Rijn zonder grenzen Inventarisatie 2004 in het stroomgebiedsdistrict Rijn

IKSRCIPRICBR

R I J NCoördineringscomité

1. INVENTARISATIE LANGS DE RIJNK A N S E N VA N D E N I E U W E E U R O P E S E R I C H T L I J N

2

In 2004 is een omvangrijke inven-

tarisatie van de Rijn en de wateren

in zijn stroomgebied afgerond.

Negen staten hebben eraan deel

genomen. Aanleiding voor deze

inventarisatie was de Europese

Kaderrichtlijn Water. Zij moderni-

seert en uniformeert het Europese

waterbeleid en vereist op niveau

van de stroomgebieden een

grensoverschrijdend waterbeheer.

Het doel is de goede toestand van

alle wateren te bereiken. De wate-

ren moeten in 2015 niet alleen

schoon maar ook ecologisch in-

tact zijn. Door deze richtlijn wordt

een nieuwe fase in de bescher-

ming van het water gestart - op

Europees niveau wordt in de toe-

komst meer samengewerkt.

Het Europees water-beleid uit één stuk

Water is van levensbelang voormensen, dieren en planten. Hetwater verdient dan ook bijzonderebescherming. De lidstaten van deEuropese Unie willen met de Ka-

De waterval van Schaffhausen

derrichtlijn Water (KRW) het waterop een hoog niveau beschermen -onafhankelijk of het hier nu gaatom grondwater, rivieren, meren ofkustwateren.

Het doel is de goedetoestand te bereiken

Alle rivieren, meren, kustwaterenen grondwateren moeten in 2015de goede toestand hebben be-reikt. Vertrekpunt hiervoor is denatuurlijke toestand van de wate-ren, hun planten- en dierendiver-siteit, het natuurlijke morfologi-sche profiel en de natuurlijkekwaliteit van oppervlakte- engrondwateren. Voor oppervlakte-wateren (rivieren, meren, over-gangs- en kustwateren) betekentdit de ecologische en de chemi-sche goede toestand. Voor het grondwater betekent ditde chemische en de kwantitatievegoede toestand.

De Rijn als natuurbelevenis

Foto

: Sta

nko

Pet

ek, w

ww

.luftb

ild.c

om

Foto

: A. S

chm

itt

Europese stroomgebieden

Kaar

t: Eu

rope

an R

iver

s N

etw

ork

(ERN

)

Belastingenverminderen

De toestand van de wateren magin geen geval achteruitgaan. DeEU-lidstaten moeten zich inspan-nen voor het verbeteren van detoestand van de wateren die demilieudoelstellingen waarschijnlijkin 2015 niet bereiken. Hierbijmoet met alle gebruiksfuncties re-kening worden gehouden die –ook indirect – gevolgen voor detoestand van de wateren hebben,of het hier nu gaat om de indus-trie, scheepvaart, waterkracht-centrales of de landbouw. Eénvan de centrale taken in hetstroomgebied van de Rijn zal devermindering van de belastingdoor verontreinigende stoffen en

3

"Adoptie” van zalmen in Frankrijk

Stappen van de implementatie van de KRW

het voorkomen van lozingen vangevaarlijke stoffen in het waterzijn. De structuur van de oeversen de rivierbedding, de wisselwer-king tussen rivier en uiterwaardenalsmede de passeerbaarheid voorvissen zijn echter ook langs de Rijnen zijn zijrivieren sterk aangetasten moeten worden verbeterd.

Grensoverschrijdendebescherming

Eén van de grootste kansen, entevens ook één van de grootsteuitdagingen van de KRW, vormt deverplichting wateren grensover-schrijdend te beheren: stroomge-biedsdistricten zijn natuurlijke een-heden. Zij reiken van de bron totaan de monding in zee. Zij beper-ken zich niet alleen tot de hoofd-stroom maar omvatten ook diensstroomgebied, dat wil zeggen alleoppervlakte- en grondwateren dienaar de hoofdstroom toestromen.

Bescherming vanwateren moet economischverantwoord zijn

Het is voor de eerste keer dat inhet kader van het bereiken van demilieudoelstellingen voor heel Eu-ropa geldende economische be-ginselen in één richtlijn zijn opge-nomen. Zij hebben betrekking opde kostenterugwinning van drink-

watervoorziening en afvalwater-zuivering. Een kosten-batenana-lyse zal helpen de meest kosten-effectieve maatregelen ter verbete-ring van de wateren te kiezen.

