HL Krant - maart 2013

Digi-studeren: thuis op de bank college volgen

HLkrAn

t maart 2013 | nr. 1 hsleiden.nl

Alumni brengen beroepspraktijk de school in6 vragen over minorenRechtenstudenten naar Vilnius

Digi-studeren: thuis op de bank college volgenthuis op de bank college volgen

Academische Opleiding Leraar Basisonderwijs

(Academische Pabo)

Biologie en medisch laboratoriumonderzoek

Bio-informatica

Chemie

Commerciële Economie

Communicatie

Culturele Maatschappelijke Vorming

HBO-Rechten

Human Resource Management

Informatica

Kunstzinnige Therapie

Leraar Basisonderwijs (Vrije Pabo)

Lerarenopleiding Gezondheidszorg en Welzijn

Lerarenopleiding Omgangskunde

Maatschappelijk Werk en Dienstverlening

Management in de Zorg

Opleiding tot Fysiotherapeut

Opleiding tot Verpleegkundige

Sociaal Juridische Dienstverlening

Sociaal Pedagogische Hulpverlening

Toegepaste Psychologie

Masteropleidingen

Jeugdzorg

Advanced Nursing Practice

Associate degree-opleidingen




Bacheloropleidingen8 Alumni Brengen BeroepsprAktijk Binnen school opleidingen maken steeds meer gebruik van de kennis van

alumni-studenten voor kwaliteitsverbetering van de opleiding. “en we versterken onze contacten in het werkveld.”

10 Digi-stuDeren: anDers leren Online hoorcolleges, smartboards, smartphones, iPads en

digitale toetsen. Naar een meer effectievere manier van leren.

14 nAAr litouwen Vijf rechtenstudenten vertrekken naar Vilnius voor een internationaal uitwisselingsprogramma over europese mensenrechten. “in het engels procederen in de oefenrechtbank.”

16 minoren geVen richting AAn je studie kiezen voor een minor is kiezen voor de ontwikkeling die jij zoekt!

10

en verder:3 Vijf vragen aan

4 Kort nieuws

5 Column Paul van Maanen

6 Door de ogen van

13 loopbaanladder

19 Vraag en aanbod

20 Mijn tas

6

16inhoud

HL-KRANT maart 201322

Academische Opleiding Leraar Basisonderwijs

(Academische Pabo)

Biologie en medisch laboratoriumonderzoek

Bio-informatica

Chemie

Commerciële Economie

Communicatie

Culturele Maatschappelijke Vorming

HBO-Rechten

Human Resource Management

Informatica

Kunstzinnige Therapie

Leraar Basisonderwijs (Vrije Pabo)



Maatschappelijk Werk en Dienstverlening


Opleiding tot Fysiotherapeut

Opleiding tot Verpleegkundige

Sociaal Juridische Dienstverlening

Sociaal Pedagogische Hulpverlening

Toegepaste Psychologie

Masteropleidingen

Jeugdzorg

Advanced Nursing Practice

Associate degree-opleidingen




in deze rubriek: een student en een docent over hun opleiding en werk5Vijf vragen aan

cultuur als bindmiddel

dit studiejaar startte de pabo met de cultuurklas. 24 studenten volgen naast de reguliere lessen extra onderwijs

over cultuureducatie. docenten ellen Bothof (vakleerkracht muziek) en rebecca van ingen (cultuureducatie) en

eerstejaarsstudenten lieke terink (18) en tjeerd dijkstra (20) over de meerwaarde van een leerkracht met culturele bagage.

1. Waarom de cultuurklas?

tjeerd: “Voor mij is de cultuurklas precies dat beetje extra dat ik zoek op de pabo.

ik ben veel bezig met muziek, speel piano en zing. op de middelbare school deed

ik veel aan musical. kunst krijgt op de basisschool te weinig aandacht. ik heb dat

zelf heel erg gemist op mijn eigen basisschool.”

lieke: “het voegt iets toe aan de ontwikkeling van kinderen op de basisschool.

ik ben creatief, dans veel en graag, volgde op de middelbare school zes jaar

Beeldende Vorming en deed daar eindexamen in.”

ellen: “cultuur heeft niet alleen meerwaarde voor de vorming van jonge kinderen,

maar ook voor het welbevinden. Ze leren samenwerken en spreken nieuwe

talenten aan. een kind met faalangst kan opeens stralen tijdens de muziekles.”

2. Hoe krijgt de cultuurklas invulling?

ellen: “studenten krijgen extra lessen over verschillende kunstvormen en

erfgoededucatie. Ze geven elkaar workshops en ze krijgen les

van studenten kunstzinnige therapie. daarnaast bezoeken ze

voorstellingen en musea.”

rebecca: “na drie jaar krijgen studenten het certificaat interne

cultuurcoördinator. Ze zijn dan in staat om cultuureducatie

een plek te geven op de basisschool.”

tjeerd: “je leert om buiten je eigen discipline te kijken.

Beeldende kunst is bijvoorbeeld niet mijn passie. maar door de

cultuurklas krijg ik er een betere kijk op en krijg ik ideeën die ik

kan gebruiken in de lessen.”

lieke: “in de workshops leren we verschillende disciplines

aan elkaar. heel leuk om zo van medestudenten te leren

en dat te gebruiken tijdens mijn stage.”

3. Wat is de meerwaarde van een leerkracht

met kunstzinnige kwaliteiten?

ellen: “nu er steeds meer wordt gekort op

cultuur denk ik dat er meer behoefte aan zal

komen. scholen kunnen minder meedoen aan gesubsidieerde kunstprojecten, overal wordt in

gesneden. dan is het fijn om een inspirerende collega te hebben die met zijn passie het team

inspireert en de belangstelling voor cultuur aanwakkert.”

rebecca: “cultuureducatie kan op veel manieren een bijdrage leveren in de klas, denk

bijvoorbeeld aan het aanleren van een andere taal door middel van drama.”

tjeerd: “de cultuurklas is een extra puntje op je diploma. ik denk dat het zeker meetelt bij het

vinden van een baan.”

lieke: “door zang, dans, drama en cultuur leren kinderen sneller en makkelijker. het helpt bij

het vergroten van bijvoorbeeld het taalbegrip. onwijs belangrijk dus, dat je als leerkracht extra

culturele bagage meebrengt!”

4. Kunnen studenten de lessen direct toepassen tijdens de stage?

ellen: “tijdens mijn stagebezoeken zie ik alle studenten van de cultuurklas ermee werken. de

studente die net een les beeldend heeft gehad, vertaalt de opdrachten naar

jongere kinderen. Bij reguliere pabostudenten zie ik stagiairs minder vaak

een kunstzinnige draai geven aan de lessen of de klas begeleiden met

de gitaar.”

lieke: “ik gebruik het bij mijn stage in groep 3 bij alle vakken. we

zingen een liedje als opening van de taalles en gebruiken een gedicht

met veel getallen tijdens de rekenles. het verrijkt de lessen.”

tjeerd: “mijn stageschool staat in een achterstandswijk. cultuur heeft

geen prioriteit, de nadruk ligt op taalonderwijs. maar als het even kan

gaan we zingen en dansen en speel ik piano. dat vinden ze helemaal

fantastisch.”

5. Hoe anders is de cultuurklas dan de andere

paboklassen?

tjeerd: “de groep is heel hecht, we zoeken allemaal iets extra’s bovenop

de pabo. Bovendien gaan we in het kader van de studie regelmatig

samen op stap.”

ellen: “de studenten doen dit allemaal vanuit hun passie, natuurlijk merk

je dat. cultuur is een bindmiddel, dat maakt dat ze erg betrokken zijn bij

elkaar.”

jongere kinderen. Bij reguliere pabostudenten zie ik stagiairs minder vaak

een kunstzinnige draai geven aan de lessen of de klas begeleiden met

de gitaar.”

lieke:

zingen een liedje als opening van de taalles en gebruiken een gedicht

met veel getallen tijdens de rekenles. het verrijkt de lessen.”

tjeerd:

geen prioriteit, de nadruk ligt op taalonderwijs. maar als het even kan

gaan we zingen en dansen en speel ik piano. dat vinden ze helemaal

fantastisch.”

“in de workshops leren we verschillende disciplines

aan elkaar. heel leuk om zo van medestudenten te leren

3. Wat is de meerwaarde van een leerkracht


paboklassen?

tjeerd:


samen op stap.”

“de studenten doen dit allemaal vanuit hun passie, natuurlijk merk



paboklassen?

tjeerd:


samen op stap.”

ellen: “de studenten doen dit allemaal vanuit hun passie, natuurlijk merk


elkaar.”

vlnr tjeerd, rebecca, lieke, ellen

3

De Turkse gemeenschap in Zaandam discussieerde begin januari onder leiding van drie studenten Toegepaste

Psychologie van Hogeschool Leiden over de bereidheid tot mantelzorg. Ruim 45 personen in de leeftijd van

13 tot 80 jaar bespraken dit onderwerp, vaak nog een taboe in deze gemeenschap, met elkaar. De studenten

TP deden onderzoek naar verschillende Turkse generaties en hun opvattingen over verzorgingstehuizen en

mantelzorg. Meest in het oog springende gegeven uit het onderzoek is de verwestering die plaatsvindt in de

derde generatie. Concreet betekent dit dat de derde generatie weinig zin heeft om mantelzorg uit te voeren

voor de oudere generaties. De eerste en tweede generatie verwacht dit desondanks nog wel. Hier ontstaat

dus een conflict. Via discussies, rollenspellen, draaischijven en zelfontwikkelde voorlichtingsfilmpjes kwam

het thema mantelzorg aan de orde. Zowel deelnemers als organisatoren kijken terug op een geslaagde avond.

