Kinderen, ouderen en het

huisverbod

Presentatie onderzoek op Landelijke Conferentie

Huisverbod

Katrien de Vaan en Margaux Vanoni – 15 december 2011

2

Een korte introductie…

• Bureau voor beleidsonderzoek, advies en detachering

• Alle relevante beleidsthema’s, van arbeid, onderwijs en zorg tot criminaliteit & veiligheid

• Sinds pilotfase betrokken bij Wet tijdelijk huisverbod

• Actueel: effectevaluatie Wet tijdelijk huisverbod

• Voorbeelden van relevant onderzoek/advies:

http://www.regioplan.nl/zoek/term/huiselijk+geweld/

Deel I: het huisverbod bij

ouderenmishandeling

4

Wat is ouderenmishandeling?

Het handelen of het nalaten van handelen van al degenen die in een terugkerende persoonlijke of professionele relatie met de oudere (iemand van 65 jaar of ouder) staan, waardoor de oudere persoon lichamelijke en/of psychische en/of materiële schade lijdt en waarbij van de kant van de oudere sprake is van een vorm van gedeeltelijke of volledige afhankelijkheid.

•lichamelijk geweld

•psychisch geweld

•verwaarlozing

•financiële uitbuiting

•seksueel misbruik.

5

In de actualiteit…

‘Europese ouderen massaal mishandeld’

‘Bijna helft verpleeghuisartsen ziet ouderenmishandeling’

'Mishandeling ouderen vooral door kinderen'

‘Jaarlijks sterven [in Europa] duizenden bejaarden na mishandeling door familieleden en verzorgers’

‘Zoon mishandelt bejaarde moeder’

‘Ouderenmishandeling moet uit taboesfeer‘

MAART 2011:

ACTIEPLAN OUDEREN IN VEILIGE HANDEN

Huisverbod wenselijk en mogelijk?

• Relevante criteria ouderenmishandeling:• 65+• Afhankelijkheidsrelatie

• Relevante criteria huisverbod• (Dreigend) ernstig en

onmiddellijk gevaar• Meerderjarige pleger• Woonachtig/meer dan

incidenteel verblijvend op hetzelfde adres

• Slachtoffer moet in woning kunnen blijven

6

Situaties waarin (dreigend) fysiek, psychisch of seksueel geweld leidt tot:•ernstig en onmiddellijk gevaar •voor het 65+ slachtoffer, •er sprake is van afhankelijkheid van het slachtoffer van de •(meerderjarige) pleger die op hetzelfde adres woont of meer dan incidenteel verblijft (partner, inwonend (klein)kind of mantelzorger•en indien nodig vervangende zorg geregeld kan worden.

Geweldsvormen

• Fysiek, psychisch en seksueel geweld• Kan leiden tot ernstig en onmiddellijk gevaar

• Verwaarlozing• Kan ook leiden tot ernstig en onmiddellijk gevaar, maar• Uithuisplaatsing slachtoffer niet geëigende middel

• Financiële uitbuiting• Leidt op zichzelf niet tot ernstig en onmiddellijk gevaar, maar:

• kan wel leiden tot noodzaak voor maatschappelijke opvang• komt vaak in combinatie met andere geweldsvormen voor,

en kan dan wel leiden tot ernstig en onmiddellijk gevaar

7

In de praktijk worden de meeste huisverboden bij ouderenmishandeling opgelegd bij lichamelijk geweld

Relaties pleger/slachtoffer

• Geweld van inwonend (klein)kind of inwonende partner• Loyaliteit/psychische/financiële afhankelijkheid• Zorgafhankelijkheid

• Geweld door (overige) mantelzorgers• Overbelasting/andere problematiek

8

In de praktijk worden de meeste huisverboden bij ouderenmishandeling opgelegd aan partners en inwonende

(klein)kinderen, en veelal niet aan mantelzorgers

Discussiepunten

Er bestaat een aantal discussiepunten met betrekking tot het opleggen van huisverboden bij ouderenmishandeling:

•Hoe om te gaan met het zelfbeschikkingsrecht/ de wilsbekwaamheid van de slachtoffers (in hoeverre rekening houden met hun wensen?)

•Huisverbod wel of niet opleggen aan mantelzorgers?• En in het verlengde daarvan: de relatie tussen het

slachtoffer en de pleger

•Is een onderscheid tussen intentioneel en niet-intentioneel geweld relevant?

