26TIJDSBEELD

JONGEREN DANSEN LINDY HOP, DWEPEN MET MAD MEN EN BAKKEN

MACARONS. MAAR OOK OUDERE MEDEMENSENGRIJPEN TERUG NAAR FIFTIESMODE OF MAKEN

EEN PLEZIERRITJE IN EEN HERBIE.WAAROM FLOREERT NOSTALGIE

ALS NOOIT TEVOREN?

DOOR KATRIEN STEYAERT

HET VERLEDEN

SMAAKT BITTER-

ZOET

TH

INK

ST

OC

K

27

GF

GE

TT

Y I

MA

GE

S

VR

T

ARIA

N C

HR

ISTIA

ENS/H

ANN

E LAM

ON

Van De jaren stillekes

tot Hotel Jarretelle:

we verliezen ons

graag in die lang

vervlogen wereld.

TH

INK

ST

OC

K

GF

VITR

A

manifesteert in alle levensdomeinen. Desleutelwoorden zijn: controle, gezin, lokaal.We verlangen terug naar een eerlijke keu-ken, zoals die van Jeroen Meus in Dagelijk-se kost. De laatste twee jaar stijgt het aantalmensen dat zelf groenten en kruiden teeltenorm. Er ontstaan nieuwe reisformules,

bijvoorbeeld naar cold spots, plekkenwaar uitdrukkelijk geen inter-

netverbinding is. Authentie-ke volkscafés doen het

goed. Jongeren dansenlindy hop (een dansstijl

uit de jaren twintig endertig) en produce-ren LoFi: low fideli-

ty music, waarbij zede technologie over-

boord gooien en terug-grijpen naar pure klanken.”

Een druilerige zondag-avond, op weg naar Brus-sel. Voetbalverslaggevingen te hevige r&b doen onsaan de knoppen van deautoradio draaien. Ah –

zucht – Radio Nostalgie. We grijpen er zelden naar, maar nu daalt er een zekererust en contentement neer bij het horen vanoldies van Snap ! of Wham. De klefheiddeert ons voor één keer niet. Buiten is hetweer guur, morgen wacht de maandagseontnuchtering. Waarom zouden we nietgenieten van makkelijk mee te fluitendeuntjes die ons terugflitsen in de tijd? Te-rug naar een tijd van moeders keuken,scoutskamp en eerste liefjes. Ver weg vanhypotheken, zieke kinderen en werkdruk. Maar nostalgie surft niet alleen op radiogol-ven. Heel wat hedendaagse mode en designent zich op het verleden. Met grote koptele-foons meten muziekfanaten zich een hip enretro imago aan, met All Stars onder eenpak blijven thirtysomethings lekker jongens-achtig. Vrouwen voelen zich sexy in korset-ten of burleske lingerie, en om te gaan dan-sen op de soirees van Radio Modern halenze hun fiftiesjurk met bolletjes boven. Jon-ge ontwerpers en modebewusten reizengraag vijftig jaar terug en ontmoeten elkaarvia initiatieven als De Invasie en Markt vanMorgen (zie kader). Wie zich helemaal wilonderdompelen, gaat een nachtje logerenin het Vintage Hotel in Brussel.Kortom: leve retro! De beweging is al evenaan de gang maar vandaag lijkt het of er eenemotionele dimensie is aan toegevoegd. Weblikken niet zomaar terug in de tijd maarvoelen een nostalgisch verlangen naar detijd toen het leven nog eenvoudig was. Zeg-gen dat we met bambi-ogen naar De jarenstillekes zitten te kijken, gaatmisschien wat ver, maar webinden zonder gêne ou-derwetse rollerskates aan– check Gent Go-Go RollerGirls – en bakken cupcakesen macarons. Allemaalomdat het ons (kin-der)hart verwarmt.„De nostalgische re-flex is vrij recent engroeit snel”, beves-tigt Tom Palmaerts,trendwatcher bijTrendwolves. „Het gaatbreder dan de retrobewe-ging, omdat nostalgie zich

28TIJDSBEELD

➝

„NOSTALGIE HEEFT EENGOEDE VOEDINGSBODEMIN DEZE SNELVERANDERENDE,COMPLEXESAMENLEVING. HET ISEEN WAPEN TEGEN DEUNHEIMLICHE WERELD,MET MAANDAGEN ENHYPOTHEKEN. IN EENGOEDE CONJUNCTUUR IS ER MINDER NOOD AAN NOSTALGIE.”

CO

RB

IS

VR

T

Verlangen naar een wat kneuterig

maar vooral eenvoudiger leven.

De eerlijke keuken van Jeroen Meus.

beeld van de toekomstige wereld. Ze besef-fen dat ernstige problemen niet opgelostgeraken, zoals de kloof tussen Noord enZuid of de economische en ecologische cri-sis. Ze zijn hun vooruitgangsgeloof kwijt.”

