Massacultuur overzicht theater en film

In de tweede helft van de twintigste eeuw.

Inleiding

De massacultuur ontstaat geleidelijk in de jaren na WO II. Dat komt door een aantal factoren: •Toenemende democratisering van Westerse landen •Vrijheid en gelijkheid (macht en kennis is steeds minder van de elite) •Toegankelijkheid van het onderwijs (niet alleen meer voor de elite) •Koopkracht stijgt (betere opleiding, meer salaris) •Komst van de media: film, radio, t.v, internet (consumptiemaatschappij)

De kleine wereld.

Niet alleen de media hebben de wereld kleiner gemaakt, het is tegenwoordig ook veel makkelijker om te reizen en om in contact te komen met andere culturen. Het reizen is luxer geworden en je kunt constant in contact blijven met het thuisfront. Op dezelfde manier komen andere culturen gemakkelijker het Westen binnen. Soms als toerist, maar ook vaak als economische of politieke vluchteling. Dat heeft weer gezorgd voor de multiculturele samenleving.

Zonder media geen massacultuur.

Begin twintigste eeuw zijn papieren media vrij normaal.

(kranten, tijdschriften, posters), daar komen al snel radio

en film bij. In de jaren 60 komt dan de t.v. Radio en t.v

verspreiden trends in een steeds hoger tempo.

Muziekdragers volgen elkaar snel op: van vinyl-platen

naar tape en later de cassettebandjes. In de jaren 80

komt de cd en de dvd. Door de lage prijs zorgen de media

voor een gigantische verspreiding van muziek en film.

In de jaren 90 doet internet zijn intrede. Internet als

medium is vluchtig, maar het bereik is enorm. Tot

verdriet van de film en muziekindustrie, want er wordt nu

ook illegaal gedownload.

realityshows

Internet biedt via de sociale media een podium

voor tal van individuele uitingen. Iedereen kan nu beroemd worden.

Roem valt er ook te halen via talentenjachten op t.v.

Je kunt er je vaardigheden op het gebied van muziek, zang en dans aan die van

anderen meten onder het oog van een jury en de camera.

Het publiek stemt vaak mee, leeft mee en lacht stuntelaars graag uit. Leedvermaak is

ook vermaak.

Dat geldt ook voor de vele realityshows.

Alfred Hitchcock

Alfred Hitchcock wordt The Master of Suspence genoemd. Hij drukt na WO II een

grote stempel op de filmindustrie door zijn ‘uitvinding’, de thriller.

Hij lokt miljoenen bezoekers naar de bioscoop, zelfs na de komst van de t.v.

Hij hanteert een vaste formule:

-De kijker heeft meer informatie dan de hoofdpersoon

-De hoofdpersoon is onschuldig, onwetend

-De hoofdpersoon komt langzamerhand in steeds bedreigender omstandigheden

-De hoofdpersoon is vaak een sterke, blonde, jonge vrouw.

-oorverdovende muziek

In Psycho komt het publiek geschokt de bioscooop uit: de

hoofdperssoon gaat al na een half uur dood. Daarmee haalt

hij de traditionele Hollywood structuur onderuit.

Subculturen

Een subcultuur is een cultuur die zich onderscheidt van een bestaande cultuur.

Voor de Tweede Wereldoorlog is de dominante cultuur, die van de ouderen. Als eind

jaren 50 de rock-’n-roll overwaait uit Amerika ontstaan de eerste jongerenculturen.

De basis van een subcultuur kan regionaal, etnisch, economisch, politiek of sociaal

zijn. Verzet is vaak de reden van een opkomende subcultuur. Een andere reden is dat

de jeugd steeds meer geld heeft te besteden. Dat maakt ze een aantrekkelijke

doelgroep voor de media. Muziekvoorkeur is daarom ook vaak een belangrijk kenmerk

van de jeugdsubculturen.

Engagement in subculturen

Je spreekt van engagement als er sprake is van

maatschappelijke betrokkenheid, het is dus ook vaak politiek.

Denk aan de burgerrechten beweging in de jaren 60.

De bekende mars onder leiding

van Martin Luther King.

De vrouwenbewegingen, die opkomen Voor gelijke rechten voor vrouwen en baas in eigen buik.

De studentenbeweging die inspraak eist, de provo’s die actie voeren voor wetten tegen milieuverontreiniging en bescherming van de binnensteden.