Zestig leerlingen van middelbare scholen uit de regio

maken een prototype van de uitvinding die zij voor

de Willie Wortel Wedstrijd bedachten. Deze wedstrijd

is bedoeld om middelbare scholieren te laten

kennismaken met de sector techniek. Het HLO helpt

de leerlingen bij het realiseren van hun idee door

samen met hen het prototype te bouwen. Dit jaar

werkt het HLO met leerlingen van het Driestar

College uit Oegstgeest aan de ‘Technotandenborstel‘.

In de tandenborstel zit een voorraad tandpasta,

waarbij er direct de juiste hoeveelheid tandpasta

korte berichten

Studenten TP onderzoeken mantelzorg Turkse families

Ervaring opdoen in biosciencebedrijven

Projecten in guatemala en ghana afgerondHogeschool Leiden sloot in 2012 twee internationale

onderwijsprojecten in Guatemala en Ghana af. Sinds 2008

werkten collega’s van Hogeschool Leiden, Stellenbosch

Universiteit in Zuid-Afrika en MDF Consultancy

samen aan de versterking van de capaciteit van

onderwijsinstellingen in Guatemala en Ghana. Namens de

hogeschool werkten mee: Huib Cornielje (M&B), Arie van

Kooten (PTM), Reinou Kuipers (Pabo), John de Best (VPK),

Dominique Hoozemans (CvB), Annemiek Ravenhorst en

Piet-Hein van der Ploeg (BOOSA). De subsidies van 1,2

miljoen euro (Guatemala) en 1,6 miljoen euro (Ghana)

vanuit het ministerie van Buitenlandse Zaken zijn met de

goedkeuring van de eindrapportages definitief.

Het cluster Techniek werkt sinds kort samen met Bird

Recruitment, een bemiddelingsbureau voor middelbaar en

hoger laboratoriumpersoneel in de chemie en life science-

sector. Een van de diensten van Bird Recruitment is het

in- en uitlenen van professionals tussen bedrijven op het

Bio Science Park met een tijdelijk capaciteitsprobleem.

Onderwijsassistenten en instructeurs van het cluster

Techniek kunnen van deze in- en uitleenbemiddeling

gebruikmaken en zo praktijkervaring opdoen in de

branche waarvoor zij opleiden. Ze verrijken hun kennis,

terwijl ze in dienst zijn van de hogeschool.

leerzamevakantie

op de borstel komt. De leerlingen maken niet alleen de

tandenborstel, maar ook de tandpasta zelf. Onder leiding

van docent Karsten Kaspers gaan de jonge uitvinders

in het laboratorium van de hogeschool aan de slag. De

tandpasta wordt in vier verschillende kleuren en smaken

in de Technotandenborstel verwerkt. De komende

maanden werken de jonge uitvinders verder aan het

optimaliseren van hun prototype. Op 3 april presenteren

ze het eindresultaat tijdens de grote finale van de Willie

Wortel Wedstrijd.

Meer informatie: williewortelwedstrijd.nl.

Technotandenborstel

Deze zomer (van 12 tot en met 16 augustus) vindt de

eerste editie van ‘Buitenoog’ plaats, een week waarin

je op een ontspannen manier trainingen en workshops

in communicatie, toegepaste filosofie en creativiteit

krijgt aangeboden. Per dag bekijk je welke workshops

je wilt volgen. Maar je kunt ook besluiten een dag

heerlijk te ontspannen. Buitenoog vindt plaats op

een natuurkampeerterrein in de bossen vlakbij Elp in

Drenthe. Organisator van Buitenoog is Corina Borst,

docente Maatschappelijk Werk en Dienstverlening

bij Hogeschool Leiden, tevens betrokken bij het

honoursprogramma. Daarnaast is ze coach en

counselor en organiseert ze singleweekends voor

hogeropgeleiden en trainingen in communicatie en

creativiteit.

Corina Borst: ‘Buitenoog staat voor ontwikkeling,

ontspanning en ontmoeting, gericht op docenten,

trainers, coaches en managers die nieuwe technieken

en inzichten willen opdoen om hun teams beter aan

te sturen. Voor meer informatie en aanmelden kun je

terecht op buitenoog.nl.


Paul van Maanen, voorzitter College van Bestuur[column]

Waarbenjijnu? Hogeschoolstudenten bloggen vanuit het buitenland

Patat als ontbijtAls we over de verschillen praten tussen Nederland en Namibië, is het voor de

inwoners hier moeilijk voor te stellen dat je in Nederland precies de hoeveelheid

eten kookt die je denkt nodig te hebben. Dat we altijd om 18.00 uur eten en dat je

afspreekt als er iemand wil blijven eten. Damaris kookt altijd grote hoeveelheden

eten, en wat overblijft wordt de volgende ochtend als ontbijt gegeten. Zelfs koude

patatjes. Lees de verhalen van Lisa op: Lisanamibie.waarbenjij.nu

Duikcursus Open WaterGisteren ben ik begonnen met de duikcursus Open Water. Donderdag met de groep

van CARMABI een dag met de boot naar de mooiste duiklocaties (so they say) van

Curaçao om in totaal 3 duiken te doen. En dan begin ik vrijdag aan de Advanced

Course, waarbij ik onder andere ga navigatieduiken, diepduiken, wrakduiken en

nachtduiken. Heel tof allemaal! Lees de ervaringen van Tim op: timencuracao.

waarbenjij.nu

Bijdragen aan een waarde(n)volle samenlevingHogeschool Leiden heeft een nieuwe positionering en huisstijl die

aansluit bij het Instellingsplan 2012-2016. Van ‘een kleinschalige

hogeschool met ruimte voor de menselijke maat’ verschuift de

focus naar een meer extern gerichte positionering: de hogeschool

wil ‘bijdragen aan een waarde(n)volle samenleving’.

Bij dit nieuwe motto hoort een aangepaste huisstijl in tekst,

beeld en kleur. Het nieuwe concept wordt nu uitgewerkt in een

huisstijlhandboek. De komende tijd wordt de nieuwe huisstijl

binnen de hogeschool geïntroduceerd. Vanaf het nieuwe studiejaar

krijgen ook de voorlichtingscampagnes een nieuw jasje.

40° 30° 20° 10° 0° 10° 20° 30° 40°

30° 20° 10° 0° 10° 20° 30° 40°

50° 60° 70° 80° 90° 100° 110° 120° 130° 140° 150° 160° 170° 180° 170°50°60°70°80°90°100°110°120°130°140°150°160°

100°110°120°130°140°150°160°

40° 50° 60° 70° 80° 90° 100° 110° 120° 130° 140° 150° 160° 170° 180° 170°50°60°70°80°90°

60°

50°

40°

30°

20°

10°

0°

10°

20°

30°

40°

50°

60°

70°

60°

50°

40°

60°

50°

40°

60°

50°

40°

60°

50°

40°

30°

20°

10°

0°

10°

20°

30°

40°

50°

60°

70°

Tropic of Cancer

Tropic of Capricorn

International date line

Equator

Tropic of Cancer

Tropic of Capricorn



Equator

Greenland

South Georgia

Falkland Islands

Svalbard

New Caledonia

Guam

Queen Elizabeth Islands

Aleutian Islands

The Hawaiian Islands

The Bermuda Islands

Galapagos Islands

Cook Islands

Easter Island

South Shetland islands

South Orkney Islands

Novaja Zemlja

Severnaya Zemlya

New Siberian Islands

Wrangel Island

Kerguelen Islands

AntarcticaAntarctica

Minsk

Sofia

Prague

Budapest

Warsaw

Bucharest

Moscow

Bratislava

Kiev

Copenhagen

London

Dublin

Riga

Tallinn

HelsinkiOsloStockholm

Tirana

Sarajevo

Zagreb

Athens

Rome

Skopje

Valletta

Podgorica

Lisbon

Belgrade

Ljubljana

Madrid

Vienna

Brussels

Paris

Berlin

Vaduz

Amsterdam

Bern

Ankara

Ankara

Vilnius

Abu Dhabi

Damascus

Riyadh DohaMuscat

Beirut

Kuwait City

AmmanJerusalem Baghdad

Tbilisi

Nicosia

Nicosia

Manama

Baku

Yerevan

Sri Jayawardenapura

Islamabad

Kathmandu

Tehran

New Delhi Thimphu

Dhaka

Kabul

Hanoi

Dili

BangkokManila

Naypyidaw

Kuala Lumpur

Vientiane

Jakarta

Phnom Penh

Bandar Seri Begawan

Cairo

SeoulPyongyang

Tokyo

Beijing

Ulan Bator

Tashkent

Ashgabat

Dushanbe

Bishkek

Astana

Lomé

Freetown

Dakar

Abuja

Niamey

Nouakchott

Bamako

Monrovia

Bissau

Conakry

Accra

Banjul

Yamoussoukro

PraiaOuagadougou

Porto-Novo

Tunis

Khartoum

RabatTripoli

Algiers

TunisAlgiers

São Tomé Libreville

Malabo

KinshasaBrazzaville

N'Djamena

BanguiYaoundé

Kampala

Dodoma

Mogadishu

VictoriaKigali

Port Louis

Lilongwe

Antananarivo

Nairobi

Addis Ababa

Asmara

Djibouti

Moroni

Bujumbura

St. John's

Nassau

Bridgetown

Belmopan

Ottawa

San José

Havana

Roseau

Santo Domingo

San Salvador

St. George's

Guatemala City

Port-au-Prince

Tegucigalpa

Kingston

Mexico City

Managua

Panama City

Basseterre

San Juan

Castries

Kingstown

Port of Spain

Washington, D.C.

