Het Rijnlands Model

Sjaak Evers

25 maart 2009Rotary club Cuijk

samensterk

2

Introductie

• Bedrijfskundige– Bij uitstek A-A beroep !? Bedrijfskunde

heruitvinden ! – Niet overal diepte-kennis van

• Kwaliteitszorg succes afhankelijk van context– Rijnlands– Anglo-Amerikaans

• Jan Schouten: De mensen en het dorp

3

Inhoud & Slides

• A-A versus R organisaties 04-05

• A-A versus R samenleving 06-09

• R ontwikkelingsvisies 10-12

• Mensen en Materialen 13-16

• Azie 17

• Wederzijds begrip 18

4

Anglo-Amerikaans Rijnlands

Kern / Keuze / Uitgangspunt

Shareholder value

dominant in een bedrijf

Stakeholders

zijn gelijkwaardig

gevo

lgen

Beursgenoteerd

Waarde van het aandeel

Waarde / belangen

Familiebedrijf/cooperatie/allianties

Winstverwachtingen Onderhandelen

Kwartaal cijfers, korte termijn Gemeenschappelijke belangen

Meten, spreadsheets

Vinken, Verantwoording afleggen

Communiceren, samenwerken

Vonken, Verantwoordelijkheid nemen

Externe motivatoren

Van buiten af

PDCA, Waarheid

Intrinsieke motivatie

Van binnen uitIMWR, Perceptie

Opleidingen kosten

Competitie naar binnen

Opleidingen investering

Vertrouwen

Money making machine

Mens wegwerpartikel

Werkgemeenschap

Mens ‘goud’ waarop bedrijf rust

Manager/MBA

Alle wijsheid komt van boven

Vakman/Professional

Er is ook wijsheid op de vloer

Top down / Strategie Bottom up / Werkelijkheid

A-A configuratie R configuratie

5

• Zwaartepunt essentieel verschillend– Rijnlandse organisatie

• Vertrekpunt de operatie: medewerkers en klanten• Veel ruimte voor medewerkers• Co-producties op basis van de innerlijke kracht van medewerkers• Weinig regels

– A-A organisatie• Hoofddoel van een bedrijf: winst maken• Top down• Plannen, rekenmodellen, spreadsheets• Performance indicatoren, meten

• 2 nivo’s, met wisselwerking ertussen– Organisatie:

• Ger Jonkergouw: – geoliede samenwerking van professionals

• Jan Schouten: – sociaal-krachtig + bedrijfsmatig goed geleid – het ‘goud’ waarop bedrijven rusten: de mensen en hun

onderlinge samenwerking – Samenleving

6

Anglo-Amerikaans Rijnlands

Kern / KeuzeUitgangspunt

Concurrentie is de

motor van de samenleving

Samenwerking is de

motor van de samenleving

gevo

lgen

The winner takes it all Respect voor minderheden

Ook in not-for-profit sector

(zorg, onderwijs, overheid)

Aandacht, liefde, schoonheid

Collectieve ambitie

Doen denken

Begint eer ge bezint

Denken Doen

Bezint eer ge begint

Staat is het probleem Staat speelt sleutelrol

Vrijheid

Klant

Vrijheid, ordening en gemeenschapszin. Ook burger

Mechanisch

rationeel

Organisch

intuitief

Dogma’s Axioma’s

Ieder voor zich

en God voor ons allen

Ieder voor allen

en God voor zich

A-A configuratie R configuratie

7

• Verschillende betekenis van dezelfde woorden ?– Wonderbaarlijke vermenigvuldiging van Rijnlands– Wat verstaan we eronder

• Dezelfde betekenis van verschillende woorden ?– Nieuw Rijnlands organiseren– Rijnlands 2.0– Slow Management, stilstaan bij organiseren

– Vraagsturing door partnership– Europees kapitalisme – Continentaal kapitalisme– Cooperatief kapitalisme– Sociaal-economisch kapitalisme– Sociaal kapitalisme– Sociale markteconomie

What is in the name

8

Rijnlandse bedrijven:• Rabobank• Interpolis• Bavaria• Cibra Specialty Chemicals

Heerenveen• Albron• Porsche• BMW• Volkswagen• Paccard/DAF• Mars• IKEA• Gulpener bier• PDLC• VDL• De Limes• MDF• Het Nieuwe Gilde• Stork

Rijnlanders:• Wijffels (Wereldbank)• Bert Heemskerk (Rabobank)• Peter Elverding (ex CEO DSM)• Oude heer Heijn• Oude heer Van Doorne• Van der Veer (Shell)• Kees v Leede (ex Akzo Nobel)• Peter Swinkels (Bavaria, BZW)• Rinnooy Kan (SER)• Van de Donk (WRR)• Tjeenk Willink (Raad van State)• Harry Verhoeven• Foppe de Haan• Marc Lammers• Frits van Oostrom• Hans Becker (Humanitas R’dam)• Frank Ankersmit• Pieter Winsemius (WRR)• Geert Mak

9

Steeds terugkerende discussie punten• Oplossingsrichting, inspiratiebron• “Rijn”

• Voor- en nadelen (vaag, soft, stroperig)

• Wat voor organisatie/samenleving willen we• Wat zijn je uitgangspunten/waarden/rationaliteit/perspectief/waarheid

• Mensen/vak & samenwerking centraal versus centen/geld centraal• Is een onderneming er echt alleen om winst te maken of voor waarde-creatie

