IERLANDIerland, officieel Republiek Ierland,heeft een bewogen geschiedenisachter de rug alvorens het in 1948een onafhankelijke republiek werd.De geschiedenis begint eigenlijkmet de komst van de Kelten vanafde 5e eeuw v.Chr. Toen Sint Patrickhet land bezocht, slaagde hij ervanaf 432 in heel Ierland te beke-ren tot het katholieke geloof, waar-bij veel kerken en kloosters werdengesticht. In de 9e eeuw drongen deNoormannen Ierland binnen en inde 12e eeuw de Anglo-Norman-diërs, wat het begin was van achteeuwen Engelse overheersing.

Het verzet tegen de Engelsen leid-de in 1921 tot een verdrag en deoprichting van de Ierse Vrijstaatbinnen het Britse Gemenebest,waarbij het (protestantse) noordenBrits bleef. In 1949 werd de Repu-bliek Ierland uitgeroepen, die in1973 lid van de Europese Uniewerd.De Republiek Ierland heeft ca. 5miljoen inwoners, waarvan demeerderheid (95%) rooms-katho-liek is. Dat is ook te zien aan deoverweldigende meerderheid van(Keltische) kruisen op de begraaf-plaatsen.

reilig = begraafplaats

DUBLIN

Dublin (Baile Átha Cliath) is de hoofdstad vanIerland met ca. een half miljoen inwoners, deagglomeratie Groot-Dublin heeft er 1,8 miljoen.Omdat in Ierland dezelfde Burial Acts als inGroot-Brittannië gelden, zijn er weinig begraaf-plaatsen geruimd, hetgeen betekent dat er inen rond Dublin nu nog zo’n 200 begraafplaatsen(cemeteries, burial grounds, churchyards & bu-

rial churches) zijn, waarvan de overgrote meer-derheid niet meer in gebruik is.De kleinste begraafplaats is Chaloner’s Cornerìn een hoekje van het Trinity College, waarvanaf 1613 enkele professoren zijn begraven.Met 630 m2 is de Hughenot Cemetery uit1693 de op één na kleinste begraafplaats. Ende grootste van Ierland is Glasnevin Cemetery.

Trinity College - Chaloner’s Corner Hughenot Cemetery

CHRIST CHURCH CATHEDRAL & SAINT PATRICK’S CATHEDRAL

De Christ Church Cathedral is de oudste van detwee kathedralen van de Church of Ireland inDublin. Er bevinden zich in de bovenkerk eenaantal graftombes en in de crypte staan ooknog een aantal grafmonumenten.

Maar dé begraafkerk van Dublin is de St. Pa-trick’s Cathedral, waar alle muren zijn volge-hangen met zo’n 200 epitafen in allerlei soortenen maten, van koperen platen tot sculpturen totenorme reliëfs met oorlogstaferelen.

Christ Church Cathedral

Saint Patrick’s Cathedral

GLASNEVIN CEMETERY

Glasnevin Cemetery in Dublin stamt uit1832 en is de grootste begraafplaats(50 ha) in Ierland. Onder de 1.2 mil-joen begravenen bevinden zich de gro-ten van Ierland, die hielpen Ierland toteen onafhankelijke natie te maken. Deheldenverering komt het meest tot ui-

ting in de 55 meter hoge Round Towerboven de grafkelder van Daniel O’Con-nell (1775-1847), ‘The Liberator’.Kenmerkend voor de begraafplaatszijn de vele Keltische kruisen en heili-genbeelden. Op de begraafplaats staatsinds 2010 ook een uitvaartmuseum.

PREHISTORIE

Brú na Bóinne : Newgrange

50 km ten noorden van Dublin ligt het Brú naBóinne-complex, een aantal prehistorischelanggraven, waarvan Newgrange het bekendstis: 5200 jaar oud, ouder dan de piramiden vanEgypte of Stonehenge. Het werd gebouwd doorboeren in de steentijd, de heuvel is 85 meter in

diameter en 13,5 meter hoog. Een passage van18 meter leidt naar een kamer met drie nissen,waar in de vijf dagen rond de midwinternachtop 21 december een lichtstraal de tombe bin-nenvalt en 15 minuten de middelste nis ver-licht.

Dublin - National Museum Archaeology: veenlijken

In het Nationaal Museum voor Archeologie inDublin, een prachtig gebouw in VictoriaansePalladiaanse stijl, liggen op de afdeling Kingshipand Sacrifice vier veenlijken (bog bodies) of de-

len daarvan uit de IJzertijd. Het uitgangspuntvan de tentoonstelling is de theorie dat men-senoffers in het veen waren gerelateerd aanrituelen rond het koningschap in de IJzertijd.

Oldgroghan Man 362-174 BC - Clonycavan Man 392-201 BC

Gallagh Man 400-200 BC Baronstown West Man 200-400 AD

MIDDELEEUWEN : MONASTIC SITES

Toen Europa na de val van het West-RomeinseRijk in 480 en de Grote Volksverhuizing op zijngrondvesten schudde, kon zich in Ierland onge-stoord een uniek Iers christendom ontwikkelen,waarin kloosters een belangrijke rol speeldenals centra van geloof, cultuur en opvoeding.

