Massacultuur: De welvaartsjaren 1950-1970

EUROPA: De Wederopbouw na de tweede wereld oorlog.

Duitsland werd verdeeld in 4 bezettingszones en kreeg 20 miljard dollar herstelbetalingen opgelegd.

Engeland en de VS stuurden miljoenen tonnen graan etc. Zodat de Europeanen niet zouden verhongeren.

Herstel van verwoestingen: Woningen, industrie, vee, etc...

Inflatie

Brood en vlees “op de bon”

Vluchtelingenprobleem: 12 miljoen mensen zonder huis of familie.

Massacultuur: De welvaartsjaren 1950-1970

In Amerika ging het juist goed met de economie: Met Amerikaanse hulp kon de wereldeconomie weer aan de gang.

Marshallplan 1947

In Duitsland: Economisch wonder (Wirtshaftswunder)

Zij bouwden een industrie die overal geprezen werd.

1950 economie draait weer grotendeels normaal.

In europa

Communisme

Koude oorlog: Stalin en Chroestjov voerden een agressieve politiek om de door Rusland bevrijde landen om te vormen tot communistische satelietstaten. IJzeren gordijn

Heksenjacht Senator McCarthy op ambtenaren met communistische sympathieën

1950-1953 Korea-oorlog

1961 Cuba crisis

1965 Vietnam: guerillaoorlog filmpje communisme

De jeugdcultuur vanaf de jaren 50Vanaf 1955: steeds meer jongeren verzetten zich tegen strakke regels van hun ouders en de overheid.

Door opleiding en massamedia werden jongeren steeds mondiger en onafhankelijker ten opzichte van hun ouders.

Ze hadden geld om uit te geven aan luxe, image building artikelen.

filmpje jong in ‘60

Jongeren werden een commercieel doelwit in een wereld van uiterlijk en imago’s.

De jeugdcultuur vanaf de jaren 50

Groepen jongeren die zich af zetten tegen de commerciële mainstream. Zij hadden kritiek op de Amerikaanse consumptie maatschappij.

Vanaf de jaren 60 begonnen deze jongeren te experimenteren met alternatieve opvattingen en leefstijlen.

Vanaf 1955 de nozems: Laag opgeleide jongeren met brommers, leren jacks en vetkuiven die naar rock ‘n roll muziek luisterden en “herrie schopten” op straat.

Existentialisten(exentriekelingen): Studenten en jonge kunstenaars die in cafés maatschappijkritische, linkse ideeën bespraken. Luisterden naar Franse chansons en protestsongs (Bob Dylan, Boudewijn de Groot)

Vanaf 1964 demonstreerden zij tegen de vietnam oorlog en voor meer inspraak in de universiteiten.

De jeugdcultuur vanaf de jaren 50

Boudewijn de GrootFilmpje Bob Dylan

De jeugdcultuur vanaf de jaren 50

De hippies: Zij wilden de maatschappij niet veranderen maar ontvluchten. Zij leefden in woongroepen, experimenteerden met drugs en vrije sex en waren geïnteresseerd in oosterse religies. Zeg het met bloemen; Flowerpower.

Filmpje Jimmy hendrix

The American Dream

Ondanks de armoede en ongelijkheid onder bepaalde zwarte bevolkingsgroependat steeg het inkomen van het gemiddelde Amerikaanse gezin met bijna 40%.

Toename van de welvaart ging samen met de opkomst van de media.

Ideaalbeeld: Jonge carriéremaker en een gelukkig gezin in een buitenwijk. Hierbij hoorden luxeproducten zoals: CocaCola, jeans,kauwgum,hamburgers,TV,wasmaschines, koelkasten en drive-in bioscoop.

The Americam dream

4 op de 5 gezinnen had een auto, dus mensen gingen wonen in de voorsteden.

Tussen 1950 en 1970 vertrokken 37 miljoen Amerikanen naar deze buitenwijken. Buurtwinkels en wijkbioscopen in het centrum maakten plaats voor ‘Malls’ Winkelcentra en drive-in bioscopen aan de rand van de stad. Prefab huizen

Het beeld wat wij nu hebben van de jaren 50 in Amerika is dat van de luxeartikelen, pettycoats en rock ‘n roll muziek. Anders dan de realiteit: nl: een zeer conservatieve maatschappij. (Vrouw = huisvrouw!)

Abstractie tussen 1945 en 1960

Na de tweede wereld oorlog moest de westerse kunstwereld zich opnieuw oriënteren. Veel moderne kunstenaars waren naar Amerika geëmigreerd. Hun werk kwam terecht in musea als het Guggenheim of het MOMA in New York. Hierdoor werd NY i.p.v. Parijs het centrum van de internationale avantgarde.