• Er is echt een alternatief, het kan echt anders

• Overbenadrukken van het Rijnlandse tegenover doorgeschoten A-A, • 2 alternatieven, anders een ‘oeverloze’ discussie

• In Europa A-A bedrijven en in Amerika Rijnlands gerunde bedrijven• Azie

• Statisch beeld / foto• Dynamisch beeld / film / ontwikkeling

10

Maatschappelijke ontwikkeling

800 1300 1700 1930 1945 1980 1990 20051750

11

Jeremy Rifkin (1)beschrijft uitgebreid hoe de wereld in het algemeen en Europa en Amerika in het bijzonder zich ontwikkel(d)en, gaat uitgebreid door het verleden, opdat we beter begrijpen wat er nu aan de hand is, beiden schematisch hieronder samen gevat:

De 3 instituties van de late Middeleeuwen in Europa:Kerk Feodale economie Koninkrijken(geloof)

3 nieuwe instituties van de vroegmoderne tijd:Wetenschap Markteconomie/-kapitalisme Nationale staat(rede)

3 nieuwe instituties van nu:Nieuwe manieren Globale Transnationaleom natuur te begrijpen Commerciële politieke en te benaderen Netwerken/-kapitalisme ruimten(empathie)

12

In het industriële tijdperk: In deze nieuwe fase moeten we:

plaatsten wij ons buiten de natuur ons weer gaan zien als onderdeel van de natuur

wisten wij steeds meer van steeds minder, specialisatieprincipe verkokering en verbrokkeling

integraal problemen aanpakken, vanuit de samenhang der dingen.

top-down organiseren en de organisatie mechanistisch invullen

een bottom-up georganiseerde organisatie, met minder hierarchie en op basis van organische principes.

mensen worden bepaald door een systeem, een extern gericht zijn.

naar onze interne bronnen, onze eigen waarden en vandaar uit gaan sturen. Onze eigen waarden moeten ons gaan leiden en niet het systeem

Uniformiteit was belangrijk diversiteit als kwaliteit zien, accepteren en accomoderen

mensen bronnen om voor te zorgen. mensen in hun kracht krijgen en in hun kracht houden

dominant masculine waarden feminine waarden

Herman Wijffels, april 2006, Avondcongres Klaar om te wenden

13

Groepen en hun websites

Organisatieactivist organisatieactivist.nl

DeLimes / Vanwoodman Society delimes.nl / vanwoodman.com

Rijnland Weblog Groep / MDF rijnland-weblog.nl / mdf.nl

Regelzucht / Hollands Glorie regelzucht.nl / hollandsglorie.wordpress.com

Slow management slowmanagement.nl

Voor de Verandering globalalternatives.nl

Waterland / Sociale Innovatie waterlandstichting.nl / socialeinnovatie.nu

Meestersadvies / Bold /

Movaeres

meestersadvies.nl / bold-network.com / movaeres.nl

De Baak debaak.nl

Foundation for European Leadership foundationforeuropeanleadership.org

&Samhoud / Pentascope samhoud.nl / pentascope.nl

14

BOEKEN SCHRIJVERSDe mensen en het dorp Jan Schouten

Intensieve Menshouderij Jaap Peters

Angelsaksen versus Rijnlanders Jaap Jan Brouwer, Piet Moerman

Leiding geven aan professionals? Niet doen !

Mathieu Weggeman

Herwaardering van de Rijnlandse principes

Rienk Goodijk

Rijnlanders, durft te denken en te twijfelen

Piet Moerman

Het Rijnland boekje Jaap Peters en Mathieu Weggeman

AUDIO CD’s: SPREKERS:Intensieve Menshouderij Jaap Peters

Angelsaksen versus Rijnlanders Jaap Jan Brouwer

Ook nog:-Artikelen in bladen en tijdschriften. Blad: slow Management-Conferenties/Congressen en hun verslagen

15

Overige Publicisten

• Teun van Aken• Ger Jonkergouw• Harold Jansen• Henk Hogeweg• Rob Lommerse• Joep Schrijvers• Frits Schipper• Wim van Dinten• Harry Verhoeven• Arjo Klamer• Ton van Haperen• Hans Waltman

• John Schaberg• Marc Chavannes• Bas Heijne• Dick Pels• Paul de Beer• Paul Kalma• Arie vd Zwan• Abram de Swaan• Fons Trompenaars

• Naomi Klein• Noreena Hertz• Robert Reich• Susan Neiman• Richard Sennett• Henry Mintzberg• Joseph Jaworski

16

Politiek Europa

• Nederland: – CDA (Piet Steenkamp, Joop Wijn)

– PvdA (Paul Kalma, Wouter Bos, Paul Tang)

– SP (Jan Marijnissen) • Duitsland:

– CDU (Angela Merkel)

• Frankrijk: – PS (Segolène Royal)

• Belgie: – CD&V (Yves Leterme)

17

Azie

Volgorde van belangrijkheid van maatschappij bepalende parameters:• Europa: 1) organisatorische, 2) relationele, 3) juridische dimensie• Amerika: 1) juridische, 2) organisatorische, 3) relationele dimensie• Azie: 1) relationele, 2) organisatorische, 3) juridische dimensie

Dahrendorf:

Model:

Economische dynamiek

Maatschappelijke

cohesie

Politieke democratie

Rijnlands - + +

Angelsaksisch + - +

Aziatisch + + -

18

Wederzijds begrip ?

• Succes afhankelijk van context– Rijnlands– Anglo-Amerikaans

• Hetzelfde als voor allerlei soortgelijke aspecten:– Teamwork, – communicatie, – vertrouwen