Een monastic site was een klooster’dorp’ metals centrum klooster, kerk(en) en kerkhof metRound Tower en Highcross. Ierland was er des-tijds mee bezaaid. Nu zijn de kloostercom-plexen voornamelijk ruïnes, maar de begraaf-plaatsen zijn meestal nog in gebruik.

Round Tower

De Round Tower is een Iers verschijnsel, een los-staande smalle ronde hoge toren, soms tot 35meter hoog. Ze werden in de 10e tot 12e eeuwaltijd op een abdijcomplex gebouwd. Van de 100oorspronkelijke torens bestaan er nog 73, in aller-lei staten, van stompje tot complete toren. Overhun functie verschillen de meningen: klokkento-ren, wachttoren ten tijde van de invasie van deVikingen, een baken voor de pelgrims en/of een

dodenlantaarn, die de zielen van de overledenen

de weg naar de hemel wijst.

High Cross

Het High Cross is een uniek en fascinerend Iersverschijnsel, dat stamt uit de 7e tot en met de 12e

eeuw. Ze stonden voornamelijk op de abdijcom-plexen. Vooral de 9e en 10e eeuw zijn interessant,het is de periode van het Scriptural High Cross.Het is een Keltisch kruis, de samenvoeging vanhet christelijk kruis met het heidense zonnewiel,waarop aan alle vier zijden Bijbelse taferelen zijnafgebeeld. Ze vormden de ‘stripverhalen’ over deBijbel, zoals die op het continent werden ‘verteld’in de kerkportalen van de kathedralen.

Glendalough

De monastic site in Glendaloughwerd in de 6e eeuw gesticht doorSt. Kevin († 618). De meeste

bouwwerken (nu ruïnes) in hetkloostercomplex stammen uit de10e-12e eeuw en bestaan uit eenRound Tower (30 m), het een-voudige St. Kevin’s High Crossuit de 8e eeuw, een kathedraal,St. Kevin’s Kitchen (zo aange-duid, omdat de kapel een rondtorentje als een schoorsteenheeft), St. Mary’s Church enoveral tussendoor de begraaf-plaats met het Priest’s House,waarin lokale geestelijken wer-den begraven.

Round Tower St. Kevin's Cross

St. Kevin’s Kitchen

Muiredach’s Cross - oostzijde Round Tower

Monasterboice

Monasterboice werd in de 5e

eeuw door Sint Buithe († 521)

gesticht. De ruïnes van het mid-deleeuwse kloostercomplex lig-gen op de begraafplaats en be-staan uit twee kerken, eenRound Tower (28 m) zonder daken drie High Crosses uit de 10e

eeuw met afbeeldingen van ta-ferelen uit het Oude en NieuweTestament: Muiredach’s Cross(5,5 m), dat geldt als het mooi-ste Keltische kruis van Ier-land, North Cross met 7 m éénvan de hoogste kruizen en WestCross (3 m). De begraafplaats isnog steeds in gebruik.

Muiredach’s Cross - westzijde North Cross West Cros

Round Tower

Kells

Kells werd gesticht door St. Co-lumba ca. 550, maar beleefdezijn hoogtepunt na 806, toenmonniken uit Iona er hun toe-vlucht zochten en er misschienhet Book of Kells maakten.Van de abdij rest niets, op hetkerkhof staat nu een sobere 18e

eeuwse kerk. Wat wel rest zijnde Round Tower (26 m) zonderkap uit de 10e eeuw en drie HighCrosses uit de 9e en 10e eeuw:Cross of St. Patrick & St. Colum-ba (South), Ruined Cross (West)en Unfinished Cross (East). Eenvierde kruis staat in het stadjeKells (Market Cross).

18e eeuwse kerktoren

St. Patrick & St. Columba Cross Ruined Cross Unfinished Cross

Rock of Cashel

De 60 m hoge Rock of Cashelwas vanaf de 4e eeuw de zetelvan koningen, maar werd in de12e eeuw aan de kerk geschon-ken. Binnen de geheel ommuur-de Rock bevinden zich nog eenRound Tower (28 m) uit de 10e

eeuw, een stompje van St. Pa-trick’s High Cross (12e eeuw),de Romaanse King Cormac’sChapel (1134), de gotische St.Patrick’s Cathedral (1270) en deHall of the Vicars Choral (15e

eeuw). Rond de gebouwen ligthet kerkhof met een groot aan-tal Keltische kruisen, oa. het ka-potteO’Scully Monument (1867).