Filmpje guggenheim

Door de invloed van Europese kunstenaars veranderde de Amerikaanse kunst van richting.

Het Amerikaans realisme, werd verdrongen door de pure abstracte kunst. De Europeanen hadden figuratieve kunst na de oorlog afgezworen.

Amerikaans realisme: Grand Wood

American Gothic, 1930

Amerikaans Realisme: Edward Hopper

Night Hawk 1942

Abstract Expressionisme: action painting

Na de oorlog, en de dreiging van een atoombom en het communisme geloofden de kunstenaars niet met in vooruitgang zoals de modernisten dat deden. + De media genereerde genoeg beeldmateriaal:

Er werd zonder doel of ideaal geschilderd Abstract expressionisme een eerste echte Amerikaanse stroming. Action painting

Filmpje Jackson Pollock Lavender Mist: Number 1, 1950

Willem De Kooning, Woman, 1949

Abstract Expressionisme

Willem de Kooning: Niet kijken, schilderen...!

Vaag herkenbare onderwerpen. Dynamisch.

Naast de action paintings kwam een andere vorm van abstract expressionisme op. In plaats van dramatiche actie, ging het om het schappen van een meditatieve, lege ‘kleuren-ruimte’.

De gevoelservaring van de toeschouwer was belangrijk.

Abstract expressionisme: Colour-field painting

Filmpje Mark Rothko Red on Maroon, 1959

Barnett Newman Who's Afraid of Red, Yellow, and Blue? 1966

Abstract expressionisme: Colour-field painting

Grote kleurvlakken, heldere, meestal rechthoekige kleurvlakken, vaak alleen onderbroken door een enkele rechte lijn. (Schilderij op groot formaat!)

Alle bijgedachten worden uitgeschakeld, het (originele)schilderij moet je ondergaan.

Bridget Riley Movement in Squares, 1961 Op Art: Bridget Riley

Een aantal kunstenaars vonden dat kunst helemaal geen betekenis of dubbele bodem moest hebben. Gewoon lijnen vlakken volumes en kleuren ofwel: Concrete abstractie.

In de jaren 50 en 60 experimenteerden Vasarely en Riley met grafische patronen die gezichtsbedrog veroorzaakten: Optical Art

Minimal Art: Frank Stella

Nog radicaler was Frank Stella, zijn doeken gingen nergens over. Hij wilde dat je in één keer kon zien wat het was. Een soort object dat in de ruimte hangt met een kleur.

Frank Stella Zambezi,1959

Pop Art

Concurrentie of inspiratie van de Media? Pop Art was een antwoord op de consumptiemaatschappij die op was gekomen na de oorlog.

De stijgende welvaart was de aanzet tot een echte massacultuur.

Gevolg: Platte (oppervlakkige) beeldcultuur waarin dagelijks miljoenen plaatjes schreeuwden om aandacht. De Mona Lisa stond net als Marilyn Monroe en Mickey Mouse op een T-Shirt. Men dreigde de aandacht voor schilderijen te verliezen.

Pop Art

De Kunstwereld dreigde in een isolement te raken:

Colourfield painting werd te moeilijk of zelfs oplichterij genoemd.

Een aantal kunstenaars met gevoel voor publiciteit en reclame gingen op zoek naar een kunst dat meer aansloot op het Amerikaanse vrijetijds-en amusementsgevoel.

De eerste popart uitingen kwamen uit Londen.

Pop Art: Richard Hamilton

Richard Hamilton en Eduardo Paolozzi vonden dat de kunst van zijn voetstuk moest worden gehaald. In 1956 organiseerde de Independent de legendarisch geworden tentoonstelling: This is tomorrow.

Hamilton ontwierp de poster:

Just What Is It that Makes Today’s Homes so Different, so Appealing?

Hiermee liet hij zien waar de cultuur volgens hem om draait: consumeren en amusement

Pop Art: Kunst als commercie

Popart kunstenaars gingen de concurrentie aan met de media door de commerciële beeldcultuur in hun eigen werk op te nemen.

Kenmerken:

-Ze citeerden of kopieerden letterlijk:

MerknamenLogo’sReclamesPlaatjes uit goedkope stripboeken en foto’s van cliché ‘helden’ uit films en popmuziek.

Popart sprak met name de jongeren aan.

Men wilde midden in de moderne werkelijkheid staan. Men gebruikte conctrete (tastbare) voorwerpen en materialen. Readymades, collages en assemblages.

