nr. 5 2013het magazine voor Elektrocracks

accent op alle talenten: het tIsm van bree

bIKes & beats: stu bru recycle

het geheIm van multIroom audIo

over plc's, sensoren en ... meIsjes

een initiatief van

nr. 5 2013

INH

OU

D

2

4

11

7dE school

TISMBree

WEbsitE

wattsup.be

8bEdrijfsbEzoEk

De CaMe Group

hEt bEroEp

Industrieel installateur

nIeuW!

ColofonWATT’s UP? IS een uITGave van

STrooM-opwaarTS, een

CaMpaGne van vorMelek oM

jonGeren warM Te Maken voor

elekTroTeChnISChe opleIDInGen

en Beroepen.

Stroom-opwaarts

vormelek vzw

Marlylaan 15/8 bus 2

1120 Brussel

Tel. 02 476 16 76

Fax 02 476 17 76

www.stroomopwaarts.be

info@stroomopwaarts.be

Stroom-opwaarts is een campagne die vormelek voert op initiatief van zijn sociale partners, zijnde de werknemersorganisaties aCv-CSC MeTea, aBvv-Metaal en MwB-FGTB en de werkgeversorganisaties FeDeleC, Fee, lvMeB en neleCTra. De campagne heeft tot doel de instroom van arbeiders in de elektrotechnische sector te verhogen en richt zich behalve naar jongeren en hun ouders, ook naar werkgevers, scholen en opleidingscentra.

verantwoordelijk uitgever: hilde De wandelerConcept en realisatie: link Inc (www.linkinc.be)redactie: link Inclay-out: Zeppo (www.zeppo.be)Fotografie: Christophe Toffolo, johan Martens, Studio Dann, Sven van Baarle, Yel ratajczak

heb je zelf een interessant project? laat het ons weten via

info@wattsup.be ofwww.facebook.com/wattsup.nl

3

iNhoUd

16

20

23 24

18

iN dE spotlights

het geheim van multiroom audio

bikEs & bEats

Stu Bru recycle

brEiNbrEkEr

een kink in de equipotentiale vebinding

NEWs

15facEbook

The place2be voor elektrofans

pEpiNstEr

over plC's, sensoren en meisjes

accent op alle talenten

‘we willen een reële situatie naboot-sen voor onze leerlingen’, vertelt Michel Cardinaels. ‘Zo kunnen ze niet alleen in de beste omstandig-heden hun technische competenties aanscherpen, maar ook leren com-municeren, organiseren, verant-woordelijkheid nemen, delegeren ... we leggen het accent niet op één, maar op al hun talenten.’

volledIge huIsInrIchtInghet oefenhuis, een houtskelet-woning van 8 x 8 meter en twee verdiepingen, is er niet alleen voor de afdeling elektriciteit. ‘nagenoeg alle richtingen uit het TSo en BSo kunnen meewerken, want het gaat om een volledige huisinrichting, van schrijnwerk en sanitair tot verwar-ming en elektriciteit. Bovendien beginnen we hier al mee vanaf het vierde middelbaar. Zo leren de scho-lieren al vroeg zelfstandig werken en zijn ze veel beter voorbereid op hun GIp in het zesde jaar.’

FIrma oprIchtenDe basisstructuur blijft permanent overeind. ‘anders zouden we te veel tijd verliezen. Maar voor de rest halen we het oefenhuis elk jaar helemaal leeg. Daarna halen we de verschillende klassen erbij en moe-ten de leerlingen zich in verschil-

lende teams organiseren als firma: een bedrijfsnaam zoeken, de taken verdelen en hun project voorstellen op de werfvergadering. De “bouw-heer” beslist uiteindelijk welke teams het beste voorstel hebben. Maar de andere leerlingen kunnen uiteraard ook meewerken.’

van belhamel tot ploegbaasalle leerlingen krijgen deeltaken, van ploegbaas tot materiaalverant-woordelijke of veiligheidscoördi-nator. ‘Ik hoef je niet te vertellen dat de ploegbaas dikwijls de groot-ste belhamel van de klas is’, lacht directeur Cardinaels. ‘Maar dankzij dit project is de school ineens geen tegenstander meer. Dat zien we aan de motivatie: leerlingen werken tot 36 uur per week in het oefenhuis, ze slaan zelfs hun speeltijd over. en de leraar, die moet volgen!’

WerFcontrole!via het oefenhuis komen leerlin-gen ook in contact met bedrijven en professionals uit de sector. ‘een externe veiligheidscoördinator valt bijvoorbeeld regelmatig binnen om te controleren of er veilig samen-gewerkt wordt in het oefenhuis. en als het moet, kan hij de werf zelfs stilleggen.’

technIsch InstItuut

sInt-mIchIel In bree laat

leerlIngen oeFenen In echt

huIs

Waarom geen écht huis bouwen in plaats van alleen maar te werken in oefenhokjes, dacht michel cardinaels, directeur van het tIsm in bree. en zo geschiedde. sinds 2006 staat er in de hangar binnen de schoolmuren een heus oefenhuis, inclusief werfkeet. ‘enorm leerrijk!’

4

Directeur Cardinaels ziet zijn leer-lingen helemaal openbloeien in het oefenhuis. ‘Ik zie ze echt groeien, zelfstandiger worden, initiatief ne-men. het resultaat: meer tevreden-heid en voldoening.’

ooK energIehuIsnaast het oefenhuis lanceerde TISM enkele jaren geleden een extra ini-tiatief: het energiehuis. ‘hier maken de leerlingen kennis met nieuwe technieken in de bouw, zoals zonne-boilers, pv-installaties en warmte-pompen’, vertelt technisch adviseur jef Domen. ‘Bovendien leren ze hoe je energiezuinig moet bouwen met aandacht voor isolatie en lucht-dichtheid. Zo leren ze werken met thermografische camera’s en ook hoe je een blowerdoortest moet uitvoeren om de luchtdichtheid van een woning te meten. enkele van onze leerlingen hebben zelfs speciale warmtekorven ontwik-keld, die op drie meter diepte in de grond aangesloten worden op de warmtepomp, als alternatief voor de traditionele horizontale captatienet-ten of putboringen.’

