Hogeschool Utrecht, Instituut Archimedes

Hogeschool Utrecht, Instituut Archimedes

Opleiding: Lerarenopleidingen; hbo-bachelor Locatie: Utrecht Croho’s: z.o.z. Varianten: voltijd/deeltijd

Visitatiedata: 14, 15 en 16 september 2009

© Netherlands Quality Agency (NQA)

Utrecht, februari 2010

© NQA - visitatie Hogeschool Utrecht., Lerarenopleidingen hbo-bachelor 3/164

Overzicht opleidingen, varianten en crohonummers

Cluster Welzijn, Zorg en Maatschappij varianten crohonummer

Aardrijkskunde voltijd/deeltijd 35201

Geschiedenis voltijd/deeltijd 35197

Welzijn en zorg voltijd/deeltijd 35388

Omgangskunde voltijd/deeltijd 35421

Cluster Talen

Duits voltijd/deeltijd 35193

Engels voltijd/deeltijd 35195

Frans voltijd/deeltijd 35196

Nederlands voltijd/deeltijd 35198

Spaans voltijd/deeltijd 35255

Cluster Exact

Biologie voltijd/deeltijd 35301

Natuurkunde voltijd/deeltijd 35261

Scheikunde voltijd/deeltijd 35199

Techniek voltijd/deeltijd 35254

Wiskunde voltijd/deeltijd 35221


Inhoud

Inhoud 5

Deel A: Onderwerpen 7

1.1 Voorwoord 9

1.2 Inleiding 10

1.3 Werkwijze 12

1.4 Oordeelsvorming 14

1.5 Oordelen per facet en onderwerp

Deel B: Facetten 21

Onderwerp 1 Doelstelling van de opleiding 23

Onderwerp 2 Programma 27

Onderwerp 3 Inzet van personeel 42

Onderwerp 4 Voorzieningen 46

Onderwerp 5 Interne kwaliteitszorg 49

Onderwerp 6 Resultaten 54

Deel C: Nadere onderbouwing van de opleidingsspecifieke facetten 61

Cluster Welzijn, zorg en maatschappij 63

Cluster Talen 75

Cluster Exact 94

Deel D: Bijlagen 115

Bijlage 1: Onafhankelijkheidsverklaring panelleden 116

Bijlage 2: Deskundigheden panelleden 137

Bijlage 3: Bezoekprogramma 154

Bijlage 4: Overzichtslijst van door de opleiding ter inzage gelegd materiaal 156

Bijlage 5: Domeinspecifieke referentiekader en opleidingscompetenties 164


Deel A: Onderwerpen


1.1 Voorwoord

Dit rapport is het verslag van het panel dat in opdracht van NQA veertien 2de graads

lerarenopleidingen (hbo bachelor) van Instituut Archimedes van Hogeschool Utrecht heeft

onderzocht. Het beschrijft de werkwijze, de bevindingen en de conclusies. Het onderzoek

heeft plaatsgevonden in het kader van de accreditatie van hogere beroepsopleidingen. Het

onderzoek is begonnen in juni 2009 toen de zelfevaluatierapporten deel A: Generiek en deel

B: Opleidingsspecifiek zijn aangeleverd. Als onderdeel van het onderzoek heeft het panel de

opleidingen gevisiteerd op 14, 15 en 16 september 2009.

Het panel bestond uit:

De heer drs. ir. A. Mittelmeijer RI (voorzitter, domeinpanellid cluster Welzijn, zorg en

maatschappij);

Mevrouw drs. T.J.G. van der Heijden (domeinpanellid cluster Talen en adviseur Nederlands);

De heer drs. A.J. Mast (domeinpanellid cluster Exact en adviseur Scheikunde);

Mevrouw R. van Aelst (student panellid);

Mevrouw drs. M.E. Voorthuis (NQA-auditor);

Mevrouw Y. Griffioen-Kingma (NQA-auditor);

De heer drs. L.S. van der Veen (NQA-auditor).

Dit panel voldoet aan de eisen zoals gesteld in het document Protocol ter beoordeling van de

werkwijze van visiterende en beoordelende instanties (NVAO, oktober 2007). Het panel

beschikt over relevante werkvelddeskundigheid en over vakdeskundigheid. Onder

vakdeskundigheid wordt verstaan: “vertrouwd zijn met de meest recente ontwikkelingen en

vertrouwd zijn met lesgeven en beoordeling en toetsing minstens op het niveau, de oriëntatie

van de te beoordelen opleidingen”. Daarnaast beschikt het panel over

onderwijsdeskundigheid, studentgebonden deskundigheid en visitatiedeskundigheid

(zie bijlage 2).

Zoals wordt beschreven in paragraaf 1.3 is voor deze visitatie het kernpanel aangevuld met

een aantal vakadviseurs, die het kernpanel op de facetten 2.1, 2.2, 2.3, 2.7, 2.8 en 6.1

hebben geadviseerd over de afzonderlijke opleidingen.

De adviseurs waren:

De heer J.G. Bakkelo (adviseur Duits)

Mevrouw drs. M.J. Bodde (adviseur Engels)

De heer dr. A. Hoeflaak (adviseur Frans)

De heer drs. J. Espinola Vasquez (adviseur Spaans)

Mevrouw drs. J.W.M.J. Daemen (adviseur Wiskunde)

Mevrouw drs. J.E. Frederik (adviseur Techniek)

De heer dr. H. Vos (adviseur Natuurkunde)

De heer drs. C.J. Smeets (adviseur Biologie)

De heer J. Gaasterland (adviseur Aardrijkskunde)

Mevrouw drs. J.I.G.M. Tuithof (adviseur Geschiedenis)

Mevrouw E.L. Dansen (adviseur Gezondheidszorg en welzijn)

Mevrouw Mr. G.M.E. Braakhuis (adviseur Omgangskunde)


Het rapport bestaat de volgende delen:

• Deel A: het Onderwerprapport, waarin de oordelen van het panel over de

basiskwaliteit van de opleidingen op onderwerpniveau worden uitgesproken met

daarbij de overwegingen waarop die oordelen zijn gebaseerd. Het gaat hier om

oordelen in de gradatie positief/negatief. Tevens wordt hier het eindoordeel over de

opleidingen geformuleerd.

• Deel B: het Facetrapport waarin op facetniveau door het panel oordelen en

argumenten ter onderbouwing van dat oordeel worden gegeven. De oordelen gaan

uit van de vierpuntsschaal (onvoldoende, voldoende, goed en excellent), conform het

voorschrift van de NVAO. Uitzondering hierop is facet 2.6, als gevolg van aanvullende

instructies van de NVAO wordt hier het oordeel voldaan of niet voldaan gegeven.

Voor een uitgebreide beschrijving van de wijze waarop de oordelen tot stand zijn

gekomen wordt verwezen naar paragraaf 1.4 Oordeelsvorming. Het Facetrapport

vormt de basis van het Onderwerprapport.

• Deel C: dit deel bevat een aanvullende onderbouwing voor de facetten 2.1, 2.2, 2.3,

2.7, 2.8 en 6.1.

• Deel D: in dit deel zijn alle relevante bijlagen opgenomen.

1.2 Inleiding

Instituut Archimedes maakt deel uit van de Faculteit Educatie (FE) van de Hogeschool

Utrecht. De faculteit is één van de grootste educatieve faculteiten van Nederland met ruim

8.000 studenten, circa 800 medewerkers, 16 bachelor- en 14 masteropleidingen. Naast

Archimedes kent de faculteit de volgende instituten:

- Instituut Theo Thijssen (ITT), de lerarenopleiding primair onderwijs;

- Seminarium voor Orthopedagogiek (SvO), opleidingen voor speciaal onderwijs;

- Instituut voor Gebaren, Taal en Dovenstudies (IGT&D), opleidingen voor

dovenstudies/gebarentaal;

- Interfacultair Instituut Pedagogiek (IIP), opleidingen pedagogiek.

De Faculteit Educatie voert landelijk op een breed terrein nascholings- en contractactiviteiten

uit in de educatieve en pedagogische sector (PO, VO, MBO, lerarenopleidingen, jeugdzorg

en dovenstudies).

De Faculteit Educatie heeft acht lectoraten: “lesgeven in de multiculturele school”, “leer- en

gedragsproblemen in de onderwijspraktijk”, “beroepsonderwijs”, “vernieuwende

opleidingsmethodiek en -didactiek”, “spel”, “leesproblemen”, “gecijferdheid” en

“dovenstudies”. De lectoraten en de opleidingen voeren samen praktijkgericht en

toepassingsgericht onderzoek uit.

Instituut Archimedes

Instituut Archimedes wordt aangestuurd door de Algemeen Directeur en de Adjunct

Directeur. Onder hen ressorteren vier afdelingen: Beleid en kwaliteit en ICT, Planning en

Control, Personeel en Organisatie en het Bedrijfsbureau aan de ene kant en het Centrum

Archimedes, Professionalisering en Communicatie en PR aan de andere kant. Onder deze


afdelingen vallen de vakgroepen1, die in vier clusters zijn verdeeld (zie voor een beschrijving

van de clusters de volgende paragraaf).

Instituut Archimedes biedt zowel eerste, als tweedegraads lerarenopleidingen aan; in totaal

23: 14 bacheloropleidingen met een voltijd en deeltijd variant en 9 masteropleidingen.

De laatste jaren is de instroom van studenten zowel bij de bachelor- als bij de

masteropleidingen aanzienlijk toegenomen. Het totaal aantal studenten in de

bacheloropleiding is 3069, waarvan 1068 als voltijdstudent zijn ingeschreven. De

masteropleidingen hebben 590 studenten. Het aantal medewerkers van Archimedes was in

januari 2009 in totaal 238, waarvan 194 behoren tot het onderwijzend personeel. Het totale

aantal fte was op dat moment 173, waarvan 141 fte onderwijzend personeel.

Clusters van opleidingen

De hbo-bachelor lerarenopleidingen van Archimedes zijn georganiseerd in vier clusters. Het

werken in clusterverband geeft mogelijkheden om vakoverstijgende invullingen in de

programma’s te realiseren. Het biedt tevens de mogelijkheid voor docenten om verschillende

samenwerkingsverbanden te realiseren en om studenten over de grenzen van hun vak te

laten kijken. De samenwerking biedt ook mogelijkheden om onderdelen van vakken

gezamenlijk aan te bieden als antwoord op de “kleine vakkenproblematiek”. Dit is

bijvoorbeeld het geval binnen de vakgroep nastec, waarin de opleidingen Natuurkunde,

Scheikunde en Techniek samenwerken. De clustering biedt ook mogelijkheden voor

studenten op opleidingsscholen, waar wordt gewerkt met leergebieden. Dit laatste geldt

bijvoorbeeld voor de studenten, die het traject Samen op Scholen (SoS) volgen.

Er worden de volgende vier clusters onderscheiden:

- het cluster Welzijn, Zorg en Maatschappij. Dit cluster omvat de opleidingen

Aardrijkskunde, Geschiedenis, Omgangskunde en Gezondheidszorg & welzijn;

- het cluster Talen met de opleidingen Duits, Engels, Frans, Nederlands en Spaans;

- het cluster Exact met de opleidingen Biologie, Natuurkunde, Scheikunde, Techniek en

Wiskunde. In dit cluster werken Natuurkunde, Scheikunde en Techniek al jaren intensief

samen als de vakgroep nastec;

- het cluster proeftuin. In het cluster proeftuin zijn specifieke projecten ondergebracht,

zoals de opleidingsvormen “Innovatieve Didactiek, Educatie” (IDEE) en “Samen op

Scholen” (SoS). Deze opleidingsvormen zijn in het kader van de vormgeving van

uitstroomprofielen binnen de lerarenopleiding samen met de scholen ontwikkeld. In

principe worden aan deze “varianten” dezelfde eisen gesteld als aan de “reguliere”

opleidingen. Indien er afwijkingen en/of verschillen zijn worden deze in het rapport

beschreven.

Beleidsteams en Bureau Ondersteuning leerlijnen (BOL)

Alle veertien opleidingen, zowel de voltijd- als de deeltijdvariant leiden op tot dezelfde

competenties. Elk cluster heeft een clustercontactpersoon voor de leerlijnen

WerkErvaringsReflectie (WER), Studieloopbaanbegeleiding (SLB) en de integrale lijn. Deze

werken samen in het Bureau Ondersteuning Leerlijnen (BOL), waarmee een

Archimedesbrede afstemming is gewaarborgd. BOL organiseert ook het werkplekleren voor

1 In het rapport is “vakgroep” vervangen door “opleiding”.


“Samen opleiden”. Het bureau vormt het loket voor de opleidingsscholen. Van elk cluster

heeft één teamleider een Archimedesbrede portefeuille onderwijs. Deze teamleiders maken

samen met het hoofd BOL deel uit van het beleidsteam onderwijs. Naast beleidsteams

Onderwijs kent Instituut Archimedes het beleidsteam Contracten & professionalisering en

beleidsteam Bedrijfsvoering.

Bureau Assessments

Het Bureau Assessments organiseert alle assessments binnen Archimedes, te weten het

assessment voor zij-instromers en EVC (eerder verworven competenties), het assessment

hoofdfasebekwaam (toelating tot het tweede studiejaar), het assessments

afstudeerbekwaam (toelating tot de lio-fase) en het assessment startbekwaam (toelating tot

het beroep). Het assessments afstudeerbekwaam en startbekwaam worden in principe altijd

afgenomen door een assessor van het opleidingsinstituut en een veldassessor. Alle

(veld)assessoren hebben de interne opleiding tot assessor gevolgd en zijn aldus

gecertificeerde en gekwalificeerde assessoren.

De Gemeenschappelijke Opleidingscommissie (GOC)

Instituut Archimedes heeft naast een actieve studentenraad “Arch” ook een

gemeenschappelijke opleidingscommissie (GOC). De GOC is vertegenwoordigd in de

beleidsteams en in verschillende werkgroepen. Deze vertegenwoordiging maakt het mogelijk

dat het GOC in een vroeg stadium betrokken is bij de besluitvorming. Samen met de GOC

wordt gewerkt aan het activeren van de VakAdviesCommissies (VAC). Deze

commissies, die per opleiding zijn georganiseerd, bestaan uit een vertegenwoordiging van

studenten en docenten en hebben een adviserende taak bij vernieuwingen en aanpassingen

van de opleidingen.

1.3 Werkwijze

De beoordeling van de opleidingen door het panel verliep volgens de werkwijze zoals die is

neergelegd in het Beoordelingsprotocol (NQA, 2008). Deze werkwijze wordt hieronder

beschreven. Het onderzoek vond plaats op basis van het domeinspecifieke referentiekader

dat voor de opleiding geldt (zie facet 1.1).

NQA onderscheidt drie fasen in het visiteren: de voorbereidingsfase, het eigenlijke bezoek

door het panel en de rapportagefase. Hieronder volgt een korte toelichting per fase.

De voorbereidingsfase

Allereerst heeft de NQA-auditor het zelfevaluatierapport (deel A: Generiek en deel B:

Opleidingsspecifiek) gecontroleerd op kwaliteit en compleetheid (de validatie) en daarmee op

bruikbaarheid voor de visitatie. Vervolgens bereidden de panelleden en de vakadviseurs zich

in augustus 2009 inhoudelijk voor op het bezoek, dat plaatsvond op 14, 15 en 16 september

2009.

Zij bestudeerden het zelfevaluatierapport en de bijlagen, formuleerden hun voorlopige

oordelen op basis van argumenten en formuleerden vraagpunten. Zij gaven hun bevindingen

door aan de NQA-auditor.


Op basis van een overzicht van voorlopige oordelen inventariseerde de NQA-auditor

kernpunten en prioriteiten voor materialenonderzoek en gesprekken. Tijdens een

voorbereidende vergadering is het bezoek door het panel voorbereid.

De opleidingen hebben in het zelfevaluatierapport kenbaar gemaakt voor welk

domeinspecifiek referentiekader zij kiezen. De NQA-auditor heeft met de

domeindeskundigen in het panel bekeken of sprake is van adequate domeinspecifieke

doelstellingen, of dat nadere aanvulling dan wel nadere specificatie nodig is. In het

Facetrapport (deel B) is aangegeven op welke landelijke beroeps- en opleidingsprofielen het

domeinspecifieke kader en de opleidingsprogramma’s zijn gebaseerd.

Het bezoek door het panel, specifieke werkwijze visitaties lerarenopleidingen 2009

Naar aanleiding van het verzoek van de Staatssecretaris van Onderwijs, Cultuur en

Wetenschappen aan de NVAO in november 2007 is het visitatiebezoek uitgebreid met twee

extra bezoekdagen. Deze uitbreiding van de visitatie is afgesproken voor alle

lerarenopleidingen. Hierdoor is het mogelijk geworden dieper in te gaan op het hbo-niveau,

door een intensieve bestudering en bespreking van door studenten gemaakte werkstukken,

toetsen, portfolio’s et cetera.

Tijdens de eerste dag heeft het panel materiaal bestudeerd en heeft Archimedes zich

gepresenteerd door een presentatie over haar onderwijsconcepten: Samen Opleiden,

Samen op Scholen (SoS) en Innovatieve Didactiek en Educatie (IDEE) en het

leerlijnenmodel. Ook waren er tijdens de eerste dag gesprekken met het midden en het

hoger management en met enkele lectoren. Tijdens de tweede dag hebben het panel en de

adviseurs documenten bestudeerd en vonden er gesprekken plaats met studenten, docenten

en alumni uit de drie clusters. Thema van deze dag was het door de veertien opleidingen

gerealiseerde niveau. Tijdens de derde bezoekdag heeft het panel gesproken met cio’s

(collega’s in opleidingen), lerarenopleiders en schoolopleiders, studenten, docenten,

veldassessoren en vertegenwoordigers uit het werkveld. Het panel voerde een afsluitend

gesprek met het midden en hoger management (zie voor een volledig overzicht van het

bezoekprogramma bijlage 3).

Bij de bestudering van het studiemateriaal en tijdens de gevoerde gesprekken heeft het

panel bijzondere aandacht besteed aan de verhouding tussen de vakinhoud (Kennisbasis)

en de meer algemene didactiek. Tenslotte heeft het panel, zoals gebruikelijk, aandacht

besteed aan de docent-student ratio, het aantal contacturen, het aantal door studenten

besteedde uren, het opleidingsniveau van de docenten en aan de verbeteringen sinds de

vorige visitatie. Over de inrichting van de visitaties voor de lerarenopleidingen is vooraf

overleg gevoerd met de NVAO.

Tussen de gesprekken heeft het panel ruimte ingelast om bevindingen uit te wisselen om te

komen tot gezamenlijke en meer definitieve (tussen)oordelen. In het afsluitende gesprek met

het midden en hogere management heeft de voorzitter van het panel een beknopte

mondelinge terugkoppeling gegeven van enkele indrukken en ervaringen van het panel,

zonder expliciete oordelen uit te spreken.


De fase van rapporteren

Door NQA is, op basis van de bevindingen van het panel, een tweeledige rapportage

opgesteld, bestaande uit het Onderwerprapport en het Facetrapport, waarin de kwaliteit van

de opleiding is beoordeeld. Met dit rapport kan Archimedes accreditatie voor de veertien

opleidingen aanvragen bij de NVAO.

Op verzoek van het panel heeft Archimedes na het visitatiebezoek nog enkele portfolio’s en

schoolprojecten van respectievelijk studenten Engels Frans en Spaans aangeleverd,

aangezien het panel na de eerste bezoekdag twijfel had over de wijze waarop de kwaliteit

van de portfolio’s wordt bewaakt en de wijze waarop de schoolprojecten worden beoordeeld.

Het panel hecht veel belang aan de kwaliteit van het portfolio, omdat het de basis vormt voor

de afname van het assessment startbekwaam. Het panel en de adviseurs van Engels, Frans

en Spaans hebben de “nieuwe” producten bestudeerd en meegewogen in hun oordelen.

Het concept Totaalrapport werd opgestuurd in november 2009. Archimedes heeft naast een

reactie op het concept Totaalrapport betreffende feitelijke onjuistheden, op verzoek van het

panel tevens enkele documenten opgestuurd over de toetsing en beoordeling van de

portfolio’s en schoolprojecten bij Engels. Het betreft een actielijst van het Beleidsteam

Onderwijs (3 juli 2009). Hierin wordt aangekondigd dat aan het beoordelingsformulier van het

portfolio een beschrijving wordt toegevoegd van de oordelen excellent, goed, voldoende en

onvoldoende. Deze beschrijving dient als handwijzer voor de assessoren om hun oordeel op

te baseren. Vanaf september 2009 zijn de aangepaste formulieren in gebruik genomen.

Tevens heeft Archimedes een nieuw Beoordelingsformulier voor de Schoolprojecten

opgestuurd (27 november 2009). Beide documenten zijn door het panel en de adviseur van

Engels bestudeerd (zie voor een beschrijving van de bevindingen van het panel deel B, facet

2.8 en deel C, Engels, facet 2.8). Ook heeft Archimedes een verbeterplan opgestuurd met

betrekking tot de toetsing en beoordeling bij Spaans (Plan van Aanpak “ Verbeteringen

kwaliteit toetsing en beoordeling bacheloropleiding Spaans”. Januari 2010). Daarna heeft

Archimedes de eerste resultaten van de implementatie ervan (enkele studiehandleidingen en

een aantal toetsen) opgestuurd. Zowel het verbeterplan als de cursushandleidingen en de

toetsen zijn door het panel en de adviseur van Spaans bestudeerd (zie voor een beschrijving

van de bevindingen van het panel deel B, facet 2.8 en deel C, Spaans, facet 2.8).

Het definitieve rapport is door het panel vastgesteld in februari 2010. Het visitatierapport is

uiteindelijk in dezelfde maand ter beschikking gesteld aan Instituut Archimedes, die het

rapport samen met de accreditatieaanvraag kan indienen bij de NVAO.

1.4 Oordeelsvorming

In deze paragraaf wordt per onderwerp een oordeel uitgesproken op basis van weging van

de facetten die van dat onderwerp deel uitmaken. Bij deze weging spelen de beslisregels

zoals die door NQA in het Beoordelingsprotocol zijn geformuleerd en nader uitgewerkt in de

notitie Handreiking voor oordeelsvorming een belangrijke rol. Tevens is bij de beoordeling

rekening gehouden met accenten die de opleidingen leggen, het domeinspecifieke kader en

een positionering ten opzichte van andere 2de graads lerarenopleidingen.


Het eindoordeel is voorzien van een aanvullende tekst als sprake is van:

• weging van de oordelen op facetniveau;

• benchmarking;

• generieke bevindingen die het facetniveau overschrijden;

• bepaalde accenten respectievelijk ‘best practices’.

Voor de beoordeling op facetniveau wordt bij bestaande opleidingen, zoals hier het geval is,

een vierpuntsschaal gehanteerd, te weten ’onvoldoende’, ’voldoende’, ’goed’ en ’excellent’.

De NVAO formuleert in het accreditatiekader het volgende:

”De waarderingen ’onvoldoende’ en ’voldoende’ zijn het eerste markeringspunt

voor de beoordeling van de VBI. De waarderingen ’goed’ en ’excellent’ laten zien

dat de kwaliteit uitstijgt boven de basiskwaliteit. De waardering ’excellent’ is als

score op de beoordelingsschaal opgenomen mede om ’best practices’ in beeld te

brengen die een voorbeeldwerking kunnen hebben voor andere opleidingen.”

(Accreditatiekader bestaande opleidingen hoger onderwijs, NVAO februari 2003)

NQA heeft de bovenstaande formulering van de NVAO als volgt geoperationaliseerd: “Als

uitgangspunt wordt door NQA de waardering ’goed’ genomen. De waardering voor elk facet

is ’goed’, tenzij het panel opmerkingen plaatst. De volgende vuistregels voor waarderingen

worden door NQA, met instemming van de NVAO, in acht genomen: onvoldoende: het facet

is niet aan de maat, voldoende: het facet is aan de maat, maar het panel plaatst één of meer

kritische kanttekeningen. Goed: het facet is aan de maat, het panel plaatst geen kritische

kanttekeningen. Excellent: het facet is dermate aan de maat dat van een uitzonderlijk niveau

gesproken kan worden. Het facet 2.6 ’studieduur’ wordt met ’voldaan’ of ’niet voldaan’

beoordeeld” (NQA-protocol 2008).

In de oordelen over de onderwerpen wordt steeds een herhaling gegeven van de oordelen

over de facetten, gevolgd door een weging die leidt tot het eindoordeel. De (uitgebreide)

argumentatie is te vinden in deel B van dit rapport: de Facetten.

Archimedes biedt voltijd- en deeltijdopleidingen. Het merendeel van de studenten van de

opleidingen van Archimedes volgt de deeltijdvariant. De bevindingen en argumenten in het

rapport hebben, indien er geen onderscheid in de tekst wordt gemaakt betrekking op zowel

de deeltijd-, als de voltijdvariant van de opleidingen. Indien hiertussen verschillen zijn,

worden deze beschreven.

Beoordeling van de afzonderlijke opleidingen

Deel B van dit rapport: Facetten bevat de beoordeling van de 14 opleidingen op alle facetten

van het accreditatiekader. Deel C is gebaseerd op de bevindingen van de adviseurs voor de

verschillende opleidingen op de facetten 2.1, 2.2, 2.3, 2.7, 2.8 en 6.1. Deze bevindingen

dienen als aanvullende onderbouwing van de oordeelsvorming door het kernpanel, zoals

beschreven in deel B.

Het Instituut Archimedes voert centraal beleid ten aanzien van de uitvoering van de

lerarenopleidingen. Dat neemt niet weg dat de opleidingen daarbinnen de nodige ruimte

hebben met betrekking tot de specifieke invulling. Deze wordt beschreven in deel C van het

rapport.


1.5 Oordelen per facet en onderwerp

Cluster Welzijn, zorg en maatschappij

Aardrijks-

kunde

Geschiede-

nis

G en W Omgangs-

kunde

Onderwerp/ Facet

vt dt vt dt vt dt vt dt

Onderwerp 1 Doelstelling van de opleiding

1.1 Domeinspecifieke eisen g g g g g g g g

1.2 Niveau bachelor g g g g g g g g

1.3 Oriëntatie HBO bachelor v v v v v v v v

Totaaloordeel p p p p p p p p

Onderwerp 2 Programma

2.1 Eisen HBO v v v v v v v v

2.2 Relatie doelstellingen en inhoud programma g g g g g g v v

2.3 Samenhang in opleidingsprogramma v v v v v v v v

2.4 Studielast v v v v v v v v

2.5 Instroom v v v v v v v v

2.6 Duur vold vold vold vold vold vold vold vold

2.7 Afstemming tussen vormgeving en inhoud g g g g g g g g

2.8 Beoordeling en toetsing v v v v v v v v


Onderwerp 3 Inzet van personeel

3.1 Eisen HBO g g g g g g g g

3.2 Kwantiteit personeel g g g g g g g g

3.3 Kwaliteit personeel g g g g g g g g


Onderwerp 4 Voorzieningen

4.1 Materiële voorzieningen g g g g g g g g

4.2 Studiebegeleiding v v v v v v v v


Onderwerp 5 Interne kwaliteitszorg

5.1 Evaluatie resultaten g g g g g g g g

5.2 Maatregelen tot verbetering v v v v v v v v

5.3 Betrekken van medewerkers, studenten,

alumni en het beroepenveld

v v v v v v v v


Onderwerp 6 Resultaten

6.1 Gerealiseerd niveau v v v v v v v v

6.2 Onderwijsrendement o o o o o g g g



Cluster Talen

Nederlands

Engels

Duits

Frans

Spaans

Onderwerp/ Facet

vt dt vt dt vt dt vt dt vt dt

Onderwerp 1

Doelstelling van de opleiding

1.1 Domeinspecifieke eisen g g g g g g g g g g

1.2 Niveau bachelor g g g g g g g g g g

1.3 Oriëntatie HBO bachelor v v v v v v v v v v

Totaaloordeel p p p p p p p p p p


2.1 Eisen HBO v v v v v v v v v v

2.2 Relatie doelstellingen en inhoud

programma

g g g g g g g g g g

2.3 Samenhang in

opleidingsprogramma

v v v v v v v v v v

2.4 Studielast v v v v v v v v v v

2.5 Instroom v v v v v v v v v v

2.6 Duur vold vold vold vold vold. vold. vold vold vold vold

2.7 Afstemming tussen vormgeving

en inhoud

g g g g g g g g g g

2.8 Beoordeling en toetsing v v v v v v v v v v



3.1 Eisen HBO g g g g g g g g g g

3.2 Kwantiteit personeel g g g g g g g g g g

3.3 Kwaliteit personeel g g g g g g g g g g



4.1 Materiële voorzieningen g g g g g g g g g g

4.2 Studiebegeleiding v v v v v v v v v v


Onderwerp 5

Interne kwaliteitszorg

5.1 Evaluatie resultaten g g g g g g g g g g

5.2 Maatregelen tot verbetering v v v v v v v v v v

5.3 Betrekken van medewerkers,

studenten, alumni en het

beroepenveld

v v v v v v v v v v



6.1 Gerealiseerd niveau v v v v v v v v v v

6.2 Onderwijsrendement o g o o g g g g o g



Cluster Exact

Wiskunde

Natuurkund

e

Scheikunde

Biologie

Techniek

Onderwerp/ Facet

vt dt vt dt vt dt vt dt vt dt

Onderwerp 1

Doelstelling van de opleiding

1.1 Domeinspecifieke eisen g g g g g g g g g g

1.2 Niveau bachelor g g g g g g g g g g

1.3 Oriëntatie HBO bachelor v v v v v v v v v v



2.1 Eisen HBO v v v v v v v v v v

2.2 Relatie doelstellingen en inhoud

programma

g g g g g g g g g g

2.3 Samenhang in

opleidingsprogramma

v v v v v v v v v v

2.4 Studielast v v v v v v v v v v

2.5 Instroom v v v v v v v v v v

2.6 Duur vold vold vold vold vold vold vold vold vold vold

2.7 Afstemming tussen vormgeving

en inhoud

g g g g g g g g g g

2.8 Beoordeling en toetsing v v v v v v v v v v



3.1 Eisen HBO g g g g g g g g g g

3.2 Kwantiteit personeel g g g g g g g g g g

3.3 Kwaliteit personeel g g g g g g g g g g



4.1 Materiële voorzieningen g g g g g g g g g g

4.2 Studiebegeleiding v v v v v v v v v v


Onderwerp 5


5.1 Evaluatie resultaten g g g g g g g g g g

5.2 Maatregelen tot verbetering v v v v v v v v v v

5.3 Betrekken van medewerkers,

studenten, alumni en het

beroepenveld

v v v v v v v v v v



6.1 Gerealiseerd niveau v v v v v v v v v v

6.2 Onderwijsrendement o o o g o g o g o g



Doelstellingen opleiding

De facetten 1.1 Domeinspecifieke eisen en 1.2 Niveau bachelor worden door het panel voor

alle opleidingen, voor zowel de voltijd- als de deeltijdvariant met een goed beoordeeld. Facet

1.3 Oriëntatie hbo-bachelor wordt door het panel voor alle opleidingen, voor zowel de voltijd-

als de deeltijdvariant met een voldoende beoordeeld. Het oordeel over onderwerp 1

Doelstellingen is derhalve voor de beide varianten van alle veertien opleidingen positief.

Programma

De facetten 2.1 Eisen HBO, 2.3 Samenhang in het opleidingsprogramma, 2.4. Studielast en

2.5 Instroom worden door het panel voor alle opleidingen, voor zowel de voltijd- als de

deeltijdvariant met een voldoende beoordeeld. Facet 2.2 Relatie doelstellingen en inhoud

programma wordt door het panel voor de beide varianten van alle opleidingen, uitgezonderd

Omgangskunde, met een goed beoordeeld. De opleiding Omgangskunde wordt op dit facet

met een voldoende beoordeeld. Facet 2.7 Afstemming tussen vormgeving en inhoud wordt

door het panel voor alle opleidingen, voor zowel de voltijd- als de deeltijdvariant met een

goed beoordeeld. Aan facet 2.6 Duur is door de beide varianten van alle opleidingen

voldaan. Facet 2.8 Toetsing en beoordeling wordt voor de beide varianten van alle

opleidingen met een voldoende beoordeeld. Zoals al beschreven in de paragraaf Fase van

rapporten heeft Archimedes na het visitatiebezoek een verbeterplan voor de toetsing en

beoordeling van het portfolio en het schoolproject bij de opleiding Engels aangeleverd. De

bestudering ervan door het panel heeft ertoe geleid dat facet 2.8 voor Engels met een

voldoende is beoordeeld. Ook voor Spaans heeft Archimedes na het visitatiebezoek een

verbeterplan voor de toetsing en beoordeling en de eerste resultaten hiervan (een aantal

toetsen) nagestuurd. De bestudering ervan door het panel heeft ertoe geleid dat facet 2.8

ook voor Spaans met een voldoende is beoordeeld.

Het panel komt op basis van het bovenstaande voor de beide varianten van alle opleidingen

tot een positief oordeel op het onderwerp Programma.

Inzet van personeel

De facetten 3.1 Eisen HBO en 3.2 Kwantiteit personeel en 3.3 Kwaliteit personeel worden

door het panel voor de beide varianten van alle opleidingen met een goed beoordeeld. Het

oordeel over onderwerp 3 is derhalve voor de beide varianten van alle opleidingen positief.

Voorzieningen

Facet 4.1 Materiële voorzieningen wordt door het panel voor alle opleidingen, voor zowel de

voltijd- als de deeltijdvariant met een goed beoordeeld. Het oordeel over facet 4.2

Studiebegeleiding beoordeelt het panel voor de beide varianten van alle opleidingen met een

voldoende. Het oordeel over onderwerp 4 is derhalve voor de beide varianten van alle

opleidingen positief.



Facet 5.1 Evaluatieresultaten wordt door het panel voor alle opleidingen, voor zowel de

voltijd- als de deeltijdvariant met een goed beoordeeld. De facetten 5.2 Maatregelen tot

verbetering en 5.3 Betrekken van medewerkers, studenten, alumni en het beroepenveld

worden door het panel voor alle opleidingen, voor zowel de voltijd- als de deeltijdvariant met

een voldoende beoordeeld. Het oordeel over onderwerp 5 is derhalve voor de beide

varianten van alle opleidingen positief.

Resultaten

Het panel beoordeelt facet 6.1 Gerealiseerd niveau voor de beide varianten van alle

opleidingen met een voldoende.

Voor facet 6.2 Onderwijsrendement geeft het panel het oordeel goed of onvoldoende. Het

panel geeft het oordeel goed, indien het afstudeerrendement van cohort 2002-2003 voldoet

aan het streefrendement van 55%. Het panel geeft het oordeel onvoldoende als het

afstudeerrendement van dit cohort niet voldoet aan het streefrendement van 55% en/of als er

voor dit cohort geen afstudeerrendement op het niveau van een variant beschikbaar is. Het

panel beoordeelt op basis van deze argumenten de beide varianten (voltijd en deeltijd) van

de opleidingen Frans en Duits met een goed. Het panel beoordeelt de beide varianten (voltijd

en deeltijd) van de opleidingen Engels, Aardrijkskunde, Geschiedenis en Wiskunde op basis

hiervan met een onvoldoende. Van de opleidingen Nederlands, Spaans, Gezondheidszorg

en welzijn, Omgangskunde, Natuurkunde, Scheikunde, Biologie en Techniek beoordeelt het

panel de voltijdvariant met een onvoldoende en de deeltijdvariant met een goed.

Het panel komt ondanks de onvoldoendes voor één of de beide varianten van een aantal

opleidingen op facet 6.2 voor de beide varianten van alle veertien opleidingen tot een

positief oordeel op het onderwerp Resultaten. De onvoldoendes worden volgens het panel

gecompenseerd door de oordelen voldoende op facet 6.1.

Totaaloordeel

Op grond van de drie voorgaande schema’s en de inhoudelijke onderbouwing daarvan, blijkt

dat de beide varianten van alle veertien opleidingen positief scoren op alle zes de

onderwerpen. De conclusie is dat het totaaloordeel van het panel over de voltijd- en de

deeltijdvariant van alle veertien 2de graads lerarenopleidingen van het Instituut Archimedes

positief is.


Deel B: Facetten


Onderwerp 1 Doelstelling van de opleiding

Facet 1.1 Domeinspecifieke eisen

Nederlands Goed Aardrijkskunde Goed Wiskunde Goed

Frans Goed Geschiedenis Goed Natuurkunde Goed

Duits Goed G en W Goed Scheikunde Goed

Engels Goed Omgangskunde Goed Biologie Goed

Spaans Goed Techniek Goed

Criterium

- De eindkwalificaties van de opleiding sluiten aan bij de eisen die door (buitenlandse)

vakgenoten en de beroepspraktijk gesteld worden aan een opleiding in het betreffende

domein (vakgebied/discipline en/of beroepspraktijk).

Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd:

• De programma’s van alle veertien opleidingen 2degraads lerarenopleidingen van

Archimedes zijn gebaseerd op het landelijk beroepsprofiel, de zeven SBL-

bekwaamheidseisen en de landelijke domeinspecifieke Kennisbases.

• De in de Wet BIO geformuleerde competenties voor het beroep van leraar en de

kennisvereisten, zoals vastgelegd in de Kennisbasis voor de verschillende

schoolvakken, zijn bepalend voor het startniveau van de beginnende docent.

• De Kennisbasis kan voor elke opleiding onderscheiden worden in de generieke en de

specifieke Kennisbasis. De generieke Kennisbasis bevat het didactisch en pedagogisch-

didactisch handelen in de meest brede zin en gaat uit van het concept van de brede

professionaliteit. Het gaat hier om de hele set van competenties met uitzondering van de

vakinhoudelijke competenties. De generieke Kennisbasis is inmiddels landelijk

vastgesteld. De vakspecifieke Kennisbasis is gericht op de inhoud van de afzonderlijke

(school)vakken. Voor de meeste vakken is deze Kennisbasis al landelijk vastgesteld en

vormgegeven (juli 2009).

• De zeven SBL-competenties zijn afgeleid van vier beroepsrollen: de inter-persoonlijke,

de pedagogische, de vakinhoudelijke en -didactische en de organisatorische beroepsrol.

Deze rollen zijn in vier beroepssituaties verder geconcretiseerd. De zeven SBL-

competenties zijn:

1. Interpersoonlijk competent: leiding geven en zorgen voor een goede sfeer van

omgaan met en samenwerking tussen leerlingen.

2. Pedagogisch competent: zorgen voor een veilige leeromgeving en bevorderen van

persoonlijke sociale en morele ontwikkeling en het bevorderen van de ontwikkeling

tot een zelfstandig en verantwoordelijk persoon.

3. Vakinhoudelijk en -didactisch competent: zorgen voor een krachtige leeromgeving en

bevorderen van het leren.

4. Organisatorisch competent: zorgen voor een overzichtelijke, ordelijke en taakgerichte

sfeer en structuur in de leeromgeving.

5. Competent in samenwerken in een team: zorgen dat het werk afgestemd is op dat

van de collega’s en bijdragen aan het goed functioneren van de schoolorganisatie.


6. Competent in samenwerken met de omgeving: in het belang van de leerlingen een

relatie onderhouden met ouders, buurt, bedrijven en instellingen.

7. Competent in reflectie en ontwikkeling: zorgen voor de eigen professionele

ontwikkeling en de professionele kwaliteit van de beroepsuitoefening.

• Deze zeven algemene competenties zijn voor elke afzonderlijke opleiding aangevuld

met kennis uit de landelijke Kennisbasis. Voor elk van de veertien bacheloropleidingen

zijn de beroepsrollen van de vakspecialist en vakdidacticus domeinspecifiek ingevuld.

• In de generieke Kennisbasis worden momenteel de onderzoeks- en de ICT-

vaardigheden verder ontwikkeld. Lectoraten en samenwerking met andere

lerarenopleidingen spelen hierbij een belangrijke rol.

• Instituut Archimedes profileert zich op drie aspecten: 1) de samenwerking binnen het

educatief Partnership, het zogenoemde Utrechtse model, 2) het competentiegerichte

onderwijsmodel en 3) het aanbod van minoren, zowel op het niveau van de faculteit als

het instituut.

• Instituut Archimedes heeft een goede en hechte relatie met de opleidingsscholen, c.q.

het werkveld. Samen met de opleidingsscholen is een keurmerk ontwikkeld. Gestreefd

wordt om in ADEF-verband het keurmerk een landelijke geldigheid te geven.

• Met name in het Talencluster is sprake van een internationale oriëntatie, door de

contacten die er zijn met buitenlandse universiteiten en doordat studenten een deel van

hun studietijd verblijven aan een buitenlandse universiteit. Verder nemen docenten uit

enkele opleidingen uit het cluster Exact regelmatig deel aan internationale conferenties.

Zij leveren een bijdrage aan internationale tijdschriften of vergelijken het eigen

curriculum met buitenlandse curricula. In het cluster Welzijn, zorg en maatschappij is de

internationale oriëntatie beperkt. Studenten van de opleiding Aardrijkskunde gaan op

excursie naar het buitenland, onder andere naar Marokko.

• Er is er geen instituutsbrede, dan wel opleidingsspecifieke (internationale) profilering en

positionering ten opzichte van dezelfde lerarenopleidingen bij andere instituten. In

ADEF-verband komt de profilering en positionering ten opzichte van elkaar wel aan de

orde. Ook zijn er in Beleidsagenda Lerarenopleidingen gezamenlijke afspraken gemaakt

over een gezamenlijke profilering, zo heeft het management het panel laten weten.

• Het panel komt voor de beide varianten van alle veertien opleidingen tot het oordeel

goed op dit facet. Alle veertien opleidingen voldoen aan de criteria van dit facet.

Archimedes heeft het panel overtuigd van haar argumenten om zich niet ten opzichte

van de andere instituten van 2de graads lerarenopleidingen te profileren en zich ook niet

internationaal te positioneren en weegt deze kanttekeningen aldus niet mee in het

oordeel.


Facet 1.2 Niveau bachelor






Criterium

- De eindkwalificaties van de opleiding sluiten aan bij algemene, internationaal

geaccepteerde beschrijvingen van de kwalificaties van een bachelor.


• Instituut Archimedes heeft competenties geformuleerd op bachelorniveau, die zijn

afgeleid van de Dublin descriptoren (2002). De competenties zijn gebaseerd op de

domeincompetenties van het domein Hoger Pedagogisch Onderwijs, die op hun beurt

tot stand zijn gekomen in het kader van de uitvoering van de Beleidsagenda

Lerarenopleidingen. De domeincompetenties zijn aldus gerelateerd aan de Dublin

descriptoren.

• In een matrix wordt de relatie tussen SBL-competenties en Dublin descriptoren gegeven.

De SBL-competenties zijn uitgewerkt binnen vier door Archimedes onderscheiden

leerlijnen: de conceptuele lijn, de integrale lijn, de werkervarings- en reflectielijn (WER-

lijn) en de SLB-lijn. De Dublin descriptoren zijn gebruikt om voor elke cursus toetscriteria

c.q. beoordelingscriteria te formuleren. Elke opleiding werkt met toetsmatrices, waardoor

het bachelorniveau van de vakinhouden en de beroepsvoorbereiding worden

gewaarborgd. Voor de competenties zijn bijbehorende gedragsindicatoren geformuleerd,

die op drie niveaus worden geëxpliciteerd 1) aan het einde van de propedeuse:

hoofdfasebekwaam, 2) aan het einde van de hoofdfase: afstudeerbekwaam, 3) aan het

einde van de afstudeerfase: startbekwaam. Per competentie bepalen de

gedragsindicatoren welk concreet gedrag de student moet kunnen laten zien aan het

eind van elke studiefase. De beoordeling van de realisatie ervan vindt aldus plaats in de

vorm van drie assessments (zie voor een uitwerking facet 2.8). Op het moment van de

visitatie (september 2009) waren deze gedragsindicatoren voor twee niveaus uitgewerkt:

afstudeerbekwaam en startbekwaam.

• Een voorbeeld uit de genoemde matrix, waarin de Dublin descriptoren zijn gerelateerd

aan alle zeven SBL-competenties is de Dublin descriptor “Kennis en Inzicht”. Deze komt

terug in de SBL-competentie 1 “Interpersoonlijk in communicatie” door aandacht te

besteden aan communicatie, interculturele communicatie en groepsdynamica. Deze

Dublin descriptor komt in de SBL-competentie 2 “Pedagogisch” onder andere terug in:

aandacht voor opvoeding, leren, ontwikkeling en mogelijkheden en belemmeringen

daarbinnen. In de SBL-competentie 3 “Vakinhoudelijk en didactisch” komt deze

descriptor terug in het fundament en de leerinhoud van de vakken en in de didactiek en

in SBL-competentie 4 “Organisatorisch” in klassenmanagement en organisatorische

aspecten van leeromgevingen. Deze Dublin descriptor is in de SBL-competentie 5

“Samenwerken met collega’s” geoperationaliseerd in onder andere samenwerking en


onderwijsinnovatie. In de SBL-competentie 6 “Samenwerken in de omgeving” wordt de

descriptor gerealiseerd door de infrastructuur waarin scholen onderdeel zijn van een

sociale, culturele, maatschappelijke, educatieve en economische omgeving. Tot slot de

SBL-competentie 7 ”Reflectie” wordt geoperationaliseerd in (gedrags)psychologische

loopbaanontwikkeling en vormen van professionele ontwikkeling.

• Het panel beoordeelt de beide varianten van alle veertien opleidingen met het oordeel

goed, omdat zij aan alle criteria van dit facet voldoen.

Facet 1.3 Oriëntatie bachelor

Nederlands Voldoende Aardrijkskunde Voldoende Wiskunde Voldoende

Frans Voldoende Geschiedenis Voldoende Natuurkunde Voldoende

Duits Voldoende G en W Voldoende Scheikunde Voldoende

Engels Voldoende Omgangskunde Voldoende Biologie Voldoende

Spaans Voldoende Techniek Voldoende

Criteria

- De eindkwalificaties zijn mede ontleend aan de door (of in samenspraak met) het

relevante beroepenveld opgestelde beroepsprofielen en/of beroepscompetenties.

- De eindkwalificaties weerspiegelen het niveau van beginnend beroepsbeoefenaar in een

specifiek beroep of samenhangend spectrum van beroepen waarvoor een hbo-opleiding

vereist is of dienstig is.


• De door Archimedes gehanteerde eindcompetenties zijn, zoals al beschreven bij facet

1.1 afgeleid van de SBL-bekwaamheidseisen en zijn vastgelegd in de wet BIO.

• De opleidingen van Archimedes voeren regelmatig overleg met het beroepenveld over

de afstemming van de kwaliteit van de afgestudeerden. De stuurgroepen die zich

hiermee bezighouden zijn de stuurgroep (Opleidings)school, de stuurgroep SoS, de

stuurgroep IDEE en de stuurgroep Dieptepilots. Deze stuurgroepen functioneren

volgens Archimedes als werkveldadviescommissies. Het panel heeft tijdens de

bezoekdagen geconstateerd dat de stuurgroepen zich voornamelijk bezighouden met de

begeleiding van de implementatie van de vernieuwingstrajecten. Volgens het panel

functioneren deze commissies niet als werkveldadviescommissies, omdat zij niet

structureel worden betrokken bij de evaluatie en bijstelling van de

opleidingsprogramma’s. Het panel vraagt zich af op welke wijze de opleidingen wel

structureel, bijvoorbeeld via een werkveldcommissie communiceren met het werkveld.

• Studenten van Archimedes worden opgeleid tot het docentschap in het voortgezet

onderwijs (VO), het beroepsonderwijs en de volwasseneneducatie (BVE).

• Afgestudeerden vinden zichzelf in voldoende mate startbekwaam, zo blijkt onder andere

uit de HBO-Monitor 2008.

• Het panel is van mening dat de beide varianten van alle veertien opleidingen op één

kanttekening na aan alle criteria van dit facet voldoen. De kanttekening heeft betrekking

op het feit dat geen van de opleidingen een werkveldadviescommissie heeft. Deze


kanttekening van het panel zorgt ervoor dat de beide varianten van alle veertien

opleidingen met een voldoende in plaats van een goed worden beoordeeld.


Facet 2.1 Eisen HBO






Oordelen per opleiding

Criteria

- Kennisontwikkeling door studenten vindt plaats via vakliteratuur, aan de beroepspraktijk

ontleend studiemateriaal en via interactie met de beroepspraktijk en/of (toegepast)

onderzoek.

- Het programma heeft aantoonbare verbanden met actuele ontwikkelingen in het

vakgebied/de discipline.

- Het programma waarborgt de ontwikkeling van beroepsvaardigheden en heeft

aantoonbare verbanden met de actuele beroepspraktijk.


