreeks bewerken.

natuurlijk kan alle informatie uit

XeIZ worden gebruikt in arcGIS voor

het maken van analyses en presenta-

ties en kunnen deze gegevens wor-

den gebruikt in GIS toepassingen op

intranet en internet, en in mobiele

toepassingen van arcGIS.

de nieuwe wet ruimtelijke ordening is vorig jaar op 1 juli 2008 ingegaan. Gemeenten moesten vanaf toen ruimtelijke

plannen digitaal maken en gebruiken gedurende het gehele planproces. per 1 juli 2009 is het gebruik van de ImRO-

standaarden (Informatiemodel voor de Ruimtelijke Ordening) hierbij echter verplicht. Veel gemeenten gebruiken

hiervoor de applicatie planpROces.

hoge eisen en verwachtingen van

de toekomstige gebruikers voldoen.

bert Vermeij, senior business

consultant bij eSrI nederland is

blij met de keuze van de euro-

pese Commissie: “InSPIre@eC is

een volgende grote stap op weg

naar het transparant delen van

data en GIS services. dit project

bewijst dat de arcGIS Server techno-

logie van eSrI voldoet aan de rele-

vante geo en It standaarden en aan

de hoge eisen wat betreft openheid

en schaalbaarheid.”

Het InSPIre@eC-project neemt 2,5

jaar in beslag, waarvan het eerste

jaar de aandacht vooral uitgaat naar

de technische ontwikkeling. een dy-

namische aanpak zorgt ervoor dat

- waar nodig - de ontwikkeling kan

worden bijgestuurd.

7

8

gis voor

Gemeenten

rotterdam gaat top10Nl-data straks zelf bijhouden

Heel nederland op een schaal van

1 op 10.000 of kleiner, dat is wat de

toP10nl-database biedt. niet zulke

spannende kost? Michiel boelhou-

wer van de gemeente rotterdam

denkt daar anders over. “de topo-

grafische ondergrond wordt dage-

lijks gebruikt en verandert continu:

een product dat leeft.” boelhouwer

leidde een pilot om te onderzoe-

ken welke mogelijkheden rotter-

dam zou hebben om de landelijke

toP10nl naar rotterdams inzicht

op te bouwen, binnen de wettelijke

kaders. de kaarten die de gemeente

dagelijks gebruikt, visualiseren de

ondergrond voor het ontwikkelen

van de stad. Verder maken veel

stadsdiensten gebruik van de data.

GeeN INFORmaTIe VeRLIeZeN

naast de leider van de pilot zit evert

bontenbal, projectleider van de uit-

eindelijke implementatie. al jaren

is bontenbal betrokken bij de topo-

grafische kaarten van de havenstad.

“de koers die we vorig jaar zijn

ingeslagen was een hele spannende

koers, maar onvermijdelijk. ook de

gemeente rotterdam gaat de onder-

grond van haar kaarten baseren op

de toP10nl-gegevens van het ka-

daster”, bevestigt bontenbal. “Geen

enkel probleem. wij staan volledig

achter het in één keer inwinnen

van data en meermalen gebruiken

ervan.” Maar het stond buiten kijf

dat rotterdam - net als amsterdam -

haar data zelf wilde bijhouden.

de gemeente gaat zelf data bijhou-

den van het gebied binnen de ge-

meentegrenzen en deze uitleveren

aan het kadaster. In plaats van an-

dersom, wat de gewone gang van

zaken is. de gemeente wil dat om

een aantal redenen. “Het heeft er

allereerst mee te maken dat wij de

informatie van onze kleinschalige ba-

sis kaart (kbk) van rotterdam willen

behouden. Veel toepassingen binnen

de gemeente baseren zich op die

specifieke data. als niet meer aan die

specifieke vraag kan worden voldaan,

hebben we echt een probleem.”

bontenbal startte in oktober 2008

met wat heet een ‘intensief’ pro-

ject. Zo’n tien mensen binnen de

gemeente rotterdam zijn betrok-

ken bij de omschakeling. “Het is een

enorme uitdaging om over te scha-

kelen van onze reguliere kaart naar

de kaart van het kadaster. Vooral

het ombouwen van de materie en

dat in goede banen leiden is een

enorme klus. tijdens de pilot is een

aantal belangrijke vragen behan-

deld die in dit project in concrete

resultaten worden omgezet. op 1

januari 2010 moet het project vol-

ledig afgerond zijn.

Vanaf dit jaar maakt elke overheidsinstelling in Nederland gebruik van

dezelfde database als ondergrond van topografische kaarten. Het databestand

TOp10NL van het kadaster vormt voor het hele Nederlandse grondgebied

de basis. Ook de gemeente Rotterdam maakt hiervan gebruik. Toch kan de

havenstad, in goed overleg met het kadaster, gebruik maken van de data die

ze zelf al jaren bijhoudt.

9

rotterdam gaat top10Nl-data straks zelf bijhouden

VaN pILOT NaaR pROjeCT

de pilot leverde inzicht in hoe de

implementatie het best kon worden

opgezet. boelhouwer en zijn team

lette erop welke benadering het

minste werk in tijd en geld kostte.

de doorloopsnelheid van het om-

zetten van de data was hiervoor

leidend. Het meest eenvoudig bleek

dat de positieve aspecten van de

huidige kbk omgevormd moes-

ten worden naar de regels van het

toP10nl-bestand. eenvoudig is een

relatief woord, want er waren en zijn

moeilijke kwesties. wat te doen met

bijvoorbeeld de interpretatie van

wegen: alleen de rijbanen of met ob-

jecten als trottoirs. Voor veel andere

items is ook een keuze gemaakt.

In de werkgroep die de gemeente

vormde - hierin werden de moeilijk-

ste keuzes besproken - namen ook

specialisten van het kadaster en eSrI

nederland plaats. “dat was erg no-

dig. Zo waren er in eerste instantie

problemen met het importeren van

de GMl-data naar de geodatabase.”

daarbij is technische ondersteuning

noodzakelijk gebleken. die samen-

werking verloopt uitstekend.

eind 2009 is het project achter de

rug. dan is het alleen nog maar een

kwestie van data beheren. dat proces

gebeurt in arcGIS, voor rotterdam

een logische keuze. “arcGIS is voor

de gemeente een standaard en goed

geschikt om de toP10nl-data in te

beheren.” een van de beheersaspec-

ten is het kunnen blootleggen van

conflicten die topologische relaties

met zich meebrengen. een weghart-

lijn moet altijd binnen een wegvlak

liggen. Hier heeft arcGIS een door-

dacht controlesysteem voor.

meeRwaaRde

de nieuwe dataset levert veel voor-

deel op. Projectleider evert bonten-

bal: “de data krijgt absoluut meer-

waarde. we kunnen bijvoorbeeld

aan een stuk weg nu veel meer

administratieve informatie hangen.

onze huidige kaart heeft maar één

attribuut. bij de kadaster-data zijn

dat er soms wel tien.” Het moment

van overschakelen is daarmee gelijk

aangegrepen om de inhoud van de

topografische kaart van de haven-

stad naar een hoger niveau te tillen.

Michiel boelhouwer en evert bon-

tenbal zitten al heel wat jaren in het

vak. en nog steeds worden ze warm

van kaarten. beiden hebben ze mee-

gemaakt hoe de stadskaarten zich

ontwikkelden vanaf het digitalise-

ren tot de huidige objectgerichte

kaart met veel meer mogelijkheden.

“een fantastisch mooie ontwikke-

ling. Het zijn niet gewoon kaartjes:

er zit nu veel meer informatie achter

dan op het eerste gezicht lijkt.” alle

nederlandse overheidsinstellingen

hebben vanaf nu profijt van de ver-

rijkte toP10nl-kaart.

auteur: Harmen van doorn

e-MaIl: gemeenten@esri.nl

“Onze huidigekaart heeft maar éénattribuut,bij deKadaster-data zijn dat ersoms wel tien.”

11

gis, hét middeltot innovatief werkencentrale rol voor gis in ondersteunen van procesketen bouw en infra.

Last van de economische crisis? Nee hoor, dat valt wel mee. eén van de strategieën om de economie draaiende te houden is immers investeren in bouwprojecten en werken aan de infrastructuur. de overheid haalt dan ook grote projecten naar voren: ‘stimuleringsprojecten’. aannemers hebben de komende jaren dus niets te vrezen. wel in de concurrentie. Heijmans merkt dat de inzet van GIs zijn uitgangspositie echter verbeterd: “we zijn er klaar voor.”

gis voor

Bouw&infra

12

breijn is het advies- en ingenieurs-

bureau van Heijmans. Vier jaar ge-

leden zijn de ingenieursdiensten

gebundeld en op 10 april 2008 is

breijn ‘geboren’. Voorheen was zo’n

bureau niet nodig. de zogenoemde

raw-systematiek schreef exact voor

wat een aannemer moest doen:

plaats een vangrail op afstand X van

type a met een hoeveelheid van b.

bouwbedrijven schreven zich in op

het werkplan van rijkswaterstaat.

waren ze de goedkoopste? dan

kregen ze de opdracht ‘gegund’.

meeR IN HuIs

anno 2009 is het anders. ruim vijf

jaar geleden besloot de overheid

een nieuwe koers in te slaan. de

nadruk lag op werk delegeren, of-

wel: laat de aannemers maar beden-

ken hoe ze een project van begin to

eind organiseren en hiervoor hun

verantwoordelijkheid nemen. Zij

zouden dus het werkplan dat rijks-

waterstaat maakte, steeds vaker

zelf moeten ontwikkelen. binnen

een bepaald kader stellen zij vanuit

eigen inzicht een plan samen voor

een project. “dat is een goede ont-

wikkeling, want aannemers hebben

meer in huis dan ze altijd konden

laten zien”, vertelt Pieter van dueren

den Hollander. Hij is projectcoör-

dinator Geodesie/GIS voor breijn.

deze ontwikkeling staat niet los

van het groter worden van de pro-

jecten. Het is natuurlijk veel ef-

fectiever om diverse werkzaam-

heden van een stuk weg in één

keer uit te voeren, in plaats van

in delen. Vaker bundelt rijkswa-

terstaat daarom de werkzaam-

heden tot grote projecten. Geen

stukken onderhoud van 500 meter

nieuwe vangrail langs de snelweg,

maar eerder een opdracht voor 20

kilometer onderhoud van de snelweg

Meerdere disciplines moeten eraan

meewerken. breijn is het bureau

dat voor Heijmans onder meer deze

nieuwe taak – het ontwerp en de

voorbereiding van multidisciplinaire

projecten – op zich neemt.

IN ééN kLIk besCHIkbaaR

al deze ontwerpen en voorberei-

dingen veroorzaken een stroom aan

papier- en regelwerk. Soms gaat

het letterlijk om een volle container

aan mappen. erg onhandig als je

het vraagt aan Van dueren den

Hollander. Hij doet zijn kast open

waar tientallen mappen in staan. Hij

demonstreert hoe het is om vanuit

verschillende bronnen alle informa-

tie te moeten halen over een stukje

weg. “In zes van deze mappen staan

specifieke gegevens van eenzelfde

locatie. terwijl het in GIS allemaal

met één klik beschikbaar is.”

daarom gebruiken breijn en Heijmans

een geografisch informatiesysteem.

GIS adviseur lars de Vries (breijn):

“GIS is het enige fatsoenlijke systeem

waarin we onze gegevens op een

slimme manier kwijt kunnen. Het

creëert een compleet en overzichte-

lijk beeld van de situatie. en er zijn

geen bergen papier voor nodig.”

Via GIS kan eenvoudig administra-

tieve informatie worden gehangen

aan een locatie. Handig en tijds-

besparend, want bijna alle informatie

van breijn is locatiegebonden. de

Vries: “we hebben nu de gegevens

van projecten snel bij de hand en

kunnen ze snel visueel maken.”

FaaLkOsTeN daLeN

lars de Vries legt uit dat het gebruik

van GIS in de wereld van bouw en

infra nog maar in de ‘kinderschoe-

nen’ staat. “we doen veel snel-

le analyses, vooral een focus op

tijdsbesparing.” de kracht zit echter

in het beheren van veel informa-

tie en daarnaast het combineren

van administratieve gegevens die

gekoppeld is aan die locatie.”

de Vries merkt dat een omslagmo-

ment in het gebruik van GIS nabij is.

