Hersen Magazine Mei 2012

Winnaars Trofee voor de Wetenschap kijken nét even anders

en verder: ‘Optimisme is genetisch bepaald’ | Spelenderwijs revalideren met Therapwii | Jaarverslag 2011

Hersenstichting Nederland

jaargang 10 | nummer 2 | mei 2012

Hersen Magazine

voorwoord

2 | Hersen Magazine | mei 2012

In dit nummer:

pagina 4‘Baanbrekende wetenschap is nét even anders kijken’ Jonge wetenschappers voelen zich

gewaardeerd door

Trofee voor de Wetenschap

pagina 8‘Terughoudend zijn met antidepressiva tijdens zwangerschap’ Ziekenhuisapotheker dr. Tessa Ververs

en prof. Gerard Visser zien effecten van

antidepressiva op het ongeboren kind.

pagina 10Politie IJsselland wint de Hersenbokaal-Publieksprijs

Na meerdere hersen-

tumoren wilde Dick

Buitenhuis bij de

politie blijven werken.

Politie IJsselland

steunde hem daarin.

pagina 14 ‘In de dagbehandeling voor mensen met dementie kent iedereen Theo’

Manager

Dagactiviteiten Theo

Martha geeft rondlei-

ding door Florence,

organisatie met

woonzorgcentra en

verpleeghuizen.

• Column Mark Mieras 7

• Vraag & Antwoord 11

• Bijzondere Breintjes 12

• ‘Optimisme is genetisch

bepaald’ Onderzoek 16

• Interessant 17

• Agenda 18

• Hersenkraker 19

• Bestellijst 20

Kennis delen

Eind januari las ik over het onderzoek van de Nederlandse professor Ron Fouchier.

Hij was er in geslaagd het vogelgriepvirus zodanig te veranderen dat het ook

zoogdieren en mensen zou kunnen besmetten. Fouchier ontdekte dat als zo’n

virus in de natuur vanzelf ontstaat of door kwaadwillenden doelbewust wordt

ontwikkeld, de gevolgen catastrofaal zullen zijn: ongeveer de helft van de mensen

die besmet zijn overleeft het niet!

Het onderzoek veroorzaakte grote beroering in de wetenschappelijke wereld. De

centrale vraag was of je die kennis moet delen met de hele wereld, of juist

geheim moet houden om te voorkomen dat er misbruik van wordt gemaakt. De

discussie is nog niet afgesloten, voorlopig wordt niets gepubliceerd, bij wijze van

afkoelingsperiode.

Kennis delen is één van de basisprincipes van de Hersenstichting. We laten

wetenschappelijk onderzoek uitvoeren aan de Nederlandse universiteiten en

onderzoekscentra. De resultaten hiervan moeten leiden tot betere diagnose

en behandeling voor patiënten met een hersenaandoening. Het delen van de

(nieuwe) kennis met de belanghebbenden (behandelaars, patiënten, weten-

schappers) vormt een cruciaal onderdeel van dat proces.

In dit nummer kunt u onder andere kennismaken met Maeike Zijlmans en

Jeroen Geurts, jong aanstormend talent in de wereld van het hersenonderzoek.

Deze twee wetenschappers bezetten dit jaar een gedeelde eerste plaats van de

wetenschapsprijs die de Hersenstichting jaarlijks uitreikt. Maeike Zijlmans ont-

ving de prijs voor haar klinische werk op het terrein van epilepsieonderzoek en

Jeroen Geurts voor zijn fundamentele, neurobiologische onderzoek naar de rol

van grijze stof bij de ziekte multiple sclerose.

Dergelijk onderzoek brengt relevante kennis voort waar anderen direct of indirect

op kunnen voortbouwen. Uiteraard doen wij er alles aan om die kennis mede

wereldkundig te maken!

Peter Schoof,

directeur Hersenstichting Nederland.

Hersen Magazine |mei 2012 | 3

<<

Het verbaast haar nog regelmatig, de tijd die druk-

bezette artsen en hoogleraren vrijwillig steken in

de beoordeling van subsidieaanvragen voor hersen-

onderzoek. Maar trots maakt het Laura Valstar

(38), programmaleider onderzoek van de

Hersenstichting ook, want daardoor kan de

Hersenstichting het béste onderzoek financieren.

‘Hersenen staan steeds meer in de belangstelling.

Met goed wetenschappelijk onderzoek kan er

nog veel meer gedaan worden voor mensen met

hersenaandoeningen, daar ben ik van overtuigd.’

Door haar werk voor de Hersenstichting weet Laura goed

wat er mis kan gaan. ‘Als één van mijn vier kinderen is

gevallen, hoop ik steeds dat het niet op het hoofd was.’

Tijdens haar studie neuropsychologie liep Laura stage

in een ziekenhuis waar ze mensen met verschillende

hersenaandoeningen zag. Ook werkte ze naast haar studie

met mensen met hersenletsel. ‘Voor patiënten was er

nauwelijks informatie over hersenaandoeningen voorhanden,

terwijl er wel behoefte aan was. Toen ik een vacature van

de Hersenstichting zag waarin een wetenschappelijk mede-

werker werd gezocht die ook patiëntenvoorlichting zou

geven, was mijn keuze snel gemaakt. Later ging mijn werk

meer de wetenschapskant op.’

Hart voor de zaakInmiddels heeft Laura een breed takenpakket en is zij

onder andere verantwoordelijk voor de contacten met de

Wetenschappelijk Advies Raad (WAR) van de Hersen-

stichting. ‘De WAR bestaat uit vijftien neurowetenschap-

pers, veelal hoogleraren, van verschillende disciplines. Ze

beoordelen de subsidieaanvragen die wij krijgen, zonder

daarvoor betaald te krijgen. Ze hebben het heel druk, maar

maken daar toch tijd voor vrij. Het is leuk om met ze te

werken; het zijn inspirerende en intelligente mensen met

hart voor de zaak.’

Grote groep nodigLaura is ook programmaleider voor het onderzoekspro-

gramma Traumatisch Hersenletsel, waarmee een bedrag

van € 1.200.000 is gemoeid. ‘Traumatisch hersenletsel is,

samen met depressie en beroerte, een onderzoeksspeerpunt

van de Hersenstichting. Voor de patiënt en zijn omgeving is

hersenletsel na een val of ongeluk heel ingrijpend. Patiënten

hebben vaak lang, en in veel gevallen blijvend, last van

klachten.’ Er is op het gebied van traumatisch hersenletsel

nog heel veel onderzoek nodig. Dat is best lastig, want het

gaat om een gemengde groep, dus voor goed onderzoek heb

je een grote groep patiënten nodig.’

Stimuleren Laura vertelt dat de Hersenstichting meer kennis wil

verkrijgen over traumatisch hersenletsel. ‘We willen het

onderzoek in Nederland over de diagnose en behandeling

van deze vorm van hersenletsel stimuleren.’ Laura ging op

zoek naar buitenlandse wetenschappers die de onderzoeks-

voorstellen konden beoordelen, aangezien de Nederlandse

experts allemaal al direct betrokken waren bij de verschil-

lende aanvragen. ‘Wanneer een expert zelf betrokken is bij

een onderzoek, loop je het risico dat de beoordeling minder

objectief is. We willen natuurlijk dat de voorstellen op een

gedegen en objectieve manier beoordeeld worden. Daarom

ben ik ook zo trots op de Hersenstichting. Het is een integere

club. Wij zijn ons er terdege van bewust dat we donateurs-

geld uitgeven. Dat moet wel naar het beste onderzoeksvoor-

stel gaan.’

www.hersenstichting.nl

Trotse

programmaleider

onderzoek

foto

: Elsk

e O

oste

rbro

ek

Tekst: Marjolein van Rest


De uitreiking van de Trofee voor de Wetenschap tijdens de

Nationale Hersenlezing was voor Maeike Zijlmans een bij-

zondere gebeurtenis. ‘Het publiek bestond uit leken. Het

voelde voor mij bijzonder om vanuit die hoek erkenning te

krijgen, maar het was ook erkenning voor epilepsie, waar

mijn onderzoek over gaat.’ Ook Jeroen Geurts, die Multiple

Sclerose (MS) onderzoekt, is opgetogen over de prijs. ‘De trofee

staat op mijn bureau, de cheque tegen de muur,’ lacht hij.

Beiden hebben 1.500 euro gewonnen. ‘Dat we de prijs delen

lijkt me wel terecht,’ zegt Zijlmans. ‘Beide onderzoeken zijn

verschillend, maar zeker kwalitatief gelijkwaardig. Ik kan dus

prima leven met twee winnaars’, lacht ze. Geurts knikt: ‘Als

er meerdere onderzoeken goed zijn, betekent dit dat het

niveau hoog is en dat er veel specialismen zijn die erkenning

verdienen. Dat brengt het vak alleen maar verder vooruit.’

Van 70 naar 80 HertzZijlmans doet onderzoek naar bestaande en nieuwe tech-

nieken om epilepsie beter te lokaliseren. Technieken die de

chirurg kunnen helpen bij het vinden van ziek hersenweefsel

dat verwijderd moet worden. ‘Bij nieuwe technieken moet

je denken aan elektrodes in of op de hersenen waarmee een

hersenfilmpje, ofwel een EEG, wordt gemaakt. Nieuw is dat

we ons nu richten op kleine, elektrische signalen die een

frequentie hoger liggen dan 80 Hertz. Terwijl we normaal

gesproken bij een EEG naar signalen van onder 70 Hertz

kijken. Voorheen werd dat niet gedaan, omdat men dacht

dat die hoge signalen met de gangbare EEG-techniek niet

zichtbaar waren. Dat blijkt dus wel zo te zijn. We zoeken nu

met grote elektrodes naar minisignalen, verborgen in het

EEG, die aangeven waar de epilepsiehaarden zich bevinden.

foto: Ilco Kemm

ere

Baanbrekende wetenschap is zeker niet het stereotiepe domein van grijze mannen in witte jassen. Dat weet ook de

Hersenstichting die de Trofee voor de Wetenschap in het leven riep om jonge onderzoekers te stimuleren. De prijs ging

dit jaar voor het eerst naar twee neurowetenschappers: Jeroen Geurts en Maeike Zijlmans: ‘Resultaten komen vaak

voort uit nét even anders kijken.’