Alledaagse voorwerpen of wegwerpproducten werden nauwkeurig gekopieerd of overdreven uitvergroot. (vervreemdend effect)

Pop Art: Kunst als commercie

Pop Art: Jasper Johns

Jasper Johns kreeg veel commentaar op zijn schilderijen van de Amerikaanse vlag.

Pop Art: Jasper Johns

Pop Art: Robert Rauschenberg

Combine Painting, 1955

Rauschenberg bedacht een nieuwe kunstvorm: Combine Paintings. Grote abstract beschilderde doeken waarop krantenknipsels, en allerlei andere materialen werden toegevoegd.

Pop Art: Robert Rauschenberg

Canyon, Combine

Pop Art: Robert Rauschenberg

Retroactive I, 1963

Pop Art: Roy Lichtenstein

Popeye, 1961 In The Car, 1963

Roy Lichtenstein kwam ook uit de reclamewereld. Hij begon met exposeren in winkeletalages. Hij schilderde reproducties van stripboekplaatjes op grote doeken.

Pop Art: Andy Warhol

Andy Warhol (1928-1987) was een grafisch ontwerper, filmer, en muziekproducer en werd een van de bekendste popart kunsternaars.

De eerste schilderijen: projecteerde voorwerpen op doek en schilderde ze in met de hand. Daarna werden het zeefdrukken.

Pop Art: Andy warhol

Popart kunstenaars produceren zelf in serie zoals massaproducties. (bv. Zeefdruk)

Andy Warhol haalde alle emoties uit een afbeelding door ze in serie te reproduceren. Hierdoor werd wat was afgebeeld levenloos, zonder emotie.

De houding van de Pop Art tegenover de massacultuur is dubbelzinnig of ironisch.

Men bekrittiseerden de triviale uitingen van de massacultuur maar aan de andere kan maakten ze diezelfde producten tot “sterren”.

Pop Art: Andy Warhol

Hij richtte The Factory op. Een atelier waar mensen voor hem werkten. The Factory werd een ontmoetingsplaats voor underground-figuren.

Uiteindelijk werd hij manager voor de Velvet Underground en maakt hij experimentele films.

Pop Art: Claes Oldenburg

Claes Oldenburg Organiseerde happenings en maakte bizarre assemblages. Hij werd bekend om zijn enorme replica’s van alledaagse dingen.

Conceptuele kunst

Bij deze stroming is het idee achter het werk: concept belangrijker dan de technische vaardigheid van de kunstenaar die het werk maakt.

Conceptuele kunst had zeer uiteenlopende verschijningsvormen. De ideeën werden op verschillende manieren doorgegeven. Met behulp van tekstmateriaal, foto’s, films, video’s en performances.

Voorbeelden van conceptuele kunst:

Land-art van Long. Of de environment-sculpturen van Christo.

Conceptuele kunst: Richard Long

Mud line

Planet Circle

Conceptuele kunst: Christo

Rijksdag gebouw in Berlijn

Conceptuele kunst: Christo

Rijksdag gebouw in Berlijn

Videokunst

Videokunst ontstond omdat men performances (in eerste instantie bedoeld als éénmalige actie) ging registreren met de camera.

De komst van video zorgde voor een heel nieuw te ontdekken gebied in de kunst. Het varieerde van videoclips (bij muziek) tot experimentele films.

Videokunst

Nam June Paik was een amerikaanse kunstenaar van Zuid Koreaanse afkomst. Paik hield performances waarbij electronica een groote rol speelde. Hij wordt als een van de grondleggers van de videokunst beschouwd.

Videokunst

Marina Ambramovic en Ullay deden samen erg lichamelijke performances. Ze zochten de grenzen van het fysieke op.

Videokunst

Bill Viola is een van de bekendste videokunstenaars van dit moment. Hij vertraagt vaak beelden waardoor handelingen en gebeurtenissen een uitvergrootte expressiviteit krijgen.

Reflecting pool the crossing

Performance

Net als bij Dada en de happening werd ook de performance uitgevoerd door kunstenaars uit verschillende disciplines.

Typische uiting van de opvattingen uit de jaren 60. Humor en een belangstelling voor de alledaagse realiteit en een streven naar objectivering.

Performance

Rol van het publiek is belangrijk voor het kunstwerk; Provocatie, opwinding, chaos. Spotten met alles wat serieus werd genomen.

Antipathie tegen gevestigde musea en galeries, happanings konden niet worden opgehangen in een museum.

De grens tussen experimenteel theater en beeldende kunst is erg vaag.

Hyperrealisme

Wilden met duidelijke begrijpelijke kunst midden in het heden wilden staan. (fotorealisme) Was geen echte groep: Ze hadden een paar keer een gemeenschappelijke expositie.