Buenos Aires

La Paz

Brasília

Santiago

Quito

Asunción

Lima

Montevideo

Caracas

Caracas

Funafuti

Nuku'alofa

Apia

Melekeok

Saipan

Yaren

Majuro

South Tarawa

Palikir

Port Vila

HoniaraPort Moresby

Suva

Wellington

Canberra

Canada

United States

United States

MexicoThe Bahamas

Cuba

Cuba

JamaicaBelizeGuatemala

El Salvador

HondurasNicaragua

Costa Rica Panama

Ecuador

4. Antigua and Barbuda

Antigua and Barbuda

5. Dominica

Dominica

DominicanRepublic

Dominican Republic

6. Grenada

Grenada

Puerto Rico

Puerto Rico

3. Saint Kitts and Nevis

Saint Kitts and Nevis

2. Saint Lucia

Saint Lucia

Haiti

Haiti

1. Saint Vincent and the Grenadines

Saint Vincent and the Grenadines

12

3 45

6

Barbados

Trinidad and Tobago

Argentina

Bolivia

Brazil

Chile

ColombiaGuyana

Paraguay

Peru

Uruguay

V

Venezuela

Suriname

Belarus

Belarus

Bulgaria

Bulgaria

Czech Republic

Hungary Moldova

Poland

Romania

Russia

Russia

Russia

Slovakia Ukraine

Denmark

Estonia

FinlandIceland

Ireland

LatviaLithuania

Norway

Sweden

United Kingdom

Denmark

Ireland

LatviaLithuania

Sweden

United Kingdom

Albania

Andorra

10. Bosnia and Herzegovina

Croatia

Greece

Greece

Italy

Italy

7. Macedonia

7

Malta

Malta

8. Montenegro

8

Portugal

San Marino

9. Serbia

9

Slovenia

Spain Vatican City

Austria

Austria

Belgium

France

Germany

Poland

Romania

Ukraine

PortugalSpain

France

Germany

LiechtensteinLuxembourg

Monaco

Netherlands

Switzerland

Turkey

10

Kazakhstan

Kyrgyzstan

TajikistanTurkmenistan

Uzbekistan

China Japan

Mongolia

North Korea

South Korea

Taiwan

Egypt

BruneiCambodia

Indonesia

Laos

Malaysia

Myanmar

Philippines

Singapore

Thailand

Timor-Leste

Vietnam

Afghanistan

Bangladesh

Bhutan

India

Iran

Maldives

NepalPakistan

Sri Lanka

Armenia

Azerbaijan

Bahrain

Cyprus

Cyprus

Georgia

IraqIsrael

Jordan KuwaitLebanon

Oman

Qatar

SaudiArabia

Syria

United ArabEmirates

WestBank

Yemen

Turkey

Burundi

Comoros

Djibouti

Eritrea

Ethiopia

Kenya

Madagascar

Malawi

Mauritius

Rwanda

Seychelles

Somalia

Tanzania

UgandaCameroonCentral African

Republic

Chad

Congo

1

11

12Gabon

13. São T

13

Algeria

AlgeriaMorocco Tunisia

MoroccoTunisia

Sudan

LibyaWestern Sahara

Namibia

South Africa

14. Benin

14

Burkina FasoCape Verde

Côte d'Ivoire

Gambia

GhanaGuineaGuinea-Bissau

Liberia

Mali

Mauritania

Niger

Nigeria

Senegal

Sierra Leone

Togo

Australia

New Zealand

Fiji

Papua New Guinea

Solomon Islands

Vanuatu

Federated States ofMicronesia Kiribati

Marshall Islands

Nauru

Northern Mariana Islands

Palau

Samoa

Tonga

Tuvalu

40° 30° 20° 10° 0° 10° 20° 30° 40°

30° 20° 10° 0° 10° 20° 30° 40°

50° 60° 70° 80° 90° 100° 110° 120° 130° 140° 150° 160° 170° 180° 170°50°60°70°80°90°100°110°120°130°140°150°160°

100°110°120°130°140°150°160°

40° 50° 60° 70° 80° 90° 100° 110° 120° 130° 140° 150° 160° 170° 180° 170°50°60°70°80°90°

60°

50°

40°

30°

20°

10°

0°

10°

20°

30°

40°

50°

60°

70°

60°

50°

40°

60°

50°

40°

60°

50°

40°

60°

50°

40°

30°

20°

10°

0°

10°

20°

30°

40°

50°

60°

70°

Tropic of Cancer

Tropic of Capricorn


Equator

Tropic of Cancer

Tropic of Capricorn



Equator

Greenland

South Georgia

Falkland Islands

Svalbard

New Caledonia

Guam

Queen Elizabeth Islands

Aleutian Islands

The Hawaiian Islands

The Bermuda Islands

Galapagos Islands

Cook Islands

Easter Island

South Shetland islands

South Orkney Islands

Novaja Zemlja

Severnaya Zemlya

New Siberian Islands

Wrangel Island

Kerguelen Islands

AntarcticaAntarctica

Canada

United States

United States

MexicoThe Bahamas

Cuba

Cuba

BelizeGuatemala

El Salvador

Honduras

Costa Rica

Ecuador

4. Antigua and Barbuda

Antigua and Barbuda

5. Dominica

Dominica

Dominican Republic

6. Grenada

Grenada

Puerto Rico

3. Saint Kitts and Nevis

Saint Kitts and Nevis

2. Saint Lucia

Saint Lucia

Haiti

1. Saint Vincent and the Grenadines

Saint Vincent and the GrenadinesBarbados

Trinidad and Tobago

Argentina

Bolivia

Brazil

Chile

ColombiaGuyana

Paraguay

Peru

Uruguay

Venezuela

Belarus

Belarus

Bulgaria

Bulgaria

Czech Republic

Hungary Moldova

Poland

Romania

Russia

Russia

Russia

Slovakia Ukraine

Denmark

Estonia

FinlandIceland

Ireland

LatviaLithuania

Norway

Sweden

United Kingdom

Denmark

Ireland

LatviaLithuania

Sweden

United Kingdom

Albania

Andorra

10. Bosnia and Herzegovina

Croatia

Greece

Greece

Italy

Italy

7. Macedonia

7

Malta

Malta

8. Montenegro

8

Portugal

San Marino

9. Serbia

9

Slovenia

Spain Vatican City

Austria

Austria

Belgium

France

Germany

Poland

Romania

Ukraine

PortugalSpain

France

Germany

LiechtensteinLuxembourg

Monaco

Netherlands

Switzerland

Turkey

10

Kazakhstan

Kyrgyzstan

TajikistanTurkmenistan

Uzbekistan

China Japan

Mongolia

North Korea

South Korea

Taiwan

Egypt

BruneiCambodia

Indonesia

Laos

Malaysia

Myanmar

Philippines

Singapore

Thailand

Timor-Leste

Vietnam

Afghanistan

Bangladesh

Bhutan

India

Iran

Maldives

NepalPakistan

Sri Lanka

Armenia

Azerbaijan

Bahrain

Cyprus

Cyprus

Georgia

IraqIsrael

Jordan KuwaitLebanon

Oman

Qatar

SaudiArabia

Syria

United ArabEmirates

WestBank

Yemen

Turkey

Burundi

Comoros

Djibouti

Eritrea

Ethiopia

Kenya

Madagascar

Malawi

Mauritius

Rwanda

Seychelles

Somalia

Tanzania

UgandaCameroonCentral African

Republic

Chad

Congo

1

11

12Gabon

13. São T

13

Algeria

AlgeriaMorocco Tunisia

MoroccoTunisia

Sudan

LibyaWestern Sahara

Namibia

South Africa

14. Benin

14

Burkina FasoCape Verde

Côte d'Ivoire

Gambia

GhanaGuineaGuinea-Bissau

Liberia

Mali

Mauritania

Niger

Nigeria

Senegal

Sierra Leone

Togo

Australia

New Zealand

Fiji

Papua New Guinea

Solomon Islands

Vanuatu

Federated States ofMicronesia Kiribati

Marshall Islands

Nauru

Northern Mariana Islands

Palau

Samoa

Tonga

Tuvalu

Curaçao

Maak werk van je studie“Zomaar wat studeren kan niet meer” stelt Jet Bussemaker, onze nieuwe minister van

OCW. Het is me uit het hart gegrepen. Studeren is een serieuze kwestie en zeker geen

vrijblijvendheid. Wat mij betreft zijn studenten 40 uur in de week met hun studie bezig.

Studeren is belangrijk, juist nu er steeds meer druk op de ketel is. Het gaat je gewoonweg

geld kosten als je er geen serieus werk van maakt! We merkten dat de aankondiging van de

langstudeerboete – die uiteindelijk niet doorging – studenten ertoe aanzette hun studie

serieuzer te nemen.

Ook als hogeschool moeten wij kijken waar we kwaliteitsverbetering kunnen bereiken.

De minister kondigt een nieuwe wet aan: Kwaliteit in verscheidenheid. Daarnaast wil de

minister het mogelijk maken om vaker een bindend studieadvies af te kunnen geven, niet

alleen in het eerste studiejaar maar ook in het tweede, derde of vierde jaar. Haal je, ook na

je propedeuse, niet genoeg studiepunten, dan kun je niet verder en loop je het risico dat

je een heel jaar moet overdoen. Het betekent dat er meerdere momenten en instrumenten

komen voor hogescholen om onze studenten scherp te houden. In het uiterste geval kan

de opleiding bij de hogeschool niet worden afgemaakt.