• De kennis waarover een startbekwame leraar moet beschikken is per vak vastgelegd in

de landelijke Kennisbasis (zie ook facet 1.1). Het betreft kennis van de leerling, kennis

van het leren en onderwijzen en vakinhoudelijke en vakdidactische kennis. Inmiddels

zijn alle opleidingen van Archimedes aan de slag gegaan met de Kennisbasis. Kennis

vormt aldus een integraal onderdeel van de te verwerven SBL-competenties, die onder

andere verworven worden in de beroepsomgeving. Vanaf 2008-2009 is de

kenniscomponent van alle opleidingen van Archimedes uitgebreid met 12 EC. Het panel

vindt dit een goede ontwikkeling.

• Studenten verwerven kennis met name binnen de conceptuele lijn, onder andere door

het bestuderen van literatuur. Naar aanleiding van de resultaten van de interne audit

(2007) en de evaluatie van het model “Competentiegericht leren en opleiden, (CLO)”

(2006) wordt thans meer aandacht besteed aan vakliteratuur in de opleidingen. Met

ingang van het studiejaar 2007-2008 worden hogere en meer expliciete eisen gesteld

aan het gebruik van literatuur en andere bronnen bij de integrale projecten. Tevens is

het beoordelingscriterium ‘theoretische verantwoording’ in de assessments ingevoerd,

waardoor de student zijn handelen en zijn keuzes moet verantwoorden op basis van

bestudeerde literatuur. Dit doet hij onder andere in zijn portfolio.


• Studenten komen gedurende het hele opleidingstraject in aanraking met de

beroepspraktijk en met actuele ontwikkelingen hierbinnen. Dit gebeurt het meest

expliciet in de Werkervarings- en Reflectielijn (de WER-lijn) en de integrale leerlijn (zie

voor een beschrijving van de leerlijnen facet 2.2), die door alle jaren heenlopen.

Voltijdstudenten zijn binnen de WER-lijn gedurende alle vier de jaren werkzaam op

(opleidings)scholen. Zij werken op verschillende schooltypen: het VMBO, MBO en de

volwasseneneducatie, de HAVO en het VWO. Uitgangspunt is dat zij niet langer dan

twee jaar op dezelfde school werkzaam zijn. Deeltijdstudenten kunnen in aanmerking

komen voor vrijstelling van de stage. Zij zijn immers meestal al werkzaam op een

school. Tweederde van de deeltijdstudenten werkt op een eigen school en een derde

werkt op een (opleidings)school. In de Gids voor werkplekleren en Schoolprojecten voor

de tweedegraads opleiding. Deeltijd 2008-2009 wordt vermeld dat het verschil van de

deeltijdstudenten met de voltijdstudenten wat betreft de stages met name de omvang

van de activiteiten op de leerwerkplek betreft. Studenten kunnen in minder tijd het WER-

programma doorlopen.

• Studenten komen ook in aanraking met de beroepspraktijk door groepsgewijs of

individueel aan beroepsrelevante producten te werken.

• In het derde en vierde jaar van de opleiding voeren studenten een schoolproject uit in

opdracht van hun (opleidings)school. Hierin oefenen zij beroepsvaardigheden.

• Het panel heeft tijdens de bezoekdagen de literatuur, zowel de vakliteratuur als de

vakdidactische literatuur bestudeerd en is hierover te spreken. Voor alle vakken geldt

dat de literatuur van voldoende niveau is. De meeste vakliteratuur is up-to-date en

relevant voor het opleiden van 2de graads docenten, zo oordeelt het panel.

• Aandacht voor toegepast onderzoek is er, zo wordt in het zelfevaluatierapport vermeld,

in de conceptuele en integrale leerlijn. Docentonderzoekers, die verbonden zijn aan

academieteams en kenniskringen van lectoraten spelen hierbij volgens het

zelfevaluatierapport een belangrijke rol. In 2007-2008 is een werkgroep in het leven

geroepen die Archimedesbreed een kader moet ontwikkelen voor de vormgeving van de

onderzoekslijn, met als doel om meer structureel aandacht te besteden aan onderzoek

en onderzoeksvaardigheden. Tijdens de bezoekdag heeft het panel geconstateerd dat

er in alle veertien opleidingen nog te weinig aandacht wordt besteed aan onderzoek en

onderzoeksvaardigheden. Het panel heeft dit onder andere vastgesteld op basis van het

gesprek met enkele lectoren en leden van kenniskringen. Uit deze gesprekken bleek dat

de lectoren nog onvoldoende structurele contacten hebben met de opleidingen en dat

dientengevolge de invloed van de lectoren en de kenniskringen op het curriculum nog te

gering is. Het panel hecht daar aan, gelet op het feit dat Archimedes meedoet aan de

dieptepilot “de Academische opleidingsschool”, die in 2006 is gestart en onlangs is

gecontinueerd. Doel van de pilot is om het opleiden van leraren en schoolontwikkeling

dichter bij elkaar te brengen door expliciet aandacht te besteden aan onderzoek binnen

de school. Daarnaast neemt Archimedes deel aan het project “Professional in beeld”,

waarin voor vmbo-scholen wordt onderzocht waaruit het vakmanschap van een docent

in het VMBO bestaat.

• Uit het Studenttevredenheidsonderzoek 2008 en 2009 (STO 2008 en 2009) blijkt dat

studenten tevreden zijn over de aandacht die in de programma’s wordt besteed aan de

beroepspraktijk. De aansluiting bij actuele ontwikkelingen wordt gewaardeerd met de


score 3,5 (in 2008 en 2009) op een vijfpuntsschaal en studenten waarderen de

praktijkgerichtheid van de opleiding met de score 3,6 (zowel in 2008 als in 2009). Dit

beeld komt ook naar voren uit de gesprekken, die het panel met de studenten heeft

gevoerd.

• Het panel concludeert dat de opleidingen er in voldoende mate voor zorgen dat

studenten in aanraking komen met de beroepspraktijk. Zij verwerven hun kennis en

vaardigheden door een voortdurende interactie tussen hetgeen zij in hun opleiding en

hun (opleidings)school leren. Echter, het panel heeft ook geconstateerd dat er

instituutsbreed in de curricula nog te weinig aandacht wordt besteed aan

(actie)onderzoek en studenten te weinig geschoold worden in onderzoeksvaardigheden.

Dit maakt dat het panel de beide varianten van alle veertien opleidingen beoordeelt met

een voldoende in plaats van een goed.

Facet 2.2 Relatie doelstellingen en inhoud programma




Engels Goed Omgangskunde Voldoende Biologie Goed


Criteria:

- Het programma is een adequate concretisering van de eindkwalificaties, qua niveau,

oriëntatie en domeinspecifieke eisen.

- De eindkwalificaties van de doelstellingen zijn adequaat vertaald in leerdoelen van

(onderdelen van) het programma.

- De inhoud van het programma biedt studenten de mogelijkheden om de geformuleerde

eindkwalificaties te bereiken.


• Instituut Archimedes heeft in 2002 gekozen voor competentiegericht onderwijs en

opleiden. Dit concept wordt in alle veertien opleidingen gehanteerd. Het

competentiegericht opleiden krijgt vorm door middel van vier leerlijnen: de SLB-lijn, de

WER-lijn, de integrale leerlijn en de conceptuele- en vaardighedenlijn.

• De opleiding bestaat uit twee fasen: de propedeutische fase (jaar 1) en de hoofdfase

(jaar 2, 3 en 4). In de hoofdfase wordt een onderscheid gemaakt in enerzijds het tweede

en het derde jaar en anderzijds het vierde jaar (de afstudeerfase).

• Archimedes heeft gekozen voor het leerlijnenmodel om het leren in de praktijk een

duidelijke plaats te kunnen geven in het onderwijsmodel en om een structurele

koppeling met het leren in de opleidingen te waarborgen.

• De SLB heeft drie doelen: reflectie, zelfsturing en het signaleren van studieoverstijgende

problematiek bij studenten en hen zo nodig verwijzen. Binnen de SLB-leerlijn worden

groepsbijeenkomsten en individuele gesprekken gevoerd (zie voor een uitwerking van

de SLB-lijn facet 4.2). In de WER-lijn staat het leren in de praktijk centraal. De

voltijdstudenten komen vanaf het eerste jaar op de (opleidings)scholen, waar zij


assisterende taken en leeractiviteiten uitvoeren. Deeltijdstudenten werken vaak al op

een school. De WER-lijn is voor deze studenten meer toegesneden op hun profiel.

Voltijdstudenten worden in het eerste jaar en deeltijdstudenten in alle leerjaren begeleid

door een WER-docent. In de integrale leerlijn werken studenten aan een beroepstaak of

-product, waarbij kennis, vaardigheden en houding geïntegreerd aan bod komen. In de

conceptuele leerlijn staat het verwerven van kennis van het vak en de vakdidactiek

centraal en worden ook inzichten en vaardigheden verworven. Voor het aanleren van

“kennis met een grote K” worden inhoudelijke experts ingezet.

• Binnen de opleidingsvormen SoS en IDEE wordt ook gewerkt volgens een model dat is

gebaseerd op het leerlijnenmodel, alhoewel dit hier enigszins vanaf wijkt. Zo

onderscheidt het IDEE-model in de uitwerking van de leerlijnen drie gebieden, namelijk

School & vak, School & beroep en School & werk. En bij SoS wordt in de WER-lijn

gefocust op het leren van ervaringen in de beroepspraktijk en in de leerlijnen

WER/Integraal op het verbinden van de conceptuele kennis met beroepsproducten en

het leren van ervaringen. Het panel is van mening dat ook de programma’s van deze

varianten voldoende mogelijkheden bieden om de SBL- eindcompetenties te realiseren.

• Elke opleiding beschikt over een matrix, waarin de leerdoelen van de modulen zijn

gerelateerd aan de eindkwalificaties. In de studiegidsen van de opleidingen zijn bij alle

programmaonderdelen leerdoelen geformuleerd, die corresponderen met de SBL-

bekwaamheidseisen.

• De vier leerlijnen lopen door de vier jaren heen. In het zelfevaluatierapport wordt een

overzicht gegeven van het aantal EC per leerjaar per leerlijn. Voor de SLB zijn in het

totaal 16 EC gereserveerd, voor de WER-lijn 60 EC. Voor de integrale leerlijn zijn 50 EC

gereserveerd en voor de Conceptuele en vaardighedenlijn 84 EC. 30 EC zijn

gereserveerd voor de profilering (zie voor een uitwerking per opleiding deel C van dit

rapport).

• Het panel heeft voor alle opleidingen vastgesteld dat de programma’s en de

gehanteerde werkvormen in ruime mate mogelijkheden bieden om de SBL-

eindcompetenties te kunnen realiseren. Er wordt volgens het panel in ruim voldoende

mate aandacht besteed aan reflectieve vaardigheden, alhoewel de kwaliteit ervan in

enkele opleidingen - met name in het talencluster - niet voldoende uit de verf komt, zo

laat de kwaliteit van de portfolio’s zien.

• Het panel concludeert dat in dertien van de veertien opleidingen alle zeven SBL-

eindkwalificaties volledig worden afgedekt door de opleidingsprogramma’s. Het panel

komt op basis hiervan voor de beide varianten van de dertien opleidingen tot het oordeel

goed op dit facet. Ten aanzien van de opleiding Omgangskunde is het panel van mening

dat explicieter aangegeven zou kunnen worden aan welke competenties en welke

gedragsindicatoren studenten in de verschillende programmaonderdelen werken. Het

panel beoordeelt deze opleiding op basis van deze kanttekening tot het oordeel

voldoende in plaats van goed.


Facet 2.3 Samenhang in opleidingsprogramma



Duits voldoende G en W Voldoende Scheikunde Voldoende



Criterium

- Studenten volgen een inhoudelijk samenhangend opleidingsprogramma.


• In alle veertien opleidingen van Archimedes wordt verticale samenhang gerealiseerd

door de zeven SBL-competenties, die in alle vier de leerlijnen terugkomen.

• Horizontale samenhang wordt onder andere gerealiseerd doordat de student naar

aanleiding van zijn ervaringen in de praktijk zijn eigen leervragen formuleert, die weer

zijn gebaseerd op datgene wat hij heeft geleerd binnen de conceptuele leerlijn en die hij

kan toepassen in de WER-lijn. Alle drie de clusters hebben om de samenhang van de

leerlijnen SLB, WER en integraal te bewaken een clustercoördinator. De

clustercoördinatoren van de drie clusters werken samen in het centrale Bureau

Ondersteuning Leerlijnen (BOL). De opleidingsteams in de clusters zorgen voor de

onderlinge afstemming en communicatie naar die docenten, die in hun eigen cluster de

betreffende leerlijn uitvoeren. Zij zijn verantwoordelijk voor de ontwikkeling en de

borging van de samenhang binnen de conceptuele leerlijn.

• Ook de SLB-leerlijn zorgt voor samenhang in het curriculum. Immers, binnen deze

leerlijn brengt de student zijn leerervaringen uit de andere leerlijnen bij elkaar en

relateert deze aan de bekwaamheidseisen. Deze beschrijft de student in zijn persoonlijk

ontwikkelingsplan en portfolio en komen vervolgens aan de orde in de drie

assessments.

• Om de samenhang binnen de individuele leertrajecten zoveel mogelijk te waarborgen

geldt voor een aantal cursussen een ingangseis.

• Naar aanleiding van de CLO-evaluatie (2006) en de interne audit (2007) heeft

Archimedes geconstateerd dat de leerlijnen WER en SLB qua inhoud en begeleiding

overlap vertoonden. Er is sinds het studiejaar 2008-2009 een aantal verbeteringen

doorgevoerd om de overlap eruit te halen en zo de samenhang tussen deze leerlijnen te

verbeteren. Op het niveau van de opleidingen worden bijeenkomsten voor eerstejaars

studenten georganiseerd over onderwijskundige en vakdidactische thema’s. De

organisatie hiervan is in handen van het kernteam van docenten van een cluster. Dit

kernteam is ook verantwoordelijk voor de begeleiding van studenten binnen zowel WER-

lijn als de SLB-lijn. Ook zijn de studiehandleidingen van de SLB-lijn en de WER-lijn

thans beter op elkaar afgestemd.

• De studenten met wie het panel heeft gesproken, vertelden dat er nog steeds sprake is

van overlap tussen de WER- en de SLB-lijn. Het panel heeft vastgesteld dat dit de

aandacht van het management heeft.


• Uit de resultaten van het STO 2008 en 2009 en de evaluatie van de WER-lijn blijkt dat

studenten tevreden zijn over de samenhang van het programma. Zowel in 2008 als in

2009 was de score in het STO 3,4 op een vijfpuntsschaal. In het studiejaar 2008-2009

heeft een werkgroep een advies uitgebracht over hoe de samenhang in het curriculum

het best tot zijn recht komt (Veranderingen bacheloropleiding 2009-2010).

• Het panel is van oordeel dat de samenhang van alle veertien opleidingen voldoende is

en dat Archimedes goed op weg is om de samenhang nog beter te borgen. Het

leerlijnenmodel draagt volgens het panel in belangrijke mate bij aan de samenhang. De

nog steeds aanwezige overlap tussen de WER en de SLB-lijn, die afbreuk doet aan de

samenhang tussen deze beide lijnen, heeft de aandacht van het management, zo heeft

het panel vastgesteld. Vanwege deze kanttekening beoordeelt het panel de beide

varianten van de veertien opleidingen niet met een goed, maar met een voldoende (zie

voor een uitwerking per opleiding deel C van dit rapport).

Facet 2.4 Studielast






Criterium:

- Het programma is studeerbaar doordat factoren, die betrekking hebben op dat

programma en die de studievoortgang belemmeren zoveel mogelijk worden

weggenomen.


• Het jaarrooster van alle veertien opleidingen van Archimedes is opgedeeld in 4 perioden

van 10 of 11 weken. Elke periode kent een standaardopbouw bestaande uit 7 lesweken,

een hertoetsweek, een toetsweek en enkele studieweken. Het rooster is vastgelegd in

een onderwijsjaarrooster. Een overzicht van het aantal EC per jaar en de verdeling van

de studielast over de leerlijnen is opgenomen in de studiegidsen. Het aantal contacturen

voor het eerste en tweede jaar van de voltijdopleiding is 12. In het derde jaar zijn 9

contacturen geprogrammeerd. Voor de deeltijdvariant zijn in het eerste en het tweede

jaar 8 contacturen geprogrammeerd. In het derde jaar zijn dat er 6. Het vierde jaar is

zowel in de voltijd- als de deeltijdvariant gereserveerd voor de lio-stage en het

afstuderen. Hiervoor zijn volgens Archimedes geen contacturen te normeren.

• De opleidingen kennen verschillende trajecten: het voltijd- en deeltijdtraject en

(individuele) maatwerktrajecten, bijvoorbeeld in het kader van de Wet op de zij-instroom,

de Kopopleiding of voor mbo-doorstromers.

Door de grote hoeveelheid maatwerktrajecten zijn de opleidingen met een grote mate

van flexibiliteit te volgen. Om studenten de mogelijkheid te bieden om aan hun eigen

leervragen te werken, hoeft een aantal cursussen niet in een vaste volgorde gevolgd te

worden. Ook de flexibele roostering voor de deeltijdopleiding zorgt ervoor dat de


deeltijdstudenten hun eigen keuzes kunnen maken. Zij kunnen in één periode

conceptuele cursussen volgen uit jaar 1 en jaar 2.

• Door de vele maatwerktrajecten is het lastig om vast te stellen of het aantal uren dat

studenten aan de studie besteden overeenkomt met het geprogrammeerde aantal

contacturen. In het gesprek dat het panel met de studenten heeft gevoerd is geen

eenduidig beeld naar voren gekomen wat betreft de door de studenten ervaren

studielast. Het panel heeft in dit gesprek wel de indruk gekregen dat studenten de

studielast als enigszins aan de lichte kant beoordelen.

• Het panel vraagt zich, mede door de vele maatwerktrajecten, of het management

voldoende waarborgen heeft ingebouwd om vast te stellen of de gerealiseerde studielast

overeenkomt met de genormeerde studielast. Het panel vindt het jaarlijkse STO hiervoor

onvoldoende waarborg bieden. Het panel hecht hier veel belang aan, met het oog op de

vele (maatwerk)trajecten, die Archimedes aanbiedt.

• De studenten hebben het panel laten weten dat er geen duidelijke struikelvakken zijn.

Archimedes werkt met een Bindend Studieadvies aan het einde van de propedeuse.

Om in aanmerking te komen voor een positief advies dient de student aan het einde van

het eerste jaar 40 van de 60 EC hebben behaald. Verplicht zijn minimaal 4 EC uit de

SLB-lijn, 8 EC uit de integrale leerlijn en 16 uit de conceptuele leerlijn. Om deel te

mogen nemen aan het assessment aan het einde van het eerste jaar moet een student

2 EC hebben behaald in de SLB-lijn, 6 in de WER-lijn, 16 in de integrale lijn en 28 in de

conceptuele lijn.

• Uit het STO 2008 en 2009 blijkt dat de studenten tevreden zijn over de spreiding van de

studielast over het jaar (2008: score 3,2 en 2009: score 3,0). Studenten beoordelen de

vraag of de opleiding te doen is in de tijd die ervoor staat met de scores 3,5 (2008) en

3,2 (2009).

• Uit evaluaties van de integrale leerlijn (2006-2007) is gebleken dat de gerealiseerde

studielast voor de studenten lager was dan gepland. Daarom zijn met ingang van het

studiejaar 2007-2008 bij de integrale projecten meer en zwaardere eisen gesteld aan de

literatuur en andere bronnen. De eisen zijn beschreven in de cursushandleidingen bij de

integrale projecten.

• Uit cursusevaluaties van de WER en SLB (2006-2007) blijkt dat studenten minder tijd

nodig hadden dan de voor de cursussen in deze lijnen genormeerde studielast. Daarom

is het aantal EC van zowel de WER-lijn als de SLB-lijn per periode verminderd, terwijl de

inhoud gelijk is gebleven. De vrijgekomen uren zijn gebruikt voor een uitbreiding van het

aantal EC in de conceptuele leerlijn.

• Het panel is overwegend positief over de wijze waarop de veertien opleidingen zorgen

voor een goede studeerbaarheid van de programma’s. Er zijn geen aanwijsbare

belemmeringen, die van invloed zijn op de studievoortgang van studenten. De enige

zorg die het panel heeft, heeft betrekking op de gerealiseerde studielast. Temeer daar

het panel van studenten heeft gehoord dat zij hun opleiding als enigszins licht ervaren.

Het panel vindt dat hier onvoldoende aandacht voor is en vindt dat er meer systematisch

gemeten moet worden of de gerealiseerde studielast overeenkomt met de genormeerde

studielast. Het panel vindt het positief dat Archimedes onlangs het aantal EC van de

WER-lijn en de SLB-lijn heeft gereduceerd, terwijl de inhoud hetzelfde is gebleven.

Hierdoor is de studielast van deze lijnen verzwaard. Door een weging van deze


argumenten, komt het panel voor de beide varianten van de veertien opleidingen tot het

oordeel voldoende op dit facet.

Facet 2.5 Instroom






Criterium

- Het programma sluit qua vorm en inhoud aan bij de kwalificaties van de instromende

studenten: vwo, havo, middenkaderopleiding of specialistenopleiding (WEB) of daarmee

vergelijkbare kwalificaties, blijkend uit toelatingsonderzoek.


• Van alle studenten die worden toegelaten tot Archimedes volgt circa 30% een

voltijdopleiding en 70% een deeltijdopleiding.

• De toelatingseisen van de opleidingen staan beschreven in de Onderwijs- en

Examenregeling (OER) en de studiegidsen en zijn nader uitgewerkt in de brochure

Opleidingsoverzicht en toelatingsvoorwaarden Faculteit Educatie 2009-2010. Deze

brochure is opgenomen in de OER. In de Inschrijvingsregeling HU 2008-2009 zijn

nadere specificaties over de toelatingseisen opgenomen. Studenten kunnen worden

toegelaten op basis van een havo of vwo diploma, een op de WEB gebaseerd diploma

van een middenkaderopleiding, van een specialistenopleiding, of van een bij ministeriële

regeling aangewezen vakopleiding.

• Ook een propedeutisch examen van een hogeschool of universiteit geeft toegang tot de

opleidingen, evenals een afgerond hbo-diploma, wo-diploma op bachelor-, master- of

doctoraal niveau. Archimedes hanteert voor elke opleidingsvariant en -vorm de

wettelijke instroomeisen. Allochtone studenten zijn toelaatbaar met een NT2 diploma op

niveau II en een geldig buitenlands dipoma van voldoende niveau. Afhankelijk van hun

vooropleiding moeten deze studenten een vaktoets afleggen om toegelaten te kunnen

worden.

• Studenten die instromen in de Kopopleiding dienen te beschikken over een afgeronde

bacheloropleiding of gelijkwaardige studie. Een overzicht van deze opleidingen wordt

gegeven in de Studiegids Kopopleiding 2008/2009.

• Indien een student niet voldoet aan één van de hierboven beschreven eisen en 21 jaar

of ouder is, kan de faculteitsdirectie toestemming geven tot toelating, in het geval een

student in een nader onderzoek blijk geeft van geschiktheid voor het betreffende

onderwijs en de Nederlandse taal in voldoende mate beheerst. Om meer bekendheid te

geven aan de 21+ regeling heeft Archimedes een nieuwe voorlichtingsfolder gemaakt.

• Om toegelaten te worden tot de opleidingsvorm SoS solliciteert de student bij de school,

waar hij zijn traject gaat volgen. Daarnaast heeft hij een intakegesprek met de

instituutscoach, tijdens welke hij wordt bevraagd over zijn vermogen tot zelfsturing.


Verder doorloopt de toelating zoals hierboven is beschreven. De opleidingsvorm IDEE

kent geen aparte eisen voor de instroom, aangezien studenten pas vanaf het tweede

jaar kunnen instromen. Wel wordt er aan het begin van het traject een goede check op

de studievoortgang van de student uitgevoerd (Werkplekleren op een IDEE-school:

procedure van aanstelling).

• Voor elke opleidingsvariant (Samen Opleiden, SoS en IDEE) is specifiek

voorlichtingsmateriaal en een studiegids beschikbaar.

• Archimedes biedt naast deze varianten met de daarbij behorende toelatingseisen de

mogelijkheid om een individueel maatwerktraject te volgen. Om vrijstellingen vast te

kunnen stellen, wordt gewerkt met een vrijstellingenmatrix, die voor alle

opleidingsvarianten en -vormen wordt gebruikt. Op basis van deze matrix wordt bepaald

hoeveel punten een student nog moet behalen. Vervolgens wordt op basis van een

intakegesprek of een assessment vastgesteld welk programma de student moet volgen.

Indicatoren voor de te volgen cursussen zijn de eerder behaalde diploma’s en de

werkervaring van de student. De examencommissie verstrekt de vrijstellingen en stelt

het examenprogramma van de student vast.

• De groep studenten, voornamelijk deeltijd, die niet aan de wettelijke toelatingseisen

voldoet en voor wie met behulp van de matrix niet kan worden bepaald voor welke

vrijstellingen zij in aanmerking komen, doorlopen een individuele toelatingsprocedure,

waarvan een intakegesprek onderdeel uitmaakt. Ook aan deze studenten verleent de

examencommissie de vrijstellingen.

• Archimedes streeft ernaar om de instroom van allochtone studenten te bevorderen

(Diversiteit en Taalbeleid. Een aanzet tot beleid in Instituut Archimedes, 2008). Ook wil

zij de instroom van mbo’ers verbeteren. Hiervoor is een beleidsgroep opgericht, die

hierover adviezen moet geven. Eén van de adviezen is een verzwaarde intake.

• In het kader van het Regionaal Samenwerkingsverband Lerarenopleidingen in de regio

Utrecht wordt in samenwerking met de Universiteit Utrecht een onderzoek uitgevoerd

naar de doorstroming van het MBO naar het HBO. Maatregelen die in dit kader worden

genomen zijn een betere voorlichting aan mbo’ers en een verbetering van de kwaliteit

van de 21+ toets.

• Archimedes sluit met haar competentiegerichte onderwijs, de vier leerlijnen met zowel

aandacht voor de theorie als de praktijk en de grote variëteit aan trajecten goed aan bij

de gedifferentieerde instroom van studenten, zo heeft het panel vastgesteld. Met name

ook doordat studenten hun eigen leerproces kunnen sturen, is deze aansluiting voor

elke student zo optimaal mogelijk.

• Uit evaluatieresultaten blijkt dat studenten tevreden zijn over de aansluiting op de

vooropleiding, zowel qua vorm en inhoud en de informatie die voorafgaand aan de

opleiding wordt verstrekt. De scores over de aansluiting zijn 3,4 (2008) en 3,3 (2009).

De informatie over de inhoud van de opleiding wordt gewaardeerd met de score 3,2 (in

2008 en 2009). Relatief onbekend zijn de door het instituut aangeboden

bijspijkercursussen, ook wel instapcursussen of inscholingscursussen genoemd. Het

instituut probeert hier thans meer bekendheid aan te geven en de inhoudelijke

aansluiting op de vooropleidingen te optimaliseren.

• Het panel heeft waardering voor de wijze waarop Archimedes tegemoet komt aan de

wensen van individuele studenten door zoveel mogelijk maatwerktrajecten aan te


bieden. De vrijstellingenmatrix is volgens het panel een goed instrument om structureel

en efficiënt na te gaan welk traject een student het beste kan volgen. Echter, het panel

vindt de wijze waarop Archimedes de matrix gebruikt enigszins rigide en instrumenteel.

Het panel vraagt zich bij het gebruik van de matrix af of er wel een zo optimaal mogelijk

traject kan worden gevonden, met name voor instromers vanuit het MBO. Het panel

komt met name op basis van deze constatering voor alle opleidingen tot het oordeel

voldoende in plaats van goed op dit facet.

Facet 2.6 Duur

Nederlands Voldaan Aardrijkskunde Voldaan Wiskunde Voldaan

Frans Voldaan Geschiedenis Voldaan Natuurkunde Voldaan

Duits Voldaan G en W Voldaan Scheikunde Voldaan

Engels Voldaan Omgangskunde Voldaan Biologie Voldaan

Spaans Voldaan Techniek Voldaan

Criterium

- De opleiding voldoet aan formele eisen met betrekking tot de omvang van het curriculum:

hbo-bachelor: 240 studiepunten.


• Alle veertien 2de graards lerarenopleidingen van Archimedes hebben een omvang van

240 EC, waarvan 210 EC zijn gereserveerd voor de major en 30 EC voor de minor, de

zogenoemde profileringsruimte. In elk jaar zijn 60 EC geprogrammeerd.

• Voor de Kopopleiding en de zij-instroom zijn kwantitatieve eisen vastgelegd in het

convenant van de HBO-raad, het document van OCW: Een samenhangend

opleidingsstelsel voor de onderwijsberoepen (oktober 2003) en de Wet op de zij-instroom.

• Het panel heeft vastgesteld dat de beide varianten van alle veertien opleidingen voldoen

aan de norm van 240 EC.

Facet 2.7 Afstemming tussen vormgeving en inhoud






Criteria

- Het didactisch concept is in lijn met de doelstellingen.

- De werkvormen sluiten aan bij het didactisch concept.



• In het hogeschooldocument Koers 2012: Strategisch plan van Hogeschool Utrecht 2007-

2012 (HU, februari 2007) staat beschreven dat het onderwijs competentie- en

vraaggericht dient te zijn, zowel richting het werkveld als richting de student.

• Het didactisch concept en de hierop gebaseerde uitgangspunten van het Instituut

Archimedes sluiten hierbij aan. Zowel het concept als de uitgangspunten zijn

beschreven in de documenten: Ontwerp voor het opleiden van leraren (Instituut

Archimedes, 2002), Oh zit dat zo… ? Een uitwerking van basisdocument ‘Ontwerp voor

het opleiden van leraren. (Instituut Archimedes, 2006) en in het Visiedocument Instituut

Archimedes (2009). De belangrijkste uitgangspunten van het didactisch concept zijn: 1)

opleiden samen met het veld, 2) het ontwikkelen van competenties, 3) het voor de

beroepspraktijk uitvoeren van betekenisvolle taken, eenheden en opdrachten, 4) het

stimuleren en ontwikkelen van zelfverantwoordelijkheid, zelfsturing en lerend vermogen

van studenten en 5) het stimuleren van samenwerking tussen de studenten onderling en

tussen de student en de collega’s op de school. De programma’s zijn vormgegeven

langs vier leerlijnen: de SLB-lijn, de WER-lijn, de integrale lijn en de conceptuele lijn (zie

ook facet 2.2).

Het leren reflecteren wordt als een zeer belangrijk onderdeel van het leerproces van

individuele studenten beschouwd. Alhoewel dit in eerste instantie binnen de WER-lijn

wordt aangeleerd, zijn alle leerlijnen gedurende de hele opleiding hiermee doordesemd.

Studenten met wie het panel heeft gesproken, verschilden van mening over het nut van

de hoeveelheid tijd en aandacht die wordt besteed aan het leren reflecteren (zie ook

deel C van het rapport), alhoewel het panel de indruk heeft gekregen dat de meeste

studenten het leren reflecteren als nuttig ervaren en deze vaardigheid daadwerkelijk in

de (toekomstige) beroepspraktijk gebruiken. Alumni vertelden het panel dat zij

regelmatig reflecteren op hun functioneren. Het kunnen reflecteren blijkt voor hen een

goed hulpmiddel om problemen in de praktijk te analyseren en op te lossen.

• Het didactisch concept, dat een grote mate van vrijheid biedt, geeft volgens het panel

goede mogelijkheden om de zeven SBL-competenties te kunnen realiseren en studenten

op te leiden tot zelfstandige, zelfsturende professionals op hbo-bachelorniveau.

• De keuze voor de in de verschillende leerlijnen gehanteerde werkvormen zijn afhankelijk

van de inhoud (de leerstof), de leerdoelen en de groep studenten. In alle opleidingen

worden de volgende werkvormen gehanteerd: hoorcolleges, werkcolleges, presentaties,

projecten, intervisie, zelfstudie, coaching, groepswerk en het portfolio. Deze passen

volgens het panel goed bij het competentiegericht leren binnen Archimedes.

• In de cursusbeschrijvingen in de studiegidsen wordt bij elke cursus beschreven welke

werkvormen gebruikt worden.

• Uit het STO 2008 en 2009 blijkt dat studenten de afwisseling in werkvormen als ruim

voldoende beoordelen. De scores zijn 3,5 (2008) en 3,4 (2009).

• Het panel is van oordeel dat Archimedes een duidelijk herkenbaar didactisch concept

hanteert en aantoonbaar werkt aan een verdere implementatie ervan. De binnen de vier

leerlijnen gehanteerde werkvormen passen goed en dragen zichtbaar bij aan de

ontwikkeling van kennis en vaardigheden en uiteindelijk aan de realisatie van de zeven

SBL-competenties, zo oordeelt het panel (zie voor een uitwerking per opleiding deel C

van dit rapport).


Facet 2.8 Beoordeling en toetsing






Criterium

- Door de beoordelingen, toetsingen en examens wordt adequaat getoetst of de studenten

de leerdoelen van (onderdelen van) het programma hebben gerealiseerd.


• Archimedes heeft het toetsbeleid beschreven in het document Kader voor toetsing en

beoordeling in de bacheloropleidingen, Instituut Archimedes (juni 2008). In dit document

zijn kwaliteitskenmerken geformuleerd, die betrekking hebben op de inhoud (wat wordt

getoetst), het proces (hoe wordt getoetst), de functie (waartoe wordt beoordeeld) en de

kwaliteitsborging van de toetsing.

• De belangrijkste doelstellingen van het toetsen zijn het vaststellen 1) of de student over

de zeven de SBL-bekwaamheidseisen beschikt, 2) of hij de onderliggende kennis heeft

verworven en 3) of hij het hbo-bachelorniveau heeft bereikt.

• Om de kwaliteit van het toetsproces en de toetsen te waarborgen, hanteert Archimedes

de volgende uitgangspunten:

1) de student krijgt een reële kans in de toets een bewijs van zijn beheersing van de

vakinhoud of vakdidactiek te laten zien;

2) de examinatoren van de opleiding lichten de student goed in over de toetsopzet en

criteria, door deze duidelijk te vermelden in de cursushandleiding en deze uitvoerig

te bespreken in de lessen;

3) de beoordeling wordt op een transparante wijze uitgevoerd;

4) de opleiding werkt met beoordelingsmodellen bij elke schriftelijke toets en bij een

groot aantal opdrachten;

5) de opleiding werkt met toetsen die representatief zijn en

6) elke toets heeft twee eigenaren, die de kwaliteit van de toets beoordelen.

• Resultaten van schriftelijke toetsen, alsook de WER-verslagen, praktijkopdrachten en

essays, worden uiterlijk drie weken na afname bekend gemaakt. Het resultaat van een

mondeling tentamen (waaronder ook een assessment) wordt direct aan de student

bekend gemaakt.

• Op instituutsniveau wordt de kwaliteit van de toetsen gewaarborgd door participatie in

landelijke netwerken als K3 (Kennisbasis, Kennistoets en Kennisbank). Ook worden

momenteel rubrics ontwikkeld, zodat de studenten al bij aanvang van de cursus weten

waarop zij getoetst worden en welke criteria worden gehanteerd.

• Met ingang van het studiejaar 2009-2010 is bij elke opleiding een toetsmatrix

operationeel, die een overzicht geeft van de dekking van de SBL-bekwaamheidseisen

en de Kennisbasis.


• Voor het toetsen van de verworven kennis worden de komende jaren digitale

kennistoetsen ingevoerd. Tevens wordt samen met andere lerarenopleidingen een

digitale toetsenbank ontwikkeld om de Kennisbasis te kunnen toetsen.

• In de vier leerlijnen wordt elk onderdeel met een toets afgesloten. In de WER-lijn wordt

de student beoordeeld op basis van het leerwerkplan, de leerwerkverslagen,

bewijsmateriaal voor het portfolio en een ontwikkelingsgericht advies van de

schoolopleider en/of de werkplekbegeleider, het zogenoemde schoolproject. De

beoordelingscriteria voor de toetsing van de onderdelen in de WER-lijn zijn opgenomen

in de WER-gidsen. Alle onderdelen van deze lijn moeten met een voldoende worden

afgesloten.

• De beoordeling van studenten in de integrale leerlijn gebeurt gedeeltelijk op basis van

groepswerk. Studenten worden ook individueel beoordeeld op basis van hun individuele

aandeel aan het groepsproduct. Het uiteindelijke individuele oordeel in de integrale

leerlijn is gebaseerd op het procesverslag, peerbeoordelingen en het resultaat van de

bevraging van de individuele student over het groepsproduct. De beoordelingscriteria

zijn opgenomen in de studiehandleidingen.

• Een belangrijk onderdeel van de integrale leerlijn in het vierde jaar is het schoolproject,

dat studenten in hun (opleidings)school uitvoeren. De inhoudelijke beoordeling is in

handen van de opdrachtgever in de (opleidings)school. De beoordeling van het proces

is de verantwoordelijkheid van de instituutsbegeleider. Met ingang van heden zal, indien

het schoolproject een sterke vakinhoudelijke component heeft, ook een vakdocent de

inhoud van het project beoordelen. Naar het oordeel van het panel zal dit de

(inhoudelijke) kwaliteit van de schoolprojecten ten goede komen.

• Voor zowel de inhoudelijke, als de procesbegeleiding zijn beoordelingsformulieren

beschikbaar. In het formulier van de procesbeoordeling is aangegeven waar een student

aan moet voldoen om het oordeel voldoende, dan wel goed te krijgen. De

productbeoordeling en de procesbeoordeling tellen elk voor vijftig procent mee in het

eindoordeel.

• Het panel heeft tijdens het visitatiebezoek ten aanzien van de opleiding Engels

geconstateerd dat de begeleider in de (opleidings)school niet altijd gebruik maakt van de

beoordelingsformulieren van de opleidingen. Archimedes heeft een document

opgesteld, waarin staat dat met ingang van heden erop wordt toegezien dat

schoolbegeleiders altijd de voor de schoolprojecten bestemde beoordelingsformulieren

gebruiken. Het panel heeft er vertrouwen in dat dit ook daadwerkelijk gebeurt.

• Binnen de conceptuele leerlijn wordt gebruik gemaakt van verschillende toetsvormen,

zoals schriftelijke toetsen, digitale toetsen, individuele en groepsopdrachten, verslagen

en presentaties. Toetsing van de inhoudelijke kennis vindt plaats door middel van

schriftelijke kennistoetsen. In het eerste jaar zijn deze vooral gericht op kennis en het

kunnen toepassen ervan. Vanaf het tweede jaar worden studenten ook getoetst op hun

oordeelsvorming. Een voorbeeld hiervan is een onderzoek(je) in het derde jaar, waarbij

de oordeelsvorming door de student een belangrijk toetscriterium is. Toetsing van de

vakdidactiek gebeurt door middel van vakdidactische opdrachten en toetsvormen, zoals

het houden van een presentatie en/of het maken van eigen materiaal. De

beoordelingscriteria voor de verschillende toetsen zijn opgenomen in de

studiehandleiding of in de cursusbeschrijving in de studiegids.


• In de SLB-lijn wordt de student beoordeeld op basis van zijn persoonlijk

ontwikkelingsplan (POP), zijn portfolio, zijn inbreng op bijeenkomsten, individuele en

groepsopdrachten en het geven, ontvangen en verwerken van peerfeedback. Het panel

heeft na de bestudering van portfolio’s van alle opleidingen vastgesteld dat de

beoordelingscriteria eenduidiger gehanteerd moeten worden. Ook plaatst het panel een

kanttekening bij het feit dat de begeleiding bij het portfolio alleen in handen is van de

SLB’er en dat hierbij geen vakdocent betrokken is.

• Naast de hiervoor genoemde toetsvormen, wordt de student beoordeeld door middel

van de volgende assessments: het assessment hoofdfasebekwaam (aan het einde van

het eerste jaar), het assessment afstudeerbekwaam (aan het einde van het derde jaar)

en het assessment startbekwaam (aan het eind van het vierde jaar). Studenten dienen

op deze drie niveaus te laten zien, dat zij in staat zijn om hun vakinhoudelijke en

vakdidactische kennis en vaardigheden op een adequate wijze toe te passen in de

beroepspraktijk. Bij elk assessment is in principe een veldassessor en een vakassessor

aanwezig. Archimedes werkt met ruim 120 gecertificeerde veldassessoren en 75

opleidingsassessoren.

• Het assessment startbekwaam is gebaseerd op het portfolio en tijdens het assessment

houdt de student een presentatie en wordt bij hem een criteriumgericht interview

afgenomen (op basis van de presentatie en een portfolio). De beoordelingscriteria voor

dit assessment zijn opgenomen in de studiehandleidingen voor het assessment en

uitgewerkt in de beoordelingsformulieren, die de assessoren hanteren. Ten behoeve van

de ontwikkelingsgerichtheid van de beoordeling zijn bij het assessment

hoofdfasebekwaam en afstudeerbekwaam peerassesoren betrokken. Ook het werkveld

is betrokken bij de assessments als beoordelaar in de vorm van een veldassessor bij het

assessment afstudeerbekwaam en startbekwaam. Uit het gesprek met de

veldassessoren bleek dat er niet in alle gevallen een vakassessor betrokken is bij het

assessment. Het panel is van mening dat dit wel het geval zou moeten zijn. Het panel

heeft vastgesteld dat dit inmiddels de aandacht van het management heeft en dat het

management erop zal toezien dat dit vanaf heden wel gebeurt.

• In de opleidingsvorm SoS maakt de collega in opleiding (cio) een persoonlijk

opleidingsplan (Vooruitblik), met daarin opgenomen zijn leerdoelen. Dit document is het

studieprogramma van de student. Na een half jaar wordt de “Vooruitblik” in een

voortgangsgesprek geëvalueerd en beoordeeld in de zogenoemde “Terugblik”. Hiervoor

zijn beoordelingscriteria geformuleerd. De instituutscoach beoordeelt samen met de

examinatoren, de leergebiedopleider en de schoolopleider de student en kent de EC

toe. Beoordeeld worden: het leren van ervaringen, beroepsproducten en vakinhouden.

• De Faculteit Educatie heeft een examencommissie, die is verdeeld in meerdere “

kamers”. Kamer Archimedes heeft tot taak om het examenbeleid, zoals dat is

geformuleerd in de wettelijke kaders, de OER en het toetsbeleid van het instituut uit te

voeren. De kamer is verantwoordelijk voor de kwaliteit van de examinering en de

toetsen. Regelingen omtrent de toetsing zijn vastgelegd in de OER van de HU, de OER

van de Faculteit Educatie en de uitwerking van de bepalingen in de OER-HU-FE in de

studiegidsen.


• Het panel concludeert op basis van de bestudeerde kennistoetsen van alle veertien

opleidingen dat deze van een voldoende tot goede kwaliteit zijn. De vragen zijn van een

goed niveau en de feedback op de toetsen is in orde. Echter, de beoordelingscriteria bij

de toetsen zouden in het algemeen transparanter geformuleerd kunnen worden, zo

heeft het panel vastgesteld. Het panel heeft van alle opleidingen ook portfolio’s

bestudeerd en van dertien van de veertien opleidingen schoolprojecten (voor

Aardrijkskunde niet). Het panel heeft voor deze producten verschillende

beoordelingsformulieren aangetroffen. Een verklaring hiervoor is dat in het studiejaar

2008-2009 een aantal opleidingen heeft meegedaan aan een pilot toetsing en

beoordeling van deze producten. Vanaf 2009-2010 worden door alle opleidingen van

Archimedes dezelfde beoordelingsformulieren gebruikt. Ten aanzien van de portfolio’s,

die een belangrijke basis vormen voor het assessment startbekwaam, concludeert het

panel dat de beoordelingscriteria verder geoperationaliseerd zouden moeten worden,

zodat de gegeven oordelen Archimedesbreed beter gestandaardiseerd kunnen worden.

• Het panel heeft ten aanzien van de bestudeerde portfolio’s van Spaans en Engels

geconstateerd dat de SLB’ers, die studenten het groene sein geven om deel te kunnen

nemen aan het assessment startbekwaam niet in alle gevallen strikt genoeg toezien op

de kwaliteit van de portfolio’s. Archimedes heeft er in een reactie op gewezen dat een

portfolio van een mindere kwaliteit altijd kan worden gecompenseerd door een goede

presentatie en/of criteriumgerichte interview tijdens het assessment startbekwaam.

• Uit het STO 2008 en 2009 blijkt dat studenten tevreden zijn over de wijze van toetsing

en beoordeling. De scores zijn 3,2 (2008) en 3,3 (2009). “Vooraf wordt duidelijk

aangegeven waarop ik word beoordeeld” scoort 3,4 (2008) en 3,3 (2009). En “de

aansluiting van de toetsing op het onderwijs” scoort 3,5 (2008) en 3,3 (2009).

• Het panel oordeelt positief over de toetsing en beoordeling binnen Archimedes. Het

instituut en ook de afzonderlijke opleidingen werken voortdurend aan de verbetering van

de toetsing en beoordeling. Voorbeelden hiervan zijn de ontwikkeling van rubrics en de

verbetering van de beoordelingsformulieren voor portfolio’s en schoolprojecten.

Desondanks plaatst het panel enkele kanttekeningen bij de toetsing en beoordeling.

Deze hebben betrekking op de duidelijkheid en uniformiteit van (het gebruik van) de

beoordelingscriteria voor de toetsen en de beoordeling van de schoolprojecten. Het

panel heeft vastgesteld dat Archimedes werkt aan meer eenduidige beoordelingscriteria

voor de toetsen en rubrics ontwikkelt. Ten aanzien van de beoordeling van de

schoolprojecten zijn met ingang van het huidige schooljaar Archimedesbreed nieuwe

procedures in werking getreden, waarbij er meer controle wordt uitgeoefend ten aanzien

van de borging van de kwaliteit van deze projecten.



Facet 3.1 Eisen HBO






Criterium:

- Het onderwijs wordt voor een belangrijk deel verzorgd door personeel dat een verbinding

legt tussen de opleiding en de beroepspraktijk.


• Het beleid van Archimedes is erop gericht docenten aan te nemen die afkomstig zijn uit

de beroepspraktijk van het VO en VMBO.

• Sinds 2006 hanteert het Instituut een aannamebeleid waarbij tien procent van de

formatie flexibel moet zijn. De aanname en inzet van personeel gebeurt op cluster- en

teamniveau. Dit maakt het mogelijk om mensen aan te nemen met specifieke expertise

met betrekking tot de generieke Kennisbasis en praktijkgericht onderzoek. De afgelopen

jaren heeft het accent gelegen op de aanname van mensen met expertise in het VMBO

of het MBO-3.

• Archimedes heeft een analyse gemaakt van de cv’s van de in totaal 173 docenten, die

verbonden zijn aan zowel de bachelor- als de masteropleidingen van Archimedes.

Hiervan zijn 113 docenten - waarvan 93 een vast dienstverband hebben - verbonden

aan de bacheloropleidingen. Het panel heeft de cv’s van de docenten bestudeerd en

vastgesteld dat de docenten op grond van hun expertise over en hun ervaring in het

onderwijs in voldoende mate een relatie met de beroepspraktijk leggen. Zij onderhouden

ook een relatie met de beroepspraktijk door het opleidingsmodel, waarin intensief wordt

samengewerkt met de opleidingsscholen. De instituutsbegeleider vormt samen met de

schoolopleider een koppel en is een vaste dag op de (opleidings)school aanwezig.

Daarnaast voeren docenten ook regelmatig contractactiviteiten uit op de scholen.

Tenslotte worden docenten uit de opleidingsscholen regelmatig gedetacheerd naar

Archimedes. Zij maken deel uit van de flexibele schil van tien procent.

• In de dieptepilot “Academische (opleidings)school” werkt een aantal docenten van

Archimedes samen met docenten uit de opleidingsscholen in onderzoeksteams. In het

cursusjaar 2009-2010 is een eerste ronde onderzoek gedaan, die inmiddels is afgerond.

Op drie scholen voor het VMBO zijn onderzoeksteams in het kader van het project PiB

(Professional in Beeld) actief. Op die scholen en binnen Archimedes zijn

leerwerkgemeenschappen gevormd en wordt doorlopend onderzoek gedaan naar de

resultaten van ingezette ontwikkelingen in de eigen onderwijspraktijk. Dit jaar is een

nieuwe ronde onderzoek op de opleidingsscholen gestart. Daarnaast is Archimedes dit

cursusjaar zelf met een aantal onderzoeksteams gestart, zoals ‘Vaktaalontwikkeling in

biologie’, ‘Master leren Innoveren’, ‘Taal in alle vakken’, ‘Multiculturele school’, ‘Critical


Discourse Analysis’ en ‘Geschiedenis’. In voorbereiding is ‘Serious gaming’. Gesprekken

worden gevoerd rondom ‘Didactiek moderne vreemde talen’, ‘Zorgverbreding’ en

‘Rendement’.