“de organisatie ontdekt steeds va-

ker dat GIS meer inzicht geeft in de

situatie. doordat we een completer

beeld creëren, kunnen de faalkos-

ten flink omlaag.” Zijn collega vult

hem aan: “kijk, een project aan-

nemen brengt ook risico’s met zich

mee. als we een goed beeld hebben

van de situatie nemen we bewust

risico. GIS is een geweldige middel

om de betrouwbaarheidsfactor te

verhogen en daarmee de voorspel-

13

baarheid van de uitkomst van een

project vergroten.”

de voorbereiding van een project

bij de flevocentrale is hier een goed

voorbeeld van. de Vries: “we had-

den de kabels van de centrale over-

zichtelijk in een tekening. bij de

clashes (waar kabels elkaar krui-

sen op verschillende hoogten, hvd)

wilden we meer detail. de bouw-

vakkers ter plekke liepen hierdoor

niet tegen verassingen op. dat

scheelde het omleggen van een

leiding. een beetje GIS-werk

verdient zich zo dubbel terug.”

breijn en Heijmans kunnen zich

meer onderscheiden, mede door-

dat ze GIS inzetten. “Soms werkt

het averechts, want dan krijgen we

een project niet toebedeeld. we

weten meer, dus kunnen een betere

schatting maken van wat het project

gaat kosten.” op lange termijn zal

dit echter veel vruchten opleveren:

de betrouwbaarheid van Heijmans

vergroot.

INNOVaTIeF weRkeN

om het werkplan voor de grote

projecten uit te mogen voeren,

moeten aannemers innovatief

werken. alleen dan kunnen de

kosten omlaag. Hierbij betrekt

Heijmans ook de duurzaamheid van

het uitgevoerde project. de laatste

jaren waait ‘het nieuwe onderne-

men’ door de organisatie.

dit gaat uit van het principe ‘hoe

kan ik verantwoord geld verdienen’.

Van dueren den Hollander: “Met

GIS kunnen we dat nieuwe onder-

nemen concreet vorm geven. Voor

alle keuzes verantwoorden we ons,

we pakken onze projecten slim

op en streven hierbij continu naar

optimalisatie over de complete

projectduur.”

na zo’n vier jaar projecten ontwerpen

en voorbereiden, kan advies- en

ingenieursbureau breijn het wel aan

om een nieuwe fase van de bouw-

procesketen te ondersteunen. de

overheid wil namelijk dat de aan-

nemer niet alleen de fasen vóór

en tijdens het bouwen uitvoert.

ook het beheer en onderhoud van

projecten zouden zij over moe-

ten nemen, een soort garantie. de

projectcoördinator Geodesie van

breijn: “dit daagt de bouwsector

uit om innovatief te zijn duurzamer

materiaal in te zetten.” Sommige

projecten krijgen straks een looptijd

van tientallen jaren. dit betekent

nóg meer informatie. “GIS wordt op

deze manier steeds meer onmisbaar.”

auteur: Harmen van doorn

e-MaIl: bouweninfra@esri.nl

“Bouwen

is risico’s

nemen,

maar met

GIS neem

je die

risico’s

bewust.”

23 EN 24 SEPTEMBER 2009 - DE DOELEN - ROTTERDAM

GIS CONFERENTIE 09,

GIS werkt!En hoe! Duizenden organisaties ervaren van dag tot dag de bijzondere kracht van geografi sche informatiesystemen. Bij het beheer van infrastructuur, de inrichting van de ruimte, bij rampenbestrijding, watermanagement, landbouw, logistiek.De toepassingen van GIS zijn legio. Zonder het te merken is GIS van onmisbare invloed op ons dagelijks leven.

Dat is waar de GIS Conferentie dit jaar over gaat: wat betekent GIS voor de uitvoering van uw bedrijfsprocessen? Hoe kunt u met GIS effi ciënter werken, uw klanten beterbedienen of beter onderbouwde beslissingen nemen? Samen met u willen we de kracht en de oplossingsgerichtheid van GIS benadrukken.

Met deze Call for Papers nodigen wij u van harte uit om een bijdrage te leveren aan de GIS Conferentie, editie 2009. Met presentaties over concrete toepassingen wordt de GISConferentie 2009 bij uitstek het evenement om van elkaar teleren, elkaar te inspireren en nieuwkomers te enthousiasmeren.

ProgrammaDe GIS Conferentie vindt plaats op woensdag 23 endonderdag 24 september 2009 in de Doelen van Rotterdam. In het plenaire ochtendprogramma zullen op beide dagen interessante sprekers vanuit verschillende invalshoeken hun visie op het thema ‘GIS werkt!’ met ons delen.

In de middag kunnen deelnemers kiezen uit een gevarieerd aanbod aan parallelsessies met actuele presentaties uit de praktijk. Uw praktijk. Denk hierbij aan een interessant GIS project of een innovatieve toepassing van GIS. We waar-deren het zeer als u een eigen onderwerp aandraagt. De invulling van het programma bepalen we aan de hand van de ingezonden papers in samenspraak met de programma-adviescommissie.

DeadlineWe ontvangen uw voorstel voor een presentatie (met titel, samenvatting en persoonsgegevens) graag voor 15 mei 2009. Dit kunt u opsturen per e-mail naargisconferentie@esri.nl.

W W W . G I S C O N F E R E N T I E . N L

CALL FOR PAPERS

EN

030

9 K

S

15

Column

twee keer knipperen met je ogen, en je hebt wat gemist.

Voor een beetje informatiejunk lijkt het alsof de wereld

steeds sneller draait. de ene belangwekkende gebeurtenis

is nog niet voorbij of de volgende ontdekking verschijnt

al weer op de rSS feeds. en elk zichzelf respecterend bedrijf

is ‘innovatief’ en wil het nieuwste van het nieuwste

presenteren. liefst vandaag nog.

waarom gaat het in de wereld van geoinformatie dan

allemaal zo verschrikkelijk langzaam? Het lijkt verdorie wel

alsof we met z’n allen niet doorhebben dat de wereld het

gaspedaal vol heeft ingetrapt. als ik de wereld zie die

steeds maar voortraast, dan kan ik nog net de sticker onder-

scheiden die achterop de bumper is geplakt. ‘eat my dust’,

staat erop.

wat is nou de truc die de wereld om ons heen toepast? dat

zit hem in twee dingen. eén: standaardiseren achter de

schermen. twee: ervoor zorgen dat de gebruiker daar geen

last van heeft. Maak het gebruik dus laagdrempelig en snel.

en geef daarna je gebruikers de ruimte…

laat je dit principe op geo los, dan ontstaan er allerlei han-

dige, ondersteunende en leuke geografische functies die ‘er-

gens’ beschikbaar zijn. kleenex-software noemt een collega

van mij dat. je pakt het, snuit je neus erin en gooit het weg.

Vandaag reuze nuttig, morgen wil ik het niet meer zien. de

snelheid is daarbij cruciaal! rampen zijn daar voorbeelden

van: heel even zijn de functies interessant (zie de simulatie

van de neergestorte turkish airlines op www.youtube.nl/

esrinederland). wie kijkt daar nu nog naar?

achter de schermen is natuurlijk helemaal geen sprake van

kleenex. achter de schermen draait - netjes en robuust - de

omgeving die het snel en simpel bouwen van applicaties mo-

gelijk maakt. dit zorgt ervoor dat het geografische nieuwtje

binnen een uur na de ramp al op internet kan staan.

Het gaat vast weer veel tijd kosten om die ‘achterkant’ op

dezelfde geo standaarden te krijgen. Maar alsjeblieft, regel

dat gewoon! en dan kunnen we eindelijk ook zo’n mooie

sticker met ‘eat my dust’ op onze bumper plakken.

auteur: erik Meerburg | eSrI nederland

e-MaIl: emeerburg@esri.nl

eat my dust!

“Je pakt het,snuit je

neus erinen gooit

het weg.”

16

HOe HebbeN juLLIe GeO VeRweRkT IN juLLIe

GeNeRIeke ICT-aRCHITeCTuuR?

“Het belangrijkste aspect is dat wij als GIS Competence

Center (GCC) samen met de lnV-ICt-organisatie dICtu

een aantal koppelvlakken hebben gerealiseerd op ser-

vices niveau, die gangbaar zijn in de ICt-wereld. wij

zoeken voor intern gebruik dus geen koppelvlakken

meer die vanuit de GIS-wereld zijn bedacht. Voorheen

probeerden we bijvoorbeeld gegevens te integreren op

database-niveau, waarbij je veel meer botst tussen geo

en ICt-standaarden.”

waT ZIjN de beLaNGRIjksTe VOORdeLeN

VaN deZe aaNpak?

“Voorheen verzonnen we een aparte oplossing voor ie-

dere specifieke toepassing. Verschillende infrastructuren

werden hiervoor aangelegd. nu we de infrastructuur

generiek hebben opgezet, hoeven we niet voor iedere

nieuwe toepassing iets nieuws te verzinnen. toepassin-

gen die gebaseerd worden op deze architectuur, wor-

den standaard door ICt ondersteund op het gebied van

otaP, Sla’s en hardware. er worden bijvoorbeeld kosten

bespaard door gebruik te maken van virtuele servers.

ook zijn de onderdelen van de CrI over de volle breedte

schaalbaar. Zo kan specifiek op de databaselaag of op de

serviceslaag opgeschaald worden als dat nodig is.”

HOe HebbeN juLLIe HeT CRI-pROjeCT

(pRakTIsCH GeZIeN) OpGeZeT?

“Het CrI-project is opgezet en uitgevoerd als een re-

gulier project, maar het is op een bijzondere manier

ontstaan. een aantal lopende projecten en projecten die

op het punt stond om opgetuigd te worden, hebben we

bij elkaar gevoegd. er is een lijst gemaakt, waarop 12 à

13 projecten stonden die allemaal een eigen oplossing

gingen realiseren. op dat moment is besloten hiervoor

een gezamenlijke architectuur op te zetten, om deze

afzonderlijke projecten goed op elkaar af te stemmen.

de afzonderlijke projecten zijn vervolgens binnen deze

architectuur gerealiseerd. ook zijn binnen het project

de al bestaande omgevingen van lnV ondergebracht

en met elkaar verbonden. door deze aanpak heeft de

realisatie van de CrI nauwelijks extra geld gekost ten

opzichte van de kosten voor de implementatie van de

verschillende onderliggende projecten.”

waT waReN de beLaNGRIjksTe uITdaGINGeN

Op TeCHNIsCH eN ORGaNIsaTORIsCH VLak?

“Het GIS Competence Center (GCC) coördineert voor

lnV brede ontwikkelingen op het gebied van GIS. Hierbij

werkt het GCC nauw samen met dICtu. binnen lnV

praat je niet over ‘de ICt-afdeling’, maar er zijn meerdere

afdelingen op meerdere locaties die verantwoordelijk

zijn voor delen van de ICt-infrastructuur. Het is dus van

groot belang om inzicht te krijgen in alle betrokken

partijen en deze actief te benaderen. de grootste

Het minsterie van Landbouw, Natuurbeheer en Voedselkwaliteit (LNV) heeft begin 2009 haar Centrale Ruimtelijk

Infrastructuur (CRI) in gebruik genomen. Hiermee is geoinformatie een onderdeel geworden van de ‘mainstream’ICT-

architectuur van LNV. marc Hoogerwerf van het GIs Competence Center van LNV is een van de initiatief-nemers van

het project CRI en beantwoordt een aantal vragen over de realisatie.

Gis en ict

Webservices in het bedrijfssysteem van DLG voor de

behandeling van subsidieaanvragen. Bron: LNV.

lNv overbrugt kloof tussen geo en ICtlnV maakt met CrI geo onderdeel van mainstream ICt-infrastructuur

17

uitdaging was om vooral te blijven communiceren over

alle deelproblemen die we moesten oplossen. Mensen

uit de ene expertisegroep komen soms met verrassende

oplossingen, die door mensen uit een andere expertise-

groep voor onmogelijk werden gehouden. we moeten

met elkaar over de ‘schuttinkjes’ heen blijven kijken en

delen waarmee we worstelen.”

HOe Is HeT Nu meT de TRadITIONeLe kLOOF

TusseN GeO eN ICT bINNeN juLLIe ORGaNIsaTIe?

“de kloof is nog niet weg, dat zou wishful thinking zijn.

je zou kunnen zeggen, dat we beginnen te leren hoe we

de kloof moeten overbruggen. er ligt nu iets tastbaars,

maar we hebben nog steeds een weg te gaan. Sommige

onderliggende systemen zijn bijvoorbeeld nog steeds

op de ‘oude manier’ geïntegreerd en ook die moeten

uiteindelijk gebruik gaan maken van de CrI. we gaan nu

lnV-breed communiceren dat de CrI er is en dat men er

gebruik van kan gaan maken.”

waT kaN je ORGaNIsaTIes meeGeVeN dIe dIT

OOk wILLeN GaaN dOeN?

“wij hebben veel gehad aan een startdocument dat

gebruikt werd als praatstuk, waarin we een opzet

voor de architectuur hebben gemaakt, onderverdeeld

in business architectuur (proces en organisatie); infor-

matie-architectuur (gegevens en applicaties/software);

technische architectuur en beveiligingsarchitectuur.