Dat klinkt hard. Maar het is de realiteit van 2013. Steeds meer moeten hogescholen

sturen op studiesucces en kwaliteit. De beleidsvrijheid van de opleidingen neemt ook af.

Vroeger ging OCW alleen over het “wat” en bepaalden wij zelf het “hoe” van een opleiding.

Inmiddels moeten we door een hoepeltje springen. Zo komen er landelijke toetsen voor de

kennisbasis bij de pabo’s en lerarenopleidingen. Dan bepalen wij dus niet meer zelf.

Serieus studeren, werken aan kwaliteit. Hogeschool Leiden zoekt, zoals jullie weten, de

meest geschikte studenten. Dat betekent niet dat we alleen de studenten met de hoogste

cijfers selecteren. Studenten die weten wat zij willen en zich goed hebben georiënteerd in

opleidingenland. Met de numerus fi xus en decentrale selectie vanaf het komend studiejaar

kunnen we beter selecteren en hogere eisen stellen aan onze nieuwkomers.

Kwaliteit van de één vraagt ook kwaliteit van de ander. De hogeschool kan niet

achterblijven. We willen dat onze studenten tevreden zijn over datgene wat wij bieden.

De studenttevredenheid moet daarom omhoog. Het is niet hopeloos als je gemiddeld

een 7 scoort met alle opleidingen. Maar het is aan de lage kant als je deze 7 vergelijkt met

collega-hogescholen. Het is te verklaren. Door onze onstuimige groei zijn de investeringen

achtergebleven. We werken hard om deze achterstand in te halen. Want

waar wij van jullie kwaliteit eisen, mogen jullie kwaliteit verwachten.

De realiteit van 2013 is pittig. Maar geeft hoop. Minister

Bussemaker neemt haar taak serieus, ze weet waar ze

het over heeft. Ze was zelf rector op de Hogeschool van

Amsterdam, kent onze wereld dus van binnenuit. Daarbij

is ze heel realistisch, dat is erg belangrijk. Pas in 2014

zal echt duidelijk zijn hoe de maatregelen van dit

kabinet gaan uitpakken. Tot die tijd gaan wij

serieus door met kwaliteitsverbetering. En

maken we werk van onze opleidingen.

Lisa Vleugel,studente Verpleegkunde, loopt stage in een ziekenhuis in Rundu, Namibië.

Tim Jonkers, student Biologie en medisch laboratoriumonderzoek, doet in samenwerking met de stichting CARMABI (Caribbean Research and Management of Biodiversity) onderzoek naar de microbiologische kwaliteit van het Curaçaose kustwater.

collega-hogescholen. Het is te verklaren. Door onze onstuimige groei zijn de investeringen

achtergebleven. We werken hard om deze achterstand in te halen. Want

waar wij van jullie kwaliteit eisen, mogen jullie kwaliteit verwachten.

De realiteit van 2013 is pittig. Maar geeft hoop. Minister

Bussemaker neemt haar taak serieus, ze weet waar ze

het over heeft. Ze was zelf rector op de Hogeschool van

Amsterdam, kent onze wereld dus van binnenuit. Daarbij

is ze heel realistisch, dat is erg belangrijk. Pas in 2014

zal echt duidelijk zijn hoe de maatregelen van dit

kabinet gaan uitpakken. Tot die tijd gaan wij

serieus door met kwaliteitsverbetering. En

maken we werk van onze opleidingen.

beeld en kleur. Het nieuwe concept wordt nu uitgewerkt in een

huisstijlhandboek. De komende tijd wordt de nieuwe huisstijl

binnen de hogeschool geïntroduceerd. Vanaf het nieuwe studiejaar binnen de hogeschool geïntroduceerd. Vanaf het nieuwe studiejaar

door de OGEN VAn


Waar: restaurant hogeschool leiden

Wat: warme truiendag, 8 februari 2013

“Lekker een warm kopje snert of chocolademelk”. Zo’n 400 studenten stonden er graag voor

in de rij tijdens warme truiendag begin februari. een dag waarop de thermostaat van de

hogeschoolverwarming terugging naar achttien graden, bijna drie graden lager dan normaal.

hiermee ging onze co2-uitstoot met 21 procent omlaag!

meer weten over duurzaamheid op hogeschool leiden? Zie: hsleiden.nl/duurzaamheid.

7

waarom is goed alumnibeleid belangrijk voor de kwaliteit van het onderwijs op hogeschool leiden?“onze alumni zijn het contact met het werkveld. juist in het hbo is dat heel belangrijk. de

lijntjes die je hier uitzet, brengen de beroepspraktijk binnen school. kennisverdieping en –

verbreding, eigen werkervaring en kennis van het werkveld inbrengen in de opleidingen,

dat is zeer van belang. Alumni geven trainingen en, zoals bij de clusters m&B en sw/tp

gastlessen op de hogeschool. in het werkveld spelen onze oud-studenten een rol in het

versterken van het netwerk, toegevoegd aan de contacten die wij al hebben.”

jaarlijks zet de hBo-raad de hBo-monitor uit, een landelijk tevredenheidsonderzoek onder alumni. de hBo-monitor geeft inzicht in de waardering van alumni van het genoten onderwijs en de aansluiting op de beroepspraktijk. wat doet de hogeschool hier vervolgens mee?“de uitkomsten komen in de kwaliteitscyclus van de opleidingen en worden zo meegenomen

in de ontwikkelingen die er zijn, naast bijvoorbeeld de onderwijsevaluaties. maar daar kan nog

veel meer mee worden gedaan.”

hogeschool leiden zette Alumni-net op, een digitale omgeving waar afgestudeerden zich kunnen inschrijven zodat zij met elkaar en de opleiding in verbinding blijven en hun ervaringen in de beroepspraktijk kunnen delen. is Alumni-net druk bezocht? “Bij de opzet van Alumni-net in 2007 werkten we nog niet met social media. inmiddels zie je

dat dit platform zo langzaamaan wordt vervangen door linkedin en Facebook. het idee is

dat de social media het contact met de oud-studenten ondersteunt, zo doet iedere opleiding

wel iets op linkedin of Facebook of op beide platforms. het aantal linkedin-groepen groeit,

wisselend per opleiding. het is een gegeven dat hbo-studenten vooral een band hebben met

hun opleiding en daarna pas met de hogeschool zelf.”

uit de instellingstoets is gebleken dat hogeschool leiden haar alumni in het werkveld meer kan stimuleren om in grotere getale deel te nemen aan externe enquêtes. gebeurt dit?“om alumni te kunnen stimuleren deel te nemen aan de hBo-monitor is het van belang dat

er structureel actief contact is tussen de opleiding en de alumni. het netwerk Alumnibeleid

onderzoekt hoe we dit contact het beste kunnen vormgeven. daarnaast is de bereidheid om

een enquête zoals de hBo-monitor in te vullen groter als een alumnus weet dat de opleiding

en de hogeschool gebruik maakt van de feedback. dit kan onder andere door tijdens de

opleiding te laten zien hoe feedback van alumni het onderwijs voor de zittende student kan

verbeteren.”

Meer info over alumnibeleid? Neem contact op met Iris Spaargaren: [email protected]

Alumni brengen beroeps-praktijk binnen school

Opleidingen maken steeds meer gebruik van de kennis van oud-studenten voor

kwaliteitsverbetering van de opleiding. Kennisverdieping, eigen werkervaring en

kennis van het werkveld inbrengen in de opleidingen is belangrijk, stelt Iris Spaargaren,

beleidsadviseur BOOSA.


Verhalen van oud-studentenop hsleiden.nl/jouw-toekomst ontmoet je oud-studenten van m&B-opleidingen.

waar zijn zij terechtgekomen? welk advies hebben zij voor de huidige studenten?

kun je beter doorstuderen, solliciteren of aan het werk? lees hier de verhalen van

onze alumni.

Alumni-inzet opleidingenopleidingen zetten alumni in voor verschillende doelen: voorlichting aan nieuwe

studenten, verbeteren van het onderwijsaanbod en contact met het werkveld.

VoorlichtingVoor de opleiding maatschappelijk werk en dienstverlening geven alumni tijdens de

kennisdagen eind maart voorlichting aan potentiële studenten. ook tijdens de studie

geven oud-studenten gastcolleges over wat je met de studie kunt doen. Bij techniek

doen alumni dat aan het eind van het vierde jaar door te vertellen in welke banen ze zijn

terechtgekomen. Bij commerciële economie delen alumni in speciale bijeenkomsten hun

ervaringen over hun (pre)master en hun werk. deze opleiding zet alumni overigens óók in

om hun specifieke kennis.

management en Bedrijfm&B organiseert de studium generale, en het gusta-van-Bavel symposium. onlangs

heeft het cluster zijn alumnibeleid en aanpak geformuleerd. de komende jaren gaan

zij hier meer op focussen. m&B ziet tevredenheid van de alumni en hun werkgevers als

belangrijke indicator voor de kwaliteit van de opleidingen. Volgens m&B kunnen de oud-

studenten het beste beoordelen of onze opleidingen de studenten goed voorbereiden

op de beroepspraktijk. daarnaast kunnen zij informatie geven over de invulling van ons

curriculum. de relatie met de alumni wordt daarom de komende jaren versterkt. het

cluster gaat hen nog meer betrekken bij de inhoud van de m&B-opleidingen.

Verbeteren onderwijsaanbodAls het gaat om het verbeteren van het onderwijsaanbod, betrekken opleidingen op

verschillende manieren alumni hierbij. Bij techniek gebeurt dat direct na het afstuderen.