9

Risico’s en randvoorwaarden

• Randvoorwaarden:• Problematiek moet (h)erkend worden

• Eventueel preventief opleggen huisverboden

• RiHG vereist dat situatie tot op zekere hoogte duidelijk is• Kennis bij hulpverleners van problematiek

ouderenmishandeling• Indien nodig: vervangende verzorging

• Risico’s• verergeren van de situatie (paniek, zorgafhankelijkheid)• onvoldoende kunnen borgen veiligheid slachtoffer

10

Begin 2012…

… staan de resultaten van het gehele onderzoek (ook m.b.t. crisisopvang) op

www.huiselijkgeweld.nl

11

Deel II: aandacht voor kinderen bij

huisverboden

In de actualiteit…

Aanpak kindermishandeling in het nieuws:

• Kinderombudsman

• Prevalentie onderzoek

• Actieplan ‘Kinderen veilig’

• Toepassen huisverbod bij kindermishandeling

13

Wanneer zijn kinderen slachtoffer?

• De definitie van kindermishandeling die is opgenomen in de Wet op de jeugdzorg stelt dat er sprake is van kindermishandeling

• Als kinderen slachtoffer zijn van mishandeling

EN

• Als kinderen getuige zijn van huiselijk geweld

14

Onderzoeksvragen

• Welke hulp krijgen kinderen bij huisverbod en reguliere casussen?

• Op welke wijze vindt dossiervorming plaats?

• Hoe worden de kinderen gevolgd door de betrokken instanties?

15

Stappenplan in theorie

1: De melding van huiselijk geweld en de intake• Het signaal

• De melding

• Beoordeling van de melding

• Melding bij het AMK

• Handelen afhankelijk van mate dreiging

2: De diagnose en het onderzoek naar de situatie• Diagnostiek

• Overdracht van de casus

• Onderzoek/indicatiestelling mbt kinderen

3: De aanpak• Aanbieden van hulp

• Acceptatie van hulp

• Start hulp

• Verloop hulp

• Afronding hulp

• nazorg

16

1. De melding / intake in de praktijk

• Het geweld wordt gesignaleerd door een volwassen slachtoffer of familieleden en vrienden

• 1 keer melding door een kind

• Eerste beoordeling situatie: door BPZ of hovj

• Er wordt wel gekeken naar situatie van de kinderen, maar niet altijd met de kinderen zelf gesproken

17

2. De diagnose /onderzoek in de praktijk

• Steunpunten verrichten eerste inschatting situatie en hulpvraag van het systeem

• Diagnostiek gericht op de kinderen (in onderzoek: 72 kinderen):• BJZ• Kinderhulpverleners van het SHG• AMK• Maatschappelijk werk

• Vervolg• 25 kinderen geen hulp nodig geacht• 4 kinderen al hulp• 2 onbekend• 41 hulp nodig

18

3. De aanpak

Casussen worden opgepakt

Van de 41 kinderen krijgen 32 kinderen een hulpverleningsaanbod, onder andere:• gezinsbegeleiding of opvoedingsondersteuning door

maatschappelijk werk (15 keer)• psychiatrische onderzoek en psychologische begeleiding

kind (9 keer)• Hulp i.v.m. verstandelijke beperking (4 keer)• ambulante hulp (3 keer)• aanbod groepcursus kinderen omgaan met huiselijk

geweld (6 keer)

Andere 9 kinderen: toch te weinig kindsignalen of hulp aan ouders voldoende geacht.

19

Acceptatie en verloop

Acceptatie

• 27 keer geaccepteerd

• Helft start direct

• Andere helft duurt langer

Verloop

• 10 kinderen verloopt volgens plan

• 4 moet nog worden opgestart

• 4 niet bekend

• 9 verloopt niet volgens plan

20

Discussiepunten en vragen

• Wordt het probleem voldoende erkend in de beginfase / melding en intake?

• Wordt de systeemaanpak goed vormgegeven en vindt er voldoende afstemming plaats tussen de verschillende trajecten en hulpverleners?

• Gebruiken de hulpverleners alle mogelijke middelen om ouders te motiveren voor hulp?

• Wordt de meest effectieve hulpverlening ingezet?

• Zijn er verschillen tussen de hulpverlening aan kinderen betrokken bij het huisverbod en kinderen in reguliere casussen huiselijk geweld?

21

Voor meer informatie…

Rapport te vinden op:

http://www.regioplan.nl/publicaties/rapporten/aandacht_voor_kinderen_onderzoek_naar_de_hulpverlening_aan_kinderen_die_betrokken_zijn_bij_huiselijk_geweld

RegioplanNieuwezijds Voorburgwal 351012 RD Amsterdam020-5315315

katrien.de.vaan@regioplan.nl

margaux.vanoni@regioplan.nl

R22