De werkelijkheid werd extreem nauwkeurig vastgelegd. Dit had een vervreemdend effect op de toeschouwers.

Chuck Close, zelfportret

Hyperrealisme

Men wilde zeggen dat de welvaartmaatschappij met al haar luxe artikelen, reclame en TV beelden een wereld van oppervlakkige schijn is met daarachter een wereld van leegte en eenzaamheid.

Chuck Close, zelfportret

Hyperrealisme: Richard Estes(1932)

Richard Estes schilderde doodse stadsgezichten met spiegelende winkelruiten en geparkeerde auto’s maar zonder menselijke activiteit. (Leegte en eenzaamheid)

Hyperrealisme: Richard Estes(1932)

Richard Estes schilderde doodse stadsgezichten met spiegelende winkelruiten en geparkeerde auto’s maar zonder menselijke activiteit. (Leegte en eenzaamheid)

Hyperrealisme: Chuck Close (1940)

De portretten van Chuck Close staren de kijker aan met een lege willoze gezichtsuitdrukking.

De portretten zijn leeg, meer een soort politiefoto. Alle details schilderde hij, zelfs huidporiën.

Alles op groot formaat.

Hyperrealisme: Chuck Close (1940)

Hyperrealisme: Duane Hanson (1952)

Duane Hanson zette een beeld neer van de ‘gewone” man in een verveelde en inhoudsloze samenleving. (sculpturen)

Meestal types met typerende attributen, fototoestel, boodschappenkarretje, krulspelden.

Tourists II, 1988

Hyperrealisme: Duane Hanson (1952)

Hyperrealisme: Duane Hanson (1952)

Supermarket lady 1970

Jeff Koons

Bij Jeff Koons draait alles om banaliteit. Er zitten geen dubbele betekenissen in zijn werk. Aandacht trekken, verleiden. Koons weet aandacht te trekken op zijn werk door een zorgvuldige media- en marketingstrategie. (Huwelijk met Cicciolina, Ilona Staller)

Ushering in banality 1988

Jeff Koons

Volgens Koons leven wij in een spectakelmaatschappij. De massamedia schetst een droomwereld die niet bestaat.

The new: Serie objecten, industriële producten in een vitrine met licht. Om te laten zien dat mensen kicken op alles wat nieuw is.

Jeff Koons

Voor de Equilibrium-serie (1985) liet Koons bronzen afgietsels maken van gebruiksvoorwerpen:

‘veredelde’ versies van duikersspullen, snorkels en zuurstoftanks. En Aquaria gevuld met gedistilleerd water waarin basketballen zweefden.

Jeff Koons

Voor de Equilibrium-serie (1985) liet Koons bronzen afgietsels maken van gebruiksvoorwerpen:

‘veredelde’ versies van duikersspullen, snorkels en zuurstoftanks. En Aquaria gevuld met gedistilleerd water waarin basketballen zweefden.

Damien Hirst

Ook Damien Hirst weet de media aandacht te trekken. Hij verkocht deze schedel bedekt met 8601 diamantjes (van een man uit de 18de eeuw) voor 75 miljoen euro.

For the Love of God, 2007

Damien Hirst

Het thema van Hirst is de dood: Alles aan zijn werk is absurd en confronterend en erg choquerend om te zien.

Damien Hirst

Het thema van Hirst is de dood: Alles aan zijn werk is absurd en confronterend en erg choquerend om te zien.

Televisie in Amerika

In 1929 Russisch-Amerikaanse onderzoeker Zworykin:

Presentatie van het aparaat dat beeld en geluid kon uitzenden.

Direct werd het nieuwe medium ingepalmd door de commercie. De echte verspreiding van het medium kwam pas na de oorlog.

Televisie in Amerika

In de jaren 60 hadden zo’n 90 miljoen mensen een TV. Nu werd het pas een echt interessant medium om op te adverteren.

De eerste TV-artiesten kwamen van het theater of radioprogramma’s. De eerste familieprogramma’s waren variétéshows. Naast showprogramma’s kwamen kinderprogramma’s een talkshows.

Televisie

I love Lucy was de eerste succesvolle Comedy. Ed Sullivan werd een nationale held omdat hij de Beatles in zijn show had en Elvis Presley.

Televisie

De maatschappelijke invloed van TV: McCarthy moest in 1954 aftreden na zijn onbeschofte gedrag tijdens openbare hoorzittingen.

TV debatten tussen Nixon en Kennedy in 1960. Dankzij TV waren miljoenen mensen getuige van de moord op Kennedy in1963.

Kritiek op TV: Andere vormen van vrijetijdsbesteding verminderde, de geest werd afgestompd.