• Uit het STO 2008 en 2009 blijkt dat de studenten tevreden zijn over de kennis van de

docenten over de beroepspraktijk. De scores zijn 3,7 (2008) en 3,7 (2009). Ook uit het

gesprek van het panel met de studenten is gebleken dat de studenten tevreden zijn over

de docenten.

• Het panel is van mening dat de docenten van Archimedes op basis van hun expertise en

ervaring goed in staat zijn om in hun onderwijs voortdurend een relatie te leggen met de

beroepspraktijk. Het gehanteerde opleidingsmodel biedt hiervoor goede mogelijkheden,

zo oordeelt het panel. Het panel heeft ook geconstateerd dat de studenten tevreden zijn

over de mate waarin en de wijze waarop de docenten voortdurend een relatie met de

beroepspraktijk leggen. Het panel geeft op basis van deze argumenten op dit facet het

oordeel goed op de beide varianten van alle veertien opleidingen.

Facet 3.2 Kwantiteit personeel






Criterium

- Er wordt voldoende personeel ingezet om de opleiding met de gewenste kwaliteit te

verzorgen.


• De bacheloropleidingen van Archimedes beschikken in totaal over 93 docenten in vaste

dienst. De docent student ratio is in 2008-2009 1:30. De opleiding met de meeste

docenten is Engels (24 docenten) en de opleiding met de minste docenten is

Scheikunde (5 docenten).

• De omvang van het personeel en het aantal docenten wordt vastgesteld op basis van

het aantal studenten en het begrote contractwerk. Zeventig procent van de

onderwijsformatie van het team is bestemd voor het geven van onderwijs, de

begeleiding van studenten, de voorbereiding en correctie. Van de overige dertig procent

is tien procent bestemd voor beheerstaken, tien procent voor innovatie en tien procent

voor professionalisering.

• In de afgelopen jaren is de omvang van het OBP verminderd ten gunste van het OP,

waardoor de omvang van het onderwijzend personeel met vijftien procent is toegenomen.

Hierdoor was het mogelijk om de contacttijd voor de voltijdopleidingen uit te breiden.

Tegelijkertijd heeft de Faculteit Educatie de docent-student ratio verhoogd van 1:29 naar

1:30. Een overzicht van de inzet van personeel (in de categorie Projecten en overig) per

cluster is beschreven in het document Rapportage personeelsbezetting Instituut

Archimedes, maart 2009. Hieruit blijkt dat het cluster Exact beschikt over 37,9 fte.


Voor het cluster Welzijn, zorg en maatschappij is dit 18,45 fte en voor het cluster Talen

50,70 fte.

• Eind 2008 was de inzet van personeel geheel overeenkomstig de begroting en de

hoeveelheid formatie, waar het instituut op basis van de studentaantallen recht op had.

• Het ziekteverzuim was in 2007 4,5% en in 2008 3,4%.

• Archimedes heeft het voornemen om samen te gaan werken met het Instituut Theo

Thijssen. Ook worden mogelijkheden onderzocht om studenten individueel in groepen te

beoordelen en studenten een actievere rol te laten spelen bij het geven van intervisie.

En bij het assessesment hoofdfasebekwaam onderzoeken verschillende vakgroepen

mogelijkheden om ouderejaars studenten in te schakelen, bijvoorbeeld als begeleider bij

de voorbereidingen op dit assessment.

• De studenten met wie het panel heeft gesproken, vertelden dat docenten voldoende

bereikbaar zijn. Hun e-mail vragen worden in het algemeen vlot beantwoord.

• Het panel concludeert dat Archimedes over voldoende personele capaciteit beschikt om

kwalitatief goed onderwijs te bieden. De studenten blijken tevreden over de

beschikbaarheid en de bereikbaarheid van de docenten. Het panel komt op basis

hiervan voor de beide varianten van alle veertien opleidingen tot het oordeel goed op dit

facet.

Facet 3.3 Kwaliteit personeel






Criterium

- Het personeel is gekwalificeerd voor de inhoudelijke, onderwijskundige en

organisatorische realisatie van het programma.


• Archimedes hanteert het uitgangspunt dat docenten ten minste zijn opgeleid op

masterniveau. Indien dit niet het geval is, worden zij gestimuleerd om alsnog een

mastertitel te halen. De masteropleiding “Leren en Innoveren”, die samen met de Fontys

Hogescholen en de Hogeschool Rotterdam is opgezet en onlangs door de NVAO is

geaccrediteerd, start in september 2010 en biedt docenten een goede mogelijkheid om

hen de mastertitel te laten halen. Docenten worden ook gestimuleerd om te promoveren.

Hiervoor kunnen zij gebruikmaken van promotievouchers. Binnen Archimedes zijn 12

van de 173 docenten gepromoveerd. 137 docenten hebben een universitaire opleiding

afgerond, 7 docenten hebben een hbo-master of een mo-opleiding en 31 docenten

hebben een hbo-lerarenopleiding. In het kader van de doorlopende leerlijnen streeft

Archimedes ernaar om de docenten die lesgeven in een master tenminste voor een

beperkt deel van hun werkzaamheden in te zetten in de bacheloropleidingen. Dit geldt

niet voor de gastdocenten.


• Er is een professionaliseringsaanbod voor alle medewerkers van het instituut. Voor het

OBP en voor de teamleiders zijn er ook professionaliseringsbijeenkomsten op

instituutsniveau.

Scholing en professionalisering vindt plaats op het niveau van het instituut en de

clusterteams. Het instituut heeft een uitgebreid professionaliseringsaanbod voor alle

doelgroepen (Beleid Professionalisering, Instituut Archimedes 2006-2008). Op het

niveau van het instituut zijn ICT trainingen (bijvoorbeeld smartboard), workshops en is er

ondersteuning op het gebied van diversiteit. Ook zijn er trainingen en workshops voor

(school)IB’ers, logopedie-workshops, een certificeringstraject voor

studieloopbaanbegeleiders, een assessorentraining, een inwerktraject voor nieuwe

medewerkers, een traject “new potentials” en een traject voor contractmedewerkers

(bijv. Train de trainer, netwerkbijeenkomsten).

• Verder zijn er trajecten voor masterdocenten (actie-onderzoek), voor teamleiders

(teamontwikkeling en managementvaardigheden). Er is SKM-professionalisering2 voor

teams, teamleiders en managers en trajecten specifiek voor vakgroepen.

• Docenten werken ook aan de ontwikkeling van hun deskundigheid door samen te

werken met externe partijen, zoals scholen, universiteiten en vakverenigingen. In de

nieuw opgezette academieteams werken docenten altijd samen met vier andere partijen:

studenten, docenten vanuit het werkveld, leden van kenniskringen van lectoraten en

wetenschappelijke (internationale) sparringpartners van buiten de hogeschool.

• Docenten vervullen naast hun rol als vakdocent tal van andere rollen binnen

Archimedes, zoals die van SLB-coach en assessor. Het panel heeft waardering voor de

wijze waarop docenten al deze rollen vervullen, maar vraagt zich af of zij hiervoor

voldoende tijd hebben en of het management van het instituut de docenten hierbij in

voldoende mate kan aansturen. De docenten met wie het panel heeft gesproken,

vertelden dat het hen lukt om al deze rollen naast elkaar te vervullen.

• Wat betreft de kwaliteit van de docenten op onderzoeksgebied heeft het panel, onder

andere op basis van gesprekken met de lectoren en de docenten zelf geconstateerd dat

de rol van de docent als onderzoeker nog verder moet worden ontwikkeld. De

kenniskringen en lectoraten bieden hiervoor volgens het panel goede mogelijkheden.

• Binnen de RGW-cyclus voeren leidinggevenden twee à driemaal per jaar gesprekken

met de medewerkers. In de periode juni tot september wordt een contractgesprek

gevoerd, waarin het activiteitenplan wordt besproken. In dit gesprek komen innovatie en

professionalisering aan de orde. In januari en februari worden voortgangsgesprekken

gevoerd en in juni het eindgesprek. In dit gesprek wordt aandacht besteed aan de grote

hoeveelheid rollen die de docenten bekleden.

• Uit het STO 2008 en 2009 blijkt dat studenten tevreden zijn over de kwaliteit van de

docenten. Zij beoordelen de inhoudelijke kennis van de docenten met een 4,0 (2008) en

3,9 (2009) en de didactische kwaliteiten van de docenten met een 3,7 (2008) en 3,6

(2009). Ook in het gesprek van het panel toonden studenten zich tevreden over de

kwaliteit van de docenten.

2 SKM staat voor de Sociocratische kring(-organisatie). Binnen SKM wordt gewerkt met een dubbele koppeling en het

consentbeginsel. Het geeft docenten de mogelijkheid om mee te beslissen. Tegelijkertijd worden zij genoodzaakt tot het nemen van verantwoordelijkheid. Binnen SKM worden alleen besluiten genomen wanneer geen van de aanwezigen beargumenteerd

en overwegend bezwaar heeft tegen het nemen van het besluit.


• Het panel is te spreken over het personeelsbeleid van Archimedes. Docenten hebben

ruime mogelijkheden om zich om- of bij te scholen. In de RGW-gesprekken is de

professionalisering een vast gespreksonderwerp. Nagegaan wordt of docenten hun

afspraken hieromtrent zijn nagekomen.

• Het panel is van oordeel dat de docenten goed in staat zijn om organisatorisch en

inhoudelijk goed onderwijs te geven. Indien docenten daar behoefte aan hebben, zijn er

ruim voldoende mogelijkheden om zich om en bij de scholen. Docenten blijken in staat

om verschillende rollen te vervullen, zoals die van docent, assessor of SLB’er. Het panel

komt op basis van deze argumenten voor de beide varianten van alle veertien

opleidingen tot het oordeel goed op dit facet.


Facet 4.1 Materiële voorzieningen






Criterium

- De huisvesting en materiële voorzieningen zijn toereikend om het programma te

realiseren.


• Sinds maart 2008 is Instituut Archimedes gehuisvest in een nieuw gebouw aan de Uithof

in Utrecht.

• Het gebouw is zodanig ontworpen, dat zoveel mogelijk tegemoet kan worden gekomen

aan de realisatie van het didactische concept. In het hele gebouw zijn zowel afgesloten

als open flexibele studie- en werkplekken voor studenten en docenten. Medewerkers

hebben flexibele werkplekken en beschikken daarom over een laptop en een

smartphone. Ook zijn er in het gebouw aparte stilteplekken, overlegruimtes en een goed

geoutilleerde kantine.

• In het hele gebouw kan gebruik worden gemaakt van een draadloos internet. Tevens

zijn er overal vaste computers en printers. Elk lokaal heeft een smartboard.

• Voor een aantal opleidingen zijn speciale praktijklokalen beschikbaar, bijvoorbeeld voor

de opleidingen Natuurkunde, Scheikunde, Techniek en Biologie.

• Deze opleidingen beschikken over een goed instrumentarium, er is voldoende aandacht

en een goede uitrusting voor veiligheid en er is technische ondersteuning. Ook zijn er

aparte werkruimtes voor de technici. En ook voor de opleiding Gezondheidszorg &

welzijn zijn goede specifieke voorzieningen aanwezig.


• Sinds de verhuizing naar het nieuwe gebouw zijn de drie voormalige mediatheken van

de Faculteit Educatie geïntegreerd in één mediatheek. Deze bevat zowel een fysieke

collectie, alsook digitale databanken. Door de samenwerking met de Universiteit Utrecht

hebben studenten en docenten eveneens toegang tot de collectie van deze universiteit.

De bibliotheek van de Universiteit Utrecht kan via de virtuele mediatheek geraadpleegd

worden. In de mediatheek zijn 82 werkplekken met een vaste computer beschikbaar.

Ook kan gebruik worden gemaakt van de draadloze internetverbindingen.

• Tijdens het visitatiebezoek heeft het panel een rondleiding door het gebouw gekregen

en gezien dat het gebouw goede mogelijkheden biedt om de binnen Archimedes

gehanteerde didactische uitgangspunten en de daarbij behorende werkvormen te

realiseren. De mediatheek is van een goede kwaliteit, maar bevat weinig boeken. Deze

zijn wel digitaal beschikbaar, wat overigens voortkomt uit de beleidslijn van Archimedes

om de bibliotheek zoveel mogelijk te digitaliseren. De studenten met wie het panel heeft

gesproken, waren enthousiast over het nieuwe gebouw. Het biedt hen een leeromgeving

die uitstekend past bij “het nieuwe leren”. Het voldoet in hoge mate aan hun behoeftes.

Van de docenten met wie het panel heeft gesproken, moet een aantal nog wennen aan

bijvoorbeeld het open karaker van het gebouw en de hierdoor af en toe in hun ogen wat

onrustige sfeer.

• Uit het STO 2008 en 2009 blijkt de gemiddelde scores over de tevredenheid van de

studenten over de materiële voorzieningen rond de 3,5 te liggen. De scores zijn in 2009

een fractie hoger dan in 2008. Het meest tevreden zijn de studenten over de mediatheek

(2008: 3,6 en 2009: 3,9).

• Het panel is zeer positief over de materiële voorzieningen die Archimedes de studenten

en docenten biedt. Het nieuwe gebouw beantwoordt aan alle moderne eisen en biedt

uitstekende mogelijkheden om competentiegericht onderwijs te realiseren. Docenten

bleken op het moment van het visitatiebezoek nog niet volledig gewend aan de nieuwe

functionaliteiten, maar het panel is ervan overtuigd dat deze heel snel zullen wennen.

Het panel komt op basis van de genoemde argumenten voor de beide varianten van alle

veertien opleidingen tot het oordeel goed op dit facet.

Facet 4.2 Studiebegeleiding






Criteria:

- De studiebegeleiding en informatievoorziening aan studenten zijn adequaat met het oog

op de studievoortgang.

- De studiebegeleiding en informatievoorziening aan studenten sluiten aan bij de behoefte

van studenten.



• De studiebegeleiding van Archimedes is vorm gegeven als studieloopbaanbegeleiding

en is gepositioneerd in een eigen leerlijn, die van de SLB. Deze heeft een omvang van

16 EC, elk jaar 4 EC. Gedurende de hele opleiding worden studenten zoveel mogelijk

begeleid door een vaste SLB'er (Studieloopbaanbegeleiding Instituut Archimedes, mei

2006).

• Uitgangspunt van de SLB is dat de studenten eigenaar zijn van hun eigen professionele

en algemene ontwikkeling, waarbij zoveel mogelijk rekening wordt gehouden met de

achtergronden en de omstandigheden van de student. Alle activiteiten die de student in

het kader van de SLB tijdens de hele opleiding moet uitvoeren staan beschreven in de

Handleiding Studieloopbaanbegeleiding, 2008.

• In het eerste jaar staat het werken aan het persoonlijk ontwikkelingsplan (POP) centraal.

In de eerste periode van dit jaar dient de student zijn EVC in kaart te brengen. Ook zijn

er groepsbijeenkomsten. In de tweede periode van het eerste jaar werkt de student

verder aan zijn POP en stelt een studieplan op. In de derde periode werkt hij aan zijn

portfolio. Dit gebeurt zowel individueel als groepsgewijs. In de vierde, laatste periode

van het eerste jaar levert de student als product zijn ontwikkelingsportfolio, inclusief zijn

POP. Aan het einde van het eerste jaar wordt het assessment hoofdfasebekwaam

afgenomen. Voor de voltijdstudenten is dit verplicht. In de eerste periode van het tweede

jaar voert de student individueel of groepsgewijs gesprekken over zijn portfolio. In de

tweede periode staat het onderzoek naar mogelijkheden om een minor te gaan volgen

centraal. Het product dat de student oplevert is het POP. In de derde periode voert de

student gesprekken met zijn SLB’er over de keuze van onder andere de minor. En in de

vierde periode van het tweede jaar moet de student zijn Ontwikkelingsportfolio

opleveren (inclusief het POP Peer Assessment). In het derde jaar moet de student zich

voorbereiden op het assesment afstudeerbekwaam. Producten die hierbij worden

gebruikt zijn het POP en het Portfolio. Aan het einde van het derde jaar legt de student

het assessment afstudeerbekwaam af, dat verplicht is voor de voltijdstudenten. Tot slot

het vierde jaar. In dit jaar bereidt de student zich voor op het eindassessment: het

assessment startbekwaam. Dit assessment is verplicht voor zowel de voltijd- als de

deeltijdstudenten.

• Archimedes streeft ernaar om alle SLB’ers te certificeren. Ten tijde van de visitatie

vervulde de helft van alle docenten ook de rol van SLB’er, waarvan er 34 gecertificeerd

waren.

• In het geval een student door persoonlijke problemen studievertraging oploopt, kan hij

contact opnemen met een studentendecaan, een vertrouwenspersoon of een

studentenpsycholoog.

• Om studenten te informeren over de studievoortgang wordt gebruik gemaakt van het

onderwijsinformatiesysteem OSIRIS. Hierin kunnen zij hun studievoortgang in de gaten

houden en informatie vinden over (keuze)cursussen, toetsen en minoren. Docenten

kunnen indien studenten geslaagd zijn voor een toets of een assessment met goed

gevolg hebben afgelegd de resultaten invoeren in OSIRIS. De output van OSIRIS (de

studievoortgang) wordt mimimaal tweemaal per jaar door de SLB'er met de student in

een individueel gesprek besproken. Studenten dienen zich indien zij een cursus willen

volgen of een toets of assessment willen afleggen, in te schrijven in OSIRIS.


• Een week voordat een onderwijsperiode begint, wordt het onderwijsrooster aan de

voltijdstudenten bekend gemaakt. Het toetsrooster wordt uiterlijk in de derde week van

de cursus bekendgemaakt op Sharepoint. Deeltijdstudenten kunnen informatie vinden

over de onderwijsroosters in de studiegidsen.

• Met vragen over de inschrijving, de studievoortgang, studiefinanciering of het aanvragen

van het propedeusediploma kunnen studenten terecht op Sharepoint en/of het STIP

(Student Informatie Punt).

• Uit de cursusevaluaties blijkt dat de tevredenheid over de SLB sterk per groep en per

student verschilt. In het algemeen zijn studenten tevreden over de individuele

gesprekken met de SLB'er. Zij ervaren de gesprekken als verhelderend en vinden de

feedback en de inhoudelijke begeleiding goed. Echter, niet alle SLB-opdrachten zijn

duidelijk voor de studenten. Opdrachten hebben regelmatig overlap met opdrachten in

de WER-lijn en zijn vaak onvoldoende afgestemd op de vragen van deeltijdstudenten.

Ook de introductiecursus ICT kan beter, evenals de inbedding van het assessment

startbekwaam in de SLB-lijn. De scores die studenten volgens de STO 2008 en 2009

toekennen aan de SLB was in 2008 3,1 en in 2009 3,0. De studenten met wie het panel

heeft gesproken, waren wisselend te spreken over de SLB en de informatievoorziening.

Niet alle studenten waren tevreden over het functioneren van de digitale

informatievoorziening. Ook werd in de gesprekken met de studenten de overlap tussen

de SLB- en de WER-lijn genoemd en de regelmatige wisselingen van SLB-begeleider.

• Het panel stelt vast dat het SLB-beleid van Archimedes er op papier goed uitziet. Het

panel heeft waardering voor de manier waarop Archimedes probeert om de

studiebegeleiding zoveel mogelijk af te stemmen op haar didactische uitgangspunten en

de maatwerktrajecten, die zij studenten biedt. Het panel realiseert zich dat een goede

uitvoering van het SLB- beleid hierdoor geen eenvoudige opgave is. De voor het panel

meest in het oog springende elementen in de uitvoering van het SLB-beleid, die nog

verder verbeterd zouden kunnen worden zijn de afstemming tussen de SLB-lijn en de

WER-lijn en de digitale informatievoorziening naar studenten toe. Op basis van een

weging van de hierboven genoemde constateringen komt het panel voor de beide

varianten van alle opleidingen tot het oordeel voldoende op dit facet.

Onderwerp 5 Interne kwaliteitszorg

Facet 5.1 Evaluatie resultaten






Criterium:

De opleiding wordt periodiek geëvalueerd, mede aan de hand van toetsbare streefdoelen.



• Het kwaliteitszorgsysteem van Archimedes is gebaseerd op het kwaliteitsbeleid van de

HU, de EPS-kwaliteitsstandaarden die in het kader van Educatief Partnerschap zijn

geformuleerd en het Facultair Jaarplan Kwaliteitszorg. Gewerkt wordt volgens de PDCA-

cyclus. Archimedes heeft haar kwaliteitsbeleid beschreven in de nota Kwaliteitsplan

Archimedes. Zorg voor kwaliteit. Op weg naar een accredatiewaardige opleiding, 2003-

2005.

• Het team Beleid en Kwaliteit houdt zich binnen Archimedes bezig met het beleid rond

kwaliteitszorg. In de nota Evaluatieprocedure Instituut Archimedes staan de afspraken

over de frequentie van en de criteria voor het uitvoeren van evaluaties, over de te

gebruiken evaluatie-instrumenten (HU- en zelf ontwikkelde instrumenten) en de

procedures rond het uitzetten, de verwerking, analyse en rapportage van de

verschillende evaluaties.

• Als streefnorm voor enquêtes gebruikt Archimedes 3,5 op een vijfpuntsschaal. Zij sluit

hiermee aan bij de streefnorm van de hogeschool en de Faculteit Educatie

(Managementcontract 2009). Een gemiddelde score onder de 3,0 is aanleiding om

verbeterbeleid te formuleren. Een score boven de 3,9 wordt als “goed” geïnterpreteerd

en vereist geen specifieke aandacht. Voor de tevredenheid van studenten over de mate

waarin zij betrokken worden bij de kwaliteitszorg geldt vanaf 2009-2010 het streefdoel

van 2,9.

• De kwaliteit van de opleidingen wordt op verschillende manieren en niveaus gemeten:

- in 2007 zijn de bacheloropleidingen geëvalueerd door een interne auditcommissie

van de HU;

- cursussen worden elke periode geëvalueerd door middel van cursusevaluaties;

- docenten worden beoordeeld door studenten door middel van docentevaluaties. De

leidinggevende bespreekt de resultaten hiervan met de docenten tijdens de

gesprekken, die in het kader van de RGW-cyclus worden gehouden;

- jaarlijks wordt het hogeschoolbrede Studenttevredenheidsonderzoek afgenomen

onder alle studenten. De resultaten hiervan en de verbeteracties, die naar aanleiding

van de resultaten worden genomen, worden op instituutsniveau en op

opleidingsniveau uitgewerkt en gecommuniceerd naar medewerkers en studenten.

Dit gebeurt onder andere via de kwaliteitszorgpagina op SharePoint;

- bij SoS wordt één keer per twee jaar een uitgebreide enquête gehouden. De

uitkomsten worden vertaald naar concrete verbetervoorstellen, die worden

besproken met de directeuren van de deelnemende scholen. Op grond hiervan

worden er concrete acties ondernomen. Deze acties worden één keer per jaar

geëvalueerd.

- bij IDEE nemen scholen die IDEE-school willen worden deel aan het “Zelfonderzoek

opleidingsschool IDEE”. Daarna wordt de procedure “Keurmerk Opleidingsschool”

gevolgd zoals deze ook voor de andere opleidingsvormen geldt. Verder vinden er

evaluaties plaats van het opleidingsprogramma, waarbij ook de uitvoering en de

begeleiding (op het instituut en de werkplek) aan de orde is. Deze evaluaties worden

jaarlijks besproken met Schoolopleiders en IDEE-coaches. Op grond hiervan worden

aandachtspunten vastgesteld en vinden bijstellingen plaats.


- In de Jaarkalender onderwijsevaluaties is per studiejaar beschreven op welk moment

welke leerlijn moet worden geëvalueerd, met welk instrument dit wordt gedaan en

onder welke doelgroepen de evaluaties worden afgenomen. De verantwoordelijke

coördinatoren van de leerlijnen kunnen in overleg met het team Beleid en Kwaliteit

de evaluaties per leerlijn bijstellen

- Het onderwijs in de WER-lijn wordt (al gedurende negen jaar) geëvalueerd onder

studenten, instituutsbegeleiders, werkplekbegeleiders en schoolopleiders van de

opleidingsscholen. De respons ligt tussen de 25 en 60%. Jaarlijks worden de

vragenlijsten bijgesteld om de verbeteracties van het vorige jaar te kunnen

evalueren. Het Bureau Werkplekleren neemt verbeteracties naar aanleiding van de

WER-evaluaties op in het werkplan voor het volgende jaar.

- Voor de cursusevaluaties binnen de conceptuele en de integrale leerlijn is een

digitaal instrument ontwikkeld, dat door de clustersecretariaten wordt verwerkt. De

resultaten worden besproken met de VakgroepAdviesCommissie (de VAC).

• Uit het STO 2008 en 2009 blijkt dat studenten vinden dat er voldoende evaluaties

worden afgenomen. De scores zijn respectievelijk 3,0 (2008) en 3,1 (2009).

• Het panel is van mening dat het systeem van kwaliteitszorg goed functioneert binnen

Archimedes. Er worden op verschillende niveaus evaluaties afgenomen en er zijn

heldere streefnormen geformuleerd. Het panel komt op basis van deze argumenten op

dit facet tot het oordeel goed op de beide varianten van alle veertien opleidingen.

Facet 5.2 Maatregelen tot verbetering






Criterium

- De uitkomsten van deze evaluatie vormen de basis voor aantoonbare

verbetermaatregelen die bijdragen aan de realisatie van de streefdoelen.


• Zoals al beschreven bij facet 5.1 werkt Archimedes met de PDCA-cyclus. Als input wordt

gebruik gemaakt van de resultaten van evaluaties (zie facet 5.1). Ook wordt gebruik

gemaakt van de uitkomsten van de audits.

• Naar aanleiding van de resultaten van de visitatie in 2004 heeft Archimedes een

verbeterplan opgesteld en de volgende verbeteringen doorgevoerd:

- de invoering van het competentiegericht leren en opleiden (CLO);

- meer invloed van de studenten op hun studielast, zodat zij meer mogelijkheden

hebben om zich te profileren. Door voor de deeltijdopleiding een vaste roostering te

hanteren, kunnen deeltijdstudenten flexibele keuzes maken. Zij kunnen in één

periode conceptuele cursussen volgen uit jaar 1 en jaar 2;


- ten aanzien van de kwaliteitsborging van de opleidingsscholen is een keurmerk

ingevoerd. Archimedes werkt thans samen met 147 (aspirant)-keurmerkscholen met

1400 leerwerkplekken;

- het toetsbeleid is aangepast aan het competentiegerichte curriculum;

- de organisatiestructuur is aangepast aan de nieuwe onderwijsvisie door de invoering

van beleidsteams en het bureau ondersteuning leerlijnen (BOL), clusters, en school-

ib’ers en

- de informatievoorziening aan studenten is verbeterd door middel van STIP

(Studenten Informatie Punt), BOL, Sharepoint met een roostersite en de OSIRIS-site.

• Voorbeelden van verbeteracties die zijn genomen naar aanleiding van de interne audit in

2007 zijn:

- een betere afstemming tussen de leerlijnen;

- meer aandacht in het programma voor onderzoek;

- het verder versterken van de begeleiding van studenten op het instituut en de

werkplek;

- een betere aansluiting voor mbo-studenten;

- een verbeterd toetsbeleid en

- een beter rendementsbeleid.

• In het zelfevaluatierapport wordt vermeld dat de PDCA-cyclus steeds beter gaat

functioneren. Bij het formuleren van verbeterplannen worden steeds vaker de resultaten

van evaluaties gebruikt.

• Een aandachtspunt binnen Archimedes is een betere terugkoppeling van de resultaten

van de evaluaties naar studenten en hen meer informatie geven over wat er met de

resultaten wordt gedaan. Hierover zal een structureel overleg met de

gemeenschappelijke opleidingscommissie (GOC) worden gevoerd. Ook gaat de directie

van Archimedes de afhandeling van klachten scherper monitoren, zo wordt in het

zelfevaluatierapport verwoord.

• Uit het STO 2008 en 2009 blijkt dat studenten matig tevreden zijn over het doorvoeren

van verbeteringen naar aanleiding van evaluaties. De scores zijn in de beide jaren 2,7.

Deze liggen onder de binnen Archimedes geldende streefnorm van 3,0. Ook de

studenten met wie het panel heeft gesproken, vertelden dat niet altijd duidelijk is wat er

met de evaluatie-uitkomsten wordt gedaan.

• Ten aanzien van het systeem van kwaliteitszorg concludeert het panel dat dit in orde is.

Ook wordt het systeem steeds beter uitgevoerd, zo heeft het panel vastgesteld.

Resultaten van evaluaties worden steeds systematischer gebruikt om een verbeterplan

te formuleren en vervolgens verbeteringen door te voeren. Het panel geeft de beide

varianten van alle veertien opleidingen van Archimedes op basis van de huidige stand

van zaken met betrekking tot het functioneren van het systeem van kwaliteitszorg het

oordeel voldoende op dit facet.


Facet 5.3 Betrekken van medewerkers, studenten, alumni en het beroepenveld






Criterium:

- Bij de interne kwaliteitszorg zijn medewerkers, studenten, alumni en het afnemend

beroepenveld van de opleiding actief betrokken.


• Op instituutsniveau wordt jaarlijks een dag georganiseerd voor studenten, medewerkers,

alumni en opleidingsscholen, met als centraal thema de kwaliteit van het instituut. In

2007 werden tijdens deze dag de resultaten van de interne audit besproken.

• Studenten en docenten zijn betrokken bij de kwaliteitszorg door deelname aan

verschillende enquêtes en hun lidmaatschap van de gemeenschappelijke

opleidingscommissie (GOC) en VakAdviesCommissies (VAC’s).

• Blijkens de resultaten van het STO 2008 en 2009 zijn de studenten matig tevreden over

hun betrokkenheid bij de kwaliteitszorg van het instituut. Informatie over de uitkomsten

van de onderwijsevaluaties scoorde in 2008 3,0 en in 2009 3,1. De vraag naar de

betrokkenheid bij de verbetering van de opleidingen scoorde in 2008 2,9 en in 2009 2,8.

Ook uit het gesprek met de studenten bleek dat zij (nog) niet voldoende worden

geïnformeerd over de resultaten van de evaluaties en over wat er met de uitkomsten

wordt gedaan (zie ook facet 5.2).

• De schoolopleiders en de werkplekbegeleiders van de opleidingsscholen zijn betrokken

bij de kwaliteitszorg doordat zij worden bevraagd over de WER-lijn, die studenten

doorlopen.

• Werkgevers en alumni worden betrokken bij de kwaliteitszorg door middel van

onderzoek, dat éénmaal in de vier à vijf jaar als vervolg op de HBO-Monitor wordt

afgenomen. Het panel heeft vastgesteld dat er op het niveau van de opleidingen geen

werkveldadviescommissies zijn, die ervoor kunnen zorgen dat het werkveld, naast de

deelname aan enquêtes, structureel betrokken is bij de kwaliteitszorg van Archimedes.

• Zoals al bij de facetten 5.1 en 5.2 wordt beschreven, heeft het panel geconstateerd dat

het systeem van kwaliteitszorg van Archimedes in orde is en dat Archimedes hard werkt

aan de implementatie van de uitvoering van de PDCA-cyclus. Dit geldt volgens het

panel evenzeer voor de wijze waarop en de mate waarin de verschillende stakeholders

betrokken zijn bij de uitvoering van de kwaliteitszorg. Het panel is zich ervan bewust dat

het hier om veertien opleidingen gaat en om een aanzienlijk aantal docenten, studenten

en extern betrokkenen. Echter, het panel is van mening dat het werkveld naast

deelname aan enquêtes ook structureel betrokken zou moeten worden bij de

kwaliteitszorg, door deelname aan werkveldadviescommissies. Het panel beoordeelt de

beide varianten van alle veertien opleidingen op basis van de weging van de

bovenstaande argumenten tot het oordeel voldoende op dit facet.



Facet 6.1 Gerealiseerd niveau






Criterium

- De gerealiseerde eindkwalificaties zijn in overeenstemming met de nagestreefde

eindkwalificaties qua niveau, oriëntatie en domeinspecifieke eisen.


• Afgestudeerden van de opleidingen van Archimedes dienen startbekwaam te zijn

overeenkomstig SBL-bekwaamheidseisen. Ten behoeve van het afstuderen zijn de

Handleidingen Assessments Afstudeerbekwaam, Startbekwaam, Voltijd-duaal 2008-

2009 (december 2008) en Assessments Startbekwaam, Voltijd-duaal en deeltijd 2009-

2010 (juli 2009) beschikbaar.

• Archimedes kent geen officieel afstudeerprogramma en -examen. De student moet 240

EC hebben behaald om zijn bachelorgetuigschrift te ontvangen. Dit wordt uitgereikt

indien de student alle absolverende tentamens van alle modulen (samen 240 EC) heeft

behaald. Het officieuze afstuderen bestaat uit de volgende onderdelen: 2 à 3

conceptuele cursussen in het derde jaar, het schoolproject in het vierde jaar, een lio-

stage en het assessment startbekwaam in het vierde jaar. In dit assessment moet

worden vastgesteld dat de student het eindniveau heeft gerealiseerd en dat hij

startbekwaam is. In het assessment wordt de student integraal beoordeeld. De

beoordeling is gebaseerd op drie onderdelen: het portfolio, een presentatie en een

criteriumgericht interview. Voor alle drie de onderdelen zijn beoordelingsformulieren

beschikbaar. Voor het schoolproject is zowel een formulier voor de procesbeoordeling

door de instituutsbegeleider als een formulier voor de inhoudelijke beoordeling van de

inhoud door de school beschikbaar. Met ingang van het huidige schooljaar zal naast de

begeleider in de school ook een vakdocent uit de opleiding het schoolproject

beoordelen, zo heeft Archimedes in een notitie vastgelegd. Dit gebeurt met name bij die

schoolprojecten, die een sterke inhoudelijke component bevatten. Het panel is hier een

voorstander van, omdat dit de inhoudelijke kwaliteit van het schoolproject ten goede zal

komen (zie ook facet 2.8).

• De student kan het assessment startbekwaam aanvragen bij zijn SLB’er, indien hij de

resultaten van alle onderwijseenheden met ten minste een voldoende heeft afgerond.

Voordat het assessment startbekwaam wordt afgenomen, toetst de SLB’er of het

portfolio compleet is en of de “ onderliggende” prestaties behaald zijn. Onderliggende

prestaties kunnen beroepsproducten, procesverslagen, feedback van

werkplekbegeleiders, video’s/filmopnamen en 360° feedback zijn.


• Het assessment wordt afgenomen door een assessor uit het instituut en een assessor

uit het veld. Het instituut heeft de beschikking over 75 gecertificeerde

instituutsassessoren en 120 gecertificeerde veldassessoren. Momenteel worden 60

veldassessoren door Archimedes getraind. De criteria die de assessoren bij afname van

de assessments gebruiken, staan beschreven in de al genoemde notitie Handleiding

assessment Startbekwaam. Op de beoordelingsformulieren zijn de competenties

uitgewerkt naar indicatoren.

• In de presentatie van het assessment dient de student zijn bekwaamheden te

concretiseren. Dit gebeurt vaak aan de hand van een product, dat de student in

opdracht van de school heeft gemaakt. In het criteriumgerichte interview heeft de

student de mogelijkheid om op basis van de vragen van de assessoren zijn keuzes die

in het portfolio (theoretisch) zijn onderbouwd mondeling toe te lichten.

• Het panel heeft om zich een beeld te kunnen vormen van het gerealiseerde niveau van

de afgestudeerden van alle veertien opleidingen een aantal portfolio’s bestudeerd. Het

panel vindt het niveau ervan wisselend, maar vindt ze allemaal van een voldoende hbo-

niveau. Het niveau van reflectie is volgens het panel in een aantal portfolio’s (met name

van studenten uit de opleiding Spaans) wat mager, dat wil zeggen dat deze voornamelijk

beschrijvend en weinig analyserend is.

• De generieke kennis uit de Kennisbasis komt in het assessment aan bod als onderdeel

van de totale bekwaamheid van de student. De specifieke vakkennis uit de Kennisbasis

wordt getoetst bij de afsluiting van de conceptuele en integrale cursussen. Het panel is

hierover te spreken. In alle opleidingen zijn de kennistoetsen van een voldoende tot

goed niveau.

• Een derde onderdeel van het afstuderen is het schoolproject in het vierde jaar. Het

panel heeft van alle opleidingen, behalve Aardrijkskunde, enkele schoolprojecten

bestudeerd en heeft geconstateerd dat schoolprojecten vaak lessenseries zijn, waarin

het vak en de vakdidactiek geïntegreerd aan bod komen. Hierin vindt het panel de

schoolprojecten geslaagd. Het panel heeft slechts enkele schoolprojecten gezien,

waarin studenten een (actie)onderzoek uitwerken. Het schoolproject biedt hiervoor

volgens het panel goede mogelijkheden, temeer daar dit project een onderdeel uitmaakt

van het afstudeerproces. Indien Archimedes ervoor kiest om studenten geen toegepast

(actie)onderzoek in dit project te laten uitvoeren, raadt het panel aan om dit in een ander

programmaonderdeel op te nemen. Bij facet 2.1 werd al vermeld dat Archimedes thans

werkt aan de opzet van een onderzoekslijn.

• Het panel is te spreken over de borging van de beroepsvaardigheden, die met name in

de WER-lijn centraal staan.

• Al met al vindt het panel de borging van de kennis en beroepsvaardigheden in orde.

Echter, het panel is er een voorstander van om in de afstudeerfase een plaats in te

ruimen voor (actie)onderzoek.

• De assessments, waaronder ook het assessment startbekwaam worden regelmatig

geëvalueerd onder studenten en assessoren. Ook wordt periodiek een onderzoek onder

werkgevers en alumni gehouden over het gerealiseerde niveau (zie ook facet 5.3). Uit

een door Archimedes uitgevoerd onderzoek uit 2007 blijkt, dat alumni de competenties

als zeer relevant ervaren. De scores zijn 4,2 of hoger. De mate waarin de opleidingen


aandacht besteden aan de competenties scoort tussen de 2,6 en 3,6 (1=niet te weinig

en 5= niet te veel).

• Uit cijfers van de HBO-Monitor 2007 blijkt dat afgestudeerden, zowel voltijd als deeltijd,

tevreden zijn over de mate waarin de opleiding hen een basis heeft geboden om te

starten op de arbeidsmarkt. Dit geldt voor studenten van alle drie de clusters. De scores

liggen tussen de 3,6 (deeltijdstudenten, cluster Talen) en 4,0 (voltijdstudenten, cluster

Exact). Ook vinden zowel de voltijd- als de deeltijdstudenten uit alle drie de clusters dat

de opleiding hen een goede basis biedt en zijn zij tevreden over de voorbereiding op de

actuele beroepspraktijk. De scores liggen tussen de 6,3 voor de deeltijdstudenten uit het

cluster Exact en 7,2 (op een tienpuntsschaal) voor de voltijdstudenten, eveneens uit het

cluster Exact.

• Het panel is concluderend van oordeel dat er Archimedesbreed tot op heden in de

afstudeerfase nog te weinig aandacht wordt besteed aan toegepast onderzoek. Het

panel vindt dat afgestudeerde hbo-bachelors de grondbeginselen van toegepast

onderzoek moeten beheersen en zelf een onderzoek(je) moeten kunnen uitvoeren. Het

panel is tevens van oordeel dat er meer aandacht besteed moet worden aan het

analytisch leren reflecteren en het vanuit de theorie leren onderbouwen daarvan. Het

panel veronderstelt dat meer aandacht voor deze vaardigheden de kwaliteit van de

portfolio’s en het gerealiseerde eindniveau ten goede zal komen (n.b. voor een

beschrijving van de schoolprojecten en portfolio’s van de verschillende opleidingen zie

deel C).

• Het panel ziet zich voor de lastige opgave gesteld om op basis van producten die

studenten voorbereiden op het assessment startbekwaam een oordeel uit te spreken

over het gerealiseerde eindniveau. Het panel heeft geen assessments startbekwaam

bijgewoond. Het panel heeft met het oog hierop een nauwkeurige analyse gemaakt van

die producten, die voorbereiden op dit assessment. Het belangrijkste product is het

portfolio, dat de basis vormt voor het assessment startbekwaam. Daarnaast heeft het

panel toetsen uit alle vier de jaren en schoolprojecten uit het vierde jaar bestudeerd.

Zowel over de portfolio’s als over de schoolprojecten heeft het panel bij facet 2.8 al

enkele opmerkingen gemaakt. Het panel heeft op basis van de bestudering van al deze

producten kunnen vaststellen dat “de weg naar” het assessment startbekwaam van een

voldoende hbo-niveau is. Studenten van alle veertien opleidingen beschikken aan het

eind van hun opleiding en voordat zij het assessment afleggen over voldoende kennis

en vaardigheden om dit assessment met succes te kunnen afleggen en als een

startbekwame docent aan de slag te kunnen gaan. Het panel heeft vastgesteld, mede

op basis van de resultaten van de enquêtes onder werkgevers en alumni over de

gerealiseerde competenties en de gevoerde gesprekken, dat het hbo- niveau wordt

gerealiseerd. Rekening houdend met de opmerkingen over de portfolio’s en de

schoolprojecten komt het panel voor de beide varianten van alle veertien opleidingen tot

het oordeel voldoende op dit facet (zie voor een uitwerking per opleiding deel C).


Facet 6.2 Onderwijsrendement

vt dt vt dt vt dt

Nederlands O G Aardrijkskunde O O Wiskunde O O

Frans G G Geschiedenis O O Natuurkunde O G

Duits G G G en w O G Scheikunde O G

Engels O O Omgangskunde O G Biologie O G

Spaans O G Techniek O G

Criteria

- Voor het onderwijsrendement zijn streefcijfers geformuleerd in vergelijking met relevante

andere opleidingen.

- Het onderwijsrendement voldoet aan deze streefcijfers.


• De HU en Archimedes hebben het voornemen om te investeren in het verhogen van het

rendement (Koers 2012: strategisch plan van Hogeschool Utrecht 2007-2012,

Hogeschool Utrecht, februari 2007). Op facultair niveau is in dit kader een werkgroep

“Rendement” in het leven geroepen.

• Tot op heden houdt Archimedes nog niet systematisch per opleiding cijfers bij over de

doorstroom en het rendement. Zij heeft ten behoeve van de visitatie een overzicht

gemaakt van het afstudeerrendement van alle Archimedes opleidingen tezamen na 5

jaar van de cohorten 2000/2001, 2001/2002 en 2002/2003. Een onderscheid wordt

gemaakt in voltijd, deeltijd en duaal (zie de onderstaande tabel). Terwijl de HU een

streefrendement van 66% hanteert, gebruikt Archimedes een streefrendement van 55%.

Afstudeerrendement Archimedes na 5 jaar

Cohort Afstudeerjaar totaal deeltijd voltijd duaal

2002/2003 2007 48,6% 61% 33,3% 25,7%

2001/2002 2006 54,6% 65,4% 43,8% 33,9%

2000/2001 2005 51,7% 59,3% 42,0% 85,7%

• Uit de tabel blijkt dat de deeltijdvarianten van alle drie de cohorten (tezamen) hogere

afstudeerrendementen hebben dan de voltijdvarianten van deze cohorten. Voor cohort

2001/2002 is het afstudeerrendement van de duale variant het hoogst. Formeel maakt

Archimedes alleen een onderscheid tussen de voltijd- en deeltijdvariant. Archimedes

biedt formeel geen duale variant aan, maar hanteert(de) dit label ten behoeve van het

concept van “opleiden in de school”. Voltijdstudenten konden zich in het verleden

inschrijven als duaal.

• Archimedes heeft geen afzonderlijke streefcijfers voor het propedeuserendement en de

gewenste studieduur van afstudeerders en uitvallers.

• In een bijlage van het zelfevaluatierapport worden in een tabel de

afstudeerrendementen van de 14 opleidingen van cohort 2002/2003 na vijf jaar

gegeven. Niet voor alle veertien opleidingen zijn afstudeerrendementen voor zowel de

voltijd- als de deeltijd beschikbaar.


• Uit de tabel blijkt dat van cohort 2002/2003 de afstudeerrendementen van de

opleidingen Frans (voltijd: 58,3%, deeltijd: 56,2%) en Duits (voltijd 80%, deeltijd: 60%)

voor zowel de voltijd- als de deeltijdvariant voldoen aan de streefnorm van 55%. Deze

varianten worden daarom met een goed beoordeeld. Voor een aantal opleidingen geldt,

dat de afstudeerrendementen van zowel de voltijd- als de deeltijdopleidingen niet aan de

streefnorm van 55% voldoen. Dit betreft de opleidingen Engels (voltijd: 24,3% en

deeltijd: 30,4%), Geschiedenis (voltijd: 30,0%, deeltijd: 20,0%) en Wiskunde (voltijd:

21,4%, deeltijd: 47,1%). Beide varianten van deze opleidingen worden vanwege het niet

voldoen aan de streefnorm van 55% met een onvoldoende beoordeeld. Voor de

opleidingen Techniek (deeltijd; 70%), Natuurkunde (deeltijd: 87,5%), Scheikunde

(deeltijd: 62,5%) en Gezondheidszorg en welzijn (deeltijd: 72,2%) worden geen

afstudeerrendementen voor de voltijdvariant gegeven. Daarom wordt deze variant van

deze opleidingen met een onvoldoende beoordeeld. De deeltijdvarianten van deze

opleidingen voldoen wel aan de streefnorm van 55% en worden daarom met een goed

beoordeeld. Spaans (voltijd: 35,5%, deeltijd: 66,7%), Nederlands (voltijd: 37,5%, deeltijd:

60,0%), Biologie (voltijd: 18,2%, deeltijd: 66,7%) en Omgangskunde (voltijd: 36,4,

deeltijd: 73,5%) hebben voor cohort 2002/2003 voor de voltijd een afstudeerrendement,

dat niet voldoet aan de streefnorm van 55% en een deeltijdvariant, die wel voldoet aan

de streefnorm van 55%. De voltijdvarianten van deze opleidingen worden daarom met

een onvoldoende beoordeeld en de deeltijdvarianten met een goed. Voor

Aardrijkskunde wordt voor cohort 2002/2003 geen afstudeerrendement voor de deeltijd

gegeven. Deze variant wordt daarom met een onvoldoende beoordeeld. Het

afstudeerrendement van de voltijdvariant is 33,4% en voldoet niet aan de streefnorm

van 55% en wordt daarom ook met een onvoldoende beoordeeld.

• Het management van Archimedes is zich bewust van de lage rendementen bij een

aantal varianten van een aantal opleidingen en het feit dat een aantal varianten van een

aantal opleidingen wat betreft het afstudeerrendement niet aan de streefnorm van 55%

voldoen. Een verklaring voor de lage rendementen is volgens het management, dat

goede studenten vaak worden gevraagd om te gaan (blijven) werken op hun

(opleidings)school. Zij lopen hierdoor studievertraging op of maken de opleiding niet af.

Archimedes heeft in de afgelopen jaren een aantal maatregelen genomen om het

rendement te verbeteren. Door het aanbieden van verschillende varianten en routes

wordt geprobeerd zoveel mogelijk aan te sluiten bij de vraag van de verschillende

doelgroepen. Het panel heeft vastgesteld dat Archimedes zich buitengewoon inspant om

deze doelstelling te realiseren (zie ook facet 2.5). Verder is de selecterende werking van

de propedeuse verbeterd, doordat in een aantal opleidingen inhoudelijk zwaardere

cursussen zijn ingevoerd in de propedeuse, waarmee een betere afspiegeling van het

totale curriculum wordt gerealiseerd. Ook worden vanaf 2008-2009 hogere eisen gesteld

aan het BSA (zie ook facet 2.4). Tevens is de geldigheidsduur van de studieresultaten

met ingang van 2009-2010 aangescherpt om studenten te stimuleren om de opleiding

zo snel mogelijk af te maken. En het instituut streeft naar een verbetering van het

studierendement (het rendement) van allochtone studenten door middel van een betere

studieloopbaanbegeleiding in de propedeuse (Projectplan: Multicultureel opleiden in de

lerarenopleiding: vergroten onderwijssucces allochtone studenten. Deelplan Instituut

Archimedes t.b.v. Projectvoorstel G5 FE, werkgroep diversiteit Instituut Archimedes,


januari 2009). Het project is in het najaar van 2009 toegekend. Er is inmiddels een

taalwerkplaats voor zowel studenten als docenten geopend en het project “big brother”

is van start gegaan. Er zullen nog meer activiteiten volgen.

• Het panel baseert haar oordelen goed of onvoldoende over de varianten voornamelijk

op het feit of de afstudeerrendementen van de varianten al dan niet aan de streefnorm

voldoen van 55%. Ook het feit of er cijfers beschikbaar waren over het

afstudeerrendement over cohort 2002/2003 van de afzonderlijke opleidingen heeft het

panel meegewogen.


