Ontwerp A - Rhei Rhei(“Rijn stroomt”)

door Sanja Medic

Stadshuis Almere

toepassing glas in openbare ruimte

Het rvs wordt in de afwerking richtingloos geslepen. Het semi-matterend oppervlak zorgt voor een subtiel spiegelend effect.

Chesterfield Royal Hospital, London

zonsondergang op de Rijn

Alle elementen zijn afkomstig uit twee basisvormen: het ‘Rijnschip’ en een cirkel.Het schip als de verbinding tussen rivier en mens. Een cirkel als zon, scheepsraam of symbool voor oneindige beweging.

Materialen : Op de locatie van de Torenvlietbrug is daglicht schaars. Daarom de keuze om te werken met lichtgevoelige materialen: glas en roestvrij staal. De schepen en kleine cirkels worden vervaardigd uit 2mm roestvrij staal (RVS-S316). De grote cirkels van verschillende soorten structuurglas.

structuurglas en roestvrij staal

Schetsontwerp Sanja Medic | Wandkunst onderdoorgang Torenvlietbrug Oegstgeest | Werktitel: “Rhei-rhei” (‘Rijn stroomt’)

Inspiratie : Het ontwerp is in concept en materiaal volledig geïnspireerd door de nabije Rijn; het stromen van de Rijn en het varen van de schepen. Door de zon, wolken, wind, regen, varende boten en de omgeving is het beeld van de Rijn constant in beweging.

4/2 3 20

220

Glass/RVS

Lijm

Prefab wand

260

5.600

90 77

396 485

VoorstellingOp een 56 meter lange muur speelt zich een tafereel af met langzaam varende schepen door een reeks schitterende zonnen.

Inspiratie Het ontwerp is in concept en materiaal volledig geïnspireerd door de nabije Rijn; het stromen van de Rijn en het varen van de schepen.

StromenHet stromen is de essentie van elke rivier. Ook de essentie van het menselijk bestaan volgens filosoof Heraclitus: “Panta rhei” oftewel “Alles stroomt”. Vermoedelijk is de naam van de Rijn zelf ook afgeleid van het Indo Europese woord ‘Rei’, dat ‘stromen’ betekent. De stroom stroomt vertaald zich in de titel: Rhei-rhei.

De stroom van de rivier door een landschap is een dynamisch verschi-jnsel. Het wateroppervlak spiegelt de wisselende omstandigheden. Door de zon, wolken, wind, regen, varende boten en de omgeving is het beeld van de Rijn constant in beweging.

VarenDe Rijn is een belangrijke route voor transport van goederen en ver-voer van mensen. Dagelijk varen de gigantische schepen langzaam heen en weer op de rivier. Het is een typerend beeld voor de Rijn. Het ‘Rijnschip’ dat voor het ontwerp is gebruikt is een sleepschip dat speciaal ontworpen is voor de rivier waterwegen.

OntwerpDe kracht van dit ontwerp ligt in zijn eenvoud.

Het ontwerp is samengesteld uit vlakke elementen direct op de wand bevestigd. Alle elementen zijn afkomstig uit twee basisvormen: het ‘Rijnschip’ en een cirkel.

Het schip als de verbinding tussen rivier en mens. Een cirkel als zon, scheepsraam of symbool voor oneindige beweging.

De cirkels zijn geplaatst in een evenredig patroon over de hele wand. De scheepsvormen verschuiven zich in twee richtingen ten opzichte van deze cirkels. De beweging van de schepen tussen de zonnen ge-nereert steeds nieuwe abstracte vormen in het ontwerp. Het patroon is dynamisch en balanceert tussen abstractie en figuratie.

De voorstelling is symmetrisch en te lezen in beide richtingen.

Materialen: Link met locatie: brug > beton, water > glas , schip > rvs

Efemere daglicht in de hoofdrolOp de locatie van de Torenvlietbrug is daglicht schaars. Daarom de keuze om te werken met lichtgevoelige materialen: glas en roestvrij staal(rvs). De schepen en kleine cirkels worden vervaardigd uit rvs. De grote cirkels van glas.