Uitvoerings-programma`s

Voor de uitvoering gelden duide-lijke bepalingen en termijnen:uitgaande van de inventarisatie zalvoor de wateren, afhankelijk vanhun risico, een doelgerichte moni-toring plaatsvinden. Tegen 2009moeten voor alle Europese rivier-systemen beheersplannen wordenopgesteld. De hierin vastgesteldemaatregelen moeten uiterlijk 2012operationeel zijn.

Publieke participatie

De bescherming van wateren isalleen dan succesvol wanneer hetpubliek wordt geïnformeerd enerbij wordt betrokken. Belangen-groepen spelen hier een sleutelrol,want zij representeren het gehelespectrum van de verschillendeeisen die aan het water wordengesteld. Of het hier nu gaat omeconomische gebruiksfuncties,milieubescherming of recreatie.

Foto

: Sau

mon

-Rh

in

Foto

: Pro

Nat

ur

Gm

bH

Sch

ema:

Pro

Nat

ur

Gm

bH

De rivier Doller bij Schweighouse in het Elzas

Gebruiksfuncties van wateren langs de Main

Foto

: Sau

mon

-Rh

in

De Rijn is de enige stroom die de

Alpen met de Noordzee verbindt.

Hij is de belangrijkste Middeneu-

ropese as voor cultuur en handel.

In het stroomgebied leven 58 mil-

joen mensen. De Rijn vormt sa-

men met zijn zijrivieren, ontelbare

beken, meren en waterrijke gebie-

den één wijd vertakt waternet. De

rivieren geven het landschap een

uniek karakter, maar het land-

schap vormt ook de rivieren. Bo-

vendien maakt het grondwater

ook deel uit van dit natuurlijk

systeem.

De Rijn - van de bron tot aan de monding

De Rijn heeft zijn oorsprong in hetSankt-Gotthard-Massief, door-stroomt als Alpenrijn het dal vanSargans, voordat hij in het Boden-meer uitmondt. Tussen de water-val van Schaffhausen en Bazelvormt de Hoogrijn de grens tus-sen Zwitserland en Duitsland. Tennoorden van Bazel stroomt derivier als Duits-Franse Bovenrijnverder door de Bovenrijnselaagvlakte. Bij Bingen begint deMiddenrijn en bij Bonn stroomt deDuitse Nederrijn in de Nederrijnsebocht. Benedenstrooms van deDuits-Nederlandse grens splitst derivier zich op in meerdere takkenen vormt samen met de Maas eenuitgebreide rivierdelta. Na 1320 kmbereikt de Rijn uiteindelijk deNoordzee.

4

Oppervlakte ca. 200 000 km2

Inwoners ca. 58 mln.

Belangrijke gebruiks- Scheepvaart, waterkracht, industrie, land- functies bouw, drinkwatervoorziening, bescherming

tegen hoogwater, recreatie

Hoofdstroom (Lengte) Rijn (1320 km)

Belangrijke rivieren Rijn (Alpenrijn, Hoogrijn, Duits-Franse Bovenrijn, Middenrijn, Nederrijn, Rijndelta), Aare, Ill, Neckar, Main, Moezel, Saar, Nahe, Lahn, Sieg, Roer, Lippe, Vechte

Belangrijke meren Bodenmeer, IJsselmeer

Belangrijke staten EU-lidstaten (7): Italië, Oostenrijk, Frankrijk, Duitsland, Luxemburg, België, NederlandOverige staten (2): Liechtenstein, Zwitserland

Coördinatie in het Coördineringscomité Rijn in samen- kader van de imple- werking met de Internationale Commissie ter mentatie van de KRW Bescherming van de Rijn (ICBR)