Deel C: Nadere onderbouwing van de opleidingsspecifieke

facetten


Cluster Welzijn, zorg en maatschappij

Aardrijkskunde, Geschiedenis, Gezondheidszorg en Welzijn, Omgangskunde

Indien er geen verschillen worden beschreven zijn de programma’s van de voltijd- en de

deeltijdvariant van de opleidingen Aardrijkskunde, Geschiedenis, Gezondheidszorg en

welzijn en Omgangskunde hetzelfde.

Facet 2.1: Eisen HBO

Aardrijkskunde

De opleiding Aardrijkskunde werkt met de landelijk veel gebruikte handboeken Places and

regions in global contaxt, Human Geography (2007) en Geosystems (2009). Deze vormen

de rode draad in de conceptuele leerlijn. Het panel heeft ook ander studiemateriaal

bestudeerd en is van mening dat dit relevant en up-to-date is. Het internationale gehalte is

duidelijk aanwezig. Wetenschappelijke ontwikkelingen en technische innovaties worden op

de voet gevolgd en zo nodig in het programma aan de orde gesteld.

Het panel vindt de opleiding in zijn totaliteit voldoende actueel en beroepsgericht. Regionale

ontwikkelingen zouden volgens het panel meer aandacht kunnen krijgen.

Studenten worden op de opleidingsscholen begeleid door hun eigen docenten. Zij leren door

middel van veldwerk actief en zelfstandig met de stof om te gaan. Zij kunnen eigen

onderzoek en tekenwerk doen en lespresentaties in het veld verzorgen. Het veldwerk biedt

voldoende mogelijkheden om aan te sluiten bij actuele, geografische ontwikkelingen (zoals

de ontwikkelingen van de vinexlocatie Leidsche Rijn en natuurontwikkelingen in

riviergebieden). Het panel heeft vastgesteld dat tijdens het veldwerk (nog) te weinig

aandacht wordt besteed aan toegepast onderzoek.

Uit het STO 2008 en 2009 blijkt dat studenten Aardrijkskunde tevreden zijn over de mate

waarin de opleiding gericht is op de beroepspraktijk. De scores liggen tussen de 3,0 en 4,0.

Het item: “ik heb tijdens de opleiding voldoende contact met de beroepspraktijk” scoort in

2008 en 2009 4,0. Het item “de opleiding is van voldoende niveau” scoort in 2008 3,0 en in

2009 3,4.

Geschiedenis

De opleiding Geschiedenis gebruikt in hoofdzaak Nederlandstalige handboeken. Ook worden

er Engelstalige artikelen en readers gebruikt. Het panel heeft de literatuur bestudeerd en

vastgesteld dat gebruik wordt gemaakt van degelijke inhoudelijke en actuele handboeken.

De cursushandleidingen beoordeelt het panel als overzichtelijk en duidelijk.

De docenten voeren allerlei activiteiten op instituuts- en faculteitsniveau uit, waarbij zij hun

expertise verder ontwikkelen, die de opleiding ten goede komt. Zij nemen bijvoorbeeld deel

aan het lectoraat “Lesgeven in de multiculturele school”, de facultaire examencommissie en

het project K-3 over de Landelijke Kennisbasis en toetsen. Het panel heeft vastgesteld dat er

weinig structurele aandacht wordt besteed aan toegepast onderzoek. Dit gebeurt een enkele

keer in de schoolprojecten.


In 2009/2010 organiseert het docententeam een symposium over het lesgeven in

Geschiedenis in multi-etnische klassen “Vele geschiedenissen, één verleden”. Het

symposium is bestemd voor docenten in het veld waarbij kennis, ervaring en achtergrond

van de leerlingen in de klas betrokken zullen worden. Dit symposium wordt ook aan de eigen

studenten aangeboden. Voor de opleiding is dit een belangrijke activiteit om actueel te

blijven en studenten voor te bereiden op de multi-etnische samenstelling van de

leerlingenpopulatie op de scholen. Ook worden regelmatig

professionaliseringsbijeenkomsten georganiseerd, waarbij gastdocenten uit het

beroepenveld of landelijke expertisecentra worden uitgenodigd. Het panel heeft voorbeelden

gezien van hoe actuele ontwikkelingen in het programma zijn verwerkt: Webquest over WO I,

het cultureel erfgoed en een curriculumopbouw volgens de tien tijdvakken van De Rooij.

Het panel heeft tijdens het visitatiebezoek gehoord dat studenten regelmatig op excursie

gaan. De opleiding werkt intensief samen met musea en scholen.

Het team van de opleiding Geschiedenis heeft een aantal activiteiten ontwikkeld die in relatie

staan met de beroepspraktijk en die volgens het panel de kwaliteit van de opleiding ten

goede komen. Voorbeelden hiervan zijn: een bijdrage aan het leerboek “Oriëntatie op

geschiedenis, basisboek voor de vakdidactiek”, een gezamenlijk project van een aantal

tweedegraads opleidingen Geschiedenis en een bijdrage aan de ontwikkeling van een

nieuwe havo-bovenbouwmethode.

Uit het STO 2008 en 2009 blijkt dat studenten Geschiedenis tevreden zijn over de mate

waarin de opleiding gericht is op de beroepspraktijk. De scores liggen tussen de 3,4 en 3,9.

Het item: “ik heb tijdens de opleiding voldoende contact met de beroepspraktijk” scoort in

2008 3,8 en in 2009 3,9. Het item “stages sluiten voldoende aan bij het overige onderwijs”

scoort in 2008 en in 2009 3,4.

Gezondheidszorg en Welzijn

Het cohort 2008-2009 is de eerste groep studenten, die met een nieuw geïntegreerd

curriculum heeft gewerkt, waarin de opleiding heeft gekozen voor een meer geïntegreerde

aanpak van de reguliere opleiding en de LOV-variant (de voormalige lerarenopleiding

verpleegkunde).

Het panel heeft de literatuur bestudeerd en beoordeelt deze als toepassingsgericht en

relevant voor het werkveld. De opleiding hanteert de regel dat literatuur niet ouder mag zijn

dan vijf jaar. De door de opleiding ontwikkelde lesmappen vindt het panel van een goede

kwaliteit. Deze zijn voldoende beroepsgericht en goed uitgewerkt, maar weinig

internationaal.

Om zoveel mogelijk aan te sluiten bij de actualiteit nodigt de opleiding regelmatig

gastdocenten uit, die vanuit hun specifieke expertise een bijdrage leveren aan het onderwijs.

Studenten onderhouden contacten met de beroepspraktijk, doordat zij leren op de werkplek

en diverse cursussen en projecten volgen die direct gerelateerd zijn aan de beroepspraktijk.

Het aantal stage-uren is het afgelopen jaar verdubbeld.

De opleiding heeft een geïntegreerd pakket aan keuzecursussen ontwikkeld. Alleen in de

minor van de opleiding wordt aandacht besteed aan onderzoeksvaardigheden, zoals aan

“het leren onderzoeksverslagen te lezen en te interpreteren” en “het formuleren van een

probleemstelling”. Het panel vindt dat er te weinig aandacht wordt besteed aan toegepast

onderzoek.


Vrijwel alle studenten volgen de deeltijdopleiding en beschikken dientengevolge al over

voldoende beroepsvaardigheden, die zij in hun vooropleiding en door hun werkervaring

hebben verworven.

Uit het STO 2008 en 2009 blijkt dat studenten Gezondheidszorg & welzijn tevreden zijn over

de mate waarin de opleiding gericht is op de beroepspraktijk. De scores liggen tussen de 3,3

en 3,8. Het item: “de opleiding sluit voldoende aan bij actuele ontwikkelingen” scoort in 2008

en 2009 3,8. Het item “de opleiding bereidt mij voldoende voor op de beroepspraktijk” scoort

in 2008 3,3 en 2009 3,5.

Omgangskunde

Het curriculum van de opleiding Omgangskunde wordt regelmatig aangepast aan actuele

ontwikkelingen op basis van overleg met een ‘denktank’ bestaande uit vertegenwoordigers

van het Landelijk Werkverband Praktijkonderwijs en een aantal directeuren van VMBO,

LWOO (de leerweg ondersteunende route) en praktijkonderwijs.

Het panel heeft de literatuur bestudeerd en heeft vastgesteld dat een deel ervan

up-to-date en relevant is voor het vakgebied. Het andere deel is volgens het panel wat

verouderd (dat wil zeggen uit de jaren 80 en 90). Het panel heeft geen internationale

literatuur aangetroffen. Het overige lesmateriaal, dat in de opleiding wordt gebruikt, is

ontleend aan de beroepspraktijk en daarom actueel. Dit geldt ook voor de inhoud van het

programma. Het panel heeft vastgesteld dat er in het curriculum nog maar in beperkte mate

aandacht wordt besteed aan toegepast onderzoek. Twee docenten van de opleiding zijn

verbonden geweest aan twee lectoraten, waardoor actuele ontwikkelingen vanuit de

beroepspraktijk in de opleiding zijn gebracht.

In het studiejaar 2008-2009 is de opleiding een onderzoek gestart betreffende de vragen of

en hoe de onderdelen van het bevoegdheidsgebied vertegenwoordigd moeten worden;

omdat de opleiding niet meer alleen opleidt voor het tweedegraads gebied maar ook voor

scholen voor praktijkonderwijs, de LWOO in het VMBO.

Uit het STO 2008 en 2009 blijkt dat studenten tevreden zijn over de mate waarin de opleiding

gericht is op de beroepspraktijk. De scores liggen tussen de 3,4 en 4,0. Het item: “ik heb

tijdens de opleiding voldoende contact met de beroepspraktijk” scoort in 2008 en 2009 4,0.

Het item “de opleiding bereidt mij voldoende voor op de beroepspraktijk” scoort in 2008 3,4

en 2009 3,7.

Facet 2.2: Relatie doelstellingen en inhoud programma

De programma’s van de opleidingen van dit cluster zijn gebaseerd op de SBL-

bekwaamheidseisen, de Dublin descriptoren en de Kennisbasis. In de studiegidsen wordt

verwezen naar de overzichtsmatrix eindkwalificaties en de overzichtsmatrix Kennisbasis. In

deze overzichten staat gedetailleerd weergegeven, per cursus, aan welke eindkwalificaties

en aan welke onderdelen van de Kennisbasis wordt gewerkt. Per cursus zijn in de

studiegidsen leerdoelen geformuleerd, die in de studiehandleidingen nog verder worden

gespecificeerd. Met behulp van de leerdoelen wordt gewerkt aan de bij de cursus behorende

eindkwalificaties.


Aardrijkskunde

De opleiding Aardrijkskunde heeft het voortouw genomen bij de ontwikkeling van de

landelijke Kennisbasis. In elk leerjaar van de opleiding worden zowel fysisch als sociaal-

geografische cursussen aangeboden. Met de uitbreiding van 12 EC van de conceptuele

leerlijn is de vakdidactiek in het eerste en tweede jaar explicieter en herkenbaarder

neergezet. In het derde jaar wordt een cursus rond het thema ‘ontwikkeling van de geografie’

met extra aandacht voor culturele geografie gegeven. De student heeft in het vierde jaar de

mogelijkheid binnen of buiten Instituut Archimedes te kiezen uit een groot aanbod van

minoren.

Het panel heeft kunnen vaststellen dat de aardrijkskundemethoden die in het voortgezet

onderwijs worden gebruikt, in het lesmateriaal zijn opgenomen en dat daarin aan de SBL-

competenties wordt gerefereerd.

Uit het STO 2008 en 2009 blijkt dat studenten tevreden zijn over de inhoud van de opleiding.

De eerstejaars geven een hogere score (3,8) dan de ouderejaars (3,1). Een mogelijke

verklaring hiervoor is dat de verbeteracties, die gefaseerd worden ingevoerd in het eerste

jaar hun vruchten al hebben afgeworpen.

Geschiedenis

In het eerste jaar van de opleiding Geschiedenis staat de overzichtskennis van de vier

periodes Oudheid, Middeleeuwen, Vroegmoderne tijd en Moderne tijd centraal. Het tweede

leerjaar wordt de geschiedenis van Nederland behandeld en in het derde leerjaar vindt een

thematische verdieping plaats rondom vier thema’s: Staatsinrichting, Europa in de 19e eeuw,

Niet-westerse geschiedenis en Kunstbeschouwing.

Het didactische deel van de Kennisbasis is hoofdzakelijk geïmplementeerd in de conceptuele

leerlijn, waarbij sprake is van een toenemende moeilijkheidsgraad.

De opleiding heeft drie minoren ontwikkeld: Tweede Wereldoorlog, Geschiedenis van de

islam en Geschiedenis van het joden- en christendom. Studenten kunnen door een minor te

volgen hun historische kennis verdiepen en hun vaardigheden uitbreiden.

Het panel heeft vastgesteld dat competentiegebied 3 (vakinhoud en didactiek) nog niet

adequaat is vormgegeven, maar heeft wel aanzetten daartoe gezien; dit competentiegebied

wordt nog niet volledig afgedekt. Eén docent heeft een onderzoek gedaan naar de

implementatie van (vak)didactische leerdoelen binnen de conceptuele leerlijn (Augustin, V.,

5 jaar competentiegericht onderwijs en vakdidactiek Utrecht, 2008). Het docententeam is

inmiddels bezig om de aanbevelingen uit dit onderzoek om te zetten in verbeteringen van het

curriculum. Het panel vindt dit een goede ontwikkeling. Het panel heeft vastgesteld dat het

programma goede mogelijkheden biedt om de SBL-competenties te realiseren.

Uit het STO 2008 en 2009 blijkt dat de studenten ruim voldoende oordelen over de inhoud

van het programma (2008: score 3,3 en 2009: score 3,4).


Het onderwijskundige en didactische concept van de opleiding Gezondheidszorg en welzijn

zijn opgenomen binnen de conceptuele leerlijn. In het eerste jaar wordt de zelfstudiemodule

“Ethiek en beroepshouding” met 4 EC aangeboden. De extra cursussen voor het tweede en

derde jaar worden momenteel ontwikkeld. Ook is er ruimte voor eigen keuzes van studenten

in het verwerven van vakkennis. Gezien de diversiteit in vooropleidingen en werkervaring


wordt bij een aantal cursussen en projecten de mogelijkheid geboden om bepaalde

onderwerpen verder uit te diepen. In het tweede en derde jaar worden de vakkennis en

vakdidactiek van het VMBO en het MBO geïntegreerd aangeboden.

De opleiding is vrij breed opgezet, waardoor het aangeboden lesmateriaal volgens het panel

algemeen is en wat weinig diepgang heeft. Het panel vindt de aandacht, die wordt besteed

aan recente ontwikkelingen in het werkveld, met name op het gebied van de zorg, enigszins

mager. Het panel is desondanks van oordeel dat het programma voldoende mogelijkheden

biedt om de SBL-competenties te realiseren.

Uit het STO 2008 en 2009 blijkt dat studenten tevreden zijn over de inhoud van de opleiding

(2008 en 2009: score 3,4).

Omgangskunde

Met name door de uitbreiding van de conceptuele leerlijn met 12 EC is er thans meer

aandacht voor de didactiek, waardoor de eindcompetenties van de opleiding beter dan

voorheen gerealiseerd kunnen worden. De opleiding werkt hard aan de implementatie van

de landelijk geformuleerde Kennisbasis, die op het moment van de visitatie nog niet volledig

in het curriculum was geïmplementeerd.

Het panel heeft vastgesteld dat het lesmateriaal van een goede kwaliteit is en in hoge mate

is ontleend aan de beroepspraktijk.

Uit het STO 2008 en 2009 blijkt dat studenten tevreden zijn over de inhoud van de opleiding

(2008 en 2009: score 3,6).

Het panel heeft in de studiegids en de studiehandleidingen niet bij alle onderdelen kunnen

vaststellen aan welke competenties wordt gewerkt en welke gedragsindicatoren worden

gehanteerd.

Facet 2.3: Samenhang in het programma

De vier leerlijnen van de opleidingen van het cluster Welzijn, zorg en maatschappij vormen

een belangrijke factor bij het realiseren van een adequate samenhang in de programma’s.

De studieloopbaanbegeleider (SLB’er) bewaakt de samenhang binnen de individuele

programma’s van de studenten.

Aardrijkskunde

Samenhang van het programma in de opleiding Aardrijkskunde wordt onder andere

gerealiseerd doordat een aantal thema’s in de conceptuele leerlijn door gespecialiseerde

docenten vanuit diverse kanten worden belicht. Het gaat om de thema’s Weer en klimaat,

Stedelijke problematiek in West-Europa, Cartografie, De geologie van het Nederlandse

landschap en De geografie van de ontwikkelingslanden. De samenhang tussen deze

thema’s wordt vooral tijdens veldpractica duidelijk. Hierin is een zichtbare samenhang tussen

de theorie en de praktijk. In een beleidsnotitie over de opbouw van de conceptuele leerlijn

wordt de inhoudelijke aansluiting tussen de diverse veldpractica en de overige onderdelen

van de conceptuele leerlijn uitgewerkt.

Het panel ziet de samenhang ook gerealiseerd in de opeenvolging van de modulen en in de

excursies in de opeenvolgende leerjaren. Begonnen wordt met kleine excursies.


In de latere jaren worden deze omvangrijker (bijvoorbeeld een excursie naar Marokko) en

komen zowel sociale als fysische elementen aan de orde. In het integrale project Cultureel

Erfgoed staat verbreding met het vak Geschiedenis centraal.

Het panel heeft overlap tussen de WER-lijn en de SLB-lijn geconstateerd.

Uit het STO 2008 en 2009 blijkt dat de studenten tevreden zijn over de samenhang in het

programma. De eerstejaars geven met 3,9 een hoge score, de ouderejaars beoordelen de

samenhang met een 3,2. Overigens zien de voltijders meer samenhang dan de deeltijders

(2008: score 3,6 en 2009: score 3,2). De vrijstellingen in de deeltijd kunnen hier debet aan

zijn. Ook volgen deeltijders vaker cursussen in een volgorde, die afwijkt van het

standaardprogramma.

Geschiedenis

Samenhang binnen de opleiding Geschiedenis wordt gerealiseerd doordat de

vakinhoudelijke opbouw van het programma is gebaseerd op zowel de Kennisbasis als op

vakinhoudelijke thema’s, die in het voortgezet onderwijs worden aangeboden. In het eerste

jaar worden de tijdvakken/ periodes behandeld, waarna verdieping plaatsvindt via de

Nederlandse geschiedenis en in de integrale projecten. Het panel herkent samenhang in de

opbouw van het programma. Ook op het didactisch vlak heeft het panel samenhang gezien;

voortdurend wordt aangegeven dat de competenties die de student zich eigen maakt,

vertaald kunnen worden naar het leren van de leerlingen.

Horizontale samenhang in de opleiding wordt gerealiseerd doordat er in de vakinhoudelijke

cursussen wordt gewerkt met praktijkgerichte opdrachten, zoals onder meer het maken van

lesmateriaal voor leerlingen, toetsen voor leerlingen. In het integrale project Cultureel

Erfgoed staat verbreding met het vak Aardrijkskunde centraal. Naast historische kennis

verbreden de studenten hun kennis met geografische thema’s.

Uit het STO 2008 en 2009 blijkt dat de studenten de samenhang in het programma als

voldoende ervaren (2008 en 2009: score 3,3).


Verticale samenhang in de opleiding Gezondheidszorg en welzijn wordt gerealiseerd doordat

de leerjaren een logische opbouw kennen, zo heeft het panel vastgesteld. De focus ligt eerst

op de docent in het VMBO, gevolgd door de docent in het MBO. Het panel heeft op basis

van materiaalbestudering een verdieping in de volgorde van de modulen/vakken vastgesteld.

In het nieuwe curriculum is een aantal projecten en cursussen ontwikkeld, die de vakkennis

en vakdidactiek geïntegreerd aanbieden, waarbij de vakdidactiek leidend is. Met deze

geïntegreerde aanpak zijn de afgelopen jaren met succes enkele experimenten uitgevoerd,

waarover de studenten tevreden waren, zo is gebleken uit evaluaties.

De samenhang tussen de theorie en de praktijk blijkt uit de opdrachten die studenten

uitvoeren, uit het inzetten van gastdocenten en uit de gebruikte literatuur.

Uit het STO 2008 en 2009 blijkt dat de studenten tevreden zijn over de samenhang binnen

het programma (2008: score 3,7 en 2009: score 3,5).

Het panel is van mening dat de samenhang tussen de WER- lijn en de SLB-lijn nog

verbeterd zou kunnen worden.


Omgangskunde

In de conceptuele leerlijn van de opleiding Omgangskunde wordt een opbouw gehanteerd

van minder naar meer complex. Dat wil zeggen dat de inhoud van het programma steeds

complexer wordt en steeds meer is gericht op de omgeving en de organisatie in plaats van

op de persoon van de student.

Samenhang tussen de theorie en de praktijk wordt gerealiseerd doordat studenten veel tijd

doorbrengen in de beroepspraktijk en de ervaringen die ze daar opdoen meenemen naar de

opleiding. Met de in de opleiding verworven nieuwe theoretische kennis gaan studenten weer

terug naar de praktijk. Theorie en praktijk vormen op deze wijze een integraal pakket. Het

panel heeft voldoende samenhang gezien, zowel een horizontale, verticale als een

samenhang tussen de theorie en de praktijk. De studenten geven aan dat voor hen de

leerlijnen niet altijd even duidelijk te onderscheiden zijn. Met name de SLB-lijn en WER-lijn

overlappen elkaar.

Uit het STO 2008 en 2009 blijkt dat de studenten tevreden zijn over de samenhang binnen

het programma (2008: score 3,5 en 2009: score 3,6).

Facet 2.7: Didactisch concept en werkvormen

In de studiegidsen en de studiehandleidingen zijn voor alle opleidingen van het cluster de

gehanteerde werkvormen beschreven. De bedoeling is om de student met veel verschillende

activerende didactische methodieken kennis te laten maken, die hij vervolgens zelf ook weer

kan gebruiken op zijn school (‘dubbele bodem’). De studenten laten tijdens of aan het eind

van een onderdeel een concreet product zien, waarbij een relatie met de praktijk in de klas

moet worden gelegd. Het accent ligt daarbij niet alleen op cognitieve doelen, maar ook op de

competenties van de startende docent.

Zowel binnen de projecten van de integrale leerlijn als bij de cursussen in de conceptuele

leerlijn wordt steeds een koppeling gemaakt tussen de vakinhoud en de didactiek.

Aardrijkskunde

Werkvormen die bij Aardrijkskunde worden gebruikt zijn werkcolleges, interactieve

hoorcolleges, onderwijsleergesprekken, verwerkingsopdrachten, literatuuropdrachten,

veldpractica, binnenpractica (onder andere gesteentepracticum, kaartpracticum),

presentaties, het werkstuk en ICT-opdrachten, zoals het maken van een Webquest.

Het panel is van mening dat door al deze werkvormen te hanteren studenten ook worden

gestimuleerd om deze in hun (toekomstige) schoolpraktijk te gebruiken.

Uit het STO 2008 en 2009 blijkt dat studenten tevreden zijn over de afwisseling in

werkvormen (2008: score 3,4 en 2009: score 3,5). De eerstejaars zijn hier positiever over

dan de ouderejaars, en voltijders positiever dan deeltijders. Eerste- en tweedejaars voltijd

hebben meer contacttijd dan de overige studenten en juist in die extra contacttijd wordt volop

gebruik gemaakt van afwisselende werkvormen, hetgeen het verschil in scores verklaart.


Geschiedenis

Bij Geschiedenis worden verschillende werkvormen gehanteerd. Naast hoorcolleges ook

werkcolleges en projecten, waarbij het accent ligt op samenwerkend leren. Ook vinden er

excursies, presentaties, vakdidactische opdrachten en groepsopdrachten plaats.

In het eerste jaar vinden veel docentgestuurde klassenactiviteiten plaats, zoals het verhalen

vertellen, het frontaal uitleg geven en het maken van lesvoorbereidingen. In het tweede en

derde jaar gaat de student zich meer toeleggen op activerende werkvormen en

samenwerkend leren en besteedt hij aandacht aan onderzoeksvaardigheden zoals een kort

literatuuronderzoek. In het derde jaar voeren studenten in de cursussen “Indonesië” en

“Kunstbeschouwing” een individueel onderzoek uit dat ze bij kunstbeschouwing ook

presenteren op locatie aan hun medestudenten.

Op basis van de resultaten van het STO en van cursusevaluaties heeft de opleiding de

activerende didactiek in de cursussen en vakprojecten vergroot. Naast rollenspelen als het

“Mythisch Theater” is een excursielijn uitgezet en worden er ICT-rijke modulen aangeboden

zoals “Wereldoorlog 1”. Ook wordt vanaf dit studiejaar (2009-2010) de vakdidactiek

aangeboden binnen de module “Kijk op leerlingen II”, als onderdeel van de algemene

pedagogische leerdoelen, het generieke deel van de Kennisbasis.

Uit het STO 2008 en 2009 blijkt dat de studenten tevreden zijn over de afwisseling van

werkvormen (2008: score: 3,5 en 2009: score 3,2).


De opleiding hanteert volgens het panel activerende werkvormen zoals projecten,

opdrachten, groepswerk, spelvormen en discussievormen. De competentiegerichte

opdrachten en leeromgevingen nemen in de loop van de opleiding toe in complexiteit. Van

de student wordt zelfsturing en eigen verantwoordelijkheid voor het leerrendement verwacht.

Waar mogelijk zoekt de opleiding naar samenwerking met instellingen op het gebied van

zorg en welzijn. Studenten hebben bijvoorbeeld meegewerkt aan een project ‘Jongleren’,

een initiatief van de Emancipatieraad, waarvoor zij lessen ontwikkeld en uitgevoerd hebben

op scholen voor voortgezet onderwijs. Het thema was “verdeling van zorgtaken”.

Uit het STO 2008 en 2009 blijkt dat de studenten tevreden zijn over de werkvormen, de

keuzemogelijkheden en de didactische kwaliteiten van de docenten (2008: score 3,4 en

2009: score 3,3).

Omgangskunde

In de opleiding Omgangskunde worden afwisselende werkvormen gebruikt, zoals

rollenspelen, onderwijsleergesprekken, simulatieoefeningen ten behoeve van het begeleiden

van groepen, trainingen in gespreksvaardigheden, video-intervisie, verzorgen van

workshops.

Zowel in de projecten binnen de integrale leerlijn als in de cursussen van de conceptuele

leerlijn wordt steeds een koppeling gelegd tussen de vakinhoud en de didactiek. De opleiding

werkt veel samen met het werkveld. Docenten uit het MBO en VMBO geven workshops; ook

worden orthopedagogen ingehuurd om colleges te verzorgen.

Uit het STO 2008 en 2009 blijkt dat de studenten tevreden zijn over de afwisseling van

werkvormen (2008: score 3,4 en 2009: score 3,6).


Facet 2.8: Toetsing en beoordeling

Alle vier de opleidingen van het cluster gebruiken het toetskader van Instituut Archimedes.

De criteria voor de toetsen zijn te vinden in de studiegidsen en studiehandleidingen.

Aardrijkskunde

In de conceptuele leerlijn van de opleiding Aardrijkskunde bestaat de toetsing uit schriftelijke

tentamens, werkstukken, presentaties of het ontwerpen van een toets. In deze toetsvormen

worden naast (didactische) vaardigheden ook de kennis van de student getoetst. De

praktijkvaardigheden van de student worden onder andere door middel van portfolio’s en

assessments en tijdens veldwerkdagen getoetst. Vakdidactische onderdelen van de

opleiding worden getoetst aan de hand van door studenten ontwikkelde producten, zoals een

lesopzet, een lessenserie of lesmateriaal, die zij direct in de schoolpraktijk kunnen gebruiken.

Het panel heeft op basis van de bestudeerde toetsen vastgesteld dat de toetsvormen in

voldoende mate aansluiten bij de werkvormen van de diverse cursussen en de leerdoelen en

inhoud van de onderdelen. Ook vindt het panel de toetsen van een goed niveau.

De opleiding heeft het voornemen om te gaan werken met een landelijke digitale

toetsenbank voor Aardrijkskunde. Twee docenten van de opleiding werken mee aan de

ontwikkeling hiervan. Veel toetsen worden door twee docenten gemaakt. Ook worden

toetsen regelmatig door twee docenten beoordeeld. Daarnaast wordt in toenemende mate

gebruik gemaakt van beoordelingsmatrices of rubrics, waarmee objectiever kan worden

beoordeeld. De beoordelingscriteria worden voorafgaand aan de toets aan de studenten

bekend gemaakt. Het panel heeft tijdens de bezoekdag van de studenten en de alumni

gehoord dat zij de beoordelingscriteria helder vinden. Ook de feedback op de toetsen vinden

zij voldoende.

Het panel heeft van Aardrijkskunde geen schoolprojecten gezien, omdat deze niet

beschikbaar waren. Het panel kan zich daarom niet uitspreken over de beoordeling hiervan.

Ten aanzien van de beoordeling van de portfolio’s heeft het panel vastgesteld dat er nog

meer gelet zou kunnen worden op een correct taalgebruik.

Uit het STO 2008 en 2009 blijkt dat studenten tevreden zijn over de wijze van toetsing en

beoordeling (2008: score 3,1 en 2009: score 3,5) en over de aansluiting van de toetsing op

de doelstellingen van het onderwijs (2008: score 3,3 en 2009: score 3,6).

Geschiedenis

De toetsing van de vakinhoudelijke kennis in de conceptuele leerlijn vindt in de eerste twee

leerjaren plaats door middel van schriftelijke kennistoetsen. In het derde leerjaar worden ook

schriftelijke toetsen afgenomen en voeren studenten kleine onderzoekjes uit. Hierin wordt

ook het aspect van de oordeelsvorming getoetst.

Het panel heeft toetsen bestudeerd en geconstateerd dat de schriftelijke toetsen betreffende

de vakkennis in moeilijkheidsgraad toenemen. Het panel vindt de toetsen in de tweede en

derde jaar te veel gericht op de reproductie van kennis en (te) weinig op het leren analyseren

en het kunnen toepassen van kennis en inzichten.

De opleiding stelt elke student in staat de toetsen na te bespreken met de docent. Het

beoordelingsmodel en de wijze waarop de student hieraan heeft voldaan, gelden als richtlijn

voor de nabespreking. Deze werkwijze wordt ook gehanteerd bij de portfolio’s en schriftelijke


toetsen. Het panel heeft ten aanzien van de schoolprojecten geconstateerd dat er

verschillende beoordelingsformulieren worden gebruikt en dat de inhoud van het

schoolproject tot op heden alleen door de begeleider in de school wordt gedaan (zie deel B,

facet 2.8)





De opleiding maakt gebruik van schriftelijke kennistoetsen en opdrachten, presentaties,

persoonlijke verslagen, assessments en portfolio’s. Het panel vindt dat de toetsen in

voldoende mate aansluiten bij de leerdoelen en de leerinhoud van de onderwijseenheid. De

toetscriteria voor de verschillende producten zouden volgens het panel helderder

geformuleerd kunnen worden.

Per cursus en project zijn twee docenten verantwoordelijk voor de toetsen. Zij geven elkaar

feedback op de toetsen. Studenten ontvangen schriftelijke of mondelinge feedback op hun

prestatie of toets.

Het panel vindt dat de (inhoudelijke) beoordeling van de schoolprojecten ten tijde van de

visitatie nog te veel werd overgelaten aan de begeleider in de school (zie ook deel B: facet

2.8).




Omgangskunde

In de opleiding Omgangskunde wordt gewerkt met een grote variëteit aan toetsen, zoals

schriftelijk tentamens (jaar 1), leesdagboeken, visiebeschrijvingen, presentaties,

gespreksanalyses, zelfbeoordelingen, voorlichtingsfilms en simulaties van vergaderingen.

Het praktijkdeel wordt in de WER-lijn getoetst door middel van video’s, lesbezoeken en

gesprekken met werkplekbegeleiders.

Het panel heeft niet in alle studiehandleidingen duidelijke toetscriteria aangetroffen. Er is

regelmatig sprake van een opsomming van producten en prestaties die geleverd moeten

worden zonder vermelding van beoordelingscriteria. Meerdere beoordelaars worden ingezet

om tot een eenduidige beoordeling te komen.

De beoordeling en toetsing van de inhoud van de schoolprojecten werd ten tijde van de

visitatie nog te veel overgelaten aan de school (zie ook deel B, facet 2.8).





Facet 6.1: gerealiseerd niveau

Aardrijkskunde

Het panel heeft de drie portfolio’s bestudeerd, die de opleiding voorafgaand aan het

visitatiebezoek had opgestuurd. De portfolio’s zijn opgebouwd conform de Reader Gids voor

werkplekleren. Het panel heeft vastgesteld dat de competenties 1, 2, 3, 4 en 7 als

ruggengraat van de portfolio’s zijn neergezet. Het panel vindt het niveau van reflectie in de

portfolio’s kritisch opbouwend van toon en vanuit de individuele student goed toegespitst. De

inhoudelijke feedback van de docenten op de portfolio’s is goed en de beoordeling is

adequaat. Het taalgebruik in de portfolio’s is volgens het panel voor verbetering vatbaar

Studenten hebben het panel verteld dat in de portfolio’s sterk de nadruk wordt gelegd op de

competenties en het reflecteren. Dit laatste krijgt volgens hen soms iets te veel nadruk.

Het panel heeft voor Aardrijkskunde geen schoolprojecten kunnen bestuderen, omdat er

geen vakgerelateerde schoolprojecten beschikbaar waren.

Geschiedenis

Het panel heeft de drie portfolio’s en vier schoolprojecten bestudeerd, die de opleiding

voorafgaand aan het visitatiebezoek had opgestuurd, dan wel tijdens het bezoek ter inzage

had gelegd. Het panel is van mening dat de opbouw van de portfolio’s helder is; die van de

schoolprojecten divers. Het panel heeft geconstateerd dat het reflecterend vermogen van de

studenten in de portfolio’s van voldoende kwaliteit is. Het panel heeft ook vastgesteld dat de

studenten voor alle competentiegebieden aangetoond hebben wat ze geleerd hebben, weten

en kunnen, waarbij het panel opmerkt dat de onderbouwing door de studenten met literatuur

en theorie niet altijd duidelijk is. Ten aanzien van de schoolprojecten is het panel van mening

dat er te weinig gebruik wordt gemaakt van literatuur. Ook laat de student te weinig zien dat

hij de basale onderzoeksvaardigheden beheerst.

Gezondheidszorg en welzijn

Het panel heeft de twee portfolio’s en twee schoolprojecten bestudeerd, die de opleiding

voorafgaand aan het visitatiebezoek had opgestuurd dan wel tijdens het bezoek ter inzage

had gelegd.

Ten aanzien van de portfolio’s heeft het panel vastgesteld dat deze compleet en conform de

handleiding zijn opgebouwd. Er zijn verschillen in uitwerking, maar deze hangen samen met

de persoonlijke invulling die de student eraan geeft. Het panel vindt de portfolio’s van een

redelijk goede kwaliteit. Studenten laten in de portfolio’s zien dat zij beschikken over een

reflecterend vermogen en dat zij hun eigen gedrag en handelen kunnen analyseren en

beoordelen. De competenties komen in de portfolio’s in voldoende mate aan bod. Het panel

heeft vastgesteld dat de portfolio’s het niveau startbekwaam weerspiegelen, alhoewel

sommige onderdelen, bijvoorbeeld de visie op onderwijs meer uitgediept had kunnen

worden.

Over de schoolprojecten merkt het panel op dat één van de twee een goede theoretische

onderbouwing had. Bij de andere was dit minder het geval. Ook laten de schoolprojecten niet

zien dat studenten een aantal basale onderzoeksvaardigheden beheersen.


Omgangskunde

Het panel heeft het door de opleiding voorafgaand aan het visitatiebezoek opgestuurde en

ter inzage gelegde portfolio en de vier schoolprojecten bestudeerd. Er zijn handleidingen

voor het vervaardigen van deze producten aanwezig, die aantoonbaar worden gebruikt. De

in de handleidingen beschreven opbouw wordt gevolgd. Het panel heeft vastgesteld dat

studenten voldoende sturing en begeleiding krijgen bij het vervaardigen van de beide

producten.

Ten aanzien van het portfolio heeft het panel vastgesteld dat het niveau van reflectie in het

portfolio goed is. Voor alle competenties worden bewijzen aangeleverd, hoewel deze niet

altijd zichtbaar gerelateerd zijn aan de gedragsindicatoren van de competenties. Het panel

heeft naar aanleiding van de bestudering van de schoolprojecten vastgesteld dat deze van

een redelijk niveau zijn. De opbouw ervan is goed. Het panel heeft verwijzingen naar de

conceptuele- en vaardigheidslijn aangetroffen in de schoolprojecten.

Zwakke punten in de eindproducten vindt het panel de onderbouwing en verantwoording van

keuzes, handelswijze en visie vanuit de literatuur. Ook zou in de eindproducten meer

aandacht besteed kunnen worden aan onderzoeksvaardigheden.


Cluster Talen

Duits, Engels, Frans, Nederlands, Spaans

De opleidingen uit het Talencluster hanteren het principe van doeltaal-voertaal. Inhoudelijk

werken de voltijdopleidingen samen in de WER-lijn, de SLB-lijn en de integrale lijn. De

voltijd- en deeltijdopleidingen werken samen in de Sociocratische Clusterkring. Een

substantieel deel van de integrale lijn werken studenten in clusterbrede groepen. In de

deeltijdvariant zijn combinaties van groepen studenten uit de opleidingen Engels,

Nederlands, Duits, Frans en Spaans.

De teamleiders van de opleidingen uit het talencluster overleggen in het clusteroverleg, de

teamleiders en docenten in het Sociocratische kringoverleg.

De programma’s van de voltijd- en de deeltijdvariant zijn hetzelfde, indien er geen verschillen

worden beschreven.

Facet 2.1 Eisen HBO

Duits

Het voltijd en deeltijd programma van de opleiding Duits verschillen in die zin van elkaar, dat

de voltijdstudenten in de vierde periode van het derde jaar in het buitenland verblijven. De

deeltijdstudenten volgen een alternatief cultureel programma.

Sinds de invoering van het leerlijnenmodel wordt er bij theoretische onderdelen van de

opleiding, zoals literatuur en cultuur, meer aandacht besteed aan de praktische

toepasbaarheid in de klas. Aan het begin van de opleiding wordt gewerkt aan de

‘Klassensprache Deutsch’. De helft van de opleidingstijd binnen de conceptuele lijn wordt

expliciet besteed aan taalvaardigheids- en grammaticaonderwijs, de andere helft is impliciet

bedoeld voor taalvaardigheidsonderwijs, didactiek en jeugdliteratuur.

De opleiding maakt gebruik van studiemateriaal van (inter)nationale en Duitstalige websites

en materiaal van het Goethe Instituut. Docenten participeren in de onderzoekslijn van het

lectoraat ‘Beroepsonderwijs’ binnen de faculteit. Daarnaast is de opleiding betrokken bij

onderzoek op zeven innovatieve scholen. Docenten participeren in de stichting ‘Cultuur en

Kommunikation’. In het team zijn enkele native speakers en er worden regelmatig lezingen

van Duitstalige auteurs georganiseerd.

Komende jaren wordt het conceptuele deel van het programma versterkt. In dit kader wordt

het aantal contacturen voor de vakken literatuur, taalwetenschap en taalverwerving

uitgebreid.

Het panel stelt op basis van materiaalbestudering vast dat de vakliteratuur en het

studiemateriaal relevant zijn. Er wordt veel gebruik gemaakt van Duitstalig materiaal.

Studenten doen op kleine schaal onderzoekjes binnen de integrale lijn. Op de stagescholen

voeren ze schoolprojecten uit, waarin knelpunten in het onderwijs worden aangepakt en

verbeterd.

In de conceptuele lijn brengen studenten de verschillen tussen het Nederlandse en het

Duitse onderwijssysteem en de verschillen in methodiek en didactiek in kaart.


Vrijwel alle docenten begeleiden studenten op opleidingsscholen en zijn zo op de hoogte van

actuele ontwikkelingen in de beroepspraktijk. De vakgroep onderhoudt contacten met

docenten van Duitstalige onderwijsinstellingen.

Studenten moeten op alle schooltypen en niveaus stage lopen en gaan elk jaar naar een

Duitstalig land. Ze hospiteren op middelbare scholen in de grensregio en gaan op excursie

naar Bonn, Aken en Berlijn. Voltijdstudenten zijn verplicht een semester (3 maanden) te

studeren aan een Duitstalige universiteit/hogeschool. Deeltijdstudenten doen veelal culturele

activiteiten in Duitsland, zoals een bezoek aan culturele evenementen, musea en

taalcursussen.

Studenten worden naar de mening van het panel in voldoende mate in de gelegenheid

gesteld zich de vereiste beroepsvaardigheden eigen te maken, zowel tijdens de stages in

Duitsland als op de opleidingsscholen. De actuele ontwikkelingen in de onderwijspraktijk

komen in voldoende mate aan bod, bijvoorbeeld door de aandacht die wordt besteed aan het

thema “mentoraat”. Door op het gebied van taalvaardigheid gebruik te maken van het

Europees Referentie Kader (ERK) sluit de opleiding aan bij de actuele en relevante

ontwikkelingen, maar volgens het panel nog in beperkte mate.

De opleiding heeft haar cursussen aan de ERK-niveaus gekoppeld en op deze wijze een

doorlopende leerlijn ontwikkeld. Studenten houden een taalportfolio bij volgens de ERK-

richtlijnen.

De competentiegerichte aanpak van het onderwijs, het gebruik van gevarieerde en

activerende werkvormen worden door het ‘dubbele bodem’ principe, dat studenten hanteren

ook toegepast in het werkplekleren. Het programma biedt in beperkte mate aandacht aan

praktijkgericht onderzoek.

Uit het STO 2008 en 2009 blijkt dat studenten de beroepsgerichtheid van de opleiding

waarderen met scores tussen de 3,6 (2008) en 4,3 (2009). Zij zijn het meest tevreden over

de mate waarin zij contact met de beroepspraktijk hebben gehad (2008:score 4,3 en 2009:

score 4,1).

Engels

Verschillen tussen de voltijd- en de deeltijdvariant zijn er wat betreft het verblijf van studenten

in het buitenland: deeltijdstudenten verblijven twee weken in het buitenland, voltijdstudenten

zeven tot tien weken.

De taalverwerving volgt het “dubbele bodem” principe. Aan het eind van de propedeuse

wordt niveau B2 van het Europees Referentiekader (ERK) vereist, aan het eind van het

derde jaar niveau C1. Door op het gebied van taalvaardigheid gebruik te maken van het ERK

sluit de opleiding naar de mening van het panel aan bij de actuele en relevante

ontwikkelingen.

In de eerste drie jaar staat literatuur op het programma, bijvoorbeeld in jaar 1 “short stories”

en de bijbehorende literaire theorie. Voor vakdidactiek heeft de opleiding zelf materiaal

ontwikkeld op basis van Engelstalige literatuur. Het panel stelt op basis van

materiaalbestudering vast dat de vakliteratuur van goede tot zeer goede kwaliteit is. Het is

relevant en actueel. Dit geldt ook voor de readers. Er wordt veel gebruik gemaakt van

bronnen in de doeltaal en er zijn kwalitatief goede opdrachten.

In het 1e jaar is er aandacht voor de cultuur van Engelssprekende landen, bijvoorbeeld in

onderzoeksprojecten of excursies. In het 2e jaar ligt de nadruk op Amerikaanse cultuur en is


er een keuzeproject Cultuur en School. In het 3e jaar zijn de hoofdaspecten: Algemene

Taalwetenschap, zoals theoretische aspecten, herkennen van grammaticale fouten, het

uitleggen van grammaticale gebruiksregels, het oefenen van opzoekstrategieën et cetera. Er

wordt gewerkt aan de mogelijkheid om een extra vakinhoudelijk project voor profilering voor

HAVO/VWO scholen in te voeren.

Studenten doen veel ervaring op in het buitenland en in het lesgeven in alle relevante

onderwijssoorten. Studenten geven aan dat het lesgeven in het VMBO nog is onderbelicht.

Reflectie op het leer-werken vindt in de voltijd plaats in vakoverstijgende groepen in het 1e

jaar; in de deeltijd gebeurt dit in groepen van studenten Engels. De meerderheid van de

studenten heeft een leerwerkplek op een (opleidings)school. In SLB-groepen staat de

ontwikkeling van competenties centraal en werken studenten aan het samenstellen van

portfolio’s voor assessments, in de voltijd aan het eind van het 1ste, 3de en 4de jaar, in de

deeltijd alleen aan eind van de studie. Voor native speakers deeltijd is er een pilot ‘Native

speakers in de les’, gericht op ondersteunende activiteiten voor lessen in de scholen.

Wat weinig aandacht wordt er in het programma besteed aan onderzoek, zoals aan het leren

formuleren van onderzoeksvragen, zo heeft het panel vastgesteld.

De opleiding streeft naar niveau C1 (ERK) aan het eind van de opleiding. Het verplichte

buitenlandverblijf is daarbij belangrijk, evenals veel schrijfopdrachten, want het schrijfniveau

is laag bij instroom. De opleiding verzorgt een minor ‘Sterk de master in’ als voorbereiding op

de master Engels. Daarin staan literaire theorie en de toepassing ervan centraal. Daarnaast

worden nog vier andere minoren aangeboden.

Veel docenten zijn actief in vereniging van Leraren in Levende Talen. Internationaal zijn zij

actief in IATEFL (International Association of Teachers of English as an Foreign Language)

en CARN (Collaborative Action Research Network). Daardoor is er een nationale en

internationale uitwisseling en komen studenten in aanraking met de nieuwste ontwikkelingen

in het vakgebied.



de mate waarin zij contact met de beroepspraktijk hebben gehad (2008 en 2009: score 3,9).

Frans

Een verschil tussen de voltijd- en deeltijdopleiding is, dat de deeltijdstudenten in het derde

jaar naar het buitenland gaan; de voltijdstudenten doen dit niet. Iedere student heeft twee

buitenlandverblijven in een Franstalig land. De opleiding organiseert jaarlijks een excursie

naar Lille, voltijdstudenten gaan een week naar Rouen en een week naar Parijs.

De opleiding is de laatste jaren bezig met een drastische vernieuwing van het curriculum. Er

is gekozen voor het invoeren van verschillende taalniveaus binnen de opleiding: B2+ pro

voor lezen, spreken en luisteren; B2 voor schrijven. In elke periode komen de

taalvaardigheden geïntegreerd aan bod in het vak Taalvaardigheid. Door op het gebied van

taalvaardigheid gebruik te maken van het ERK sluit de opleiding aan bij de actuele en

relevante ontwikkelingen.

Het niveau wordt op dit moment verzwaard qua inhoud, studielast en contacttijd. Het eerste

jaar is al aangepast; in de komende twee jaar wordt de conceptuele lijn vanaf het tweede

jaar verzwaard. De vakgroep gebruikt de Diplôme d’Etudes en Langue Française toetsing


(DELF-toetsing, het merendeel van de docenten is daarin geschoold) om tussentijds het

taalvaardigheidsniveau te meten.

Met ingang van 2008-2009 is gestart met de implementatie van onderzoeksvaardigheden in

het programma. Thans wordt volgens het panel hieraan nog te weinig aandacht besteed.

Het panel stelt op basis van materiaalbestudering vast dat de vakliteratuur en het

studiemateriaal beantwoorden aan de eisen van actualiteit, relevantie en representativiteit.

Studenten worden naar de mening van het panel in voldoende mate in de gelegenheid

gesteld zich de vereiste beroepsvaardigheden eigen te maken, zowel via de

buitenlandstages als via de stages op de opleidingsscholen. Studenten moeten op alle

schooltypen en niveaus stage lopen om breed inzetbaar te zijn. Het werkplekleren verloopt

trapsgewijs. In het eerste jaar gaat het om een algemene schooloriëntatie; in jaar twee, drie

en vier doen de voltijdstudenten een schoolstage binnen de sectie Frans van een

(opleidings)school met keurmerk. Dit geldt bij voorkeur ook voor de deeltijdstudenten.

Studenten voeren in derde en vierde jaar in de stages een tweetal schoolprojecten uit. Deze

projecten vormen de link tussen het conceptuele programma en de beroepspraktijk op de

stageschool. Het onderzoek in het kader van deze schoolprojecten laat een voldoende

niveau zien waar het gaat om het ontwikkelen en didactiseren van lesmateriaal. Van een

(theoretische) verantwoording en een probleemstelling is nog weinig tot geen sprake.

De opleiding biedt regelmatig lezingen aan van Franstalige beroepsbeoefenaren en

onderhoudt contacten met Maison Descartes. Docenten kennen de beroepspraktijk en zijn

betrokken bij begeleiding op de scholen.



de mate waarin zij contact met de beroepspraktijk hebben gehad (2008 en 2009: score 3,9

en score 4,0).

