Hogeschool van Amsterdam, 14 mei 2013

Ethiek: het kind van de jaarrekening Fraude Sterk geflatteerde winstcijfers Vernietiging van documenten Onkunde, zelfverrijking, moedwillige verdraaiing

van feiten Rol van banken, accountants, adviseurs en van

betrokken ‘topmanagers’ ligt zwaar onder vuur Beurskoersen kelderen, saneringen volgen;

sommige bedrijven verdwijnen zelfs geheel Aandeelhouders en werknemers zijn bijna altijd

kind van de (jaar)rekening.

Moraal en ethiek Morele waarden: collectieve overtuigingen van

wat goed is Intrinsieke waarden: het ultieme doel

Vrijheid, gezondheid, vrede, gelijkwaardigheid

Instrumentele waarden: Middelen om doel te bereiken Moedig zijn; Eerlijk zijn; Respectvol omgaan met anderen

Morele normen: gedrag dat mensen van elkaar verwachten Afgeleid van morele waarden

Kom je beloften na; Spreek de waarheid; Misleid je medemens niet; Eerlijk delen

Morele kwesties

Vier Waardedomeinen met voorbeelden

Ethische perspectieven

Morele kwestie

Benadering of optiekKijk met verschillende brillen naar dewerkelijkheid!

Ethische optiek: rechtvaardigheid; menswaardig Economische optiek: welvaart Juridische optiek: rechtmatig Management optiek: doelen realiseren Esthetisch optiek: schoonheid Politieke optiek: etcetera

Deugdenethiek(1)

Deugden van rechtvaardigheid

Representatief voor algemeen moreel gedrag

Rechtvaardigheid Billijkheid Onpartijdigheid Oprechtheid Loyaliteit

Deugdenethiek(2)

Deugden van zelfvorming

Ontwikkeling van verantwoordelijk-heid

Zorgvuldigheid Geestelijke moed Leergierigheid Gedisciplineerdheid

Deugdenethiek(3)

Deugden van zorg

Leidmotief is verbondenheid

Zorgzaamheid Behulpzaamheid Onbaatzuchtigheid Liefdadigheid

Gevolgenethiek

Wat zijn positieve/negatieve gevolgen van een handeling?

Varianten Hedonisme Eudemonisme Utilisme

Genot

Geluk

Nut

Beginselethiek

Is een handeling wel moreel juist of strijdig met de wet, norm, recht, plicht of beginsel?

Herkomst van beginselen• God• Rede• Sociaal contract

Universele mensrechten (1948)

Regionale rechten Plichtenethiek van Kant

Ethisch probleem analyseren en oplossen Formuleer ethisch probleem (waardenconflict?)

Wijs ethisch verantwoordelijke aan (wie is de probleemeigenaar of morele actor?)

Analyseer de feiten (ethisch / economische / juridische optiek?)

Inventariseer de stakeholders (wie hebben nadeel of voordeel bij de maatregelen?)

Inventariseer de waarden (wat is nastrevenswaardig?)

Geef een ethisch oordeel over ethisch dilemma (Is oordeel ontleend aan beginselethiek / gevolgenethiek?)

Formuleer je eigen oplossing

MVO: bedrijfsethiek in de praktijk Waarom MVO (people, planet, profit)?

Waarden als gezondheid, gelijke kansen en mensenrechten

Toegenomen mondigheid van werknemers en burgers

Tegenprestatie voor het ‘recht om te ondernemen‘ Toenemende druk van stakeholders op bedrijven Vertrouwen winnen van stakeholders

Loders Croklaan en MVO

Loders Croklaan en MVO

Wat en waarom een klokkenluidersregeling? Hoe om te gaan met vermoedens van

misstanden in overheidsorganisaties en ondernemingen?

Intern meldpunt = vertrouwenspersoon Klokkenluidersregeling = Gedragscode voor

werknemers - bevorderen waarden en normen Corporate Governance Code (2008): NL

beursgenoteerde bedrijven moeten beschikken over klokkenluidersregeling

Meldingsprocedure zorgvuldigheid vereist -rechtsbescherming voor klokkenluider

Enkele organisatie met een klokkenluidersregeling? Beursgenoteerde bedrijven Ziekenhuizen Woning Culturele instellingen Hogeschool van Amsterdam Hogeschool InHolland Ajax Et cetera

De negen ethische principes van Deloitte(1)

Wat wij van onze medewerkers verwachten Eerlijkheid en integriteit: we handelen op een

eerlijke en integere wijze Professioneel gedrag: we handelen naar de

letter en geest van de toepasselijke wet- en regelgeving

Competentie: we leveren een passende deskundigheid en bekwaamheid voor iedere opdracht

De negen ethische principes van Deloitte(2)

Objectiviteit: we streven naar objectiviteit bij het formuleren van onze professionele opinies en advies dat we geven

Vertrouwelijkheid: we respecteren de vertrouwelijkheid van informatie

Oprecht zaken doen: we committeren ons aan een oprechte manier van zakendoen

De negen ethische principes van Deloitte(3) Maatschappelijke verantwoordelijkheid: we

onderkennen de impact die we hebben op de wereld om ons heen en nemen die serieus

Respect en gelijke behandeling: we behandelen al onze collega’s met respect, hoffelijkheid en op gelijke wijze

Verantwoordelijke besluitvorming: we geven het goede voorbeeld met onze gedeelde waarde als gemeenschappelijke basis

Case: Universele Verklaring van de Rechten van de Mens(1) Mensenrechten Eenieder heeft recht op eigendom, hetzij

alleen, hetzij tezamen met anderen Eenieder heeft recht op vrijheid van mening

en meningsuiting Eenieder heeft recht op arbeid Eenieder heeft recht op gelijk loon voor

gelijke arbeid Eenieder heeft recht om vakverenigingen op

te richten

Case: Universele Verklaring van de Rechten van de Mens(2) Geef aan of deze mensenrechten gebaseerd

zijn op beginselethiek of op gevolgenethiek. Motiveer

Welke van deze mensenrechten vind je voor het bedrijfsleven heel belangrijk? Motiveer

Case voetbalclub en trainer Je bent voorzitter van voetbalclub Vitesse. Met jouw

trainer John van der Brom heb je privé zeer goed contact. Je komt regelmatig bij elkaar over de vloer. Op een dag vertelt jouw trainer je dat hij de club wil verlaten om bij de concurrent Anderlecht aan de slag te gaan. Hij verzoekt jou het concurrentiebeding (op straffe van schadevergoeding) uit de arbeidsovereenkomst te schrappen. Hij belooft dat hij voor zijn nieuwe club Anderlecht geen spelers van Vitesse zal halen en opnemen in zijn selectie. Het bedrijfsprotocol van Vitesse schrijft voor dat spelers zich zoveel mogelijk aan het concurrentiebeding te houden.

Behandel deze case met het stappenplan voor een ethische analyse

En nu de beurt aan jullie……debatstellingen bedrijfsethiek Bonusstructuren als methode van

gedragsbeïnvloeding is zo gek nog niet! Het is nodig tijd voor Bedrijfsethiek 2.0! Topmanagers van grote bedrijven mogen

miljoenen euro’s verdienen per jaar Bedrijven hebben een morele plicht aan

goede doelen te doneren Klokkenluiders zijn verklikkers en verraders Meldpunt voor klokkenluiders is hard nodig