Tekst: Johan van Leipsig

Winnaars Trofee voor de Weten-schap kijken nét even anders

links Maeike Zijlmans met, rechts prof. dr. Luciano Fasotti


‘Ik ben er een betere wetenschapper van geworden.’

<<

Dat is nét even anders kijken.’ De jonge wetenschapper

raakte door haar professor bij het onderzoek betrokken.

‘Door professor Van Huffelen realiseerde ik me dat de

werking van de hersenen en het lichaam een onderwerp is

waar ik mee bezig wilde zijn. Die grens van het nog net

meetbare, het technische, dat trok me wel aan. Dat is nog

steeds mijn passie, want er valt nog zoveel te leren!’

Van wit naar grijsDat ‘nét even anders kijken’ geldt ook voor het

MS-onderzoek van Jeroen Geurts. MS staat al twee-

honderd jaar bekend als een wittestofziekte. Maar niet

alle verschijnselen van MS, bijvoorbeeld aantasting van

het geheugen of concentratieverlies, konden daardoor

verklaard worden. ‘Vandaar dat ik op zoek ben gegaan

naar een andere invalshoek. Dat is de grijze stof geworden,

omdat daar zaken als geheugen en concentratie een

belangrijke rol spelen.’ Geurts maakte gebruik van de

nieuwste scantechnieken, waarmee hij afwijkingen in de

grijze stof opspoorde die MS-gerelateerd zijn.

‘Doorzettingsvermogen en passie voor het vak zijn belangrijk

voor me. Als student haalde ik al nachten door, omdat ik

overal vragen bij stelde. Die nieuwsgierigheid zit in me en

om die in te kunnen zetten voor MS is fantastisch. Iedere

keer als ik met jonge mensen praat die deze ziekte hebben,

vreet dat aan me. Daar wil ik me hard voor blijven maken.’

StimulansDe Trofee voor de Wetenschap sterkt beide wetenschappers

in hun voornemen om verder te gaan waar ze gebleven

zijn. Zijlmans heeft het gevoel op de goede weg te zitten:

‘Ik put er weer meer motivatie uit!’ Ook Geurts ziet de prijs

als een stimulans om verder te gaan zoals hij bezig is. ‘Het

voelt als erkenning voor het werk tot dusver. Ik probeer

vooral een vertaalslag te maken, niet alleen door binnen

mijn team met meerdere vakgebieden samen te werken die

elkaar moeten begrijpen, maar ook de resultaten helder

naar de buitenwereld over te brengen. Ik ben er een betere

wetenschapper van geworden.’

Juryrapport: ‘Bijzonder dilemma’ Om talentvolle jonge wetenschappers in de neurowe-

tenschappen te stimuleren heeft de Hersenstichting de

Trofee voor de Wetenschap ingesteld. Een jaarlijkse

prijs voor een jonge onderzoeker die in de afgelopen

twee jaar een belangrijke bijdrage heeft geleverd aan

het onderzoek naar de oorzaak en de behandeling van

hersenaandoeningen. Door de hoge kwaliteit van de

inzendingen ontstond dit jaar een bijzonder dilemma.

Twee kandidaten hebben excellent werk verricht. Één

van hen heeft uitstekend klinisch onderzoek gedaan en

één uitstekend fundamenteel onderzoek. Het werk dat

beiden gedaan hebben is wat dat betreft complemen-

tair, maar daardoor ook voor de jury slecht vergelijk-

baar. Beide kandidaten zijn zeer talentvolle en gedreven

neurowetenschappers. Daarom is uiteindelijk tot volle

tevredenheid van alle juryleden (Joost Verhaagen,

hoogleraar moleculaire en cellulaire neurobiologie,

Baziel van Engelen, neuroloog en Luciano Fasotti, neu-

ropsycholoog) besloten tot een gedeelde eerste plaats.

Hersenweetje

Astronauten die lang in de ruimte

verblijven kunnen afwijkingen aan

hun hersenen krijgen. MRI-scans van 27

astronauten die gemiddeld 108 dagen in de ruim-

te verbleven toonden dit aan. De afwijkingen in

de hersenen lijken op een hersenaandoening

waarbij sprake is van een verhoogde druk van

hersenvocht in het hoofd. Dat kan leiden tot

hoofdpijn, misselijkheid, braken en wazig zien.

Radiology 2012, Kramer e.a.

Winnaars Trofee voor de Weten-schap kijken nét even anders

Maeike Zijlmans

Jeroen Geurts


Wii-computergames zijn niet alleen leuk en

uitdagend, ze lijken ook een interessant hulp-

middel voor mensen die revalideren, ook voor

mensen met niet-aangeboren hersenletsel. Met

Wii-computergames zouden patiënten en the-

rapeuten zelfs specifieke functies en activiteiten

kunnen trainen. De site TherapWii.nl geeft

suggesties voor games die gekozen kunnen

worden om binnen therapie te gebruiken.

Toen de Wii-spelcomputer van Nintendo zo’n vijf jaar geleden

op de markt kwam, ontstond het idee om de spellen ook in

de revalidatie te gebruiken. De games zouden patiënten wel

eens op een speelse wijze in actie kunnen brengen. Ook

Arend de Kloet, gezondheidspsycholoog bij Sophia

Revalidatie in Den Haag en lector revalidatie aan de Haagse

Hogeschool, zag deze mogelijkheden. Met praktische onder-

steuning van de Hersenstichting bestudeerde hij samen met

Klaasjan van Haastrecht de waarde van games voor revalidatie.

Dat leidde tot TherapWii.nl met een overzicht van diverse

Wii-spellen.

Passende games Van Haastrecht is projectleider Therapwii en unitmanager

poliklinische revalidatie kinderen bij Sophia Revalidatie.

Volgens hem hebben zowel fysio-, ergo- en bewegingsthera-

peuten als studenten van de hogeschool al heel wat Wii-

games gespeeld. Ook bestudeerden ze welke vaardigheden

ermee werden geoefend. ‘Er staan nu bijna twintig spellen

op de site. Ze zijn onderverdeeld in de categorieën “sociaal-

emotioneel”, “fysiek” en “cognitief”. Per game kan een

speler bekijken welke vaardigheid er geoefend wordt.

Therapeuten die de website gebruiken om tot een juiste

keuze van games te komen, zullen via hun instelling deze

games moeten aanschaffen. Voor het Therapwii-project

hebben we echter een groot deel van deze games, samen

met de hardware, tijdelijk ter beschikking gesteld aan de

deelnemende instellingen. Als cliënten zelf, thuis willen

gamen met als doel bepaalde functies te verbeteren, zullen

ze zelf een Wii en games moeten aanschaffen.’

Gunstig effectOok voor patiënten met hersenletsel zijn er volgens Van

Haastrecht verschillende games. Zo zijn er spellen die de

concentratie, het geheugen of de snelheid van het denken

kunnen beïnvloeden, dan wel spellen die het evenwicht trainen

of spellen die het sociale contact stimuleren via tennissen

en bowlen. Of de games daadwerkelijk effect hebben, is

wetenschappelijk nog niet voldoende aangetoond; tot nu toe

heeft slechts één studie bewezen dat training op een balans-

bord van Wii het evenwicht bij mensen met een CVA duide-

lijk verbetert. Daarnaast liet een onderzoeksgroep van De

Kloet wel zien dat verschillende games een gunstig effect

hebben bij jongeren met niet-aangeboren hersenletsel. De

Kloet: ‘Jongeren worden sneller in informatieverwerking,

gaan meer bewegen en merken dat ze vooruitgaan op de

doelgebieden die ze zelf van tevoren hebben aangegeven.

Het leuke van gamen is dat je ongemerkt en spelenderwijs

ook allerlei andere functies oefent. Hoewel de wetenschap-

pelijke onderbouwing nog beperkt is, ben ik ervan overtuigd

dat games nut hebben als aanvulling op behandeling in de

revalidatie.’

ForumVan Haastrecht vindt het jammer dat de site, die nu bijna

een jaar in de lucht is, nog weinig wordt gebruikt. Per dag

zijn er gemiddeld vijftien bezoekers. Hij hoopt dat de site

meer bekendheid krijgt. Ook wil hij de gebruikers actief

betrekken bij de inhoud daarvan. ‘Daarom zijn we enkele

maanden geleden op de site een forum gestart, waar thera-

peuten met elkaar en met ons van gedachten kunnen wisselen

over gamen in de revalidatie. Goede tips nemen we uiteraard

serieus. Ons uiteindelijke doel is dat Therapwii de bezoekers

optimaal en up-to-date informeert.’

www.therapwii.nl

Tekst: John Ekkelboom

<<

‘Het leuke van gamen is dat je ongemerkt allerlei andere functies oefent’

Spelenderwijs revalideren


column

Koffieloopje

Even van het bureau weg om een kopje thee of koffie in te

schenken. Of om de planten water te geven. Ik doe het zeker

tien keer per dag. Niet dat ikzelf zo dorstig ben of dat de

plant water nodig heeft… Maar als ik het niet voor de dorst

doe, wat verklaart dan wel het koffieloopje? Het is een alibi

om te kunnen gehoorzamen aan de impuls om op te staan.

Mijn hersenkwabben genereren die impuls vooral voor zich-

zelf. Zijzelf hebben regelmatig zo’n wandelingetje nodig.

