7/11/2017

1

I lse Derluyn

Centre for the Social Study of Migrat ion and Refugees (CESSMIR)

Department of Social W ork & Social Pedagogy

Ghent Univers i ty – Belgium

ZORG EN WEERBAARHEID BIJ

NIET-BEGELEIDE MINDERJARIGE VLUCHTELINGEN

1. Zorg

2. Kwetsbaarheid

3. Weerbaarheid

4. Zorg in Kwetsbaarheid & Weerbaarheid

OVERZICHT

7/11/2017

2

1. ZORG

DEFINITIE

“Elke onderdaan van een staat,

die niet behoort tot de E.E.R.

die de leeftijd van 18 jaar nog

niet bereikt heeft en die het

Belgisch grondgebied

binnenkomt of er verblijft

zonder dat de vader, de

moeder, de wettelijke voogd of

de echtgeno(o)t(e) hem/haar

vergezelt”

‘vreemdeling’ – ‘niet-begeleid’ – ‘minderjarig’

7/11/2017

3

2. 1989

As a social category, children have a special position within society,

“charged with strong symbolic value, often portrayed as society’s most

vulnerable but also most valuable (Eastmond & Ascher, 2011, p. 1186)

“I don’t understand the big difference between minors and

adults. Sometimes I think that if I would have been

acknowledged as a minor, that I would have learned to speak

Dutch more easily”. ( Jal i l , d iary, 6 months in Belgium)

“It has been astonishing for me that they make a distinction

between minors and adults. One person is not the same as

another person. One person can receive two kinds of

treatments”. (Habib, 15 months in Belgium)

“MINDERJARIG”

7/11/2017

4

“It’s not that funny. I cannot participate anymore to the activities

with the other adolescents, now I must be like an adult. Now, I

must decide everything myself, I don’t have a guardian anymore.

(…) I don’t know what to think about this”.

“If l ike you are underage, you get your assistant, she maybe

prepares, she makes something for you in a package or whatever,

something like that… But when you are over 18, nobody seems to

care”

UNDESERVING?

Minderjarig = recht op (tijdelijke) (speciale?) bescherming/

documenten/ opvang/ zorg

‘discretionary humanitarianism’ (D. Fassin)

Maar: meestal verbonden met recht op asiel – ‘buitenlands’ zijn

� “speciale zorg(systemen)”

LEEFTIJD (MINDERJARIG) + VLUCHTELING (BUITENLANDER)

7/11/2017

5

TRAJECT & OPVANG

Luchthaven “Onderschept” DVZ

DIENST VOOGDIJ

CRISISOPVANG

ASIELCENTRUM IJH – CATEGORIAAL

PLEEGZORG

IJH – REGULIER

‘kwetsbaar’ (<15j / ♀)geen specifieke noden

FEDERALE OVERHEID GEMEENSCHAPPEN

(Leeftijdstwijfel)

LOI

Documents + >16y

2. KWETSBAARHEID

7/11/2017

6

verliezen

VLUCHTELING

Belgium

moeilijke ervaringen

acculturatie

dagelijkse stressoren

discriminatie & marginalisatie

onzeker toekomstperspectief

sociaal-economische status

aspiraties & bezorgdheid

MOEILIJKE ERVARING

parents father mother alone other

Familial changes 36% 43% 49% 71% 60%S

Separated from family 14% 21% 23% 73% 37%

Dead of a loved one 52% 54% 54% 80% 71%

Life-threatening disease 16% 15% 17% 40% 25%

Accident 18% 18% 19% 30% 13%

Disaster 23% 20% 26% 48% 15%

War or armed conflict 23% 20% 22% 74% 48%

Physical mistreatment 25% 37% 27% 68% 38%

Witness of physical mistreatment 38% 40% 47% 68% 39%

Sexual abuse 7% 5% 11% 23% 6%

Experience “I am in danger” 23% 18% 30% 72% 39%

Experience “Someone in danger”Mean number

30%3,02

36%3,26

34%3,55

67%6,96

46%4,47

Derluyn et al., 2007

7/11/2017

7

ONDERZOEKSOPZET

• Onderzoeksgroep: 103 NBM

• Follow-up eerste 18 maanden in België

• 3 x vragenlijsten en interview volledige groep

• 5 x extra diepte-interview subgroep 12

Afghaanse jongeren

Vervliet et al., 2013

ERVARINGEN VAN DISCRIMINATIE

Dagelijkse stressor% “JA”

aankomst (n= 54)