De hippies die genoeg hebben van het geweld (Vietnamoorlog) en een wereld willen

zonder vaste rolpatronen, ze willen rekening houden met de natuur (flower power),

vrije seks. Met hun tegen cultuur zoeken ze nieuwe levensvormen, voor hen is een

nieuw tijdperk aangebroken: The Age of Aquarius. Er is belangstelling voor Oosterse

culturen en zo wordt het gebruik van drugs ook een onderdeel van de hippie cultuur.

Toch is er ook veel mythevorming ontstaan rondom de jaren 60.

Niet iedereen was een hippie, het waren vooral studerende jongeren in de grote steden.

Punk

In de jaren 70 vindt een groep jongeren de hippie cultuur te soft.

Het gaat economisch dan slecht in Engeland. Punk ontstaat uit

de grote weerzin tegen de gevestigde orde en de

commercialisering van de maatschappij. Ze maken hun eigen

muziek en distribueren die zelf, hun uiterlijk met een hanekam,

zwarte kleren en laarzen, maakt dat ze agressief overkomen en de

maatschappij moet er dan ook weinig van hebben.

Antiautoritir,antimilitair, antikapitalist, antinationalist en nog veel anti’s typeren punk.

Ze omarmen wel vegetarisme en dierenrechten. Punk staat aan de wortel van van

maatschappelijke groepringen als de milieubeweging, de kraakbeweging en het

dierenbevrijdingsfront.

Een bekende band uit die tijd zijn de Sex Pistols

The Sexs Pistols

Verandering in het theater

In de jaren 60 verandert er ook veel binnen het theater in Nederland. Een groep

jongeren verstoren een voorstelling van Shakespeare door vanuit de zaal tomaten te

gooien naar de acteurs: Aktie Tomaat.

Het protest is vooral gericht op de autoritaire structuur van de gevestigde

gezelschappen, waar geen ruimte is voor kritiek of inbreng van de acteurs. Ze willen

via theater het publiek bewust maken van maatschappelijke problemen.

Cabaret

Zo ontstonden er meerdere vormen van theater: Educatieftheater, politiektheater,

cabaret, etc. Het grote publiek heeft nog geen kennis kunnen maken met het

maatschappijkritische studentencabaret, totdat er een satirisch t.v programma komt

met cabaret over controversiële onderwerpen, daarna gaat de ontwikkeling hard.

Cabaret Lurelei, Freek de Jonge, Joep van het Hek en Theo Maassen.

Hij zoekt de grens op en krijgt veel kritiek. Hij stopt uiteindelijk en gaat verder met

film.

https://www.youtube.com/watch?v=WRzSLfTkbGY

Musical Hair

De musical Hair is een van de theaterstukken van eind jaren 70 over controversiële

onderwerpen van die tijd. Het is geen snelle show; Hair gaat over dezelfde zaken waar

de Hippies in de jaren 60 mee bezig waren: Flower powerr, liefde, vrede, drugs

gebruik en seks. Het laten groeien van je haren is een vorm van verzet tegen de

gevestigde orde, vandaar de titel Hair.

https://www.youtube.com/watch?v=tC0FRKPuZM4

Film en engagement

Na de oorlog is niet iedereen blij met de gang van zaken in Hollywood. Het is vrijwel

onmogelijk om als beginneling binnen de gevestigde orde binnen te dringen. Verder

wil niet iedereen zich binden aan een grote studio. Grote studio’s laten vooral

bekende regisseurs films maken, liefst met sterren in de cast zodat ze zeker hun geld

terugverdienen.

De ellende van de Tweede Wereldoorlog is een vernieuwende factor in de Europese

film. Hollywood heeft daar weinig last van , maar de Italiaanse en Franse filmstudio’s

wel.

Zo is het neorealisme een naoorlogse stroming in de Italiaanse cinema; die is de

schijnwereld van Hollywood zat. De man in de straat staat centraal, er worden geen

morele oordelen geveld, dat mag de kijker doen. De verhaallijn is losjes en

geïmproviseerd. Door alleen acteurs voor de hoofdrollen te nemen en voor de andere

rollen gewoon mensen van de straat, wordt het realisme vergroot.