COMPENSATIE GRAAG„Nostalgie heeft een goede voedingsbodemin deze snel veranderende, complexe sa-menleving”, bevestigt cultuursocioloog Sarah Bracke van de K.U. Leuven. „In eengoede conjunctuur is er minder nood aannostalgie, denk maar aan de bloeiende jarenzestig. In progressief politiek kringen voeltmen nu heimwee naar die tijd van effectie-ve strijd en mobilisatie. De multiculturelesamenleving maakt ook de vraag naar onzeroots prangender. Op een positieve maniermaakt ze ons bewust van de complexiteitvan de vraag waar we vandaan komen enwat ‘thuis’ is. Op een negatieve manier leidtze tot nationalisme, het krampachtig vast-houden aan een oude identiteit.”„Nostalgie ontstaat door een gevoel van te-loorgang en vernietiging. Niet verwonder-lijk dat de emotie voor het eerst beschrevenwerd in de vroege zeventiende eeuw, bij hetontstaan van de moderne maatschappij ende destructie die daarbij hoorde. De Ameri-kaanse antropoloog Renato Rosaldo heefthet over imperial nostalgia, een emotie bijkolonisatoren die meewerkten aan de ver-nietiging van een oude wereld, en daar ge-

mengde gevoelens bij hadden. Vandaag be-seffen we ook dat onze levensstijl niet duur-zaam is, en toch doen we voort. We willenniet daadwerkelijk terug naar vroeger maarmoeten onszelf toch wat sussen. In die pa-radoxale context gedijt nostalgie het best.Het is een gevoel van compensatie.”

TOEGEVOEGDE WAARDEDe huidige nostalgietrend staat ver van dekoloniale tijden en doet vooral optimis-tisch, misschien zelfs een tikje utopisch aan.We stellen ons de fifties wel zeer rooskleu-rig voor en zwijgen wijselijk over discrimi-natie of beperkte emancipatie. We houdengraag de illusie intact dat het vroeger alle-maal beter was. „Dat is natuurlijk niet zo”,zegt Palmaerts, „maar in het verleden warensommige dingen eenvoudiger. Zonder ef-fectief terug te willen, kijken we in eensoort waas of droom naar de dagen dat keu-zestress nog geen probleem was. Het is eensoort lieflijk verzet tegen het typische con-sumeren en het afgewerkte product. Eenwortel uit de tuin is misschien krom, maarsmaakt beter. Die imperfectie geeft hemeen toegevoegde waarde.”En value hunters, dat zijn we. „Velen vanons hebben alles, dus zoeken we naar watuniek en kwaliteitsvol is. Zelfgebakkencupcakes in een mooie verpakking zijn eenorigineel verjaardagscadeau. Jongeren gaanweer longboarden en zich oefenen in stijl in

FUTURISME, NEE DANK UOp televisie is Mad Men een groot succesen de dvd’s van Buiten de zone verkopen alszoete broodjes. We verliezen ons graag indie lang vervlogen wereld van stijlvolle re-clamelieden en overdreven zorgvuldig pra-tende acteurs. Puur jeugdsentiment. De ge-lukkigen onder ons verplaatsen zich op eenVespa uit die tijd, of in een herboren Fiat500 of Mini. In Limburg organiseert menspeciale ritjes in Herbies. Palmaerts : „Werijden niet met de originele modellen maarin hedendaagse aanpassingen daarvan.Door dat nieuwe jasje onderscheidt de re-cente, nostalgische reflex zich van conserva-tisme. We verlangen terug naar klassiekezekerheden maar bewerkstelligen dat methedendaagse tools. Zo biedt de iPhone deapplicatie Hipstamatic aan, waarmee je di-gitale foto’s een analoog karakter kunt ge-ven. Mensen willen elkaar weer meer faceto face ontmoeten maar regelen dat wel viaonlinenetwerken.”„Voor veel jongeren zijn het gezin, de fami-lie en monogamie weer belangrijke waar-den. Het zijn klassieke zekerheden in sterkveranderende tijden. Een wit, minimalis-tisch toekomstperspectief is niets voor dezeAl Gore-generatie. Futurisme werkt alleenvoor wie sterk gelooft in de toekomst, endat is bij de jongeren van vandaag niet hetgeval. Ze hebben wel een positief beeld vanzichzelf in de toekomst, maar een negatief

30TIJDSBEELD

➝

GF

/SE

RG

E A

NT

ON

WW

W.V

ES

PA

RO

UT

E.C

OM

GF/VÉRONIQUE L'HEUREUX

Vintage hotel.

Gent Go-Go Roller Girls.

Vespa.

32TIJDSBEELD

plaats van honderd capriolen uit te halen.Op YouTube vinden ze inspirerende voor-beelden. Het internet zorgt ervoor dat wecultuur kunnen binnenhalen uit verschil-lende tijdperken, en dat naar hartenlustsamplen.” „Je hoeft niet terug te grijpennaar wat je zelf hebt meegemaakt”, vindtBracke. „Je kunt perfect nostalgisch zijnnaar een tijd lang voor je geboren werd.”