Ó jeF DoMen en MIChel CarDInaelS

5

dE school

‘aandacht voor het totaalplaatje’

Al in zijn vierde middelbaar kreeg Kevin een grote verantwoordelijkheid in het oefenhuis: ‘Ik was materiaalverantwoordelijke en moest op basis van de situatieschets en het eendraadschema zorgen dat alle componenten en materialen voorhanden waren, van stopcontacten en schakelaars tot buizen en kabels. Bovendien moesten we een eigen firma oprichten en onze voorstellen verdedigen op een werfvergadering. Dat was enorm leerrijk omdat je zo een volledig zicht krijgt op een huisinstallatie. Je moet rekening houden met het totaalplaatje én met de veiligheid. We hielden toolboxmeetings om te kijken of we over alle nodige preventiemiddelen beschikten.’Volgend jaar gaat Kevin naar de hogeschool voor een professionele bacheloropleiding. ‘Ik weet nog niet welke job ik wil, maar wel dat ik graag projecten uitwerk, van a tot z. Ik wil het eindresultaat zien! Nu bouw ik als GIP een benzinekart om tot elektrische kart. De onderdelen heb ik al bij elkaar gezocht. De elektromotor komt uit een heftruck. Volgende stap is om de bestaande onderdelen te vervangen.’

Kevin Cardinaels, zesde jaar elektrische installatietechnieken

‘ZelFstandIg leren WerKen’

Free werkt dit schooljaar in het oefenhuis aan een GIP rond ‘building automation’. ‘Ik ga de volledige elektrische installatie visualiseren op iPad, zodat je vanaf de tablet alle schakelaars en lichtknoppen kunt aansturen. Het doel: energie besparen. Bijvoorbeeld door vanop afstand te controleren of er geen licht meer brandt in huis. Hiervoor gebruik ik een plc-sturing en software van Beckhoff, omdat mijn mentor daar veel ervaring mee heeft (zie kader). Voor de visualisering werk ik met iRidium Mobile, wat compatibel is met nagenoeg alle protocollen. Wij werken vooral met Modbus en KNX. Maar indien nodig kan ik via Javascript nog eigen drivers toevoegen. Ik leer met dit project zelfstandig werken en ook programmeren. Daar is heel veel vraag naar!’

Free van den Berg, zesde jaar elektrische installatietechnieken

6

het energieverbruik van gebouwen beperken is een van dé uitdagingen van de toekomst. Beckhoff lanceerde daarom een op pc gebaseerde automatisering voor de besturing en energieregistratie van de afzonderlijke verbruikers. het verbruik voor stroom, water, gas en warmte wordt rechtstreeks in het Beckhoff-busklemsysteem geregistreerd. Met het Building automation Framework van Beckhoff kan je eenvoudig, zonder kennis van plc-sturingen, allerhande instellingen voor een woning of gebouw configureren:

verschillende sferen creëren, de temperatuur regelen, het licht dimmen … alles kan. heb je wel kennis van plc-sturingen, dan kan je perfect eigen routines schrijven. het verschil met traditionele domotica: er zijn nagenoeg geen beperkingen qua aansluitmogelijkheden (Dali, enocean, BaCnet …) en het systeem is volledig naar wens te configureren. het type plc dat je nodig hebt, hangt af van de toepassingen (welke applicaties ga je aansluiten, hoe ga je de sturing visualiseren?) en kan variëren van heel klein tot heel groot.

de basIs voor energIe-eFFIcIënte gebouWen

dE school

©Beckhoff automation

de school

7

WEbsitE

Gebeten door elektriciteit?Je surft graag op elektro-golven?

✔ je leert er meer over de verschillende elektrotechnische beroepen via filmpjes, interviews en getuigenissen.

✔ In de elektropedia leer je meer over de belangrijke basisbegrippen van de elektriciteit. je kennis kan je oefenen door de Breinbrekers. alleen de stop motions zijn al de moeite waard om eens een kijkje te nemen. elektrische componenten en begrippen live on stage.

✔ waar kan je elektriciteit studeren? welke school biedt welke richtingen aan? kun je leren & werken tegelijk?

elke elektricien

van morgen moet

vandaag now

maintenant heute

naar deze website.

nIeuW!

www.wattsup.be

KIjK dan meteen op WWW.Wattsup.be

8

bEdrijfsbEzoEk

WerKnemers

met een passIe

voor hun job

het is middag als we aankomen bij de CaMe Group Benelux sa/nv. Druk pratend komt een groepje van vijftien jongeren net naar buiten. het zijn leerlingen van het vijfde elektri-sche installaties van het Technisch Instituut Saint-Gabriel in ‘s Gra-venbrakel. Samen met drie van hun docenten kregen ze net een gratis opleiding in parlofonie, videofonie en domotica.

opleIdIng In het bedrIjF ‘op school zijn de lessen zeer pedagogisch’, verduidelijkt een van de leerkrachten. ‘hier, op de bedrijfsvloer, komen de jongeren in aanraking met ervaren mensen en hoogtechnologisch materiaal.’ De twee instructeurs, olivier rohr en Christophe Delathouwer, ver-tellen iets meer over wat ze die ochtend gedaan hebben: ‘we heb-ben gekeken naar de verschillende onderdelen van een parlofoon-videofoonsysteem, waarbij gebruik wordt gemaakt van een simpele tweedraadsverbinding met de XIp-centrale en diverse binnen- en buitenposten. en uiteraard waren er de nodige demonstraties ter onder-steuning.”