Het Rijndistrict in het kort

Foto

: ww

w.b

eeld

ban

kven

w.n

l

Foto

: Pro

Nat

ur

Gm

bHFo

to: L

fD R

hei

nla

nd

-Pfa

lz

Foto

: LM

Z-BW

/Wisc

her

Duits-Franse Bovenrijn(Goederen-)rivieren verbinden

industriegebieden

Middenrijn De romantische Rijn – UNESCO-

cultuurhistorisch erfgoed

Moezel-Saar Door stuwen gereguleerde rivieren

tussen wijnbergen

RijndeltaLeven tussen dijk en zee

DE RIJN EN ZIJN STROOMGEBIEDA L L E S I S M E T E L K A A R V E R B O N D E N

5

Werkgebieden metnatuurlijke grenzen

Het stroomgebied van de Rijn isvolgens hydrologische en geogra-fische kenmerken verdeeld overnegen deelstroomgebieden.Binnen deze meestal internationa-le werkgebieden zullen de statenen de hierbij betrokken Duitsedeelstaten of regio`s met elkaar inde toekomst samenwerken overalle beheerskwesties.

De goede toestand heeft veel gezichten

Om de toestand van een water tebeoordelen wordt allereerst degoede toestand vastgelegd. Erbestaan hier zeer grote verschil-len, omdat de wateren tussen deAlpen en de Noordzee sterk varië-ren: een klaterende bergbeek on-derscheidt zich duidelijk van eenlangzaam stromende rivier ingrootte, zuurstofgehalte en nutri-ënten en structuur van de oeversen de rivierbedding. Voor elkwatertype is er een beschrijvingvan de ideale toestand, die nor-maal gesproken een historischesituatie weerspiegelt. De goedetoestand is dan bereikt wanneerde actuele situatie van een waterslechts gering afwijkt van de be-schrijving van het ideaal.

Afstemming binnen de "Raad van Negen”

Vertegenwoordigers van de ne-gen staten nemen in het Coördi-neringscomité de noodzakelijkebesluiten met betrekking tot deuitvoering van de KRW in het Rijn-gebied. Zij werken nauw samenmet de Internationale Commissieter Bescherming van de Rijn (ICBR)en grijpen terug op haar langjari-ge ervaring. De ICBR is in 1950door de vijf RijnoeverstatenZwitserland, Frankrijk, Luxemburg,Duitsland en Nederland opgerichten heeft sindsdien de toestandvan de Rijn en zijn uiterwaardenaanzienlijk verbeterd. Dit geldteveneens voor de internationalesamenwerking aan de Alpenrijn,Bodenmeer, Moezel en Saar.

Alpenrijn / BodenmeerTussen gletsjer en meer

Coördineringscomité Rijn, 2003 Vaduz (Liechtenstein)

Foto

: IKS

R

Foto

: UV

M B

aden

-Wü

rtte

mbe

rgFo

to: W

WA

Asch

affe

nbu

rg

Foto

: Ste

fan

Are

nd

t, M

Z Rh

ein

lan

d

Foto

: UV

M B

aden

-Wü

rtte

mbe

rg

Foto

: Sta

nko

Pet

ek, w

ww

.luftb

ild.c

om

HoogrijnDoor de stroom wordt

stroom opgewekt

MainSterk verstedelijkt gebied en

Duitse waterweg

NeckarVeel industrie en landbouw

NederrijnWater als economische factor

De negen werkgebieden in het stroomge-bied van de Rijn. De Rijn en zijn zijrivierenvormen de hoofdader van een dicht water-net, zoals hier aan het voorbeeld van deMain duidelijk wordt gemaakt.

De Rijn is tegenwoordig één van

de meest intensief gebruikte rivie-

ren van Europa. In de loop van de

tijd is de voormalig natuurlijke

rivier in een cultuurrivier veran-

derd. De rivier is ten behoeve van

scheepvaart, waterkracht en be-

scherming tegen hoogwater in

een vast rivierbed geperst en door

stuwen en stuwdammen onder-

broken. Tot de jaren 80 was de

rivier zo sterk met afvalwater ver-

ontreinigd, dat de rivier de weinig

roemrijke benaming kreeg "het

grootste riool van Europa” te zijn.

De Rijnoeverstaten hebben al

voor, maar vooral na het ongeluk

in 1986 van het chemiebedrijf

Sandoz bij Bazel veel geld geïn-

vesteerd in de uitbreiding van

zuiveringsinstallaties en in de tech-

nische veiligheid van industrie-

installaties. Sindsdien is de kwa-

liteit van het Rijnwater aanzienlijk

verbeterd, zodat ook zalmen weer

in dit water kunnen leven. Nu be-

staat de mogelijkheid de ecologi-

sche toestand van de Rijn en zijn

zijwateren verder te verbeteren –

ten behoeve van de gebruiksfunc-

ties door de mens en ter bescher-

ming van het milieu.