Afgestudeerden krijgen een vragenformulier waarin ze hun oordeel over de opleiding geven.

daarnaast nemen techniek-alumni ook deel aan de landelijke hBo-monitor.

Bij de lerarenopleiding voor gezondheidszorg & welzijn en omgangskunde geven zij feedback

op het opleidingsaanbod en zitten ze in begeleidingscommissies. Bij de sector Zorg gebeurt

dat via de door de sector ondersteunde ‘chartres-kring’. dat is een netwerk dat oud-studenten

kunstzinnige therapie oprichtten na een studiereis. die kring inventariseert ook de behoefte

aan nascholing bij alumni.

maar ook laagdrempelig, via linkedin- en Facebook-groepen, praten en denken alumni

mee met het aanbod. en passant gebeurt dat bij maatschappelijk werk en dienstverlening,

wanneer een alumnus een gastcollege geeft en zo informeel feedback geeft.

contact met het werkveldheel actief zijn opleidingen in hun onderhoud met het werkveld. Alumni krijgen uitnodigingen

voor een reünie (techniek bestaat volgend jaar 50 jaar, Zorg dit jaar 20 jaar), de lectorale rede

natuur & ontwikkeling kind van de lerarenopleiding basisonderwijs op 20 maart, de jaarlijkse

studieconferentie van de lerarenopleiding voortgezet onderwijs op 18 april waarop studenten

presentaties geven en de jaarlijkse uitreiking van de prijs voor het beste afstudeerproject bij

toegepaste psychologie. sterker, bij de lerarenopleiding basisonderwijs krijgen alumni een

kortingsvoucher op een post-hBo-opleiding of een andere cursus dit studiejaar.

een stap verder gaan de bijeenkomsten waarin kennis en visies worden gedeeld. Zo houdt

de lerarenopleiding basisonderwijs ‘onderwijscafés’ met het werkveld (dus ook alumni) over

actualiteiten. de sector Zorg nodigt alumni uit voor een bijeenkomst om tot een visie voor

opleiden in de zorg te komen en heeft werkveldteams van docenten en mensen uit de praktijk

opgezet. de opleiding maatschappelijk werk en dienstverlening organiseert al borrels met

inhoudelijke thema’s, maar wil het contact met het werkveld uitbreiden.

Vrijwel alle opleidingen denken er verder aan om het gebruik van social media, en dan met

name Facebook en linkedin, uit te breiden om contact met alumni levendig te houden.

onderwijscaféde lerarenopleiding basisonderwijs organiseren drie

á vier keer per jaar een onderwijscafé voor studenten,

professionals uit het werkveld (onder ander alumni)

en docenten. marina Boekenstijn: ‘tijdens deze cafés,

die steeds in het teken staan van een bepaald thema,

ontmoeten we elkaar en wisselen we op informele

wijze kennis uit. Als invulling kiezen we de éne keer

praktijkverhalen, de andere keer thema’s vanuit de

pabo, of onderwerpen vanuit de studenten, zoals het

presenteren van onderzoeksresultaten aan het werkveld.

het éne café wordt drukker bezocht dan het andere.

houd onze agenda op hsleiden.nl/professionals/

educatie in de gaten!’

á vier keer per jaar een onderwijscafé voor studenten,

professionals uit het werkveld (onder ander alumni)

en docenten. marina Boekenstijn: ‘tijdens deze cafés,




Verbeteren onderwijsaanbodAls het gaat om het verbeteren van het onderwijsaanbod, betrekken opleidingen op

verschillende manieren alumni hierbij. Bij techniek gebeurt dat direct na het afstuderen.

Afgestudeerden krijgen een vragenformulier waarin ze hun oordeel over de opleiding geven.




praktijkverhalen, de andere keer thema’s vanuit de

pabo, of onderwerpen vanuit de studenten, zoals het

presenteren van onderzoeksresultaten aan het werkveld.

het éne café wordt drukker bezocht dan het andere.

houd onze agenda op hsleiden.nl/professionals/

educatie in de gaten!’

een gastcollege van een alumnus kunstzinnige therapie, tijdens de

personeelsmiddag

9

Digitale toetsen en online hoorcolleges . . . Hogeschool Leiden

verkent de digitale mogelijkheden in het onderwijs.

Het resultaat? Een nieuwe, meer effectieve manier van leren.

anders lerendigi-studeren:


lezen en studeren voor het tentamen? peter: “een college

is niet het doel. het doel is kennisoverdracht. het is aan

de student om te bepalen hoe zij hun kennis vergaren. ik

wil recht doen aan de verschillende manieren van leren.

de één leest liever een boek, de ander bekijkt graag een

instructiefilmpje.”

het vereist wel extra inzet van de docenten om deze manier

van leren te faciliteren. peter was, samen met thomas, vooral

bij de eerste filmpjes bijna een dag bezig om zo’n filmpje

er goed op te krijgen. peter: “maar je leert er veel van. Van

de techniek, maar ook hoe ik iets het beste kan uitleggen.”

en als het filmpje eenmaal af is, kan peter het jaar erop

hetzelfde filmpje gebruiken.

niet elke docent staat te springen om dit nieuwe middel

te gebruiken, maar dat is een kwestie van tijd, denkt peter.

“toen de eerste overheadprojectors in de klas verschenen,

klonk ook vaak de vraag wat je met zo’n ding moest. maar al

snel werd het gemeengoed. Zo gaat dat met filmpjes ook.”

digitaal toetsenweblectures en instructiefilmpjes zijn niet de enige

voorbeelden van digitalisering op de hogeschool. neem de

smartboards. peter: “daarop kan ik, net als op een ouderwets

schoolbord, sommen in stappen uitleggen. het handige aan

zo’n smartboard is dat je die uitleg op kunt slaan en meteen

op de elektronische leeromgeving, elo, kunt zetten, zodat

studenten het thuis nog eens rustig kunnen nakijken.”

ook kennen we het digitaal toetsen. daaraan zitten twee

grote voordelen: het nakijken gaat sneller, zodat studenten

eerder hun cijfer binnen hebben. “maar je kunt ook

gemakkelijker een analyse van zo’n toets maken”, zegt nico

juist, beleidsadviseur informatiemanagement. “Zo kun je

bijvoorbeeld zien hoe een lichting studenten het doet in

vergelijking tot vorige jaren.”

‘wifi is oké’de hogeschool laat studenten en docenten redelijk vrij in

hun gebruik van digitale onderwijsmethoden, zegt nico.

“wij zeggen niet: ‘Zo moet je het doen’. maar wij faciliteren

vooral, zorgen voor de voorzieningen die je nodig hebt.”

die basics zijn een goed wifi-netwerk, een goed werkend

intranet en een goede elo. de rest heeft iedereen zelf wel.

“een flipped classroom, daar gaat het naartoe. waar je

vroeger op school de theorie kreeg voorgeschoteld en

thuis met oefenopdrachten aan de slag ging, wordt dat

nu andersom: thuis leer je de theorie, op school is er

tijd en ruimte om die theorie in praktijk te brengen, met

begeleiding van een docent”, zegt thomas uittenbogaard,

coördinator weblectures.

digitalisering van het onderwijs is ondersteunend

aan deze nieuwe manier van leren. thomas draagt

zijn steentje bij door weblectures te maken: hij filmt

bij veel opleidingen de hoorcolleges en zet ze online.

thomas: “ik zet meestal twee beelden naast elkaar: op

het ene scherm zie je de docent, op het scherm ernaast

de powerpointpresentatie die erbij hoort. door in de

powerpointpresentatie te bladeren, kunnen studenten

door het filmpje heen skippen.”

erg handig, vindt tweedejaarsstudent communicatie dion

Bremmer: “soms kan ik niet bij een hoorcollege zijn, dan

bekijk ik hem online. en een week voor de toets komen

de weblectures ook weer van pas. ik lees steeds een

aantal hoofdstukken uit het boek en bekijk daarna het

bijbehorende hoorcollege. de stukken die ik niet nodig

heb, sla ik over. Zo kan ik efficiënt studeren.”

ruimte voor interactiedocent Bedrijfseconomie peter hennevanger is, samen

met thomas, nog een stap verder gegaan met de

weblectures. naast complete hoorcolleges zijn er van hem

ook korte instructiefilmpjes van vijf à tien minuten online

te zien. peter: “het voordeel daarvan is dat studenten de

instructies op ieder moment kunnen bekijken. ook om

twee uur ’s nachts, als dat voor hen het beste werkt.”

door studenten thuis die theorie te laten bekijken, kan

peter de contacturen met zijn studenten beter benutten

voor andere zaken. “die theorie staat al in het boek,

in de elektronische leeromgeving en in de vorm van

instructiefilmpjes en weblectures online. tijdens de

contacturen hoef ik dus minder op de theorie in te gaan

en is er meer ruimte voor interactie. ik gebruik die tijd om

vragen van studenten te beantwoorden.”

maar was de oude manier dan niet goed? moeten

studenten niet gewoon naar college komen, de boeken

peter hennevanger, thomas uittenbogaard

11

nico: “studenten hadden al smartphones en ipads voordat

de hogeschool die had. Bijna iedereen heeft zo’n apparaat

in zijn binnenzak. studenten verwachten alleen dat die

gemakkelijk aansluiten op het netwerk van de hogeschool.”

student dion Bremmer is het daar niet helemaal mee eens:

“het wifi is oké, daar is niets mis mee. maar ik vind wel dat

er op de hogeschool te weinig computers zijn. dan ben ik

toch genoodzaakt om thuis te studeren. dat is jammer.”

