jI Functieonderzoek van middenhanden vingers

Het functieonderzoek van middenhand en vingers wordt meestal vooraf-

gegaan door het functieonderzoek van de pols.*

Het functieonderzoek van middenhand en vingers kan het eenvoudigst

worden uitgevoerd in staande houding. Een capsulair patroon wijst op

artrose (bewegingsuitslag is beperkt) en/of artritis (in geval van pijn,

warmte, zwelling en roodheid).

Capsulaire patronen

Het trapeziometacarpale I gewricht:de abductie en extensie zijn in gelijke mate beperkt en/of pijnlijk.

De metacarpofalangeale en de interfalangeale gewrichten:de flexie is beperkter en/of pijnlijker dan de extensie.

Passieve repositie duim. Passieve extensie metacarpofalangeale gewrichten.

* Het functieonderzoek van de pols wordt uitgebreid beschreven in een eerder verschenen

boek van Orthopedische Casuıstiek: ‘Onderzoek en behandeling van de hand, het

polsgewricht’.

K. van Nugteren, D. Winkel (Red.), Onderzoek en behandeling van middenhand en vingers, DOI 10.1007/978-90-313-8079-4,© 2010 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Uitgeverij

Passieve flexie metacarpofalangeale gewrichten. Passieve extensie proximale interfalangeale gewrichten.

Passieve flexie proximale interfalangeale gewrichten. Passieve extensie distale interfalangeale gewrichten.

Passieve flexie distale interfalangeale gewrichten. Weerstand extensie duim.

Onderzoek en behandeling van middenhand en vingers116

Weerstand abductie duim. Weerstand adductie duim.

Weerstand flexie duim. Weerstand abductie vingers II en III.

Weerstand abductie vingers III en IV. Weerstand abductie vinger V.

I Functieonderzoek van middenhand en vingers 117

Afhankelijk van de gevonden afwijkingen kunnen specifieke testen wor-

den toegevoegd aan het onderzoek (zie bijlage II).

Weerstand adductie vinger V. Weerstand adductie vinger IV.

Weerstand adductie vinger II. Weerstand flexie vingers.

Weerstand extensie vingers.

Onderzoek en behandeling van middenhand en vingers118

jII Toegevoegde tests

M. flexor digitorum profundus.

De onderzoeker geeft weerstand tegen het topje van devinger.

M. flexor digitorum superficialis.

De onderzoeker fixeert alle vingers die niet getest wordenop een tafel. De patient buigt (actief) de te onderzoekenvinger. Als dit niet lukt, wijst dit op functieverlies van de

m. flexor digitorum superficialis.

M. extensor digitorum communis.

De patient strekt de vingers actief metacarpofalangeaal,maar houdt hierbij de interfalangeale gewrichten gebo-

gen. Dit is nodig om contractie van intrinsieke muscula-tuur te voorkomen.

M. extensor pollicis longus.

Met een vlakke hand op een tafel beweegt de patient deduim recht naar boven.

K. van Nugteren, D. Winkel (Red.), Onderzoek en behandeling van middenhand en vingers, DOI 10.1007/978-90-313-8079-4,© 2010 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Uitgeverij

Mm. interossei.

Op een vlakke tafel spreidt en sluit de patient de vingers. Mm. interossei.

Crossed-fingertest: als de patient de vinger en middel-

vinger niet kan kruisen, dan is sprake van zwakte of uitvalvan de mm. interossei.

Intrinsieke handspieren die geınnerveerd wor-den door de n. ulnaris.

Teken van Froment: de patient probeert aan een stukpapier te trekken met de duim gestrekt. Als dit niet lukt,zoals bij de hand links op de foto, dan is de test positief;dit wijst op n. ulnariszwakte of -uitval.

M. abductor pollicis longus en m. extensor polli-cis brevis.

Met de hand op een tafel abduceert de patient actief deduim.

Onderzoek en behandeling van middenhand en vingers120

M. flexor pollicis longus.

De onderzoeker geeft weerstand tegen een flecterendeduim.

Musculatuur van de duimmuis: de m. abductorpollicis brevis en de m opponens pollicis.

De patient opponeert de duim en duwt hierbij de pink ende top van de duim tegen elkaar. De onderzoeker palpeert

eventuele aanspanning van de betreffende musculatuur.

De musculatuur van de pinkmuis: m. abductordigiti minimi, m. flexor digiti minimi, m. opponensdigiti minimi.

De patient abduceert actief de pink. Aanspanning van debetreffende musculatuur kan door de onderzoeker wordengepalpeerd.