Wateren op weg naar degoede toestand?

Helaas hebben de Rijn, de zijwate-ren en de Noordzeekust veel aannatuurlijk karakter ingeboet, om-dat rivierdalen en kusten veelge-vraagd woongebied zijn. De in-vloeden van dit bebouwd gebiedop het water zijn divers. DeWaddenzee is het laatste opvang-bekken voor verontreinigendestoffen die de Rijn transporteert. Inhet kader van de inventarisatie diein 2004 is afgerond, is de chemi-sche en de ecologische toestandvan de rivieren, meren en kust-wateren onderzocht en ingeschatof de wateren de milieudoelstellin-gen bereiken. In de hoger gele-gen delen van de Alpen en Voge-zen is dit waarschijnlijk, maar inde sterk verstedelijkte gebiedenmet industrie en intensief gebruikis dit op dit ogenblik eerder on-waarschijnlijk. Dit geldt eveneensvoor de kustzone.Het Bodenmeer heeft vandaagweer een zeer goede waterkwa-liteit en is een belangrijk drink-waterreservoir.

Chemische toestand – al veel bereikt

Tot in de jaren 80 is er veel onge-zuiverd afvalwater door industrieen huishoudens in de rivier ge-loosd. Dit vormde één van de be-langrijkste bronnen van verontrei-

niging van de rivieren door nutri-ënten en verontreinigende stoffen.Door de uitbreiding van zuive-ringsinstallaties is de verontreini-ging door puntbronnen sterkafgenomen. De diffuse belastin-

gen vormen echter nog steedseen probleem, omdat zij via delucht of de bodem in het waterterechtkomen. Een klassiek voor-beeld is nitraat, dat vooral vanuitlandbouwgronden wordt af- enuitgespoeld en via de bodem enhet grondwater in de rivieren enmeren terechtkomt. Uit recenteonderzoeken blijkt dat de bela-sting door nutriënten en verontrei-nigende stoffen in het stroom-gebied van de Rijn nog steeds tehoog is. Tot de belangrijkste ver-ontreinigende stoffen behorenmet name de zware metalen zoalschroom, koper, zink en nikkel als-mede PCB en hexachloorbenzeendie voor het merendeel afkomstigzijn uit voormalige lozingen endiffuse bronnen.

Ecologische toestand –grote behoefte aan acties

Voor een goed leefgebied voordieren en planten zijn naast degoede chemische kwaliteit ookandere voorwaarden van belang.Voor wat betreft de ecologischetoestand springen aanzienlijke ver-anderingen van de hydromorfolo-

6

Eiland Pfalz bij Kaub in de Middenrijn

Foto

: LM

Z, H

.P. M

erte

n

R IVIEREN, MEREN EN KUSTI N T E N S I E F G E B R U I K T E L E E F R U I M T E

Nederlandse Waddenzee

Foto

: ww

w.b

eeld

ban

kven

w.n

l

gie binnen het gehele stroomge-bied van de Rijn in het oog. Hier-toe behoren bijvoorbeeld veran-deringen van de structuur van derivierbedding, van de oevers ende aangrenzende uiterwaarden.Bijna de gehele Rijn en zijn zijwa-teren – met name de Neckar, deMain en de Moezel – zijn in deafgelopen 100 jaar ten behoevevan de scheepvaart, waterkrachten hoogwaterbescherming opge-stuwd en rechtgetrokken. De ver-bindingen tussen uiterwaarden enrivier zijn door dijken verbroken.De gevolgen voor het ecosysteemvan de rivier zijn ernstig. Om deecologische toestand te verbete-ren moeten de wateren milieu-vriendelijker worden gemaakt ende vrije vismigratie moet weerworden hersteld, bijvoorbeelddoor vistrappen.