GLASHet gekozen glas is machinaal geproduceerd structuurglas (o.a. voor glasinlood). Structuurglas is uitermate geschikt om te gebruiken in zowel het interieur als exterieur van gebouwen, losstaande construc-ties en woonhuizen. Het is transparant 4 mm glas met verschillende dieptes en texturen in het glasoppervlak. De reliëf variaties zijn afge-leid van waterpatronen: stromend, druppelend of golvend.

De wijze waarop structuurglas het licht weerkaatst is zeer complex. Aan de voorkant worden de glas reliëfs tot leven gebracht door het licht. Het blinkende oppervlak vangt van veraf de blik van fietsers, automobilisten en vaarverkeer. Aan de achterkant is het glas vlak en in verschillende warme kleur-tonen geëmailleerd. Het glas weerspiegelt zijn reliëf als een lijnteken-ing op de wand. Dit voegt een extra dimensie toe aan de belevenis van het werk voor de voetgangers dichtbij.

RVSHet gekozen RVS-316 is van hoge kwaliteit en uitermate geschikt voor toepassingen in de openbare ruimte, in omgeving van water en wegen. Het rvs is 2 mm dik en wordt vlak bevestigd op de wand. In contrast tot glas reflecteert rvs het licht zacht en homogeen. Het rvs wordt in de afwerking richtingloos geslepen (warrelen). Het semi-matterend oppervlak zorgt voor een subtiel spiegelend effect.

BETON De combinatie tussen beton, glas en rvs past bij een stedelijke omgev-ing en is tegelijkertijd erg uitgesproken.

De prefab wand wordt voorzien van een betonnen coating. Een ma-teriaal die voortkomt in de brug. Het matte beton werkt goed als ach-tergrond voor de levendige glas en rvs elementen. Zo wordt het werk geïntegreerd in de locatie.

OnderhoudDe materialen zijn hoogwaardig, duurzaam en makkelijk in onder-houd. Graffiti hecht niet op glas en op rvs is het makkelijk te verwi-jderen, door het oppervlak licht te schuren. In het geval van grote schade zijn de onderdelen makkelijk te herstellen of vervangen.

Conclusie• het ontwerp is geïntegreerd in de omgeving in concept en materiaal

• het ontwerp voegt een extra dimensie toe aan de plek, door het spel met compositie, licht en reflectie

• de elementen van glas en rvs spiegelen de omgeving en de voor-bijgangers

• de keuze voor hoogwaardige materialen draagt bij aan de ruimteli-jke kwaliteit van de onderdoorgang

• het ontwerp is poëtisch en spreekt tot verbeelding aan een breed publiek

• het ontwerp heeft door zijn eenvoud en herhaling een contemplat-ieve uitstraling en het sluit aan bij de wens om aan de oever van de Oude Rijn een rustplek te maken

• het warme kleurenpalet maakt de locatie aangenaam

• het ontwerp licht op een natuurlijke wijze de wand onder de don-kere ondergang op en dit draagt bij aan de sociale veiligheid

• het ontwerp leidt op een dynamische manier de bezoekers onder de bruggen door.

• het spel tussen daglicht, materialen en toeschouwer zorgt voor een steeds veranderende voorstelling op de wand en leidt tot verwonder-ing.

VervolgIn de volgende fase worden alle aspecten van de schets uitgewerkt: - Vervaardiging definitief ontwerp (bepaling kleurtonen, structuren, afmetingen, compositie)- Technische tekeningen/berekeningen - Proeven en bemonstering in glas o.a. emaillering- Bewerking van RVS oppervlak- Bevestigingstesten

Schetsontwerp Sanja Medic | Wandkunst onderdoorgang Torenvlietbrug Oegstgeest | Werktitel: “Rhei-rhei” (‘Rijn stroomt’)

Ontwerp B - IN SITU

door Michiel Kluiters

visualisatie: Onder de brug, ongeveer tussen de twee brugdelen met zicht op het wandkunstwerk (overdag).

visualisatie: Onder de brug met zicht op het wandkunstwerk, lopend in de richting van de Mc Donalds (overdag).

visualisatie: Onder de brug met zicht op het wandkunstwerk, lopend in de richting van de Mc Donalds(‘s nachts).