M. extensor indicis en m. extensor digiti minimi.

In de meeste gevallen kan men wijsvinger en pink strekkenonafhankelijk van de andere vingers. Men test beide

vingerstrekkers door actief vinger en/of pink te strekken,terwijl de andere vingers gebogen blijven.

II Toegevoegde tests 121

Test van Finkelstein.

De patient voert een ulnairdeviatie uit, terwijl de duim inde vuist wordt geklemd. Als hiermee herkenbare pijn aande radiale zijde van de pols wordt geprovoceerd, dan isvermoedelijk sprake van een ziekte van De Quervain.

Valgustest van het metacarpofalangeale Igewricht in flexie.

Gewoonlijk is er in deze stand niet of nauwelijks (valgus)-beweging mogelijk. Als dit wel het geval is, dan is ersprake van een letsel of laxiteit van het ligamentum col-laterale ulnare. Dit wordt ook wel een skiduim genoemd.

Valgustest van het metacarpofalangeale Igewricht in extensie.

De test wordt uitgevoerd als voorgaande test (in flexie)

positief is. Als deze valgustest met gestrekte duim ookduidelijk positief is, dan zijn de teugelligamenten en hetligamentum collaterale accessorium vermoedelijk even-eens afgescheurd. Nota bene: een lichte laterale beweging

bij een gestrekte duim is fysiologisch.

Onderzoek en behandeling van middenhand en vingers122

jIII Innervatie van de huid van de hand

C6 C6C7 C7C8 C8

n. u

lnar

isn. medianus n. radialis

n. u

lnar

isn. medianus

HandrugHandpalm

HandrugHandpalm

Innervatie van perifere huidzenuwen

Segmentale innervatie

Individueel is veel variatie mogelijk in de lokalisatie van de innervatiegebieden.De overgang tussen twee innervatiegebieden is vrij vaag voor wat betreft de segmentale innervatie.

De huidinnervatie van de perifere zenuwen kent veel scherpere overgangen.

K. van Nugteren, D. Winkel (Red.), Onderzoek en behandeling van middenhand en vingers, DOI 10.1007/978-90-313-8079-4,© 2010 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Uitgeverij

jIV Motorische uitval bij zenuwletsel

Letsel van de n. ulnaris: klauwhand

Door letsel van de n. ulnariswordt spreiding van de vin-gers vrijwel onmogelijk,

evenals metacarpofalange-ale flexie in combinatie metinterfalangeale extensie. Ditresulteert in een klauwstand

van de hand.

K. van Nugteren, D. Winkel (Red.), Onderzoek en behandeling van middenhand en vingers, DOI 10.1007/978-90-313-8079-4,© 2010 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Uitgeverij

Letsel van de n. medianus: predikershand

Letsel van de n. radialis: dropping hand

Letsel van de n. medianusveroorzaakt uitval van eengroot deel van pols- en vin-

gerflexoren. De pink en ring-vinger kunnen nog wel flec-teren door contractie van hetulnaire deel van de m. flexor

digitorum profundus en con-tractie van de m. lumbricalisIII en IV, spieren die allebeidoor de n. ulnaris wordengeınnerveerd. Ook de m. fle-

xor carpi ulnaris functioneertnog omdat ook deze door den. ulnaris wordt geınner-veerd.

Letsel van de n. radialis ver-oorzaakt uitval van de pols-en vingerextensoren, watleidt tot het onvermogen dehand en vingers te extende-

ren.

Onderzoek en behandeling van middenhand en vingers126

jV Excentrische spierversterking alstherapie bij de ziekte van De Quervain

De patient zit op een stoel met een dumb-bell in de hand. De zijkant van

de dumb-bell rust op de duim. De onderarm wordt in de middenstand

tussen pro- en supinatie op een tafel of op het bovenbeen gelegd. De

patient kan door iets meer te proneren of te supineren de houding zoeken

die herkenbare pijn oproept. In deze houding wordt excentrisch geoefend.

– De patient tilt met de gezonde hand de dumb-bell op en laat deze

zonder hulp langzaam – in circa twee seconden – weer zakken (figuur A).

Het gewicht van de halter wordt zodanig gekozen dat de oefening in

geringe mate (extra) pijn provoceert.

– Met de niet-aangedane hand tilt de patient de dumb-bell weer op (figuur

B en C) totdat sprake is van maximale radiale abductie.

– Vervolgens laat de patient de dumb-bell weer langzaam, zonder hulp

van de niet-aangedane hand, zakken (figuur A).

Voor en na het oefenen rekt patient de aangedane pezen. Dit kan actief of

passief gebeuren (figuur D en E).

Frequentie: 4 series van 15 herhalingen, tweemaal per dag.

