Het misbruik van Medusa in de 21ste eeuw
18
Onderzoeksfestival Grieks De workshop over ‘Het misbruik van Medusa’ begint zo dadelijk. Even geduld aub.
Transcript of Het misbruik van Medusa in de 21ste eeuw
Onderzoeksfestival Grieks
De workshop over ‘Het misbruik van Medusa’ begint zo dadelijk. Even geduld aub.
Het misbruik van Medusa
in de 21ste eeuw
een introductie tot klassieke
receptietheorie
dr. Evelien Bracke
1. Medusa in Oudgriekse teksten en op afbeeldingen
2. Medusa in moderne cultuur
3. Introductie tot receptietheorie
a. Wat is het?
b. Waarom bestaat het?
De Medusa-traditie
Ilias 11.36-37:
‘In een cirkel stond de ontzettende Gorgo (Γοργὼ βλοσυρῶπις) met de beklijvende blik (δεινὸν δερκομένη), geflankeerd door Terreur en Paniek.’
Basiselementen van de Medusa-mythe
1. Origine
2. Aanranding door Poseidon
3. Gestraft door Athena verstenend
4. Onthoofd door Perseus Pegasus
5. Objectivering van haar hoofd
Hesiodus Theogonie 270-81
…de Gorgonen wonen voorbij de beroemde Oceanus, in een verre streek dichtbij de nacht…: Sthenno, Euryale en Medusa, die een ellendig lot onderging (λυγρὰ παθοῦσα). Zelf was zij sterfelijk, haar zusters waren onsterfelijk en onvergankelijk.
Met haar alleen legde de Donkerharige Poseidon zich neer (παρελέξατο), in een zachte weide vol lentebloemen. Toen Perseus haar onthoofde (κεφαλὴν ἀπεδειροτόμησεν), sprong … het paard Pegasus tevoorschijn.
Ovidius Metamorphosen boek 4
Perseus vertelt dat hij via het spiegelend brons van zijn
Huiveringwekkende (horrendae) schild dat hij aan zijn linkerarm droeg
de gestalte van Medusa aanschouwd had (adspexisse)
en, toen een diepe slaap haar zelf en de slangen in zijn greep had,
haar hoofd had gescheiden (eripuisse) van haar nek. (4.782-85)
Ovidius Metamorphosen boek 4
Haar prachtige schoonheid (clarissima forma) maakte haar tot de jaloerse hoop van veel mannen; maar geen deel was bezienswaardiger (conspectior) aan heel Medusa dan haar haren.
Men vertelt dat de heerser over de zee haar in Minerva's tempel heeft aangerand (templo vitiasse Minervae): de dochter van Juppiter heeft zich afgewend (aversa) en met haar aegis haar onschuldige ogen bedekt, maar dit zou niet ongestraft blijven: het haar van de Gorgo heeft ze veranderd in walgelijke slangen.
Ook nu nog draagt zij, om haar verlamde vijanden angst aan te jagen, op haar borst de slangen die zij schiep. (4.795-804)
Monsterlijke Medusa?
Menselijke Medusa
De voortzetting van de Medusa-traditie
Cellini Perseus en het hoofd van Medusa (1545-’54)
Misogynie en de Medusa-traditie‘toe-eigening’
Cellini Perseus en het hoofd van Medusa (1545-’54)
Luciano Garbati, Medusa (2008),New York Criminal Court
Hélène Cixous (1976): ‘Je moet Medusa enkel recht in de ogen
kijken om haar te zien. Ze is niet dodelijk. Ze is prachtig en ze
lacht.’
Feminisme en de
Medusa-traditie
Racisme en de Medusa-traditie
Medusa was waarschijnlijk de ene of andere zwarte vrouw met kroeshaar, en een witte man zag haar en riep: ‘Een monster!’. Hij was bang van haar en vertelde dus verhalen over hoe gevaarlijk ze was.
De Britse dichter Dorothea Smartt (1993)
Moderne Medusae
Wat is receptietheorie?
• Receptietheorie = analyse van de manieren waarop Grieks en Romeins cultureel materiaal is overgebracht, vertaald, geciteerd, geïnterpreteerd, herschreven, vormgegeven en gepresenteerd.• Welke vorm van receptie?
• Eén brontekst of traditie?
• Welke elementen worden nauwkeurig weergegeven?
• Welke elementen zijn weggelaten of misvormd, en waarom?
• Door welke ideologie wordt het Oudgriekse verhaal toegeëigend en voor welke boodschap? Voor discriminatie of emancipatie?
• Waarom wordt de oudheid gebruikt om bepaalde ideologieën legitiem te laten lijken?
• Hoe kan je weerstand bieden tegen de discriminerende weergaven van de oudheid?
Waarom nog steeds de oudheid/receptie?
• De blik naar het verleden – of het heden?
• Autoriteit en hedendaags problemen
Meer weten?
• Mary Beard 2018. Vrouwen en macht. Athenaeum.
• Fabien Bièvre-Perrin 2015. Azealia Banks: Méduse nordique – Ice Princess. Antiquipophttps://antiquipop.hypotheses.org/490
• Hélène Cixous, met Cohen, K. & Cohen, P. (1976). The laugh of the Medusa. Signs 1.4, 875-93.
• Curtis Dozier 2015. Hungry eyes: Medusa from the ancient world to Sports Illustrated. Eidolon. https://eidolon.pub/medusa-on-the-beach-d3c6c70bb6b0
• Pharos 2018. Violent misogyny, white nationalism, and anti-Clinton apparel. Pharos. http://pages.vassar.edu/pharos/2018/01/18/antiquity-in-support-of-violent-misogyny-in-anti-clinton-apparel/
• Liz Gloyn 2019. Tracking Classical Monsters in Popular Culture. Bloomsbury.
• Helen Morales 2020. Antigone Rising. Wildfire.
• Toon Van Houdt 2015. Mietjes, monsters en barbaren. Polis.
• Donna Zuckerberg 2018. Not all dead white men: Classics and misogyny in the Digital Age. Harvard UP.