Natuurlijk, kunstmatigen sterk veranderd

Ook al kunnen veel waterbouw-kundige maatregelen vanwege degebruiksfuncties niet worden te-ruggedraaid, toch moeten dezewateren ecologisch zo veel moge-lijk worden opgewaardeerd.Tenminste dient de best mogelijketoestand te worden bereikt, voorzover de bestaande gebruiksfunc-ties dit mogelijk maken. Dit geldtvoor zowel sterk veranderde wate-ren - dus voor bijna de geheleRijnstroom en alle grote zijrivieren- maar ook voor kunstmatigewateren, zoals kanalen en grind-

7

Programma ter beschermingvan de Rijn

Actieplan Rijn:Actieplan Rijn: 1987 – 2000

met de zalm als symbool

Rijn 2020:Rijn 2020 inclusief actieplan

hoogwater: 2001 - 2020

IJssel km 952

Foto

: RW

S/M

D

Bijna de gehele Rijnstroom en alle grote zijrivieren zijntegenwoordig sterk veranderd(mei 2005).

Biologie als indicator

Vissen en andere organismendienen als indicator voor de ecolo-gische toestand. Uit de inventari-satie van de Rijnvissen blijkt datvoor het eerst sinds de jaren 70

en zandwinputten. Slechts de Siegen de bovenlopen van de Neckar,de Main, de Moezel, de Saar, deRoer, de Lippe en de Vechtehebben nog min of meer eennatuurlijk karakter.

weer 63 vissoorten voorkomen.Veel vissen zoals de zalm, de zee-forel, de zeeprik en de rivierprikzijn teruggekeerd. De huidigelevensgemeenschappen van devissen en de ongewervelde soor-ten, waaronder de slakken, insec-tenlarven en mosselen, hebbennog lang niet een stabiele popula-tie bereikt. Op grond van hetkunstmatige en monotone karak-ter van de Rijn en zijn zijwaterendomineren de algemene soortenmet weinig ecologische eisen. Omde biologische diversiteit te ver-hogen moeten de rivieren weerafwisselingsrijker en milieuvriende-lijker worden.

Een milieuvriendelijkerkarakter betekent ook eenbetere hoogwaterbescherming

Hoogwater blijft langs de Rijn eenregelmatig terugkerend onder-werp. De KRW stelt ook hier methaar ecologische doelstellingennieuwe perspectieven op. De eco-logische diversiteit neemt toe waarrivieren worden gerenatureerd,oude riviertakken weer wordenverbonden met de hoofdstroom enuiterwaarden weer als overstro-mingsgebieden worden gebruikt.Tevens ontstaan natuurlijke reten-tiegebieden voor hoogwater. Hetbeginsel van een preventievehoogwaterbescherming is gerichtop natuurlijke rivierlandschappen.Wanneer een rivier meer ruimteheeft, zal ook de hoogwatergolfniet meer zo hoog zijn.

8

Rijn 1980, Bron: Landesvermessungsamt Stuttgart

Rijn 1872, Bron: Generallandesarchiv Karlsruhe

Rijn 1838, Bron: Generallandesarchiv Karlsruhe

Verandering van een rivierlandschap. De Rijn bij Breisach in 1838, in 1872 en in 1980: Nog 160 jaar geleden kon de rivier zich in de uiterwaarden vrij bewegen, de rivier kon over de oevers treden en zijn loop verplaatsen.Tegenwoordig is de rivier in een vast bed geperst en is zijn natuurlijke dynamiek kwijt geraakt.

Jonge zalm

Foto

: LÖ

BF, U

. Hau

fe

Niemand ziet het, niemand hoort

het, maar het is er desondanks

overal: het grondwater is de schat

onder onze voeten. Het staat in

permanente wisselwerking met

rivieren en meren. Een groot ge-

deelte van ons drinkwater wordt

uit grondwater onttrokken. Het

grondwater moet in bijzondere

mate worden beschermd, omdat

het heel wat gevoeliger is voor

verontreinigingen dan rivieren en

meren. Bovendien heeft het

grondwater een lang geheugen.

Stoffen die eens in het grond-

water terecht zijn gekomen zullen,

voor zover dit mogelijk is, slechts

zeer langzaam worden afgebroken.

Grondwater – op wegnaar de goede toestand?