In de initiatie-fase was het startdocument nog niet

gereed. dat maakte gesprekken lastig. uiteindelijk

moet je met ontzettend veel mensen praten. toen het

document gereed was, verliep ook de communicatie een

stuk vlotter.”

HebbeN juLLIe NOG ambITIes RONdOm CRI?

“natuurlijk, de wereld is continu in beweging! los

van de CrI zal nog een identieke ‘innovatie omgeving’

worden ingericht. In deze omgevingen gelden niet de

restricties die gelden in het operationele systeem, dus

wij kunnen hierin echt innoveren en dingen uitproberen.

Voor ons is dit een essentieel onderdeel om de CrI in te

toekomst te laten groeien en evolueren.”

auteur: rené Voogt

e-MaIl: overheid@esri.nl

“Er worden kosten bespaard door gebruikte maken van virtuele servers.”

De dierziekte-viewer laat 24 uur per dag zien of er in een

dierziekte heerst in een bepaald gebied. Bron: LNV.

lNv overbrugt kloof tussen geo en ICtlnV maakt met CrI geo onderdeel van mainstream ICt-infrastructuur

18

Geo value: beterebeslissingen nemenin vroeg stadium

de gemeente amersfoort is bezig

met het ontwikkelen van Vathorst-

west, een uitbreiding van de grootste

nieuwbouwwijk van deze gemeente.

In de initiatieffase van dit project

wilde de gemeente samen met de

adviseur, de gebiedsontwikkelaar,

bewoners en andere belanghebben-

den verschillende plannen bekijken

en mogelijke scenario’s uitstippelen.

of zo’n ontwikkelplan het haalt,

hangt af van een aantal factoren.

bujar nushi, business developer GIS

van dHV, stelt dat één van de beslis-

sende aspecten ‘uiteraard’ het uit-

eindelijke bedrag onder de streep is.

dus: wat kost het om dit plan uit te

voeren en wat levert het op? “Maar

vaak is de financiële onderbouwing

in de beginfase miniem of zelfs

onjuist. Veel op het oog mooie plan-

nen moeten in een vergevorderd

stadium worden teruggefloten.”

daTabases COmbINeReN

Heel inefficiënt, vond dHV. nushi:

“Het kost veel tijd: de voorbereiding

van bouwprojecten duren onnodig

lang. en natuurlijk heeft een

langere looptijd financieel gezien

ook consequenties.” Het advies-

en ingenieursbureau wist een

oplossing te ontwikkelen waar-

bij heel snel inzicht kan worden

verkregen in de kosten en baten

van een ontwikkelplan. Zo kunnen

bestuurders en andere belang-

hebbenden in een vroegtijdig

stadium tot betere besluitvorming

komen. bovendien maken de analy-

ses duidelijk of een plan financieel

realistisch en stabiel is.

Geo Value (Grond- en opstal waarde)

bestaat uit een geodatabase met

‘belangrijke’ kaartlagen die van

toepassing zijn op de planvorming

van de ruimtelijke ordening en

gebiedsontwikkeling. de nieuwe

kaart van nederland, bodemkaart,

aHn, CbS-gegevens, verschillende

topografische ondergronden, lucht-

foto’s en bestemmingsplannen zijn

er basis van. ook stelt een plan-

econoom van dHV samen met de

ontwikkelaar vooraf in de geoda-

brengt een bouwproject wel echt op wat de gebiedsontwikkelaar ervan

verwacht? advies- en ingenieursbureau dHV heeft een nieuwe oplossing

ontwikkeld om dit goed te beoordelen. door GIs-functionaliteit te combine-

ren met een financieel systeem is direct inzicht in de baten van een project.

deze oplossing, met de naam GeO Value, is de eerste vrucht van het business

partnersschap tussen dHV en esRI Nederland als business partners.

dHV ontwikkelt ideale oplossing voor bestuurders, financiële gevolgen van projecten zijn hierdoor eerder helder.

Foto: DHV

19

Geo value: beterebeslissingen nemenin vroeg stadium

tabase vast aan welke eisen het

project moet voldoen. aan de

andere kant staat een gebied- en

grondexploitatiemodel van dHV

die als financiële modellen fun-

geren. na het intekenen van een

plan is het een kwestie van een

berekening. “op deze manier

kun je zeer eenvoudig van diverse

plannen scenario’s vaststellen,

waardoor het proces van rekenen

en tekenen zeer interactief en snel

kan plaatsvinden.”

bIj de besLIsseR aaN TaFeL

“GeoValue is een hartstikke mooie

tool. Maar vooral voor beslissers

écht interessant”, meent nushi. “Zij

willen zo vroeg mogelijk weten wat

het project oplevert.” Geo Value

blijkt een mooi voorbeeld te zijn

hoe GIS nuttig werk doet aan de

beslistafel. efficiënter werken is het

devies.

als we dan toch bestuurders over

de financiële haalbaarheid van

plannen informeren, waarom dan

niet deze informatie centraal op

een dynamische tafel laten zien?

nushi heeft inmiddels al met

regelmaat met beslissers om de

Maptable gestaan. “Met de touch-

screen kunnen ze tekenen waar

bepaalde bebouwing komt. Het

model kan direct uitrekenen welke

gevolgen de bebouwing uitgedrukt

in geld heeft. Maanden werk

gebeurt nu in een paar uur. dit

helpt alle partijen om tijdens een

eerste vergadering al knopen door

te hakken. Het resultaat is verbluf-

fend leidend.

de timing van Geo Value is perfect.

In de huidige kredietcrisis is inzicht

in de financiële situatie nog belang-

rijker dan normaal: “Projectontwik-

kelaars willen alleen investeren in

plannen met zekerheid, GeoValue

geeft uitsluitsel over de haalbaar-

heid.”

INTeLLIGeNTeR

ook in latere fasen van gebieds-

ontwikkeling levert Geo Value

een bijdrage. tijdens de planfase

worden kavels verkocht. In dit proces

moeten de plannen soms naar

voortschrijdend inzicht worden

aangepast. de nieuwe oplossing

van dHV moet dan integreren

met dHV lotus, een kaveluitgifte-

informatiesysteem.

Het planvormingsproces bij dHV

is een ‘stuk intelligenter’ gewor-

den, stelt de business developer GIS.

Het adviesbureau zal de oplossing

vooral als extra dienst inzetten voor

projecten bij klanten. dHV verwacht

dat veel gemeenten, projectontwik-

kelaars en advies- en ingenieurs-

bureaus interesse hebben in het

product.

auteur: Harmen van doorn

e-MaIl: giswerkt@esri.nl

GeorGanISeerd Met GIS werken

dHV centraliseerde een aantal jaar

geleden de GIS-activiteiten van het

bedrijf. tot 2004, zo vertelt business

developer GIS bujar nushi, waren er

vooral twee afdelingen die werkten

met GIS: ‘remote sensing’ werd toege-

past voornamelijk in de internationale

projecten en ‘GIS’ voor de projecten in

nederland.

dit moest en kon beter. nushi koos

voor een hiërarchische opzet. “Ik heb

GIS eerst op de werkvloer gebracht.

we zijn namelijk van mening dat de

moderne adviseur ook de toegevoeg-

de waarde van geoinformatie tijdens

projecten in moet kunnen zetten.”

nu werken 150 consultants van onder

meer de sectoren gebiedsontwikke-

ling, water, milieu, lucht, bodem en

mobiliteit met GIS.

nushi heeft ervoor gezorgd dat er

een kleinere groep super-users, twin-

tig medewerkers, is die geavanceerder

GIS-werk doen: moeilijkere analyses en

modellen bouwen met eSrI-techno-

logie. Het team van nushi zelf bestaat

op dit moment uit acht medewerkers:

“wij zijn de echte toppers van GIS, ook

allemaal met een master in geoinfor-

matie. wij zijn voortdurend op zoek

naar de jonge high potentials die bij

dHV naar de top willen groeien in dit

prachtige vakgebied.”

Foto: DHV

20

gis

werkt! watermanagement werkt, met GIS

wat zijn de gevolgen als er een dijk

doorbreekt? en wat gebeurt er als

bestuurders veel water ergens wil-

len bergen? dit zijn vragen waar

adviesbureau nelen & Schuurmans

antwoord op kan geven. Vooral

waterschappen en gemeenten zijn

benieuwd naar antwoorden, zoals

hoeveel verhard oppervlak er af-

stroomt op de riolering of wat het

risico is van een overstroming. de

gevolgen van een dijkdoorbraak is

te simuleren met gestandaardiseer-

de modellen. dit biedt inzicht in hoe

het water zich een weg baant in het

gebied tussen de dijken en waar de

gemeente dus bewoners moet eva-

cueren. of welke delen van het ge-

bied (veel) schade ondervinden van

het doorbreken van een dijk.

Coen nengerman, consultant bij

het adviesbureau, laat zien hoe het

werkt. In de gemeente Midden delf-

land is in bepaalde omstandigheden

sprake van hoog water in de boe-

zem. op een kaart in een webappli-

catie is over de hele dijk een groot

aantal punten zichtbaar. dat zijn de

al doorgerekende overstromings-

scenario’s. nengerman klikt op een

van de punten en de simulatie start.

Vervolgens breekt op de kaart een

dijk door. Vrijwel direct overstro-

men een aantal delen van het ge-

bied en vooral aan het dieper gele-

gen deel van de polder. “dat komt

omdat we hier ook het slotenmodel

in hebben opgenomen. Het model

verdeelt het water gelijkmatig over

het gebied.”

nengerman laat nog een voorbeeld

zien. “als de waterstand hoger is

dan een vastgestelde norm, kan

een waterschap overwegen om het

water tijdelijk op te vangen in een

buffergebied. afhankelijk van het

vraagstuk kiezen we voor een type

model. Voor een bergingsberekening

kan een vrij grof en eenvoudig mo-

del worden gebruikt, maar voor het

bepalen van hydraulische knelpun-

ten in het systeem is juist een veel

gedetailleerder model nodig. “Maar”,

vindt nengerman, “een dergelijk

model wordt vooral gebruikt

om inzicht te krijgen in waar de

meeste schade wordt geleden bij een

overstroming. daarmee kun je goede

en verantwoorde keuzes maken.”

GIs werkt. adviesbureau Nelen & schuurmans heeft dat begrepen. Het bedrijf

is gespecialiseerd in watermanagement. Om hun projecten te ondersteunen

wordt specialistische modelleersoftware gebruikt. de gebruikte hydrologische

modellen worden opgebouwd uit GIs-elementen.

adviesbureau nelen & Schuurmans zoekt naar innovatieve middelen om klanten beter te bedienen.

“Wij ontwikkelen onze eigen GIS-tools.”

21

watermanagement werkt, met GIS

Het genereren van deze hydrologi-

sche overstromingsmodellen is één

van de tools die turtle bevat – een

GIS-georiënteerd gegevensplat-

form waarin data wordt verzameld

en gecontroleerd en van waaruit

modellen automatisch worden aan-

gemaakt. “wij kunnen dergelijke

berekeningen voor onze klanten uit-

voeren. Zij hebben, zonder de tech-

nische achtergrond van de model-

len te kennen, de beschikking over

belangrijke informatie.” de model-

len worden opgezet met beulp van

gestandaardiseerde geoprocessing

tools. daarnaast bewaart turtle

automatisch de resultaten. “een

effectieve manier van opslaan.”

Verder worden de GIS-handelingen

en andere informatie over de mo-

dellen vastgelegd; de meta-data.

“Zo is bijvoorbeeld goed zichtbaar

welke aannames zijn gedaan.”

Met de standaard componenten uit

de GIS-toolbox, aangevuld met spe-

cifieke functies, ontwikkelt nelen &

Schuurmans eigen simulatiemodel-

len. daarnaast gebruikt het advies-

bureau diverse software-paketten

om haar projecten goed te kunnen

ondersteunen.

INNOVaTIe

nelen & Schuurmans is een jong en

dynamisch adviesbureau. dit schept

ruimte voor veel innovatieve toe-

passingen. deze moeten aansluiten

op de technische ontwikkelingen en

de huidige processen verbeteren.

“Het bedrijfsthema van dit jaar is

het jaar van de innovatie.”

een klein innovatief voorbeeld is

het rapport van het peilenplan (hier

staat informatie in over de diverse

waterpeilen) van het waterschap

brabantse delta dat in Google Maps

is gezet, een mooi voorbeeld van

een mashup. “door op een afgeba-

kend gebied van de kaart te klikken,

krijg je de vastgestelde waterpeilen

te zien en kun je linken naar het

gedeelte in het rapport over deze

kavels. daarmee is de kaart een

soort ruimtelijke inhoudsopgave

geworden.”

watermanagement is een steeds

belangrijker thema in het veiliger

maken van nederland. Het advies-

bureau nelen & Schuurmans blijft

op zoek naar innovatieve middelen

om hun klanten beter te bedienen.