Round Tower St. Patrick’s High Cross

Rock of Cashel O’Scully Monument St. Patrick’s Cathedral

O’Rourke Round Tower (19 m) 1124 McCarthy’s Round Tower (18m) 1160

Clonmacnoise

Deze Monastic site werd in 544door St. Ciarán aan de Shannongesticht en groeide in de 8e-12e

eeuw uit tot een belangrijk cen-trum van religie, wetenschap,vakmanschap en handel. Naaanvallen en verwoestingen doorVikingen, Noormannen en En-gelsen, bevat het terrein nu deruïnes van een kathedraal, ze-ven kerken, twee Round Towers,drie High Crosses en veel vroeg-christelijke grafzerken. Eens washet complex omringd door hui-zen en straten van ambachtslie-den en boeren en woonden erca. 2.000 mensen.

Cross of the Scriptures (ca. 900) South Cross (ca. 900) North Cross (ca. 800)

Clonmacnoise - monastic site

MONASTIC HOUSES : ABBEY, MONASTERY, FRIARY, PRIORY, PRECEPTORY, ORATORY

Naast de monastic sites, ‘kloosterdorpen’, zijner ook nog zeer veel ‘losse’ monastieke gebou-wen. In heel Ierland (Republiek + Noord Ier-land) zijn vanaf het begin van het christendomiets meer dan 1500 monastieke gebouwen ge-sticht. Vele daarvan zijn verdwenen, maar demeeste zijn nog aanwezig als ruïnes. Slechts 35hebben nog een monastieke functie.Het is niet ongewoon, dat rond en zelfs binnende kloosterruïnes een begraafplaats ligt. Enkele

voorbeelden: in Kilcooley Abbey, die slechts wa-dend door hoog gras te bereiken is, zijn alleenin het interieur een aantal graftombes en graf-zerken aanwezig; in Jerpoint Abbey bevindenzich zowel binnen als buiten de abdijruïne graf-tekens; rond Muckross Abbey ligt een begraaf-plaats en in de ruïne zijn enkele graftombes tezien; Kilfenora Cathedral, gesticht als Abbey,had vroeger zeven High Crosses, nu nog vijf ennaast de kathedraal ligt een kerkhof.

Gortnahoe (Co. Tipperary) - Kilcooley Abbey

Kilcooley Abbey tombe met ridder en apostel-pleuranten rechtop gezette grafzerken

Thomastown (Co. Kilkenny) - Jerpoint Abbey

Jerpoint Abbey - exterieur

Jerpoint Abbey - interieur

Killarney (Co. Kerry) - Muckross Abbey

Muckross Abbey - interieur

Muckross Abbey - exterieur

Kilfenora (Co. Clare) - St. Fachnan’s Cathedral

Doorty Cross North Cross South Cross East Cross West Cross

Kilfenora - High Crosses (12e eeuw)

Kilfenora - cathedral & churchyard

IRISH CEMETERIES & CHURCHYARDS

Naast de vele begraafplaatsen bij kloosterruïneszijn er ook nog ‘gewone‘ begraafplaatsen inIerland. Grijs en verweerd is over het algemeenhet beeld van een Ierse begraafplaats, maar

hier en daar is ook hier de globalisering te zienin de zwartgranieten stèles. Het meest voor-komende grafteken, ook als het om recentegraven gaat, is het Keltisch kruis.

Kenmare : Old Kenmare Graveyard

Het nationale trauma van Ierland is nog steedsde Great Famine (1845-1849), de Ierse hon-gersnood, toen vanwege mislukte aardappel-oogsten meer dan 1 miljoen Ieren stierven enmiljoenen anderen naar o.a. Amerika emigreer-den. In 1840 telde Ierland 8 miljoen inwoners,

in 1900 ca. 3,5 miljoen en nu ca. 5 miljoen.Op veel begraafplaatsen zijn nog plots, waarindestijds de doden in massagraven werden be-graven. In Kenmare (Co. Kerry) is op het OldKenmare Graveyard zo’n Famine Plot te zien,waar ca. 5000 hongerdoden zijn begraven.

Greystones : Redford Cemetery ‘The Grove‘

In Greystones (Co. Wicklow) ligt op het Red-ford Cemetery ‘The Grove‘ het familiegraf vanMarten Toonder (1912-2005), striptekenaar en

schrijver van o.a. de Bommel en Tom Poesver-halen. In het graf met twee Keltische kruisen,liggen acht familieleden begraven.

Gortnahoe - Kilcooley : Parish Churchyard

In de buurt van Kilcooley Abbey ligt op het ter-rein van Kilcooley Estate de parochiekerk metrondom een kerkhof. De flora op veel gravenwordt tegen konijnen beschermd met kooicon-

structies. Bezijden het kerkhof staat een pira-mide-mausoleum, waarin zich zeven kisten metleden van de Barkerfamilie bevinden, de oor-spronkelijke bewoners van het Estate.

Clonmacnoise : Cemetery

Achter de oude monastic site van Clonmacnoise (Co. Offaly),waarbinnen zich ook veel (oude) graven bevinden, ligt de (nieuwe) begraafplaats.

© Atelier Terre aarde