Onderzoekers van de Universiteit van Illinois lieten proef-

personen dertig woorden in het geheugen prenten. Een deel

van hen mocht vooraf even wandelen, de rest bleef zitten

om zich gedurende dezelfde tijd te ontspannen. De eerste

groep scoorde maar liefst 25% beter op de geheugentest.

Een tweede onderzoek bood zekerheid: bewegen helpt

concentreren.

Tijdens dat tweede experiment mochten kinderen achter

het computerscherm figuurtjes vergelijken. Daarbij werden

ze voortdurend gestoord. Kinderen die vooraf even lekker

hadden bewogen, lieten zich veel minder afleiden dan

kinderen die alleen maar op hun billen hadden gezeten.

Via elektroden op hun hoofden zagen de onderzoekers in

hun hersensignaal een hogere 'P300-golf'. Die P300 staat

voor het richten van de aandacht en regelmatig bewegen

helpt dus om je aandacht op te laden.

Verstandige juffen en meesters laten hun klas daarom zo nu

en dan even opstaan om een paar keer op en neer te springen

of even de spieren te strekken. Of ze spreken met de klas af

dat ze even van hun plaats mogen om een slokje water te

drinken, zolang ze de anderen niet storen. Dat lijkt misschien

vragen om chaos, maar het helpt juist de chaos te beperken.

Kinderen die zich beter kunnen concentreren zitten minder

te klieren. Wie jong leert dat bewegen bij denkwerk hoort,

zal ook later zijn hersenkwabben opladen. Uit gewoonte.

Mark Mieras

is wetenschapsjournalist

en gespecialiseerd in

hersenonderzoek. Hij is

auteur van twee boeken

over de hersenen: Ben ik

dat? en Liefde.

<<<<

De bijdragen van onze donateurs zijn opnieuw met zo’n

€ 119.604 gestegen. Dat blijkt uit ons Jaarverslag over 2011.

Het totaal kwam voor ’t eerst boven de twee miljoen euro uit!

Het aantal donateurs steeg naar bijna 54.000. Ook de collecte-

opbrengst steeg bijna € 90.000; een groei van 11%. Maar er

waren ook tegenvallers. Zo leverde het tv-programma

‘Ambassadeur voor één dag’, gesponsord door de

Hersenstichting, minder donateurs op dan verwacht. Dit als

gevolg van te lage kijkcijfers. Ook de bouw van een nieuwe

database kostte meer tijd en energie dan we dachten. Alle

resultaten van vorig jaar kunt u lezen in het jaarverslag op

onze website.

De ups en downs van 2011

HersenweetjeSchizofreniepatiënten hebben baat

bij een computergestuurde training.

Hun cognitieve functioneren (denken,

leren en begrijpen) verbeterde na de training.

Ook zes maanden na de training functioneerden

ze sociaal beter. Een groep patiënten kreeg

computertraining, een tweede groep speelde

computerspelletjes en de laatste groep bestond

uit gezonde controlepersonen. De trainingsgroep

vertoonde een duidelijke verbetering in geheugen-

testen, uitvoerende vaardigheden en complexe

taken in vergelijking met de computerspelletjes-

groep.

Neuron 2012, K. Subramaniam e.a.

Uitgaven in 2011


Tekst: Kees Vermeer

‘Terughoudend

zijn met

antidepressiva

tijdens

zwangerschap’

foto

: Elsk

e O

oste

rbro

ek

Tien vragen aan de onderzoekers


foto

: Elsk

e O

oste

rbro

ek

Wat hebben jullie onderzocht?‘Wij hebben de effecten bestudeerd

van antidepressiva op zwangerschap

en op het kind. In het onderzoek zijn

de zwangerschappen van vierhonderd

vrouwen gevolgd. Op drie en acht

maanden hebben we gekeken naar het

gedrag van het ongeboren kind. Na de

geboorte hebben we de kinderen nog

twee jaar gevolgd.’

Waarom doen jullie dit onder-zoek?‘Nieuwe geneesmiddelen worden

getest bij gezonde volwassenen en

geselecteerde patiëntengroepen, maar

niet bij zwangere vrouwen of ongebo-

ren kinderen. Terwijl medicijnen bij

zwangere vrouwen negen maanden

lang kunnen inwerken op het groeien-

de zenuwstelsel van het kind in de

baarmoeder.’ Hoeveel zwangere vrouwen gebruiken antidepressiva?‘In de VS is dat al 10%. In Nederland

neemt het gebruik van deze medicijnen

sterk toe vanaf het begin van deze

eeuw. Een aantal jaren geleden was het

al 2%. Ook bij een milde depressie of

angststoornis worden deze medicijnen

voorgeschreven, voornamelijk door de

huisarts.’

Wat hebben jullie in het onderzoek gevonden?‘Bij gebruik van antidepressiva zijn de

foetussen actiever in de buik. Ze bewe-

gen meer, ook tijdens de diepe slaap.

Dat horen ze niet te doen. Hoe hoger de

dosis medicatie, hoe actiever het kind.

Wat het gevolg is van dit afwijkende

slaappatroon is niet bekend.’

Zijn er ook veranderingen na de geboorte?

‘Ja. Via anonieme declaratiegegevens

van zorgverzekeraar VGZ konden we

het medicijngebruik van de kinderen

volgen. We vonden aanwijzingen voor

meer hartafwijkingen en meer gebruik

van laxeermiddelen en antibiotica.

Deze hartafwijkingen zijn zeldzaam,

maar wel duidelijk meer dan bij andere

kinderen. We zagen bovendien bij som-

mige baby’s ademhalingsproblemen en

slecht drinken na de geboorte. Wellicht

zijn dat ontwenningsverschijnselen,

doordat de baby na de geboorte plotse-

ling geen antidepressiva meer krijgt.

De baby’s hadden tevens vaker behan-

deling nodig door de fysiotherapeut,

waarschijnlijk vanwege moeite met

omrollen.’

‘We vonden aanwijzingen voor meer hartafwijkingen'

Vonden jullie veranderingen in gedrag na de geboorte?‘Gemiddeld gedragen de onderzochte

kinderen zich niet anders dan andere

2-jarigen. Dat is positief nieuws, maar

we bestuderen nu enkele minder vaak

voorkomende gedragsproblemen, zoals

autisme. De resultaten verwachten we

binnenkort.’

Wat is de conclusie?‘Antidepressiva zorgen ervoor dat

baby’s zich al in de baarmoeder anders

gedragen. We weten nog niet wat de

gevolgen daarvan zijn op latere leeftijd.

In vergelijkbare studies met muizen

vinden we aanwijzingen voor meer

depressiviteit en angstig gedrag op vol-

wassen leeftijd. De mens is weliswaar

geen muis, maar de kans bestaat dat

ook mensen later problemen krijgen.

Een recente Amerikaanse studie sugge-

reert een verband tussen gebruik van

antidepressiva tijdens de zwangerschap

en autisme bij het kind. Kortom, de

veiligheid van deze medicijnen tijdens

de zwangerschap is vooralsnog onzeker.’

Wat kunnen zorgverleners met deze conclusie? ‘Artsen en verloskundigen kunnen

zwangere vrouwen hiermee beter

informeren en adviseren over medi-

cijngebruik. En bij zwangere vrouwen

zou het niveau van antidepressiva in

het bloed gevolgd kunnen worden. Bij

de een daalt dat in de loop van de

zwangerschap, bij de ander stijgt het

juist. Dat laatste leidt tot hogere bloot-

stelling bij het ongeboren kind.’

Wat kan er op korte termijn al veranderd worden? ‘Zorgverleners zouden het inzetten van

antidepressiva bij vrouwen in de

vruchtbare leeftijd veel zorgvuldiger

moeten afwegen. Ook omdat het in de

praktijk soms moeilijk blijkt om er

weer mee te stoppen. De zorgverlener

kan eerst kijken naar alternatieven.

Met name bij milde depressie kan

psychotherapie of gedragstherapie in

combinatie met beweging helpen. Het

is dus niet altijd nodig om deze medi-

catie voor te schrijven.

www.umcu.nl <<

Medicijnen tegen depressie worden steeds meer gebruikt, ook door zwangere vrouwen. Maar er is vrijwel

niets bekend over de invloeden van deze medicijnen op het ongeboren kind. Een studie van het

Universitair Medisch Centrum Utrecht laat geen geruststellende uitkomsten zien. ‘We zien duidelijke

effecten op de kinderen in de baarmoeder,’ zeggen prof. Gerard Visser van de afdeling Verloskunde en

ziekenhuisapotheker dr. Tessa Ververs.


Politie IJsselland wint de Hersenbokaal-Publieksprijs

In 1998 werkte Dick Buitenhuis als motoragent bij de

gemeentepolitie van Zwolle. Hij kreeg last van zijn ogen en

ging naar de opticien. ‘De opticien kon me niet helpen en

uiteindelijk belandde ik via de oogarts bij de neurochirurg.

Ik voelde me gezond, maar ik had een hersentumor. Ik ging

lopend het ziekenhuis in en na de operatie kon ik niets

meer. Als een kind moest ik alles opnieuw leren; mijn vin-

gers bewegen, zitten, lopen… Zoiets heeft natuurlijk niet

alleen impact op mij, maar ook op mijn vrouw en onze

kinderen. Toch zijn we altijd positief gebleven.’

Fijne motoriek Na een intensieve revalidatie kan Dick weer aan de slag bij

zijn werkgever. ‘Ik had makkelijk afgekeurd kunnen worden,

maar dat wilde ik echt niet! Eerst werkte ik op therapeutische

basis en deed ik eenvoudige werkzaamheden, zoals post sor-

teren. Door mijn zichtbeperking en coördinatiestoornis kon

ik niet meer als motoragent aan de slag. Mijn fijne motoriek

en gevoel in de benen is bijvoorbeeld niet meer optimaal. Ik

sta dan ook regelmatig op iemands voet, zonder dat ik het

doorheb,’ lacht Dick.