WaKKer blIjven Is de boodschap! Tonen de jongeren wel belang-stelling? ‘Ik denk van wel, want ze volgen goed en stellen vaak vragen.’ het zijn interactieve lessen, waarin de instructeurs voor het eerst ge-bruikmaken van een elektronische vraag-en-antwoordmodule. Tijdens de opleiding moeten de deelnemers antwoorden op multiplechoicevra-gen. Ze krijgen daarvoor een speci-aal toestelletje. ‘Daardoor kunnen we nagaan of de leerlingen de les begrijpen en zien we hoe groot hun

interesse is’, benadrukt Christophe Delathouwer.

de Installateurs van morgen CaMe organiseert een tiental opleidingen, in de eerste plaats bedoeld voor vaklui, maar ook voor de laatstejaars van het technisch en beroepsonderwijs. waarom? omdat zij de installateurs van de toekomst zijn. op die manier hoopt het bedrijf dat ze zin krijgen om zich te specialiseren: het reikt de nodige informatie aan waardoor de leerlingen de juiste weg kunnen zoeken. kortom, men hoopt dat ze de nodige gretigheid ontwik-kelen. véronique Boucaut (quality & marketing department): ‘De gemid-delde leeftijd van onze werknemers bedraagt veertig jaar. wij kunnen dus niets anders dan jongeren aantrekken, maar dat betekent niet dat we zomaar iedereen aanwerven. wij zoeken waardevolle en gemoti-veerde medewerkers, die passen bij onze producten en dienstverlening, maar ook bij onze bedrijfscultuur, die nogal informeel is.’

op ZoeK naar Waardevolle medeWerKers enkele technici werken in de bin-nendienst, ze adviseren de klanten via de helpdesk of voeren repa-raties uit in het atelier. anderen zijn bedrijvig in de buitendienst: ze zijn te vinden op een werf of combineren opdrachten in bin-nen- en buitendienst. ‘Dankzij onze goede contacten met scholen en leerkrachten aarzelen we niet om goede werkkrachten rechtstreeks op school te gaan zoeken. Zo zaten we bijvoorbeeld in de examencommis-sie die het eindwerk van kris moest beoordelen – daarna hebben we

hem meteen aangenomen. hij is nu technicus in de binnendienst, maar specialiseert zich steeds meer in domotica. en ashwin (zie kadertekst) had dan weer stage gelopen bij ons vorig jaar. Sinds oktober maakt hij deel uit van ons technisch team.’

projecten op maat het bedrijf legt zich steeds meer toe op een nieuwe activiteit, name-lijk projectmanagement. volgens véronique Boucaut is dat een gat in de markt. ‘we hebben een gesprek met de gebruiker, we bepalen zijn behoeften en we ontwikkelen op-lossingen op maat.’ Dat lijkt bijzon-der interessant… daar wil Watt’s Up? meer over weten. In de vergaderzaal van de onderneming ontmoeten we projectmanager Christian Godfroid, die ons meer vertelt over een recent uitgevoerd project.

Fotocellen oF InductIeveld onlangs ontwierp de firma een slag-boomsysteem voor een groot bedrijf van schoonheidsproducten. Chris-tian Godfroid: ‘veiligheid speelt dan een zeer belangrijke rol: als de slag-boom te snel naar beneden gaat, kan hij een voertuig beschadigen. en als er meteen na die auto een fietser of een voetganger volgt, kunnen de gevolgen dramatisch zijn. Ge-woonlijk plaatsen we fotocellen om door middel van een stralenbundel hindernissen te detecteren, zodat de slagboom veilig opent en sluit. In andere gevallen werken we met lusdetectoren, waarbij ondergronds een draadlijn in een rechthoek wordt gelegd. op die manier treedt een inductieveld in werking wanneer een massa de lus verstoort.’

de came group is een internationale onderneming die zich specialiseert in oplossingen voor toegangscontrole en ruimtebeheer van gebouwen en hun omgeving, zoals de automatisering van deuren en slagbomen, parlofonie en videofonie, rolluiken, afrastering, domotica, temperatuurregeling, en nog veel meer. de belgische vestiging van deze Italiaanse groep heeft haar thuisbasis in lessines (lessen), henegouwen, en stelt alles in het werk om jonge en gedreven technici te rekruteren.

bEdrijfsbEzoEk

9

radarBij die Brusselse klant was de situatie vrij ingewikkeld. De omgeving van het gebouw had een opknapbeurt gekre-gen en daar mocht niets aan veran-derd worden. om kabels te trekken voor fotocellen of een inductieveld te plaatsen, moeten er graafwerken ge-beuren, maar dat mocht niet… een hele uitdaging! alle technici en salesmede-werkers van CaMe gingen rond de tafel zitten om een oplossing te zoeken.

Stilaan begon een idee te rijpen. Men zou de technologie van toegangsdeu-ren in warenhuizen toepassen: die zijn uitgerust met een bewegingsdetec-tor. De techniek moest wel verfijnd worden, want ook bij vorst of hevige regen moet de deur correct werken. en natuurlijk mag het mechanisme niet in werking treden door een voorbijlo-pende kat of een vallend blad … het bedrijf regelde een ontmoeting met de fabrikant en samen ontwikkelden ze een prototype: een detector met een detectieveld van 5 m², uitgerust met ‘spots’. De slagboom gaat alleen omhoog als alle spots tegelijk bestre-ken worden. Zonder creatief denken en een open geest zou dat niet mogelijk geweest zijn …

een baan met veel aFWIsselIng

‘Momenteel volg ik een opleiding, maar straks help ik klanten via de telefoon om een oplossing te vinden voor hun problemen. Op bepaalde dagen herstel ik motoren in het atelier en één keer per week ben ik op een werf om projecten uit te voeren. De baan is heel afwisselend en de producten zijn interessant. Men moet veel weten over elektriciteit en blijk geven van teamspirit, maar tegelijk moet men ook autonoom kunnen werken!’