Grondwater haalt altijd dan devoorpagina wanneer "het kalf alverdronken is” – dat wil zeggenwanneer in een drinkwaterput tehoge concentraties aan nitraat ofaan andere verontreinigendestoffen zijn vastgesteld. Dan kun-nen alleen nog dure zuiverings-methoden helpen om aan degrenswaarden te voldoen. Het grondwater is van levensbe-lang voor ons mensen, maar ookvoor het milieu, bijvoorbeeld voorwaterrijke gebieden. Derhalve zalhet in de toekomst systematischworden beschermd. De actueleinventarisatie maakt duidelijk datin bijna alle regio`s van het Rijndi-strict voldoende grondwaterbeschikbaar is en opnieuw wordtaangevuld. Alleen in het gebiedvan Moezel/Saar, Nederrijn enRijndelta zijn er sporadisch kriti-

sche zones: hier zijn bijna overaldelen van het grondwater be-dreigd.

Chemische toestand –het sein "veilig” niet in zicht!

Historische verontreinigingen ofongelukken met watergevaarlijkestoffen kunnen lokaal het grond-water aantasten. Wat meer pro-blemen oplevert, is de systemati-sche verontreiniging door nitraaten gewasbeschermingsmiddelen,afkomstig van de landbouwgron-den. Om de uitspoeling van ni-traat te voorkomen of tenminste teverminderen, moet de goedelandbouwpraktijk verder wordengeoptimaliseerd. Dit geldt even-eens voor het gebruik van

gewasbeschermingsmiddelen.

Kwantitatieve toestand –bijna overal in orde!

Grondwaterbronnen moetenduurzaam worden beheerd opdatzij blijven bestaan, dat wil zeggendat op lange termijn niet meergrondwater mag worden onttrok-ken dan op natuurlijke wijze doorhemelwater weer wordt aange-vuld. De kwantitatieve toestandvan het grondwater is in hetstroomgebied van de Rijn over hetalgemeen niet bedreigd. Maar deverlaagde grondwaterstanden,vooral in de gebieden met mijn-bouwactiviteiten, leveren proble-men op.

9

GRONDWATERK W E T S B A A R O N D E R G R O N D S E S C H AT

Het grondwater looptrisico de goede toestandniet te bereiken door tehoge nitraatconcentratiesop veel locaties.

Of het rivieren, meren en grond-

water goed gaat, is sterk afhanke-

lijk van de vraag hoe intensief zij

worden gebruikt. Daarom werd

niet alleen de toestand van de

wateren, maar ook de economi-

sche betekenis van de gebruiks-

functies van water onderzocht. In

het stroomgebied van de Rijn is

het gebruik van de wateren zeer

intensief. Des te belangrijker is het

de kosten en de baten nauw-

keurig te overwegen. De water-

gebruikers moeten evenredig

bijdragen aan de kosten voor

drinkwaterwinning en afval-

waterzuivering.

Belastingen …Waar water wordt gebruikt, ont-staan verontreinigingen. Deze be-treffen niet alleen activiteiten zoalsde scheepvaart of de waterkracht,maar ook het grondwater loopt ri-sico`s door uitspoeling van nitraaten gewasbeschermingsmiddelenuit de landbouw. Ook vanuit delucht bestaat er gevaar, met namedoor uitlaatgassen van auto’s ofluchtemissies van de industrie.Om te beoordelen welke gebruiks-functies negatieve gevolgen voorde goede toestand van de wate-ren hebben, zijn de belangrijkstegebruiksfuncties van het waternader onderzocht en prognosesover de toekomstige ontwikkelin-gen opgesteld.

… en kosten!Iedere burger heeft drinkwaternodig en produceert afvalwater.Alle twee hebben gevolgen voorde wateren – en kosten geld. Inhet stroomgebied van de Rijnleven zo`n 58 miljoen mensen. 99percent is aangesloten op de pu-

blieke drinkwatervoorziening en96 percent op een rioolwaterzui-veringsinstallatie. Om deze voor-ziening te waarborgen zijn doorlo-pend hoge investeringen nodig.De uitgaven worden grotendeelsdoor heffingen van de huishou-dens, industrieën en landbouwgedekt. In de toekomst zal hetbelasten van het milieu sterker inde kosten worden geïntegreerd.