Voorbeeld met tl-verlichting in het midden van het voetgangerspad.

referentie foto’s van keramische tegels met fotografische afbeelding en het maakproces.

foto 1 en 2: De tegels worden op 1050 graden celcius gebakken. Zichtbaar is de nummering op de kopse kanten van de tegels.

foto 3: Tegeltableau in wording. De tegels worden op een betonnen tunnel-wand geplaatst.

foto 4: Voorbeeld van het eindproduct Een fragment van een tegeltableau met fotografische afbeelding. afmeting tegels ca. 150 x 150 mm.

IN SITU / 2019 / Schetsontwerp / wandkunstwerk onderdoorgang Torenvlietbrug Oegstgeest / Michiel Kluiters ©

Inleiding

Oude Rijn De Oude Rijn heeft een lengte van 52 km en begint in het oude centrum van Harmelen, daar waar de oorspronkelijke loop van de Rijn (tegenwoordig Bijleveld genaamd) en de grotendeels gekanaliseerde Rijn-tak genaamd Leidse Rijn, samenkomen.De Oude Rijn eindigt in Katwijk aan den Rijn (Katwijk Binnen) waar de Rijn verandert in het Uitwateringskanaal en het Rijnwater bij Katwijk aan Zee de Noordzee in stroomt.

RomeinenIn de Romeinse tijd was deze loop van de Rijn de grens (Limes) van het Rijk. Langs de rivier stonden veel grensforten (castella). Romeinse legerplaatsen langs de Oude Rijn zijn onder andere Laurum (Woerden), Nigrum Pullum (Zwammerdam), Albaniana (Alphen aan den Rijn), Matilo (Leiden), Praetorium Agrippinae (Valkenburg) en Lugdunum Batavorum (Katwijk).

Bio Science ParkHet Leiden Bio Science Park is een bedrijvenpark in Leiden en Oegstgeest dat zich richt op bedrijven en kennisinstellingen in de biotech-nologie sector, met name voor medische en biofarmaceutische doeleinden. Het LBSP is het grootste life sciences cluster van Nederland. Het park wordt op dit moment verder uitgebreid tot aan de oever van de Oude Rijn.

Voorstel

De beschouwerHet voetgangerspad dat onder de Torenvlietbrug loopt, langs de wand waar het kunstwerk op wordt gesitueerd is ca. 5 meter breed en wordt begrensd met een hek. Voetgangers die onder het viaduct doorlopen komen het dichtste bij het zeer langgerekte kunstwerk.Ik heb gewerkt aan een fotorealistisch tableau dat je goed kan aanschouwen en beleven terwijl je er langsloopt. Ik vind het van belang dat het kunstwerk zich op een haast voelbare wijze verhoudt tot de menselijke maat als je er vlakbij bent. Op een afstand, vanaf het fietspad of aan de andere kant van de rivier laat het juist een monumentaal totaalbeeld zien.

De locatieHet kunstwerk bevindt zich straks aan de rand van het Bio Science Park en aan de oever van de Oude Rijn. Ik vond het van belang beide elementen te gebruiken en heb gezocht naar een beeldende manier om deze twee werelden (de geheimzinnige laboratorium wereld achter gesloten deuren en het altijd stromende en veranderlijke water van de rivier) samen te brengen.

De afbeeldingIk heb gespeeld met het idee dat je in een imaginaire ruimte achter de wand kijkt alsof die ruimte onder het talud doorloopt. De ruimtes op de foto’s hebben een betonnen, casco-achtige uitstraling. In de ruimtes zie je verschillende soorten laboratorium glaswerk staan zoals erlenmeyers, maatbekers en destillatiekolven. De glazen objecten zijn sterk uitvergroot en hebben mede door de architectonische ruimtes waarin ze te zien zijn, een menselijke maat. Ze zijn gevuld of deels gevuld met water; water uit de Oude Rijn. Het water in de rivier heeft over de gehele lengte en op diverse dieptes verschillende kleurschakeringen overeenkomstig met de kleuren van het water in het glaswerk en de gefotografeerde ruimtes.