TEDERHEID Sociaal psycholoog Tim Wildschut, al ze-ven jaar actief aan de universiteit van Southampton, bakent nostalgie duidelijkeraf. Voor hem gaat het om een niet uitslui-tend maar overwegend positief gevoel overeen verleden dat je wel degelijk zelf hebtmeegemaakt. „Nostalgie is een bron vanpositieve informatie over jezelf. Als je terug-denkt aan familie, vriendschappen en rela-ties, krijg je meer zelfvertrouwen. Je weetdat je al een goede vriend geweest bent, datje vaardig bent in interpersoonlijke contac-ten en dat geeft je een goed gevoel voor detoekomst.”In een artikel uit 1977 spreekt Fred Davisal over the current nostalgia wave. „Hij ver-gelijkt nostalgie met een lening bij de bank.Vroeger geluk en voorbije verwezenlijkin-gen verlenen ons krediet, los van hoe we ernu aan toe zijn. Die waarde geeft ons garan-ties voor de toekomst.”Dat we daarbij een beetje vals spelen, han-dig focussen op de mooie herinneringen ende pijnlijke vergeten, is niet erg. Het moti-veert en wapent ons. En er staat geen leef-tijd op. „Zowel bij volwassen proefperso-nen in Engeland als bij Chinese kinderenvan acht jaar stelden we vast dat ze zichmeer nostalgisch voelden naarmate ze een-zamer waren. Ze grepen terug naar vroegeresteun en liefde.”Je weet wel, die koekjesgezelligheid van bijoma. Of de naar kalkoen geurende kerst-herinneringen. Waarom houden we vastaan dennenbomen en pakjes met strikkenin tijden waarin het katholicisme nog wei-nig onderschreven wordt ? „Zulke socialegebeurtenissen geven het leven betekenis.Dat is een grote uitdaging als je beseft hoeeindig het leven is. Je geaccepteerd en opge-nomen voelen, is de beste remedie tegen be-tekenisloosheid. Nostalgisch terugdenkenaan geslaagde familiemomenten heeft het-zelfde effect. Nostalgie onderscheidt zichvan andere herinneringen doordat het eenmengeling is van tederheid en verlies. Het iseen bitterzoete mix van emoties.”

DE INVASIE VAN DE FIFTIESRommelmarkten afschuimen is één ding. Veel vintage lovers zwichten

ook voor nieuwe ontwerpen met een vette knipoog naar het verleden.

De Invasie brengt beginnende designers samen en verkoopt en expo-

seert geregeld hun mode, juwelen, interieurobjecten, kinderspullen en

meer. Ook het Antwerpse initiatief Markt van Morgen wil een ontmoe-

tingsplaats zijn voor liefhebbers van mode, juwelen, interieur en gra-

fisch ontwerp. Initiatiefneemster Tine Mallentjer merkt een duidelijke

opmars van nostalgie.

„De kinderaccessoires zijn vaak ontworpen door moeders die wel hun

tweede jeugd lijken te beleven. Ze inspireren zich op de prints en kleu-

ren van vroeger, zoals de afbeeldingen op oude blikken dozen. Het aan-

bod handgemaakte spullen wordt steeds groter. Er gaat veel charme

uit van handwerk, van het idee dat er tijd is om met hoogwaardige ma-

terialen en degelijke technieken te werken. Ik word nostalgisch als ik

denk aan de rust van vroeger, ver weg van het kapitalistische produc-

tieproces. Er was nog veel persoonlijk contact, mannen en vrouwen

dansten samen. Het individualisme en gejakker van vandaag zorgt voor

heimwee naar de eenvoud en samenhorigheid van vroeger.”

Tegenwoordig zijn vooral de jaren vijftig de referentie. De rock-’n-roll,

het begin van de jeugdcultuur en de televisie verlenen de fifties een

aantrekkelijk aura. Mallentjer vindt het vooral een kleinburgerlijke, ja

zelfs kneuterige tijd. „Jonge moeders die zich hullen in dezelfde ruit-

jes- en bolletjeshemden als hun kinderen, en die zelf confituur maken,

die vertegenwoordigen de nieuwe huisvlijt. Er wordt ook meer ge-

trouwd. Blijkbaar verlangen mensen naar overzichtelijkheid, als een

soort tegenreactie op de opgebroken grenzen. We maken golfbewegin-

gen tussen revolutionair en conservatief. Over vijf jaar zetten de pro-

gressieve jaren zeventig misschien weer de toon.”

—

www.marktvanmorgen.be, www.deinvasie.be

||

GF

GF

GF

GF

Charlotte Claeysier (De Invasie).

Black Balloon (De Invasie).

Markt van Morgen.

Hanne Beutels

(De Invasie).