Nederlands

De opleiding Nederlands besteedt volgens het panel in evenwichtige mate aandacht aan

taalbeheersing, literatuur en taalkunde. De afgelopen twee jaar is het materiaal voor deze

drie disciplines grondig herzien. De verschillende cursussen zijn beter op elkaar afgestemd.

Syllabi zijn vervangen door of aangevuld met recente publicaties.

Het panel heeft de vakliteratuur en het studiemateriaal bestudeerd en beoordeelt deze als

actueel, relevant en representatief. Voor vrijwel alle vakken zijn er syllabi, waarin naast

literatuur ook allerhande opdrachtmateriaal is opgenomen. Er is ook ruim voldoende

aandacht voor onderwijs aan leerlingen met een andere moedertaal.

Studenten worden via de stages op de opleidingsscholen voldoende in de gelegenheid

gesteld zich de vereiste beroepsvaardigheden eigen te maken.

Het werkplekleren verloopt trapsgewijs: in het eerste jaar gaat het om schooloriëntatie. In het

tweede en derde jaar lopen de studenten stage in het MBO en het VO. In het vierde jaar

geven studenten zelfstandig les aan een aantal klassen. In deze periode moeten zij laten

zien dat zij startbekwaam zijn. In samenwerking met het Bureau Leerwerkplekken is een

netwerk van scholen opgezet. De school IB’ers bezoeken de studenten op de scholen.

Het team van docenten is nauw betrokken bij de beroepspraktijk en bij

onderwijsvernieuwingen door middel van onderzoek, samenwerking met en begeleiding van

scholen bij onderwijsinnovatie. Voorbeelden daarvan zijn: contractwerk voor het schoolvak


Nederlands op een scenario-3-school en de betrokkenheid bij de dieptepilot “Onderzoek in

het VO”.

Actuele ontwikkelingen komen in alle modulen aan bod. Zo wordt er bijvoorbeeld aandacht

besteed aan ICT in het onderwijs en aan het ontwerpen van digitaal lesmateriaal.

De koppeling tussen vakinhoud en vakdidactiek wordt bevorderd doordat meer dan de helft

van de docenten is betrokken bij de studentbegeleiding op de werkplek.

Ten aanzien van de aandacht, die wordt besteed aan toegepast onderzoek constateert het

panel dat deze wat mager is. Studenten leren nog onvoldoende om een heldere vraagstelling

te formuleren, een probleemanalyse te maken en conclusies en/of aanbevelingen te

formuleren.



de mate waarin zij contact met de beroepspraktijk hebben gehad (2008: score 4.0, 2009:

score 4,1).

Spaans

In het eerste jaar van de opleiding Spaans gaan de voltijdstudenten een week naar een

Spaanstalig land, in het tweede jaar doen zij dit gedurende zeven weken en in het derde jaar

studeren zij drie maanden aan een Spaanse universiteit. In dit kader heeft de opleiding

contact met een aantal universiteiten in Spanje. In het vierde jaar kan de student ervoor

kiezen zijn minor in het buitenland te volgen. In enkele gevallen vindt de lio-stage in Spanje

plaats. Voor deeltijdstudenten is een alternatief programma mogelijk, waardoor ze

gedurende langere tijd kunnen verblijven in een Spaanstalig land. Zij kunnen hun

buitenlandverblijf ook organiseren in hun vakanties, waarbij ze verplicht een cursus aan een

Spaanstalige universiteit moeten volgen.

De opleiding volgt in de conceptuele lijn het doeltaal-voertaal principe: de lessen worden

zoveel mogelijk in het Spaans gegeven.

Het curriculum volgt als richtlijn het Common European Framework of References (CEFR of

ERK). Door op het gebied van taalvaardigheid gebruik te maken van het ERK sluit de

opleiding aan bij de actuele en relevante ontwikkelingen. Studenten leren de taal in al haar

complexiteit: taal als communicatiemiddel, sociolinguïstiek, pragmatiek en taalvariatie. Doel

is het bereiken van niveau B2. De conceptuele lijn biedt vakdidactiek, theoretische kennis en

vaardigheden van de taalkunde in het algemeen en specifiek van het Spaans. Het onderdeel

literatuur bestaat uit een inleiding op literatuur en twee vakprojecten literatuur. Sommige

onderdelen worden ondersteund met ICT (voicemailboard, Webquest, digitale video,

vodcast).

De met Fontys ontwikkelde Kennisbasis Spaans is medio 2009 gerealiseerd en in de

opleiding in gebruik genomen.

Het vak ‘(Ver)kennen van Taal’ biedt een theoretisch referentiekader van alle gebieden,

waarmee studenten in relatie tot taal en taalleren in aanraking komen. De theorie wordt

aangeboden door actieve en interactieve opdrachten waarin de studenten door reflectie,

onderzoek en samenwerking tot verdieping komen. De opleiding gebruikt de methode

‘Gente’. Voor vakdidactiek worden readers en diverse boeken gebruikt. Er wordt gewerkt met

de Tabasco-methode.


Het panel stelt op basis van materiaalbestudering vast dat er naast Nederlandse bronnen

voldoende literatuur in de doeltaal wordt aangeboden. Het studiemateriaal is actueel,

relevant en representatief. Voorts is er voldoende aandacht voor het gebruik van ICT-

middelen, voor mentoraat, voor leerlingbegeleiding en voor de multiculturele school.

Studenten worden ook in voldoende mate in de gelegenheid gesteld zich de vereiste

beroepsvaardigheden eigen te maken, zowel via de buitenlandstages als via de stages op de

opleidingsscholen. De opleiding is reeds een aantal jaren bezig met de ontwikkeling van het

schoolvak ‘Spaans in de scholen’. Omdat niet op alle (aspirant)keurmerkscholen Spaans

wordt gegeven, heeft de vakgroep een netwerk van stagescholen.

Het werkplekleren verloopt trapsgewijs: in het eerste jaar gaat het om schooloriëntatie. In het

tweede jaar lopen de studenten stage in het MBO en het VO bij lessen in een moderne

vreemde taal. In het derde en vierde jaar moeten ze stage lopen bij een docent Spaans. In

het vierde jaar staan zij zelfstandig voor de klas. De school IB’ers bezoeken de studenten op

de scholen.

In 2008 is er een congres georganiseerd in samenwerking met de Vereniging Docenten

Spaans in Nederland en de Vereniging Leraren in Levende Talen. Verder onderhoudt de

opleiding contacten met Spaanstalige instellingen, zoals het Instituto Cervantes.

Ten aanzien van de aandacht die wordt besteed aan toegepast onderzoek constateert het

panel dat deze nog mager is. Er wordt nauwelijks aandacht besteed aan het formuleren van

een probleem- of vraagstelling, het maken van een probleemanalyse en het formuleren van

conclusies en/of aanbevelingen.



de mate waarin zij contact met de beroepspraktijk hebben gehad (2008 en 2009: score 3,7).

Facet 2.2 Relatie doelstellingen en inhoud progamma

De leerdoelen van alle opleidingen uit het Talencluster zijn afgeleid van de SBL-

competenties, de Kennisbasis en de Dublin descriptoren (studiegids en

studiehandleidingen). In de matrixen Kennisbasis is in kaart gebracht welke SBL-

bekwaamheidseisen in welke cursus aan bod komen.

Duits

In 2009-2010 is de Kennisbasis Duits gekoppeld aan de vakinhouden. In de studiegids is

deze koppeling in de cursusbeschrijvingen opgenomen. Het panel stelt op basis van

materiaalbestudering en gesprekken vast dat de leerdoelen zijn afgeleid van de SBL-

competenties, de Kennisbasis en de Dublin descriptoren. De studenten evalueren steeds

persoonlijk hun competentieontwikkeling.

De opleiding gaat uit van het taalportfolio van het Common European Framework of

References (CEFR). Taalverwerving neemt een belangrijke plaats in, waarbij het ‘dubbele

bodem’ principe wordt gehanteerd: studenten werken aan hun eigen taalverwerving en

leggen voortdurend de relatie naar de situatie in de klas. Dit geldt zowel voor de vakinhoud

als de vakdidactiek. Studenten werken vanaf het begin met een (digitaal) taalportfolio. De

meeste studenten starten op niveau A2 of B1 van het CEFR. Aan het eind van het tweede


jaar worden de taalvaardigheden getoetst met de gestandaardiseerde Zentrale

Mittelstufenprüfung en de Zentrale Oberstufenprüfung van het Goethe Institut. Het

eindniveau van de opleiding is B2 voor schrijfvaardigheid en C1 voor de andere drie

vaardigheden.

Volgens de resultaten van het STO 2008 en 2009 beoordelen de studenten de inhoud van

het programma met score 3,4 (2008) en 3,5 (2009).

Engels

In de matrix Kennisbasis Engels is in kaart gebracht welke SBL-bekwaamheidseisen en

onderdelen uit de Kennisbasis in welke cursus aan bod komen. Uit de matrix blijkt dat alle

competenties door het programma worden gedekt. Het panel stelt op basis van

materiaalbestudering vast dat de leerdoelen zijn afgeleid van de SBL-competenties, de

Kennisbasis en de Dublin descriptoren. De studenten evalueren steeds persoonlijk hun

competentieontwikkeling.

Taalvaardigheid, literatuur, cultuur, taalkunde en vakdidactiek komen aan de orde in de

conceptuele en de integrale leerlijn en onderwijskunde in de integrale leerlijn. Sinds 2007

wordt de Kennisbasis gebruikt bij alle onderdelen van het programma als aanvulling op het

competentiegericht leren. In het begin van het programma start de student in de integrale lijn

met het vakoverstijgende project Taalbeurs, samen met studenten uit alle moderne vreemde

talen: lesgeven, kennisoverdracht, motiveren en activeren. Het principe is dat de doeltaal de

voertaal is. De basisprincipes van didactisch handelen worden uitgediept in jaar 1 en 2, zoals

samenwerkend leren, eerste- en tweedetaalverwerving, methoden van

vreemdetalenonderwijs en extensief lezen. In jaar 3 is in Tests and tools aandacht voor

toetsing van de vier vaardigheden en voor het ontwerpen van web-based materiaal. De

opdrachten in de didactiekcursussen sluiten aan bij de leerwerkpraktijk van de studenten. Zij

ontwerpen hiervoor lessen.


het programma met score 3,4 (2008) en score 3,5 (2009).

Frans

Het programma van de opleiding Frans is gebaseerd op de SBL-competenties, de

Kennisbasis, de Dublin descriptoren en het Europees Referentiekader Moderne Vreemde

Talen. Uit het digitale portfolio blijkt de ontwikkeling van de competenties van de student.

Het panel stelt op basis van materiaalbestudering vast dat de leerdoelen zijn afgeleid van de

SBL-competenties, de Kennisbasis en de Dublin descriptoren. De leerdoelen van de

cursussen zijn gerelateerd aan de eindkwalificaties. Deze zijn beschreven in de studiegids

en de studiehandleidingen.


het programma met score 3,3 (2008) en 3,2 (2009).

Nederlands

Het programma van de opleiding Nederlands is gebaseerd op Kennisbasis, de SBL-

competenties en de Dublin descriptoren. In de studiegids is aangegeven welke

bekwaamheidseisen in welke cursussen aan bod komen. Bij de cursusbeschrijvingen zijn de

leerdoelen opgenomen, die zijn afgeleid van de eindkwalificaties. Daaruit blijkt dat de


competenties door het programma worden gedekt. Het panel stelt op basis van

materiaalbestudering en gesprekken vast dat de leerdoelen voor vrijwel alle studie-

onderdelen zijn afgeleid van de SBL-competenties, de Kennisbasis en de Dublin

descriptoren.

In het curriculum Nederlands is al een deel van de Kennisbasis (vastgesteld op 17 juli 2009)

geïmplementeerd. Docenten van de opleiding hebben het voortouw gehad bij het opstellen

ervan. Het afgelopen jaar hebben zij drie studiedagen georganiseerd waarbij het doel was

om het huidige curriculum Nederlands van de opleiding en de landelijke Kennisbasis

Nederlands met elkaar te vergelijken. Vragen daarbij waren: wat wordt op welke plaats in het

curriculum aangeboden, hoe vindt verdieping plaats, wat is de samenhang tussen de diverse

vakonderdelen, wat is de samenhang met andere vakken, (bijvoorbeeld Taalgericht

Vakonderwijs), hoe loopt de lijn Pabo-tweedegraads gebied-eerstegraads gebied, waarop

gaan we in de toekomst accenten leggen? Het programma zal meer worden gericht op de

aansluiting met het MBO. Tenslotte wordt de doorgaande lijn Letterkunde scherper in het

programma neergezet.

De laatste jaren wordt aldus een vernieuwingsslag doorgevoerd. Uitgangspunt daarbij is

meer dan voorheen het schoolvak Nederlands. In de conceptuele lijn komen alle

vakonderdelen van het schoolvak Nederlands aan de orde (Fictie, Taalbeschouwing,

Schrijfvaardigheid, Leesvaardigheid, Mondelinge taalvaardigheid, Luister- en

kijkvaardigheid). In het programma is tevens de traditionele (wetenschappelijke) verdeling

van het vak Nederlands in de onderdelen letterkunde, taalkunde en taalbeheersing verwerkt.

Met de uitbreiding van 12 EC van de conceptuele leerlijn is er meer aandacht voor het vak

Nederlands als zodanig, de didactiek ervan, studievaardigheden en is er meer begeleiding bij

kennisverwerving en –verwerking. Op advies van de vorige visitatiecommissie maken

Taalbeleid en NT2 thans integraal onderdeel uit van het programma.


het programma met score 2,8 (2008) en 2,9 (2009). Het panel vindt deze scores wat mager

en mist in het zelfevaluatierapport een analyse ervan door de opleiding.

Spaans

Voor het hele curriculum van de opleiding Spaans is in kaart gebracht welke SBL-

competenties in welke cursussen aan bod komen en waar de Kennisbasis in de cursussen is

opgenomen. Het panel heeft vastgesteld dat alle competenties in het programma aan bod

komen.

Het panel stelt op basis van de bestudeerde documenten vast dat de leerdoelen voor de

studieonderdelen, die zijn beschreven in de studiehandleidingen, in voldoende mate zijn

afgeleid van de SBL-competenties, de Kennisbasis en de Dublin descriptoren. In het

curriculum zou naar de mening van het panel meer aandacht besteed kunnen worden aan

de SBL-competentie ‘competentie in reflectie en ontwikkeling’.

Het motto van de opleiding is ‘Spaans leren door Spaans te doen’. Studenten worden vanaf

het begin van de studie ondergedompeld in de Spaanse taal en cultuur. Ze verwerven kennis

op het gebied van de cultuur, de taal, de grammatica, ICT en didactiek. De conceptuele

leerlijn bevat een scala aan activerende en authentieke (taal)opdrachten. De opleiding

hanteert het principe dat je leert door te construeren in leeropdrachten die samenwerking

vragen, bijvoorbeeld: “ Nederland presenteren aan Spaanstalige Erasmus studenten” of “een


reisgids voor een Spaanstalig land maken”. Binnen de conceptuele lijn wordt zoveel mogelijk

het principe doeltaal- voertaal gehanteerd. De vakgroep heeft vijf docenten die native

speaker zijn.

Volgens de resultaten van het STO 2008 en 2009 is de tevredenheid van studenten over de

inhoud van het programma afgenomen sinds het vorig jaar (2008: score 3,0, 2009: score

2,7).

Facet 2.3 Samenhang in opleidingsprogramma

Duits

De afstemming van het programma van de opleiding Duits op het CEFR of ERK (Europees

Referentiekader) zorgt voor inhoudelijke samenhang in het taalonderwijs. Studenten werken

met het digitale taalportfolio van het ERK, op basis waarvan zij en de docenten zicht hebben

op de vorderingen.

In twee vakprojecten (‘Eine neue Rolle’ en ‘Ich bin ein Berliner’) wordt de samenhang tussen

de vakken versterkt. De samenhang wordt voorts vormgegeven door de leerlijnen, waarbij de

SBL-bekwaamheidseisen de rode draad vormen. Gedeelten van het curriculum zijn

volgtijdelijk opgebouwd, bijvoorbeeld ‘Sprache und Kultur’, excursies, studiereizen en

buitenlandverblijven.

In het vak ‘Taalbeurs’ in de propedeuse werken studenten uit alle taalopleidingen aan kleine

vakdidactische opdrachten en oefenen zij met het plannen en inrichten van een les.

Het panel stelt op basis van materiaalbestudering en gesprekken vast dat de leerjaren,

modulen en vakken elkaar op een logische wijze opvolgen. In de vakken is sprake van een

opbouw in moeilijkheidsgraad. De samenhang tussen de theorie en de praktijk wordt goed

vormgegeven, doordat de theorie en de lespraktijk van de student (het werkplekleren)

voortdurend op elkaar worden betrokken.

Studenten vinden dat er nog sprake is van enige overlap tussen de WER- lijn en de SLB-lijn.

Volgens de resultaten van het STO 2008 en 2009 beoordelen de studenten de samenhang

van het programma met score 3,6 (2008) en 3,5 (2009).

Engels

De vakdidactische onderdelen en de training in taalvaardigheden zorgen voor de

inhoudelijke samenhang van het programma. Ook de vier leerlijnen zorgen voor samenhang.

Deze komen samen in de SLB, vooral in het schrijven van het POP en de leerwerkplannen

en in het voorbereiden van assessments.

De samenhang tussen de theorie en de praktijk komt vooral tot uiting in de relatie tussen de

WER-lijn en de cursussen in de afzonderlijke modulen. Zo zijn de vakdidactiek en

onderwijskunde gericht op ondersteuning van studenten in (toekomstige) situaties in de

praktijk en de problemen die zich hierin kunnen voordoen. De opbouw van taalverwerving

van de studenten is identiek aan hoe het aan hun toekomstige leerlingen wordt aangeboden.

Lectoren verzorgen workshops in WER-bijeenkomsten, bijvoorbeeld over het thema

‘straatcultuur’.


modulen en vakken elkaar op een logische wijze opvolgen en samenhangen. In de vakken is


sprake van een opbouw in moeilijkheidsgraad. De samenhang tussen de theorie en de

praktijk wordt ook goed vormgegeven doordat de theorie en de lespraktijk van de student

(het werkplekleren) voortdurend aan elkaar worden gerelateerd. Studenten hebben het panel

verteld dat de WER- en de SLB-lijn (nog) overlap vertonen.



Frans

In elke periode van het programma van de opleiding Frans komen in het vak Taalvaardigheid

de taalvaardigheden geïntegreerd aan bod. Per periode worden afwisselend accenten

aangebracht naar productieve en receptieve vaardigheden. De vakken worden in

toenemende mate met elkaar in verband gebracht: Taalvaardigheid, ‘Forum’, de week Rouen

en het Séjour in Frankrijk. Het vak Taalbeurs zorgt voor de samenhang van de vakdidactiek

in de propedeuse. Door het ‘dubbele bodem’ principe wordt in iedere conceptuele cursus

samenhang tussen theorie en praktijk gerealiseerd.


modulen en vakken elkaar op een logische wijze opvolgen en dus samenhang vertonen. In

de vakken is sprake van een opbouw in moeilijkheidsgraad. De samenhang tussen de

theorie en de praktijk wordt goed vormgegeven doordat de theorie en de lespraktijk van de

student (het werkplekleren) voortdurend op elkaar worden betrokken. Zo is er bijvoorbeeld

expliciet aandacht voor de vertaalslag van eigen taalvaardigheid naar de didactiek van de

taalvaardigheden in de onderbouw van het VMBO. Studenten hebben het panel verteld dat

er sprake is van overlap tussen de WER- en de SLB-lijn, die de samenhang niet ten goede

komt.



Nederlands

Het programma van de opleiding Nederlands is gestroomlijnd op basis van

kennistheoretische, (vak)didactische en pedagogische noties. De opleiding heeft een

concentrische opbouw, waarbij alle benodigde vaardigheden in toenemende mate van

complexiteit aan de orde komen. Het panel stelt op basis van materiaalbestudering en

gesprekken vast dat de leerjaren, modulen en vakken elkaar op een logische wijze opvolgen.

In de vakken is sprake van een opbouw in moeilijkheidsgraad. In het tweede en derde jaar

vindt verdieping plaats en is ruimte voor keuzemodulen op basis van het aanbod in het

eerste en tweede jaar.

De samenhang van de conceptuele leerlijn wordt grotendeels bepaald door het schoolvak

Nederlands. In de binnenschoolse programmaonderdelen wordt de verbinding gelegd tussen

theorie en de ervaringen die de studenten opdoen op de werkplek. De samenhang tussen de

theorie en de praktijk wordt naar het oordeel van het panel goed vormgegeven. Er worden

veel praktijkopdrachten gegeven en studenten worden aangezet tot het zelfstandig

ontwerpen van lessen(series) en/of het doen van kleine onderzoekjes in de school. Alhoewel

dit laatste nog in zeer beperkte mate gebeurt.


van het programma met de scores 3,3 (2008) en 3,1 (2009).


Spaans

Met name dankzij de invoering van het competentiegerichte onderwijs en het leerlijnenmodel

is de relatie tussen de doelstellingen en de inhoud van de opleiding duidelijk. De opleiding is

getransformeerd van een ambachtelijke opleiding met het accent op het leren van de taal

naar een lerarenopleiding met het accent op het leren lesgeven in de taal.

De opleiding heeft een volgtijdelijke en concentrische opbouw. Deze uit zich in de opbouw

van de vakken en in de WER-lijn. De vakdidactische lijn is in 2007 vormgegeven in een

doorlopend programma gedurende drie jaar. De leerlijnen komen samen in het programma

van de SLB. Studenten brengen hun kennis en vaardigheden in het POP en het portfolio

samen onder de SBL-competenties. De samenhang tussen theorie en praktijk krijgt vorm

door het ‘dubbele bodem’ principe, in de lessen vakdidactiek en in de WER-begeleiding.


modulen en vakken elkaar op een logische wijze opvolgen en dus samenhang laten zien. De

samenhang tussen de theorie en de praktijk komt tot uiting in de koppeling van de WER-lijn

enerzijds en de integrale en de conceptuele lijn anderzijds. De theoretische kennis uit de

laatstgenoemde leerlijn komt terug in talrijke opdrachten in de WER-lijn. Studenten hebben

het panel laten weten dat er (nog) overlap is tussen de WER- en de SLB-lijn. Volgens de

resultaten van het STO 2008 en 2009 beoordelen de studenten de samenhang van het

programma met de score 3,2 (2008) en 3,0 (2009).

Facet 2.7 Afstemming tussen vormgeving en inhoud

Duits

De opleiding Duits volgt het didactisch concept van het instituut. Het ‘dubbele bodem’

principe speelt hierbij een belangrijke rol (‘teach what you preach’).

De opleiding maakt gebruik van de volgende werkvormen: projecten, groepswerk, interviews,

presentaties en werkstukken. De werkvormen zijn vermeld in de studiehandleidingen.

Het panel stelt op basis van materiaalbestudering en gesprekken vast dat de opleiding

gebruik maakt van afwisselende werkvormen, waarbij de studenten zowel individueel als in

groepen werken. De werkvormen sluiten goed aan bij de didactische visie.

Het STO 2008 en 2009 geeft de scores 3,8 (2008) en 3,7 (2009) voor de afwisseling van de

werkvormen.

Engels

De opleiding volgt het didactisch concept van het instituut. De opleiding werkt vanuit de

concepten “communicatief talenonderwijs”, “doeltaal is voertaal” en het “dubbele bodem”

principe.

Als werkvormen maakt de opleiding gebruik van hoorcolleges, groepswerk, de

expertmethode, workshops en presentaties. In de eerste taalmodulen krijgt de student

feedback op gemaakte taaltaken en -producten. Op basis hiervan maakt hij samen met de

docent een planning voor verdere taalverwerving tijdens zijn opleiding. Vervolgens kan de

student in het Europees Taalportfolio digitaal een selfassessment maken. De cursussen

grammatica en fonetiek in het eerste en tweede jaar ondersteunen dit proces.


Studenten krijgen kennis en vaardigheden aangereikt via het didactische analysemodel, het

principe “present, practice, produce”, “task-based learning”, probleemgestuurd leren,

projectmatig leren en “content-based learning”. In vakoverstijgende cursussen en projecten

is in tegenstelling tot de andere onderdelen de voertaal Nederlands. Studenten verwerven

kennis en taalvaardigheid door het maken van opdrachten, het geven van presentaties en

het bestuderen en verwerken van theorie. De opdrachten bij vakdidactiek en onderwijskunde

sluiten aan bij de werkpleksituatie van de studenten.


gebruik maakt van afwisselende werkvormen, die goed aansluiten bij de didactische visie.


werkvormen.

Frans

De opleiding Frans volgt het didactisch concept van het instituut. De werkvormen worden

voor elke cursus beschreven in de studiegids en de studiehandleidingen. In de conceptuele

lijn is groepswerk met onderlinge feedback en kritische reflectie een belangrijke werkvorm.

Bij de ontwikkeling van gespreksvaardigheden maken met name voltijdstudenten veel

gebruik van video. De opleiding hanteert het ‘dubbele bodem’ principe. Verder wordt gebruik

gemaakt van samenwerkend leren en van ICT. De student maakt kennis met de didactiek

van Webquest en voert samen met andere studenten een leergangenanalyse uit. Ook

voeren studenten spreek- en leesvaardigheidsopdrachten op de stageschool uit.


gebruik maakt van afwisselende werkvormen, die goed aansluiten bij de didactische visie.


werkvormen.

Nederlands

De opleiding volgt het didactisch concept van het instituut. De praktijk in de school is het

uitgangspunt voor het onderwijs. Ervaringen die studenten tijdens hun werkplekleren opdoen

worden geproblematiseerd en op thematische wijze aan de orde gesteld. Er wordt gebruik

gemaakt van het “dubbele bodem principe”: bij de cursussen taalvaardigheid, de

vakdidactische cursussen en de projecten staat het leren communiceren centraal en

docenten gebruiken werkvormen die studenten in hun werkplekleren kunnen gebruiken.


gebruik maakt van afwisselende werkvormen, zoals hoorcolleges, groepswerk, presentaties

(al dan niet met behulp van powerpoint of videomateriaal), ICT-gestuurd onderwijs en

portfolio. Het panel merkt op dat in het curriculum meer aandacht besteed zou kunnen

worden aan dramatische werkvormen bij de vormgeving van de lessen.


werkvormen.

Spaans

De opleiding volgt het didactisch concept van het instituut. Als werkvormen wordt veel

gebruik gemaakt van interactieve opdrachten, die aansluiten bij de belevingswereld van de

studenten. Voor de vakdidactiek worden diverse activerende werkvormen gebruikt, zoals


binnencirkel/buitencirkel, de expertmethode, presentaties en ICT. Het “dubbele bodem” en

het “doeltaal-voertaal principe” zijn essentieel, dat wil zeggen “ Spaans leren door Spaans te

spreken”.


gebruik maakt van afwisselende werkvormen. De aandacht ligt sterk op het samenwerkend

leren, met nadruk op het werken in groepen. De werkvormen sluiten goed aan bij de

didactische visie. De opleiding poogt met name door het “dubbele bodem” en het “doeltaal-

voertaal” principe de activerende didactiek terug te laten komen in de werkvormen. Hierin

slaagt de opleiding goed volgens het panel.


werkvormen.


Alle talenopleidingen werken aan de implementatie van het toetskader van het instituut. De

snelheid van invoering verschilt per opleiding.

Per programmaonderdeel zijn beoordelingscriteria aangegeven in de studiegidsen en de

studiehandleidingen. Deze zullen vanaf 2009-2010 op Sharepoint worden gezet.

Duits

De opleiding Duits gebruikt volgens het panel afwisselende toetsvormen, zoals schriftelijke

kennis- en vaardigheidstoetsen, spreek- en luistervaardigheidstoetsen, groepsopdrachten,

presentaties, dossiervorming en stage- en reflectieverslagen. Aan het eind van het derde

jaar stelt de opleiding eisen aan het kritisch denkvermogen van de student, bijvoorbeeld ten

aanzien het beoordelen van de bruikbaarheid en aantrekkelijkheid van lesmethoden. Ten

behoeve van de toetsing van de vakdidactiek ontwikkelen studenten producten die zij direct

in de lespraktijk kunnen gebruiken.

Het bereikte niveau van taalvaardigheid wordt vastgesteld aan de hand van het CEFR. Naast

het taalportfolio en de taalvaardigheidstoetsen (van het Goethe Institut) worden de meeste

modulen met een toets afgesloten, die uit meerdere onderdelen bestaat. De kwaliteit van de

toetsen wordt gewaarborgd door gebruik te maken van toetsmateriaal van expertinstituten,

zoals het Goethe Institut, maar uit bestudering van de toetsen door het panel blijkt dat de

criteria niet altijd consequent worden gehanteerd. De beoordeling is in het algemeen echter

wel adequaat.

Aan het eind van het eerste, derde en vierde jaar worden assessments afgenomen op basis

van de ontwikkelportfolio’s hoofdfase- en afstudeerbekwaam en het portfolio startbekwaam.

De criteria hiervan zijn vooraf bekend bij studenten via de studiegids. Voor het studiejaar

2009-2010 zijn criterialijsten ontwikkeld voor de dossiers waarmee de studenten de vakken

afsluiten.

In het vierde jaar voert de student een schoolproject uit, gevolgd door het assessment

startbekwaam. In zijn portfolio toont de student aan dat hij de SBL-competenties voldoende

beheerst. Het panel vindt dat de beoordeling van de schoolprojecten ten tijde van de visitatie

nog teveel werd overgelaten aan de begeleider in de school (zie ook deel B, facet 2.8).


Volgens het STO 2008 en 2009 zijn studenten tevreden over de wijze van toetsing (2008:

score 3,3, 2009: score 3,4), over de duidelijkheid vooraf over de criteria (2008: score 3,3,

2009: score 3,4) en over de aansluiting van de toetsen op het onderwijs (2008: score 3,6,

2009: score 3,2).

Engels

De opleiding Engels gebruikt afwisselende toetsvormen, zoals schriftelijke kennis- en

vaardigheidstoetsen, spreek- en luistervaardigheidstoetsen, groepsopdrachten, presentaties,

dossiervorming, stage- en reflectieverslagen. Het panel heeft een aantal toetsen bestudeerd

en heeft vastgesteld dat deze aan het vereiste niveau voldoen. In de toetsen wordt een

expliciete relatie gelegd met onderwijspraktijk.

Elke module kan worden afgesloten met een taalportfolio, een taalassessment en een

samengestelde toets, die uit meerdere onderdelen bestaat, zoals een tentamen, essay,

presentatie, vakdidactische opdracht, reflectieverslag of leesverslag. De toetsvorm is

afhankelijk van het doel van de cursus.

Het functioneren op de werkplek wordt begeleid en getoetst door een koppel van een

werkplekbegeleider en instituutsbegeleider. De assessments aan het eind van het derde en

vierde jaar worden door een veld- en opleidingsassessor afgenomen. De

eindverantwoordelijkheid hiervoor ligt bij de opleiding.

Bij tentamens wordt gewerkt met een “key”, bij opdrachten met punten per deelopdracht. Het

panel vindt de wijze waarop de portfolio’s en de schoolprojecten - twee belangrijke producten

in het kader van het afstuderen - worden beoordeeld voor verbetering vatbaar. Voor de

beoordeling van het portfolio heeft het panel twee verschillende formulieren aangetroffen. Dit

kan verklaard worden uit het feit dat er bij Engels wordt gewerkt met de oude versie (tot en

met 1 september 2009) en de nieuwe versie (vanaf 1 september 2009). De opleiding Engels

heeft als pilot al voor september 2009 met de nieuwe versie gewerkt. Ook de beoordeling

van schoolprojecten is volgens het panel voor verbetering vatbaar. Na het bezoek heeft de

opleiding op verzoek van het panel de beoordelingsformulieren opgestuurd, die vanaf heden

gebruikt zullen gaan worden voor de beoordeling van de schoolprojecten. Eén ervan is

bedoeld voor de procesbeoordeling van het schoolproject door de instituutsbegeleider en het

andere voor de inhoud van het schoolproject door de opdrachtgever. Ook is vanaf 2009-

2010 bij de beoordeling van de inhoud van het schoolproject altijd een vakdocent betrokken

zijn, zo heeft Archimedes in een notitie (december 2009) vastgelegd. Het panel heeft er

vertrouwen in dat het management van Archimedes zal toezien op een daadwerkelijke

uitvoering hiervan.

Volgens het STO 2008 en 2009 zijn studenten redelijk tevreden over de wijze van toetsing

(2008: score 3,0, 2009: score 3,3), over de duidelijkheid vooraf van de criteria (2008: score

3,4, 2009: score 3,5) en over de aansluiting van de toetsen op het onderwijs (2008: score

3,5, 2009: score 3,4).

Frans

De opleiding Frans gebruikt afwisselende toetsvormen, zoals schriftelijke kennis- en

vaardigheidstoetsen, spreek- en luistervaardigheidstoetsen, groepsopdrachten, presentaties,

dossiers, stage- en reflectieverslagen. Het niveau van de toetsen en de aansluiting op de

leerdoelen zijn in het algemeen voldoende. In de conceptuele lijn zijn steeds twee docenten


verantwoordelijk voor de toetsen en criteria. Aan het eind van het derde jaar stelt de

opleiding eisen aan het kritisch denkvermogen van de student, bijvoorbeeld ten aanzien het

beoordelen van de bruikbaarheid en aantrekkelijkheid van lesmethoden. Bij de toetsing wordt

een expliciete relatie gelegd met onderwijspraktijk.

Vakdidactische onderdelen worden zowel op feitenkennis als op toepassing getoetst.

Studenten maken veel producten die zij direct kunnen gebruiken in de schoolpraktijk. Aan

het eind van jaar drie doet de student een taalassessment gespreksvaardigheid.

Vakken als grammatica en Civilisation worden schriftelijk getoetst.

Toetsen worden in teamverband ontwikkeld. De criteria zijn vooraf bekend. De cesuur is

globaal aangegeven. De opleiding werkt aan de verdere ontwikkeling van criteria met

betrekking tot toetsen en beoordelen. Afwijkende beoordelingsresultaten worden in het team

besproken. Er is collegiale consultatie rond de beoordeling van toetsen. Studenten krijgen in

het algemeen in voldoende mate feedback op werkstukken en toetsen.

In het vierde jaar voert de student een schoolproject uit en werkt hij aan zijn portfolio, dat als

basis voor het assessment startbekwaam dient. In zijn portfolio dient hij aan te tonen dat hij

de SBL-competenties voldoende beheerst.

Het panel is van oordeel de kwaliteit van de beoordeling van de schoolprojecten aan de

magere kant; er worden te weinig eenduidige criteria gebruikt. Het panel veronderstelt dat dit

komt, omdat de toetsing tot op heden door de begeleider in de school wordt gedaan.

Inmiddels heeft Archimedes het voornemen om de vakdocent meer te betrekken bij de

beoordeling van de schoolprojecten. Volgens het STO 2008 en 2009 zijn studenten tevreden

over de wijze van toetsing (2008: score 3,0, 2009: score 2,8) over de duidelijkheid vooraf van

de criteria (2008: score 3,2, 2009: score 2,9) en over de aansluiting van de toetsen op het

onderwijs (score 2008: 3,2, 2009: 2,7).

Nederlands

De opleiding gebruikt afwisselende toetsvormen, zoals schriftelijke toetsen met open vragen,

“take home” opdrachten, mondelinge tentamens, videoregistraties, logboeken, presentaties

en werkstukken. De toetsen sluiten goed aan bij de leerdoelen van de modulen. De

toetscriteria zijn op heldere wijze ontworpen en vastgelegd in formulieren. De toetsen worden

op een adequate wijze beoordeeld. Met meer complex samengestelde assessments kan de

student laten zien dat hij zijn kennis ook productief kan maken op het niveau dat in de

beroepspraktijk van hem wordt verwacht. Alle toetsvormen waarmee studenten in de

onderwijspraktijk in aanraking kunnen komen, zijn verwerkt in het opleidingsprogramma..

Alle cursussen en toetsen worden in tweetallen ontwikkeld. Cursussen die door verschillende

docenten worden gegeven worden met dezelfde toets afgesloten. De docenten bespreken

de toetsen onderling na. Ook wordt bij de toetsing het “dubbele bodem principe” gehanteerd.

Tijdens de lessen wordt de keuze voor de toetsvorm besproken. Praktijktoetsing vindt plaats

via de WER-lijn. De schoolbegeleider heeft een adviserende rol in de beoordeling. Het

praktijkdeel wordt daarnaast getoetst via het assessment (vergelijk 6.1), waarbij

veldassessoren zijn betrokken. De opleiding heeft vijf geschoolde assessoren. Vier nieuwe

collega’s volgen nu de opleiding tot assessor.

Het panel heeft ten aanzien van de toetsing de indruk dat er thans een kloof bestaat tussen

hetgeen wordt aangeboden en getoetst bij de opleiding Nederlands en hetgeen in een

andere context dan de modulen Nederlands wordt gepresteerd. Een voorbeeld hiervan zijn


de schoolprojecten, die niet altijd door neerlandici worden beoordeeld. Het panel is van

mening dat dit wel het geval zou moeten zijn, zowel wat betreft de inhoud als de vorm (zie

ook deel B: facet 2.8). Volgens het STO 2008 en 2009 zijn studenten tevreden over de wijze

van toetsing (2008: score 3,3, 2009: score 3,2), over de duidelijkheid vooraf omtrent de

criteria (2008: 3,5, 2009: score 3,5) en over de aansluiting van de toetsen op het onderwijs

(2008: score 3,4, 2009: score 3,5).

Spaans

De opleiding Spaans gebruikt verschillende toetsvormen, zoals kennistoetsen, projecten,

portfolio’s, presentaties en het criteriumgerichte interview. Kennis wordt voornamelijk

schriftelijk getoetst door middel van open vragen en invuloefeningen. Bij vakdidactiek en in

de integrale lijn wordt ook gebruik gemaakt van open-boek tentamens. De schrijfvaardigheid

wordt getoetst door het bijhouden van het taalportfolio (Carpeta) en door de afname van

schriftelijke toetsen. De mondelinge taalvaardigheid wordt tijdens de lessen getoetst door

middel van presentaties. In schriftelijke kennistoetsen, presentaties en eindopdrachten wordt

het ontwerpen en analyseren van lesmateriaal getoetst. In werkstukken laat de student zien

dat hij zijn kennis kan vertalen naar praktische vraagstukken. Deze werkstukken worden

individueel en in groepsverband geëvalueerd.

Het panel heeft tijdens de bezoekdag een aantal toetsen bestudeerd en heeft vastgesteld dat

de toetsen aansluiten bij de leerinhoud van de modulen. Echter, in enkele toetsen ontbrak

een koppeling met de leerdoelen. Ook waren bij enkele toetsen de toetsen

beoordelingscriteria niet helder geformuleerd of ontbraken, waardoor studenten voorafgaand

aan de toetsen niet voldoende op de hoogte zijn, waarop ze beoordeeld worden. In 2009 is

een ontwikkeling ingezet waarbij de toetsen door minstens twee docenten worden opgesteld,

er een beoordelingsprotocol wordt gemaakt en steekproefsgewijs door een tweede docent

wordt nagekeken. Volgens de docenten wordt de argumentatie voor een beoordeling

hierdoor objectiever en worden twijfelgevallen duidelijker. De kennistoetsen worden naar de

mening van het panel adequaat beoordeeld.

Aan het eind van het derde jaar stelt de opleiding eisen aan het kritisch denkvermogen van

de student, bijvoorbeeld ten aanzien het beoordelen van de bruikbaarheid en

aantrekkelijkheid van lesmethoden.

Over de wijze van beoordeling van de portfolio’s en de schoolprojecten was het panel na het

bezoek niet tevreden. Onduidelijk was voor het panel welke criteria de opleiding hanteert bij

de beoordeling van de beide producten. Het panel was ook van oordeel dat in de portfolio’s

in onvoldoende mate wordt gelet op het niveau van reflectie en op de theoretische

onderbouwing. De eindcompetenties komen te weinig terug in de portfolio’s, zo constateerde

het panel.

Naar aanleiding van deze bevindingen heeft Archimedes na de bezoekdag een verbeterplan

opgesteld: Plan van aanpak “Verbetering kwaliteit toetsing en beoordeling bacheloropleiding

Spaans”, januari 2010). In het plan is een tijdsplanning opgenomen. Hieruit blijkt dat in

oktober 2010 het verbeterplan moet zijn ingevoerd. Uit het verbeterplan blijkt dat voor de

beoordeling van de schoolprojecten bij Spaans meer uniforme en heldere

beoordelingscriteria gaan gelden. Tevens wordt de inhoudelijke beoordeling uitgevoerd door

de begeleider in de school en de procesbeoordeling wordt gedaan door de

instituutsbegeleider. Vanaf 1 september 2009 wordt voor de beoordeling van het assessment


startbekwaam gebruik gemaakt van de Handleiding startbekwaam 2009-2010. En de

oordelen zijn geoperationaliseerd. Het management van Archimedes zal toezien op de

uitvoering van deze verbetermaatregelen. Archimedes heeft tevens enkele nieuwe

cursushandleidingen en toetsen opgestuurd, die onder het nieuwe “regime” vallen. Deze zijn

bestudeerd door het kernpanel en de vakadviseur Spaans. Het panel concludeert op basis

van de bestudeerde “nieuwe” cursushandleidingen en toetsen dat de cursushandleidingen

duidelijke informatie geven over de toetsing en beoordelingscriteria. Ook sluiten de “nieuwe

toetsen” volgens het panel beter aan bij de leerinhoud van de modulen en de leerdoelen.

Volgens het STO 2008 en 2009 zijn studenten Spaans matig tevreden over de wijze van

toetsing (2008:score 3,0, 2009: score 2,7), over de duidelijkheid van de criteria (2008: score

3,1, 2009: score 2,5) en over de aansluiting van de toetsen op het onderwijs (2008: score

3,2, 2009: score 2,7). In het verbeterplan van Spaans wordt ook een nieuw

evaluatieinstrument aangekondigd om de kwaliteit van competentiegericht toetsen te

bepalen. Afgesproken is dat bij Spaans aan de hand van dit formulier zowel de bestaande

als de nieuw te ontwikkelen toetsen en cursushandleidingen ontwikkeld zullen worden.

Concluderend is het panel positief over de verbeteringen die bij Spaans zijn en worden

ingevoerd ten aanzien van de toetsing en beoordeling. Het panel heeft er vertrouwen in dat

de maatregelen op korte termijn vruchten zullen afwerpen.

Facet 6.1 Gerealiseerd niveau

In alle opleidingen van het talencluster wordt in het assessment startbekwaam, dat is

gebaseerd op het portfolio, de presentatie en het criteriumgerichte interview, vastgesteld of

de student de SBL-competenties heeft gerealiseerd. Het portfolio vormt de basis van het

assessment. Hierin verzamelt de student bewijzen uit zijn lio-stage, de schoolprojecten, de

minor en/of de cursussen. Voor de normering wordt gebruik gemaakt van de SBL-

bekwaamheidseisen.

De Kennisbasis is verwerkt in de cursussen van de conceptuele leerlijn en laat zien wat de

startbekwame docent moet weten. Het behalen van deze cursussen is voorwaardelijk voor

toelating tot het assessment startbekwaam.

Duits

Het panel heeft twee portfolio’s en twee schoolprojecten bestudeerd, die de opleiding

voorafgaand aan het visitatiebezoek had opgestuurd dan wel de tijdens het bezoek ter

inzage had gelegd. De opbouw van de portfolio’s en het taalgebruik in de portfolio’s zijn

goed. Het niveau van de reflectie is wisselend. De portfolio’s geven inzicht in de mate waarin

de studenten de eindcompetenties hebben gerealiseerd.

Ten aanzien van de schoolprojecten, die als zodanig van een goed niveau zijn, merkt het

panel op dat er geen toegepast onderzoek in voorkomt, met een heldere vraagstelling,

probleemanalyse, resultaten, conclusies en aanbevelingen. In de projecten wordt een

praktijkprobleem in de school opgelost of wordt lesmateriaal ontwikkeld. De kwaliteit van de

projecten is volgens het panel (te veel) afhankelijk van de mogelijkheden die de stageschool

biedt.


Engels

De opleiding Engels streeft naar het eindniveau taalvaardigheid C1.

Het panel heeft vier portfolio’s en vier schoolprojecten bestudeerd, die de opleiding


had gelegd.

Ten aanzien van de schoolprojecten stelt het panel vast dat er in het algemeen voldoende

sturing en begeleiding is, maar dat de kwaliteit van de beoordeling (te) afhankelijk is van de

individuele begeleider, waardoor de kwaliteit van de schoolprojecten nogal uiteenloopt. Ook

merkt het panel ten aanzien van de schoolprojecten op dat er nog weinig sprake is van

toegepast onderzoek met een heldere vraagstelling, probleemanalyse, resultaten, conclusies

en aanbevelingen. De projecten zijn met name gericht op een praktijkprobleem in de school,

waarin knelpunten in het onderwijs worden onderzocht of bijvoorbeeld lesmateriaal wordt

ontwikkeld. De kwaliteit van de projecten lijkt in sterke mate afhankelijk van de

mogelijkheden die de stageschool biedt. De portfolio’s laten grote kwaliteitsverschillen zien,

wat betreft de verschillen in kwaliteit van bewijs en illustraties, die betrekking hebben op de

gerealiseerde competenties.

De kwaliteit van de gemaakte toetsen en de beheersing van de beroepsvaardigheden zijn

volgens het panel in orde. Het panel vindt het kennisniveau en de mate van beheersing van

beroepsvaardigheden belangrijke indicatoren om vast te stellen of de student voldoende

startbekwaam is.

Frans

De Kennisbasis van Frans is verwerkt in de cursussen van de conceptuele leerlijn. Het

behalen van deze cursussen is voorwaardelijk voor toelating tot het assessment

startbekwaam. De beoordeling van de taalvaardigheidsvakken en de vakdidactieklijn geven

zicht op het eindniveau van de student. Daarvoor geldt het eindniveau B2+.

Het panel heeft drie portfolio’s en drie schoolprojecten bestudeerd, die de opleiding


had gelegd en stelt vast dat de portfolio’s van een voldoende niveau zijn. In de portfolio’s

wordt het ontwikkelingsstadium van de student zichtbaar. Echter, het reflecterend vermogen

van de student wisselt. Uit alle drie de portfolio’s blijkt dat de studenten voldoende

startbekwaam zijn en in voldoende mate de eindcompetenties hebben gerealiseerd. Het

panel is van oordeel dat de portfolio’s adequaat zijn beoordeeld.

Ten aanzien van de schoolprojecten merkt het panel op dat de kwaliteit en het niveau in orde

zijn. In de projecten worden praktijkproblemen in de school behandeld of wordt lesmateriaal

ontwikkeld. Het panel heeft geconstateerd dat in het kader van de schoolprojecten geen

toegepast onderzoek wordt uitgevoerd. De kwaliteit van de projecten lijkt (te) afhankelijk van

de mogelijkheden die de school biedt en de kwaliteit van de begeleiding in de school.

Nederlands

Het panel heeft vastgesteld dat de beoordeling van de cursussen ‘Taalwijzer’, ‘Verdieping

fictie’ en ‘Gewoon anders met taal’ goed zicht geven op het eindniveau van de student.

Het panel heeft drie portfolio’s en vijf schoolprojecten die de opleiding voorafgaand aan het

visitatiebezoek had opgestuurd, dan wel tijdens het bezoek ter inzage had gelegd

bestudeerd. Het panel stelt op grond daarvan vast dat de portfolio’s divers zijn samengesteld.


Er is weliswaar een handleiding beschikbaar, maar het panel constateert dat deze niet door

alle studieloopbaanbegeleiders en assessoren wordt gebruikt bij de beoordeling van de

portfolio’s. Het reflecterend vermogen van de studenten is wisselend. In het beste product is

sprake van compacte formuleringen waarbij de koppeling tussen theorie en praktijk

waarneembaar is. In andere portfolio’s lijkt de reflectie weinig bij te dragen aan het verwerven

van wezenlijk inzicht in het door de student bereikte niveau van de diverse SBL-

competenties. De docenten en de assessoren hebben het panel laten weten dat een magere

reflectie in het portfolio vaak wordt gecompenseerd door een sterke mondelinge toelichting in

het criterium gerichte interview. Uit de portfolio’s blijkt over het geheel genomen dat de

studenten in voldoende mate startbekwaam zijn.

Die startbekwaamheid blijkt zeker ook uit de bestudeerde schoolprojecten. Wel stelt het

panel vast dat er in deze producten weinig toegepast onderzoek is uitgevoerd. De projecten

betreffen met name praktijkproblemen in de school of ontwikkeld lesmateriaal. De kwaliteit

van de projecten is (te veel) afhankelijk van de mogelijkheden, die de stageschool biedt, zo

heeft het panel vastgesteld. De projecten worden beoordeeld door een leerkracht van de

stagebiedende school en een docent van de opleiding. Het panel is van mening dat er in de

schoolprojecten meer gelet zou moeten worden op spelling, grammatica en stijl. Het panel is

van verder van mening dat de schoolprojecten in ieder geval ook door neerlandici

beoordeeld zouden moeten worden, zowel wat betreft de inhoud als de vorm.