Volledig aangepaste werkplekUiteindelijk is Dick twee jaar na de eerste hersentumor aan

de slag gegaan bij de afdeling Verkeers Ongevallen Analyse

(VOA) bij de Politie IJsselland in Zwolle. ‘Mijn wens was om

ooit bij de VOA aan de slag te gaan. Alleen gebeurde het nu

eerder dan gepland. Ik grap er wel eens over,’ wijzend naar

zijn hoofd: ‘je moet er wel wat voor overhebben om hier

terecht te komen! Ik heb de benodigde certificaten gehaald

en mijn werkgever heeft er alles aan gedaan om mij het

werken mogelijk te maken. Zo is van een van de dienstauto’s

vervangen door één met een automaat, zodat ik op locatie de

eerste analyse van de ongevallen kon doen. Mijn werkplek op

Tekst: Sietske Arkenau

Na meerdere hersentumoren is Dick Buitenhuis (49) nog steeds aan het werk bij de Politie IJsselland.

Door zijn zichtbeperking en coördinatiestoornis niet meer als motoragent, maar als verkeersongeval-

lenanalist. ‘Ik ben het type dat vooruitkijkt. Ik wilde revalideren en weer aan de slag. Mijn werkgever

heeft me hierin altijd gesteund, daarom heb ik de Politie IJsselland voorgedragen voor de Hersenbokaal.’ foto

: Elsk

e O

oste

rbro

ek


HersenweetjeWanneer Nederlanders met hun lichaam

naar links leunen, dan hebben zij de neiging

om aantallen te onderschatten. Van de hoogte

van gebouwen tot bijvoorbeeld het aantal tophits van een

artiest. Dit is onderzocht met behulp van een Wii balance-

board, waarbij de deelnemers zelf niet wisten of ze naar

links of naar rechts leunden. De veronderstelling is dat

wanneer mensen van links naar rechts lezen, zij vaker de

kleinste getallen links plaatsen. De vraag is nu hoe dat zal

uitpakken in culturen die van rechts naar links lezen.

Psychological Science 2011, A. Eerland e.a.

kantoor is volledig aangepast, ik werk op een rustige kamer

en ook thuiswerken is geen probleem. Op deze manier heeft

mijn baas ervoor gezorgd dat ik mijn werk volledig kon doen,

tot ik in 2008 weer een hersentumor kreeg.’

Iets terugdoenNa een geslaagde operatie is Dick weer gaan werken, maar

sindsdien alleen nog op kantoor. ‘Ik doe hetzelfde werk als

voorheen, alleen het straatwerk gaat niet meer. Dat is door

mijn klachten te gevaarlijk geworden. Ook kan ik niet meer

autorijden, maar er is altijd wel een collega of mijn baas, die

me haalt of thuisbrengt!’ Ook de operatie in 2010 en een

nieuwe hersentumor die binnenkort wordt verwijderd weer-

houden Dick er niet van om te blijven werken. ‘Ik kan er mijn

ei in kwijt en mijn baas en collega’s maken dat mogelijk.

Door de Politie IJsselland voor te dragen voor de

Hersenbokaal kon ik iets terugdoen. Het is terecht dat zij de

Hersenbokaal-Publieksprijs 2011 hebben gekregen. Iedereen

op het werk is heel betrokken en alles is hier mogelijk.’

Uw werkgever aanmelden voor de Hersenbokaal 2012?

Zowel profit als non-profit organisaties kunnen in

aanmerking komen voor de prijs. De winnaars worden

geacht het geldbedrag van € 5000 te gaan besteden

op een wijze die ten goede komt aan mensen met een

hersenaandoening.

Wilt u uw werkgever aanmelden? Ga naar

www.hersenstichting.nl en typ Hersenbokaal in

het zoekvenster.

<<

Kunnen mensen met niet-aange-boren hersenletsel baat hebben bij het zorgaanbod voor mensen met een verstandelijke beperking?

Bij de Hersenstichting komen dagelijks vragen binnen over hersenaandoeningen en aanverwante onderwerpen. In deze rubriek wordt één van die vragen aan een deskundige voorgelegd.

Jazeker, maar het betreft wel een bijzondere groep. Personen

met ernstige cognitieve beperkingen en/of gedragsproblemen

hebben baat bij de zorg die er wordt geboden. Net zoals

mensen die op jonge leeftijd hersenletsel hebben opgelopen

met een ontwikkelingsstoornis of ontwikkelingsachterstand

als gevolg. Of bijvoorbeeld mensen met een (lichte) verstan-

delijke beperking en een hersenletsel door

bijvoorbeeld een ongeluk of CVA.

Neem Laura, vroeger een vrouw die vol in het leven stond.

Zij viel na het oplopen van hersenletsel 'tussen wal en schip'.

In verband met cognitieve problemen en gedragsproblemen

werd de revalidatie voortijdig afgebroken en mislukten opna-

mes in verpleeghuizen. Na behandeling in de GGZ verhuisde

zij naar een (groeps)woning voor mensen met een niet-aan-

geboren hersenletsel. In een huiselijke, prikkelarme omge-

ving krijgt ze nu individuele begeleiding. In haar nieuwe huis

en op de dagbesteding doet ze samen met de begeleiders

huishoudelijke taken. Haar echtgenoot bezoekt haar vaak.

Beiden voelen zich er thuis.

Dr. Dineke Vallenga, Hersenletselteam Gelderland

Kijk voor de adressen van alle hersenletselteams op

www.hersenstichting.nl met zoekterm 'hersenletselteams'.

vraag en antwoord

foto

: Elsk

e O

oste

rbro

ek

foto

: Elsk

e O

oste

rbro

ek


het verhaal achter de gift

Bijzondere Breintjes zijn creatieve, veelzijdige geldinzamelacties van onze donateurs. De Hersenstichting

wil alle gulle gevers opnieuw heel hartelijk danken!

Bijzondere breintjes

Toneelvrienden spelen €1.350 bij elkaar

Op 15 en 16 maart stond Stichting

Toneelvrienden in Bussum op de

planken met Het gebroken licht van

Troost. Een voorstelling over dementie,

waarvan de opbrengst ten goede komt

aan onderzoek naar de rol van erfelijk-

heid bij vroege dementie.

F.C. Lisse goed voor €1.090,91

De jongens van het 12e van F.C. Lisse

voetballen het gehele jaar met het logo

van de Hersenstichting op de borst.

Daarnaast organiseert het team van

aanvoerder Elliott Webb sponsoracties

om geld in te zamelen voor hersenon-

derzoek. Onlangs vond de jaarlijkse

streekderby tegen Noordwijk plaats.

Voor aanvang van de wedstrijd gingen

de voetballers met de collectebus rond.

Hiermee zamelden zij een bedrag van

€ 640,91 in. De opbrengst van de bin-

goavond kwam bovendien ten goede

aan de Hersenstichting, waardoor de

kassa voor nog eens € 450 rinkelde.

Mobieltjesactie Margo Koolen nog steeds succesvol

Margo Koolen stond eerder in Hersen

Magazine 4 van 2011 wegens haar

inzamelingsactie. Ze zamelt al geruime

tijd mobiele telefoons in bij haar werk-

gever AEGON. Ze onderneemt deze

actie samen met haar dochter ter nage-

dachtenis aan Werner, haar overleden

echtgenoot. Onlangs kwam er opnieuw

een prachtig bedrag van € 2.250 binnen.

Daarmee komt de teller nu al ruim

boven de € 5.000 uit!

‘Er ging een knop bij me om’Rick Kouwenhoven (33),

woonachtig in Delft,

komt sinds 2011 met

enige regelmaat in actie

voor de Hersenstichting:

‘Mijn vader was 58 jaar

toen bij hem Parkinson werd vast-

gesteld. Hoewel hij dankzij goede

medicijnen nog steeds veel kan, grijpt

het me ontzettend aan’. Rick zag hoe

niet alleen zijn vader, maar ook hoe

andere dierbaren getroffen werden door

ziekte. In sommige gevallen helaas met

fatale afloop. ‘Er ging een knop bij me

om,’ vertelt Rick. ‘Ik realiseerde me dat

gezondheid geen vanzelfsprekend

gegeven is. Daarom kom ik nu met

mijn gezonde lichaam in actie om geld

in te zamelen voor de Hersenstichting.

Ik hoop dat ik daarmee ook anderen

inspireer hetzelfde te doen.’

In 2011 zamelde Rick spullen van

vrienden, familie en collega’s in die hij

vervolgens doorverkocht op rommel-

markten en Marktplaats. Ook verkocht

hij zelfgekweekte planten en vorige

zomer organiseerde hij een benefiet-

barbecue voor familie en vrienden in

zijn achtertuin. ‘De acties kosten tijd

en energie, maar staan in geen verhou-

ding tot wat ik ervoor terug krijg.

Bovendien realiseer ik me dat het meer

energie kost om met een hersenaan-

doening te leven. Ik vind het belangrijk

om iets te doen voor mijn medemens.’

Met zijn acties haalde Rick tot nu toe

€ 3350 op voor de Hersenstichting.

Rick denkt sinds kort actief mee met

de Hersenstichting over hoe we meer

mensen kunnen inspireren om in actie

te komen. Er is hiervoor een speciaal

actiepanel in oprichting, waarin ook

Rick zitting heeft. We hopen dat we

deze zomer een hartverwarmende

hausse aan sponsoracties mogen mee-

maken. Daarbij is alle hulp meer dan

welkom. Wilt u zelf een sponsoractie

organiseren of wilt u meedenken over

hoe we anderen kunnen inspireren?