Het trainingsprogramma duurt drie maanden.

AjA BjB

K. van Nugteren, D. Winkel (Red.), Onderzoek en behandeling van middenhand en vingers, DOI 10.1007/978-90-313-8079-4,© 2010 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Uitgeverij

CjCDjD

EjE

Onderzoek en behandeling van middenhand en vingers128

Verwijzingen naar eerder verschenenOrthopedische Casuıstiek

Soms wordt in het boek verwezen naar reeds eerder verschenen patien-

tencasuıstiek. Deze casuıstiek staat in de online vakbibliotheek van Bohn

Stafleu van Loghum en is via internet te raadplegen door abonnees van

Orthopedische Casuıstiek.

Nadere informatie hierover is te vinden op de website van:

– de uitgever: www.bsl.nl

– de redactie van Orthopedische Casuıstiek: www.orthopedischecasuistiek.nl

K. van Nugteren, D. Winkel (Red.), Onderzoek en behandeling van middenhand en vingers, DOI 10.1007/978-90-313-8079-4,© 2010 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Uitgeverij

Register

a

A1-pulley 34, 35

–, openklieven 42

–, percutaan klieven 41

Allentest 110

amyloıdose 38

anatomie

–, middenhand 4

–, vingers 4

aponeurose, dorsale 10, 13

aponeurosis palmaris 10, 88

arteria ulnaris 103

–, occlusie 110, 111

arteriografie 110, 111

arthrosis deformans 74, 75, 76

–, proximale interfalangeale gewrichten 74

artritis 80

artrodese 75

artroplastiek 79

atrofie 101

autograft 52

auto-immuunaandoening 36, 80

avulsiefractuur 57, 63

–, jersey finger 68

avulsieruptuur 57

axonen 105

axonotmesis 105

b

bindweefselstreng 91

boksersknokkel 52

boksersletsel 50

boutonnieredeformiteit 67, 69

–, digitus III 67

bowstringing 41

boxer’s knuckle 52

buddytape 58, 59

c

canalis ulnocarpalis 97

CANS 33

–, interventies bij - 40

capsulair patroon 115

caput 4

caput-ulnaesyndroom 79

carpaletunnelsyndroom 38

carpometacarpale gewrichten 4, 6

carpus 4

cervicale rib 102

cervicale wervelkolom 99

cervicale wortelcompressie 99

collageen type III 88

collagenase 90

collaterale accessoire ligamenten 8

collaterale ligamenten 4

compartimentsyndroom 16, 17

compressie, van n. ulnaris 97

compressieneuropathie 95, 103

condylen 4, 7

congenitale laxiteit, swan-neckdeformiteit 66

consolidatie 58

corpus 4

corticosteroıdinjectie 31, 40, 43, 105

–, bij diabetici 42

crossed-fingertest 101, 120

cubitale tunnel 94

d

De Quervain, zie ziekte van De Quervain 20

diabetes 38

K van Nugteren, D Winkel (Red.), Onderzoek en behandeling van middenhand en vingers, DOI 10.1007/978-90-313-8079-4,© 2010 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Uitgeverij

. .