Ashwin De Taeye, 23 jaar, sinds oktober 2012 technicus bij CAME

10

enkele adviezen van véronique Boucaut en Christian

Godfroid:

1. een grote openheid van geest: leergierig zijn en

voortdurend blijk geven van nieuwsgierigheid, meer

bepaald om inzicht te krijgen in technisch geavanceerde

producten. Zich bovendien kunnen integreren binnen

een team en een bestaande bedrijfscultuur.

2. een flinke dosis creativiteit: hoe gebruik je een

standaardproduct op de best mogelijke manier in een

concrete toepassing?

3. niet bang zijn voor de klant en zich kunnen inleven in

zijn problemen en noden.

4. In België is een goede kennis van de twee landstalen een

grote troef.

4 eIgenschappen dIe

goud Waard ZIjn Welke eigenschappen moeten jongeren

vandaag hebben om een baan te vinden?

bEdrijfsbEzoEk

geeF mIj maar grotere uItdagIngen

nIels deKeyserVan Vooren bvba

iNdUstriEEl ElEktrotEchNisch iNstallatEUr

hEt bEroEp

11

De speelplaats is een slijkboel en staat vol bestelwagens. Binnen oogt het al wat beter, maar voor de elektriciteitskasten liggen bundels kabels die nog op aan-sluiting wachten. het atheneum van veurne krijgt binnenkort een nieuwe vleugel en verschillende bedrijven lopen hun race tegen de klok. want ‘binnenkort’ zal er snel zijn. ‘eind volgende week moeten we het grootste deel van ons werk opleveren’, vertelt niels ons. ‘een man meer hadden we best kunnen gebruiken.’

ondanks de deadline nemen niels en koen met plezier even tijd om de vragen van WATT’s Up? te beantwoorden en in de lens van onze fotografe te lachen.

‘na mijn studies elektrische instal-latietechnieken heb ik nog een specialisatiejaar stuur- en beveili-gingstechnieken gevolgd. "Indus-triële" sprak me duidelijk meer aan dan "residentiële". Tijdens mijn laatste examens ben ik op internet beginnen zoeken naar een job. een sollicitatiemail en een gesprek volstonden om bij van vooren te kunnen beginnen.’‘Ik wist niet goed wat ik moest verwachten, maar ik ben bij van vooren heel goed opgevangen. In het begin liep ik met verschillende collega’s mee, na een tijdje ben ik aan koen gekoppeld. han-dig, want we wonen niet ver van elkaar, waardoor we samen naar de werven kunnen rijden. wat ik heel belangrijk vind: als ik een foutje maak, krijg ik niet meteen onder mijn voeten. koen toont me dan hoe het wel moet, zodat ik weer iets bijgeleerd heb. want het verschil met school is groot en ik moet nog heel veel bijleren!’‘Ik heb veel toffe collega’s. Maar

vooral: er zit enorm veel variatie in het werk. nu zitten we op deze school hier, maar meestal werken we in bedrijven. Soms doen we ook inbraak- en brandbeveiliging en kan ik de kennis van mijn speci-alisatiejaar verder aanscherpen. Ik krijg ook geregeld de kans om bij-scholingen te volgen, zoals recent een cursus toegangscontrole.’

Trots toont niels ons een af-gewerkt klaslokaal. opvallend zijn de stopcontacten helemaal in het midden van de muur, op ooghoogte. vergezeld van een ethernet-, een usb- en een hDMI-aansluiting. ‘hier komt het smart-board’, legt niels ons uit. ‘het-zelfde zie je in het hoekje daar, op de plek waar de leerkracht zijn bureau zal staan. Daar kan hij zijn laptop aansluiten om op het smartboard te werken.’

Niels Dekeyser

‘Het zal nog wel even duren, maar ik heb bij Van Vooren zeker kansen om door te groeien. Ik droom er wel van om ooit met een eigen camionet rond te rijden en zelf werfleider te zijn.’

12

iNdUstriEEl ElEktrotEchNisch iNstallatEUr

In een moderne klas staat een leraar niet meer aan het bord. gedaan met krijt en stoffige bordvegers. een moderne klas heeft een smartboard en dat geeft de leraar een pak meer interactieve mogelijkheden. maar hoe smart ze ook zijn, zonder het vakmanschap van niels en Koen zou dit onmogelijk zijn.

het verschil tussen een tertiair en industrieel elektrotechnisch installateur is niet altijd zo duidelijk. een elektrische installatie in een school ziet er natuurlijk anders uit dan in een petrochemisch bedrijf of in de hoofdzetel van een bank. lees meer hierover op www.wattsup.be/nl/beroepen.

tertIaIr

IndustrIeel

‘veertien jaar werk ik bij van vooren. De eerste zes maanden via een interimkantoor, daarna vast. Intussen ben ik werfleider. In deze school zijn we een half jaar aan de slag, deels nieuwbouw deels renovatie. op sommige momenten zaten we hier met tien mensen, vandaag nog met twee. alle kabels en aansluitingen liggen er, we zijn nu volop bezig met de afwerking en de programmatie van de software.’

‘Behalve de gewone elektriciteit zorgen we hier voor alle netwerk-verbindingen, zowel internet als telefonie. we hebben glasvezel-kabels gelegd voor de verbinding van de datakasten. en natuurlijk hebben we ook gezorgd voor branddetectie. als werfleider van van vooren moet ik permanent overleggen met de projectleider van de hoofdaannemer.’

