Hoe omgaan met levensbeschouwelijke diversiteit in het onderwijs

(Naam Voornaam) – (Naam Voornaam)

Inhoud

Schild en vrienden

Titel

Halal of niet? Alle vragen omtrent islam en onderwijs in Vlaanderen beantwoord

Inleiding

• Wie zijn we en waarom dit boek?

• Geen opinieboek / geen kookboek

• Het bredere kader: spanningsveld secularisering versus religie

• Onze uitgangspunten

• “Samen-leven’’:

• Verhaal van geven en nemen, van delen en wederkerigheid.

• Een interactief verhaal, een dialoog.

• Een leraar anno 2018 kan niet verwachten dat leerlingen bij het binnengaan van de klas, naast hun jas, ook hun cultuur en levensbeschouwing aan de kapstok hangen.

Aanpassing van de leerinhouden

Tijdens de kookles staat er varkensvlees op het menu. Verschillende moslimleerlingen uit de klas geven aan het vlees niet te willen bereiden en na afloop niet te willen opeten. Ook tijdens de ramadan geven dezelfde leerlingen aan geen eten te willen klaarmaken en/of te willen proeven

Houda zit in het tweede middelbaar. Ze wil niet deelnemen aan de lessen muzikale opvoeding. Volgens haar is muziek haram en daardoor ook niet

toegestaan

Aanpassing van de leerinhouden

• Eindtermen – leerplannen

• De weg naar het bereiken van de onderwijsdoelen kan verschillen

• Doorschuifsysteem, handschoenen, themadagen, in dialoog met leerlingen

• Elke lesdag aanwezig zijn/elk opleidingsonderdeel volgen

• In dialoog met ouders

Aanpassing van de leerinhouden

• Islamitisch kader: • Alcohol• Varkensvlees• Gelatine• Muziek

Aanpassing van de leerinhouden

Loutfi is afwezig tijdens de biologieles. Vooraf werd aangekondigd dat er tijdens deze les dieper zou ingegaan worden op menselijke seksualiteit.

Loutfi had van bij de aankondiging aangegeven dat hij niet vond dat dit topic zo uitgebreid aan bod zou moeten komen. Enkele weken nadien herhaalt de

afwezigheid van Loutfi zich nadat er werd aangekondigd dat de evolutietheorie zou besproken worden.

• Eindtermen-leerplannen-elk opleidingsonderdeel moet gevolgd• Praten over voortplanting en relationele en seksuele vorming:

• Algemeen: • Verschillende lesonderdelen + verschillende leeftijden = beter

gewapend• Maximaal vertrekken vanuit leefwereld jongeren • Regelmatig herhalen

• Tav moslimpubliek• ≠ één kijk • Authentiek, niet alles moet gekend zijn• Gemoedelijke en vertrouwelijke klassfeer• Sensoa-advies: opsplitsing voor bepaalde onderdelen• Niet iedereen bereid om meningen te uiten• Fotomateriaal om stereotypen te doorprikken

• Praten over evolutieleer versus scheppingsverhaal

• Kennen versus geloven• Grondhouding versus professionele houding• 2 modellen

De ramadan

Chama is 10 jaar en vertelt aan haar juf dat ze meedoet aan de ramadan en overdag niet wil eten of drinken. De juf maakt zich zorgen om de jonge leeftijd

van het kind in combinatie met het vasten. Een week na de start van de ramadan staat er bovendien een buitenschoolse activiteit op het programma waarbij er heel wat sportactiviteiten staan te gebeuren. Er wordt ook een

hittegolf voorspeld en er staan ook grote toetsen op het programma.

De ramadan

• Wettelijk kader:

• Juridisch aansprakelijkheid

• Examens - Afwezigheid omwille van religieuze feestdag voor lln –Ramadanfeest/offerfeest

De ramadan

• Islamitisch kader:

• 1 v/d vijf zuilen

• Begin/einde

• Wie moet deelnemen

• De achterliggende betekenis

• Zwemmen

• Vaccineren

De ramadan

• Geen waardeoordeel

• Zijn ouders op de hoogte?

• Keuze respecteren, wel afspraken maken

• Tipblad, ramadanfeest op school/feestkalender,…

Ramadan: tips vanuit inspectie

• Richt apart pauzelokaal in waar niet gegeten of gedronken wordt.• Laat moslimleerlingen naar huis gaan, zodra hun examen klaar is. Zo kunnen ze sneller

beginnen met studeren voor de volgende dag, en kunnen ze later op de dag, wanneer de vermoeidheid zich laat voelen, nog even uitrusten voor het avondmaal.

• Raad de leerlingen aan om ’s morgens, voor het begin van de vastentijd voldoende te eten en te drinken, zodat zij de dag zonder moeite kunnen doorbrengen.

• Motiveer hen om te kiezen voor gezonde en evenwichtige voeding met veel vitamines, weinig verzadigd vet en weinig suiker. Ook genoeg water drinken en bewegen helpt hen om zich energieker te voelen.

• Vraag je leraren en leerlingen om moslimleerlingen niet onder druk te zetten door hen eten of drinken te willen geven.