Neorealisme

https://www.youtube.com/watch?v=WL3eiaEXSxI

Nouvelle vague

Een andere nieuwe stroming in de kleine film is ‘ de nieuwe golf’ (nouvelle vague) in

de Franse cinema.Een aantal regisseurs, beïnvloed door het neorealisme, besluit om

de Hollywoodfilmtaal te verwerpen:

Ze werken met handcamera’s, laten personen tegen de camera praten, ze laten het

geluid bewust niet gelijk lopen, bewuste continuïteitsfouten, de camera 180 graden

laten draaien in 1 shot, harde jazzmuziek of soms helemaal stil, Ze filmen bij voorkeur

op straat. Hun doel is de kijker bewust te maken dat ze film kijken.

https://www.youtube.com/watch?v=-uIG15Z7STI

Publiek protest

Een enkele keer trekt een regisseur zijn film terug als gevolg van de reacties van het

publiek. Dat gebeurde bij de film Clockwork Orange uit 1971. De film gaat over een

verloederd Engeland in een toekomst waar straatbendes de straat beheersen. Er

komt veel geweld in voor en skinheads lieten zich hierdoor inspireren. Tegenstanders

van de film bedreigden de regisseur. Warner Brothers besluit daarop de film terug te

trekken.

https://www.youtube.com/watch?v=HtRGeyznv7k

Vietnam

Engagement in film stelt maatschappelijke misstanden aan de kaak of draagt bij aan de

discussie over maatschappelijke gebeurtenissen. Een van die omstreden zaken is de

oorlog in Vietnam. Pas na de oorlog komen er verschillende films uit die stelling tegen

de oorlog durfen te nemen.

The deerhunter, Platoon en Apocalypse Now zijn hier voorbeelden van.

De regisseur van Apocalypse Now wil met zijn film zeggen: Alleen met extreem geweld kan je een oorlog winnen.

https://www.youtube.com/watch?v=0HEiqAsrVMQ

documentaire

Documentaires zijn ook een belangrijk genre binnen de film. Het kan een echte film

zijn, waarbij de regisseur een onderwerp bloot legt, maar ook, zoals de documentaires

van Michael Moore, die zich rechtstreeks tot de kijker richt. Hij heeft verschillende documentaires gemaak over verschillende controversiële onderwerpen, zoals Fahrenheit 9/11 over de conectie tussen W Bush en de familie Bin Laden, Sicko over de slechte gezondheidszorg, maar Bowling for Colombine veroorzaakt de meeste ophef.

https://www.youtube.com/watch?v=hH0mSAjp_Jw

Omstreden……

Toch is er ook kritiek op sommige engagement films. Cidade de Deus (2002) en

Slumdog Millionaire (2008) gaan beide over arme kinderen in sloppenwijken. Er volgt kritiek op het feit dat ze de kinderen een glamour-gevoel geven, maar dat ze daarna weer verder moeten leven in die sloppenwijk, dat ze te weinig betaald kregen. Ook op de documentaire Moodysons Lilja 4ever is veel kritiek. De film gaat over kinderen die een zwaar leven hebben in het Oostblok, verlaten door hun ouders, vallen ze in de handen van vrouwenhandelaars. Het meisje waar de film overgaat eindigt uiteindelijk in de prostitutie in Zweden en pleegt zelfmoord.

https://www.youtube.com/watch?v=zqrQBJNDMgo&list=PLtehOu-neh3FQO-zs5l0jldw8XSOKQ4xw

Theatre du Soleil blz 133

Het Theatre du Soleil wordt in 1964 opgericht in Parijs door een kleine gedreven groep mensen. Het karakter is internationaal, er doen wel 18 verschillende nationaliteiten mee. Er zitten veel Aziatische invloeden in: kleding en speelstijl, precisie en perfectie, sterk gestileerde lichaamstaal en overdreven stemgebruik. Emoties worden uitgedrukt door bepaalde lichaamshoudingen. De spelers moeten dan ook bedreven zijn in mime, dans, zang, poppenspel, clownerie en maskerspel.

https://www.youtube.com/watch?v=XEGwKuTZP34

Bollywood

Bollywood is de wat denigrerende naam voor de filmindustrie in India, de grootste

filmproductie industrie van de wereld. Vroeger produceerden ze goedkope, snel

gemaakte films, tegenwoordig worden de films in grote, volwaardige studio’s gemaakt.