‘In scholen werken we niet zo vaak. Meer in bedrijven. Behalve loodsen en magazijnen heb ik al gewerkt in waterzuiveringsin-stallaties en biomassacentrales. heel veel afwisseling dus. Dat is ook het plezante aan een job als industrieel elektrotechnisch in-stallateur. residentiële spreekt me veel minder aan. Geef mij maar dikkere kabels, grotere vermogens en complexere installaties. Gro-tere uitdagingen, zeg maar.’

‘natuurlijk krijgen we regelmatig extra opleidingen. vCa (veiligheid gezondheid en milieu Checklist aannemers) bijvoorbeeld is essen-tieel voor alle techniekers. Ieder-een moet op de werf gevaarlijke situaties kunnen detecteren en aanpakken. als werfleider volgde ik cursussen stellingbouw, ehBo en brandblussen. en natuurlijk Ba5. Ba4 is voor personeel dat

aan elektrische installaties werkt, Ba5 is voor wie eindverantwoor-delijkheid draagt. In grote bedrij-ven zoals arcelor-Mittal krijgen we soms hele specifieke cursussen.’ ‘niels werkt nu ongeveer een jaar bij mij. Dat doe ik wel graag, jonge gasten opleiden. Tenminste, als ze willen werken… Sommigen denken dat ze met een diploma op zak alles weten. Sorry, maar dan begint het pas. eerst enkele jaren meedraaien en meelopen is normaal om onze job helemaal onder de knie te krijgen. Maar dan wacht een mooie toekomst.’

Koen Clarysse

hEt bEroEp

13

elektrische installaties in een industriële omgeving:

voorbereiden (het materiaal controleren; eventueel ladders, stellingen of hoogtewerkers klaarzetten).

Monteren (bekabeling, goot- en draagsystemen, aardingssystemen, industriële borden,…).

uitvoeren (aansluiten van meetapparatuur, beveiligingsapparatuur, motoren, toestellen, plC’s,…).

In bedrijf stellen (uitmeten, onder spanning brengen, controleren en nameten, fouten en defecten opsporen en verhelpen,…).

en dat allemaal volgens veilige, hygiënische en milieubewuste procedures!

InDuSTrIeel elekTroTeChnISCh InSTallaTeur

Wat moet je Kunnen?

benieuwd naar nog meer beroepen? surf naar www.wattsup.be en bekijk de beroepenfilmpjes!

14

iNdUstriEEl ElEktrotEchNisch iNstallatEUr

Een magazine en een website hadden we al. Maar als je niet op het ‘smoelenboek’ zit, tja, dan tel je niet echt mee tegenwoordig. Heel blij dus dat WATT’s Up nu ook een eigen facebookpagina heeft. Word snel fan want er komen niet alleen leuke (en soms totaal geschifte) filmpjes op. Maar je kunt er ook mooie prijzen winnen. Zeer de moeite waard dus…

de place2be voor elektrofans

Watt’s up op FacebooK

15

facEbook

De facebookpagina staat natuurlijk helemaal in

het teken van elektriciteit en alles wat daar – van

ver of van dichtbij – mee te maken heeft. hou ons

goed in de gaten want het wordt de place2be voor

leuke elektro-filmpjes en -weetjes.

Maar jullie kunnen natuurlijk zelf ook meewerken

om er een spannende pagina van te maken. Maakt

niet uit hoe: met een bliksems goed filmpje of een

foto waar de vonken van afslaan…

Zin om een smartphone te winnen? wie niet? Doe dus mee met de wedstrijd die nu loopt. Deelnemen is echt niet moeilijk. De voorwaarden zijn erg sim-pel en je hoeft er (bijna!) geen moeite voor te doen. Benieuwd? Ga dan maar eens een kijkje nemen op www.facebook.com/wattsup.nl en waag je kans!Zeg nu zelf, een smartphone binnen belbereik en je moet er niets voor doen.

aarzel niet, meld je aan op facebook, zoek ons op en word fan van waTT’s up voor elektrofans op www.facebook.com/wattsup.nl

smartphone bInnen belbereIK

overal in huis naar eender welke muziek luisteren, ongeacht de plaats van de muziekinstallatie? het kan dankzij multiroom audio. terwijl in de woonkamer klassieke muziek weerklinkt, zing je onder de douche mee met je favoriete ipod-track wanneer in de keuken het radiojournaal begint. maar opgelet: alles staat of valt met een doordachte bekabeling. Wij helpen je op weg!

16

iN dE spotlight

HEt GEHEiM van MultirooM audio? slImme Kabels!

Bouwen kost handenvol geld. Investeren

in audio hoort dikwijls niet tot de

mogelijkheden. Maar als installateur kan

je wel alles voorzien om later zonder

kap- en breekwerk het muzieksysteem

uit te kunnen bouwen tot een

volwaardige multiroom-installatie. vanuit

een centrale multiroom-versterker,

waarop je verschillende muziekbronnen

kan aansluiten (pc, ipod, cd-speler, FM-

tuner …), kan je dan de juiste muziek naar

de gewenste zones sturen. het aantal

muziekbronnen en zones varieert per

versterker.

je moet op zoek naar de geschikte kabel voor je installatie en daarvoor kan je best specialisten raadplegen. De dikte hangt af van de kabellengte en de impedantie van de luidsprekers. als je een zware woofer aansluit op een te dunne kabel, klinken de bassen dof en dat bederft het luistergenot. Bovendien: hoe langer de kabel, hoe minder goed de hoge tonen. Maar daar heb je in een gezinswoning geen last van.neem luidsprekerkabels beter te dik dan te dun. als de klant later een zwaardere installatie koopt, bespaart dit een hoop vervangingswerk. wel niet overdrijven, want hoe dikker de kabel, hoe duurder.

WelKe Kabels?

17

mUltiroom aUdio

en draadloos?