Neemt u dan contact op met Martin

van der Eijk: 070-3024815.

Ga de uitdaging aan, doe mee met de Heldenrace


<<

In februari ontving de Hersenstichting € 905.831 van de

VriendenLoterij. Hiermee kan meer wetenschappelijk

onderzoek naar de oorzaken en behandeling van hersenaan-

doeningen worden gedaan. Als u wint, mag u uw vrienden

ook blij maken. Wint u € 1 miljoen? Dan wint u ook een

vakantie t.w.v. € 50.000 om dit met uw vrienden of familie

te vieren.

Koop nu een lot en steun de Hersenstichting. De lotprijs is

€ 10 per maand. De helft hiervan gaat rechtstreeks naar de

Hersenstichting, elke maand opnieuw!

Vul het formulier in op www.hersenstichting.nl.

Peter Schoof, directeur Hersenstichting en Marieke van Schaik, managing director Vriendenloterij

Speel mee en win!

Hersenweetje

Onderzoekers pleiten ervoor om gedragsstoor-

nissen bij mensen met ADHD al in een vroeg sta-

dium aan te pakken. Het lijkt erop dat de gedrags-

stoornissen die bij hen vaak optreden leiden tot een vergroot

risico op alcoholverslavingen op latere leeftijd en niet de

ADHD zelf. Omdat kinderen met ADHD vaak al vroeg in con-

tact komen met de hulpverlening, opent dit de mogelijkheid

om een latere verslaving te voorkomen.

Ned. Tijdschr. v. Geneeskunde, 2012, E. v. Osselen.

De Heldenrace is een sportief evene-

ment waaraan iedereen kan deelnemen.

Het evenement wordt georganiseerd in

verschillende Europese steden, ook in

Amsterdam, Den Haag en Eindhoven.

Tijdens de Heldenrace loopt of rent u 6

kilometer. Na afloop van de race vindt

er een gezellige picknick plaats. Via

een fondsenwervingpagina op internet

kunt u zich laten sponsoren door fami-

lie, vrienden en collega’s. U zamelt zo

minstens € 300 in voor de

Hersenstichting.

De Heldenrace vindt plaats op:

17 juni 2012 in Eindhoven

8 juli 2012 in Amsterdam

30 september 2012 in Den Haag

Meer informatie:

Martin van der Eijk, 070-3024815

Direct aanmelden kan via:

www.heldenrace.com


‘Mensen met dementie vinden het prettig om een bekend gezicht te zien’

Tekst: Kees Vermeer

foto

: Elsk

e O

oste

rbro

ek


foto

: Elsk

e O

oste

rbro

ek

<<

‘Goedemorgen allemaal!’ ‘Hallo

Theo!’ Manager Dagactiviteiten

Theo Martha van Florence wordt

door bezoekers en bewoners har-

telijk begroet. Iedereen kent Theo

en Theo kent iedereen. Florence

is een organisatie met woonzorg-

centra en verpleeghuizen in de

regio Haaglanden en gespeciali-

seerd in zorg aan en behandeling

van kwetsbare ouderen met

lichamelijke of geestelijke

gezondheidsproblemen.

Eenderde van de cliënten heeft

dementie.

Theo Martha werkt vanuit locatie

Westhoff in Rijswijk. Mensen met

beginnende dementie ontvangen hier

dagverzorging. In een latere fase kun-

nen zij in het verpleeghuis wonen.

‘Patiënten komen bij ons in beeld via

het Alzheimer Café* Leidschendam/

Voorburg, waar ik gastheer ben,’ ver-

telt Theo. ‘In een fase als de vergeet-

achtigheid net is begonnen. De case-

manager kan dan samen met de cliënt

en diens partner of naasten een rich-

ting uitzetten voor behandeling.’

BandTheo werkt al twintig jaar bij Florence.

Hij heeft de Dagbehandeling Psycho-

geriatrie opgezet en allerlei activiteiten

voor de patiënten. Hij voelt zich nauw

betrokken bij het verpleeghuis en vindt

het belangrijk om contact met mensen

te houden. Hij kent zelfs alle cliënten

en medewerkers bij naam. Dat blijkt

uit een rondleiding door het huis.

Overal wordt Theo begroet en door veel

mensen aangesproken. Hij neemt de

tijd om ze te woord te staan. Een oude-

re vrouw kijkt hem aan. ‘Volgens mij

kennen we elkaar, maar ik weet niet

waarvan,’ zegt ze. Theo antwoordt

glimlachend: ‘Ja wij kennen elkaar wel,

mevrouw Jansen’. Theo heeft pas een

nieuwe bril en ook dat valt veel mensen

op. ‘Wat zie je er leuk uit Theo!’ Theo

geniet zichtbaar. ‘Mensen met dementie

vinden het prettig om een bekend

gezicht te zien.’

Dezelfde kapper De cliënten eten elke dag in het restau-

rant dat sjiek is aangekleed. Ook is er

een bruin café. Twee biljartende mannen

stralen als ze Theo herkennen. ‘Eén van

hen ken ik doordat we vroeger dezelfde

kapper hadden’, vertelt Theo. ‘Bij de

kapper merkte ik dat er met hem iets

niet in orde was. Daar heb ik werk van

gemaakt. Nu is hij hier. Mensen komen

via allerlei kanalen bij ons terecht.’ Via

de tuin en de Dagbehandeling, waar

een groep cliënten net aan een activiteit

begint, eindigt de rondleiding in het

woongedeelte van Westhoff. Het

bestaat uit negen huisjes met elk zeven

bewoners, die dagelijks kunnen deel-

nemen aan vaste activiteiten.

Contact met kinderen De bewoners hebben een langdurige

band met Westhoff: ‘Ze zijn allemaal

begonnen op de Dagopvang. Florence

heeft alle expertise om de mensen te

begeleiden, vanaf hun aanmelding tot

hun overlijden. We doen nog steeds de

"klassieke" activiteiten, zoals schilderen

en bloemschikken, maar onder het

motto 'niets moet, alles mag' ook yoga

of oefenen op de iPad. Bijzonder is ook

dat vanuit de naastgelegen kindercrèche

regelmatig peuters binnenkomen. De

bewoners zingen met hen en lezen hen

voor; een prachtig gebeuren!’ Theo

vindt in zijn werk alles wat hem boeit:

werken met ouderen, sturen van beleid

en ontwikkelingen en luisteren naar

cliënten. ‘Omdat ik veel mensen ken,

word ik continu aangesproken. Ook op

straat. Op zaterdag naar de markt is

eigenlijk geen optie.’

www.florence.nl

* Nederland telt ruim tweehonderd

Alzheimer Cafés waar mensen met

dementie en hun naasten, met hun

vragen over dementie terecht kunnen.

Gastvrouwen/gastheren ontvangen en

praten met bezoekers. Kijk ook op

www.alzheimercafe.nl.

HersenweetjeBij stemmingsstoornissen

werkt een combinatie van

antidepressiva en psychologi-

sche behandeling beter dan elke therapie

afzonderlijk. Uit experimenten met

knaagdieren wordt waarschijnlijk dat

het antidepressivum de uitdoving ver-

snelt van herinneringen die door angst

worden bepaald. De onderzoekers

denken dat het antidepressivum

inwerkt op de amygdala, een hersen-

deel betrokken bij angst. In combinatie

met de training worden op deze

manier mogelijk angstreacties gewist.

Science, 2011, Karpova e.a.


onderzoek

Nieuwe methode voor het verminderen van neglect

Een veel voorkomend, maar onzicht-

baar gevolg na een beroerte is neglect.

Een patiënt met neglect verwaarloost

de ruimte en voorwerpen aan de zijde

tegenovergesteld aan de beschadigde

hersenhelft. Dit is niet alleen heel ver-

velend in het dagelijkse functioneren,

maar de patiënten herstellen ook minder

goed dan patiënten zonder neglect.

Vandaar dat dr. H.C. Dijkerman en zijn

collega’s van de Universiteit Utrecht

een nieuwe behandelmethode testen.

In de beschadigde hersenhelft wordt

met zwakke elektrische stroompulsen

de activiteit verhoogd en in de gezonde,

overactieve hersenhelft wordt de

activiteit verminderd. De onderzoekers

kijken of dit het herstel van het neglect

stimuleert. Ze gaan de effecten van

deze methode uittesten op zowel

neglect als op het vermogen om alle-

daagse taken onafhankelijk uit te voeren.

Optimisme is genetisch bepaald Optimisme is een persoonlijkheids-

kenmerk en verwijst naar de mate

waarin iemand een positieve uitkomst

verwacht voor zijn toekomst. Een

hogere mate van optimisme is gerela-

teerd aan een betere lichamelijke

gezondheid alsmede geestelijk welzijn.

Het lijkt waarschijnlijk dat lichamelijk

en geestelijk welzijn het niveau van

optimisme stimuleert. Het omgekeerde

verband dat optimisme voor meer

welzijn zorgt is eveneens een mogelijk-

heid. Optimisme zou gezondheidsbe-

vorderend gedrag kunnen stimuleren;

het zou kunnen leiden tot gezonde

voeding, meer lichaamsbeweging

en het zich houden aan doktersvoor-

schriften. Prof. dr. E. J. Giltay en

medeonderzoekers van het Leids

Universitair Medisch Centrum onder-

zochten de vraag of er biochemische en

erfelijke factoren zijn voor optimisme.

De onderzoekers vonden aanwijzingen

dat genetische factoren en omgevings-

factoren van invloed kunnen zijn.

Overmatige stress en een chronisch

ontstekingsproces, veroorzaakt door

overgewicht of roken, lijken de mate

van optimisme nadelig te beïnvloeden.