diabetici, corticosteroıdinjectie 42

digitus III, boutonnieredeformiteit 67

distale radio-ulnaire gewricht 79

donorweefsel 52

dorsale aponeurose 10, 13

dropping hand, n. radialis 126

duim 14

duimadductoren 100

duimmuis, musculatuur 121

dumb-bell 127

Dupuytren, ziekte van - 38, 84, 87, 89

dupuytrencontractuur 87

–, histologie 88

–, recidief 92

e

echo-duplexonderzoek 110, 111

echografie 39

EMG 102

eminentia intercondylaris 8

endoprothese 75, 79

–, siliconen- 80

epifysairschijf 64

excentrische spierversterking 127

extensiespalk 85

extension lag 42

extensorenloge 23

extensorpees 50, 77

–, rupturen 79

extensorpeesletsel, indeling in zones 62

f

falangen 4

falanx 7

fascia infratendinea 10

fascia supratendinea 10

fasciectomie 85, 91

fasciotomie 91

–, percutane 90, 91

fibrocartilagineuze metaplasie 35

fibrocartilagineuze plaat 6, 9

fibromatose 88

fibromatosis palmaris 87

fibromatosis plantaris 89

fibroseboksersknokkel 52

Finkelstein, test van - 23, 122

flexor tendon entrapment 36

flexorpeesletsel, indeling in zones 62

fractuur, hamulus ossis hamati 103

Froment, teken van - 101, 102, 120

Froment sign 101

g

ganglion, pisotriquetrale gewrichtskapsel 103

gewrichtsdestructie 80

gewrichtskapsel, aantasting van - 80

gewrichtskop 4, 7

gewrichtsontsteking, metacarpofalangeale

gewrichten 77

Guyon, kanaal van - 94, 97, 98, 103

h

hamersyndroom, hypothenar 110, 111

hamulus 10

hamulus ossis hamati 103

–, fractuur 103

hamulus ossis hamatifractuur, therapie 104

hamulusfractuur 102

hand, klauwstand 125

handrug 10

hartfalen 38

hokkende vinger 33

hypothenar 94, 109, 110, 111

hypothenar hamersyndroom 110, 111, 112

hypothyreoıdie 38

i

induratio penis plastica 89

infarct 93

instabiliteit 80

interfalangeale gewrichten 8, 9

–, capsulair patroon 115

intrinsic plus-positie 64

intrinsieke handspieren 120

j

jersey finger 68

k

kanaal van Guyon 94, 97, 98

–, compressieneuropathie 103

–, zie kanaal van Guyon 97

klauwhand 125

klauwstand 97, 99

kloptest van Tinel 102

knuckle pads 88, 89, 91

Onderzoek en behandeling van middenhand en vingers132

kunstgewricht 75

l

laxiteit 78, 80

Ledderhose, ziekte van - 89, 91

lidocaıne 39

lig. metacarpale transversum profundum 49, 50

ligamentum carpi palmare 97

ligamentum collaterale accessorium 122

ligamentum collaterale ulnare 122

ligamentum pisohamatum 10, 97

littekenvorming, boksersknokkel 52

loge van Guyon, zie kanaal van Guyon 97

lumbricalis-plus-vinger 69

–, oorzaken 70

luxatie 79

–, pees van de m. extensor digitorum 49

–, spontane 46

m

m. abductor digiti minimi 14, 101, 121

m. abductor pollicis brevis 121

m. abductor pollicis longus 23, 24, 120

m. extensor digiti minimi 121

m. extensor digitorum 12, 46

–, luxatie 49

m. extensor digitorum communis 119

m. extensor indicis 121

m. extensor pollicis brevis 23, 24, 120

m. extensor pollicis longus 119

m. flexor carpi ulnaris 10, 101

m. flexor digiti minimi 121

m. flexor digiti minimi brevis 14

m. flexor digitorum profundus 14

m. flexor digitorum superficialis 14, 68, 119

m. flexor pollicis brevis 98

m. flexor pollicis longus 121

m. interosseus dorsalis 12

m. interosseus dorsalis I 17

m. interosseus palmaris 12

m. interosseus palmaris III 100

m. lumbricalis 12

m. opponens digiti minimi 14, 121

m. opponens pollicis 14, 98, 121

m. palmaris longus 10

m. triceps surae 17

mallet finger 56, 61, 62, 69

–, swan-neckdeformiteit 65

mallet-fingerspalk 57, 59

metacarpofalangeaal gewricht, verstoorde

extensie 49

metacarpofalangeale gewrichten 4, 77

–, capsulair patroon 115

–, gewrichtsontstekingen 77

metacarpofalangeale I gewricht, valgustest 122

metacarpus 4

metaplasie 35

–, fibrocartilagineuze 35

M.flexor digitorum profundus 119

middenhand

–, anatomie - 4

–, functieonderzoek 115

mm. interossei 10, 120

–, crossed-fingertest 120

mm. lumbricales 10, 98

MRI-arteriografie 110

MRI-scan 39

musculatuur 10

myelineschede 105

myofibroblasten 88

n

n. interosseus anterior 101

n. medianus 97

–, predikershand 126

n. radialis 79

–, dropping hand 126

n. ulnaris 94

–, compressie 97

–, klauwhand 125

n. ulnariscompressie 101

–, kanaal van Guyon 103