Het kost een pak moeite om in alle kamers

kabels en aansluitingen te voorzien

voor muziek. de moeite waard in een

nieuwbouw, maar bij een bestaande woning

moet je twee keer nadenken, aangezien er

ook draadloze wifi-oplossingen zijn. alleen,

deze systemen zijn vatbaar voor storingen

en de geluidskwaliteit kan je niet

vergelijken met een degelijk

bekabelde installatie.

De opstelling van de luidsprekers bepaalt de

geluidskwaliteit. plaats ze op oorhoogte en

symmetrisch ten opzichte van de luisterplek.

Zet ze minstens 0,5 m van de hoeken en hou

ook 0,5 m afstand van vloer en plafond. plaats

een woofer waar je wil, maar tweeters voor

hoge tonen moet je goed richten. Zet bij een

flatscreen de luidsprekers aan weerszijden

minstens 2 m uit elkaar en positioneer de

centrale speaker onder het scherm.

Speakers inbouwen kan rechtstreeks in de

vloerelementen (let op: gaten uitboren is

specialistenwerk en moet zeer nauwkeurig

gebeuren) of in een vals plafond. Monteer

voor een flexibele opbouw een muurdoos op

0,5 m van de hoek en slijp loodrecht tussen

muurdoos en plafond een sleuf uit voor een

buis van 20 mm. Die kan je met een klokboor

op de gewenste hoogte openmaken. Doe

hetzelfde om de bekabeling achter een

flatscreen weg te werken, maar gebruik in

de plaats van een buis een platte kabelgoot

in combinatie met een grote muurdoos voor

netspanning, tv en netwerkaansluitingen.

je kan alle kanten uit, van een gewone

volumeknop tot een luxueus aanraakscherm. een dubbele muurdoos naast de deurstijl komt tegemoet aan de meeste wensen. leg

van daaruit hoogwaardig afgeschermde

vierpaarskabel naar de technische ruimte. Monteer de vierpaarskabel op

hoogwaardig afgeschermde rj45-connectoren en de luidsprekerkabels op

klemmen met veercontacten.tip: groepeer de luidspreker- en bedieningskabels

per kamer voor een goed overzicht en

controleer voor de zekerheid ook altijd welke

kabel de fabrikant voorschrijft.

Kabels WegWerKen?

bedIenIng?

Waar Komen

de luIdspreKers?

WATT’s Up? ging op bezoek in een atheneum in de buurt van verviers, waar alles in het teken staat van wetenschap en technologie. het atheneum van pepinster bestaat al tachtig jaar. Tegenwoordig draagt het de naam ‘athénée royal alain hubert’. De beroemde Belgische poolreiziger onderhoudt namelijk al jaren een nauwe band met deze school.

In het zesde jaar elektromechanica zijn een twaalftal leerlingen druk bezig. Ze bestoken hun leerkracht, jean-Marie lenartz, met vragen. hij staat hen graag te woord. vanwaar al die drukte?over drie weken is het opendeurdag en dan moeten de leerlingen hun GIp aan hun ouders tonen ... elke toekomstige installateur heeft een projectbeschrijving gekregen met een proef waarin zowel pneumatica,

mechanica, elektrotechniek en au-tomatisatie aan bod komen. wat een uitdaging!

laten we eens kijken waarmee de leerlingen bezig zijn …

meIsjes aan de macht!Vrouwen veroveren stilaan bedrijfssectoren waar traditioneel enkel mannen te vinden waren. Hoe is de situatie in de elektriciteitssector?

Traditionele mannenberoepen zijn bijvoorbeeld vrachtwagenchauffeur, handarbeider, lasser, automechanieker en technieker ... en de job van elektricien staat al lang in de top 5 van de mannelijke beroepen bij uitstek.

Meisjes doen het op school even goed, soms zelfs beter dan jongens, maar ze kiezen nog altijd niet voor bepaalde studierichtingen. Zijn beroepen geslachtsgebonden? De verschillen zijn grotendeels te verklaren door te traditioneel te denken en door vooroordelen over bepaalde beroepen.

àpascal zit voor zijn pc, uitgerust met de

allerrecentste software van Siemens. Zijn

specialiteit? het beheer van het aantal vrije

parkeerplaatsen.

plC’s (programmable logic controllers)

worden in veel sectoren gebruikt:

in de mechanische industrie, de

voedingsmiddelenindustrie, de landbouw

(bv. voor de samenstelling en toediening

van de voederporties in de veeteelt),

de dienstensector (bv. parkeerbeheer),

enzovoort. een toekomst zonder plC’s is

gewoon niet meer denkbaar.

plc’s en sensoren

àchristopher stelt zijn geïntegreerde proef

domotica voor. hij heeft aan de voordeur van

zijn huis een sensor geplaatst en een dag- en

nachtcyclus bedacht. er gaat een alarm af zodra

er iemand ‘s nachts voor de deur staat. In de gang

heeft hij een sensor geplaatst die de verwarming

en de verlichting activeert als die iemand detec-

teert. en in de wC heeft hij een automatisch ven-

tilatiesysteem geïnstalleerd. Christopher is in zijn

nopjes: hij heeft net twee inductieve nabijheid-

sensoren aan de garage geplaatst. en ze werken!

Zodra zij metaal detecteren, gaat de garagepoort

open en daarna terug dicht.

1818

over plc’s, sensoren

en… meIsjes!

19

pEpiNstEr

Carole-Anne Willems

Now

March

February

2010s

2000s

1990s

1980s

1970s

1960s

1950s

1940s

1930s

1920s

Update Info View Activity

Foto’s Vind ik leuk Home

923

Carole-Anne Willems HomeSearch

http://facebook.com/Say Yeah!

in Pepinster moeten de jongens zich wel gedragen!