De verbanden bleken erg ingewikkeld,

aangezien een sluimerende ontsteking

met name bij overgewicht een rol

speelt. Bij vrouwen stond de genetische

gevoeligheid voor stresshormonen wel

in verband met optimisme, maar bij

mannen niet.

Verfijning van technieken diepe hersenstimulatie Diepe hersenstimulatie is een techniek

waarbij elektroden in de hersenen wor-

den aangebracht om met elektrische

stroompjes specifieke hersengebieden

te beïnvloeden. Diepe hersenstimulatie

wordt toegepast bij ernstig zieke psy-

chiatrische patiënten met een dwang-

stoornis, verslaving of depressie en bij

patiënten die niet reageren op bestaande

behandelingen. De therapie is effectief,

maar het duurt vaak lang voordat de

juiste stimulatie is ingesteld. In een

nieuw gehonoreerd onderzoek gaan

prof. dr. D. Denys en medeonderzoekers

van het AMC in Amsterdam de lokale

hersenactiviteit meten. Ze willen daar-

uit afleiden welke contactpunten de

meeste kans van slagen bieden als

stimulatiepunten. De patiënten krijgen

plaatjes te zien die al dan niet met hun

ziektebeeld te maken hebben. De

onderzoekers verwachten dat de beste

stimulatiepunten gevonden worden,

rond die contactpunten waar tijdens

het meten de hersenactiviteit hoger is.

Ze hopen aldus te kunnen voorspellen

hoe de stimulatie precies moeten worden

afgesteld. Tevens zouden ze het lang-

durige proces van het instellen sterk

kunnen verkorten. Dit zou leiden tot

een sneller therapeutisch effect bij de

patiënten. <<

Dankzij uw steun kan de Hersenstichting steeds meer goed werk verrichten. We hebben recent 21 nieuwe onderzoeksaanvragen gehonoreerd. Hieronder een kleine greep uit de vele nieuwe, lopende of afgeronde onderzoeken.


interessant

Reinoud de Jongh

Hoofdzaken

Vragen (met hun antwoorden) en

feiten over de hersenen en alles wat

daarmee te maken heeft wisselen

elkaar af in Hoofdzaken van biopsycho-

loog Reinoud de Jongh. Van vragen

als ‘Zijn achtbanen slecht voor je

hersenen?’ tot feiten als ‘Langere

mensen merken later op dat ze hun

teen hebben gestoten’. Ook bevat het

boek veel experimentje waarmee u

uw eigen hersenen kunt testen.

Uitgeverij Contact, 2011

ISBN 9789025436728, € 12,50

Nico van der Lely Mireille de VisserJoke Ligterink

Onze kinderen en alcohol

Nederlandse pubers behoren tot de

grootste drinkers van Europa. In Onze

kinderen en alcohol vertellen de

auteurs onomwonden wat er kan

gebeuren met het zich ontwikkelende

brein van een puber die alcohol

drinkt. Wat zijn de lichamelijke en

geestelijke gevolgen van drinken op

jonge leeftijd? In interviews belichten

pubers, ouders, wijkagenten, horeca-

uitbaters en politici de verschillende

facetten van dit grote maatschappelijke

vraagstuk. Met praktische adviezen

voor ouders en professionals.

Uitgeverij Nieuw Amsterdam, 2011

ISBN 9789046811092, € 19,95

Karin BeentjesJudith Keessen fotografie

De liefde niet vergeten

In De liefde niet vergeten van Karin

Beentjes vertellen partners van bewo-

ners van verpleeghuis Westhoff in

Rijswijk openhartig over de liefde van

hun leven en over de impact die demen-

tie heeft op hun relatie. De verhalen

vormen een eerbetoon aan de partner

en maken daarbij inzichtelijk wat het

betekent om geconfronteerd te worden

met dementie bij je partner. Het levert

ontroerende verhalen op.

Uitgeverij De Nieuwe Haagsche, 2011

ISBN 9789491168208, € 15

René Kahn

De tien geboden voor het brein

Conditietraining voor je hersenen.

Werkt dat? Volgens gerenommeerd

psychiater René Kahn wel degelijk. De

acties die we kunnen doen en moeten

laten om ons brein gezond te houden

(of te maken) vormen de inhoud van

dit boek. En wel in tien eenvoudige

geboden.

Uitgeverij Balans, 2011

ISBN 9789460033391, € 9,95

www.ataxie.nl

Bij mensen met ataxie zijn de kleine

hersenen beschadigd, waardoor hun

bewegingen ongecoördineerd en

onsamenhangend kunnen verlopen.

Ataxie.nl is de website van de ADCA-

Vereniging, de patiëntenvereniging

voor mensen met een erfelijke vorm

van deze aandoening. Op de site is

informatie te vinden over de verschil-

lende vormen en lotgenotencontact.

Ook is er een gastenboek en een forum.

www.hersenletselenjeugd.nl

In Nederland werken verschillende

revalidatiecentra, scholen voor speci-

aal onderwijs, organisaties en onder-

zoeksgroepen voor jongeren met niet-

aangeboren hersenletsel samen. Deze

landelijke samenwerking heet HeJ!

oftewel Hersenletsel en Jeugd. Op de

website hersenletselenjeugd.nl zijn

activiteiten te vinden van de verschil-

lende werkgroepen die aan dit project

meewerken. De website is mede

mogelijk gemaakt door de Hersen-

stichting. <<


Epilepsie PartnergroepDiverse data in mei en juni 2012Epilepsie heb je niet alleen. Beide part-

ners zijn welkom bij deze contactgroepen.

Vlissingen 23 mei, Rotterdam 6 juni,

Amersfoort 7 juni, Maastricht 9 juni,

Oosterhout (NB) 13 juni, Nijmegen

14 juni, Assen 20 juni, Almelo 21 juni.

Organisatie: Epilepsie Vereniging

Nederland.

Aanmelden noodzakelijk:

Bep Lentink, 0318 - 420351,

[email protected]

Symposium SlaapapneuVrijdag 1 juni 2012Slecht voor hersenen en hart. Neurologen

en longartsen spreken over multidisci-

plinaire aanpak van slaapapneu.

Plaats: Slotervaartziekenhuis,

Amsterdam.

Organisatie: Werkgroep Slaap- en

waakstoornissen van de Nederlandse

Vereniging voor Neurologie.

Informatie: www.slaapwaakcentra.nl

Lezing hersennetwerken en fMRIDonderdag 13 september 2012Stephen Smith van Oxford University

houdt een lezing (in het Engels) met als

titel Mapping overlapping, dynamic

brain networks from resting-state fMRI.

Plaats: Pieter de la Court Gebouw,

Universiteit Leiden.

Organisatie: LIBC.

Informatie en aanmelden:

www.libc-presents.nl

Jubileumdag Balans voor oudersZaterdag 29 september 2012Jubileumdag voor ouders en hun kin-

deren van middelbareschoolleeftijd

met dyslexie, dyscalculie, autisme, of

een lettercombinatie als ADHD, PDD

NOS, ODD, DCD, NLD, enz.

Een bijgewerkte (congres)agenda vindt u ook op www.hersenstichting.nl > Actueel.

Agenda

Plaats: Beatrixtheater Utrecht.

Organisatie: Oudervereniging Balans.


www.balansdigitaal.nl

Congres Vermoeidheid in neurorevalidatieDonderdag 4 oktober 2012Tijdens dit congres zullen diverse

sprekers aandacht besteden aan de

nieuwste inzichten rondom mechanis-

men, diagnostiek en de behandeling

van patiënten met vermoeidheid die

lijden aan MS, ziekte van Parkinson of

na het doormaken van een beroerte.

Plaats: Jaarbeurs Utrecht.

Organisatie: BSL Cursussen en

Congressen.


www.cursussenencongressen.nl

Nationaal GerontologiecongresVrijdag 5 oktober 2012Congres Gelukkig worden we ouder!?

met onderwerpen als Hoe kunnen we

zo gezond mogelijk blijven tot op hoge

leeftijd? En: hoe houden we de zorg

voor ouderen betaalbaar voor toekom-

stige generaties?

Plaats: Reehorst, Ede.

Organisatie: Nederlandse Vereniging

voor Gerontologie.


www.gerontologiecongres.nl

Publieksdag HersenstichtingDonderdag 11 oktober 2012Het thema van de twintigste

Publieksdag van de Hersenstichting is

Hersenen en slaap.

In augustus 2012 wordt het precieze

programma bekend gemaakt en zal het

ook mogelijk zijn om u aan te melden.

Plaats: Beatrixtheater, Utrecht.

Organisatie: Hersenstichting

Nederland.

Informatie: www.hersenstichting.nl

<<

Een autismespectrumstoornis (ASS) is

een ontwikkelingsstoornis waarbij de

informatieverwerking in de hersenen

verstoord is. Kenmerkend voor mensen

met ASS zijn beperkingen, in meer of

mindere mate, op drie gebieden:

• Sociale interactie en verbeelding.

• Communicatie en (lichaams)taal.

• Stereotiepe interesses en gedrag.

De gevolgen van ASS zijn groot, zowel

voor de persoon met ASS als zijn omge-

ving (familie, vrienden, werkgever, etc).

De nieuwe folder

Autismespectrum-

stoornissen bespreekt

diagnostiek, gevolgen

en de behandeling van

drie verschillende vor-

men van ASS: (klassiek)

autisme, syndroom van

Asperger en PDD-NOS.

MigraineIedereen heeft wel eens last van

hoofdpijn; soms erg vervelend voor het

dagelijks leven, maar meestal gaat het

snel weer over. Migraine is echter een

hersenaandoening waarbij hoofdpijn-

aanvallen gepaard kunnen gaan met

misselijkheid, overgevoeligheid voor

licht of geluid, of uitvalsverschijnselen

(een zogenoemd ‘aura’). De nieuwe

folder Migraine informeert u over de

verschillende vormen,

symptomen en

behandeling van

migraine. Er worden

tips gegeven over de

omgang met de

aandoening, en tot wie

u zich kunt wenden

als u hulp zoekt.