Afwegen is noodzakelijk

Het stroomgebied van de Rijn iseen sterk verstedelijkt en econo-misch belangrijk gebied. Per vier-kante kilometer leven hier gemid-deld 290 inwoners. Meer dan zesmiljoen mensen werken in de in-dustriële sector. Een half miljoenmensen werkt in de landbouw. Bijhet kiezen van de juiste maatrege-len moet worden afgewogen hoede milieudoelstellingen het bestmogelijk en het meest kosteneffec-tief kunnen worden bereikt. Dezeoverwegingen kunnen ertoe lei-den dat bepaalde gebruiksfunctiesten behoeve van de beschermingvan wateren beperkt worden.

Hoogwater kan duur worden

Meer dan 85 percent van de na-tuurlijke overstromingsgebiedenvan de Rijn is in de afgelopenhonderd jaar door uitbreiding,rechttrekking en indijking verlorengegaan. Dezelfde situatie doet zicheveneens in de zijrivieren voor.Hoogwatergolven worden daar-door sneller en hoger. Bovendienneemt het schadepotentieel toewanneer de oppervlakte van eenuiterwaard wordt bebouwd. Uitonderzoeken uit het jaar 2001blijkt dat tijdens perioden vanextreem hoogwater schade ter

hoogte van 165 miljard Euromogelijk is. De Rijnoeverstatenleggen derhalve de klemtoon oppreventieve hoogwaterbescher-ming, dat wil zeggen het vrijhou-den van overstromingsgebieden,het scheppen van retentiegebie-den, het renatureren van de wate-ren alsmede hoogwaterwaarschu-wingssystemen en preventievemaatregelen bij bebouwing.

10

…voor natuur

De ideale rivier

…voor landbouw

…voor waterafvoer

…voor scheepvaart

…voor recreatie

…voor economie

…voor energieopwekking

…voor drinkwater

NIEUWE WEGEN IN HET MILIEUBELEIDECOLOGIE EN ECONOMIE MET ELKAAR VERBINDEN

Tegen 2015 moeten de wateren

in het Rijndistrict de goede toe-

stand bereiken. De resultaten van

de inventarisatie vormen nu de

basis voor de verdere implementa-

tie van de KRW: bedreigde wate-

ren moeten intensief worden

gemonitord, maatregelen moeten

worden getroffen en de gebruiks-

functies moeten worden geregeld.

Overheden, natuur- en milieuor-

ganisaties en watergebruikers

moeten onderling afstemmen

welke maatregelen aan welke

wateren ecologisch zinvol en

financieel haalbaar zijn.

Resultaten toetsen enmaatregelen opstellen

Ten behoeve van de inventarisatiehebben de betrokken staten ver-schillende gegevens en methodesgebruikt. Derhalve was een sa-menvoeging en vergelijking vande resultaten slechts in beperktemate mogelijk. Opdat dit in detoekomst eenvoudiger zal zijn,moeten de nationale en interna-tionale deskundigen vergelijkbaremethodes en criteria opstellen.Daar waar het op dit ogenblik nietduidelijk of niet waarschijnlijk isdat de wateren de milieudoelstel-lingen bereiken, zullen vanaf 2006gedetailleerde toestand- en trend-monitoringsprogramma`s wordenopgesteld om de verontreinigin-gen beter onder de loep te ne-men. Door middel van vergelijkba-re biologische en chemische meet-methodes zullen de wateren defi-nitief worden geclassificeerd. Tot2009 zullen vervolgens de ge-schikte maatregelen wordenopgesteld.

De belangrijkste maatre-gelen worden nu al duidelijk

Herstel van de passeerbaar-heid van de rivieren en ver-groting van de habitatdiver-siteit langs de wateren

Vermindering van diffuselozingen, met name nutriën-ten, gewasbeschermingsmid-delen, metalen, gevaarlijkestoffen afkomstig van histori-sche verontreinigingen

Verdere vermindering vanpuntbelastingen, met namedoor industriële en commu-nale lozingen

Op elkaar afstemmen van ge-bruiksfuncties van het wateren milieudoelstellingen vande KRW: scheepvaart, water-kracht, bescherming tegenhoogwater enz.