Portret van een meisje met een sterk karakter:

We maken kennis met Carole-anne Willems via haar

Facebookprofiel.

MuZIek Tryo, kyo , Shakira

Boeken Manga Chi's Sweet homeFIlMS Titanic, The Devil wears prada TelevISIe nCIS - los angeles

SpelleTjeS angry Birds, littleBigplanetaCTIvITeITen new York, skaten

SChool athénée royal alain hubert de pepinster 4e elektromechanica

FaMIlIe

n 3 zussen, een kapster, een winkelierster en een die bij de politie wil werken

n Mama is verpleegster

n 20 jaarn woont in pepinstern spreekt Frans en nederlandsn 250 vrienden n bijnaam op FB: Inochi Ikari

waTTSup voor De elekTroFanSpas nadat we voor onze reportages tientallen scholen hebben bezocht, hebben we haar eindelijk gevonden: Carole-anne, een meisje in een klas elektriciteit! Maar wat denkt haar omgeving over haar keuze om elektriciteit te studeren?

haar MoeDer over haar STuDIekeuZe: ‘Zolang ze het graag doet en slaagt, is het oké voor mij!’

Carole-anne: ‘Mijn toekomst? Ik zou graag als elektricien in de bouw werken.’

haar leerkraChT jean-MarIe lenarTZ: ‘Ik zie haar wel werken als automatisatietechnicus. je moet het programmeren van automaten met de computer onder de knie hebben.’

waTTSup voor De elekTroFanS Is het lastig om met 10 jongens in de klas te zitten?

haar leerkraChT jean-MarIe lenarTZ: ‘In het begin is het niet gemakkelijk om als meisje geaccepteerd te worden in een richting met alleen jongens. vooroordelen zijn soms hardnekkig. om aanvaard te worden moet je doorbijten en dan gaan ze je anders bekijken.’

Carole-anne: ‘Ik kom goed overeen met de jongens. Ze zijn direct, meer gericht op machines en minder op relaties. Meisjes gaan het soms te ver zoeken…’

Ben je een meisje en heb je een passie voor elektriciteit? enkele tips:n wees ambitieusn luister niet altijd naar je omgevingn lees verhalen over meisjes die de stap al

gezet hebben

en word zeker fan van onze nieuwe Facebookpagina met een overvloed aan informatie, wedstrijden en filmpjes voor alle elektrofans! www.facebook.com/wattsup.nl

20

een koude dag in november. vandaag staat alles op StuBru in het teken van recycle-ren. De uitzending vindt plaats vanuit een container opgesteld in het recyclagepark van harelbeke. De playlist bestaat uitslui-tend uit gecoverde nummers en songs vol samples. en vooral: de stroom wordt ter plaatse opgewekt door groepjes van telkens acht trappers, die elkaar om het uur aflossen. Bekende vlamingen, leerlingen, leraars en andere collega- en vriendengroepen trappen zich de ziel uit het lijf om de radio in de lucht te houden.

achter de schermen van

Woensdag 21 november 2012 was een speciale dag voor studio

brussel. de mobiele radiostudio werd toen twaalf uur lang van

stroom voorzien door acht fietsen, waarop luisteraars voor de vereiste

volts zorgden. watt's up nam een kijkje achter de

schermen en maakte kennis met de elektrotechnici die alles in goede

banen leidden.

21

bikEs & bEats

bacKupkris van veeckhoven, chef pro-ductiefaciliteiten van StuBru, ziet er redelijk relaxed uit voor iemand die live radio uitzendt die volledig van spierkracht afhankelijk is. ‘De stroom die door de fietsen wordt opgewekt, sturen we door de upS, de uninterruptible power Supply, die de stroom stabiliseert. In de upS zit ook een batterij die voor de nodige back-up zorgt wanneer er te weinig stroom wordt gepro-duceerd, of wanneer er een ket-ting van een fiets loopt. Back-up is absoluut noodzakelijk, niet alleen vanwege de gevoelige apparatuur waar we mee werken. als de B-Boxen van Belgacom waarmee we het signaal naar Brussel doorzen-den uitvallen, duurt het een kwar-tier voor die terug zijn opgestart en dat wil je echt niet meemaken. al hebben we ook daarvoor back-up: we sturen het signaal over een ISDn-lijn naar Brussel door. De ene neemt automatisch over als de andere uitvalt.’

De lustige trappers van een plaat-selijke sportwinkel staan op het punt om afgelost te worden. hun uur zit erop. eén voor één stap-pen ze van hun fiets af, terwijl ze meteen worden afgelost en de an-

deren iets harder doortrappen om genoeg stroom te blijven produ-ceren. De volgende ploeg begint aan een uurtje stroomproductie.

vals spelenlaat ons eens onder de spreek-woordelijke motorkap kijken om te ontdekken hoe de stroom precies wordt opgewekt. In een halfopen container staan 8 fietsen opgesteld waarop verwoed wordt getrapt. elke fiets drijft met zijn ketting een generator aan. De stroomkabels komen terecht in twee aparte consoles, waaraan telkens vier fietsen zijn gekoppeld. In die zwarte dozen wordt de stroom van 16 v in 230 v omge-vormd. oliver Ihrens, verantwoor-delijk voor de goede werking van de fietsen, geeft uitleg: ‘we slagen er niet in om een mooie sinusoïde te produceren, de regelmatige golfbeweging die de stroom uit het stopcontact op een grafiek laat uitlezen. je kan met deze stroom dus geen gevoelige motor zoals die van een wasmachine aandrijven, maar voor een gitaar-versterker of een dj-installatie is het prima. Samen met het zonne-paneeltje dat we hebben opge-steld, wekken de acht fietsen zo’n