Door de immigratie is er ook een grote afzetmarkt in het Westen. Het genre bestaat

uit levendige, kleurrijke musicals met liefde als centraal thema. De verhalen zijn mierzoet, ze worden zo gemaakt dat ze niemand in het conservatieve Azie zullen kwetsen. In de films barsten op belangrijke momenten de acteurs in zang en dans uit. Dat komt het realisme van het verhaal niet ten goede en maakt dat er toch wel een barrière is voor de Westerse filmliefhebber. De dans is een mix van Indiase

klassieke dansen, volksdansen met jazzdans, hiphop

en elementen uit Arabische en Latijns-Amerikaanse

dansen.

https://www.youtube.com/watch?v=QBvRW2sNwTc

Soap

De soap is een van de populairste televisiegenres die er bestaan. In de hele wereld

kijken mensen hierna. Lokaal zijn er wel verschillen, maar ze werken wel volgens een

zelfde format:

- Traag vertel tempo

- Veel herhaling

- 2 rivaliserende families

- Alles draait om de onderlinge relaties

- De karakters leren nooit van hun fouten

- Stereotype persoonlijkheid

- De belevenissen zijn uitvergrotingen van het werkelijke leven

- Goedkope opnames/kleine zet

- Vreemd gedrag daardoor(ruzie op de bank, met je rug naar de ander praten)

- Cliffhanger

Postmoderne filmmakers

De filmmaker David Lynch wordt zowel bejubeld als verguist. Hij combineert geweld,

seks en zwarte humor met prachtige gefilmde beelden. Hij gebruikt veel symboliek en muziek om een scene een overdreven karakter te geven. https://www.youtube.com/watch?v=5nz1x_XYU0I

Greenaway is een Britse filmmaker. Hij ziet het scherm als een schildersdoek en zijn

films vallen ook op door zijn barokke vormgeving.(overdaad van vorm en heftige gevoelsuitdrukking, licht donker contrasten)

In zijn visie is beeld belangrijker dan het verhaal. https://www.youtube.com/watch?v=dl4pl_6zkXI

Quintin Tarantino breekt door met zijn film Reservoir Dogs en wordt wereldberoemd

met de film Pulp Fiction. Het postmoderne karakter zit in zijn vele verwijzingen naar

oude films. Kenmerken van zijn films zijn: absurde dialogen, extreem geweld, niet chronologisch, visuele grappen (opeens zwart-wit/stripverhaal)

David Lynch

Greenaway

Film, het proces in grote lijnen

Je hebt eerst een verhaal nodig dat meestal al bestaat in de vorm van een boek.

Dat wordt omgezet naar een filmscript. Vervolgens wordt dit opgeknipt in scene’s.

Het aristotelische indeling:

1. expositie; informatie over de held en de schurk

2. Conflict

3. Motorisch moment (logische handeling die voortkomt uit het conflict)

4. Climax (het conflict loopt op de spits)

5. Afwikkeling (ontknoping, moraal van het verhaal)

Er is nu voor meer dan 200 uur filmmateriaal.

Editor kiest samen met de regisseur de fragmenten en combineert deze met geluid en muziek.

Cameravoering

Camera afstand: totalshot, mediumshot en close-up

Camera standpunt: vogelperspectief/kikkerperspectief

Objectief: de camera is een toeschouwer Subjectief: de camera in plaats van de acteur

Montage

In de montage wordt de eigenlijke film gemaakt. De manier van cameragebruik en montage maakt de film uniek. Er zijn 2 soorten montagetechnieken:

1. De Hollywoodmontage (de overgangen zijn nauwelijks merkbaar

2. Russische montagetechniek(attraktiemontage/schokkerige effecten)

https://www.youtube.com/watch?v=jebW5-G2HTs

Kuhleshov-effect: De kijker legt verband tussen opeenvolgende beelden

Films

Een succesvolle film die veel publiek trekt noem je een blockbuster.

Grote sterren, spectaculaire scene’s en intense reclamecampgnes.

Hollywood zet de blockbuster in de strijd tegen de t.v.

Massascene’s en prachtige decors zien er op het scherm beter uit.

De kleine film: buiten Hollywood om (neorealisme/ nouvelle vague)

Arthousefilms: kunstzinnigheid belangrijk, subsidies, steunfondsen, vrijwilligers

Cultfilms: door artistieke of controversiële inhoud een bijzondere status gekregen door het publiek. Zoals ‘ le fabuleux destin d'amélie ‘

https://www.youtube.com/watch?v=D5GEnjOr1iU

Dogma is een beweging van Scandinavische regisseurs die een manifest opstellen. Volgens hen lijdt het artistieke gehalte van een film onder de technische vooruitgang.

Enkele regels:

-alleen handcamera’s

-filmen op locaties zonder decors of attributen

-het geluid mag niet los van de film tot stand komen

-moet kleur zijn

-speciale effecten, belichting en filters verboden

-moet in het hier en nu zijn

https://www.youtube.com/watch?v=vKe_AxTFGXc