De nieuwe folders Migraine en Autisme-

spectrumstoornissen zijn vanaf nu te

bestellen tegen verzend- en admini-

stratiekosten via www.hersenstichting.nl

of met de bestellijst achterop dit magazine.

nieuwe folders

Autismespectrumstoornissen

is dus nog niet te genezen en nog maar beperkt te behandelen. De behandeling richt zich meestal op twee aspecten. Aan de ene kant op het aanleren van vaardigheden om zo goed mogelijk met de beperkingen om te gaan. Aan de andere kant is de behandeling gericht op het aanpassen van de omgeving. Denk hierbij aan aanpassingen op school of het werk, zoals een vaste werkplek of een vaste dagindeling.

Iemand met autisme is in het dagelijkse leven gebaat bij zoveel mogelijk structuur om zich heen. Dit kan veel van de omgeving vragen. Er moet daarom in de behandeling oog zijn voor de impact van de ASS op naasten, en in het bijzonder het gezin. Het is van belang dat ouders goed geïnformeerd worden over de diagnose en de mogelijke gevolgen ervan voor (de toekomst van) hun kind.Er bestaan geen medicijnen tegen de verschillende vormen van ASS. Sommige medicijnen kunnen wel bijkomende emotionele problemen en gedragspro-blemen bestrijden.

Tips

Alleen een psychiater of GZ-psycholoog kan de diagnose ASS stellen. Bij uw huisarts kunt u een verwijzing krijgen. Mensen met ASS hebben behoefte aan structuur en

regelmaat. Een voorbeeld is het gebruik van een vast dagprogramma. Ook hebben ze vaak behoefte aan een rustige omgeving. Gebruik in de communicatie met mensen met ASS

vooral korte zinnen en wees concreet, expliciet en positief. Gebruik liever geen figuurlijke zinnen, omdat die letterlijk opgevat kunnen worden (denk aan: de aap komt uit de mouw). Onthoud: geen enkele persoon met een autismespec-

trumstoornis is hetzelfde.

De Hersenstichting helpt hersenaandoeningen voor-kómen en genezen en wil ervoor zorgen dat mensen met een hersenaandoening zoveel mogelijk zichzelf kunnen blijven.Dit doet zij door te investeren in wetenschappelijk hersenonderzoek, voorlichting te geven over hersenen en hersenaandoeningen, en de samenwerking te bevorderen tussen organisaties die zich bezighouden met behandeling, zorg en ondersteuning van mensen met een hersenaandoening.

Folders en brochures Bij de Hersenstichting zijn de volgende uitgaven over hersen(aandoening)en verkrijgbaar: Folder Angststoornissen Brochure Puberhersenen in ontwikkeling Zorgwijzer Partners

Kijk voor een volledig overzicht van uitgaven opwww.hersenstichting.nl.

Wat kunt u doen?U kunt de Hersenstichting steunen door donateur of collectant te worden, maar er zijn nog veel meer mogelijkheden. Kijk voor meer informatie op www.hersenstichting.nl. De Hersenstichting Nederland is in het bezit van het Keurmerk van het Centraal Bureau Fondsenwerving (CBF). Het garandeert een zorgvuldige en professionele besteding van uw donatie.

Hersenstichting NederlandPostbus 191, 2501 CD Den Haag, 070-360 48 16www.hersenstichting.nl, Giro 860

Ja, ik wil de Hersenstichting Nederland vanaf nu steunen door middel van mijn donateurschap en bepaal mijn jaarbijdrage op:

50,- 35,- 25,-

Mijn keus heb ik aangekruist en daarvoor ontvang ik een acceptgiro.

Ik wil graag informatie over schenkingen en nalatenschappen.

Naam: M/V

Adres: Nr:

Postcode:

Plaats:

Geboortedatum:

Telefoonnummer:

E-mail:

Bon invullen in blokletters s.v.p.

Antwoordkaart

februari 2012

Gevolgen

De gevolgen van ASS zijn groot, zowel voor de per-soon met ASS als zijn omgeving (familie, vrienden, werkgever, etc). Voor de buitenwereld is het soms moeilijk te begrijpen dat de ernst van de gevolgen van ASS niet samen hoeft te hangen met de ernst van de aandoening.Mensen met ASS hebben vaak moeite met verande-ringen, zoals een nieuwe collega op het werk, een nieuwe dienstregeling van de trein of een favoriete roomijs die uit het assortiment van de supermarkt is verdwenen. Transities zijn grote veranderingen in het maatschappelijk leven, die ook veel invloed hebben op mensen met ASS. Voorbeelden van transities zijn een verhuizing, verandering van baan of overlijden van een familielid, maar ook. Deze veranderingen en transities betekenen een verstoring van het vertrouwde evenwicht of de structuur die normaal in iemands leven aanwezig zijn.

Kinderen met ASS hebben vaak hulp nodig op het gebied van communicatie en omgaan met gevoelens. Volwassenen met ASS kunnen hulp gebruiken op het gebied van communicatie, maar bijvoorbeeld ook bij geldzaken en het huishouden. Met name mensen met klassiek autisme hebben vaak levenslang toezicht en begeleiding nodig. Voor mensen met PDD-NOS lijkt dit iets gunstiger.Uit onderzoek blijkt dat slechts 10-25% van de volwassenen met ASS in staat is zelfstandig of begeleid zelfstandig te wonen, een opleiding te volgen, regulier werk te verrichten of een sociaal netwerk op te bouwen.

Behandeling

Omdat de oorzaken van ASS nog niet bekend zijn, is het (nog) niet mogelijk deze te verhelpen. ASS

Lotgenotencontact of meer informatieNederlandse Vereniging voor Autisme (NVA)030-22 99 800

[email protected]

Balans

Landelijke vereniging voor ouders van kinderen met ontwikkelingsstoornissen bij leren en/of gedrag.0900-20 20 065 ( 0,25 p/m, 09.30-13.00 uur) www.balansdigitaal.nl

PAS Personen uit het Autisme Spectrum Belangenvereniging voor en door normaal- tot hoogbegaafde volwassen Personen uit het Autisme Spectrum.

030 - 711 35 91 (13.00-17.00 uur)www.pasnederland.nl

Met dank aan dr. J.P. Teunisse, Lector Levensloop-begeleiding bij Autisme aan de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen, en prof. dr. R.J. Van der Gaag, hoogleraar Klinische Kinder- & Jeugdpsychiatrie aan het UMCN St Radboud Nijmegen, die aan de totstandkoming van deze folder hebben meegewerkt.


Autismespectrum-stoornissen

Gevolgen

Bij ongeveer een derde van de mensen met migraine

leidt een aanval tot ernstige beperkingen in het func-

tioneren. Het terugkerende karakter, de invloed op

het dagelijks leven van patiënten én het stigma van

‘een hoofdpijntje’ bemoeilijken vaak de relatie met

bijvoorbeeld een werkgever. Daarom is het van belang,

in de eerste plaats deskundige hulp te zoeken en een

diagnose te laten stellen. De werkgever en omgeving

goed informeren helpt de omgang met de aandoening

voor zowel de patiënt als de omgeving.

Migraine en andere hersenaandoeningen

De diagnose migraine gaat gepaard met een verhoogde

kans op depressieve klachten en/of angstklachten:

patiënten met migraine hebben twee tot zes keer meer

kans op een depressie dan mensen zonder migraine, en

andersom hebben mensen met een depressie drie tot

vier keer meer kans op migraine dan mensen zonder

een depressie. Onlangs is gebleken, dat bij deze

comorbiditeit ook erfelijke (genetische) factoren een

rol spelen.

Er zijn aanwijzingen dat jonge (< 50 jaar) vrouwelijke

patiënten met migraine met aura die de anticonceptiepil

gebruiken én roken, relatief een verhoogde kans hebben

op een beroerte. Dit verhoogde risico is echter klein, en

het precieze mechanisme is nog niet bekend. Het beste

advies is om te stoppen met roken, hiermee wordt het

risico kleiner.

De Hersenstichting helpt hersenaandoeningen voor-

kómen en genezen en wil ervoor zorgen dat mensen

met een hersenaandoening zoveel mogelijk zichzelf

kunnen blijven.

Dit doet zij door te investeren in wetenschappelijk

hersenonderzoek, voorlichting te geven over hersenen

en hersenaandoeningen, en de samenwerking te

bevorderen tussen organisaties die zich bezighouden

met behandeling, zorg en ondersteuning van mensen

met een hersenaandoening.

Folders en brochures

Bij de Hersenstichting zijn de volgende uitgaven over

hersen(aandoening)en verkrijgbaar:

Folder Hersenen en Slaap

Brochure Aan het werk met hersenletsel

Zorgwijzer Karakterveranderingen

Kijk voor een volledig overzicht van uitgaven op

www.hersenstichting.nl.

Wat kunt u doen?

U kunt de Hersenstichting steunen door donateur

of collectant te worden, maar er zijn nog veel meer

mogelijkheden. Kijk voor meer informatie op


De Hersenstichting Nederland is in het bezit van het

Keurmerk van het Centraal Bureau Fondsenwerving

(CBF). Het garandeert een zorgvuldige en professionele

besteding van uw donatie.


Postbus 191, 2501 CD Den Haag, 070-360 48 16

www.hersenstichting.nl, Giro 860

Ja, ik wil de Hersenstichting Nederland vanaf nu

steunen door middel van mijn donateurschap en

bepaal mijn jaarbijdrage op:

50,- 35,- 25,-

Mijn keus heb ik aangekruist en daarvoor ontvang

ik een acceptgiro.