Zo blijven belangrijke vragen niet

onbeantwoord en kan nederland

leven met water.

auteur: Harmen van doorn

e-MaIl: giswerkt@esri.nl

pROjeCTdaTa

turtle is een instrument voor het

opzetten en beheren van een

gestructureerd gegevensplatform.

Het importeert, combineert en

verifieert data vanuit verschillen-

de bronnen en heeft een directe

link met diverse watergerelateerde

modellen en andere applicaties.

doordat het instrument in arcGIS

is ontwikkeld, kunnen eenvoudig

allerlei type kaarten worden ge-

genereerd. Het gegevensplatform

bevat functionaliteiten voor het

importeren, structureren en con-

troleren van gegevens die nodig

zijn voor het uitvoeren van een

project. daarnaast kunnen vanuit

turtle diverse modelschematisaties

worden aangemaakt. “door te

werken met een projectdatabase

blijft binnen een project altijd

duidelijk op welke data de analyses

zijn gebaseerd”. de basisgegevens

blijven zo ongewijzigd. “je wilt niet

dat je data zomaar verdwenen of

veranderd is.”

De visualisatie van de getoetste normen

van het gebied Vier Noorder Koggen

(N.-H.). Bron: Nelen & Schuurmans.

Tensing is sterk in geografische en mobiele toepassingen

in de wereld van GIS en mobiele applicaties. Een team van

meer dan 75 specialisten ontwikkelt en levert een variëteit

aan oplossingen, producten en diensten. We hebben klanten

in uiteenlopende markten zoals Delta Nutsbedrijven, de

gemeente Delft, het Kadaster, Heineken, Besam, DHL en

vele andere overheidsinstellingen en bedrijven. Samen met

ESRI werken we aan de beste oplossing voor uw organisatie.

• Mobiel GIS

• GIS-toepassingen via inter- of intranet

• Onafhankelijke geo-consultancy

Tensing

T: +31 (0)418 572 800

I: www.tensing.com

M: info@tensing.com

Bezoek ons tijdens de GIS Conferentie op 23 & 24 september 2009 in De Doelen, Rotterdam.

51º

48' 0

1" N

, 5º

14' 3

1" E

Oplossingen op het gebied van geo-informatica en mobiliteit

Adv Perspectief Waterschap.indd 1 30-3-09 11:03

23

Column

een wonderbaarlijke ervaring hoor, als It’er in aanraking ko-

men met de wereld van geoinformatie . bij het inlezen denk

je je weg makkelijk te kunnen gaan vinden. Geoinformatie,

zo lees je dan op wikipedia, is informatie met een ruimtelijke

component of locatie. dat is interessant, want informatie

verwerken kunnen we goed in de It.

Informatietechnologie is ook niet meer weg te denken uit de

geo-wereld. wel valt het op dat de ruimtelijke component in

informatie een duidelijk verschil brengt tussen de ‘gewone

It-wereld’ en de ‘geo-It-wereld’. de rijke historie van de

geo-sector zorgt voor specifieke toepassingen met geheel

andere terminologie, producten, datastructuren, enzovoort.

Geoinformatie blijft daardoor vaak voorbehouden aan spe-

cialisten, terwijl ruimtelijke informatie enorme meerwaarde

voor andere toepassingen kan bieden.

In de ‘gewone It-wereld’ wordt het steeds makkelijker ge-

maakt om mashups te maken, ofwel: nieuwe toepassingen

bouwen door bestaande diensten en softwarecomponenten

te combineren. deze mashups leiden soms tot zeer interessan-

te combinaties en zelfs tot innovatie. langzamerhand dringt

deze ontwikkeling door tot in de verste hoeken van de geo-

It-wereld. Specialistische toepassingen vormen de grootste

behoefte, maar ook de consument begint te ontdekken wat

het toevoegen van de ruimtelijke component aan mogelijkhe-

den biedt. navigatiesystemen zijn niet meer uit de auto weg

te denken, buurtinformatie staat online op de kaart en een

vakantieadres is vanuit de huiskamer te verkennnen.

de potentie van informatie met een ruimtelijke component

is dus enorm en echt niet alleen voor de consument. Geoin-

formatie is voor iedereen interessant, we worden immers al-

len elke dag weer geconfronteerd met locatie en ruimte. de

uitdaging lijkt echter niet te liggen in de technische moge-

lijkheden, maar in ons verbeeldingsvermogen. Ik wil u uitda-

gen out-of-the-box te denken en scenario’s te ontwikkelen

waarin geoinformatie breder kan worden toegepast. Maak

ruimte voor ruimtelijke informatie buiten de geo-wereld. Zo

kan de It makkelijker haar weg gaan vinden.

auteur: Serge van Schie | Microsoft

e-MaIl: sergevs@microsoft.com

alle ruimte voorruimtelijke informatie

“Ruimtelijkeinformatie zou

een enormemeerwaardevoor andere

toepassingenkunnen

bieden.”

24

slaat het inspire-virus toe?INspIRe komt op stoom. Onder de inspirerende leiding van Geonovum groeien het bewustzijn over het belang van het

programma en de bekendheid. deskundigen leveren actieve inbreng in de ontwikkeling van specificaties in testbeds

van de INspIRe-richtlijnen. maar ook buiten het formele programma worden de ideeën achter INspIRe opgepakt.

25

overheidsorganisaties die straks als bronhouder of

afnemer in de dagelijkse praktijk met de InSPIre-

richtlijn te maken krijgen, zullen zich stapsgewijs op

de komst van de geografische infrastructuur (SdI) voor

europa moeten voorbereiden. InSPIre legt veel

overheidsorganisaties in de toekomst inderdaad

verplichtingen op. Maar boeiender is wat feitelijk nu al

kan gebeuren en hier een daar ook gebeurt.

de missie van InSPIre is om de beschikbaarheid,

toegankelijkheid en uitwisseling van geoinformatie

te vergroten. oorspronkelijk is dit bedoeld voor het

europese milieubeschermingbeleid. echter, de meer-

waarde van geoinformatie voor een diversiteit van

andere maatschappelijke vraagstukken is evident. In

gesprek met een geo-professional behoeft zo’n

statement geen uitleg, buiten het geo-werkveld

wordt dit echter ook in toenemende mate onderkend.

Grijp InSPIre aan om veel meer geoinformatie als ser-

vice te publiceren en over grenzen van vakdisciplines,

organisaties en bestuurlijke eenheden heen beschikbaar

te maken. dit zorgt ervoor dat andere overheden, burgers

en bedrijven gebruik kunnen maken van geoinformatie.

wacht niet tot het moet, maar doe het nu. Het kan al, de

GIS Server technologie van vandaag is er klaar voor, en de

standaarden en technische specificaties zijn volwassen.

er zijn voldoende voorbeelden van organisaties die

het InSPIre-idee nu al oppakken en hun informatie in

de vorm van services gaan delen. deze voortrekkers

verdienen navolging zodat geoinformatie in veel

bredere zin, dan strikt noodzakelijk, en veel sneller dan

voorgeschreven breed beschikbaar komt. Hoe meer

partijen nu al met het InSPIre-virus (in positieve zin)

besmet worden, hoe beter.

overigens gaat deze ontwikkeling gepaard met een

groeiend besef dat het bij services publiceren niet alleen

gaat om de voorkant, om de service. Hoe meer afnemers

er zijn voor een service, hoe belangrijker het wordt ook

de achterkant goed te organiseren. een betrouwbare

en bedrijfszekere service (7*24), met een hoge perfor-

mance, moet rusten op actuele, complete, correcte en

accurate data. daar komt de GIS-professsional weer in

beeld. Het leveren van data van hoge kwaliteit, goed be-

heerd en op orde, is zijn vak. robuuste ‘state-of-the-art’

GIS-servertechnologie helpt hem daarbij.

GIS-services: niet omdat het moet, maar omdat vanwege

de toegevoegde waarde. of het nu gaat om locatiekeu-

zes, investeringsbeslissingen, logistieke vraagstukken

of de inrichting en het beheer van de openbare ruimte,

in vrijwel alle sectoren van de economie en de maat-

schappij kunnen GIS en geoinformatie het verschil

maken. Met het bouwen van een geoinformatie-

infrastructuur draagt het geo-werkveld zo haar steentje

bij aan het aanpakken van de economische crisis.

laat het InSPIre-virus maar toeslaan!

auteur: bert Vermeij | eSrI nederland

e-MaIl: bvermeij@esri.nl

opinie

arcpad levert defensie meer gemak en betereinformatievoorziening

de nederlandse missie in afghani-

stan gaat nog altijd door in 2009.

Hetzelfde geldt voor operaties die

eenheden daar ondernemen. de

commandant moet de juiste beslis-

singen nemen. dat kan niet zonder

de juiste informatie. ook de ope-

rationele eenheden willen - overal

waar zij komen - weten waar ze aan

toe zijn: ‘waar is de dichtstbijzijnde

brug?’, ‘wat is de conditie van de

brug?’ en ‘wat zijn mogelijke alter-

natieven?’

de genie maakt sinds een jaar of vijf

gebruik van GIS. Majoor Cris Smeets

van het kenniscentrum van de genie

legt uit waar die behoefte vandaan

kwam. “we zochten een systeem

om informatie over een gebied in

op te slaan, te beheren en te visu-

aliseren. de keuze voor arcGIS lag

min of meer voor de hand, omdat

dit pakket wel zo’n beetje de stan-

daard GIS-software is voor defensie

de andere eenheden van defensie

en andere naVo-landen gebruiken

het ook.”

eén van de genie-eenheden, 11 Genie-

compagnie, biedt mobiliteits- en

contramobiliteitssteun. Mobiliteits-

steun houdt in dat de genisten

zorgen dat de eigen troepen zich

ongestoord kunnen verplaatsen

door bijvoorbeeld geïmproviseerde

explosieven (Ied’s) op te sporen,

mijnen te ruimen of bruggen te

bouwen. bij contramobiliteit versto-

ren de genisten de verplaatsing van

de vijand door bijvoorbeeld hinder-

nissen aan te leggen. Smeets: “ei-

genlijk houdt de geniecompagnie

zich bezig met alle informatie die

met de terreingesteldheid te maken

heeft.” de geniecompagnie treedt

samen met de gevechtseenheden

(infanteriebataljons) op.

FOuTeN

Voorheen legde de genie de infor-

matie van verkenningen vast op

papier. “Met goede wil, maar infor-

matie verdween in ordners en was

daardoor lastig op te vragen. Vaak

moesten daardoor verkenningen

van eenzelfde gebied meerdere ke-

ren worden uitgevoerd, terwijl die

data al bekend had moeten zijn. Het

rendement van de verkenning was

dus laag.”

de locatiecomponent van informa-

tie is erg belangrijk. “Zonder coördi-

naten zijn snel fouten gemaakt. te

velde kan het niet zo zijn dat militai-

ren geen of de verkeerde informatie

ter beschikking hebben. er ontbrak

een systeem waarmee de genie de

informatie uit de verkenningen kon

vastleggen, weer kon opvragen en

eventueel delen.”

dRIjVeNde kRaCHTeN

dat blijkt nu wel in afghanistan.

begin dit jaar ging majoor Smeets

ernaartoe. “wat ik daar tegenkwam

was een grote Powerpoint-presen-

tatie van zo’n 800 Mb met daarin

alle verzamelde data. er is met de op

dat moment beschikbare middelen

uitermate nuttig werk gedaan maar

er ontstond een wildgroei van on-

geveer 3 jaar gegevens verzamelen.

begin vorig jaar werd ontdekt dat

arcPad een waardevol hulpmiddel

is voor het werk van de genie. beslo-

ten werd om arcPad in te zetten in

het uitzendgebied.

uiteindelijk zorgden de ‘drijvende

krachten’ van de genie ervoor dat

arcPad gebruikt ging worden. “die

drijvende krachten waren de man-

nen die al vaker in afghanistan

waren geweest. Het rendement van

verkenningen kon veel beter als ze

de data makkelijk zouden kunnen

opslaan. arcPad bleek volledig in

die behoefte te voldoen.

om het gebruik van arcPad te

ondersteunen, ging majoor Smeets

een maand naar afghanistan.

actuele en correcte informatie is cruciaal voor militairen in uitzendgebieden. de aanwezigheid van inlichtingen kan

het resultaat bepalen van een operatie. Nu de genie-eenheid in uruzgan werkt met arcpad kunnen ze informatie be-

ter vastleggen, opvragen en wanneer nodig delen. Hierdoor kan de genie de commandant beter adviseren tijdens het

eigen optreden.