• Geef een compliment en toon dat je weet dat de leerling het niet gemakkelijk heeft. “Ik vind het heel knap van je dat je het kan volhouden. Lukt het wat met het studeren

Bidden – Halalvoeding

Ramzi is een jongen van 14 jaar. Hij geeft aan veel krachten te halen uit zijn dagelijkse gebeden. Hij stelt de vraag of hij ook op school in een aparte

ruimte het gebed zou mogen uitvoeren en vraagt of het ook niet mogelijk is om halal eten te serveren op school

Bidden- Halalvoeding

• Autonomie school

• Het gebed : 1 v/d vijf zuilen

• Wat is halal?

• Anticipeer

• Principe van redelijke accommodatie

Titel

Zwemmen

Op maandag gaan alle leerlingen van het tweede middelbaar samen zwemmen. Het valt op dat Hakima en Nadia op die dag systematisch te laat komen op school waardoor de bus richting zwembad reeds vertrokken is op het ogenblik dat ze aankomen op school. De directie vermoedt dat deze

twee leerlingen -met medeweten van de ouders- systematisch te laat komen omdat ze het ongepast vinden dat beide meisjes tijdens de zwemles in een

zwempak zouden worden gezien door mannelijke medeleerlingen en/of mannelijke redders

zwemmen

• Leerprogramma volledig en daadwerkelijk volgen, zoniet problematische afwezigheid

• Twijfelachtige medische attesten

• Oorzaak? De-islamiseer

• Schoolreglement mbt klederdracht: differentiatie

zwemmen

• Islamitisch kader

• Toetsingskader voor de school:

• Eindtermen/leerplannen/pedagogisch project

• Kwaliteitsvol/ haalbaar

• DIALOOG!!

Deelnemen aan buitenschoolse activiteiten

In de loop van de maand juni is er voor alle leerlingen uit het 1e middelbaar een 5-daagse uitstap naar de kust voorzien. Tijdens deze dagen krijgen de leerlingen de kans om de geziene leerstof uit de les om te zetten in de praktijk en op die manier oa. kennis te maken met de fauna en de flora van de kust. Er zijn ook

heel wat sportieve activiteiten gepland. Bij de inschrijving merkt de directie op dat er veel moslimkinderen niet wensen mee te gaan op 5-daagse…

Deelnemen aan buitenschoolse activiteiten

• Deelname verplicht voor zover opgenomen in schoolreglement/vervangprogramma

• Onderwijzend en opvoedend karakter

• Dialoog + zoeken naar gemeenschappelijk terrein mbt slapen, halal eten, zinvolheid

• Vertrouwen

• Sociaal-economische deprivatie

Angst voor Radicalisering

Arif is een leerling uit de derde kleuterklas en heeft nog drie oudere broers op school. De kleuter vertelt aan zijn juf dat zijn vader zijn jihad wil

beleven en daarom een bom maakt waarmee hij de school wil opblazen.

Laila schuift in haar opstel met thema “mijn idool” Bin Laden naar voor als zijnde haar held.

Angst voor Radicalisering

• Het begrip ‘radicalisering’

• School in kwestie inschatting maken – subsidiariteitsprincipe – context!

• PLP 41 – online databank

• Ambtsgeheim/discretieplicht versus beroepsgeheim

Angst voor radicalisering

• Praktiserende moslims versus extremisme

• Jihad

• Enkele cijfers:

• 2012 stierven wereldwijd 56 milj mensen:

• 620.000 menselijk geweld (120.000 oorlog + 500.000 misdaad)

• 800.000 zelfmoord

• 1,5 milj diabetes

• Europol jaarverslag terreur 2017:

• 67% separatistische of nationalistische motieven

• 16% ‘jihadistisch’

• 12% extreem-links

Conflicten op school

De school stelt vast dat de ouders van Samira niet willen dat hun dochter op foto’s komt te staan en zijn bovendien razend omdat een mannelijke leraar over de middag bijles aan hun dochter gaf in een ruimte waar ze alleen was

met hem.

Conflicten op school

• Foto’s/beeldmateriaal

• Man/vrouw

Hoofddoek

• 2013: hoofddoekenverbod – domino-effect

• Paradox = verbod uitzondering/regel

• Islamitisch kader

ouderparticipatie

Een basisschool organiseert jaarlijks een schoolfeest waarop de kinderen hun ingeoefende dansjes kunnen tonen. Dit feest wordt steeds afgesloten met

een grootse (niet-halal) bbq. De school stelt vast dat ze weinig moslimouders kunnen bereiken met deze formule.

Een secundaire school houdt een wafelverkoop met als doel nieuwe zitbanken voor op de speelplaats. Ze stellen vast dat vele moslimkinderen geen wafels

kopen en zien dat als een teken van weinig ouderbetrokkenheid

ouderparticipatie

• Streven naar een laagdrempelige cultuur op school

• Taal als barrière

• Financiële en religieuze drempels

• Weet wat er leeft

• Huisbezoeken

• Divers personeelskader

Het vak levensbeschouwing

Kamel loopt school in het katholiek onderwijs. Tijdens de lessen rooms-katholieke godsdienst verdwijnt hij systematisch. Van zodra hij hier op

aangesproken wordt door de klastitularis, geeft Kamel aan dat hij niet bereid is om deze verplichte lessen godsdienst te volgen. Hij vraagt of een vrijstelling

van het vak mogelijk is.