Spaans

De beoordeling van de cursussen ‘Espaňol’, ‘Vakdidactiek’ en ‘Literatuur’ in jaar 3 geven

zicht op het eindniveau van de student.

Het panel heeft vier portfolio’s en drie schoolprojecten, die de opleiding voorafgaand aan het

visitatiebezoek had opgestuurd, dan wel tijdens het bezoek ter inzage had gelegd

bestudeerd en stelt vast dat al deze producten een goede opbouw hebben.

Wat betreft de portfolio’s is het panel van oordeel dat er weinig verwijzingen inzitten naar

literaire bronnen en dat de verwijzingen niet in alle gevallen voldoen aan de (minimale)

kwaliteitseisen. Wat betreft het niveau van reflectie in de portfolio’s is het panel van oordeel

dat deze voornamelijk beschrijvend van aard is. De kwaliteit van de portfolio’s zit meer in de

kwantiteit dan in de kwaliteit, zo oordeelt het panel.

In de schoolprojecten komt toegepast onderzoek met een heldere vraagstelling,

probleemanalyse, resultaten en conclusies en aanbevelingen maar mondjesmaat aan de

orde. De projecten betreffen voornamelijk een praktijkprobleem in de school of een

lessenserie.

Ondanks de kanttekeningen bij de portfolio’s en de schoolprojecten is het panel van oordeel

dat de producten als zodanig van een voldoende hbo-niveau zijn en aantonen dat de

studenten in voldoende mate zijn toegerust om het assessment startbekwaam af te leggen.

Het panel komt tot dit oordeel, mede vanwege de constatering dat de kwaliteit van de

gemaakte toetsen en de beheersing van de beroepsvaardigheden in orde zijn. Het panel is

van mening dat zowel het kennisniveau als het beheersen van beroepsvaardigheden

belangrijke indicatoren zijn om vast te kunnen stellen of een student startbekwaam is.


Cluster Exact

Wiskunde, Natuurkunde, Scheikunde, Techniek en Biologie

De vakinhoud van alle vijf de opleidingen van het cluster Exact: Wiskunde, Natuurkunde,

Scheikunde, Techniek en Biologie is gebaseerd op de SBL-competenties en de landelijke

Kennisbasis.

Naar aanleiding van een instituutsbrede evaluatie van het binnen Archimedes gehanteerde

leerlijnenmodel wordt thans bij alle vijf de opleidingen van het cluster meer aandacht besteed

aan de vakinhoud. Er zijn bij elke opleiding 12 EC toegevoegd, zodat een bredere

Kennisbasis kan worden gerealiseerd (zie ook deel B).

De opleidingen Natuurkunde, Scheikunde en Techniek vormen samen het zogenoemde

nastec team. In het eerste jaar wordt binnen dit team in het kader van het leergebied “Mens

en natuur” een vakoverstijgend programma aangeboden. In het tweede jaar volgen de

studenten Natuurkunde en Scheikunde dezelfde conceptuele cursussen en vakprojecten. De

studenten Techniek volgen vanaf het tweede jaar “eigen” conceptuele cursussen. Vanaf het

derde jaar is dit ook het geval voor de studenten Scheikunde en Natuurkunde.

Facet 2.1 Eisen HBO

Wiskunde

In de opleiding Wiskunde wordt gebruik gemaakt van Nederlandstalige schoolboeken voor

wiskunde op vwo-niveau (Moderne Wiskunde). Voor aanvullende onderwerpen, die niet

behandeld worden in deze boeken wordt gebruik gemaakt van zelfgemaakte readers. De in

de opleiding gebruikte vakliteratuur is volgens het panel relevant; de diepgang en de

actualiteit ervan zijn enigszins beperkt, maar voldoende. Overzichten van de literatuur zijn

opgenomen in de studiegids en de studiehandleidingen.

Voor de vakdidactiek hanteert de opleiding voornamelijk studiemateriaal dat wordt

uitgegeven door het APS, de zogenoemde SLW-reeks. Dit materiaal wordt ontwikkeld door

een landelijk netwerkverband van vakdidactici uit de verschillende hbo- lerarenopleidingen.

Het materiaal wordt regelmatig geactualiseerd. Het panel beoordeelt het materiaal als zeer

relevant en bovendien sluit het uitstekend aan op de Nederlandse onderwijssituatie. Het

internationale gehalte van het materiaal is echter beperkt.

De voltijdstudenten van de opleiding worden op verschillende manieren in contact gebracht

met de beroepspraktijk. Ten eerste in stages in de WER-lijn. Voltijdstudenten werken

gedurende de hele opleiding één of meer dagen op een (opleidings)school. De meeste

deeltijdstudenten hebben een baan in het onderwijs en komen zo in aanraking met de

beroepspraktijk.

In de stages krijgen de voltijdstudenten volop de gelegenheid om de beroepsvaardigheden te

oefenen. Ook de schoolprojecten bieden hiervoor goede mogelijkheden (zie voor een

omschrijving hiervan deel B). Het panel is van oordeel dat hier nog meer profijt uit getrokken

zou kunnen worden door een grotere betrokkenheid van de opleiding bij de schoolprojecten.

De verantwoordelijkheid voor de opzet en uitvoering hiervan ligt voornamelijk bij de

begeleider in de school, waarin het project wordt uitgevoerd.


Vanuit de opleiding is op circa 150 scholen een onderzoek geïnitieerd en uitgevoerd naar het

niveau van rekenvaardigheid in het VMBO en HAVO/VWO. Docenten begeleiden scholen bij

de ontwikkeling van rekenbeleid door alle vakken heen. Op basis van deze expertise is voor

de opleiding studiemateriaal ontwikkeld. De opleiding heeft in samenwerking met andere

lerarenopleidingen Wiskunde een bijdrage geleverd aan het boek “Rekenen (didactiek) voor

kinderen van 12 tot 16 jaar”. In september 2008 is het vakdidactische deel herzien van de

cursus “ Analyse jaar 1, rekenen is complex”. Door deze cursus worden studenten op de

hoogte gebracht van de rekendidactiek op de basisschool, van de doorlopende leerlijnen en

van verschillende visies op rekenen en dyscalculie. Studenten moeten in dit kader een

rekenactiviteit met leerlingen uitvoeren en hierop reflecteren.

Het panel heeft in het gesprek met de studenten geconstateerd dat zij goed op de hoogte

zijn van alle onderdelen van het vak Wiskunde, die van toepassing zijn in het voortgezet

onderwijs.

Een andere manier waarmee de opleiding aansluit bij actuele ontwikkelingen is de nieuwe

module “Rekenen is complex” voor eerstejaars studenten, die binnen het lectoraat is

ontwikkeld. Met deze module wordt aangesloten bij actuele ontwikkelingen binnen de

doorlopende leerlijnen in rekenonderwijs van de commissie Meijerink. De opleiding sluit met

deze activiteiten in voldoende mate aan bij de actuele situatie en problematiek rondom

rekenonderwijs, zo heeft het panel vastgesteld.

Ondanks de activiteiten van de docenten op het terrein van onderzoek, zoals hierboven is

beschreven, is de aandacht die in de opleiding wordt besteed aan onderzoek enigszins

gering, zo heeft het panel vastgesteld. Studenten komen alleen in aanraking met toegepast

onderzoek binnen het vak rekendidactiek. Het panel vindt dit (te) weinig.


waarderen met scores tussen de 3,4 (2008) en 4,1(2009). Zij zijn het meest tevreden over de

mate waarin zij contact met de beroepspraktijk hebben gehad (score 3,8: 2008 en score 4,1

in 2009).

Natuurkunde

De opleiding Natuurkunde maakt in het eerste jaar gebruik van een Nederlandstalig

schoolboek op vwo-niveau (Natuurkunde voor de tweede fase/Newton/VWO). In het tweede

en derde jaar wordt gebruik gemaakt van een Amerikaans Collegeboek, dat door alle

lerarenopleidingen Natuurkunde wordt gebruikt.

Een overzicht van literatuur is opgenomen in de studiegids en de studiehandleidingen van de

opleiding.

Het panel heeft de literatuur bestudeerd en is hierover te spreken. Het beoordeelt deze als

actueel en van een goed niveau. Het panel is echter van oordeel dat de opleiding meer

gebruik zou kunnen maken van didactische vakliteratuur (tijdschriften).

Het door de opleiding gebruikte studiemateriaal, zoals studiehandleidingen en readers is

volgens het panel van een goede kwaliteit.


met de beroepspraktijk. Ten eerste in stages in de WER-lijn. Zij werken gedurende de hele

opleiding één of meer dagen op een stageschool. De deeltijdstudenten hebben allemaal een

baan in het onderwijs en komen op deze wijze in aanraking met de beroepspraktijk.


Ook in de conceptuele leerlijn wordt een directe relatie met de beroepspraktijk gelegd. Elke

cursus in deze lijn bestaat uit een basisdeel en een keuzedeel. In het basisdeel wordt veel

aandacht besteed aan concepten, experimenten en praktische vaardigheden. Studenten

werken met concepten van het desbetreffende vakgebied, doen experimenten,

ontwerpopdrachten en onderzoek. Het basisdeel van de cursus wordt afgesloten met een

toets. Het keuzedeel biedt studenten de mogelijkheid om hun kennis te verdiepen of te

verbreden. Zij voeren bijvoorbeeld een experiment uit, dat moet worden toegepast in hun

eigen vakgebied.

In de integrale leerlijn van de opleiding wordt ook een link met de beroepspraktijk gelegd,

bijvoorbeeld doordat studenten een lessenserie (Actief leren) maken of leerlinggesprekken

oefenen (Begeleiden van leerlingen).

De voltijdstudenten komen ook in contact met de beroepspraktijk door samen met de

studenten Wiskunde het project “Natuur en techniek in de schoolomgeving” uit te voeren. Zij

doen dit in en voor een heterogene groep studenten van een eerste klas van een middelbare

school. Deelname aan het project waarborgt een goede aansluiting bij actuele

ontwikkelingen in het veld. Een voorbeeld ervan is een onderzoek naar de energie-inhoud

van verschillende soorten batterijen.

In elke conceptuele cursus werken studenten aan een beroepsgerichte opdracht, waarin zij

bijvoorbeeld een leermiddel maken, dat moet zijn toegesneden op het onderwerp van de

cursus.

In de deeltijdopleiding oefenen studenten in het keuzeproject “Didactiek van de

beroepskolom” vaardigheden om in de sterk veranderende onderwijsomgeving van het

beroepsonderwijs leerlingen professioneel te coachen en passend materiaal te ontwerpen. In

het project “Straks voor de klas” oefenen deeltijdstudenten klassensituaties en lesplannen te

ontwerpen.

Doordat de stages een aanzienlijk deel uitmaken van het curriculum krijgen studenten

volgens het panel volop de gelegenheid om de beroepsvaardigheden te oefenen. Ook de

schoolprojecten bieden hiervoor goede mogelijkheden.

Het panel is van oordeel dat de opleiding ervoor zorgt dat studenten gedurende de hele

opleiding in voldoende mate in aanraking komen met de beroepspraktijk, waardoor zij in

staat worden gesteld om systematisch te werken aan hun beroepsvaardigheden. Ook speelt

de opleiding volgens het panel door de hierboven beschreven activiteiten goed in op actuele

ontwikkelingen in het werkveld.

Ten aanzien van onderzoek heeft het panel geconstateerd dat de aandacht hiervoor matig is.

De opleiding werkt thans aan een versterking van onderzoek in de practicumlijn.

Uit het STO 2008 en 2009 blijkt dat studenten Natuurkunde tevreden zijn over de mate

waarin de opleiding gericht is op de beroepspraktijk. De scores liggen tussen de 3,1(2008)

en 4,2 (2009). De hoogste scores betreffen het item: “ik heb tijdens de opleiding voldoende

contact met de beroepspraktijk” (2008: score 4,1 en 2009: score 4,2). Het item “de opleiding

sluit voldoende aan bij actuele ontwikkelingen” scoort het laagst, maar nog wel voldoende

(2008: score 3,2 en 2009: score 3,5).

Scheikunde

De literatuur, die in het eerste jaar van de opleiding in nastec verband wordt gebruikt is

volgens het panel degelijk en actueel. Ook over de literatuur die vanaf het tweede jaar in de


opleiding Scheikunde wordt gebruikt is het panel te spreken. Het panel beoordeelt de

basisboeken chemie (Jones & Atkins, respectievelijk Bettelheim, Brown & Campbell) als

uitstekend en van een internationale status. De gebruikte literatuur vult elkaar goed aan,

vertoont geen overlap en dekt de hele relevante basisscheikunde. De studenten komen ook

veelvuldig in contact met actuele leerboeken, die op het VMBO worden gebruikt. De

literatuur op gebied van lesgeven en vakdidactiek is van een goede kwaliteit. Dit geldt ook

voor het overige studiemateriaal, zoals studiehandleidingen. In alle onderdelen komen veel

actuele voorbeelden aan de orde. Zo is er bijvoorbeeld aandacht voor het nieuwe inzicht van

de concept-contextbenadering, die momenteel opgang doet in het Nederlandse Scheikunde-

onderwijs.

In de conceptuele leerlijn wordt een directe relatie met de beroepspraktijk gelegd. Elke

cursus in deze lijn bestaat uit een basisdeel en een keuzedeel. In het basisdeel wordt veel

aandacht besteed aan concepten, experimenten en praktische vaardigheden. Studenten

werken met de concepten van het desbetreffende vakgebied, doen experimenten,

ontwerpopdrachten en onderzoek. Het basisdeel van de cursus wordt afgesloten met een

toets. Het keuzedeel biedt studenten de mogelijkheid om hun kennis te verdiepen of te

verbreden. Zij voeren bijvoorbeeld een experimenteel onderzoek uit, dat moet worden

toegepast in hun eigen vakgebied.


met de beroepspraktijk. Ten eerste in de stages in de WER-lijn. Voltijdstudenten werken


deeltijdstudenten hebben een baan in het onderwijs en komen zo in aanraking met de

beroepspraktijk. Volgens het panel bieden de stages studenten volop de mogelijkheid om

beroepsvaardigheden te oefenen, bijvoorbeeld door didactische opdrachten uit te voeren. In

de conceptuele cursussen wordt de vakkennis via beroepsgerichte opdrachten (bgo’s)

toegepast in en vertaald naar de schoolsituatie, zo heeft het panel vastgesteld.

Ook in de integrale leerlijn van de opleiding wordt een link met de beroepspraktijk gelegd.

Studenten krijgen leerpsychologie en ontwikkelingspsychologie (KOLL), maken een

lessenserie (Actief leren) en oefenen leerlinggesprekken (Begeleiden van leerlingen).

De opleiding verwerkt actuele ontwikkelingen in haar curriculum, zo heeft het panel

vastgesteld, bijvoorbeeld in de modules “Geneesmiddelen” en “Moderne materialen”, die niet

alleen vakinhoudelijk op het gebied van de chemie, maar ook maatschappelijk gezien

actueel zijn.

Ook ontwikkelingen in het beroep komen in de opleiding aan de orde, bijvoorbeeld door

studenten een Webquest te laten ontwikkelen, waarbij zij als aanstaande docenten

kennismaken met kennisnet. Andere voorbeelden zijn het competentiegerichte leren dat

thans in het MBO wordt doorgevoerd, keuzeprojecten zoals “de Multiculturele school” en “de

Veilige school” en de aandacht voor de digimedia.

De aandacht voor onderzoek is nog beperkt, zo heeft het panel geconstateerd. Studenten

voeren wel onderzoekjes van een beperkte omvang uit, maar er is nauwelijks aandacht voor

methoden en technieken en onderzoek op het beroepsterrein van de chemiedocent. De

docenten vertelden het panel dat dit wel in ontwikkeling is en hun aandacht heeft. De inzet

van de lectoren en hun onderzoekswerk heeft nog niet voldoende invloed op de opleiding, zo

zijn de docenten van mening. Het panel onderschrijft dit.


De studenten Scheikunde zijn tevreden over de praktijkgerichtheid van de opleiding. De

scores liggen tussen de 3,1 en 4,1. De hoogste score wordt gegeven voor de hoeveelheid

contacten met de beroepspraktijk (2008; score 4,1 en 2009: score 4,0). De laagste score

(3,2) geven studenten in 2008 voor de beroepsgerichtheid van de opleiding.

Techniek

De literatuur, die in het eerste jaar van de opleiding Techniek in nastec verband wordt

gebruikt is volgens het panel degelijk en actueel. In de latere jaren wordt ook Engelstalige

literatuur gebruikt. Het internationale gehalte ervan is volgens het panel bescheiden.

Het door de opleiding gebruikte studiemateriaal, zoals studiehandleidingen en readers

beoordeelt het panel als goed. Deze zijn geschikt om studenten voor te bereiden op het

beroep van leraar techniek in de basisvorming. Het studiemateriaal sluit volgens het panel

qua inhoud in voldoende mate aan bij de internationale ontwikkelingen.


met de beroepspraktijk. Ten eerste in de stages in de WER-lijn. Voltijdstudenten werken


deeltijdstudenten van de opleiding hebben een baan in het onderwijs en komen zo in

aanraking met de beroepspraktijk. Ook in de conceptuele leerlijn wordt een directe relatie

met de beroepspraktijk gelegd. Elke cursus in deze lijn bestaat uit een basisdeel en een

keuzedeel. In het basisdeel wordt veel aandacht besteed aan de concepten, experimenten

en praktische vaardigheden. Studenten werken met de concepten uit het desbetreffende

vakgebied, experimenteren, ontwerpen en voeren (op beperkte schaal) onderzoek uit.

Het panel is van oordeel dat de opleiding er in voldoende mate zorg voor draagt dat

studenten gedurende de hele opleiding in aanraking komen met de beroepspraktijk,

waardoor zij in staat worden gesteld om systematisch te werken aan hun

beroepsvaardigheden. Het panel is ook positief over het feit dat in de uitwerking van de

cursussen mogelijkheden tot differentiatie naar het MBO, speciaal onderwijs en de

onderbouw van het VWO zijn aangebracht. De opleiding houdt volgens het panel in

voldoende mate rekening met de “klassieke” invulling van het vak techniek in het voortgezet

onderwijs.

De opleiding zegt in de leerlijnen “practicum” en “ontwerpen” aandacht te besteden aan

onderzoek. Echter, in diverse producten van de studenten, zoals bijvoorbeeld de

schoolprojecten, vindt het panel weinig onderzoek terug.

De studenten Techniek scoren in de STO 2008 en 2009 wat betreft de beroepsgerichtheid

van de opleiding tussen de 2,9 en 4,2. De laagste score geven studenten in 2009 voor de

mate waarin de opleiding is gericht op de beroepspraktijk (score 2,9). De hoogste score was

die in 2008 voor de hoeveelheid contacten van de studenten met de beroepspraktijk (score

4,2).

Biologie

Een centraal boek dat door de opleiding Biologie in de conceptuele leerlijn wordt gebruikt is

het internationale actuele standaardwerk Biology (Campbell e.a. 2008). Dit boek wordt door

alle tweedegraads lerarenopleidingen gebruikt en is de voorzet geweest voor de landelijke

Kennisbasis. Voor het vak Gedrag en Ecologie gebruikt de opleiding zelf ontworpen

studiemateriaal. Voor de didactiek maakt de opleiding gebruik van actuele artikelen uit


bladen als NVOX, Bionieuws, schoolmethoden, sites van de SLO, het lerarenweb en de

digitale universiteit, alsook van zelfgemaakt materiaal.

Het panel heeft vastgesteld dat Biology van Campbell voortdurend wordt aangevuld met de

meest recente wetenschappelijke literatuur. Ten aanzien van het gebruik van Campbell heeft

het panel geconstateerd dat de opleiding hier een eigen lijn voor heeft ontworpen, die door

alle vier de jaren heenloopt.

Voltijdstudenten komen direct vanaf de start van de opleiding in de stages in aanraking met

de beroepspraktijk. In het 3e en 4e jaar voeren zij schoolprojecten uit in opdracht van de

(opleidings)school. Hierdoor worden zij in staat gesteld om beroepsvaardigheden in de

actuele beroepspraktijk te ontwikkelen. Deeltijdstudenten zijn veelal aan hun eigen school

verbonden en komen hier volop in aanraking met de beroepspraktijk. Ook door het uitvoeren

van vakdidactische opdrachten, die direct ontleend zijn aan de onderwijspraktijk Biologie

komen de voltijd- en de deeltijdstudenten in aanraking met de beroepspraktijk. Voorbeelden

hiervan zijn lesvoorbereidingen voor microscopie practica in de cursus “Planten”,

fysiologische practica in de cursus “De Cel” en veldwerk in de cursussen “Ecologie in de

praktijk” en “Waterbiologie”. In deze opdrachten onderzoeken studenten op hun eigen

leerwerkplek de meest geschikte vakdidactische aanpak.

Docenten van de opleiding spelen een belangrijke rol bij het up-to-date houden van het

programma, onder andere door hun deelname aan nascholings- en advieswerkzaamheden

ten behoeve van de vernieuwing van het vakonderwijs en examenprogramma’s. De

docenten verwerken deze ontwikkelingen in de vakdidactische opdrachten in de

vakcursussen en in de modulen “Biologie en ICT” en “Actuele Didactiek”. Eén van de

docenten is als adviseur nauw betrokken bij UniC, een innoverende school voor HAVO en

VWO in Utrecht.

Aandacht voor toegepast onderzoek is er in de conceptuele en integrale leerlijn. Twee

docenten van de opleiding Biologie zijn lid van de kenniskring van het lectoraat en

participeren in onderzoeken, die gericht zijn op het verbeteren van onderzoeksvaardigheden

van studenten en docenten in hun eigen onderwijspraktijk en het omgaan met vaktaal in het

biologieonderwijs. Deze docenten participeren ook in het internationale netwerk

Collaborative Action Research Network (CARN), dat zich bezighoudt met actieonderzoek in

het onderwijs. Het panel heeft echter geconstateerd dat studenten nog maar in zeer beperkte

mate werken aan toegepast onderzoek. Zij ontwikkelen nog te weinig een onderzoeksmatige

houding.

Uit STO evaluaties 2008 en 2009 blijkt dat de studenten Biologie tevreden zijn over de relatie

van de opleiding met de beroepspraktijk. Scores liggen boven 3,5 en een enkel item scoort

hoger dan 4,0. Dit geldt bijvoorbeeld voor de vraag of studenten voldoende contact hebben

met de beroepspraktijk (2008: score 4,1 en 2009: score 4,2). Ook de vraag of de opleiding

voldoende praktijkgericht is, scoort hoog (2008: score 4,0 en 2009: score 3,8).


Facet 2.2 Relatie doelstellingen en inhoud programma

Wiskunde

In de opleiding Wiskunde worden in de conceptuele leerlijn vier domeinen onderscheiden:

Analyse, Statistiek, Meetkunde en Thema’s in de wiskunde. In alle vier de domeinen wordt

gewerkt aan de realisatie van de SBL-bekwaamheidseisen. Een voorbeeld: In de cursus

“Onderzoek jaar 1” wordt gewerkt aan het verwerven van kennis en inzicht door complexe

problemen en onderwerpen te behandelen, waarin wiskunde een rol speelt. Studenten

kunnen de kennis en inzichten ook toepassen door deel te nemen aan de landelijke

wiskunde A-lympiade en medestudenten en leerlingen te helpen bij het oplossen van

wiskundige problemen. Studenten leren zich een oordeel te vormen door in de verslagen van

de onderdelen “Onderzoek 1” en “Redeneren en Bewijzen” te reflecteren op hun eigen en

andermans oplossingen en manier van hulp geven. Het panel is van oordeel dat de inhoud

van de opleiding, het lesmateriaal en de opdrachten goede mogelijkheden bieden om de

SBL-eindcompetenties te realiseren.

Natuurkunde

Bij de cursusbeschrijvingen van de opleiding Natuurkunde wordt steeds verwezen naar de

SBL-competenties, die op hun beurt zijn gekoppeld aan de leerdoelen. In de

studiehandleidingen staat meestal een omschrijving van de doelstellingen/leerdoelen van de

cursussen.

De drie nastec opleidingen kennen twee samengestelde minoren: een minor die studenten

voorbereidt op een tweede bevoegdheid in een verwant vak en een andere minor die

verbreding naar het domein “Mens, natuur en techniek” geeft.

Vanaf 2008-2009 zijn 12 EC toegevoegd aan de conceptuele leerlijn. In het gezamenlijke

eerste nastec jaar betreft de uitbreiding een versterking van ICT en vakdidactiek (Digimedia)

en ICT in het schoolvak. Ook is de opleiding gestart met het vernieuwen van de inhoud van

de conceptuele cursussen van het tweede en het derde jaar (Innovatieplan natuurkunde

bachelor).

De relatie tussen de inhoud van het programma Natuurkunde en de SBL-competenties komt

met name tot uiting in de SLB. SLB-coaches zijn bij voorkeur docenten Natuurkunde.

Studenten brengen via het POP hun persoonlijke ontwikkeling met betrekking tot SBL-

competenties in kaart. Zij sturen gedurende de hele opleiding zelf de SBL-competenties,

waaraan zij gaan werken in de integrale projecten in het eerste en het tweede jaar, in de

schoolprojecten in het derde en het vierde jaar en in de minor in het vierde jaar.

Het panel is van oordeel dat het programma van de opleiding Natuurkunde voldoende

mogelijkheden biedt om de SBL-bekwaamheidseisen te realiseren.

Scheikunde

Bij de cursusbeschrijvingen van de opleiding Scheikunde wordt steeds verwezen naar de

SBL-competenties, die zijn gekoppeld aan de leerdoelen. In de studiehandleidingen staat

een uitgebreide omschrijving van de leerdoelen van de cursussen.

De drie nastec opleidingen kennen twee samengestelde minoren: één die studenten

voorbereidt op een tweede bevoegdheid in een verwant vak en een andere die de verbreding

naar het domein “Mens, natuur en techniek” uitdiept.


In de opleiding Scheikunde zijn vanaf 2008-2009 12 EC toegevoegd aan de conceptuele

leerlijn. In het eerste jaar worden deze EC bij nastec ingezet om in de cursus Digimedia de

algemene en vakspecifieke ICT-vaardigheden aan te leren. In deze cursus wordt aandacht

besteed aan de digitale leeromgeving en aan het toepassen van ICT in het schoolvak.

Voorbeelden zijn het simuleren met “Crocodile Clips”, het meten met de “ grafische

rekenmachine” en met “Coach”. In het tweede jaar wordt aandacht besteed aan wiskundige

en vakdidactische kennis en vaardigheden en in het derde jaar wordt de vakinhoud versterkt.

Ook wordt er een keuzeproject ontwikkeld met het thema “ De Nieuwe Scheikunde”.

Studenten kunnen dit project kiezen in plaats van een schoolproject in het derde of vierde

jaar.

Het panel is van mening dat de programmaonderdelen voldoende mogelijkheden bieden om

de vereiste competenties te ontwikkelen. Er is voldoende aandacht voor het beroep van

leraar, maar ook voor het vak Scheikunde. Uit de beschrijvingen van de cursussen blijkt

duidelijk aan welke beroepskwalificaties de studenten tijdens de cursussen werken.

Het panel is van oordeel dat in de verschillende onderdelen van het programma expliciet

aandacht wordt besteed aan de SBL-competenties en Dublin descriptoren. Ook wordt een

onderscheid gemaakt in toetsniveau en vaardighedenniveau. In de beschrijvingen van de

onderdelen in de studiegids wordt aangegeven welke competenties in welk onderdeel

centraal staan. Het panel is van oordeel dat het programma van de opleiding Scheikunde

voldoende mogelijkheden biedt om de SBL-bekwaamheidseisen te realiseren.

Techniek

De drie nastec opleidingen kennen twee samengestelde minoren: een minor die studenten

voorbereidt op een tweede bevoegdheid in een verwant vak en een andere minor, die de

verbreding naar het domein Mens, natuur en techniek uitdiept.

De opleiding Techniek is in 2007 begonnen met de herformulering van het vakinhoudelijke

deel van het curriculum. De aanleiding was dat als gevolg van de invoering van het

leerlijnenmodel de vakinhoud te veel was versnipperd. In het nieuwe curriculum is meer

samenhang aangebracht met als centrale disciplines “ontwerpen” en “onderzoeken”. Het

nieuwe model is tijdens een internationale conferentie (PATT) gepresenteerd en zal nog dit

jaar verder worden geïmplementeerd. Accenten liggen op toekomstige

techniekontwikkelingen, de integratie van techniekdisciplines en nieuwe inzichten vanuit het

bedrijfsleven, zoals Human Technology Interaction.

De vakcomponent van de opleiding is uitgebreid met 12 EC. Hierdoor wordt meer aandacht

besteed aan de digitale leeromgeving en het toepassen van ICT in het schoolvak Techniek.

Voorbeelden zijn het simuleren met “Crocodile Clips”, het meten met de “ grafische

rekenmachine”, met “Coach” en het tekenen met 3D CAD programmatuur (Solid Works).

Het programma wordt periodiek getoetst aan internationale maatstaven, bijvoorbeeld aan het

curriculum van Nieuw-Zeeland en de VERSUS, omdat deze volgens de opleiding goed

passen bij de Nederlandse cultuur. Verder vindt er regelmatig overleg plaats met

partnerinstituten en scholen in het voortgezet onderwijs.

Naast de twee minoren, die in nastec verband worden georganiseerd heeft de opleiding

Techniek een minor ontwikkeld voor haar eigen studenten: “techniekonderwijs op school en

in het bedrijf”. De minor speelt in op onderwijsontwikkelingen in het techniekonderwijs op

VMBO en MBO scholen.


In de beschrijvingen van de onderdelen in de studiegids wordt aangegeven welke

competenties in welk onderdeel centraal staan. Er wordt systematisch aandacht besteed aan

de realisatie van SBL-bekwaamheidseisen in het progamma. Het lesmateriaal dat door de

opleiding wordt gebruikt is in voldoende mate ontleend aan de beroepspraktijk en sluit

volgens het panel goed aan op de huidige inzichten van Techniek. Het panel is van oordeel

dat het programma van de opleiding Techniek voldoende mogelijkheden biedt om de SBL-

bekwaamheidseisen te realiseren.

Biologie

Per 1 juli 2009 is de Kennisbasis Biologie geïmplementeerd door leerdoelen per module op

te nemen in de studiehandleidingen.

In het eerste jaar wordt ingestoken op organismaal niveau. In het derde en vierde jaar volgt

een verdieping, zowel naar de moleculair biologische kant als naar de ecologie en ethologie.

Integratie van thema’s vindt plaats in cursussen zoals “Evolutie” en “Geregeld Leven”. Door

een recente uitbreiding van de conceptuele lijn met 12 EC wordt meer aandacht besteed aan

de vakdidactiek en is de vakinhoudelijke component van de vakcursussen verzwaard.

Hierdoor wordt meer aandacht besteed aan (bio)chemie, plantenvoeding,

regulatiemechanismen en microbiologie. Ook ICT krijgt meer aandacht, zowel binnen de

vakmodulen als in de modulen “Biologie” en “ICT”.

Het panel heeft na de bestudering van het programma en het studiemateriaal vastgesteld dat

het programma voldoende mogelijkheden biedt om de de SBL-bekwaamheidseisen te

realiseren. De studenten hebben het panel laten weten dat zij deze relatie herkennen, omdat

zij zelf sturing geven aan de realisatie van de competenties.

Facet 2.3. Samenhang in het opleidingsprogramma

Wiskunde

Horizontale samenhang in het programma van Wiskunde wordt voornamelijk gerealiseerd

door middel van de vier leerlijnen. Maar ook de themavakken, die in diverse onderdelen in de

analyse-, meetkunde- en statistiekvakken samenkomen zorgen voor samenhang. Er is ook

voldoende samenhang tussen het vak en de vakdidactiek, zo heeft het panel geconstateerd.

Door vakonderwerpen en de didactiek van de onderwerpen parallel te programmeren is er

een directe koppeling mogelijk. Deze wordt door de studenten gewaardeerd en bevordert de

praktische vaardigheden van de student.

Verticale samenhang wordt onder andere gerealiseerd doordat de belangrijkste domeinen

van de wiskunde voor het voortgezet onderwijs in elk jaar van de studie terugkomen.

Verticale samenhang wordt tevens gerealiseerd doordat de onderwerpen in de conceptuele

leerlijn steeds complexer worden.

Samenhang tussen de vakdidactiek, de vakinhoud en de praktijk wordt voor de

voltijdtrajecten uitgewerkt in de SLB-lijn, waarin deze aspecten samenkomen. Bij de

deeltijdtrajecten wordt deze samenhang gerealiseerd in de WER-lijn. De samenhang tussen

de WER-lijn en de SLB-lijn moet nog verder worden uitgewerkt en verbeterd. De studenten

met wie het panel heeft gesproken vertelden dat de samenhang tussen deze lijnen nog niet

optimaal is.


De opleiding werkt permanent aan een verbetering van de samenhang tussen de

vakinhoudelijke en de vakdidactische vakken. De opleiding heeft dit het afgelopen jaar

gedaan in het kader van een onderzoek (ELWieR). Samenhang is ook een onderwerp bij de

herziening van de vakdidactieklijn. Docenten uit de opleiding hebben om de samenhang

tussen de theorie en de praktijk te versterken, afgesproken om in elke les de relatie met de

beroepspraktijk te expliciteren. Dit gebeurt thans al in de schoolprojecten in het derde en

vierde jaar, waarin studenten vakdidactische onderwerpen kiezen, die zij in de praktijk van

de school uitwerken. Het leert studenten om steeds een relatie tussen de theorie en de

praktijk te leggen.

Uit het STO 2008 en 2009 blijkt dat de wiskunde studenten tevreden zijn over de samenhang

van het programma. De scores zijn 3,5 (2008) en 3,4 (2009).

Natuurkunde

De horizontale samenhang van de opleiding Natuurkunde wordt voornamelijk gerealiseerd

door middel van de vier leerlijnen. Aandacht voor de samenhang tussen de theorie en de

praktijk is er in de modulebeschrijvingen. Ook in de schoolprojecten wordt samenhang

tussen de theorie en de praktijk gerealiseerd, maar deze vraagt volgens het panel nog

aandacht.

Verticale samenhang wordt onder andere gerealiseerd door de thema’s in de conceptuele

leerlijn, waarvan een aantal in de loop der jaren gedetailleerder of meer concentrisch wordt

uitgewerkt. Ook de vakken “ontwerpen” en “onderzoeken” zorgen binnen deze lijn voor een

verticale samenhang. Om de samenhang tussen de leerlijnen WER en SLB te versterken is

vanaf het studiejaar 2008-2009 gekozen voor 1 groep SLB/WER. In de deeltijdopleiding

wordt de SLB1a en de WER1a door dezelfde docent verzorgd, zodat overlap zoveel mogelijk

wordt vermeden.

In de opleiding wordt ook gewerkt aan een verbetering van de samenhang door de diverse

vaardigheidslijnen (de onderzoekslijn, de ontwerpenlijn, de ICT-lijn, de technisch-tekenen-

lijn, de practicum vaardighedenlijn, de wiskunde- en natuurwetenschappenlijn en de

vakdidactieklijn) te expliciteren en te relateren aan de visie op techniekonderwijs en het

techniekonderwijs in de praktijk. Vanaf 2009-2010 zal dit onderwijsmodel een vast onderdeel

zijn binnen SLB-lijn en de conceptuele cursussen, bedoeld om studenten samenhang tussen

de losse onderdelen te laten ervaren.

Verticale samenhang wordt ook gerealiseerd, doordat gaandeweg de opdrachten in de

modulen moeilijker en complexer worden. Dit geldt ook voor de literatuur. Begonnen wordt

met vwo-boeken. Daarna wordt overgestapt op boeken van een hoger niveau. Blijkens de

resultaten van het STO 2008 en 2009 zijn de studenten Natuurkunde tevreden over de

samenhang. De scores zijn 2,8 (2008) en 3,3 (2009) en laten een toenemende tevredenheid

over de samenhang zien.

Scheikunde

De horizontale samenhang van het programma van de opleiding Scheikunde wordt

voornamelijk gerealiseerd door de vier leerlijnen en de verticale samenhang door een

opbouw van algemeen/breed naar specifiek. Het gezamenlijke eerste jaar in nastec verband

is breed qua inhoud. In het tweede jaar wordt de opleiding wat specialistischer en in het

derde jaar komen specialistische chemieonderwerpen aan de orde. Ook de thema’s in de


conceptuele leerlijn, waarvan een aantal in de loop der jaren gedetailleerder en

concentrischer worden, zorgen voor verticale samenhang, evenals de steeds terugkerende

vakken “ontwerpen” en “onderzoeken”. Volgens het panel is er in de conceptuele cursussen

aandacht voor maatschappelijk relevante en interessante thema’s, zoals Geneesmiddelen en

de Atmosfeer. Verticale samenhang wordt ook gerealiseerd doordat de inhoud abstracter en

moeilijker wordt. Het panel is van mening dat er sprake is van een expliciete toename van de

moeilijkheidsgraad. Ook is er volgens het panel een logische volgorde van de onderdelen.

Zo wordt bijvoorbeeld in het begin aandacht besteed aan basisvaardigheden (bijv.

practicumvaardigheden en ICT-achtige zaken) en krijgen studenten vakkennis aangeboden.

Pas op het moment dat studenten in een school zijn geweest worden cursussen gegeven,

die bijvoorbeeld gaan over het begeleiden van leerlingen of de multiculturele school.

Om de samenhang tussen de leerlijnen WER en SLB te versterken en overlap zoveel

mogelijk te vermijden is vanaf het studiejaar 2008-2009 gekozen voor één groep SLB/WER.

In de deeltijdopleiding wordt de SLB1a en de WER1a door dezelfde docent verzorgd, zodat

overlap wordt voorkomen.

De studenten Scheikunde waarderen de samenhang van het programma met de scores 3,4

(2008) en 3,2 (2009).

Techniek

De horizontale samenhang van de opleiding Techniek wordt voornamelijk gerealiseerd door

de vier leerlijnen. Verticale samenhang wordt onder andere gerealiseerd door de opbouw

van breed en algemeen naar meer specifiek. Ook de opklimmende moeilijkheidsgraad zorgt

volgens het panel voor een verticale samenhang. De verticale samenhang wordt ook

gerealiseerd door de thema’s in de conceptuele leerlijn, waarvan een aantal in de loop der

jaren gedetailleerder worden uitgewerkt. Ook de steeds terugkerende vaardigheden

“ontwerpen” en “onderzoeken” zorgen voor een verticale samenhang.

De samenhang tussen de theorie en de praktijk komt terug in de modulebeschrijvingen,

doordat steeds wordt aangegeven wat de relevantie van de theorie is voor de

beroepspraktijk. Wat betreft de samenhang tussen de theorie en de praktijk heeft het panel

vastgesteld dat deze in orde is, maar voortdurend aandacht vraagt. Zo zou in de

schoolprojecten de relatie tussen de theorie en de praktijk versterkt kunnen worden.

Desondanks is het de opleiding volgens het panel aardig gelukt om samenhang te realiseren

tussen de vakprojecten en de werkplekactiviteiten en tussen de theorie en de praktijk.

Om de samenhang tussen de leerlijnen WER en SLB te versterken is vanaf het studiejaar

2008-2009 gekozen voor 1 groep SLB/WER. In de deeltijdopleiding wordt de SLB1a en de

WER1a door dezelfde docent verzorgd, zodat de overlap zoveel mogelijk vermeden kan

worden.

Biologie

De horizontale samenhang van het programma wordt gerealiseerd door middel van de vier

leerlijnen. Ook de relatie tussen het vakinhoudelijke programma (de conceptuele leerlijn) en

leren in de praktijk zorgt volgens het panel voor samenhang. Het programma kent een

verticale samenhang, doordat de vakinhoudelijke modulen in een vaste volgorde zijn

geprogrammeerd. De modulen hebben een onderlinge afhankelijkheid. Bepaalde thema’s


keren ieder jaar terug. Bijvoorbeeld “ Biologie van de mens” komt in jaar 1,2 en 3 terug in de

cursussen “Marathon”, “Kind van de berekening” en “Geregeld leven”.

Ook de vakdidactiek, die een doorlopende lijn vormt gedurende het hele curriculum zorgt

voor verticale samenhang. Thans wordt gewerkt aan een herziening hiervan in de

conceptuele modules. Het panel heeft geconstateerd dat het programma en de behandelde

thema’s door de jaren heen dezelfde volgorde en opbouw laten zien als de programma’s van

HAVO en VWO. Ook in de opdrachten is sprake van een verticale samenhang, omdat

studenten steeds meer kennis nodig hebben om deze te kunnen maken.

De samenhang tussen de WER-lijn en de SLB-lijn is voor verbetering vatbaar. Met ingang

van 2008-2009 is voor de voltijdopleiding een samenhangende opzet gemaakt voor de WER-

lijn en de SLB-lijn.

Uit het STO 2008 en 2009 blijkt dat de studenten tevreden zijn over de samenhang van het

programma. De scores zijn 3,5 (2008) en 3,6 (2009).

Facet 2.7. Afstemming tussen vormgeving en inhoud

Wiskunde

De opleiding Wiskunde werkt volgens het principe van competentiegericht leren. Doel is het

realiseren van de SBL-bekwaamheidseisen. Uitgangspunten voor de didactiek van de

opleiding zijn: een afwisseling van werkvormen, verschillende leeractiviteiten, samenhang

tussen de vakdidactiek, vakinhoud, theorie en praktijk, mogelijkheden om ICT te benutten

voor de versterking van de didactiek en een goede wiskunde start. Dit laatste wordt

gerealiseerd door de cursus “Wiskunde instap”.

De in de opleiding gehanteerde werkvormen zijn: projectwerk met opdrachten,

practicumopdrachten, de expertwerkvorm bij het oplossen van vraagstukken en het

verwerven van concepten en het houden van presentaties. Studenten waarderen de wijze

waarop het onderwijs is vormgegeven, maar zijn minder tevreden over de omvang van de

opdrachten voor vakdidactiek. Door het grote aantal opdrachten ontstaat de neiging tot

“afvinken” en wordt minder een beroep gedaan op een kwalitatieve verdieping.

Tijdens de visitatie was de opleiding bezig met een herziening van de (vak)didactieklijn.

Uitgangspunten zijn: het voorbeeldmatig werken explicieter maken, een meer evenwichtige

verdeling van de vakdidactiek over de leerjaren heen en beter aansluiten bij de leerfase, de

leeractiviteiten en de leervragen van de studenten en de sturing vanuit de SLB en de WER

lijn verstevigen.

Het panel is van mening dat het competentiegerichte leren een goede basis biedt voor de

realisatie van de SBL-bekwaamheidseisen. Studenten geven in de loop van de opleiding

steeds meer sturing aan de realisatie hiervan. De grote variëteit aan werkvormen biedt

hiervoor goede mogelijkheden. Het vakmateriaal doet volgens het panel soms wat

traditioneel en schools aan en is nog met name gericht op de reproductie van kennis en

weinig op conceptontwikkeling.

Uit het STO 2008 en 2009 blijkt dat de studenten tevreden zijn over de afwisseling van de

werkvormen. De scores zijn 3,6 (2008) en 3,4 (2009).


Natuurkunde

De opleiding werkt volgens het principe van competentiegericht leren. Het doel is het

realiseren van de SBL- bekwaamheidseisen.

In nastec verband is een didactisch model ontwikkeld (van Dijk, Poorthuis en Buil) voor het

werken met “het dubbele bodem principe”.

In verschillende cursussen wordt een onderscheid gemaakt tussen een basisdeel en een

projectdeel. Direct bij de start van een project worden studenten in kennis gesteld van de

eindopdracht, zodat zij weten wat van hen wordt verwacht en welke kennis en vaardigheden

zij nodig hebben en nog missen. Deze worden in het basisdeel aangeleerd; de opdrachten

hebben in het begin een duidelijke functie voor de eindopdracht. Bij de start van het

projectdeel wordt de projectopdracht geherformuleerd en aangescherpt met kennis uit het

basisdeel. In het basisdeel zijn optionele verdiepingsopdrachten opgenomen (Impuls NOVO

2).

De in de opleiding gehanteerde werkvormen zijn: projectwerk met opdrachten,

practicumopdrachten, de expertwerkvorm bij het oplossen van vraagstukken en bij het

verwerven van concepten en het houden van presentaties.


realisatie van de SBL-bekwaamheidseisen. Studenten geven gedurende de opleiding steeds

meer sturing aan de realisatie ervan. De in de opleiding gehanteerde grote variëteit aan

werkvormen geven goede mogelijkheden hiertoe.

Uit het STO 2008 en 2009 blijkt dat de studenten Natuurkunde de afwisseling van

werkvormen beoordelen met de scores 3,6 (2008) en 3,5 (2009).

Scheikunde

De opleiding Scheikunde werkt volgens het principe van competentiegericht leren. Doel is

het realiseren van de SBL-bekwaamheidseisen.


werken met het “dubbele bodem” principe.


projectdeel. Direct bij de start van een project worden studenten in kennis gesteld van de


zij daarvoor nodig hebben en nog missen. In het basisdeel worden deze aangeleerd. De

opdrachten in het begin hebben aldus een duidelijke functie voor de eindopdracht. Bij het

begin van het projectdeel wordt de projectopdracht geherformuleerd en aangescherpt met

kennis uit het basisdeel. In het basisdeel zijn optionele verdiepingsopdrachten opgenomen

(Impuls NOVO 2).

Het panel is van oordeel dat de werkvormen goed aansluiten bij het didactische concept en

het “dubbele bodem” principe. De werkvormen worden zo gekozen dat de studenten via het “

dubbele bodem” principe tijdens hun eigen leren leren hoe leerlingen leren. De docenten

begeleiden en coachen hun studenten op een manier, zoals zij vinden dat de toekomstige

docenten dat ook zouden moeten doen.




werkvormen biedt hiervoor goede mogelijkheden.


Uit het STO 2008 en 2009 blijkt dat de studenten Scheikunde de afwisseling van

werkvormen beoordelen met de scores 3,4 (2008) en 3,4 (2009).

Techniek

De opleiding Techniek werkt volgens het principe van het competentiegericht leren. Het doel

is het realiseren van de SBL-bekwaamheidseisen.


werken met het “dubbele bodem” principe.


projectdeel. Bij de start van het projectdeel worden studenten in kennis gesteld van de


zij daarvoor nodig hebben en nog missen. In het basisdeel worden deze aangeleerd. De

opdrachten in het begin hebben aldus een duidelijke functie voor de eindopdracht. Bij het

begin van het projectdeel wordt de projectopdracht opnieuw geformuleerd en wordt

aangescherpt met kennis uit het basisdeel. In het basisdeel zijn optionele

verdiepingsopdrachten opgenomen (Impuls NOVO 2).




werkvormen biedt hiervoor goede mogelijkheden. Het panel heeft het principe van de

“dubbele bodem” duidelijk herkend in het curriculum. Ook de studenten met wie het panel

heeft gesproken hebben laten weten dat zij volgens dit principe werken.

Uit het STO 2008 en 2009 blijkt dat de studenten Techniek de afwisseling van werkvormen

beoordelen met de scores 3,3 (2008) en 3,4 (2009).

Biologie

De opleiding Biologie werkt volgens het principe van het competentiegericht leren. Het doel

is het realiseren van de SBL-bekwaamheidseisen.

Door verschillende werkvormen te hanteren probeert de opleiding zoveel mogelijk aan te

sluiten bij de verschillende leerstijlen van de studenten. De werkvormen staan beschreven in

de studiegids. De werkvormen zijn: groepswerk, zelfstandig werk, projecten, klassikaal

werken, veldwerkpractica en hoorcolleges. Opdrachten kunnen open of gesloten zijn en

variëren van klein tot groot. Steeds wordt geprobeerd om in de werkvorm zoveel mogelijk

een relatie met de beroepspraktijk te leggen.

Het panel is te spreken over de afwisseling van de werkvormen en vindt dat deze goede

mogelijkheden bieden om de SBL-bekwaamheidseisen te realiseren. De werkvormen zijn

expliciet gericht op de relatie tussen de vakinhoud, de vakdidactiek en de praktijk. Het

portfolio biedt de student volgens het panel goede mogelijkheden om zijn ontwikkeling van

competenties in beeld te brengen.

Uit het STO 2008 en 2009 blijkt dat de studenten tevreden zijn over de werkvormen. Zij

beoordelen de afwisseling van de werkvormen met de scores 3,7 (2008) en 3,6 (2009).