26

gis voor

defensie

arcpad levert defensie meer gemak en betereinformatievoorziening

daar heeft hij de aanwezige

data omgezet naar een geoda-

tabase.

uITdaGINGeN

de implementatie van arcPad

bracht wel uitdagingen met

zich mee, waar majoor Smeets

intensief mee bezig is geweest.

Het overtuigen van de staf

was één van die uitdagingen.

Voorheen werd de verkenning

van een gebied of object ‘af-

gesloten’ met een rapportage.

nu is het voldoende wanneer

de genie na een verkenning

met arcPad de data synchro-

niseren met de database, alle

informatie is immers al tijdens

de verkenning opgeslagen.

“wanneer de staf eenmaal

vanaf hun niveau de database

goed weet te bevragen, zijn

we snel af van de formulie-

ren.” lang gaat dit niet meer

duren, denkt Smeets. Militaire

operaties laten altijd zien waar

de knelpunten liggen.

Het gebruik van arcPad binnen

defensie past overigens hele-

maal binnen het beleid van de

naVo. “eén van de doelstellin-

gen is opereren vanaf dezelfde

kaart. door data digitaal op

te slaan, bereiken we dat data

eenvoudig en goed te delen

is.” de database koppelen met

de command- en controlsyste-

men is dan ook eenvoudig te

realiseren.

een aandachtspunt is de ver-

werking van foto’s in arcPad.

door gebruik te maken van

verwijzingen in de database is

het gebruik hiervan kwetsbaar

voor dataverlies. een beslissing

die op deze basis van foutieve

data wordt gemaakt, kan bij

militaire operaties grote ge-

volgen hebben. de komende

maanden zal de genie de uit-

daging aangaan dit op te

oplossen.

INZICHT

de genie kan door meer en

actuelere inlichtingen de com-

mandant in het veld veel beter

adviseren. “Voorheen deden

we dat op basis van individu-

ele ervaringen. Maar met veel

jonge en onervaren mensen

kan dat niet. Het is dus beter

om het advies te baseren op

exacte gegevens.”

dit is helemaal belangrijk

wanneer zoals in afghanistan

overal Ied’s, geïmproviseerde

explosieven, liggen. om snel

advies te kunnen geven over

bijvoorbeeld de beste route

is het daarom niet voldoende

om alleen de infrastructuur te

‘kennen’. ook kennis over de

status van bijvoorbeeld brug-

gen en wegen is van belang.

de genie is erg enthousiast

over arcPad. Smeets: “Voor

de mannen in het veld zorgt

het gebruik van arcPad vooral

voor meer gemak en ze heb-

ben veel meer en actuelere

informatie direct tot hun be-

schikking in het veld.”

auteur: Harmen van doorn

e-MaIl: defensie@esri.nl

27

Foto: Cris Smeets

Nieuwe opzetGIS-introductieopleidingen esRI Nederland Opleidingen biedt sinds dit jaar nieuwe

opleidingen aan voor de beginnende GIs-gebruiker.

Het is een grote verandering in het opleidingenaanbod.

de nieuwe serie opleidingen is ontwikkeld om beter

tegemoet te komen aan de behoeften van nieuwe

GIs gebruikers met arcGIs. de vertrouwde introductie-

opleidingen ‘Introductie arcGIs’ en ‘Introductie arcGIs

Vervolg’ zijn hiermee komen te vervallen.

eSrI nederland opleidingen heeft een keuze gemaakt

voor een toegankelijker aanbod voor beginnende

GIS’ers. de nieuwe serie is dan ook beter afgestemd op

de nieuwe gebruiker: de reeks is allereerst logischer van

opzet, de stof wordt namelijk stapsgewijs uitgebreid. In

eerste instantie gaat het over algemene GIS-concepten

en vervolgens verder met arcGIS zelf. Verder wordt

meer gebruik gemaakt van cases, waarmee de cursist

de opgedane kennis direct kan oefenen en testen. ook

bevat elke oefening naast de basisstappen een aantal

uitdagingstappen voor de snellere cursisten. ten slotte

is de introductie helemaal aangepast aan nederlandse

datasets en situaties.

Het nieuwe introductieaanbod bestaat uit de opleidin-

gen ‘Introductie GIS concepten met arcGIS’, ‘Gebruik

van arcGIS desktop’ en ‘databeheer en analyses in arc-

GIS desktop’. Iedere opleiding heeft een specifieke doel

en doelgroep.

de opleiding ‘Introductie GIS concepten met arcGIS’ is

vooral voor personen die voor het eerst in aanmerking

komen met een GIS in het algemeen of voor personen

die niet daadwerkelijk met een GIS moeten gaan werken

maar wel een idee willen hebben wat de mogelijkheden

van een GIS zijn. de opleiding ‘Gebruik van arcGIS desk-

top’ is een instapopleiding voor personen die al enige

GIS-kennis hebben, door bijvoorbeeld in het verleden

te hebben gewerkt met arcView 3.x of arcInfo work-

station. ook is deze opleiding geschikt voor personen

die nog niet met eSrI-software be-

kend zijn, maar wel met andere (denk

aan Smallworld of MapInfo). de oplei-

ding ‘databeheer en analyses in arcGIS

desktop’ is een vervolg op de opleiding

‘Gebruik van arcGIS desktop’. deze

opleiding is ook geschikt voor perso-

nen die in het verleden de opleiding

‘Introductie arcGIS’ hebben gevolgd.

naast dit nieuwe opleidingenaanbod

biedt eSrI nederland opleidingen

natuurlijk nog steeds het gebruike-

lijke, brede aanbod van opleidingen

rondom het arcGIS-platform, inclusief

extensies.

GISdiensten

28

Foto: Erik Visser

29

mark herboldneemt het roer over

Inmiddels is het 11 jaar geleden dat

dick Visser en Mark Herbold samen

eSrI nederland oprichtten. respec-

tievelijk als algemeen en technisch

directeur. Het bedrijf was min of

meer een doorstart van de GIS-afde-

ling van het toenmalige software-

bedrijf logisterion. “die afdeling

bestond uit een bijzondere, enthou-

siaste club mensen met een grote

betrokkenheid bij hun werk”, zegt

dick Visser. In 1998 werd logisterion

door de toenmalige eigenaar ver-

kocht en ontstond de mogelijkheid

om middels een management buy

out verder te gaan met alleen de

GIS-afdeling. “Ik was al een jaar of

tien directeur en samen met Mark,

die de GIS-manager was, zouden wij

een goed koppel vormen.

GROeI

Het bedrijf eSrI nederland groeide

in al die jaren flink, van ruim 60 tot

bijna 150 medewerkers. dick Visser:

“we zijn wereldwijd één van de

meest succesvolle eSrI-distributeurs.

daar is een aantal factoren voor aan

te wijzen. allereerst onze profes-

sionele medewerkers die hun vak

goed verstaan, liefde hebben voor

het werken met GIS en zich verant-

woordelijk voelen voor het werk dat

zij doen bij onze klanten.

Het zat er al een tijdje aan te komen, maar sinds januari 2009 is het definitief: algemeen directeur dick Visser van de

esRI Nederland Groep doet een stapje terug. Hiermee maakt hij tijd vrij voor andere activiteiten. mark Herbold is als

CeO zijn opvolger binnen de groep: “In de afgelopen jaren hebben we samen langzaam naar dit moment toegewerkt.”

de overdracht is hét moment om de balans opnieuw op te maken.

esri

Nederland

30

natuurlijk zijn een goed manage-

mentteam en directie ook een be-

langrijke succesfactor. Goede leiders

zorgen voor continuïteit van de or-

ganisatie en een omgeving waarin

medewerkers zich kunnen ontwik-

kelen. Verder is de productontwik-

keling van de eSrI-software heel

goed en bevindt onze GIS-markt

zich in een gunstige tijd.”

dick Visser en Mark Herbold waren

het er beide over eens dat eSrI ne-

derland , jaarlijks, niet te hard moest

groeien. belangrijk was dat het

aantal nieuwe medewerkers goed

kon worden opgenomen in de be-

staande organisatie. daarbij vonden

de directeuren dat er voorzichtig

omgegaan moest worden met

vooral grotere projecten. om dat

binnen de organisatie een goede

plaats te geven werd aQuaGIS

opgericht. “we deden destijds veel

projecten in de watersector. daar-

buiten steeds minder, doordat we

vaker met partners aan de slag

gingen.” In 2005 werd de eSrI

nederland Groep opgericht, met

vooral een bestuurlijke en facilite-

rende functie naar de werkmaat-

schappijen eSrI nederland en

aQuaGIS.

OVeRdRaGeN

alweer enige tijd geleden nam dick

het besluit om in 2009, na ruim 10

jaar de eindverantwoordelijkheid te

hebben gehad voor eSrI nederland,

te stoppen als algemeen directeur.

een belangrijke reden is, volgens

dick, dat een modern technologie-

bedrijf geleid moet worden door

een jonge, ambitieuze en op het

GIS-gebied ook deskundige direc-

teur. “de afgelopen jaren heeft

Mark een enorme inzet laten zien,

hij beschikt over een groot talent, is

ambitieus en hij heeft zich ontwik-

keld tot een goede en enthousi-

aste manager. Ik vind het een grote

verantwoordelijkheid om te zorgen

voor een opvolger en ik ben ervan

overtuigd dat Mark een uitsteken-

de nieuwe algemeen directeur zal

zijn.”

Het helemaal bedrijf loslaten is

moeilijk voor dick. “In al die jaren

heb ik toch veel richting gegeven

aan de ontwikkeling van eSrI neder-

land en aQuaGIS en ik voel mij ook

nog steeds mede verantwoordelijk.”

niet alleen heeft de oud-directeur

veel vertrouwen in Mark, ook stelt

hij: “In de hele organisatie is er een

sterk gevoel voor zowel de eigen

als de organisatieverantwoordelijk-

heid. dat is zo bij alle managers,

maar ook bij de medewerkers en dat

maakt het afstand nemen een stuk

gemakkelijker.”

baLaNs OpmakeN

toen dick Visser aangaf dat hij zijn

rol binnen het bedrijf wilde vermin-

deren, was dat automatisch het mo-

ment om opnieuw de organisatie

onder de loep te nemen. “ondanks

“Het gebruik van geografische informatie verschuift: GIS maakt vaker deel uit van primaire bedrijfsprocessen.”

31

dat we een echt goede bedrijfsstruc-

tuur hebben, zijn er altijd dingen die

beter kunnen”, aldus Mark.

de vraag van klanten is bijvoorbeeld

enigszins veranderd. “Het gebruik

van geografische informatie ver-

schuift: GIS maakt vaker deel uit

van primaire bedrijfsprocessen. Hier

kan onze organisatie beter op in-

spelen wanneer we wat zaken gaan

stroomlijnen. Ik ben ervan overtuigd

dat we de klant nog beter kunnen

bedienen.” Mark Herbold wil samen

met de directies van eSrI nederland

en aQuaGIS blijvend de positie van

het arcGIS-platform in nederland

versterken en verbeteren.

INVesTeReN IN HeT

aRCGIs-pLaTFORm

Mark geeft aan dat één van die za-

ken de ondersteuning van het plat-

form behelst. “we realiseren ons

heel goed dat onze twee bedrijven

de lokale vertegenwoordigers van

eSrI zijn in nederland. Volgens mijn

visie moeten de fundamenten van

het platform zo breed mogelijk zijn

om aan te sluiten op de wensen van

de klanten. Support, opleidingen

en (technische) implementatie zijn

daarvoor belangrijke aanvullende

diensten.” de komende jaren in-

vesteert de eSrI nederland Groep

daarom in deze diensten.

eén van de meest succesvolle ver-

anderingen van de afgelopen jaren

is de samenwerking met partners.

“we hebben enorm geïnvesteerd

in onze relatie met partners. de

partners die ook investeerden in ons

platform, blijken nu met ons succes

te boeken.” Hier leidt Mark Herbold

uit af dat het intensiveren en het

verder opbouwen van een partner-

relatie zorgt voor nieuwe kansen.

“door elkaar zo te versterken ko-

men we samen op plaatsen waar we

anders niet zouden kunnen komen.

dan hebben we merkbaar iets aan

elkaar.” Hier wil Mark ook verder op

focussen. de houding ten opzichte

van partners wordt dan wel minder

vrijblijvend. ‘engagement’, noemt

Herbold dat. “we willen de relatie

echter maken.”

Mark Herbold wil, met eSrI ne-

derland als marktleider, nog suc-

cesvoller worden in de traditionele

GIS-markten en nieuwe markten.