e-mergeom de beste technieken toe te passen kijkt

hogeschool leiden goed hoe ze het bij andere

onderwijsinstellingen aanpakken. Bijvoorbeeld via

surF, een samenwerkingsorganisatie van verschillende

universiteiten en hogescholen. en via e-merge, een

samenwerkingsverband tussen hogeschool leiden,

universiteit leiden en de haagse hogeschool. nico:

“Zo blijkt de tu delft een pionier op het gebied van

weblectures. Zij nemen alle colleges op. de techniek die zij

al langer gebruiken, gebruiken wij nu ook.”

de hogeschool leert dus van anderen en voert nieuwe

dingen in, zoals op dit moment een nieuw intranet.

nico: “studenten willen snel hun cijfers, roosters en

roosterwijzigingen kunnen inzien. die communicatie doen

we nu via nieuwsbulletins, maar die worden niet altijd goed

gelezen. dat moet beter, dus vanaf het nieuwe studiejaar

gaat die communicatie via dat nieuwe intranet.”

online cursussenook volgt de hogeschool trends in digitalisering van het

onderwijs, om ze later misschien ook in te voeren. Massive

open online courses bijvoorbeeld, zijn volledige online

cursussen, open voor iedereen. Zo kan je met tienduizend

man tegelijk één cursus doen. of het werken met ipads

in de klas, zodat studenten met behulp van apps kunnen

oefenen. dit gebeurt al bij het cluster educatie.

en de weblectures kunnen nog beter, vindt weblecture-

coördinator thomas uittenbogaard. “ik zou graag ipads

of een ‘digitale lessenaar’ gebruiken. dan kan een docent

dingen stap voor stap uitleggen tijdens het college. daar

heb je natuurlijk ook een smartboard voor, maar dan staat

de docent met zijn rug naar de studenten.”

er is dus nog genoeg mogelijk. de hogeschool staat er

open voor, ook voor initiatieven van docenten zelf. peter:

“Zo ben ik ook met die instructiefi lmpjes begonnen.

thomas en ik praatten erover, en op een gegeven moment

zijn we het gewoon gaan dóén.”

Veel wetenschappelijk onderzoek is er nog niet gedaan

naar het eff ect van deze manier van onderwijs. thomas:

“maar bij de tu delft is gebleken dat studenten niet per

se beter scoren, ook niet slechter. het grote voordeel is de

eff ectiviteit.”

Nico: “Wij faciliteren vooral en

zorgen voor de voorzieningen

die nodig zijn”

Thomas: “Ik zou graag iPads of een ‘digitale lessenaar’ gebuiken”


Camille gardenier (28)Studie: toegepaste psychologie

Afgerond in: augustus 2012

Huidige baan: freelance trainer voor ggZ en sinds kort moeder van baby odile

Wilde als kind worden: vrachtwagenchauff eur

Vorig jaar afgestudeerd en nu moeder en trainer, dat is snel gegaan?“toen ik afstudeerde, heb ik eerst een reis naar thailand gemaakt. het trainen kwam

toevallig op mijn pad via mijn vriendin en studiegenoot Fleur Vink. na haar stage bij

de ggZ werd zij door hen ook gevraagd voor een externe trainingsopdracht. samen

ontwikkelden we een training emotionele intelligentie voor ggZ-medewerkers. dat

beviel zo goed dat de ggZ ons vroeg deze training vaker te geven.”

Heb je veel aan je studie bij dit werk?“heel veel, vooral de minor training en coaching bleek ontzettend leerzaam. ik heb

daarnaast veel geleerd van de gemotiveerde docenten uit de beroepspraktijk. mijn

stage in België over stresspreventie, ziekteverzuim en omgaan met agressie was een

goede voorbereiding op de praktijk.”

aan welke docenten heb je veel gehad?“docente doreen van nieuwenhoven stelde hoge eisen, zij motiveerde mij nét iets

meer te doen. Barbara lochtmans begeleidde ons duidelijk met veel plezier. Van haar

kreeg ik een goed beeld van de verwachtingen in de beroepspraktijk. shake sarkisian

stond altijd klaar om te helpen en leerde me mensen vanuit een positief perspectief

te benaderen.”

ga je na je verlof door met de trainingen?“het is ontzettend leuk om te doen, maar de inkomsten zijn te onregelmatig. ik moet

op zoek naar een vaste baan. niet als vrachtwagenchauff eur, hoewel me dat nog

steeds leuk lijkt, lekker rondrijden met een muziekje op de achtergrond. Voorlopig

ga ik binnen mijn netwerk op zoek naar een nieuwe baan, bijvoorbeeld bij de politie.

daar zou ik willen meewerken aan het ontwikkelen van interventies om verzuim terug

te dringen en de arbeidsmotivatie te verhogen.”

loopbaanladderNatascha Fleming (30)Studie: sociaal-pedagogische hulpverlening, hogeschool leiden,

sociale wetenschappen/orthopedagogiek, universiteit leiden

Afgerond in: respectievelijk 2006 en 2011

Huidige Baan: sociaalpedagogisch hulpverlener en onderzoeker

bij rivierduinen, organisatie voor geestelijke gezondheidszorg

Salaris: varieert vanaf 1.500 euro per maand afhankelijk van toeslagen

voor onregelmatige diensten

Wilde als kind worden: kinderadvocaat

twee functies bij rivierduinen, draai je een dubbele werkweek?“nee hoor, integendeel. ik werk zelfs parttime om meer tijd te hebben voor mijn grote passie

vioolspelen. ik werk deels als sociaalpedagogisch hulpverlener op de opnameafdeling voor

volwassenen met een chronische aandoening zoals schizofrenie en depressie. ik begeleid

deze mensen bij laagdrempelige activiteiten, zoals boodschappen doen bij de supermarkt,

en bij creatieve activiteiten en het structureren van dag en nacht. onderzoeker ben ik bij de

jeugdafdeling. kinderen worden na de intakegesprekken naar mij doorverwezen. Aan de

hand van een vragenlijst breng ik de problematiek in kaart.”

Was je studie een goede voorbereiding op de praktijk?“ja, ik heb zoveel geleerd tijdens mijn studie aan de hogeschool: samenwerken, doordenken,

refl ecteren, omgaan met opbouwende kritiek, feedback geven. Vaardigheden waar ik veel

aan heb. mijn stages vond ik heel bijzonder: eerst bij de onderwijsbegeleidingsdienst in

lisse en bij ggZ rivierduinen en later bij pico plata, een ggZ-instelling op curaçao. het enige

wat ik in de studie heb gemist, is kennis over medicijnen. dat leer ik nu in de praktijk, maar

het was handiger geweest om dat te weten vóórdat ik ging stagelopen of werken.”

Zijn er docenten waar je nog wel eens aan terugdenkt?“jazeker, er zijn vier docenten die veel indruk op me hebben gemaakt. ik ben Annelies korff

de gidts dankbaar voor haar tip om minder spreektaal in mijn verslagen te gebruiken. het

taalgebruik op de Antillen is informeler, maar dat past niet goed in de verslagensfeer. ik

ben blij dat zij mij daarop wees. rini tak was naast docent ook mijn stagebegeleider. hij

heeft me geleerd om door te zetten. ineke schippers hielp me te ‘landen’ in nederland. ik

kom van curaçao en kwam na de havo in nederland voor mijn studie. Zeker in het begin

had ik last van heimwee. Zij hielp me een beetje boven mezelf uit te stijgen en alles te

relativeren. walter diederiks heeft mij meer inzicht gegeven in de normen en waarden en

omgangsregels binnen onze multiculturele samenleving.”

ga je je kinderdroom nog realiseren?“ik koester nog steeds

de droom om advocaat

voor kinderen te worden.

Veel problemen ontstaan

in iemands jeugd, het is

zo mooi om dan hulp te

kunnen bieden. ik ben

dus nog steeds van plan

rechten te gaan studeren.

ik ben nog niet uitgeleerd.”

Camille

Natascha 13

Met de keuze voor een minor kun je zelf richting geven aan je studie. goed om te weten hoe het werkt.

6 vragen over minoren

beroepsontwikkeling. ook moet de stof van voldoende inhoudelijk niveau zijn. daarom

dien je altijd toestemming te krijgen van de examencommissie van je eigen opleiding,

naast goedkeuring van de examencommissie van de opleiding waarbij je de minor wilt

gaat volgen. Als je een tijdje in het buitenland wilt studeren, neem dan contact op met

het international offi ce.

5. waar vind ik meer informatie over minoren?

het aanbod van de minoren van hogeschool leiden voor studiejaar 2013-2014 vind je

op bovengenoemde link. het aanbod van deelnemende onderwijsinstellingen bij kies

op maat vind je op kiesopmaat.nl.