% “JA” 6 maanden

(n= 54)

% “JA” 18 maanden

(n= 54)

Discriminatie

Mensen slechte dingen horen

zeggen over mezelf 11.1 18.5 20.4

Het gevoel hebben anders

behandeld te worden 11.1 24.1 42.6

Het gevoel dat anderen

vooroordelen hebben 16.7 31.5 37.0

7/11/2017

8

SOCIALE STRESSOREN

Dagelijkse stressor% “JA”

aankomst (n= 54)

% “JA” 6 maanden

(n= 54)

% “JA” 18 maanden

(n= 54)

Moeilijkheden in de relatie met

volwassenen 16.7 29.6 18.5

Moeilijkheden in de relatie met

jongeren 18.5 22.2 24.1

Moeilijkheden om vrienden te

maken 42.6 48.1 44.4

MATERIËLE STRESSOREN

Dagelijkse stressor% “JA”

aankomst (n= 54)

% “JA” 6 maanden

(n= 54)

% “JA” 18 maanden

(n= 54)

Ontoereikende medische zorg16.7 42.6 35.2

Ontoereikende huisvesting16.7 44.4 37.0

Ontoereikende voeding/kledij48.1 57.4 51.9

Ontoereikende financiële middelen

44.4 55.6 50.0

7/11/2017

9

zonder ouders

NIET-BEGELEID

Belgium

mandaat

geheim

loyaliteit

breuken in sociale weefsel

SOCIAAL NETWERK

Belgium

minder sociale steun

racisme & discriminatie

sociale exclusie/SES

7/11/2017

10

PREVALENTIE EMOTIONELE PROBLEMEN

15 15,5 18

46,8

23,3

0

20

40

60

80

100

beideouders

vader moeder alleen andere

Depressie: % > 80ste percentiel

PREVALENTIE EMOTIONELE PROBLEMEN

13,624,1

15,9

58,1

20

0

20

40

60

80

100

beideouders

vader moeder alleen andere

Post-traumatische stress: % > 80ste percentiel

7/11/2017

11

ANGST, DEPRESSIE EN PTSS

% participanten met ernstige score

bij aankomst, na 6 maanden en na 18 maanden

ANGST, DEPRESSIE EN PTSS

depressie

angst

posttrauma-

tische stress

traumatische

ervaringen

Hoe meer traumatische ervaringen, hoe

meer symptomen van angst en

posttraumatische stress

dagelijkse

stressoren

Hoe meer ervaren dagelijkse stressoren,

hoe meer symptomen van angst, depressie

en posttraumatische stress

7/11/2017

12

I am dying here [in the asylum center]. Here you cannot be really happy.

You cannot for heart smile. I am so tired. I want to leave, live alone in our

house. I need bigger room. I have little room, no good. Water is coming from

the wall, it's too cold. They give me nothing. It's not good for the baby here

(Yugoslavian mother, 17 years old).

“I treat the problems that the system has created” (medical doctor working

in a Belgian asylum centre)

TRAJECT & OPVANG

Luchthaven “Onderschept” DVZ

DIENST VOOGDIJ

CRISISOPVANG

ASIELCENTRUM IJH – CATEGORIAAL

PLEEGZORG

IJH – REGULIER

‘kwetsbaar’ (<15j / ♀)geen specifieke noden

FEDERALE OVERHEID GEMEENSCHAPPEN

(Leeftijdstwijfel)

LOI

Documents + >16y

7/11/2017

13

� Nationaliteit

� Gender

� Migratiemotieven

� Bestemming

� Familiale separatie

� Familiale achtergrond

� Opvoeding/onderwijs

� Emotioneel welzijn

� …

HOMOGENE GROEP?