“en binnen ons vakgebied zullen we

op een positieve manier de ontwik-

kelingen sturen en de GIS-discussie

verder richting geven”

TOeZICHTHOudeR

dick Visser neemt niet helemaal af-

scheid. als mede-eigenaar bekleedt

hij een rol als toezichthouder. “Ik

wil betrokken blijven bij de organi-

satie.” Hoe het er precies uit gaat

zien? dick blijft meepraten over

de strategische ontwikkelingen

waarin hij Mark en de beide direc-

ties zal adviseren. daarnaast functi-

oneert hij als (management-) coach

en houdt hij zich bezig met de over-

zeese activiteiten (zoals GIS4C op

Curaçao, ook onderdeel van de eSrI

nederland Groep).

Privé heeft de oud-directeur nu

meer tijd over voor zijn familie,

om te reizen, ontspannen, sporten,

studeren en wellicht nog eens een

nieuwe activiteit op te pakken. “een

belangrijke taak zit er op: eSrI ne-

derland is een groeiend, financieel

gezond en talentvol bedrijf. Mijn

vertrek en de opvolging door Mark

betekent kansen voor vernieuwing

van de directies en de management-

teams van eSrI nederland en aQua-

GIS. er komen veel nieuwe denk-

beelden en nieuwe energie en

dat zal leiden tot verdere groei

en ontwikkeling. daar zullen niet

alleen wij van profiteren, maar

ook al onze relaties waar wij mee

samenwerken.”

auteur: Harmen van doorn

e-MaIl: esri_nederland@esri.nl

“Het gebruik van geografische informatie verschuift: GIS maakt vaker deel uit van primaire bedrijfsprocessen.”

opinie vrom houdt vinger aan de polsGIdeon: geo in bestuurlijk en beleidsmatig perspectief.

In nederland is de minister van

VroM coördinerend bewinds-

persoon voor de geoinformatie.

Gelet op het toenemend belang

van geoinformatie heeft VroM een

aantal beleidsmaatregelen genomen.

de oprichting van het strategisch

adviescollege beraad voor Geo-In-

formatie (GI-beraad), de oprichting

van Geonovum als wegbereider van

de nationale geoinformatie-infra-

structuur en de oprichting van het

innovatieprogramma ruimte voor

Geo-informatie zijn de belangrijkste

vruchten van dat beleid.

de maatregelen hebben geleid tot

een grotere betrokkenheid in het

werkveld en succesvolle, ambitieuze

projecten. Het ontbrak echter nog

aan een eensluidende strategie. Met

de beleidsnota ‘GIdeon - basisvoor-

ziening geo-informatie nederland.

Visie en implementatiestrategie

(2008-2011)’ is in deze lacune voor-

zien.de beleidsnota is juni vorig

jaar door de minister van VroM

aan de tweede kamer aangeboden:

geoinformatie staat dus ook op de

politieke kaart!

VIsIe

Met GIdeon stelt de overheid zich

het doel om binnen vier jaar te

komen tot een basisvoorziening geo-

informatie die duurzaam, succes-

vol en intensief door alle partijen

in de samenleving wordt gebruikt.

de scope van GIdeon is daarmee

breder dan de overheid zelf. ook

burgers en bedrijven moeten alle

hiervoor in aanmerking komende

publieke geoinformatie kunnen

opvragen en gebruiken. deze visie

is uitgewerkt in een zevental

implementatiestrategieën die ener-

zijds het aanbod van geoinformatie

stimuleren en anderzijds de vraag-

zijde verder ontwikkelen (zie kader

‘GIdeon: zeven implementatie-

strategieën’).

de overheid bouwt verder aan

landelijke registraties, denk daar-

bij aan het stelsel van (geo)basis-

registraties en de datasets die in

het kader van de europese richtlijn

InSPIre zijn aangewezen. op het

organisatorische vlak wordt op alle

overheidsniveaus gewerkt aan het

optimaliseren van het aanbod: het

standaardiseren van geoinformatie

en het ontsluiten van deze gegevens

via gemeenschappelijke voorzienin-

gen. op deze manier wordt een

Het belang van geoinformatie voor onze maatschappij heeft in de afgelopen jaren een grote vlucht genomen. dat

geldt voor zowel het bedrijfsleven als voor de overheid. Hét succesverhaal vanuit de marktsector is natuurlijk de enor-

me populariteit van navigatiesystemen, maar ook de overheid zet steeds vaker geoinformatie in voor het verbeteren

van de publieke dienstverlening en het verlichten van administratieve lasten voor burgers en bedrijven.

vrom houdt vinger aan de polsGIdeon: geo in bestuurlijk en beleidsmatig perspectief.

impuls gegeven aan het gebruik van

geoinformatie in de elektronische

dienstverlening van de overheid. Het

gebruik van geoinformatie zal daar-

naast binnen een aantal beleids-

ketens actief worden gestimuleerd.

Voor het gebruik van publieke

geoinformatie door niet-overheden

zullen geharmoniseerde voor-

waarden worden opgesteld. de

drempels voor het gebruik moeten

zo laag mogelijk worden gehouden,

zodat het bedrijfsleven optimaal

waarde kan toevoegen.

tot slot wordt ook de invalshoek

kennis, innovatie en educatie niet

vergeten. de resultaten die het on-

derzoeksprogramma ruimte voor

Geo-informatie heeft opgeleverd

moeten goed worden verankerd. Pa-

rallel hieraan worden de mogelijk-

heden voor een vervolgprogramma

onderzocht, zodat de huidige dyna-

miek niet stil komt te vallen. om onze

internationale kennispositie te ver-

beteren, is het noodzakelijk zorg te

dragen voor een aantrekkelijk onder-

wijsaanbod, zodat de geosector ver-

zekerd is van een constante stroom

van goed opgeleid personeel.

samengevat: GIdeON bestaat niet

alleen uit een visie, het omvat ook

daadwerkelijke acties.

ReaLIsaTIe

de politieke bestuurlijke eindver-

antwoordelijkheid voor de realisatie

van GIdeon berust bij de minister

van VroM. de minister is hiermee

ook opdrachtgever van GIdeon. Het

beraad voor Geo-Informatie fun-

geert als stuurgroep. de belangrijk-

ste taak van dit beraad - bestaande

uit een groot aantal ministeries aan-

gevuld met IPo, VnG, uvw, kadas-

ter, CbS en tno - is de bewaking van

de voortgang van en de samenhang

in de uitvoering.

de daadwerkelijke uitvoering is in

handen van de strategiehouders,

meestal ministeries. Voor elke imple-

mentatiestrategie is een strategiehou-

der aangewezen. Steeds is die partij

gekozen die het beste in staat is de

coördinatie van de uitvoering van een

strategie op zich te nemen. de stra-

tegiehouder is immers verantwoor-

delijk voor het nader uitwerken en

het realiseren van de doelstellingen

van een strategie in samenwerking

met betrokken partijen en ketenpart-

ners. Hierbij wordt, waar relevant, na-

drukkelijk de samenwerking met het

bedrijfsleven en kennisinstituten ge-

zocht. Hoe de strategiehouders daar

invulling aan geven aan de samenwer-

king is aan hen. In veel gevallen zal het

gaan om overleg in de vorm van werk-

groepen. VroM draagt zorg voor de

coördinatie en afstemming van de

strategieën onderling en verzorgt bo-

vendien de monitoring. VroM wordt

hierbij ondersteund door de stich-

ting Geonovum. de voortgang van

GIdeon wordt halfjaarlijks in het GI-

beraad besproken en jaarlijks door

de minister van VroM aan de tweede

kamer gerapporteerd. Het ministerie

houdt dus de vinger aan de pols.

auteurS: dirk van barneveld en

noud Hooyman | Ministerie van VroM

e-MaIl: dirk.vanbarneveld@minvrom.nl

en noud.hooyman@minvrom.nl

“De invalshoek kennis, innovatie en educatie wordt niet vergeten.”

meeR weTeN?

de beleidsnota GIdeon is te down-

loaden op de website van het

ministerie van VroM: www.vrom.nl.

Via Postbus 51 kunt u een of

meerdere fysieke exemplaren

bestellen. de nota is ook in het

engels beschikbaar.

Interview

35

op zijn gezicht is nog geen spoortje

van vermoeidheid te bekennen. en

hoewel wim evers - nu nog werk-

zaam bij het Planbureau voor de

leefomgeving - na 1 juni officieel

met pensioen gaat, laat hij de geo-

wereld niet helemaal voor wat het

is. Het zou zelfs ondenkbaar zijn.

“GIS, dat hoort gewoon bij mij.”

als één van de mannen van het eer-

ste uur heeft wim evers in de afge-

lopen jaren binnen de ‘geowereld’

veel ontwikkelingen doorlopen.

“Samen met de andere pioniers -

Henk Scholten, jan Scheurwater,

rob van de Velde en Paul Padding

- heb ik me altijd bezig kunnen hou-

den met de meest recente techni-

sche ontwikkelingen. Het bezig zijn

met innovatief werken heeft altijd

mijn interesse gewekt.”

kOppeLeN

evers graaft even in zijn geheu-

gen als hij vertelt over zijn eerste

contactmoment met GIS. nu al vijf-

en-twintig jaar geleden. “na een

presentatie van jack dangermond

van eSrI over zijn arcGIS bij het

Insyron, het reken- en informatie-

centrum van de rijksplanologische

dienst (rPd) in Zwolle, vertrokken

Henk en jan voor een uitgebreide

benchmark naar redlands in

amerika. dit speelde zich af rond

1984. Het doel van de reis was

onderzoeken wat dit GIS voor de

informatievoorziening van de rPd

zou kunnen betekenen. eenmaal

terug in nederland volgde de

conclusie. na het uitvoeren van

benchmarks bij diverse leveranciers

luidde het oordeel: ‘het geogra-

fisch informatiesysteem van eSrI

voldoet het best aan de door de rPd

gestelde gebruikers- en implemen-

tatie-eisen’.”

“de grote uitdaging was uiteinde-

lijk het converteren van de data.

Het ging destijds om zo’n 300 tot

400 Mb aan geografische data. op

zichzelf was dat toen al een forse

database.” na een succesvolle im-

plementatie kwamen al snel nieu-

we implementatie-uitdagingen op

evers af. Zo werd een aantal thema’s

uit het rudaP-systeem (ruimtelijk-

demografisch aspecten van Plan-

processen) gevuld met op gemeen-

tegrenzen gebaseerde gegevens

van het CbS, het Insyron of het

directoraat-Generaal voor de Volks-

Huisvesting (dGVH). deze gegevens

moest de GIS’er koppelen met ge-

meentegrenzen en hieruit geag-

gregeerde gebieden, als provincies

uit het GIS-systeem. Saillant detail

hiervan was één van de doelen: het

bouwen van het rIa en door middel

van deze applicatie de inhoud van

de Vierde nota ruimtelijke orde-

ning digitaal aan een breed publiek

beschikbaar te stellen.

de 25 jaar die volgde op het im-

plementeren van dit eerste GIS in

nederland, bestond uit diverse

schakels van veranderingen: andere

hardware, nieuwe versies software

en internet. daarnaast speelden di-

verse reorganisaties soms een rol

bij het continueren van een stabiele

GIS-infrastructuur. uit de Milieu-

sector van het rIVM is na verloop

van tijd het Milieu- en natuurplan-

bureau (MnP) gevormd.

HeCTIsCH

evers kan met een glimlach terug-

kijken op de beginperiode: “op

een gegeven moment, in 1989, be-

naderde het rIVM Henk Scholten.

de opgelopen achterstand in GIS-

technologie wilde het rIVM snel

inlopen. Henk stelde een GIS-

taskforce samen, aangevuld met

de rPd-collega’s Paul Padding,

rob van de Velde en ik.

deze taskforce opereerde direct

onder verantwoordelijkheid van

de directie en kon via een stuur-

groep over een eigen budget

beschikken. onze eerste taak: met

een enthousiast team ervoor zorgen

een ‘machtig mooi’ vakwim evers was één van de mensen die in Nederland voor het eerst met GIs-software aan de slag ging. “In al die

jaren is er zichtbaar veel veranderd, maar de meeste GIs-functionaliteit stamt toch van dezelfde analyseprincipes af.

Vanuit die optiek gezien is dus veel hetzelfde gebleven.”

dat GIS in de organisatie begon

te leven. dat was een hectisch

gebeuren: met vier nieuwe mensen

een nieuw systeem de organisatie

binnenrollen.”

Het bleek een hele klus om men-

sen te overtuigen. “GIS - een serie

commando’s - is niet zo hip. de

overtuigingskracht vonden we dan

ook met het snel kunnen visuali-

seren van de geografische data en

het presenteren van kaartmateri-

aal. een pilot uitgevoerd met data

over de provincie noord-brabant

toonde de functionaliteit en visua-

lisatie mogelijkheden van GIS aan.