Televisie in Nederland

De eerste experimentele uitzending was in 1930 vanuit het torentje van het Carlonhotel in Amsterdam. Daarna experimenten tussen 1948 en 1951. Proefuitzendingen vanuit Natlab Frits Philips. Eindhoven.

De eerste officiële TV uitzending op 2 okt. 1951. Op dat momenst hadden nog maar 500 gezinnen een TV. Staatssecretaris Cals hield een toespraak: TV moest in dienst staan van de cultuur. Daara werden 2 films en een toneelstuk uitgezonden. Wekelijks 3 uur zendtijd.

Televisie in Nederland

Typisch voor Nederland is het verzuilde omroepbestel. Omroepverenigingen die bepaalde levensbeschouwelijke stromingen vertegenwoordigen. (AVRO, KRO, VARA en NCRV)

Begin jaren 60 waren er 1 miljoen TV’s en was de zendtijd 30 uur per week. In 1964 werd er een tweede zender in gebruik genomen. TROS

In 1988 kwam een derde zender. (NOS,VPRO,EO)

Televisie: Soaps

Soaps zijn series die dagelijks worden uitgezonden, het hele jaar door. Er lopen verschillende verhaal lijnen door elkaar heen, komt geen einde aan. Soaps gaan over menselijke verwikkelingen en bestaan bijna helemaal uit dialogen. Kenmerken

De radioprogramma’s van 15 min. in de jaren 30 die speciaal werden gemaakt voor huisvrouwen werden gesponsord door de zeepfabrikant Procter & Gamble. Vandaar de naam SOAP.

Televisie: Soaps

40-er jaren: nam de TV de soap geleidelijk over. De soap werd 30 min.

70-er jaren: kwamen er jonge trendy acteurs om een nieuw publiek aan te spreken.

80-er jaren: ontstonden naast de daytime soap ook de nighttime soaps. Er werd ook op locatie gefilmd en nu ging het naast relaties ook over geld, macht en big business. Dallas, Dynasty

In Nederland: Herenstraat 10, De Fabriek, Medisch Centrum WestVanaf 1990: Bold and the beautiful, Goede Tijden, OWM

Televisie: Soaps

80-er jaren: ontstonden naast de daytime soap ook de nighttime soaps.

Er werd ook op locatie gefilmd en nu ging het naast relaties ook over geld, macht en big business. Dallas, Dynasty

Televisie: Soaps

In Nederland:

Herenstraat 10, De Fabriek, Medisch Centrum WestVanaf 1990: Bold and the beautiful, Goede Tijden, OWM

Soap: Dallas

Soap: Dynasty

Soap: Goede Tijden

Architectuur: Modernisme

Het modernisme was in Nederland in 1917 begonnen met de Stijl. In 1919 werd in weimar het Bauhaus opgericht.

Mies van der Rohe drukte een belangrijke stempel op de naoorlogste architectuur, met name in de VS.

In 1927 was daarnaast het CIAM opgericht met als leider Le Corbusier. Het modernisme overheerste tot eind jaren 60. (In Nederland nog tot de jaren 70, Bijlmermeer)

Architectuur: Modernisme

Alles werd geconstrueerd vanuit mathematische vormen. (rechte lijnen en hoeken) en primaire kleuren en niet kleuren.

Vorm gevolg van constructie (Form follows function)

Materialen als versiering: verchroomd metaal, hout, kaal beton, natuursteen, glas.

Modernistische architectuur

Le Corbusier: voorvechter van het modernisme. Domino plan

-Scheiding van functies (wonen/werken, verkeer, bestuur etc.)-Samenhangend openbaar groen-Hiërarchische wegensysteem-Lucht, licht en ruimte door gebruik van transparante materialen met open grondplan.

Wederopbouw-architectuur:

SlotermeerAmsterdam Osdorp Slotervaart

Goedkope imitaties van modernisten.

Postmoderne architectuur:

Eind jaren 60: Individualiteit i.p.v anonimiteit

Variatie i.p.v uniformiteit

Gebouwen die “communiceren”

Ornementen, kleur. (Less is bore)

Postmoderne architectuur:

Verschillende stromingen geen vaste stijlkenmerken:

Overeenkomsten met andere kunsten:

- Afwijzen van verschil tussen hoge kunst en lage kunst

- Verschillende dingen naast elkaar laten gebeuren. (fragmentarisch, oppervlakkig)

- Neiging tot citeren, parodiëren en ironie/humor

Postmoderne architectuur:

Verschillende stromingen geen vaste stijlkenmerken:

Centre Pompidu

Postmoderne architectuur:

Verschillende stromingen geen vaste stijlkenmerken:

Groninger Museum