� Minderjarig

� In een ‘vreemd’ land

� Zonder ouders

� Moeilijke ervaringen

� Beperkt sociaal netwerk

� Emotionele problemen

� …

“MINDER” NODEN?

7/11/2017

14

� “Meer matuur”

� “ze leefden al lang op zichzelf voor hun vertrek uit het land van

oorsprong en/of tijdens het vluchttraject” (� onderzoeksbevindingen!)

(dus kunnen ze zich minder goed vinden in nabije vormen van

begeleiding/opvang)

� ”ze zijn meer matuur/ouder in hun land van herkomst in vergelijking met

kinderen/jongeren van dezelfde leeftijd in België” (culturele/cultuur-

gebaseerde interpretaties van leeftijd/ontwikkeling)

(dus minder nood aan intensieve begeleiding, meer nood aan zelfstandig

wonen,…)

� ”Specifieke noden” ( taal, t rauma, acculturat ie,…)

� MAAR: homogene noden, o.b.v. definie NBBM (vraaggestuurde

benadering?)

� ’kwaliteit van zorg?’

APARTE SYSTEMEN VOOR NBBM

7/11/2017

15

Homogene groep

Homogene groep

Reductie van de groep

Reductie van de groep

Kwaliteit van zorg/separatieKwaliteit van

zorg/separatie

Beperkte periode

Beperkte periode

CategoriseringCategorisering Kwetsbaarheid Kwetsbaarheid

Vluchtelingen of kinderen?Vluchtelingen of kinderen?

3. WEERBAARHEID

7/11/2017

16

I have endured worse things in my l i fe which are completely not

comparable with this situation [non-recognition as a refugee], step by step

it wil l become better, i t wil l be al lr ight, step by step. (Habib, 12 months in

Belgium)

A lot has changed since I came here. I went to school, learned the

language, a new one. I do these things. I want to l ive in Belgium but they

don’t al low me. But I won’t give up, I want to build up my l i fe. To l ive l ike

Jal i l , independently, with my own house and my own family. But I am

caught in a hole, aren’t I? (Shuhjah, 18 months in Belgium)

When I came to Belgium, I didn’t think much about myself. But now, I feel I

have changed to achieve something in my l i fe. […] I received oppor tunit ies

and learned Dutch. Now, I also want to learn French to be able to progress

more. […] I also managed to go to the [spor ts]club. Now, I wait for the

decision and I think everything wil l gradual ly become better and better. (Jal i l ,

9 months in Belgium)

AGENCY & STERKTESVervliet et al., 2014

“BE CAREFUL! THEY DO CATCH YOU WITH THE DOG IN THE PORT!!!” (Rumanian).

7/11/2017

17

“Tomorrow, we will try again”– “We also will”(both messages written in Rumanian).

7/11/2017

18

DUS…

� Indicatoren van de ‘agency’ van mensen en kleine ‘micro-

politics of resilience’ (Vandenbro eck et al . , 2009)

� Functies:

� Zelf-bepaling en sociale ‘belonging’

� Mogelijkheden om verhalen te vertellen en gevoelens te uiten

� Manieren om autoriteit uit te dagen en migratiebeleid te contesteren (Alderman & Ward, 2008; Moreau & Alderman, 2011)

� Maar: wordt deze ‘agency’ en ‘kracht’/’resilience’ niet (soms)

mis-/ge-bruikt als ’teken’ van ‘maturiteit’ en ‘niet in nood om

zorg’…?

4. KWETSBAARHEID EN

WEERBAARHEID IN

ZORG

7/11/2017

19

Mensenrechterlijken pedagogisch

perspectief

Realiteit: Pedagogische

paradox

“So, the professionals responsible for the care of unaccompanied minor

are representatives of state, but are simultaneously situated between the

state and the child. As such, they embody the double and tense role of the

state, as they are par t of both the immigration and the care regime. They

have to act in the best interest of the child, but are simultaneously acting

as the gatekeepers of the state” (Kohli, 2006)

(bv. kunnen we opvang geven aan NBBM die betrokken zijn in cr iminele

activ iteiten (bv. drugs verkopen om smokkelaar terug te betalen) of die duideli jk

meerderjar ig zi jn?)