naaldaponeurotomie 90, 91

neovascularisatie 25

neurapraxie 105

neurotmesis 105

nierfalen 38

nodule 37

noduli 87

nodulus 30

NSAID’s 40, 104

o

occlusie, arteria ulnaris 110, 111

openklieven, van A1-pulley 42

os hamatum 4, 6

Register 133

os metacarpale I 4, 6, 14, 15, 16

os metacarpale II 4, 6

os metacarpale III 4, 6, 46

–, doorsnede door het kopje 46

–, pijn op kopje 45

os metacarpale IV 4, 6

os metacarpale V 4, 6, 10

os pisiforme 10, 11, 103

ossa metacarpalia 4, 5, 7

p

palmaire fascie 85

Pancoast-tumor 102

peesletsel, indeling in zones 62

peesluxatie, metacarpofalangeale III

gewricht 46

peesrupturen, veelvoorkomende 61

peesruptuur 57, 63, 69

peesschede 33

–, reumatische inflammatie 69

peesscheden 13

percutaan klieven, van A1-pulley 41

percutane fasciotomie 90, 91

perifere compressie 99

Peyronie, ziekte van De la - 89, 91

pezen 10

Phalen, provocatietest van - 102

pincetgreep 38

pink 14

pinkmuis, musculatuur 121

PIP-gewricht, secundaire bewegingsbeper-

king 38

pisotriquetrale gewrichtskapsel, ganglion 103

pols, functieonderzoek 115

predikershand, n. medianus 126

primaire trigger finger 33

processus styloideus radii 23

provocatietest van Phalen 102

proximale interfalangeale gewrichten, arth-

rosis deformans 74

pseudartrose 104

pulley 13, 30, 33

pulleys 13

q

Quervain, ziekte van De - 20, 23, 24, 38, 39, 122,

127

Quinnell, gradering trigger finger 34

r

radiaalabductie 4, 6

radiale sagittale band 49

ramus profundus, van n. ulnaris 103

ramus superficialis 103

–, van n. ulnaris 103

retinaculum extensorum 10, 24, 52

reumatische hand 69

reumatische inflammatie, van peesscheden 69

reumatoıde artritiden 78

reumatoıde artritis 36, 38, 69, 77, 79, 80

–, strekking van vingers 79

–, swan-neckdeformiteit 65, 66

ringbanden 13

ringvinger, krom 83

Roos, test van - 100

ruptuur, van extensorpees 79

s

sagittal band bridge splint 53, 54

sagittale band 46, 49

–, radiale 46, 49

–, ulnaire 49

sagittale banden 10, 12

scharniergewrichten 8

secundaire trigger finger 33

sensibiliteitsstoornis 95

siliconenendoprothese 80

skiduim 7, 39, 122

snijongevallen 61

spalken 40

–, intrinsic plus-positie 64

spasticiteit, swan-neckdeformiteit 66

spierversterking, excentrische 127

stenose 30

stenosing tenosynovitis 36

subluxatie van een extensorpees, spontaan 49

sulcus nervi ulnaris 94

sunderland-criteria 105

swan-neckdeformiteit 64, 66

–, bij congenitale laxiteit 66

–, bij mallet finger 65

–, bij reumatoıde artritis 65, 66

–, bij spasticiteit 66

–, bij traumatische ruptuur 66

syndroom

–, carpaletunnel- 38

–, ulnairetunnel- 102

Onderzoek en behandeling van middenhand en vingers134

synovectomie 79

synoviale membraan 34

synovitis 79

t

table-top-test 90

teken van Froment 101, 102

–, intrinsieke handspieren 120

teken van Froment 101

teken van Wartenberg 100

tendinose 23

tendovaginitis 23, 36

tendovaginitis nodosa 30

tendovaginitis stenosans 23, 30, 36

tendovaginitis stenosans digiti II 31

tendovaginitis stenosans digiti IV 31

tenosynovitis 23, 36

test van Finkelstein 122

test van Finkelstein 23

test van Roos 100

teugelligamenten 6, 8, 122

thoracic-outletsyndroom 95, 99

Tinel, kloptest van - 102

trapeziometacarpale I gewricht, capsulair

patroon 115

traumatische ruptuur, swan-neckdeformi-

teit 66

trigger finger 30, 33, 37

–, gradering volgens Quinnell 34

–, oorzaak 38

u

ulnairabductie 4, 6

ulnairdeviatie 74, 77

ulnaire sagittale band 49

ulnairetunnelsyndroom 102

v

valguslaxiteit 7

valgustest 122

vinger, hokkende 33

vingers

–, anatomie - 4

–, extensie - 10

–, flexie 13

–, functieonderzoek 115

–, strekking bij reumatoıde artritis 79

volaire plaat 6, 66

w

Wartenberg, teken van - 100

webspace 16

wondinfectie 41

wortelcompressie, cervicale 99

wortelprikkeling 95

z

zaagongevallen 61

zenuw, opbouw 104

zenuwbeknelling 105

zenuwgeleidingonderzoek 102

zenuwletsel 94

zenuwletsels, door beknelling 106

ziekte van De la Peyronie 89, 91

ziekte van De Quervain 20, 23, 24, 38, 39, 122

–, excentrische spierversterking 127

ziekte van Dupuytren 38, 84, 87, 89

ziekte van Ledderhose 89, 91

zwanennek 65

Register 135