Zelf draaiden we ook actief mee in

zoveel mogelijk projecten om de

rIVM-onderzoekers kennis te laten

maken om de voordelen van een GIS

te laten ervaren.

Samenvattend is de afgelopen

kwart eeuw, wat basis GIS-functi-

onaliteit betreft, toch grotendeels

hetzelfde gebleven, vindt evers.

“GIS ontwikkelde zich tot een

product dat een gezicht kreeg. er

kwamen nieuwe versies van arcGIS

met laagdrempelige grafische

gebruikersomgevingen en dbMS’en

(database Managementsystemen)

voor opslag van geodata. ook

internettechnologie kwam beschik-

baar om geoinformatie in diverse

verschijningsvormen aan een breed

publiek beschikbaar te stellen.” de

belangrijkste verandering die is

opgetreden is dat GIS steeds toe-

gankelijker is geworden. “In de begin-

jaren waren wij echt dé specialist.”

Te Leuk

wat vindt wim evers zo mooi aan

het vak GIS? “de impact van het

overbrengen van informatie, door

middel van techniek, naar een ont-

vanger is machtig mooi. Het vooraan

in de vernieuwingen meedenken en

-werken is aantrekkelijk.” en dat

altijd met ‘enthousiaste’ mensen.

doordat evers altijd met de ontwik-

kelingen meeging, ontwikkelde hij

een tastbare visie op de toekomst

van GIS. “Geografische informatie

gaat nog dichterbij de consument

komen dan het nu al is. Gelukkig

kan ik ook door de komst van

Google earth, na al die jaren, thuis

goed uitleggen wat ik doe. GIS

gaat echter steeds meer in een em-

bedded vorm toegepast worden. In

diverse nieuwe en traditionelere

stukken techniek die mensen

gebruiken, passen de makers

ervan geografie ook niet-zichtbaar

in. dáár komt de kracht van een GIS

tot ontplooiing. Iedereen moet er

mee kunnen werken, zonder zich

daadwerkelijk te realiseren dat ze

iets fantastisch in handen hebben.”

Het werkveld zal het nog niet

helemaal zonder wim evers moeten

stellen. de GIS-pionier gaat na drie

maanden fulltime genieten van zijn

vrijheid weer verder. Hij wil voor

een dag of twee als adviseur aan de

slag. “Heel precies heb ik dat nog

niet voor ogen.” Zelfverzekerd stelt

hij ten slotte: “de kennis van GIS

en het complete overzicht op het

vakgebied wil ik in ieder geval graag

inzetten. Voorgoed de geowereld

loslaten kan ik niet, daarvoor is GIS

te leuk.”

auteur: Harmen van doorn

e-MaIl: giswerkt@esri.nl

“GIS, dat hoort gewoon bij mij.”

kredietcrisis?los het op met roI en GIS

In het kader van de kredietcrisis komt dit boek als geroepen.

wie wil nu niet weten of de investeringen in een GIs-omge-

ving wel genoeg op gaan brengen? er zijn bijzonder weinig

gedocumenteerde voorbeelden, waarbij kosten en baten

met harde cijfers worden onderbouwd. Ook terugkijken

(heeft de investering opgeleverd, wat is beloofd/geschat?)

is iets waar meestal niet open over wordt gepubliceerd.

the business benefits of GIS, an roI approach beschrijft

hoe eSrI, Inc. samen met Pa Consulting Group vanuit een

management benadering tot een return of Investment

(roI) komt. de jarenlange er-

varingen hebben geleid tot een

gestandardiseerde methode.

Het boek behandelt een 10-

stappenmethode aan de hand

van het praktische voorbeeld

‘Springfield’ (een imaginaire

stad met herkenbare situa-

ties). de nadruk ligt op zes

belangrijke onderwerpen.

alle tonen ze de waarde van

GIS voor een organisatie aan:

demonstreer de werkelijke

business waarde; stel de wer-

kelijke kosten vast; schat de

doorlooptijd voor het leve-

ren van baten; krijg inzicht

in de benodigde middelen; definieer het

juiste bestuur (governance) en management; en bereken

ten slotte het rendement van de investering.

Vooral de basisvragen zijn belangrijk. waarom investe-

ren? Hoeveel? wanneer levert het wat op? wie is nodig

en welke middelen zijn nodig? Hoe ziet de financiële

casus eruit - met andere woorden is de investering de

waarde in geld of anders uitgedrukt de moeite waard?

de vele praktische handvatten maken de methode

zeer inzichtelijk en daardoor onmiddellijk toepasbaar.

Het geeft direct aan dat veel

gegevens nodig zijn om tot een

betrouwbaar resultaat te kun-

nen komen. dit duurt ongeveer

twee maanden werk zijn.

Helaas vind ik in het boek de be-

nadering missen voor een situa-

tie waarbij al veel GIS-voordelen

bereikt zijn. al kunnen dezelfde

stappen bewandeld worden, de

inhoud en ook de benadering van het

management zal verschillen. In de

nederlandse situatie komen orga-

nisaties vaker tegen dat een meer

individueel GIS-gebruik evolueert

naar een organisatiebrede oplos-

sing en toepassing. dan spelen juist

ook aspecten rond informatiema-

nagement breed een belang. GIS en

geoinformatie is voor dit type orga-

nisaties een onderdeel van de totale

informatiebehoefte en zal dus ook

zo in de roI terugkomen.

de uitdaging is om dit boek te

vertalen naar en toe te passen op ne-

derlandse voorbeelden. Het delen van

deze informatie is leerzaam om

samen met een Chief financial officer een goed

besluit over de investeringen te laten maken. Ik kan

dit boek aanraden, vooral aan mensen die graag zijn

of haar manager willen overtuigen door een vol-

ledige kosten en baten analyse uit te laten voeren.

en dat is zeker in deze tijd van problemen met kredieten

en investeringen enorm van belang.

auteur: Marien de bakker | aQuaGIS

e-MaIl: m.debakker@aquagis.nl

recensie

THe busINess beNeFITs

OF GIs, aN ROI appROaCH

david Maguire, Victoria

koyoumjian, ross Smith

eSrI Press, 2008, 256 pages

Meer weten over roI?

kijk op gis.esri.com/roi.

37

toen en nu

multi-utilitybedrijfdelta voert GISorganisatiebreed in

ruim twee jaar geleden schreef In Perspectief ook over het

Zeeuwse delta. destijds stond het multi-utilitybedrijf nog

aan het begin van de gigantische operatie om het nieuwe

bedrijfsmiddelen informatiesysteem IrIS in te voeren. “Het

totale systeem is inmiddels een paar maanden live”, vertelt

projectmanager Mark van rosmalen. “en de medewerkers

zijn enthousiast over het nieuwe systeem.”

delta levert als multi-utilitybedrijf een hoop voorzienin-

gen voor de provincie Zeeland: naast gas, water en elek-

triciteit valt ook onder meer radio- en televisiesignalen,

internet, digitale telefonie en afvalverwerking onder

hun portefeuille.

de ondersteuning van het netwerkregistratiesysteem

waar delta voorheen mee werkte was door de leveran-

cier stopgezet. dit was de belangrijkste reden waarom

het bedrijf op zoek ging naar een nieuw systeem. “tdIS

waarmee we werkten was al meer dan twintig jaar

in gebruik en werkte nog op de verouderde rS 6000

hardware”, vertelt Mark van rosmalen. “dit is apparatuur

die niet meer te verkrijgen was. dus als er een defect

was, moesten we in ons eigen reservoir zoeken naar

oldtimer-elementen om de apparatuur vervangen.”

suCCes

de overgang streefde volgens Van rosmalen drie be-

langrijke doelstellingen na. Het nieuwe systeem moest

uiteraard het oude tdIS kunnen vervangen: de bedrijfs-

middelenregistratrie overnemen. daarnaast moest het

nieuwe systeem slimme analyses uitvoeren.

uiteindelijk koos delta voor de standaardoplossing

arcfM ut van aed-SICad, deze oplossing is gebaseerd

op het arcGIS-platform. Van rosmalen: “dit systeem was

vechter totaal nieuw en had innovatieve aspecten. nog

geen enkel utilitybedrijf in nederland gebruikte het.

“op ICt-gebied is er waarschijnlijk niets moeilijker dan

de invoer van zo’n groot systeem”, Mark van rosmalen

weet goed waar hij de afgelopen jaren aan heeft

gewerkt. de implementatie van arcfM ut was een

succes. een aantal stappen omvatte de invoering.

Nutsbedrijf delta in Zeeland heeft een nieuw GIs-systeem geïmplementeerd voor het beheer van bedrijfsmiddelen:

arcFm uT. Het innovatieve karakter van het systeem - intern draagt het de naam IRIs - geeft het nutsbedrijf een

voortrekkersrol op het gebied van ontwerpen, beheren, analyseren en raadplegen van de diverse netten. In perspectief

kijkt met mark van Rosmalen terug op de implementatie.

multi-utilitybedrijfdelta voert GISorganisatiebreed in

de eerste stap bestond uit het installeren van de servers,

databases en basissoftware. de conversie van de data volgde

hierna, verreweg de grootste stap. “deze dataconversie

moest heel geleidelijk en secuur gebeuren, want als de

geregistreerde assets weg zouden vallen zou delta letterlijk

miljoenen aan informatie kwijt zijn. lange tijd stond de

informatie daarom in arcfM ut, terwijl deze alleen nog

maar werd geraadpleegd. Het tekenen gebeurde namelijk

nog steeds in het oude tekensysteem. de wijzigingen in

de tekeningen moesten dus periodiek getransporteerd

worden naar de nieuwe raadpleegomgeving.

INNOVaTIeF

eén van de vele innovatieve en vernieuwende functies

van arcfM ut is de mogelijkheid tot meerdere gebrui-

kersinterfaces: desktop, via het web en mobiel kan er

met het systeem gewerkt worden. “dit is handig voor ons

bedrijf, elke ‘doelgroep’ binnen delta kan de informatie

uit het systeem krijgen op een interface die voor hen van

toepassing is. de meest geavanceerde desktopversie is

voor de assetmanagers. dit is een beperkte groep van

dertig man. Zij werken veel en uitgebreid met het

systeem. de webversie is voor mensen die onderhouds-

werk plannen en voorbereiden. tot slot is er een eenvou-

dige, mobiele versie voor de monteurs in het veld.

Volgens Mark van rosmalen kloppen andere bedrijven

inmiddels al bij delta aan om te partneren vanwege de

mogelijkheden van IrIS. als nutsbedrijf als eerste zo’n

uitgebreid, nieuw en innovatief systeem in gebruik ne-

men brengt risico’s met zich mee. Van rosmalen blikt

terug: “er zijn momenten geweest waarbij we allemaal

zeer op de proef zijn gesteld, maar nu het project is

afgerond begint iedereen de voordelen te zien. we kun-

nen wel weer tien á twintig jaar vooruit.”

auteur: niels tuijtel

e-MaIl: utilities@esri.nl

Gert van dijk, business consultant van eSrI nederland,

kijkt terug op een succesvolle implementatie. “eSrI

heeft met haar business partner aed-SICad een uit-

gebreide applicatiesuite geleverd voor het beheer

van delta’s bedrijfsmiddelen. In samenwerking met

diverse partijen is een totaaloplossing voor bedrijfs-

middelenbeheer ontstaan. Hiermee is de kracht van

arcGIS niet alleen voorbehouden aan de traditio-

nele tekenkamer van een utilitybedrijf. ook kunnen

werkvoorbereiders en planners, medewerkers in de

buitendienst, het klanten contactcentrum, asset ma-

nagement en bedrijfsvoering specifieke informatie

krijgen die nodig is voor het goed uitvoeren van de

werkzaamheden.

de IrIS-oplossing van delta gaat uit van integraal

bedrijfsmiddelenbeheer. SaP speelt een cruciale rol.

Gegevens over projecten en de daarbij behorende

materialen worden doorgespeeld naar de arcfM ut-

applicatie. Verder worden gegevens vanuit arcfM

ut bij delta gebruikt om netberekenprogramma’s

te voeden en er vindt een actualisatie van het data-

warehouse plaats. Zo kunnen rapportages worden

gemaakt op basis van historie of de huidige situatie.

GIS teruglaten komen in allerlei onderdelen van de

organisatie biedt enorme kansen. arcGIS Server is

hier een belangrijke pijler voor, vanwege de state-

of-the-art webservice-technologie en omvangrijke

integratiemogelijkheden.”

‘kracht GIs niet alleen voor-behouden aan tekenkamer’

40

In personeel

Stichting arbeidsmarkt Geo:

met elkaar zorgen voor meer GIS-studenten

de geo-sector is inmiddels wel gewend aan het tekort

aan personeel. er is echter hoop op verandering na de

oprichting van stichting arbeidsmarkt Geo. misschien

dat deze stichting - als centraal platform - ervoor kan

zorgen dat meer mensen kiezen voor een GIs-opleiding?