� discretionaire ruimte (Lipsky, 1980) of de vertaling van logica’s /

criteria van (migratie-)beleid?

� wat betekent het als zorgverlener om te werken met mensen die zich

bevinden ‘in de marge van de samenleving’?

IMPACT VAN BELEID OP ZORGVERLENERS

7/11/2017

20

Juridisch kader

Maa

tsch

app

elijk

e g

ren

zen M

aatschap

pelijke g

renzen

Juridisch kader

Psychosociale begeleiding

IMPLICATIES VOOR ZORGVERLENERS

Mensenrechterlijken pedagogisch

perspectief

Reality: Pedagogical

paradox

“Agentic care(rs)”

(advocacy/discretionaire ruimte, participatie,

zelfzorg, psychosociaal welzijn/sterktes)

7/11/2017

21

HOME COUNTRY

TRAUMA

POVERTY

FAMILIAL PROBLEMS

ILLNESS

…

HOST COUNTRY

LOSSES (family, friends, social network, belongings, future, culture, status, role,…)

LIVING CIRCUMSTANCES

ACCULTURATION

DISCRIMINATION

SOCIO-ECONOMICAL STATUS

ACCESS TO CARE & SERVICES

FUTURE PERSPECTIVES

MIGRATION PROCESS

To be with people that are there for

me, people that I love.

To be with people that I understand

and that understand me.

7/11/2017

22

Connectie maken – continuïteit - verbondenheid

� Migratie zorgt voor breuken & discontinuïteit, voor doorbreken van

verbondenheid

� Herstel van verbondenheid met kracht in het verleden via:

� verbinding maken & tijd nemen

� betekenis zoeken in context: vroeger en nu

� betekenis zoeken in samenspraak: hier en ginder

� sensitiviteit bij actoren: impact van traumatisering & asiel op functioneren

� tolken & interculturele bemiddelaars

HERSTEL VAN VERBONDENHEID MET HET VERLEDEN (1)

7/11/2017

23

HERSTEL VAN VERBONDENHEID IN HEDEN EN TOEKOMST (2)

� Migratie zorgt voor breuken & discontinuïteit, voor doorbreken van

verbondenheid

� Herstel van verbondenheid via:

� creëren van continuïteit in materiële zaken – materialiseren (fotoboekje, rapporten,…)

� maken van verbindingen met het verleden, met culturele achtergrond en

opvoedingspraktijken

� levenslijn – tree of Life - …

� zorgen voor continuïteit in leefcontext en sociaal netwerk

HERSTEL VAN SOCIALE VERBONDENHEID (3)

� Migratie zorgt voor destructie van sociale verbondenheid

� Herstel van sociale verbondenheid:

� Ondersteunen van positieve relaties (school, voogd, asielcentrum, peter-meter, buddy, pleeggezin, peers, etnisch-culturele communities,…)

� Creëren van netwerk, formeel en informeel

� Genogram – Team of life – Tree of life – Doos van jezelf

� Rouw – afwezigheid

� Aanwezig maken (materialiseren) (dekentje, foto, tekening,…)

� Herinneringsdoos, mijn hemel, kaars, afscheidsritueel, zorgenpopjes, doos vol gevoelens,…

� Verbinding – continuïteit: hoe troosten, welk advies,…

7/11/2017

24

HERSTEL VAN FAMILIALE VERBONDENHEID (4)

� Migratie zorgt voor destructie van sociale verbondenheid

� Herstel van sociale verbondenheid met familie:

� Loyaliteit – geheim

� Migratieproject – ‘geven’

� Bespreekbaar stellen – tempo

� Contactname

� Gezinshereniging

“Re-Membering”

7/11/2017

25

Ilse Derluyn

Centre for the Social Study of Migration and Refugees

Department of Social Work & Social Pedagogy

Ghent University – Belgium

H. Dunantlaan 2

9000 Gent

E-mail: ilse.derluyn@ugent.be