Publieke participatie

Overheden op het gebied vanwater en milieu zullen in de toe-komst nauwer met gebruikers ennatuurbeschermers samenwer-ken, omdat het meedenken enmeewerken van alle watergebrui-kers tegenwoordig belangrijker isdan ooit. Verplicht is de raadple-ging van het publiek in het kadervan het opstellen van de beheers-plannen vanaf 2006. Belangrijkebelangengroepen zijn reeds ineen eerder stadium geïnformeerdom betrokkenheid te stimuleren.Verenigingen en organisaties kun-nen in het Rijndistrict aan interna-tionale werk- en expertgroependeelnemen en hun ideeën enwensen inbrengen. Bovendienzijn op veel plaatsen adviescom-missies en fora opgesteld. Op diemanier kan ieder afzonderlijk viainternet informatie vergaren overde toestand van de wateren inzijn of haar omgeving.

11

Strandganger

Foto

: Ru

den

Rie

men

s, M

idd

elbu

rg

VOORUITBLIKZO ZAL HET VERDER GAAN

België / WalloniëMinistère de la Région WalloneDE.DGRNE@mrw.wallonie.behttp://mrw.wallonie.be/dgrne/

DuitslandBundesministerium für Umwelt,Naturschutz und Reaktorsicherheitservice@bmu.bund.dewww.bmu.de/gewaesserschutzwww.wasserblick.net/

D - BeierenBayer. Landesamt für Wasserwirt-schaftoeffentlichkeitsarbeit@lfw.bayern.dewww.wrrl.bayern.de

D - Baden-WürttembergMinisterium für Umwelt und Ver-kehr Baden-Württembergkarin.ruehle@uvm.bwl.de www.wrrl.baden-wuerttemberg.de

D - HessenHessisches Ministerium für Um-welt, ländlichen Raum und Ver-braucherschutz b.weber@hmulv.hessen.dewww.flussgebiete.hessen.de

D – Rijnland-PaltsMinisterium für Umwelt und For-sten Rheinland-Pfalzpoststelle@muf.rlp.dewww.wrrl.rlp.de

D - Noordrijn-WestfalenMinisterium für Umwelt undNaturschutz, Landwirtschaft undVerbraucherschutz des Landes NRW infoservice@munlv.nrw.dewww.flussgebiete.nrw.dewww.niederrhein.nrw.de

FrankrijkMonsieur le Préfet Coordonnateurde Bassin Monsieur le Président du Comitéde bassin Rhin-Meuse infoDCE@eau2015-rhin-meuse.fr www.eau2015-rhin-meuse.frwww.eaufrance.fr

LiechtensteinAmt für Umweltschutzinfo@aus.llv.liwww.llv.li

LuxemburgAdministration de la Gestionde l'Eaueau@eau.etat.luwww.waasser.lu

NederlandMinisterie van Verkeer en WaterstaatDirectoraat Generaal Water Willem.Mak@minvenw.nlwww.kaderrichtlijnwater.nl

OostenrijkBundesministerium für Land- und Forstwirtschaft, Umwelt undWasserwirtschaftwrrl@lebensministerium.atwww.lebensministerium.at

A - Landesregierung Vorarlbergland@vorarlberg.atwww.vorarlberg.at

ZwitserlandBundesamt für Umwelt, Wald undLandschaft (BUWAL)wasser@buwal.admin.chwww.umwelt-schweiz.ch

Uitgever Internationale Commissie ter Bescherming van de Rijn (ICBR) • Coördineringscomité Rijn

Kaiserin-Augusta-Anlagen 15 • D-56068 Koblenz

Tel: 0049-(0)261-94252-0 • Fax: 0049-(0)261-94252-52

E-Mail: sekretariat@iksr.de • www.iksr.org

Verdere informatie

Europese Commissie · Directoraat-Generaal Milieu

env-water@cec.eu.int · www.eu.int/comm/environment/water/

ColofonRedactie: Dr. Anne Schulte-Wülwer-Leidig, Dieter M. Saha • Uitgave: Juni 2005 • Tekst: Karin Wüllner, Pro Natur GmbH, Frankfurt - München

Vertaling: Fabienne van Harten • Foto’s voorpagina: boven: Franz Thorbecke, midden: LMZ RP, G. Rittstieg, beneden: www.beeldbankvenw.nlLay-out: AD DAS WERBETEAM, Sankt Augustin • Druk: MIX Logistik GmbH, Lahnstein

ISBN: 3-935324-55-3 • Totale oplage: 25.000

Foto

: BfG

Deutsches Eck, Koblenz