In ieder geval zijn geld, inzet van mensen en veel veran-

deringen nodig.

Heel typisch is de slogan die de stichting arbeidsmarkt

Geo hanteert: ‘Geo, it’s above us, it’s below us, it’s all

around us’. Helemaal waar, en toch lukt het de geo-sec-

tor niet om geoinformatie aantrekkelijk te maken.

Hoe kan dat? elise van der wulp vormt samen met Her-

man janssen de projectleiding van de stichting. Zij vindt

het onbegrijpelijk dat een creatief en innovatief vakge-

bied als de GIS-wereld onbekend terrein is. “we gaan

er in ieder geval voor zorgen dat dit gaat veranderen.

bekendheid stimuleren en het beeld veranderen is één

van de middelen om meer GIS-studenten te krijgen.”

de zorgen over het gebrek aan goed opgeleid personeel

bestaan al heel lang. eind 2007 berichtte In Perspectief

dat de geo-sector collectief naar buiten moest gaan

treden. ‘de handen ineen slaan’ en ‘GIS concreet maken’

waren de twee belangrijkste conclusies van een ronde-

tafelgesprek met zes mensen, betrokken bij het GIS-on-

derwijs in nederland. begin 2008 werd de daad bij het

woord gevoegd. de Stichting arbeidsmarkt Geo werd in

het leven geroepen om als centraal platform te funge-

ren. Initiatiefnemer hiervan is Godfried barnasconi, lid

van de raad van bestuur van het kadaster.

VIjF VOOR TwaaLF

elise van der wulp werd van buiten de geo-sector

gevraagd om onderzoek te doen naar de status van

het GIS-onderwijs in nederland. In de maanden maart

tot en met mei vorig jaar onderzocht ze samen met

Herman janssen onder meer mbo, hbo en wo-onder-

wijsinstellingen op hoeveel GIS-studenten er zijn, of de

afgestudeerden aan de werkelijke eisen voldoen en of er

aansluiting is met de arbeidsmarkt.

Verder onderzocht ze aan de studentenkant waarom

leerlingen nu wel of niet kiezen voor een opleiding in

geoinformatie. Verder nog een hoop vragen. de resul-

taten van dit onderzoek presenteerden elise van der

wulp en Herman janssen eind mei vorig jaar tijdens

een bijeenkomst van Stichting arbeidsmarkt Geo in de

rode Hoed in amsterdam. “Het is echt vijf voor twaalf”,

Van der wulp zegt het met een zekere ernst in haar

stem. Ze doelt op de cruciale fase waarin de sector zich

nu begeeft. “als we nu niet ingrijpen en drastische ver-

anderingen doorvoeren, zal de GIS-wereld hier enorme

last van ondervinden. en vooral de bedrijven die deze

mensen steeds vaker nodig hebben.”

naar aanleiding van de onderzoeksresultaten konden

plannen voor veranderingen gemaakt worden. de Stich-

ting arbeidsmarkt Geo heeft drie doelen: vernieuwing

van het vakgebied geo in de onderwijsketen, een be-

tere aansluiting tussen onderwijs en arbeidsmarkt en

promotie van het vak en de studie met als doel: meer

geo-studenten.

op dit moment is het aantal studenten op alle niveaus

laag: op het mbo en hbo zijn dat er enkele tientallen.

op universitair niveau is het ietsjes meer. Maar de

behoefte per niveau ligt veel hoger: tussen de honderd

en ruim tweehonderd leerlingen.

eINZeLGäNGeR

al zo vaak is in nederland geprobeerd om de populariteit

van GIS-opleidingen te vergroten, weet Van der wulp

inmiddels. “Helaas is dit niet succesvol op de lange

termijn gebleken. de geo-opleidingen van het mbo en

hbo zijn onbekend terrein. als het al bekend is dan is

werken met GIS ‘niet creatief’, ‘een leven als einzelgänger’

en ‘onzichtbaar’.”

41

Stichting arbeidsmarkt Geo:

met elkaar zorgen voor meer GIS-studenten

waar ligt dit aan? “op het voortgezet onderwijs zit al een

kink in de kabel. de mensen die kiezen voor exacte pro-

fielen - toelatingseisvoor veel GIS-opleidingen - hebben

nauwelijks aardrijkskunde in hun pakket. op een middel-

bare school komen de leerlingen niet bewust met geoin-

formatie in aanraking. best raar, want iedereen gebruikt

het. door het ‘opdroogeffect’ krijgen de GIS-opleidingen

minder geld om te innoveren. dit leidt tot de vicieuze cir-

kel waar het GIS-onderwijs zich nu in bevindt.”

OpLOssINGeN

de GIS-opleidingen moeten het niet hebben van groot-

scheepse campagnes of reclamefolderactie. “Het moet

een gerichte - intensieve - communicatie en promotie

zijn, maar wel onder de juiste doelgroepen binnen het

onderwijs. en we zullen op verschillende fronten winst

moeten boeken.”

Het voortbestaan van de mbo-opleidingen is nog alleen

mogelijk door het bundelen van de krachten, vindt

Van der wulp. “Gelukkig zijn de mensen achter de

diverse GIS-opleidingen in nederland enorm enthousiast.

Ze willen graag de schouders eronder zetten.” dit

heeft ertoe geleid dat de stichting nu met onderwijs-

instellingen van alle niveau’s om de tafel zit.

Verder moet de naamsbekendheid van het geo-

vakgebied worden vergroot en het beeld worden

veranderd. “filmpjes, games en interactieve websites

zijn goede middelen om een boodschap aan jongeren

over te brengen. Het komt er ook op aan om de leuke

kanten van werken met een geografisch informatie-

systeem over te brengen.”

Maar ook de opleidingsprogramma’s moeten worden

vernieuwd. dit kost veel tijd en geld. “Het bedrijfsleven

hebben we daarom hard nodig. de kennis in het onder-

wijs loopt vaak achter. door een goede afstemming met

het werkveld kunnen we zo’n achterstand inlopen.”

ook financieel hoopt de stichting een beroep te kun-

nen doen op het bedrijfsleven. Van het ministerie van

onderwijs kan de stichting in ieder geval op een potje

geld rekenen. dit komt uit een stimuleringsfonds om

meer studenten te motiveren een bèta-studie te volgen.

TOekOmsT

natuurlijk moeten er straks niet alleen maar GIS-spe-

cialisten zijn. Van der wulp onderscheidt drie soorten

gebruikers, elk op een ander niveau. er zijn echte

GIS-specialisten; GIS-gebruikers en mensen die GIS in

hun werk moeten toepassen. de plannen van de stichting

streven ernaar om voor elk van de niveaus binnen enkele

jaren een respectabel aantal studenten te hebben.

“over 5 jaar is de situatie in het onderwijs echt totaal

veranderd”, voorspelt Van der wulp.

auteur: Harmen van doorn

e-MaIl: giswerkt@esri.nl

“Bekendheid stimuleren en het beeld

veranderen is één van de middelen om

meer GIS-studenten te krijgen.”

Trimble GPS Pathfinder ProXRT • Tot 10 cm real-time nauwkeurig• Ideaal voor het opsporen van ondergrondse kabels en leidingen• Te gebruiken met Trimble- en Geomeet software• Draadloos en robuust• Eenvoudig en gebruiksvriendelijk

Mobiel data inwinnen

de juiste richting

Trimble Juno handheld SC Ultieme PDA voor het inventariseren en inspecteren

van objecten

• Effectieve en nauwkeurige verwerking van informatie• Direct verwerken en communiceren van gegevens• Hoge gevoeligheid GPS-ontvanger voor maximaal bereik• Compacte en lichtgewicht PDA• Batterijcapaciteit voor één dag productie

Geomeet softwareDigitaal nauwkeurig meten en registreren in eigen beheer

• Eenvoudige Nederlandstalige bediening• Direct inmeten met GPS Rijksdriehoekstelsel t.b.v. WION• Registratie van kabels en leidingen (KLIC)• Controle bestaande “digitale” kaarten• Resultaten direct digitaal beschikbaar

Geometius Alphen aan den RijnMaatschapslaan 392404 CL Alphen aan den Rijn (NL)T: +31(0)172 469 610

E: info@geometius.nlwww.geometius.nl

Geometius AlmereOperetteweg 4A1323 VA Almere (NL)T: +31(0)36 549 20 90

43

denken vanuit data met exacte locatie

als advies- en ingenieursbureau maakt movares oplos-

singen voor de mobiliteit, infrastructuur, ruimtelijke

inrichting en vervoerssystemen. er is daardoor veel in-

formatie die direct is gerelateerd met een locatie. GIs

wordt bij onze groep vooral ingezet bij projecten van

Rijkswaterstaat. In minder mate ook voor proRail.

de bekendste toepassingen van GIS bij de groep bodem

& omgeving (divisie Infra) zijn alternatievenstudies van

wegliggingen en wegaanpassingen of bij een milieu- ef-

fectenrapportage. ook wordt GIS toegepast bij diverse

geluids- en luchtkwaliteitsonderzoeken. berekende ge-

luids- of luchtverontreinigingscontouren van een nieuwe

weg of spoorlijn worden in GIS gebracht. Met behulp van

GIS is te analyseren waar ‘gevoelige bestemmingen’ lig-

gen en waar geluidswerende maatregelen nodig zijn.

bij de doortrekking van de a15 arnhem/nijmegen heb-

ben we de luchtverontreiniging en de geluidseffecten

van verschillende alternatieve mogelijkheden uitgere-

kend en in kaart gebracht. Voor de verbreding van de

n33 heb ik inventarisaties van beschermde flora en

fauna-soorten in GIS weergegeven, en het ruimtebeslag

ten koste van ecologische en landschappelijke waarde-

volle gebieden berekend. ook bij de verlegging van de

a15 vanaf het Maasvlakte tot het Vaalplein speelt GIS

een grote rol. alle bestaande kabels, leidingen, stations

en dergelijke zijn in een multi-user geodatabase gezet.

Mijn collega heeft een GIS-applicatie ontwikkeld waar-

mee gebruikers deze gegevens in de database beheren,

bewerken en rapportages opstellen.

Het is vrij eenvoudig om GIS in te zetten bij projecten

van gemeenten, provincies, regionale samenwerkings-

verbanden en waterschappen. deze partijen zijn al meer

vertrouwd met de toepassingen van GIS.

Het is zeker wenselijk en praktische denkbaar om GIS ook

meer te betrekken bij ‘spoorse’ projecten van Prorail of

eigen ‘spoorse’ afdelingen binnen Movares. Het thema

veiligheid is immers belangrijker geworden. dit betekent

wel dat de enorme hoeveelheid autoCad en Microstati-

on-tekeningen en bestanden naar GIS moeten worden ge-

converteerd. ook zal er een andere manier van ‘denken’

opgang moeten worden gebracht. daarvoor is het van be-

lang dat de organisatie denkt vanuit data met een exacte

geografische locatie. dit is een ingrijpende omschakeling

van denken, maar absoluut geen onmogelijke.

auteur: karen thieme | Movares

e-MaIl: karen.thieme@movares.nl

miJn

pespectief

agendaw i e , w a t e n w a a r

INTeRNaTIONaL sympOsIum ON RemOTe

seNsING OF eNVIRONmeNT

ISre, van 4 mei 2009 tot en met 8 mei 2009, Stresa, Italië

www.symposia.org

assOCIaTION OF GeOGRapHIC INFORmaTION

LabORaTORIes FOR euROpe

agile, van 2 juni 2009 tot en met 5 juni 2009,

Hannover, duitsland

www.agile-online.org

TRaNseC wORLd eXpO 2009

tranSec, van 3 juni 2009 tot en met 4 juni 2009, amsterdam

www.transec.com

bRaNdweeRVakdaGeN

brandweervakdagen, van 9 juni 2009 tot en met 11 juni

2009, Gorinchem

www.evenementenhalgorinchem.nl

GsdI 11 wORLd CONFeReNCe

GSdI, van 15 juni 2009 tot en met 19 juni 2009, rotterdam

www.gsdi11.nl

INspIRe CONFeReNCe 2009

InSPIre Conference 2009

(onderdeel van GSdI 11 world Conference),

van 15 juni 2009 tot en met 19 juni 2009, rotterdam

www.gsdi11.nl en http://inspire.jrc.ec.europa.eu/

esRI useR CONFeReNCe 2009

eSrI uC’09, van 13 juli 2009 tot en met 17 juli 2009,

San diego, amerika

www.esri.com/uc

GIs CONFeReNTIe 2009

GIS Conferentie 2009, van 23 september 2009

tot en met 24 september 2009, rotterdam

www.gisconferentie.nl

44