Mohamed en Youssef zijn de enige twee moslims in hun klas. Omdat ze slechts met twee zijn en de school in kwestie een tekort heeft aan lokalen, vinden de lessen islam steeds meer plaats in de refter van de school of soms in de gang. Beide jongens en de leraar islam ervaren dit als een gebrek aan

respect naar hun religie en daardoor ook naar hen toe.

Het vak levensbeschouwing

• Alle aangeboden vakken van het curriculum

• Officieel onderwijs keuze tussen:• Katholieke

• Anglicaanse

• Islamitische

• Israëlische

• Orthodoxe

• Protestants- evangelistische

• Niet-confessionele zedenleer

• Vrijstelling

• Vrij onderwijs keuze welke levensbeschouwing zij aanbieden

Het vak levensbeschouwing

Kamel loopt school in het katholiek onderwijs. Tijdens de lessen rooms-katholieke godsdienst verdwijnt hij systematisch. Van zodra hij hier op

aangesproken wordt door de klastitularis, geeft Kamel aan dat hij niet bereid is om deze verplichte lessen godsdienst te volgen. Hij vraagt of een vrijstelling

van het vak mogelijk is.

Mohamed en Youssef zijn de enige twee moslims in hun klas. Omdat ze slechts met twee zijn en de school in kwestie een tekort heeft aan lokalen, vinden de lessen islam steeds meer plaats in de refter van de school of soms in de gang. Beide jongens en de leraar islam ervaren dit als een gebrek aan

respect naar hun religie en daardoor ook naar hen toe.

Het vak levensbeschouwing

• Alle aangeboden vakken van het curriculum

• Officieel onderwijs keuze tussen:• Katholieke

• Anglicaanse

• Islamitische

• Israëlische

• Orthodoxe

• Protestants- evangelistische

• Niet-confessionele zedenleer

• Vrijstelling

• Vrij onderwijs keuze welke levensbeschouwing zij aanbieden

Het vak levensbeschouwing

• Organisatie, niet-vakinhoudelijke en niet-vaktechnische aspecten = directie

• Inhoud : excl bevoegdheid inspectie islam

• Leerplannen =

• Geen eindtermen/ontwikkelingsdoelen

• Moeten publiek bekendgemaakt worden

• In overeenstemming met Internationale rechten v/d mens

• Taal = Nederlands met uitzondering van gebruik bronteksten

cijfers

• Statistisch jaarboek: tussen 2009-2016:

• 4/5 leerlingen Rooms Katholieke godsdienst

• Daling, vnl in BaO

• BAO: islamistische godsdienst verdubbeling: 8% - SO: 6% - enkel officieel: 20%

• Pew Research Center:

• 2016: 7,6%

• 2050: 11,1% - 15,1% - 18,2%

• Onlinebevraging officieel onderwijs Vl/Ned

• 88,2% in contact met kinderen van andere achtergrond/overtuiging!

• 91,3% levensbeschouwing hoort thuis op school

• 65,1% 2u=prima; 3,3% 2u= te weinig; 14,2% 2u= te veel

Het vak levensbeschouwing

• Het aanbieden van het vak islam op school ! omwille van drie redenen:

• Pragmatische reden• Kritisch denken en mediawijsheid

• Ga het debat aan, bespreek meningen, toon verschillende kanten van het verhaal

• 2 Principiële reden: • ILC

• Plaats voor zingeving in publiek domein

Het vak levensbeschouwing: ILC

Enkele voorbeelden van ILC’s:

• Schooluitstap: moskee, huis van de mens, kerk, synagoge ! Langer traject met nadruk op diversiteit

• Plaatsbezoeken: concentratiekampen Auschwitz, bezoek Jeruzalem

• Iftar, Lichtfeest, Ramadanfeest, bijbelexpo, tentoonstelling Anne Frank

• Adhv eigen materiaal (foto’s, objecten, kleding) uitleg/tentoonstelling opzetten

• Leg het gebed uit: wat er waarom

• Kookatelier

• Laat hen werkstuk maken rond ethische kwesties

• Reportages van Lieve Blancquaert

• …

Het vak levensbeschouwing= volwaardig vak

Enkele voorbeelden:• Kleine ingrepen als bvb aanwezigheid tijdens

oudercontacten• Evaluaties/ examens integreren in examenreeks• Deelname aan sportdagen/buitenschoolse activiteiten• Achtste uur• Lokalen opsplitsen• Spelen met middagpauze• …

conclusie

• Twee kaders:

• Principe van de redelijke accommodatie

• Eindtermen/leerplannen/pedagogisch project

• DIALOOG = erkenning

• Herkenbaarheid = motiverend

• Grondhouding versus professionele houding

Vragen?