Wiskunde

Bij de opleiding Wiskunde wordt gebruik gemaakt van de volgende toetsvormen: schriftelijke

toetsen, presentaties, schrijfopdrachten, onderzoeken en assessments. Wiskunde gebruikt al

sinds 2004 de landelijk ontwikkelde databank voor digitale toetsen. In het landelijke ADEF-

ICT netwerk is onlangs het initiatief genomen om het gebruik van digitale toetsen voor

Wiskunde uitgebreid te evalueren onder studenten en docenten. Om de toetsen meer te

standaardiseren is onlangs een studiemiddag voor docenten georganiseerd, die heeft geleid

tot het ontwerpen en gebruiken van rubrics. Criteria voor de beoordeling van de werkstukken

en de verslagen zijn beschreven in de cursusbeschrijvingen. Ten aanzien van schriftelijke

toetsen is de afspraak gemaakt, dat indien de student tussen de 50 en 60 van de maximaal

100 te behalen punten haalt, de toets door een tweede corrector wordt nagekeken.

Toetsopdrachten worden altijd door twee docenten bekeken en besproken.

De meeste docenten van de opleiding Wiskunde zijn gecertificeerde assessoren.

Het panel heeft tijdens het bezoek verschillende toetsen en opdrachten bekeken en is

tevreden over de variëteit en de kwaliteit ervan. Het niveau van de toetsen sluit aan bij het

onderwijsmateriaal. Het panel vindt de beoordelingscriteria voor de toetsen echter niet altijd

helder en eenduidig genoeg geformuleerd.

Voor de schoolprojecten is een beoordelingsformulier beschikbaar, waarin

beoordelingscriteria zijn geformuleerd. Dit geldt eveneens voor de assessments.

Uit het STO 2008 en 2009 blijkt dat de studenten Wiskunde tevreden zijn over de toetsen. Zij

beoordelen de wijze van toetsing met de score 3,5 (2008 en 2009). Ook weten zij voor de

toets, waarop zij beoordeeld gaan worden (2008: score 3,8, 2009: score 3,5). Zij zijn van

oordeel dat de toetsen aansluiten bij het onderwijs (2008: score 3,7, 2009:score 3,5).

Natuurkunde

De opleiding Natuurkunde werkt wat betreft de beoordeling en toetsing samen in nastec

verband. De toetsvormen staan beschreven in de studiehandleidingen. Gebruik wordt

gemaakt van schriftelijke toetsen, (practicum)verslagen, het maken van producten (zoals een

werkende schakeling bouwen) en het geven van presentaties over een onderzoek of een

product.

In nastec verband werkt de opleiding ook aan de ontwikkeling van rubrics en aan eenduidige

en heldere toetscriteria. Docenten wisselen hierover op studiedagen met elkaar van

gedachten. Door het gebruik van rubrics weten studenten direct bij de aanvang van een

cursus wat er vereist is om voldoende, goed of excellent als beoordeling voor het

eindproduct te krijgen. In het studiejaar 2009-2010 worden beroepsgerichte rubrics

ontwikkeld. Tevens worden de proeftoetsen in de conceptuele leerlijn uitgebreid. Soms

worden medestudenten ingeschakeld om met behulp van beoordelingscriteria producten

mee te beoordelen. In de komende jaren werkt de opleiding in landelijk verband aan de

ontwikkeling van digitale voortgangstoetsen, het project K-3.

De schriftelijke toetsen zijn voornamelijk gericht op de reproductie van kennis. Met behulp

van projectopdrachten, practicumopdrachten, presentaties, schrijfopdrachten en

onderzoeken wordt het kunnen toepassen van kennis en inzicht, oordeelsvorming en


communicatie getoetst. In de assessments worden leervaardigheden en integrale

competenties getoetst.

De kwaliteit van de toetsen wordt op verschillende manieren gewaarborgd, onder andere

door deelname aan landelijke netwerken als K-3 (Kennisbasis, Kennisbank en Kennistoets).


tevreden over de variëteit en de kwaliteit ervan. Het niveau van de vragen is goed. De

beoordelingscriteria zijn echter niet altijd even helder en voor verbetering vatbaar, maar

hieraan wordt gewerkt.



Uit het STO 2008 en 2009 blijkt dat de studenten Natuurkunde tevreden zijn over de

toetsing. De scores liggen tussen de 3,0 en 3,7.

Scheikunde

De opleiding Scheikunde werkt wat betreft de beoordeling en toetsing samen in nastec




product.

In nastec verband ontwikkelt de opleiding rubrics en werkt aan eenduidige en heldere

beoordelingscriteria. Docenten wisselen hierover van gedachten op studiedagen. Door

rubrics te gebruiken weten studenten direct bij de aanvang van een cursus welke criteria

worden gehanteerd bij de beoordeling van het eindproduct. In het studiejaar 2009-2010

worden ook beroepsgerichte rubrics ontwikkeld. Tevens worden de proeftoetsen in de

conceptuele leerlijn uitgebreid. In de komende jaren wordt ook in landelijk verband gewerkt

aan de ontwikkeling van digitale voortgangstoetsen, project K-3 (Kennisbasis, Kennisbank en

Kennistoets).

De schriftelijke toetsen zijn met name gericht op de reproductie van kennis. Met behulp van

projectopdrachten, practicumopdrachten, presentaties, schrijfopdrachten en onderzoeken

wordt het kunnen toepassen van kennis en inzicht, oordeelsvorming en communicatie

getoetst. In de assessments worden leervaardigheden en integrale competenties getoetst.

Het panel heeft geconstateerd dat er in de cursusbeschrijving en -handleidingen

beoordelingscriteria zijn opgenomen. Ook heeft het panel proeftoetsen gezien.

Beroepsgerichte opdrachten (bgo’s) worden beoordeeld met behulp van een toetsmatrix. De

opleiding werkt ook met combinaties van toetsen, bijvoorbeeld een schriftelijke eindtoets en

een practicumopdracht.

Het panel heeft tijdens de bezoekdag een aantal toetsen bekeken en geconstateerd dat er

genoeg variëteit in de toetsen zit en dat deze van een voldoende tot goed niveau zijn. De

toetsen sluiten volgens het panel goed aan bij de behandelde stof en meten de

doelstellingen van de desbetreffende onderdelen. Het panel vindt de beoordelingscriteria

voor de toetsen niet altijd eenduidig en helder genoeg, maar hier wordt aan gewerkt. De

beoordeling wordt in de meeste gevallen door twee docenten uitgevoerd. Uit het gesprek met

de docenten en studenten blijkt dat de studenten indien gewenst toetsen kunnen inzien en

een toelichting op de beoordeling kunnen krijgen.



door deelname aan landelijke netwerken als K-3 (Kennisbasis, Kennisbank en Kennistoets).



De studenten Scheikunde zijn redelijk tevreden over het toetsen, zo blijkt uit het STO 2008

en 2009. De scores liggen tussen de 3,0 en 3,3.

Techniek

De opleiding Techniek werkt wat betreft de beoordeling en toetsing samen in nastec




product.

In nastec verband wordt ook gewerkt aan eenduidige en heldere toetscriteria en rubrics.

Docenten wisselen hierover van gedachten op studiedagen.

De al ontwikkelde toetsen zijn opgenomen in de studiehandleidingen. In de komende jaren

wordt in landelijk verband gewerkt aan digitale voortgangstoetsen, project K-3.

De schriftelijke toetsen zijn met name gericht op kennis en inzicht. Met behulp van

projectopdrachten, practicumopdrachten, presentaties, schrijfopdrachten en onderzoeken

wordt het kunnen toepassen van kennis en inzicht, oordeelsvorming en communicatie

getoetst. Ook practicumopdrachten zijn gericht op het toetsen van het kunnen toepassen van

kennis en het verwerven van vaardigheden. In de assessments worden leervaardigheden en

integrale competenties getoetst. Soms worden medestudenten ingeschakeld om met behulp

van beoordelingscriteria producten mee te beoordelen.


door deelname aan landelijke netwerken als K-3 (Kennisbasis, kennisbank en kennistoets).

Studenten zijn positief over het gebruik van rubrics. In het studiejaar 2009-2010 worden ook

beroepsgerichte rubrics ontwikkeld. Tevens worden de proeftoetsen in de conceptuele

leerlijn uitgebreid.


tevreden over de variëteit en de kwaliteit ervan. Het niveau is goed. Echter, de

beoordelingscriteria zijn niet altijd even helder en voor verbetering vatbaar. Voor de

schoolprojecten is een beoordelingsformulier beschikbaar, waarin beoordelingscriteria zijn

geformuleerd. Dit geldt eveneens voor de assessments.

De studenten Techniek zijn tevreden over het toetsen, zo blijkt uit het STO 2008 en 2009.

Hun scores liggen tussen de 3,2 en 3,6.

Biologie

In de opleiding Biologie worden verschillende toetsvormen gehanteerd. De toetsen staan

beschreven in de studiehandleidingen of op de websites, die beschikbaar zijn via

Shaerepoint. In de conceptuele lijn worden in 10 van de 12 modulen theorietoetsen

afgenomen. Deze variëren van toetsen met meerkeuzevragen, met open vragen of een

combinatie van beide. In modulen die niet met een toets worden afgesloten, maken

studenten omvangrijke eindproducten. Zo wordt bijvoorbeeld in de cursus “De Marathon van

Rotterdam” een handleiding voor trainers van marathonlopers gemaakt. Modulen kunnen


alleen met een voldoende worden afgesloten indien alle opdrachten met minimaal een

voldoende zijn beoordeeld.

In die cursussen die wel met een toets worden afgesloten, mag tijdens de toets gebruik

worden gemaakt van het dossier dat tijdens de cursus is gemaakt. Voor elke toets is een

antwoordmodel met een gespecificeerde toekenning van punten beschikbaar. Voor de

beoordeling maken docenten onder andere gebruik van rubrics.

In 2008-2009 heeft de opleiding in het eerste, tweede en derde jaar een pilot uitgevoerd met

digitale voortgangstoetsen uit de landelijke digitale toetsenbank, die is samengesteld op

basis van de landelijke Kennisbasis. Naast de toetsen worden dossiers met tekeningen,

practicumverslagen, Webquests, websites en opdrachten bijgehouden. Het praktijkdeel van

de opleiding wordt via de WER-docent getoetst. Dit gebeurt in samenwerking met de

schoolbegeleider door middel van het afnemen van een assessment.

De opleiding werkt met voorbeeldvragen om studenten voor te lichten over de aard en het

niveau van de toetsen. Het hbo-niveau van de toetsen wordt gewaarborgd door concept

checks uit Biology uit te voeren. Deze zijn maatgevend voor het niveau van de vragen en de

opdrachten.

Het panel heeft tijdens het bezoek een aantal toetsen en opdrachten bekeken en heeft

geconstateerd dat de opleiding met een grote variatie aan toetsen en toetsvormen werkt.

Een aantal activiteiten wordt gecombineerd getoetst. Het panel is tevreden over de kwaliteit

en het niveau van de toetsen, maar vindt dat de beoordelingscriteria eenduidig geformuleerd

kunnen worden.

Voor de schoolprojecten is een beoordelingsformulier met beoordelingscriteria beschikbaar.

Dit geldt eveneens voor de assessments.

De resultaten uit het STO 2008 en 2009 laten zien, dat studenten Biologie tevreden zijn over

de wijze van toetsen (2008: score 3,3, 2009: score 2,5). Zij vinden dat de toetsen aansluiten

op de stof en de doelstellingen van het onderwijs (2008: score 3,6, 2009: score: 3,6). Ook

weten zij voorafgaand aan de toets waarop zij worden beoordeeld (2008: score 3,5, 2009:

score 3,6).

Facet 6.1. Gerealiseerd niveau

Het afstudeerprogramma van de opleidingen uit het cluster Exact bestaat uit het assessment

startbekwaam, het schoolproject in het vierde jaar en enkele cursussen uit de conceptuele

leerlijn. In het assessment startbekwaam wordt de student beoordeeld op de competenties

en moet hij bewijzen aanvoeren vanuit de WER-lijn en de lio-stage, de schoolprojecten, het

portfolio en de minor. Bij dit assessment is naast een vakassessor een veldassessor

betrokken. Het met succes behalen van de cursussen uit de conceptuele leerlijn is een

voorwaarde voor toelating tot het assessment startbekwaam.

Wiskunde

Het vereiste niveau van de vakkennis en de vakdidactische kennis is vastgelegd in de

cursusbeschrijvingen, de handleidingen en de voorbeeldtoetsen. Afspraken over de inhoud

worden op landelijk niveau vastgesteld in de Kennisbasis. Het panel heeft geconstateerd dat

in veel onderdelen wordt toegewerkt naar een vwo+ niveau. De opleiding heeft besloten om


in de toekomst de conceptuele leerlijn verder te versterken. Het panel vindt dit een goed

voornemen.



had gelegd. Over de portfolio’s is het panel te spreken. Het niveau van reflectie in de

portfolio’s is goed. Studenten gebruiken de hiervoor geëigende instrumenten en modellen.

Het panel is van mening dat de portfolio’s goede informatie geven over het leerproces van de

student. Beschreven wordt op welke wijze hij werkt aan de realisatie van de SBL-

bekwaamheidseisen, die dienen om hem voor te bereiden op het assessment startbekwaam.

Literatuur wordt in de portfolio’s in beperkte mate of helemaal niet gebruikt. Alumni vertelden

het panel dat zij veel geleerd hebben van het leren reflecteren en dat zij ook in hun huidige

beroepspraktijk nog regelmatig reflecteren en indien nodig op basis hiervan hun gedrag

aanpassen. Het reflecteren wordt vaak ondersteund door de school waar zij thans werkzaam

zijn, zo vertelden de studenten het panel. Uit de portfolio’s blijkt dat de makers ervan

voldoende toegeruste beginnende docenten zijn. Aangezien niet elk door het panel

bestudeerd portfolio van een beoordeling was voorzien, is het voor het panel lastig is om de

consistentie ervan te beoordelen. Het panel is van mening dat de opleiding erop moet

toezien, dat er altijd een beoordelingsformulier wordt ingevuld.

De kwaliteit van de schoolprojecten, die het panel heeft bestudeerd, lijkt (te) afhankelijk van

de begeleiding door de school, waarin hij het schoolproject uitvoert. Het niveau van de

schoolprojecten is heel divers, zowel qua omvang (tijdsinvestering) als qua diepgang, maar

alle projecten zijn volgens het panel van een voldoende hbo-niveau. Meer sturing door de

opleiding bij de schoolprojecten en meer gebruik van literatuur zou de kwaliteit ervan ten

goede komen, zo veronderstelt het panel.

Natuurkunde



had gelegd. De schoolprojecten zijn tussentijdse producten, die studenten maken tijdens het

tweede, derde en vierde jaar. Zoals al eerder beschreven worden de schoolprojecten

uitgevoerd binnen en onder de verantwoordelijkheid van de (opleidings)scholen. Het panel is

van mening dat de opleiding meer verantwoordelijkheid zou moeten nemen ten aanzien van

de schoolprojecten en dat de studenten meer sturing vanuit de opleiding zouden moeten

krijgen bij de opzet en uitvoering ervan.

Het panel heeft in de bestudeerde portfolio’s geconstateerd dat expliciet wordt toegewerkt

naar de eindcompetenties. Het portfolio bevat reflecties van de student op zijn functioneren

en laat de vooruitgang in zijn ontwikkeling van de eindkwalificaties zien. Het panel vindt de

eisen die worden gesteld aan het portfolio echter niet scherp genoeg. Het panel zou willen

dat de opleiding hier werk van maakt, bijvoorbeeld in de vorm van rubrics, waarin kan

worden aangekruist aan welke criteria is voldaan. Het panel is van mening dat het portfolio

zoals al gezegd met name inzicht geeft in de ontwikkeling die de student doormaakt wat

betreft de realisatie van de eindcompetenties. Alle drie de portfolio’s tonen volgens het panel

aan dat de studenten een voldoende hbo-niveau hebben bereikt en dus startbekwaam zijn.


Scheikunde



had gelegd. Het panel is tevreden over de portfolio’s. Het niveau van reflectie in de portfolio’s

is goed. Studenten gebruiken de hiervoor geëigende instrumenten en modellen en indien

relevant is er sprake van een theoretische onderbouwing. Er wordt geen gebruik gemaakt

van internationale literatuur. In de portfolio’s wordt de ontwikkeling en groei van de studenten

zichtbaar. Alumni vertelden het panel dat zij veel geleerd hebben van het leren reflecteren en

dat zij ook in hun huidige beroepspraktijk nog regelmatig reflecteren en indien nodig hun

gedrag aanpassen. Dit reflecteren wordt vaak ondersteund door de school waar zij thans

werkzaam zijn, zo vertelden zij het panel. De portfolio’s geven de indruk van goed toegeruste

startbekwame docenten. Het panel is ook te spreken over de adequate wijze waarop de

docenten het beoordelingsformulier van het assessment startbekwaam hebben ingevuld.

Van de drie door het panel bestudeerde schoolprojecten hadden twee het karakter van een

ontwikkeltraject, waarin lesmateriaal was ontwikkeld en het derde was een literatuurstudie,

een praktijkbeschrijving en een evaluatie met betrekking tot het omgaan met bijzondere

leerlingen. Het panel vindt alle drie de schoolprojecten van een voldoende hbo-niveau. In alle

drie de projecten wordt de geformuleerde vraag goed uitgewerkt en beantwoord. Er zitten

enige onderzoeksmatige aspecten in de schoolprojecten, maar er is geen sprake van

actieonderzoek op hbo-niveau. Het panel vindt dat de schoolprojecten een meer

onderzoeksmatig karakter zouden moeten hebben.

Het panel heeft in de bestudeerde producten een duidelijke relatie met de SBL-competenties

aangetroffen en geconstateerd dat studenten aan het eind van de opleiding voldoende

startbekwaam zijn.

Techniek

Het panel heeft twee portfolio’s en vier schoolprojecten bestudeerd, die de opleiding


had gelegd bestudeerd. De portfolio’s zijn volgens het panel van een goede kwaliteit. De

nadruk in de portfolio’s ligt op reflectie. Deze laat volgens het panel duidelijk het groeiproces

van de studenten zien en toont aan dat de studenten groeibewuste potentiële leraren

worden, die een goed beeld hebben van hun eigen verbeterpunten. Deze constatering is

bevestigd in de gesprekken van het panel met de studenten en de alumni. De alumni

vertelden het panel dat zij in hun huidige beroepspraktijk regelmatig reflecteren. Ook het

gebruik van de literatuur in de portfolio’s beoordeelt het panel als voldoende tot goed.

Studenten tonen zich in de portfolio’s startbekwaam. Zij geven er blijk van zelfstandig

beslissingen te kunnen nemen en deze te kunnen verantwoorden. Ook tonen zij zich

initiatiefrijk en vernieuwend voor de schoolpraktijk. Het panel heeft kunnen vaststellen dat er

in de portfolio’s expliciet toegewerkt wordt naar het realiseren van de SBL-competenties.

Ten aanzien van de schoolprojecten is het panel van oordeel dat de verantwoordelijkheid

voor de opzet en uitvoering ervan teveel bij de scholen wordt gelegd. Meer sturing door de

opleiding ten aanzien van de schoolprojecten zou de kwaliteit ervan ten goede komen, zo

veronderstelt het panel.


Biologie

Het panel heeft vier portfolio’s en vier schoolprojecten bestudeerd, die de opleiding

voorafgaand aan het visitatiebezoek had opgestuurd dan wel tijdens het bezoek ter inzage

had gelegd. Het panel is over alle producten matig tevreden. Het panel heeft in de

schoolprojecten (te) weinig onderzoeksmatige aspecten aangetroffen. Ook het gebruik van

literatuur is volgens het panel wat mager. Alle vier de schoolprojecten hebben volgens het

panel een enigszins instrumentele en productmatige insteek, die overigens goed past bij de

doelstellingen van de opleiding. Het panel is van mening dat studenten meer sturing vanuit

de opleiding zouden moeten krijgen bij de opzet en uitvoering van de schoolprojecten.

In de vier portfolio’s wordt volgens het panel in voldoende mate gereflecteerd op de eigen

ontwikkeling. Het panel heeft in de portfolio’s een relatie gezien met de SBL-competenties,

dat wil zeggen dat de studenten hun groei en ontwikkeling beschrijven in relatie tot deze

competenties. De beoordeling van de portfolio’s wordt door het panel adequaat genoemd.

De portfolio’s laten zien dat de studenten in voldoende mate zijn toegerust om het

assessment startbekwaam af te leggen.


Deel D: Bijlagen


Bijlage 1: Onafhankelijkheidsverklaring panelleden


Bijlage 2: Deskundigheden panelleden

Deskundigheid conform Protocol VBI’s

De heer drs.ir. M.A. Mittelmeijer RI

Mevrouw drs. T.J.G. van der Heijden

De heer drs. A.J. Mast

Mevrouw R. van Aelst

Mevrouw drs. M.E. Voorthuis

Mevrouw Y. Griffioen-Kingma

De heer drs. L.S. van der Veen

de heer J.G. Bakkelo

Mevrouw drs. M.J. Bodde

De heer dr. A. Hoeflaak

De heer drs. J. Espinola Vasquez

Mevrouw drs. J.W

.M.J. Daemen

Mevrouw drs. J.E. Frederik

De heer dr. H. Vos

De heer drs. C.J. Smeets

De heer J. Gaasterland

Mevrouw drs. J.I.G.M. Tuithof

Mevrouw E.L. Dansen

Mevrouw M

r. G.M

.E. Braakhuis

Vakgebied en rol Voorzitter, Werkveld- vertegen woordiger

Opl. desk, Vakdesk.A, Adv. Nederl.

Adviseur Scheikun-de Vakdesk.B

Stud. Gesch

NQA NQA NQA Adviseur Duits

Adviseur Engels

Adviseur Frans

Adviseur Spaans

Adviseur Wiskunde

Adviseur Techniek

Adviseur Natuur-kunde

Adviseur Biologie

Adviseur Aardrijks-kunde

Adviseur Geschie-denis

Adviseur Gezond-heidszorg en Welzijn

Adviseur Omgangs kunde

Relevante werkvelddeskundigheid

X X X X X X X X X X X X

Vakdeskundigheid: Vertrouwd met meest recente ontwikkelingen

X X X X X X X X X X X

Vakdeskundigheid: Vertrouwd met lesgeven en beoordeling en toetsing minstens op niveau/ oriëntatie te beoordelen opleiding

X X X X X X X X X

Onderwijsdeskundigheid

X X X X X X X X X X X X X X

Studentgebonden deskundigheid

X

Visitatiedeskundigheid

X X X X X X X X X X X X X X X


Nadere informatie over de achtergronden van de panelleden De heer drs.ir. M.A. Mittelmeijer RI

De heer Mittelmeijer is ingezet als voorzitter, als werkveldvertegenwoordiger en als vakdeskundige 5

vanwege zijn auditdeskundigheid, zijn onderwijsdeskundigheid en zijn domeindeskundigheid. De heer

Mittelmeijer beschikt over auditdeskundigheid door zijn ervaring als panellid in collegiale visitaties van

twee zuidelijke hogescholen, als panellid in een proefvisitatie van een Pabo en als

medeverantwoordelijke voor de accreditatie van vier nieuwe master lerarenopleidingen. Daarnaast

heeft hij diverse visitaties ondergaan als eindverantwoordelijke directeur en was hij betrokken bij 10

diverse visitaties als werkveldvertegenwoordiger. Tevens is hij bestuurslid bij Raeflex, een

visitatieorganisatie voor woningbouwcoöperaties. De heer Mittelmeijer beschikt over

onderwijsdeskundigheid door zijn jarenlange relevante ervaring als docent op verschillende niveaus,

leidinggevende en bestuurder. Ook is hij medeauteur van de beroepsprofielen van het HBO-I platform.

Voor deze visitatie is de heer Mittelmeijer aanvullend individueel geïnstrueerd over het proces van 15

visitatie en accreditatie in het hoger onderwijs en over de werkwijze van NQA.

Opleiding:

1979 – 1984 Lerarenopleiding 2e graad Wiskunde-Scheikunde

1984 – 1987 Lerarenopleiding 1e graad Wiskunde 20

1987 – 1990 Diploma Ambi II, informatica systeemontwikkeling vanuit stichting Exin

1988 – 1993 Technische universiteit Eindhoven, doctoraal Technische Wiskunde

1998 – 2005 Open Universiteit, doctoraal Strategie en Organisatie bij het directoraat

Bedrijfswetenschappen

25

Werkervaring:

1984 – 1986 Docent middelbaar onderwijs Tilburg

1986 – 1990 Docent MEAO Tilburg en Bestuursacademie Zuid Nederland

1990 – 1997 Docent en business consultant bij de opleidingen van de faculteit Economie van

Fontys Eindhoven, 30

1997 – 2000 Opleidingsdirecteur Bedrijfskundige Informatica en faculteitsportefeuille ICT bij de

faculteit Economie van Fontys Eindhoven

2000 – 2003 Directeur Fontys Hogeschool Financieel Management Eindhoven

2003 – heden Voorzitter College van Bestuur Stichting Voortgezet Onderwijs de Liemers (6.000

leerlingen, 650 medewerkers), later opgegaan in de stichting Quadraam (13.000 35

leerlingen, 1.700 medewerkers) na een besturenfusie met de stichting Arevo. Onder

andere portefeuille Governance en Kwaliteitszorg

Diversen:

2000 – 2003 voorzitter Sectoraal Advies College HEO bij de HBO Raad 40

2004 – 2007 lid en woordvoerder onderhandelingsdelegatie CAO-VO vanuit WVO, later de VO-

Raad

2004 – heden voorzitter Lerende Regio Arnhem, samenwerking van 4 ROC’s en 12 VMBO scholen

met betrekking tot de aansluiting VMBO-MBO

2004 – heden Bestuurslid stichting Raeflex, visiterende instelling voor de woningbouwcooperaties 45

2007 – heden Bestuurder en daarna voorzitter Raad van Toezicht, Nederlands instituut voor Masters

in Educatie (hierin worden vier masters verzorgd door drie universitaire consortia voor

zittende top docenten in het VO

Auteur van diverse leerboeken voor economische opleidingen (Bedrijfsprocessen en Logistiek, Kijk op

Bedrijfsprocessen en Beginselen van de Administratieve Organisatie) 50


Mevrouw drs. T.J.G. van der Heijden

Mevrouw Van der Heijden is ingezet als opleidingsdeskundige, vakdeskundige en adviseur

Nederlands vanwege haar onderwijsdeskundigheid, haar domeindeskundigheid en haar werkervaring.

Na haar oorspronkelijke opleiding Kweekschool heeft mevrouw van der Heijden lessen Nederlands en

onderwijskunde verzorgd in het VO, aan een PABO, aan lerarenopleidingen in het HBO en in 5

nascholingsverband binnen het universitair onderwijs. Vanaf 1989 tot 2006 is zij werkzaam geweest

als inspecteur, met name in de sectoren HO en VO. Landelijk was zij aanspreekpunt inzake

bevoegdheden. De laatste jaren was zij bij de inspectie projectleider van onderzoeken naar zij-

instroom en opleiden in de school. Mevrouw Van der Heijden heeft uit opleiding en werkervaring

kennis van de accreditatiesystematiek. Voor deze visitatie is zij aanvullend individueel geïnstrueerd 10

over het proces van visitatie en accreditatie in het hoger onderwijs en over de werkwijze van NQA.

Opleiding:

1967 Kweekschool 41a

1968 Kweekschool 41b 15

1970 MO-A Nederlands

1972 MO-B Nederlands

1984 Doctoraal Nederlands : moderne letterkunde en taalbeheersing, bijvakken

onderwijskunde, dramaturgie, kunstgeschiedenis

1987 – 1989 Studie onderwijskunde, niet voltooid ivm benoeming tot inspecteur HO 20

Werkervaring:

1968 – 1971 Invalbanen primair onderwijs

1971 – 1973 Docent Nederlands Mavo-school

1973 – 1979 Docent Nederlands Pedagogische Academie en Havo-top 25

1979 – 1982 Mentor en docent diverse vakken Middenschool (Open Schoolgemeenschap Bijlmer)

1983 – 1987 Docent onderwijskunde en vakdidactiek lerarenopleiding VO

1987 – 1989 Nascholingsafdeling van UVA. Opzetten en verzorgen van opleidingstrajecten voor

vrouwen die een leidinggevende positie in het onderwijs ambieerden

1989 – 1996 Inspecteur HO (toezicht op aantal HBO-instellingen, vanaf 1992 met name meta-30

evaluatief onderzoek en toezicht op bestuurlijke hantering van uitkomsten visitaties en

meta-onderzoek op lerarenopleidingen)

1990 – 1996 Vertrouwensinspecteur HO (½ dag)

1996 – 2003 Voorzitter vertrouwensinspecteurs alle sectoren (1 dag)

1996 – 2003 Inspecteur VO (algemeen toezicht) 35

2003 – 2006 Inspecteur HO, VO en PO (met name toezicht op kwaliteitsontwikkeling zij-

instroomtrajecten en het vormgeven van ‘Opleiden in de school’).

Landelijk aanspreekpunt inzake bevoegdheden en wet BIO

2006 Lid adviesraad KPMG dieptepilots ‘Opleiden in de School’

2006 Panellid VBI lerarenopleidingen (NQA en HOBEON) 40

Diversen:

1981 – 1985 Vice-voorzitter Nederlandse middenschoolvereniging

1983 – 1985 Redacteur tijdschrift voor onderwijsgevenden in het Nederlands MOER

1985 – 1989 Hoofdredacteur MOER 45

1994 Auteur inspectierapport ‘Emancipatie in het Hoger Beroepsonderwijs’

1999 Auteur inspectierapport ‘Nederlands in de basisvorming’

2002 Auteur inspectierapport ‘De evaluatie van het zij-instroomtraject in het VO

2003 Auteur inspectierapport ‘De evaluatie van het zij-instroomtraject in het PO


2005 Auteur inspectierapport Convenant in het kader van scholing onbevoegden G4/Almere

(eerste jaar)

De heer drs. A.J. Mast 5 De heer Mast is ingezet als adviseur Scheikunde en als vakdeskundige van het kernpanel vanwege

zijn auditdeskundigheid, zijn onderwijsdeskundigheid en zijn domeindeskundigheid. Hij beschikt over

auditdeskundigheid door zijn ervaring als adviseur voor het vak scheikunde bij de visitatie van de

eerstegraads lerarenopleiding hbo in 2001. Hij beschikt over een grote onderwijsdeskundigheid door

zijn ervaring als docent vwo, havo, hbo, wo, volwassenenonderwijs, lerarenopleider, 10

leerplanontwikkelaar, onderwijsmateriaalmaker en als lid van diverse vernieuwingscommissies. In de

jaren 70 en 80 is hij betrokken geweest bij het vormgeven van 2e graads lerarenopleidingen (toen de

NLO’s, met name de toenmalige VL-VU). De heer Mast is in zijn hele carrière betrokken geweest bij

onderwijsvernieuwingcommissies en werkgroepen, destijds CMLS en ACLO-Sk, nu de Nieuwe

Scheikunde. Hij is bekend met chemie en onderwijs op alle niveaus, daarnaast is hij door het 15

bezoeken van buitenlandse congressen ook op de hoogte van internationale ontwikkelingen in het

scheikunde-onderwijs. De heer Mast heeft in de loop van de tijd een groot aantal cursussen en

workshops gevolgd op gebied van chemie, onderwijs en communicatie, en is zelf in toenemende

mate ook cursussen en workshops gaan verzorgen. Voor deze visitatie is de heer Mast aanvullend

individueel geïnstrueerd over het proces van visitatie en accreditatie in het hoger onderwijs en over 20

de werkwijze van NQA.

Opleiding:

1967 – 1973 Universitaire studie scheikunde aan de UvA, diploma doctoraal 1973, eerstegraads

onderwijsbevoegdheid voor het vak scheikunde en voor het vak natuurkunde

1993 – 1994 Opleiding Communicatie en Public relations, diploma NGPR-A en PR-B 25

Werkervaring

2002 – heden Directeur van Stichting Communicatie Centrum Chemie C3

1997 – 2002 Senior Adviseur Externe Betrekkingen aan de Faculteit Scheikunde van de UvA

1993 – 1997 Voorlichter, lerarenopleider (eerstegraads gebied), onderwijscoördinator aan de 30

faculteit Scheikunde van de Vrije Universiteit

1990 – 1993 Docent Hogeschool van Amsterdam, coördinator van de lerarenopleiding scheikunde

(tweedegraads gebied), projectleider aansluitingsproject havo-hbo

1973 – 1990 Docent scheikunde en natuurkunde aan het Petrus Canisius College te Alkmaar,

stagedocent voor diverse lerarenopleidingen, van 1983 – 1985 lid van de 35

schoolleiding, van 1985 – 1987 gedetacheerd docent (lerarenopleider) naar de VU

1970 – 1973 Kandidaatsassistent aan diverse practica op de UvA

Mevrouw R. van Aelst 40 Mevrouw Van Aelst is ingezet als studentpanellid. Zij volgt op dit moment de lerarenopleiding

Geschiedenis aan de Hogeschool Rotterdam. Mevrouw Van Aelst is representatief voor de primaire

doelgroep van de opleiding en beschikt over studentgebonden deskundigheden met betrekking tot de

studielast, de onderwijsaanpak, de voorzieningen en de kwaliteitszorg bij opleidingen in het domein.

Voor deze visitatie is zij individueel geïnstrueerd over het proces van visitatie en accreditatie in het 45

hoger onderwijs en over de werkwijze van NQA.

Opleiding:

2000 – 2007 Havo

Heden Lerarenopleiding geschiedenis, Hogeschool Rotterdam 50


Werkervaring:

2007 – 2011 Statenlid Provincie Zuid-Holland

Mevrouw drs. M.E. Voorthuis 5

Mevrouw Voorthuis is ingezet als NQA auditor. Zij beschikt zowel door haar opleiding als door haar

werk over een brede onderwijskundige kennis van en ervaring met het onderwijs. Zij heeft een groot

aantal jaren gewerkt als senioradviseur en -onderzoeker op het terrein van met name het hoger

onderwijs en de bve sector en hierover gepubliceerd. Voor het hoger onderwijs voerde zij een groot

aantal onderzoeken en adviestrajecten uit. Deze hadden onder andere betrekking op de 10

implementatie en evaluatie van tal van onderwijskundige vernieuwingen, alsook op kwaliteitszorg.

Andere terreinen waarop zij onderzoek deed en adviestrajecten uitvoerde zijn studiebegeleiding en

studieloopbanen, studiekeuzeprocessen en de positie van allochtone studenten in het hoger

onderwijs. Daarnaast was zij gedurende een aantal jaren projectleider van een monitorproject van

management- en verkooptrainingen bij een gerenommeerd internationaal bedrijf voor 15

managementtrainingen. Als auditor heeft zij ruime ervaring binnen verschillende domeinen in zowel

het hoger beroepsonderwijs, als het universitaire onderwijs.

Opleiding:

1973 Diploma Pedagogische Academie 20

1985 Doctoraal Pedagogische Wetenschappen, met het hoofdvak Onderwijskunde en de

bijvakken Organisatiesociologie en Bestuurskunde

1989 Leergang Modulair Onderwijs bij het Nederlands Studie Centrum

1992 Cursus Gegevensverwerking met Data Entry en SPSS/PC+

1995 Training Krauthammer International 25

2000 Cursus Vergelijking ATLAS/ti-Nvivo

Werkervaring:

1973 – 1977 Basisonderwijs

1985 – 2002 SCO-Kohnstamm instituut van de Universiteit van Amsterdam 30

2002 – 2004 HBO-raad, afdeling Kwaliteitszorg

2004 – heden Netherlands Quality Agency

2005 Vanuit NQA gedetacheerd bij de Quality Assurance Netherlands Universities (QANU)

35

Mevrouw Y. Griffioen-Kingma

Mevrouw Griffioen is ingezet als NQA auditor. Zij heeft onderwijsdeskundigheid door haar jarenlange

ervaring als docente op diverse niveaus. Naast haar onderwijservaring beschikt mevrouw Griffioen

over een uitgebreide ervaring in de praktijk van de VBI. Voor deze visitatie is mevrouw Griffioen is

ingewerkt in het proces van accreditatie in het hoger onderwijs en de werkwijze van NQA. 40

Opleiding:

1963 – 1968 HBS-A

1968 – 1969 Schoevers; directie-secretaresse

1991 – 1993 Leraar Machineschrijven/tekstverwerken 45

1996 – 1997 Lerarenopleiding Secretariaatsvakken Office 97


Werkervaring:

1969 – 1988 Directiesecretaresse/office manager bij diverse bedrijven

1988 – 1999 Docente secretaresseopleiding, Instituut Scheidegger, Venlo

1991 – 1998 Docente machineschrijven/tekstverwerken/kantoorpraktijk/informatica Oosterlicht

College, Vianen (VMBO) 5

1998 – 2002 Docente Informatica, Schoevers Opleidingen, Utrecht (MBO-HBO)

2003 – 2005 Docente S(ecretarieel)-team, ROC ASA Christelijk College Abstede, Utrecht (MBO)

2005 – heden Netherlands Quality Agency - Utrecht

10

De heer drs. L.S. van der Veen

De heer Van der Veen is ingezet als NQA-auditor. De heer Van der Veen heeft vele jaren ervaring met

visiteren in het hoger onderwijs en heeft auditdeskundigheid op grond van deze werkervaring en op

grond van auditcursussen gevolgd bij Lloyd’s.

15

Opleiding:

1971 – 1980 Sociale Wetenschappen, doctoraal Andragogie, Rijksuniversiteit Groningen

1993 – 1997 Filosofie, Universiteit Utrecht

Cursussen:

1988 – 2003 Diverse opleidingen en cursussen op het gebied van onderwijs, auditing, management 20

en organisatie, informatica.

Werkervaring:

1976 – 1977 RUG: studentassistent Pedagogische en Andragogische Wetenschappen

1978 – 1979 RUG: studentassistent Interdisciplinaire Onderwijskunde 25

1979 – 1980 Gemeente Hoevelaken: beleidsmedewerker

1980 – 1983 Provincie Zeeland: projectleider provinciaal samenwerkingsproject kunstzinnige

vorming en amateuristische kunstbeoefening

1983 – 1985 Landelijk Ondersteuningsinstituut Kunstzinnige Vorming: projectmedewerker PABO

1986 – 1990 Zeeuws Steunpunt Volwasseneneducatie: adviseur educatie en organisatie 30

1991 – 1994 Regionaal Educatief Centrum Zeeuwsch-Vlaanderen: adviseur educatie en organisatie

1995 – 1997 Regionaal Opleidingencentrum Westerschelde: stafmedewerker

2000 – 2003 HBO-raad: beleidsmedewerker kwaliteitszorg

2004 – heden NQA: auditor, accountmanager

35

De heer J.G. Bakkelo

De heer Bakkelo is ingezet als adviseur Duits vanwege zijn domeindeskundigheid en zijn

onderwijsdeskundigheid. Hij heeft een ruime ervaring als docent Duits aan een middelbare school,

daarnaast beschikt hij over een brede bestuurlijke ervaring als conrector en als vestigingsdirecteur. De 40

heer Bakkelo is op zijn school tevens lid van de veldadviescommissie LAV-1 en daarnaast lid van de

programmaraad van de RU Groningen/het UOCG Universitair OnderwijsCentum Groningen.

Voor deze visitatie is de heer Bakkelo individueel geïnstrueerd over het proces van visitatie en

accreditatie in het hoger onderwijs en over de werkwijze van NQA.

45

Opleiding:

1971 – 1977 MO-B Duits, Rijksuniversiteit Groningen


Werkervaring:

1975 – 1977 Docent Hogere Ecoomische School Groningen

1977 – heden Docent Zernike College Groningen

1980 – 1998 Conrector

1998 – heden Vestigingsdirecteur 5

Mevrouw drs. M.J. Bodde

Mevrouw Bodde is ingezet als adviseur Engels vanwege haar domeindeskundigheid, haar

auditdeskundigheid en haar onderwijsdeskundigheid. Domeindeskundigheid heeft mevrouw Bodde 10

op het gebied van de Pabo, waar zij ruim 25 jaar werkervaring heeft, en door haar werkervaring bij

Stichtig Beroepskwaliteit Leraren op het gebied van competenties en Engels. Zij is als auditor EFQM

betrokken geweest bij diverse audits en beschikt daardoor tevens over auditdeskundigheid. Haar

onderwijsdeskundigheid betreft vooral voortgezet onderwijs, hoger beroepsonderwijs en nascholing

hoger beroepsonderwijs. Daarnaast beschikt mevrouw Bodde over internationale ervaring als 15

praktijkonderzoeker voor de SBL naar de werking van standaarden en een register voor leraren in

het Verenigd koninkrijk in november 2008. Voor deze visitatie is zij aanvullend individueel

geïnstrueerd over het proces van visitatie en accreditatie in het hoger onderwijs en over de werkwijze

van NQA.

20

Opleiding:

1964 – 1970 Gymnasium α

1970 – 1976 en

1979 – 1980 Engelse taal- en letterkunde; bijvakken: Spaans en toegepaste taalkunde

25

Cursussen:

2003 Kwaliteitszorg (Item, EFQM auditing)

2006 Teamcoaching (Q & Q en Focus op Kracht, coachen op competentieontwikkeling in

het onderwijs)

30

Werkervaring

1980 – 1984 Rehoboth, Utrecht, docente Engels (HAVO-top)

1984 – heden pc hogeschool Marnix Academie; diverse taken, o.a. opleidingsdocente Engels,

vakgroepcoördinator, auditor t.b.v. accreditatie*, medewerker commissie

kwaliteitszorg*, studiecoach, lid DB examencommissie, lid commissie 35

internationalisering*, coördinator UK,

Marnix Onderwijs Centrum (MOC); nascholing Engels basisonderwijs, advies Engels

2007 – heden VARA; lid Commissie van Kandidaatstelling

2008 – heden SBL; lid projectteam register van leraren SBL en coördinator register van leraren PO

40

Diversen:

Bestuurlijke ervaring

1988 – 2006 Vedocep (netwerk van docenten Engels aan de Pabo): (medeoprichter) secretaris

2006 – heden adviseur Vedocep

2002 – 2005 bestuurslid Levende Talen Sectiebestuur Engels 45

2005 – 2007 lid Valideringscommissie Europees Taalportfolio

2005 – 2008 lid en voorzitter diverse jury’s t.b.v. talenprijzen

2005 – 2008 Lid SLOA-overleg moderne vreemde talen

2005 – 07/’08 Levende Talen voorzitter


2006 – heden initiator BiT, lid projectteam en vanaf 2008 projectleider BiT (Beroepsstandaarden in

het talenonderwijs t.b.v. het register van docenten)

2007 – 2008 mede-initiator en lid Stuurgroep Masterplan ERK (Europees Referentiekader voor

levende talen)

2007 – 2008 SBL: lid Stuurgroep Registratie SBL 5

2000 – heden Zelfstandig ondernemer: Educatief Projectbureau Bodde – Alderlieste

Publicaties:

Projecten en adviezen ten behoeve van het talenonderwijs, o.a. PMLO:

1998 ‘Achtergronden eindtermen Engels’ in ‘Handreikingen voor instellingscurriculum 10

PABO’

1998 ‘Eindtermen Engels’ in ‘Gemeenschappelijk curriculum PABO’

SLO: diverse publicaties, adviezen en projecten o.a.

2000 – 2008 Malmberg, o.a. ‘Hello World’

2001 Uitwerking drie modulen vakdidactiek Engels voor de pabo, o.a. ‘Werken in Fasen’ ( 15

Wolters-Noordhoff)

2001 ‘Samen’, een handboek voor Nederlands als vreemde taal, Centre Régional de

Documentation Pédagogique des Pays de la Loire, 2001

2002 BIG Kreis Kassel: adviezen t.a.v. invoering Engels in basisonderwijs in Duitsland

2003 Vakdossier Engels basisschool 20

2005 ‘Zin voor Talen’, Talensensibilisering en de taalportfolio in een meer talig onderwijs,

Garant, Antwerpen.

2006 ‘Een proeve van vakspecifieke competenties voor studenten aan de lerarenopleiding

basisonderwijs’, uitwerking voor Engels

2007 – 2009 ‘Tussendoelen en leerlijnen’, Engels in het basisonderwijs, www.tule.slo.nl 25

2004 – 2007 ‘Europees taalportfolio basisonderwijs’

2004 Europees Platform voor het Nederlandse onderwijs:

2007 ‘Talen leren in het basisonderwijs’, medeauteur

’Early English: a good start!’, eindredactie en medeauteur

2008 Van Dale, ‘Basiswoordenboek Engels’, adviseur 30

De heer dr. A. Hoeflaak

De heer Hoeflaak is ingezet als adviseur Frans vanwege zijn onderwijsdeskundigheid betreffende alle

niveaus en leeftijden in het VO en HO. Daarnaast is hij ingezet vanwege zijn domeindeskundigheid op 35

het gebied van vakdidactiek moderne vreemde talen, met specialisatie Frans. Voor deze visitatie is de

heer Hoeflaak individueel geïnstrueerd over het proces van visitatie en accreditatie in het hoger

onderwijs en over de werkwijze van NQA.

Opleiding: 40

1961 – 1969 Doctoraal Frans, VU Amsterdam

1994 Promotie, Universiteit Leiden

Werkervaring:

1969 – 1974 Docent Frans voortgezet onderwijs (havo/vwo) 45

1973 – 1998 Lid/secretaris Staatexamencommissie Frans M.O.-A

1974 – 1979 Docent vakdidactiek en taalvaardigheid VU Amsterdam

1979 – 1980 Docent Frans voortgezet onderwijs (havo/vwo)

1980 – 2008 UD vakdidactiek en taalvaardigheid Frans Universiteit Leiden


Diversen:

• Lid Raad van Toezicht Hogeschool West-Nederland

• Redacteur Frans Levende Talen Magazine/lid sectiebestuur Frans Levende Talen 2003-2008

• Publicaties in En Route, Levende Talen Magazine, Toegepaste Taalwetenschap in artikelen,

Canadian Modern Language Review, Proceedings of the Tenth International CALL Conference 5

• Co-auteur Ça Bouge !, Meulenhoff Educatief

• Dissertatie ‘Decoderen en interpreteren’ 1994.

De heer drs.J.M. Espinola Vazquez 10

De heer Espinola Vazquez is ingezet als adviseur Spaans vanwege zijn domeinen zijn

onderwijsdeskundigheid. Hij heeft ruim twaalf jaar ervaring als docent Spaans op verschillende

niveaus. Voor deze visitatie is de heer Espinola Vazquez individueel geïnstrueerd over het proces van


15

Opleiding:

1983 – 1990 R.K.S.G. Marianum: V.W.O.

1990 – 1997 Katholieke Universiteit Nijmegen: Franse Taal - en Letterkunde

1991 – 1997 Katholieke Universiteit Nijmegen: Spaanse Taal - en Letterkunde

02/’97 – 12/’97 Katholieke Universiteit Nijmegen: Postdoctorale Universitaire Lerarenopleiding Spaans 20

Werkervaring:

02/’97 – 08/’99 Language Training Centre Nijmegen, docent Frans, Spaans, NT2

03/’99 – 07/’99 Lindenholt College Nijmegen, docent Spaans (havo, vwo)

08/’98 – 07/’08 Stedelijk Gymnasium Nijmegen, docent Frans en Spaans (vwo) 25

11/’02 – 08/’03 Katholieke Universiteit Nijmegen: vakgroep Bedrijfscommunicatie, docent Spaans

09/’02 – heden Instituto Hola (zelfstandige onderneming): cursussen Spaans

03/’08 – heden Radboud Universiteit Nijmegen: ILS, vakdidacticus Spaans

08/’09 – heden Universiteit Utrecht: IVLOS, vakdidacticus Spaans

30

Mevrouw drs. J.W.M.J. Daemen

Mevrouw Daemen is ingezet als adviseur Wiskunde vanwege haar ruime onderwijsdeskundigheid en

haar domeindeskundigheid. Zij heeft ongeveer 27 jaar ervaring als docent wiskunde,

wiskundedidactiek en algemene didactiek en domeindeskundigheid door haar doctoraal wiskunde en 35

20 jaar ervaring op een lerarenopleiding met specialisatie wiskunde. Door het bezoeken van

internationale conferenties is mevrouw Daemen tevens op de hoogte van internationale

ontwikkelingen in het vakgebied. Voor deze visitatie is zij individueel geïnstrueerd over het proces

van visitatie en accreditatie in het hoger onderwijs en over de werkwijze van NQA.