6. hoe schrijf ik me in voor een minor?de inschrijving is gestart op 1 maart 2013 via ‘intekenen’ op intranet. je kunt via de App

bar naar ‘intekenen’ navigeren. de deadlines voor aanmelding zijn:

Periode start / einddatumperiode 1 en 2 1 maart t/m 26 april 2013periode 3 en 4 1 maart t/m 1 november 2013

wegens de grote belangstelling voor de minoren hebben zich bij aanvang van de

openstelling van het inschrijfsysteem problemen voorgedaan. deze zijn inmiddels

verholpen. Aankomend studiejaar zal een ander inschrijfsysteem in gebruik genomen.

studente kelly dutry van haeften doet de opleiding

maatschappelijk werk en dienstverlening. Ze is

vierdejaars en volgde de minor Agoog in de geestelijke

gezondheidszorg. “deze minor sloot het beste aan bij

mijn interesses en ik hoopte er kennis op te doen die ik in

allerlei situaties van maatschappelijk werk kan toepassen.

psychiatrie kom je nu eenmaal overal tegen. in de minor

bestudeer je psychiatrische ziektebeelden en daarnaast ga

je dieper in op verslavingszorg. onderdeel van de minor is

de opdracht om in tweetallen iemand te interviewen die in

de verslavingszorg wordt behandeld. ik vond het een hele

leerzame en leuke ervaring. je krijgt een duidelijk beeld

van ontstaan, verloop en behandeling van verslaving. Van

de interviews hebben we schriftelijk verslag gedaan en

uiteindelijk een boekje voor de cliënt gemaakt. daarnaast

moesten we als projectgroep een FAct-team (FAct staat

voor een multidisciplinaire ggZ-behandeling, red.) vormen en drie

casussen behandelen. we dachten na over de benadering van de

zorgmijdende cliënt, het behandelplan en het begeleidingsplan.

het leukste vond ik het gastcollege van psychiater Alderliefste

(ja, die van de Franse chansons!) over verslaving. er ging veel tijd

zitten in het volgen van de lessen, het lezen van literatuur en

uitwerken van opdrachten. ik had per week twee hele dagen les

en besteedde ongeveer 14 uur per week aan thuisstudie.”

1. wat houdt een minor in?Alle bacheloropleidingen van hogeschool leiden bestaan uit een major en één of meer

minoren. een minor is de keuzeruimte binnen het onderwijsprogramma van jouw opleiding.

minoren geven je de kans je te ontwikkelen zoals jij wilt. er zijn verschillende mogelijkheden.

je kunt bijvoorbeeld kiezen voor een minor binnen je eigen opleiding, voor een minor bij

een andere opleiding of voor een minor bij een andere onderwijsinstelling.

2. wanneer krijg ik ermee te maken?in het derde of vierde jaar van je studie.

3. moet je één of meerdere minoren volgen?

je moet minimaal één minor volgen. Verder gelden de volgende eisen: de major is het

hoofdprogramma van minimaal 180 en maximaal 210 studiepunten. Voor je diploma heb je

in totaal 240 studiepunten nodig. naast het hoofdprogramma vul je de overige studiepunten

in met één of meer minor(en).

4. welke minoren zijn mogelijk (bij mijn studie)?

de minoren van dit studiejaar kun je vinden op intranet: intranet.hsleiden.nl/minoren/

minor. hier staat ook alle informatie over de wijze van aanmelden. je kunt ook besluiten

jouw minor te volgen bij een andere (inter)nationale hogere onderwijsinstelling. een groot

aantal nederlandse hogescholen en een paar universiteiten hebben zich verenigd in het

samenwerkingsverband kies op maat. Voorwaarde is wel dat de minor bijdraagt aan jouw

Verslavingszorgminor Agoog in de geestelijke gezondheidszorg


Bedrijf voor sleutelarmbandenstudente suzanne van hal heeft met vier medestudenten voor de minor jong

ondernemen een studentbedrijfj e opgezet. Zij is manager pr & promotie hiervan.

“ik studeer cultureel maatschappelijke Vorming. dat is een vrij brede studie, maar er

staan niet zo veel economische of commerciële vakken op het programma. ik wil

daarom mijn minoren benutten om te leren ondernemen en commercieel te denken.

dus heb ik gekozen voor de minoren jong ondernemen en duurzaam ondernemen.

Voor duurzaam ondernemen volg ik colleges. Voor jong ondernemen heb ik samen

met vier andere meiden een bedrijfj e opgezet dat een sleutelarmband in de markt wil

zetten. dat is een product waarin je sleutels veilig kunt opbergen, zodanig dat je er

geen last van hebt bij bijvoorbeeld sporten of uitgaan.

Zo’n zestig aandeelhouders waren bereid te investeren in ons idee. we hebben een

startkapitaal van 2.500 euro en zijn nu in onderhandeling met een producent. iedere

woensdag overleggen we met elkaar voor of na het hoorcollege. daarnaast werken

we ook op vrijdag samen aan dit project. Af en toe blazen we stoom af in de kroeg, dat

hoort er ook bij. we doen mee aan de landelijke competitie voor studentbedrijven van

hBo en mBo, wie weet vallen we in de prijzen. en we staan straks op de marktdag in

leidschendam die is georganiseerd door de stichting jong ondernemen. daar laten

we ons product zien. ik hoop dat ik door de combinatie van mijn studie met deze

minoren straks een sociale onderneming kan starten.”

minor jong ondernemen

internationaal uitwisselingsprogramma over mensenrechten

rechtenstudenten naar Vilnius, litouwen

Binnenkort selecteert de afdeling Recht weer vijf studenten voor deelname aan het uitwisselingsprogramma

over mensenrechten in Europa. Het is het tweede jaar dat dit wordt georganiseerd.

het programma op de litouwse universiteit, dit jaar van

29 april tot 11 mei, is volledig gericht op het europees

recht. net als vorig jaar nemen rechtenstudenten uit België,

turkije, portugal, engeland, nederland en litouwen deel

aan de uitwisseling. derk van werkhoven (vierdejaars

rechten), gaf zich vorig jaar zonder aarzeling op voor

het mensenrechtenprogramma aan de international

school of law and Business in Vilnius, de hoofdstad van

litouwen. “het eerste traject waar ik mijn rechtskennis

echt kon toepassen, samen met andere studenten. Zo’n

kans krijg je niet snel.” het erasmus intensive program,

met de onderwerpen security, human rights and

democratization/globalization, is gesubsidieerd door

het erasmus-programma van de europese unie. dit

uitwisselingsprogramma loopt drie jaar en hogeschool

leiden is steeds deelnemer.

het europees recht is volgens derk breder en interessanter

dan het nederlands recht. ‘ik kreeg veel nieuwe inzichten

over hoe andere landen het recht in hun cultuur toepassen

en wat daarbij komt kijken. Zo werkte ik bijvoorbeeld

samen met een student uit turkije. hier merkte ik hoe

geloof een grote rol kan spelen, ook in het recht.” derk kon

door het project in Vilnius zijn kennis over het europees

recht uitbreiden. “ik leerde zaken die ik niet in colleges

leer. in de moot court, de oefenrechtbank, konden we

het geleerde direct toepassen in een rechtszaak of bij het

schrijven van een paper.”

Andere culturen ook ronja grundeken (vierdejaars hBo-rechten) nam

deel aan ‘Vilnius’. Zij kreeg de tip van haar docent en

stagebegeleider leonie kool. “dit past helemaal in jouw

straatje, zei ze, en dat klopte.” ronja liep tijdens het

project tien maanden stage bij europa decentraal, een

kenniscentrum van de Vng over europees recht. “door

mijn stage ben ik al langer met europese onderwerpen

bezig. maar in Vilnius werd alles echt. hier kon ik het

internationaal recht en het toepassen daarvan voor het

eerst van zo nabij meemaken.”

Behalve voor je kennis van het recht was Vilnius ook

een mooie gelegenheid om je engels op te vijzelen,

vertelt ronja. “het was een behoorlijke uitdaging om in

het engels te procederen in een oefenrechtbank, maar

het heeft me veel opgeleverd. naast ervaring, kennis

van het europees recht en mensenrechten, leerde ik

samenwerken met studenten uit andere landen. mijn

engels is met sprongen vooruitgegaan!”

leonie kool, docent europees recht en human

rights, gaf in Vilnius samen met collega joost in ’t

groen, docent en coördinator internationalisering,

een werkcollege over de europese verdragen

voor mensenrechten. “in onze cases moesten de

studenten uit de verschillende landen uitzoeken welke

rechtsbescherming openstaat als een bepaald recht

is geschonden.” de leidse studenten hielden zich

uitstekend staande, zegt leonie kool. “Ze durfden veel

te zeggen, konden de thema’s goed aan en dat ook nog

eens in uitstekend engels. het was erg leerzaam om de

standpunten te horen van andere studenten, afkomstig

uit landen met andere culturen, pratend vanuit een ander

perspectief.” ook konden we hier het onderwijsniveau van

de studenten met elkaar vergelijken. “ik prijs me gelukkig

met onze eigen school, met de vanzelfsprekendheid van

goed onderwijs en goed lesmateriaal.

roze soep het dagelijks leven in litouwen was soms confronterend

voor de studenten, merkte de docent. ‘litouwen is een

land met een eenvoudige levensstandaard. dat merkte je

bijvoorbeeld in de schoolkantine. onze studenten waren

niet blij met de koude, roze litouwse bietensoep. maar ze

moesten er ook om lachen, iedere dag weer diezelfde soep!”

Van de studenten die deelnamen gaat een groot aantal

verder met internationaal recht en mensenrechten. leonie

kool: “Zij hebben hier contacten gelegd en zijn in het

onderwerp gedoken. dat werkt inspirerend en motiverend.”

litouwse studenten en studenten van andere

hogescholen/universiteiten komen ook regelmatig

onderwijs volgen op onze hogeschool. “studenten

verbreden hun blikveld, hebben ambitie om met

hogeschool leiden samen te werken. Zo breiden ze hun

mogelijkheden in europa uit.”


VOLG OOR ONLINE: WWW.OOR.NLTWITTER, FACEBOOK, OOR SPOTIFY APP EN ONZE IPHONE APPS OOR EN OORCAL

WELKE HOGESCHOOL LEVERT DE MEESTE ABONNEES EN WINT

IS OOR GEK GEWORDEN? Als student betaal je nu nog maar € 44,95 voor een jaarabonnement op het oudste en beste muziekblad van Nederland. Dat is slechts € 3,75 per editie (12 x per jaar). En dan kun je ook nog een concert winnen !?