2300 watt op, genoeg om een pa-systeem te voeden voor een wei met pakweg duizend men-sen. vandaag spelen we eigenlijk een beetje vals. De wisselspan-ning die de fietsen afgeven is niet stabiel en zuiver genoeg om als netvoeding te gebruiken voor de radio-installatie. Daarom hebben we van de fietsen een omzet-ting naar gelijkspanning, die de convertor en de batterijen voedt. Die constante gelijkspanning, met de batterijen als buffer, zetten we daarna weer om naar wisselspan-ning, zodat we een mooie zuivere sinusgolf genereren op 230v voor alle verbruikers. Maar op festivals doen we het zonder batterij, en dan wordt de muziek echt luider als er harder wordt getrapt.’Beste luisteraars van Studio Brussel, we kunnen het nu wel verklappen: als er tijdens StuBru recycle een plaatje dreigde stil te vallen en Sam De Bruyn de fietsers opriep om harder te trappen, was dat eigenlijk niet waar. De stroom-levering aan de mobiele studio is nooit echt in gevaar geweest. Maar de stroom voor de studio is wél twaalf uur lang met mensen-kracht geproduceerd.

de KIcK van lIveThomas Botte (24) studeerde elektriciteit-elektronica in het middelbaar en werkt nu achter de schermen bij de vrT. ‘Bij de radio komt mijn opleiding goed van pas’, zegt hij. ‘het begint bij stroomvoorziening, maar het gaat ook over zenders, ontvangers en allerlei andere gevoelige elektronische apparatuur. we configureren een hele studio, maar we zorgen er ook voor dat de telefoons niet rin-kelen als we op antenne zijn. en soms moeten we zelfs nog eens iets solderen.’

wat is het spannendste dat Thomas al ooit heeft meegemaakt op zijn werk? ‘een defect apparaat installeren dat pas terug werkte der-tig seconden voor we op antenne gingen. Dat is het leuke aan radio: bij ons is alles live, dat geeft een kick. Terwijl op tv eigenlijk alleen de nieuwsuitzendingen live zijn.’

‘Studio Brussel brengt met dit project radio met een boodschap: we moeten duurzaam met materialen omspringen en stroom wordt niet vanzelf opgewekt. ook de vrT zet al een tijdje projecten op om zuiniger om te springen met energie’, zegt Thomas. ‘voor de verlich-ting in de studio gebruiken we energiezuinige leD's. we zenden niet meer uit in aM, maar in FM, een zuinigere techniek die minder ver-mogen nodig heeft om een gebied te dek-ken. Dat wil zeggen: met een FM-zender van 10 kw kunnen we één provincie dekken, met een aM-zender bereikten we heel vlaanderen, maar die had wel een vermogen van 200 kw.’

22

bikEs & bEats

bre

INbr

ek

er

Kijk voor de oplossing op de nieuwe website,

www.wattsup.be. In de rubriek

elektropedia vind je het antwoord op deze

breinbreker.

Toen ik vorige week de spreidingsweerstand van de aardingslus aan de aardingsonderbreker van een nieuwe installatie had gemeten, merkte ik dat er aan de horizontale bovenzijde van de onderbreker slechts twee geelgroene geleiders waren aangesloten. eén met een draadsectie van 10 mm² naar de aardingsrail in het verdeelbord en één met een draadsectie van 6 mm² voor de waterleiding. volgens mij is deze installatie niet conform. Is deze equipotiale verbinding volledig volgens het areI?

hoe zit dat eigenlijk? wat moet er nog verbonden zijn met de aardingsonderbreker?

1. De gasleiding en eventueel genaakbare metalen constructies.

2. eventuele genaakbare metalen constructies en leidingen van de centrale verwarming.

3. niets, de installatie is voldoende beschermd.

4. De gasleiding, leidingen van de centrale verwarming en eventueel genaakbare metalen constructies.

een KInK In de equIpotentIale verbIndIng

brEiNbrEkEr

23

Ne

WS Stay

tunedelKe WeeK ander WerK40 verschillende jobs uitproberen, in 40 weken? Is dat niets voor jou?

het tijdschrift Klasse en de vDaB (vlaamse Dienst voor arbeidsbemiddeling) zijn voor het project www.roadies.be op zoek naar 2 jongeren die in juni 2013 een diploma van het secundair behalen.

volgend schooljaar krijgen ze de kans om gedurende 40 weken 40 verschillende jobs uit te oefenen. een unieke ervaring, waarover ze verslag uitbrengen via website, blog en sociale media. De klemtoon ligt op knelpuntberoepen, dus er zullen zeker ook jobs uit de elektrotechnische sector bij zijn.

Zin in een spannende nieuwe uitdaging? Zin om mee te doen? je kan je nog inschrijven tot 26 maart. kijk op www.roadies.be voor meer uitleg.

www.roadies.be

Wat ZIjn de voordelen van een vormeleK-cursus?➜ Ze zijn gratis voor elektriciens

➜ Bedrijven krijgen opleidingspremies

➜ Deelnemers krijgen een opleidingspaspoort

➜ arbeiders die een competentietest voor een ervaringsbewijs afleggen, hebben het recht om 1 dag per kalenderjaar afwezig te zijn (met behoud van loon en alleen na overleg met de werkgever)

vormeleK leIdt jaarlIjKs meer dan 10.000 cursIsten op Wist je dat:

➜ in de Belgische elektrotechnische sector momenteel 29.000 arbeiders werken in 4.900 bedrijven?

➜ slechts 3 procent van die arbeiders vrouwen zijn: het blijft dus (helaas!) een echte mannensector?

➜ vormelek jaarlijks meer dan 10.000 cursisten opleidt?

24

wat vind jij van dit nummer van waTT’s up? heb je zelf een interessant idee voor een artikel? of wil je graag met je klas in WATT’s Up? laat het ons weten op info@wattsup.be.