40

Opleiding:

1977 – 1983 doctoraal wiskunde met onderwijsbevoegdheid, Universiteit Utrecht

Werkervaring

1983 – 1992 Docent wiskunde, Casimir Lyceum, Amstelveen 45

1989 – 2000 Docent wiskunde, Lerarenopleider, Hogeschool van Utrecht

1999 – heden Vakdidacticus wiskunde, lerarenopleider, coördinatie beta lerarenopleidingen, IVLOS,

UU


Diversen:

Voorzitter projectgroep wiskunde C, cTwo

Voorzitter syllabus commissie, CEVO

5

Mevrouw drs. J.E. Frederik

Mevrouw Frederik is ingezet als adviseur Techniek van dit panel vanwege haar

onderwijsdeskundigheid, haar domeindeskundigheid en haar internationale ervaring. Mevrouw

Frederik heeft vanaf het begin van haar loopbaan gewerkt als docent en vakdidacticus op

verschillende niveaus en beschikt daardoor over een grote onderwijs- en domeindeskundigheid. 10

Door haar betrokkenheid bij het samenwerkingsproject voor TU Delft-UNSA (Arequipa, Peru)

beschikt zij tevens over internationale deskundigheid. Voor deze visitatie is mevrouw Frederik

individueel geïnstrueerd over het proces van visitatie en accreditatie in het hoger onderwijs en over


15

Opleiding:

1971 doctoraal examen experimentele natuurkunde RUU (bijvakken didactiek en

plasmafysica)

Werkervaring: 20

1965 – 1966 OSG, Utrecht; docent natuurkunde magnetisme

UU, faculteit W&N; studentassistent mechnica en electro

1966 – 1972 COVALU (mbo en hbo laboratorium onderwijs), Utrecht; docent natuurkunde

1972 – 1975 Moller Instituut Tilburg; vakdidacticus

1975 – 1980 (hoofd-) coördinator nascholing Natuurkunde (O&W); auteur nascholingscursus 25

didactiek (voor docenten pedagogische academies) en weerkunde

1975 – 1994 docent ZWN/ HR&O/HRO; tevens:

• projekt leerpakketontwikkeling Natuurkunde PLON: verspreiding en LBO,

• didactiek docent MO-A opleiding Natuur- en Scheikunde Haagse Leergangen

• studierichtingsleider Techniek 30

1994 – heden ICLON; Vakdidacticus Natuur- en scheikunde,

TU Delft, TULO; vakdidacticus Natuurkunde, initiatiefnemer Junior TU Delft, docenten-

en student-assistenten trainingen. Als onderwijs en didactiekdeskundige betrokken bij

het samenwerkingsproject voor TU Delft-UNSA (Arequipa, Peru).

Begeleiding docenten auteurs teams NiNa en NLT 35

2007 – 2008 Voorzitter Cevo-natuurkunde VWO

Diversen

• organisatie nascholingsconferenties 2e graads leraren

• conferentievoorzitter docenten conferenties 40

• diverse malen jurylid/-voorzitter (Minnaert prijs, DJO, BTO)

• voorzitter sectie Natuurkunde NVON, VeDoTech

• lid SLO kerngroep en stuurgroep NOB

• initiatiefnemer en oprichting Nederlandse Natuurkunde Olympiade

45

De heer dr. H. Vos

De heer Vos is ingezet als adviseur Natuurkunde vanwege zijn domeindeskundigheid, zijn

onderwijsdeskundigheid, zijn internationale en zijn auditdeskundigheid. Hij heeft ervaring als lid van


een visitatiecommissie en als lid van een voorbereidende commissie, daarnaast beschikt de heer

Vos door zijn werkervaring over onderwijsdeskundigheid in de vakken (technische) natuurkunde,

wiskunde, elektrotechniek en onderwijskunde. Door zijn internationale werkervaring beschikt de heer

Vos tevens over internationale deskundigheid. De heer Vos heeft talloze publicaties op zijn naam

staan, waarvan hieronder een selectie wordt genoemd. Voor deze visitatie is hij aanvullend 5

individueel geïnstrueerd over het proces van visitatie en accreditatie in het hoger onderwijs en over


Opleiding:

1960 – 1968 Opleiding Natuurkunde, wiskunde en astronomie (kandidaats en doctoraal) VU, 10

Amsterdam

1970 – 1972 Eerstegraads onderwijsbevoegdheid Wis- en Natuurkunde VU Amsterdam.

1968 – 1972 Promotie Natuurkunde VU Amsterdam

1990 – 2001 Promotie Toegepaste Onderwijskunde UT, Enschede

15

Werkervaring:

1973 – 1979 Docent lerarenopleiding Natuurkunde VL-VU, Amsterdam

1979 – 1982 Docent/trainer stafontwikkeling Fysica, Universiteit Gajah Mada, Yogyakarta,

Indonesia

1982 – 1983 Docent HBO Elektrotechniek, avond HTS, Utrecht 20

1983 – 2001 Onderwijsadviseur/ docent Elektrotechniek Universiteit Twente, Enschede

2001 – heden Docent Universiteit Twente Elektrotechniek

Diversen:

Lijst van publicaties (selectie) 25

- On the determination of optical model parameters. Dissertatie, Vrije Universiteit, Amsterdam, 1972

- Abstractieniveau's in de ontwikkeling van het natuurkundig begrip 'druk'. Pedagogische Studiën

64 (1987) 285-294.

- Abstractieniveaus in de ontwikkeling van het begrip elektrische stroom. Tijdschrift voor didactiek

der betawetenschappen 5 (1987) 121-142. 30

- Intuïtieve, empirische en theoretische redeneringen.Tijdschrift voor Onderwijsresearch, 15 (1990)

123-136.

- Improvement of a Laboratory Course in Network Analysis: Learning to Validate Knowledge in an

Experimental Way. H.E.P.Tattje & H. Vos. IEEE Transactions on Education 38 no. 1 (1995) 17-26.

- How to assess for improvement of learning. European Journal of Engineering Education 25 no.3 35

(2000) 227-233.

- Metacognition in Higher Education. Doctoral thesis. Twente University Press: Enschede, the

Netherlands, 2001. ISBN 9036516658

- Strategie voor practicumverslagen. Ned.Tijds.v. Natuurkunde B53 (24 feb. 1987) 19

- Probleemoplossen op verschillende abstractieniveaus. NVON maandblad 13 (april 1988) 88-90 40

- Competencies of BSc and MSc programmes in Electrical engineering and student portfolios.

Proceedings of The First International Workshop on Electronic Design, Test & Applications DELTA

2002. Christchurch, 2002, p. 203-208. Ton J. Mouthaan, R.W. Brink, H. Vos.

- The straight boomerang of balsa wood and its physics. In: The many faces of teaching and

learning mechanics, Proceedings of a GIREP/UNESCO conference on physics education, P. 45

Lijnse ed., Utrecht, jan. 1985, 428.

- Der Zusammenhalt des Wassers und das Phänomen des negativen Drucks. Chimica Didactica 11

(1985) 109-124 (H. Vos en P. Licht)


- Development of germ learning for transfer and generalization. In: The Fourth European

Conference for Research on Learning and Instruction: Abstract Volume. E. Lehtinen, M. Vauras, A.

Alaja (eds). University of Turku, 1991.

5

De heer drs. C.J. Smeets

De heer Smeets is ingezet als adviseur Biologie vanwege zijn onderwijsdeskundigheid, zijn

domeindeskundigheid en zijn internationale ervaring. De heer Smeets werkte jarenlang als leraar in

speciaal onderwijs en regulier onderwijs en was adjunct-directeur van een school. Momenteel is hij

bij Fontys Opleidingscentrum HBO-docent Speciale Onderwijszorg. Zijn domeindeskundigheid betreft 10

vooral Orthopedagogiek (leer- en gedragsproblemen) en Leiderschap en gedeelde

verantwoordelijkheid in organisaties. Over internationale ervaring beschikt de heer Smeets doordat

hij lezingen en presentaties heeft gegeven in het buitenland en artikelen heeft gepubliceerd in

buitenlandse tijdschriften. De heer Smeets heeft als HBO-docent één HBO-accreditatie meegemaakt

en als lid van kenniskring/lectoraat één interne audit. Als staflid is hij in de eigen organisatie bezig 15

met en mede-verantwoordelijk voor de voorbereiding van een interne audit in september 2009 en

een accreditatie in 2011, waardoor hij tevens over auditdeskundigheid beschikt. Voor deze visitatie is

de heer Smeets aanvullend individueel geïnstrueerd over het proces van visitatie en accreditatie in

het hoger onderwijs en over de werkwijze van NQA.

20

Opleiding:

1975 HAVO Eyckhagencollege Landgraaf

1978 Pedagogische Academie Heerlen

1987 Doctoraal Rijksuniversiteit Utrecht

1999 Inschrijving en certificering als Gezondheidszorg-psycholoog 25

1999 Getuigschrift Hoger Beroepsonderwijs Opleiding Schoolleiders

2000 Guigschrift Hoger Beroepsonderwijs Coaching

2008 Inschrijving en certificering bij de Nederlandse Vereniging voor Orthopedagogiek

(NVO) als orthopedagoog generalist en lid van de accreditatie-commissie voor de

post-universitaire nascholing als orthopedagoog generalist 30

Werkervaring:

1978 – 1988 Groepsleerkracht ZMLK-school Gouda (grootste gedeelte van periode fulltime

aanstelling)

1989 – 2000 Groepsleerkacht basisschool met allochtone kinderen Gouda 35

1985 – 1986 Stage (2 dagen per week) Schoolbegeleidingsdienst Midden-Holland en Rijnstreek

1989 – 2000 Full-time adjunct-directeur en orthopedagoog Pedologisch Instituutschool Oisterwijk

1990 – 1991 Secretaris ZMLK-overleg Zuid-Nederland

1989 – 2000 Op contractbasis als docent gewerkt voor Fontys OSO en het Seminarium voor

Orthopedagogiek 40

1994 – 1999 Orthopedagogenpraktijk van de Wiel & Smeets

2000 Full-time HBO docent Fontys OSO

2003 – 2009 Lid kenniskring Fonys OSO interactieve professionaliteit en interactieve vormen van

kennisontwikkeling

2003 – 2009 Voorzitter centrale indicatie en verwijzingscommissie cluster 3 en cluster 4 Midden- 45

Brabant

2008 Lid van de accreditacommissie NVO en NIP voor post-universitaire opleidingen

orthopedagoog generalist

2008 Staflid Fontys OSO ontwikkeling opleidingen


Publicaties en presentaties tot juli 2009 (selectie)

Boeken en boekbijdragen:

- Blonk, A, Boerman, R. & Smeets, K. (2009) Nieuwsgierigheid vraagt om onderzoek…en goed

onderzoek maakt anderen nieuwsgierig. In: A. van den Berg, P. Clijsen, Th. Conijn e.a. Tien keer

beter. Leraren verbeteren hun onderwijspraktijk door onderzoek, Antwerpen, Apeldoorn, Garant, 5

PIO-reeks

- Smeets, K. (2008) Actieonderzoek en schoolontwikkeling. Leiderschap van leraren. In: J. van Swet

H. van Huijgevoort. Bouwen aan een opleiding als platform. Interactieve kennisontwikkeling en

interactieve professionaliteit (pp 51-73). Antwerpen, Apeldoorn, Garant, PIO-reeks

- Smeets, K. (2007) Action Research in the school context. Teacher Decision-Making and Teacher 10

Leadership. A Conceptualisation. In Swet, J. van. Ponte, P. & Smit, B. (Eds.) Postgraduate

Programmes as Platform. A Research-led Approach. (pp. 219-233) Rotterdam: Sense Publishers.

Artikelen:

- Smeets, K. & Ponte, P. (2009). Action research and teacher leadership: Influence on and impact of 15

action research in a school of special education. Journal of Professional Development in Education

35 (02), pp. 175-193.

- Smeets, K. & Ponte, P. (2008) Actieonderzoek als strategie van leiderschap van docenten.

Tijdschrift voor Lerarenopleiders (Velon & Velov). Jaargang 29(2), april 2008

- Wiel, v.d. M. & Smeets, K. (1996). Implicaties voor behandeling bij het neuropsychologisch 20

syndroom NLD. Tijdschrift voor Remedial Teaching, Jrg. 4, nr. 3, 1-9-1996

- Incidentele bijdragen aan Zorg Primair, onderdeel van het schooljournaal van de onderwijsbond

CNV. Bijdragen:

o Ervaringen van een gezin met een kind dat speciale onderwijszorg nodig heeft.

o P.I. School geeft ‘Zin’ aan werk. 25

Presentaties (tot juli 2009):

- Bakx, A., Moonen, E,. & Smeets, K. (2009) De onderzoekende leraar is de leraar van de toekomst.

Key note presentatie Fontys Congres Onderzoek en Onderwijs, 22 april 2009, Eindhoven

- Smeets, K. (2008) How to empower action-research attitudes by teachers in regular en special 30

education? Lezing in het kader van uitwisselingsprogramma met Noorweegse Statped-groep, 24

april 2008, Tilburg

- Smeets, K. (2007). Action research and varied influences on decision-making in a school: a matter

of teacher leadership. Round table paperpresentation CARN-Conference Umea University

Sweden, 9-11 november 2007, Umea 35

- Dirkx, N., Gog van, A. & Smeets, K. (2006) Actieonderzoek over een denkstimulerende

benadering voor leerlingen. Plenaire inleiding op de Nederlandse klassen-assistentendag: ‘Kijken

naar Gedrag’, georganiseerd door Fontys OSO 2006, Helvoirt

- Smeets, K. (2005, 27 mei). Actieonderzoek en de kracht van samen leren: Organisatie-

ontwikkeling van onderop en binnenuit? Presentatie tijdens Fontys OSO Onderzoeksconferentie, 40

Tilburg.

De heer drs. J.C. Gaasterland

De heer Gaasterland is ingezet als adviseur Aardrijkskunde vanwege zijn onderwijsdeskundigheid en 45

zijn ruime werkvelddeskundigheid. De heer Gaasterland staat sinds ruim dertig jaar voor de klas als

docent Schoolaardrijkskunde op mavo, havo en vwo op diverse scholen in Haarlem, Hoofddorp en

Amsterdam. Voor deze visitatie is de heer Gaasterland individueel geïnstrueerd over het proces van



Opleiding:

1967 – 1975 Studie sociale geografie en planologie aan de Vrije Universiteit te Amsterdam

1984 – 1990 M.O. Theologie aan de Hogeschool Holland te Diemen

Werkervaring: 5

1966 – 1967 Militaire dienstplicht bij de meteorologische dienst van de Kon. Landmacht

1975 – 1976 Wetenschappelijk medewerker Vrije Universiteit, belast met college theoretische

geografie

1976 – 1979 Docent Vrije Leergangen der Vrije Universiteit, college’s in diverse onderwerpen

1977 – heden Docent aardrijkskunde aan scholen in Haarlem, Hoofddorp en Amsterdam; vmbo, 10

havo en vwo

Mevrouw drs. J.I.G.M. Tuithof

Mevrouw Tuithof is ingezet als adviseur Geschiedenis vanwege haar auditdeskundigheid, haar 15

onderwijsdeskundigheid en haar domeindeskundigheid. Daarnaast is zij ingezet als lid van het

kernpanel. Mevrouw Tuithof beschikt over auditdeskundigheid door haar ervaring als collega-

beoordelaar in het landelijk registratietraject voor lerarenopleiders VELON, daarnaast heeft zij

deelgenomen als opleider aan drie visitaties van de universitaire lerarenopleiding IVLOS van de

Universiteit Utrecht. Zij beschikt over de eerstegraads bevoegdheid voor geschiedenis en 20

maatschappijleer, over de Basiskwalificatie en Seniorkwalificatie Onderwijs van de Universiteit

Utrecht, alsmede over de landelijke registratie als lerarenopleider VELON. Mevrouw Tuithof is sinds

1996 vakdidacticus geschiedenis en lerarenopleider aan universitaire lerarenopleiding Universiteit

Utrecht, daarnaast heeft zij diverse publicaties op gebied van vakdidactiek geschiedenis op haar

naam staan. Zij is eindredacteur van methodes voor het Voortgezet Onderwijs voor het vak 25

geschiedenis en beschikt over internationale ervaring door het bezoeken van conferenties en andere

lerarenopleidingen en het produceren van Engelstalige publicaties (Teaching History). Voor deze

visitatie is mevrouw Tuithof aanvullend individueel geïnstrueerd over het proces van visitatie en


30

Opleiding:

1979 – 1985 Gymnasium ß, Katholieke Scholengemeenschap de Breul, Zeist

1985 – 1991 Geschiedenis, Universiteit Utrecht, bijvakken: vrouwengeschiedenis en toegepaste

onderwijskunde

1992 Postdoctorale lerarenopleiding geschiedenis, Universiteit Utrecht, eerstegraads 35

bevoegdheid Cum Laude

1993 Postdoctorale lerarenopleiding maatschappijleer, eerstegraads bevoegdheid

1993 – heden Diverse studiedagen en trainingen;

o training begeleidingsvaardigheden voor beginners en gevorderden, IVLOS

o jaarlijkse didactiekconferentie, Vereniging docenten Geschiedenis en 40

staatsinrichting Nederland

o Alle leerlingen bij de Les, APS

o Velonconferenties en SURF-bijeenkomsten

o Supervisietraject in 2003 en nog twee keer, regelmatige deelname intervisie

1997 Basiskwalificatie Onderwijs als docent van de Universiteit Utrecht 45

2003 – 2004 Velon-traject voor landelijke registratie als docentenopleider. Nov. 2004 geregistreerd

2006 – 2008 Intern traject voor Senior Kwalificatie Onderwijs, behaald in maart 2008

2007 – heden Coachingstraject in kader van professionele ontwikkeling

2008 – heden Voorbereidingstraject voor vakdidactisch promotieonderzoek


2009 Herregistratietraject VELON

Onderwijservaring

1988 – 1991 Bureau Studievaardigheden, Universiteit Utrecht, Student-assistent (0,4 fte)

1992 Liostage, docent geschiedenis, Willem de Zwijger College Bussum en Niels Stensen 5

College Utrecht.

1993 Trainer vergadertechniek vrouwennetwerk Universiteit Utrecht (drie cursussen)

1993 Liostage, docent maatschappijleer, Niels Stensen College Utrecht

1993 – 1996 Docent studievaardigheden bij IVLOS (Interfacultair instituut Voor Lerarenopleiding,

Onderwijsontwikkeling en Studievaardigheden )(0,5fte) 10

1993 – 2001 Docent geschiedenis, KSG de Breul, Zeist (0,5 fte), onderbouw en bovenbouwklassen

Havo, mentor, lid Werkgroep Onderwijsvernieuwing en contactpersoon 2de fase

1993 – heden diverse workshops activerende didactiek op conferenties voor geschiedenisdocenten;

organiseren van diverse studiedagen en bijeenkomsten voor collega’s op de Breul,

(stagebegeleiders van) het IVLOS 15

1996 – heden IVLOS, Vakdidacticus geschiedenis en docentenopleider gammacluster

lerarenopleiding (0,6 fte)

2000 – 2005 IVLOS, voordrachten en voorlichting over gebruik digitaal portfolio, lerarenopleiding

2003 – 2004 Uitwisseling met docent van Christelijk Gymnasium Utrecht; drie maanden les aan

tweede klas en enkele lessen brugklas. Daarnaast vakdidactische nascholing 20

ontwikkeld en gegeven

2002 – 2007 IVLOS; Trainer (0,2 fte)

2007 – heden IVLOS; Senior adviseur en trainer(0,3 fte); vakdidactische nascholing docenten VO en

trainer/adviseur activerende didactiek en onderwijsvernieuwing

2008 Opfris-stage op het Christelijk gymnasium in Utrecht. Zes weken lesgegeven in V4 in 25

kader nieuwe examenprogramma geschiedenis.

Diversen:

1992 Student-lid Universitaire Emancipatiecommissie.

1994 – 2000 Lid Onderwijs Advies Commissie (OAC) Vereniging van docenten geschiedenis en

staatsinrichting Nederland (VGN), later voorzitter. 30

1999 Lid stofomschrijvingscie Centraal Schriftelijk Examen geschiedenis.

2000 – heden Coördinator werkgroep beoordeling bij de IVLOS-lerarenopleiding. Sinds 2002 ook

deel van de landelijke ICL-werkgroep toetsing

2001 – 2003 Eindredacteur van de herziening van Sfinx tweede fase, een methode voor het vak

geschiedenis van uitgeverij Thieme Meulenhoff. 35

2002 – heden Lid van de Commissie Lerarenopleiding van de VGN, sinds 2005 ook voorzitter.

2003 – 2006 Voorzitter werkoverleg Universitaire Vakdidactici geschiedenis en Staatsinrichting

(UVGS). Na 2006 lid en penningmeester.

2003 – 2006 Ict-coördinator lerarenopleiding.

2003 – 2007 Coördinator gammacluster lerarenopleiding. 40

2006 – 2007 Eindredacteur examenkatern geschiedenis educatieve uitgeverij Malmberg.

2007 – heden Beoordelaar in project schoolopleiders Velon-traject voor landelijke registratie als

docentenopleider

2007 – heden Adviseur en eindredacteur Thieme Meulenhoff: adviseur onderwijsvernieuwing, ict en

herziening methodes; eindredacteur van katernen voor bovenbouw havo-vwo; 45

trainer voor gebruikers

2008 – heden Projectleider schooladoptie- vernieuwingsproject lerarenopleiding


Mevrouw E.L. Dansen

Mevrouw Dansen is ingezet als adviseur Gezondheidszorg en Welzijn vanwege haar ruime

werkervaring in het domein. Zij heeft meer dan 15 jaar ervaring in het werkveld van Gezondheidszorg

en Welzijn en door haar ervaring een goede kijk op welke kennis vereist is voor een docent.

Daarnaast is zij medeauteur van een tweetal boeken op het gebied van zorg en welzijn. 5

Voor deze visitatie is mevrouw Dansen individueel geïnstrueerd over het proces van visitatie en


Opleiding:

1977 – 1981 Sociale academie Rotterdam HBO afgestudeerd in de richtingen HBO Cultureel Werk 10

en Opbouwwerk

1981 – 1983 Rijks Universiteit Leiden Pedagogische en Andragogische Wetenschappen, niet

afgerond

2002 – 2004 Hogeschool Utrecht Kaderopleiding voor de gezondheidszorg, afgerond met diploma

15

Werkervaring:

1990 – 1991 Activiteitenbegeleider in Huize Steyndeld te Gorinchem

1991 – 2001 Hoofd activiteitenbegeleiding in huize Avondlicht (SHVB Avondlicht) te Herwijnen

2001 – 2004 Teammager activiteitenbegeleiding stichting Cascade Utrecht verpleeghuis Tamarinde

2004 – 2007 Coördinator vrijwilligerswerk stichting Cascade (vanaf 2006 stichting Aveant) Utrecht 20

2008 – heden Hoofd zorg Aveant Leidsche Rijn, stichting Aveant Utrecht

Diversen:

2006 bestuurslid bij Agora (belangenorganisatie voor vrijwilligerswerk)

2006 – heden fractievoorzitter SP gemeenteraad Gorinchem 25

Mevrouw mr. G.M.E. Braakhuis

Mevrouw Braakhuis is ingezet als adviseur Omgangskunde vanwege haar auditdeskundigheid, haar

onderwijsdeskundigheid en haar domeindeskundigheid. Zij beschikt over auditdeskundigheid door 30

haar ervaring in een te visiteren organisatieonderdeel met verschillende audits vanuit

onderwijsinspectie en KCE. Onderwijsdeskundigheid heeft mevrouw Braakhuis door haar kennis op

het terrein van eisen, werkwijzen en inhouden van Welzijnsopleidingen (agogische opleidingen) en

juridische opleidingen. Haar domeindeskundigheid betreft vooral de domeinen Welzijn en Recht en

enigszins Zorg. Voor deze visitatie is mevrouw Braakhuis individueel geïnstrueerd over het proces 35

van visitatie en accreditatie in het hoger onderwijs en over de werkwijze van NQA.

Opleiding:

1968 – 1972 HBS-A, Pius X te Almelo

1972 – 1977 Lerarenopleiding Gelderse Leergangen te Nijmegen. Vakken: Nederlands, 40

Geschiedenis en Onderwijskunde

1984 – 1991 Deeltijdstudie Nederlands recht, Katholieke Universiteit Nijmegen. In kader hiervan

gepubliceerd in het blad Ars Aquei

Cursussen: 45

Vanaf 1980 Vele bij- en nascholingscursussen waaronder: projectmanagement (Prince II),

contractonderwijs, marketing, klantgericht werken, leiding geven,

verandermanagement, leerplanontwikkeling, strategisch beleid, financieel beleid,

coachen van resultaatverantwoordelijke teams.


Werkervaring:

1977 – 1985 Docente aan “De Sprankel”, school voor Middelbaar Dienstverlenings- en

Gezondheidszorg-onderwijs te Zwolle, in die tijd één van de drie experimentele mdgo-

opleidingen en in dat kader veel aan landelijke onderwijsontwikkeling gedaan

1985 – 1996 Docente en later coördinator opleiding Sociaal Juridische Dienstverlening aan de 5

Louise de Colignyschool te Arnhem, in deze periode tevens universitaire studie

Rechten

1996 – 2002 Directielid belast met de portefeuille onderwijs Unit Welzijn van het Rijn IJssel College

2002 – heden Manager (lid MT) sector Cios, Zorg en Welzijn van roc Rijn IJssel, daarbinnen

afdelingsmanager Welzijn, met portefeuille onderwijs, daarmee verantwoordelijk voor 10

invoering competentiegericht onderwijs en doorstroom mbo-hbo. In dat kader zeer

veel contacten in werkveld (gehandicaptenzorg, jeugdzorg, kinderopvang en primair-

en speciaal onderwijs) en vervolgonderwijs (beide pabo’s HAN en faculteit Gedrag en

Maatschappij).

15

Diversen:

1995 – 1999 Lid en later voorzitter medezeggenschapsraad basisschool “De Open

Kring/Sterrendans” te Nijmegen

1994 – 1998 Bestuurslid “Tandem”, organisatie voor Sociaal Cultureel Werk in Nijmegen

2003 – 06/’07 Ambtelijk secretaris Klachtencommissie Kinderopvang regio Arnhem-Nijmegen 20

2004 – heden Lid adviesraad PABO (aanvankelijk voor Arnhem, nu voor beide PABO’s HAN)


Bijlage 3: Bezoekprogramma

Maandag 14 september

5

Generiek

Aanwezig: kernpanel

Tijd

12.00 Ontvangst kernpanel 10

12.00 - 14.00 Inzage materiaal en paneloverleg

14.00 - 14.30 Presentatie onderwijsconcepten en leerlijnenmodel

Samen opleiden, Samen op Scholen (SoS) en Innovatieve Didactiek

En Educatie (IDEE)

14.30 - 15.15 Gesprek met het midden management 15

15.15 - 15.30 Pauze

15.30 - 16.15 Gesprek met het hoger management

16.15 - 18.00 Inzage materiaal en paneloverleg

16.15 -17.15 Ondersteuning inzage digitale leeromgeving en portfolio

18.00 Afsluiting 20

Dinsdag 15 september

Opleidingsspecifiek 25

Aanwezig: Kernpanel en adviseurs

Tijd

09.00 Ontvangst kernpanel en adviseurs

09.00 - 11.15 Materiaalbestudering en paneloverleg (kernpanel en adviseurs) 30

11.15 - 12.15 Studenten (3 parallelsessies)

cluster Exact, Maatschappijvakken & Welzijn, Talen

Thema: gerealiseerd niveau (presentaties studenten)

12.15 - 13.15 Lunch kernpanel en adviseurs

13.15 - 14.15 Paneloverleg kernpanel en adviseurs 35

14.15 - 15.15 Docenten en veldassessoren (3 parallelsessies)

cluster Exact, Maatschappijvakken & Welzijn, Talen

Thema: gerealiseerd niveau (nabespreking presentaties studenten)

15.15 - 15.30 Pauze

15.30 - 16.30 Alumni (3 parallelsessies) 40

16.30 - 18.00 Paneloverleg (kernpanel en adviseurs)

18.00 Afsluiting


Woensdag 16 september

Generiek

Aanwezig: Kernpanel

5

Tijd

08.45 - 09.00 Ontvangst Kernpanel

09.00 - 09.45 SOS en IDEE: cio’s, lerarenopleiders en schoolopleiders

09.45 - 10.00 Pauze

10.00 - 11.00 Studenten (algemeen) 10

11.00 - 12.00 Docenten (algemeen)

12.00 - 13.00 Lunch kernpanel

13.00 - 13.30 Rondleiding

13.30 - 15.00 Paneloverleg

15.00 - 16.00 Werkveld (directeuren) 15

16.00 - 17.00 Paneloverleg

17.00 - 17.30 Afsluitend gesprek midden management

17.00 - 18.00 Afsluitend gesprek hoger management

18.00 - 18.30 Afsluitende bespreking kernpanel

20


Bijlage 4: Overzichtslijst van door de opleidingen ter inzage gelegd materiaal

• Projectplan en rapportages dieptepilot

• Evaluatie Dieptepilot (2008) 5

• Actieplan Leerkracht van Nederland

• Rapport Commissie Dijsselbloem, 2008

• Bestuurscharter Lerarenopleidingen “Beleid vergt keuzes” (HBO-raad, 2006).

• Studiegidsen Bachelor opleidingen

• Projectplan K-3, ADEF (oktober 2008) 10

• Projectplan K-3, Instituut Archimedes (april 2009)

• Matrix van de SBL-competenties en de Dublin descriptoren

• Onderzoeksrapporten Samen op Scholen

• Alumni onderzoek Archimedes 2007

• Werkgeversonderzoek Archimedes 2007 15

• Koers 2012: strategisch plan van Hogeschool Utrecht 2007-2012 (Hogeschool

Utrecht, februari 2007)

• Meerjarig beleidsplan Faculteit Educatie, 2007-2012 (Hogeschool Utrecht, definitieve

versie, oktober 2007)

• Tweedegraads lerarenopleidingen: differentiëren en innoveren in partnerschap, 20

ADEF, Utrecht, december 2008 (hoofdstuk 4. Samenwerking met scholen)

• Projectplan Veranderingen bachelor opleidingen 2007-2009 (juli 2007)

• Projectplan Veranderingen bachelor opleidingen 2009-2010 (paragraaf 2.9 en 2.10)

• Actieplan “Meer studenten op opleidingscholen met een keurmerk” (Instituut

Archimedes, maart 2008) 25

• Bureau Werkplekleren Jaarplan 2008-2009 (Instituut Archimedes, oktober 2008)

• Overzicht onderzoek in bachelor opleidingen (januari 2009)

• Projectplan en rapportages professional in beeld

• Integrale leerlijn: Handleidingen Archimedesprojecten en keuzeprojecten jaar 1 en 2

• Integrale leerlijn: register schoolprojecten 30

• Gidsen voor werkplekleren en schoolprojecten (jaar 1 VT, jaar 2/3/4, deeltijd,

kopopleiding)

• Studenttevredenheidsonderzoek 2008 en 2009

• Kader toetsing en beoordeling in de bacheloropleidingen (Instituut Archimedes, juni

2008), paragraaf 2.2 35

• Toetsmatrices Kennisbasis: overzichten per opleiding waarin de dekking van

Kennisbasis in het curriculum inzichtelijk wordt gemaakt staan op Sharepoint.

• Toetsmatrices bekwaamheidseisen: overzichten per opleiding waarin de dekking van

de SBL-bekwaamheidseisen in het curriculum inzichtelijk wordt gemaakt staan op

Sharepoint 40

• Rapportage Evaluatie CLO (februari 2007)

• Projectplan “Multicultureel Studieloopbaanbegeleiding Instituut Archimedes

deeltijd/voltijd/duaal, handleiding voor studenten (juli 2008)


• Onderzoek studielast IA: verbeterrapport Instituut Archimedes (17 september 2007)

• Onderzoek studielast IA: reactie van inspectie op verbeterrapport

• Cursushandleidingen bij integrale projecten: (1) Kijk op leerlingen en leren, (2)

Digitale didactiek

• Inschrijvingsregeling HU 2008-2009 (juni 2008), artikel 11 t/m 14 5

• Onderwijs en Examenregeling HU-FE 2008-2009 bachelor opleidingen,

artikel 10 t/m 14

• Brochure “Opleidingsoverzicht en toelatingsvoorwaarden Faculteit Educatie

2009-2010”

• Diversiteit en taalbeleid. Een aanzet tot beleid in instituut Archimedes 10

(Instituut Archimedes, februari 2008)

• Instroomgegevens

• “Inschrijvingen 2007” met achtergrond van studenten

• Vrijstellingenmatrix (Instituut Archimedes, mei 2008)

• Handleiding en instrumenten intake-assessment zij-instroom 15

• Handleiding en instrumenten EVC procedure Samen op Scholen

• Voorlichtingsmaterialen opleidingen

• Procedure 21+ regeling (Examencommissie FE, kamer Instituut Archimedes)

• Procedure vrijstellingen aanvraag Instituut Archimedes (versie 2008-2009,

Examencommissie FE, kamer Instituut Archimedes) 20

• CFI OCW Regeling: Regeling nadere vooropleidingseisen hoger onderwijs 2007

(mei 2007)

• Een samenhangend opleidingsstelsel voor de onderwijsberoepen, HBO-raad en

OCW

• Wet op de zij-instroom 25

• Naar een flexibele hogeschool: Perspectief, implementatie en knelpunten.

(Hogeschool Utrecht, april 2008).

• Ontwerp voor het opleiden van leraren (Instituut Archimedes, 2002).

• Oh zit dat zo… ? Een uitwerking van basisdocument ‘Ontwerp voor het opleiden van

leraren. (Instituut Archimedes, 2006). 30

• Visiedocument Instituut Archimedes (2009).

• Jaarverslag 2007-2008 Examencommissie kamer Instituut Archimedes, Faculteit

Educatie, Hogeschool Utrecht (november 2008).

• Handleidingen assessments propedeuse en hoofdfase.

• Beoordelingsformulieren assessment hoofdfasebekwaam, afstudeerbekwaam en 35

startbekwaam.

• Overzicht van gecertificeerde assessoren (veld- en opleidingsassessoren,

december 2008).

• Materiaal van assessorentraining

• Reactie portefeuillehouder Bachelor op advies van GOC inzake assesment 40

hoofdfasebekwaam.

• SKM-methode: Projectplan pilot SKM, sociocratische kringorganisatiemethode,

Instituut Archimedes, Hogeschool Utrecht, september 2008


• Beleidsplan Centrum Archimedes, beleidsteam Centrum Archimedes, april 2009

• Analyse cv’s Instituut Archimedes (2009)

• Ondernemingsplan Instituut Archimedes 2008

• Meerjaren personeelsplan FE.

• Personeelsplan Archimedes. 5

• HRM beleidsplan, 26 augustus 2008

• Rapportage personeelsbezetting Instituut Archimedes, maart 2009

• Beleid Professionalisering, Instituut Archimedes 2006-2008.

(Deel 1, Beleidskader 2006-2008)

• Evaluatie nieuwbouw FE (2008). 10

• ICT beleidsplan Archimedes 2007

• Mediatheekbeleidsplan HU

• Mediatheekbeleidsplan FE

• Boekje Wie, wat waar?

• Rapportage gebruik OSIRIS, periode 1 cursusjaar 2008-2009 (23 januari 2009); 15

Oplevering project “Ontwikkeling gebruik OSIRIS binnen IA (17 december 2008);

Samenvatting rapportage gebruik OSIRIS 2007-2008 (7 november 2008)

• Projectplan “Multicultureel opleiden in de lerarenopleiding: vergroten onderwijssucces

allochtone studenten”. Deelplan Instituut Archimedes t.b.v. Projectvoorstel G5 FE,

werkgroep diversiteit Instituut Archimedes, (januari 2009) 20

• Facultair kader Studieloopbaanbegeleiding Faculteit Educatie(februari 2006,

Faculteit Educatie).

• Studieloopbaanbegeleiding Instituut Archimedes (Instituut Archimedes, mei 2006).

• Studieloopbaanbegeleiding Instituut Archimedes deeltijd/voltijd/duaal, handleiding

voor studenten (juli 2008). 25

• Bijlagen studieloopbaanbegeleiding 2008-2009.

• Professionalisering Studieloopbaanbegeleiders Instituut Archimedes 2008-2009.

• Rapportage SLB 2005-2006 (Instituut Archimedes, 20 juli 2006).

• Memo SLB evaluatie (Instituut Archimedes, 3 juni 2008).

• Procedure inschrijven in OSIRIS op onderwijs voor Bachelor en Master studenten 30

Archimedes 2008-2009.

• Professionalisering (school)IB’s en WERdocenten 2008-2009.

• Professionaliseringstraject schoolopleiders.

• Professionaliseringstraject werkplekbegeleiders

• Meerjaren Kwaliteit HU 2007-2012 35

• EPS-kwaliteitsstandaarden in het kader van Educatief Partnerschap (ADEF).

• Facultair Jaarplan Kwaliteitszorg FE.

• Kwaliteitsplan Archimedes Zorg voor kwaliteit. Op weg naar een accreditatiewaardige

lerarenopleiding 2003-2005.

• Evinac HU. 40

• Accreditatieprotocol HU.

• Auditprotocol HU.

• Evaluatieprocedure Instituut Archimedes 2008.


• Rapportage Werkplekleren 2007-2008.

• Rapportage Evaluaties Integrale opdrachten 2007-2008.

• Rapportage SLB 2007-2008.

• Rapportage conceptuele cursussen 2007-2008.

• Verslag STO-bijeenkomst CvB, 25 februari 2009. 5

• Ondernemingsplan Archimedes, Cluster Ondernemingsplannen, de Marap’s

(Management Rapportage), 2004-2009

• Monitoringsinstrument klachtenafhandeling.

• Plan van Aanpak Externe Audit bacheloropleidingen Instituut Archimedes, (2008)

• Rapportage Pilot Keurmerk Opleidingsschool 2005 10

• Brochure Keurmerk Opleidingsscholen, 2008-2009

• Regelingen voor inspraak van medewerkers

• Portfolio’s studenten

• Evaluatiegegevens Bureau Assessment.

• HBO-Monitor 2007. 15

• Het Assessorendossier (2009).

• Boekje Bureau Assessment (EVC).

• Documentatie facultaire Werkgroep Rendement, 2008-2009.

• Ondernemingsplan Instituut Archimedes 2009.

• Streefcijfers Faculteit Educatie (besluit directieberaad 2008). 20

• www.lerarenweb.nl

• www.leroweb.nl

• www.samenopleiden.nl

• www.lerarenweb.nl

• www.kennisbasis.nl 25

• http://international.hu.nl/

• https://www.sharepoint.hu.nl/sites/international

• www.kennisbank.nl

• www.sharepoint.hu.nl/sites/Archimedesprofessionalisering.

• www.ecent.nl. 30

• www.elwier.nl.

• www.best-utrecht.nl.

• www.betavak-nlt.nl.

• www.sharepoint.hu.nl/sites/Archimedesprofessionalisering.

• www.ecent.nl. 35

• www.elwier.nl.

• www.best-utrecht.nl.

• www.betavak-nlt.nl.

40


Overzicht ter inzage liggende documenten van de opleidingen

- Matrix Kennisbasis Aardrijkskunde

- Beleidsnotitie ‘Opbouw Conceptuele Leerlijn’ vakgroep Aardrijkskunde 5

- Toetsmatrix Gezondheidszorg en Welzijn (april 2009)

- Generieke kennisbasis Gezondheidszorg en Welzijn (2008)

- Vakkennisbasis Gezondheidszorg & Welzijn (2008)

- Boeken- en literatuurlijst vakgroep Gezondheidszorg & Welzijn

- Kwaliteitszorgplan GZW (bijgestelde versie juni 2009) 10

- Het nieuwe programma Lerarenopleiding Gezondheidszorg en Welzijn 2009-2010

- Studiehandleidingen vakgroep Gezondheidszorg & Welzijn

- Toetsplan vakgroep Gezondheidszorg & Welzijn

- Procedure certificeringstrajecten

- Kennisbasis omgangskunde 15

- Evaluatie programma 2008 omgangskunde

- Matrix Kennisbasis geschiedenis

- Cursushandleidingen geschiedenis

- Toetsplan geschiedenis

- Augustin, V., 5 jaar competentiegericht onderwijs en vakdidactiek. Een balans. Een 20

onderzoek naar vakdidactiek, gegeven binnen het leerlijnenmodel door de vakgroep

geschiedenis van het Instituut Archimedes; Lerarenopleiding VO/BVE, Hogeschool

Utrecht, (Utrecht 2008)

- Erogluer, T. Een geschiedenis van de islamitische wereld (Uithoorn 2008)

- Kader voor toetsing en beoordeling in de bacheloropleidingen. Instituut Archimedes 25

(Utrecht, juni 2008).

- Kooij, C. van der, Verleden, heden, toekomst (Groningen 2004)

- Riessen, M. van, Rovers, F., Wilschut A. (red) Oriëntatie op geschiedenis – Basisboek

voor de vakdocent (Assen 2008)

- Wagemakers, B. Jezus en het vroege christendom (Driebergen-Rijssenburg 2008) 30

- Riessen, M. van, Rovers, F., Wilschut A., Geschiedenisdidactiek – handboek voor de

vakdocent (Bussum 2004)

- Boekenlijst Bacheloropleiding Biologie

- Studiehandleidingen Planten, Dieren, Ecologie in de praktijk, Rondje Nederland,

- Waterbiologie, Natuur- en Milieueducatie, De Cel, Gedrag, Biologie in het Nieuws 35

- Bestand koppeling Kennisbasis – curriculum biologie

- Bestand koppeling SBL-competenties – curriculum biologie

- Overzicht Vakdidactiek, ICT en toetsen in curriculum biologie

- Notitie ADEF Kennisbasis ICT 4-12-2008

- Verslag studiedag ICT team biologie 40

- Beoordelingsmodellen Planten, Waterbiologie en SLB-1

- Lindenaar, D. and Munneke, L. (2009). Vakdidactiek in een duale, competentiegerichte

lerarenopleiding (In R. Keijzer and V. Jonker (Eds.), Over de muurtjes kijken. Verslag

twee jaar ELWIeR Utrecht: Expertisecentrum Lerarenopleiding Wiskunde en Rekenen

(Freudenthal instituut). 45


- Groenestijn, Mieke van (2009, in druk). Rekenvaardigheid in het VO (verslag landelijk

onderzoek bij 10.000 leerlingen)

- Groenestijn, Mieke van (2007). ABC Toets rekenen-wiskunde voor voortgezet onderwijs.

Hogeschool Utrecht/ Faculteit Educatie/ Instituut Archimedes. ISBN: 90-75293-23-2

- Boekenlijst Biologie 5

- Matrix met verband tussen de vak(-didactische) onderdelen uit de Kennisbasis voor het

vak wiskunde en de vak(-didactische) modulen in de opleiding

- Herziening rekendidactiek in 'Analyse jaar 1, rekenen is complex'

- Uit de Activiteitenplannen van het team de onderdelen: projecten extern HU, projecten

intern HU, professionalisering en innovatie 10

- Studiebijeenkomsten van het team wiskunde

- Projectopzet + verslag Taal met lectoraat

- Ast, Michel van (2008). Wiskunde op het digibord. Nieuwe Wiskrant, december 2008

- Notitie 'Alles rondom toetsen bij de vakgroep wiskunde'

- Uit de Activiteitenplannen: projecten extern en intern HU, professionalisering en innovatie 15

nastec

- Kennisbasis techniek

- Voorbeelden van publicaties en artikelen vakgroep Techniek

- Innovatieplan nastec

- Artikel Impuls NOVO 2 20

- Dijk van G. Poorthuis H. (2007) Learning Concepts through project work, Web based

projects for integrated science and technology, PATT-18 conference book, Edited by

Dakers J.

- Bekker A., Dijk van G. (2008) Het beoordelen van een ontwerp, Terugkoppeling juni

2008-12-10. 25

- Bekker A., Dijk van G., Vossebeld H. (2008) Curricular Reform in Technology Teacher

Training, PATT-20 Edited by Kipperman D.

- Dijk van G., Munneke L. (2008) Praktische Techniek, een evaluatie. Ontwikkelingsfonds

Technische Installatie Bedrijven, Interne publicatie.

- Team professionaliseringsplan Nastec 2007-2008, 2008-2009 30

- Samenwerking met het beroepenveld

- Evaluatie VAC en plannen

- Artikel Impuls NOVO 2

- Experimentele vaardigheden om veilig en vaardig te werken op het scheikunde

laboratorium (lesmateriaal van de cursus Stoffen en Materialen) 35

- Onderzoek in de bachelor natuurkunde

- Kennisbasis natuurkunde

- Opzet practicumleerlijn natuurkunde

- Innovatie natuurkunde

- Artikel ‘Impuls’ NOVO 2 40

- Evaluatie VAC en plannen

- Matrix Kennisbasis Engels

- Lijst met boeken gebruikt in de diverse cursussen en projecten, vakgroep Engels:

Boekenlijst

- Links naar Sharepoint: cursusmateriaal vakgroep Engels 45


- Lijst materiaal vakgroep Engels, bijvoorbeeld bij feedback op schrijfproducten

- Links naar mooie Talenquests

- Kennisbasis Frans vakinhoudelijk met preambule

- 2 Criterialijsten bij dossiers vakgroep Frans

- Toetsen met correctiemodellen. 5

- CV’s collega’s vakgroep Frans

- Intakematrix vakgroep Frans

- Bijlage ‘Aachen’

- Logboek verslag hospitatie ‘Bekannte Nachbarn’

- Schoolproject vakgroep Duits 10

- Aufgabensatz ZOP

- Document GERS

- WER-rooster vakgroep Duits

- Logboek Buitenlandverblijf vakgroep Duits

- Vrijstellingenmatrix vakgroep Duits 15

- Cursusbeschrijving ‘Kontrastive Grammatik’ vakgroep Duits

- 2 Criterialijsten bij dossiers vakgroep Duits

- Link naar opleidingssite Spaans

- Methode “Gente”

- Boeken- en literatuurlijst vakgroep Spaans 20

- Onderzoek vakgroep directies van scholen

- Onderzoek Spaanse ambassade

- Afstudeerwerkstukken LIO

- Toetsprotocol vakgroep Spaans

25

- Literatuurlijst (zie studiegids bacheloropleiding Nederlands 2008-2009)

https://www.sharepoint.hu.nl/sites/Accr_FE_Arch_ba_2009/programma/Conceptuele%20l

eerlijn/Nederlands/De vakkennis van de leraar.doc

- Stichting Het Schoolvak Nederlands: http://www.hsn.ugent.be/

- VELON: http://www.velon.nl/ 30

- Het Landelijk Expertisecentrum Opleidingen Nederlands en Diversiteit (LEONED):

http://www.leoned.nl/ExpertiseCentrumNederlands_C01/default.asp?comid=166&modid=

594&itemid=0&time=4442

- ONDERWIJSWEB: www.ONDERWIJSWEB.nl

- Dertien doelen in een dozijn. Een referentiekader voor taalcompetenties van leraren in 35

Nederland en Vlaanderen. H.Paus, R.Rymenans en Koen Van Gorp.


eerlijn/Nederlands/dertiendoelen.pdf

- Over de drempels met taal. De niveaus van taalvaardigheid. Onderdeel van de

Expertgroep Doorlopende leerlijnen Taal en Rekenen. 40


eerlijn/Nederlands/Over%20de%20drempels%20met%20taal.pdf


- Raamwerk Nederlands. Nederlands in (v)mbo-opleiding beroep en maatschappij. E.

Bohnenn, F. Jansen, C. Kuijpers, R. Thijssen, I. Schot, W. Stockmann.


eerlijn/Nederlands/raamwerk_nederlands[1].pdf

- Taalloket ( https://www.sharepoint.hu.nl/sites/taalloket/default.aspx) 5

- Site studenten geschiedenis:

https://www.sharepoint.hu.nl/sites/Geschiedenis%20en%20Staatsinrichting/default.aspx

- Site studenten/personeel geschiedenis:

https://www.sharepoint.hu.nl/sites/didactiektops/default.aspx

- Minorensite geschiedenis: 10

http://www.tweedewereldoorlogeducatie.hu.nl/

http://www.jodendomchristendomislam.hu.nl/jodenchristen.html

http://www.jodendomchristendomislam.hu.nl/islam.html

- Site canon geschiedenis:

http://entoen.nu/ 15

- Eindrapportage van de Expertgroep Doorlopende leerlijnen Taal en Rekenen (Commissie

Meijerink)

http://www.taalenrekenen.nl/Algemeen/expertgroep/eindrapportage/

- Rekenen (didactiek)', uit de APS serie 'Wiskunde voor leerlingen van 12 tot 16'

Kennisbank site 20

http://portal.rdmc.ou.nl/kbWiskunde/kbWapp/choice.jsp


Bijlage 5: Domeinspecifieke referentiekader en opleidingscompetenties

Het domeinspecifieke referentiekader is te vinden op de website van de HBO-raad:

www.hbo-raad.nl 5

Hogeschool Utrecht, Instituut Archimedes

Documents

Transcript of Hogeschool Utrecht, Instituut Archimedes