JA. OOR IS GEK GEWORDEN. De hogeschool die de meeste nieuwe abonnees levert, wint een gratis optreden van een van OOR’s favoriete Nederlandse bands tijdens het eindejaarsfeest in de eigen studentenvereniging of schoolaula.

DUSSS...Ga naar WWW.OOR.NL/STUDENTENKORTING en neem een abonnement!

Verkoop je gebruikte studieboeken nu heel makkelijk

via de HL Bookshop!!!

HLBookshop is gevestigd in de Hogeschool Leiden

meer info: 071 - 518 87 89www.hlbookshop.nl

Je krijgt er een hoge prijs voor, gemiddeld 40% van de

nieuwwaarde.

Geen gedoe meer met het zelf verkopen van

losse boeken en zorgen over je geld.

Lever je boeken in met een lijst

waarop je boeken staan. Tot 1 augustus kun je

de niet-verkochte boeken ophalen.

Je kunt je boeken inleveren vanaf de

meivakantie.

Half juli hoor je welke boeken zijn verkocht.

HLK nr 3-hele pagina.indd 1 12-03-13 16:02

17

> Hulp bij huishouden®

> Verzorgende®

> Verzorgende 3 IG®

> Verpleegkundige®

Flexibel werken op basis van een 0-uren contract?Solliciteer nu!

Zorgtalent werft kandidaten voor verschillende functies in de regio’s Leiden, Alphen aan den Rijn, Duin en Bollenstreek & Amstelveen. Wij hebben volop mogelijkheden voor kandidaten die een zorg/medische opleiding volgen. Ook zoeken wij oproepkrachten zonder die specifieke achtergrond.

www.zorgtalent.nl

Ben je op zoek naar een baan in de zorg, maar wil je een vast contract? Kijk dan op www.werkenbij.activite.nl

flexkracht

‘t Gangetje 8 - LeidenRaadhuisstraat 241 - Alphen aan den Rijn

BLIJ VERDRIETIG OPGELUCHT BOOS WOEST

wat je verhaal ook is, jouw verhaal telt

DOE MEE!www.patientenwetenbeter.nl

HLK nr 3-halve pag-2.indd 1 12-03-13 11:26

NachtNachtNachtNachtNachtNachtvavavaNNN de de de

v v v v v viooliooliool

1 juni 2013

www.nachtvandeviool.nl

met klassiek, jazz en hoofdgast emmy verhey

topviolisten in het rijksmuseum van oudheden

Het Rijksmuseum van Oudheden wordt gesteund door:

ra

pe

nb

ur

g 2

8,

le

ide

n w

ww

.rm

o.n

l

Vraag & Aanbod

Vorig jaar waren Wijnand van Deutekom en Dennis Wagenaar

nog student Informatica & Mediatechnologie. Inmiddels zijn ze

ondernemers en maakten ze samen met Studio Projectie, het bureau

waar zij stageliepen, de ShopApp.

tijmen van dobbenburgh is directeur van studio projectie in leiden. “Als stagiairs vielen

wijnand en dennis al op. niet zozeer omdat ze bovengemiddeld goed zijn – hoewel

ze goede programmeurs zijn, krijgen we wel vaker goede stagiairs – maar om hun

persoonlijke kwaliteiten én omdat ze zo gemotiveerd waren. dat is belangrijk: je moet in

dit vak niet afwachtend zijn.”

tijmen zit met zijn webdesignbureau studio projectie in het markante pand aan de

leidse haagweg 4. hij zocht mensen met kennis van mobile development. de twee

toenmalige studenten van hogeschool leiden hadden hier interesse in. Voor studio

projectie ontwikkelden ze tijdens afzonderlijke stages mobiele applicaties voor ‘digitale

factuur’, waarmee je online facturen kunt maken.

Volgens tijmen bood de opleiding wijnand en dennis een goede voorbereiding op

‘het echte werk’. “hun docenten weten veel, zijn ondernemend en luisteren naar het

werkveld”, zegt tijmen. “Bij een andere hogeschool heb ik wel eens gemerkt dat er

‘meelifters’ zijn, mindere studenten die in groepsprojecten voldoendes halen dankzij de

betere.”

tijdens de stage voelde tijmen snel een klik met studenten wijnand en dennis, die

al vrienden waren. het drietal richtte het bedrijf Zerok op. Zowel tijmen als student

dennis hadden ieder afzonderlijk het idee voor een app met voordeeltjes van, met

name kleinere leidse winkels: de shopApp. iemand verzamelt dagelijks de voordeeltjes.

duizend mensen hebben de app al gedownload, ook niet-leidenaren. “Voor ons reden

om de shopApp ook in andere steden te lanceren.”

een werkplek voor wijnand en dennis bij studio projectie was nooit aan de orde. tijmen:

“ik participeer liever in projecten. iedereen is dan verantwoordelijk voor zijn eigen

aandeel en het werkt makkelijker dan dat je een groot bedrijf moet managen. ook

wilden zij zelf iets beginnen.” tijmen is enthousiast over de kwaliteit die hogeschool

leiden aflevert. “Áls iets beter kan, dan is dat: meer inspelen op het werkveld, kritischer

beoordelen van studenten en meer stimuleren van ondernemerschap.”

Dennis Wagenaar (22) en Wijnand van Deutekom (23) “Het was mijn eerste sollicitatiegesprek, maar Tijmen wist informatie boven tafel

te krijgen, zonder dat ik het gevoel had bij een sollicitatiegesprek te zitten. Ik

heb nog nooit zo gelachen.” Het was het moment in 2011 dat Wijnand bij Studio

Projectie langskwam voor een stageplek. “Met álle medewerkers klikte het.”

“De werksfeer, de opdracht, alles was leuk”, memoreert ook Dennis. Hun opleiding

bood een goede basis, menen beide jonge ondernemers. Wijnand: “Maar bij

een mobiele app komt meer kijken. Zoals: waar zet je een knop neer, welke kant

op schuift een scherm weg. Dat is psychologie. Ik moest ook eerst een voor mij

onbekende programmeertaal leren. En alles moet op een veel kleiner scherm.”

Recept voor succesvol ondernemerschap is volgens Wijnand het aanvoelen van

behoeftes. “Wij misten een goede ShopApp. De bestaande waren niet handig

en niet mooi. Als iedereen die behoeftes feilloos zou aanvoelen, kon iedereen

miljonair worden.” De heren hebben vele ideeën voor apps. “We zijn bezig met een

game, een unieke manier van urenregistratie en een leuke uitleen-app”, vertelt

Dennis.

In Nederland verkiezen de meeste mensen loondienst. Zo niet deze entrepreneurs.

“Als ondernemer ben je vrijer én verantwoordelijker”, zegt Dennis. Wijnand:

“Om voor onszelf te beginnen, is dit een goed moment. We hebben nog weinig

vaste lasten. Dankzij de joint-venture met Tijmen leren we bovendien het

ondernemerschap. Het is voor iedereen een mooie symbiose.”

Geïnteresseerd in de ShopApp? Neem een kijkje op deshopapp.nl.

“we werken nog steeds samen, nu als ondernemers”

v.l.n.r. tijmen, dennis, wijnand

een stagebegeleider en zijn of haar stagiair(e)

19

Hogeschool Leiden Bezoekadres: Zernikedreef 11, 2333 CK Leiden postadres: Postbus 382, 2300 AJ Leiden telefoon: (071) 518 88 00 e-mail: [email protected] internet: hsleiden.nl

hoofdredactie: Marketing & Communicatie e-mail: [email protected] teksten: Maters & Hermsen Journalistiek, Leiden Advertenties: Bureau Nassau, Amsterdam Vormgeving: Creja ontwerpen, Leiderdorp

druk: De Groot Drukkerij, Goudriaan Foto’s: Hielco Kuipers, Frank Hoyinck en shutterstock oplage: 10.000 exemplaren issn 1876 – 7257 De HL krant verschijnt 4 keer per jaar.

“Mijn zelfgesmeerde boterhammen. Ik woon nog thuis, maar zoek nu een kamer in Leiden. Ik ben het heen en weer reizen zat, dat kost zo veel tijd. Dan hoef ik na het Cordiaal eten op maandagavond, niet meer met de laatste trein naar huis.”

“De meeste uren op school breng ik door in het Grand Café. Om rustig te studeren of met mijn medestudenten aan een project te werken. Onder het genot van een kopje thee of koffie of een biertje op z’n tijd.”

“Bij een commerciële opleiding hoort rekenen. Voor ingewikkelde sommen gebruik ik deze grafische rekenmachine. Het is handig dat je hierin ook je samenvattingen kunt opslaan."

“ik lees graag boeken van sporters, vooral biografieën. Meestal lees ik over voetballers, mijn favoriete sport. ik trap zelf in het weekend ook graag een balletje. nu koos ik voor agassi, ik ben benieuwd naar zijn verhaal.”

“ik doe alles op mijn laptop! ik heb niet eens een pen bij me, die leen ik zo nodig. ik scan mijn boeken of haal ze van internet om ze vanaf de laptop te kunnen lezen. Verslagen maak ik direct in Word en lever ik digitaal in, heel efficiënt!”

“in de studiegroepjes gaat veel communicatie via Whatsapp. Heel vervelend als iemand daar niet op zit. als er cijfers bekend zijn, krijg ik een berichtje. Dan kan ik ze direct via internet bekijken.”

Timo Krijkamp (18) Tweedejaarsstudent Commerciële Economie

Alles op mijn laptop

HL Krant - maart 2013

Documents

Transcript of HL Krant - maart 2013