De achterste ruimte is beter verlicht dan de voorste ruimte waardoor je als toeschouwer als het ware de afbeelding in wordt gezogen. Het ultradunne glaswerk geeft in de voorste donkerdere ruimtes hele bijzondere reflectie contouren weer, vergelijkbaar met het oppervlak van water.Geïnspireerd op het fragmentatie effect van water dat het licht breekt als je naar het oppervlak kijkt, wordt de wandvoorstelling opgebouwd uit een serie verschillende foto-opnames met diverse kleurschakeringen die elkaar steeds deels overlappen of afsnijden. Het levert een spannend gesegmenteerd beeld op.

SchaalmodellenOm het voorstel voor het kunstwerk te maken heb ik een schaalmodel gemaakt en hierin heb ik bestaand laboratorium glaswerk gesitueerd en met verschillende composities en belichtingen gefotografeerd. Bij een eventueel definitief ontwerp zal ik op een gelijke wijze met schaalmodellen en bestaand laboratorium glaswerk willen werken.

MetrohalteHet tableau wordt 52 meter lang en heeft daarmee exact een schaal van 1:1000 t.o.v. de lengte van de Oude Rijn. Boven de voorstelling zie je een zwarte strook met oranje plaatsnamen en ook verschillende Latijnse namen. Over de 52 meter lange wand zie je in volgorde, gelijk aan de loop, de betreffende plaatsnamen langs de rivier en tevens de namen van de Romeinse grensforten die daar ooit stonden. Wat opmaak en lettertype betreft heb ik gespeeld met de typografische vormgeving van een metrostation. Ineens is het werk ook een kaart, zijn de ruimtes haltes en de flesjes passagiers. Hiermee refereert het kunstwerk aan de verbinding die de Torenvlietbrug vormt tussen twee belangrijke HOV-haltes (R-net busverbinding Leiden-Katwijk).

Uitvoering

TegeltableauHet fotografische wandkunstwerk van 5200 x 250 cm* wordt geheel uitgevoerd als tegeltableau. Het kunstwerk wordt opgebouwd uit keramische tegels van 600 x 300 mm die liggend in heel-verband in de inkassing van de betonnen wand komen te liggen. De oppervlakte van de tegel is gelijk met de betonnen wand en steekt dus niet uit.De hoge resolutie fotografische afbeelding wordt full color geprint op de tegels en vervolgens op 1050 graden ingebakken waarna ze voor ten minste 50 jaar; loog/zuur, graffiti, UV, vorst, kras en kleurvast zijn. De gradatie van de glanslaag is nader te bepalen.

OntwerpprocesBij een eventuele vervolgopdracht wil ik procesmatig verder werken met fysieke schaalmodellen in combinatie met laboratorium glaswerk om tot een definitief ontwerp te komen. Naast onderzoek in compositie wil ik vooral ook kijken naar hoe de intensiteit van licht en kleur in de afbeelding zich verhouden tot de omgeving. Dit is erg lastig om op een beeldscherm te simuleren en daarom wil ik foto-prints maken op papier en deze in ruimtes met soortlijke lichtomstandigheden gaan testen.Vervolgens zal ik ook een aantal proeftegels laten maken om tot de gewenste kleurintensiteit en glansgradatie te komen.

* In de uitvraag staat dat het kunstwerk ca. 56 meter moet worden, ik wil de lengte om een conceptuele keuze 4 meter inkorten enniet om de budgettaire haalbaarheid o.i.d. Mocht dit echter een formeel probleem zijn, in strijd met de uitvraag, dan kan ik dit in het DO nog aanpassen.

Het LBSP bestaat uit meerdere deelgebieden, de invulling variërend van woningbouw tot laboratoria. Het gebied strekt zich vanaf station Leiden uit tot aan de Oude Rijn. * Locatieaanduiding Torenvlietbrug, Oegstgeest-zijde waar het wandkunstwerk wordt gesitueerd.

Schematische weer-gave van de loop van de Oude Rijn met de voornaamste plaats-namen en de namen van de Romeinse grensforten die langs de rivier stonden.

*

Ontwerp C - Lectori Salutem

door Martijn Sandberg

Ontwerp D - Parade

door Gabriel Lester