Ik wil graag informatie over schenkingen en

nalatenschappen.

Naam: M/V

Adres: Nr:

Postcode:

Plaats:

Geboortedatum:

Telefoonnummer:

E-mail:


Antwoordkaart

februari 2012

Cijfers

In Nederland krijgt ongeveer 33% van de vrouwen

en 13,3% van de mannen ooit in hun leven migraine.

25% van de vrouwen en 7,5% van de mannen heeft

er minimaal eens per jaar last van. Dit komt neer op

3,9 miljoen mensen in Nederland met migraine, waar-

van 2,8 miljoen (meer dan) eens per jaar. Migraine treft

met name de beroepsbevolking: mensen tussen 15 en

55 jaar.

Migraine vermindert de kwaliteit van leven aanzienlijk

en kost de gemeenschap veel geld. Patiënten zitten

regelmatig ziek thuis of zijn slechts gedeeltelijk productief

op het werk. De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO)

stelt dat migraine elk jaar wereldwijd circa 155 miljard

euro kost. Ook daarom is wetenschappelijk onderzoek

naar migraine hard nodig.

Behandeling

Tegenwoordig is migraine over het algemeen goed te

behandelen door de huisarts. Hulp zoeken bij (een

vermoeden van) migraine is daarom aan te raden.

Geneesmiddelen uit de groep van triptanen worden

vaak voorgeschreven voor gebruik bij het begin van

een aanval om die af te kappen. Welke triptaan het

beste werkt is voor iedere patiënt verschillend.

Verder wordt er soms, bij meer dan twee aanvallen

per maand, een profylactische behandeling gestart.

Dit is preventieve dagelijkse medicatie, die migraine-

aanvallen voorkomt, omdat overgebruik van acute

hoofdpijnmedicatie de hoofdpijn juist kan verergeren

of in stand kan houden. Hierdoor kan chronische

migraine ontstaan.

Hiernaast kunnen verschillende niet-medicamenteuze

behandelingen een aanvulling zijn, zoals ontspan-

ningstraining of cognitieve gedragstherapie.

Tips

Migraineaanvallen kunnen grote impact hebben op

het dagelijks leven, zowel op het werk, in de sociale

omgeving, als thuis. Hierbij enkele handige tips:

Raadpleeg uw huisarts als u denkt dat u migraine

heeft om over de behandelingsmogelijkheden te

spreken.

Informeer uw omgeving (bijvoorbeeld uw werkgever)

over uw migraine en blijf erover in gesprek, zodat zij

begrijpen wat migraine is en wat een aanval voor u

betekent.

Probeer te leren de verschijnselen van de waarschu-

wingsfase te (h)erkennen, zodat u op tijd kunt ingrijpen

en de heftigheid van de aanval kunt beïnvloeden.

Lotgenotencontact en meer informatie

Nederlandse Vereniging van Hoofdpijnpatiënten

0900-2020 590 ( 0,25 p/m, 10.00-12.00 uur en

14.00-16.00 uur)

www.hoofdpijnpatienten.nl

Vereniging van Nederlandse Hoofdpijn Centra

0343-594 544

[email protected]

www.hoofdpijncentra.nl

www.lumc.nl/hoofdpijn

Informatie over migraine en mogelijkheid tot

aanmelden onderzoek

Met dank aan mevr. dr. G. Terwindt, neuroloog en

hoofdpijnspecialist aan het Leids Universitair Medisch

Centrum, die aan de totstandkoming van deze

folder heeft meegewerkt.


Migraine

Hersen Magazine is een uitgave voor donateurs en relaties van Hersenstichting NederlandPostbus 1912501 CD Den Haagtel. 070-360 48 16 www.hersenstichting.nl

ISSN 1570-8519

Giro 860, Den Haag

ANBI-nummer: 0067.39.398

10e jaargang, nummer 2

RedactieAnja Bemelen (coördinatie), Martin van der Eijk, Lenneke van Hooijdonk, Willeke Munneke, Marcel Vergeer, Annet Wielemaker

Medewerkers aan dit nummerAd Anceaux, Ria Davis, Martin van der Eijk, Ton Ederveen, Barbara Ellens, Lenneke van Hooijdonk, Willeke Munneke, Sandra Oosterveen, Marcel Vergeer, Annet Wielemaker.

Omslag(vlnr) prof. dr. Philips Scheltens, Maeike Zijlmans, prof. dr. Luciano Fasotti, voorzitter van de jury van de Trofee voor de Wetenschap, zie pagina 4.

VormgevingLaressamulder.nl, Den Haag

DrukDrukkerij Tesink, Zutphen

De Hersenstichting doet er alles aan om zoveel mogelijk over de hersenen te weten te komen, zodat meer mensen geholpen kunnen worden.

Dit magazine verschijnt viermaal per jaar in een oplage van ca. 32.000 exemplaren en wordt toegezonden aan donateurs en relaties van de Hersenstichting Nederland.Overname van tekstuele gedeelten van de inhoud is toegestaan, mits met vermelding van deze bron: Hersen Magazine jrg. 10, nr.2, mei 2012. Toezending van twee bewijs-exemplaren stelt de redactie zeer op prijs.

Colofon


Hersenkraker De op

lossing van

pu

zzel HM

1 van 2012 w

as: ‘Over zijn

eigen w

oorden

struikelen

’. Win

naars zijn

: A. A

tanes Lim

ia, Mijd

recht; W

.F. Janssen

, Zed

dam

; Mw

. S.J. v.d. B

os, Assen

; A. van

Diep

en, O

pm

eer; Mw

. M.K

.G.M

. Kap

itein, O

osterbeek.

In deze woordzoeker staan onderstaande woorden horizontaal,

verticaal en diagonaal verborgen. Streep ze door en vorm met de

overgebleven letters de oplossing. Deze oplossing stuurt u naar de

Hersenstichting Nederland (Postbus 191, 2501 CD Den Haag) vóór

15 juni 2012. Vijf winnaars maken kans op het boek Hoofdzaken

van Reinoud de Jongh van uitgeverij Contact.

Blad

Blij

Bloeien

Bloembollen

Buiten

Fietsen

Geel

Genieten

Geur

Gras

Groeien

Groen

Hooikoorts

Insecten

IJs

Iris

Kleur

Krokussen

Lach

Lammetjes

Lente

Lucht

Mode

Mol

Mug

Natuur

Nestjes

Paars

Paashaas

Pasen

Planten

Pret

Roos

Rups

Seizoen

Snoeien

Spelen

Terrasje

Tuin

Tuincentrum

Tuinset

Tulpen

Uitstapje

Vakantie

Verliefdheid

Viooltjes

Vlinders

Vogels

Voorjaar

Voorjaarsbloesem

Voorjaarsdieren

Voorjaarsschoonmaak

Voorjaarskleuren

Voorjaarsfruit

Vreugde

Vrolijkheid

Wandelen

Water

Wieden

Wolk

Zonneschijn

Zonnestraal

Zweet

V T U I N M E S E O L B S R A A J R O O V

W O S L E G O V K R O K U S S E N IJ H K E

A N O E T L N E T C E S N I R U P S A M R

N E V R O L IJ K H E I D E V T E N A V O L

D O P E J P A T S T I U B L IJ E M A N L I

E Z A B L A D D E N IJ H C S E N N O Z L E

L I A Z O N A T U I N S E T O E L W A N F

E E R G E U R R R U E L K O D U A M S I D

N S S S T R O O K I O O H E C T M I A M H

N E I E O R G L A C H C I H E E R G A U E

N D V I O O L T J E S W T R T I O E H R I

E G N E R U E L K S R A A J R O O V S T D

L U V L I N D E R S S P E L E N S A A N K

L E G E A G R A S N E S T J E S N K A E N

O R R D P L A N T E N T B E N E S A P C E

B V O O R J A A R S F R U I T K IJ N R N S

M G E M R L N E P L U T K E L E N T E I T

E U N O E W O L K U S N O E I E N I T U E

O M O E L A A R T S E N N O Z W E E T T I

L V G N E J S A R R E T G E N I E T E N F

B L O E I E N E R E I D S R A A J R O O V


Gevolgen

Bij ongeveer een derde van de mensen met migraine

leidt een aanval tot ernstige beperkingen in het func-

tioneren. Het terugkerende karakter, de invloed op

het dagelijks leven van patiënten én het stigma van

‘een hoofdpijntje’ bemoeilijken vaak de relatie met

bijvoorbeeld een werkgever. Daarom is het van belang,

in de eerste plaats deskundige hulp te zoeken en een

diagnose te laten stellen. De werkgever en omgeving

goed informeren helpt de omgang met de aandoening

voor zowel de patiënt als de omgeving.

Migraine en andere hersenaandoeningen

De diagnose migraine gaat gepaard met een verhoogde kans op depressieve klachten en/of angstklachten: patiënten met migraine hebben twee tot zes keer meer kans op een depressie dan mensen zonder migraine, en andersom hebben mensen met een depressie drie tot vier keer meer kans op migraine dan mensen zonder een depressie. Onlangs is gebleken, dat bij deze comorbiditeit ook erfelijke (genetische) factoren een rol spelen. Er zijn aanwijzingen dat jonge (< 50 jaar) vrouwelijke patiënten met migraine met aura die de anticonceptiepil gebruiken én roken, relatief een verhoogde kans hebben op een beroerte. Dit verhoogde risico is echter klein, en het precieze mechanisme is nog niet bekend. Het beste advies is om te stoppen met roken, hiermee wordt het risico kleiner.




kunnen blijven.










Folder Hersenen en Slaap

Brochure Aan het werk met hersenletsel

Zorgwijzer Karakterveranderingen



Wat kunt u doen?













50,- 35,- 25,-


ik een acceptgiro.


nalatenschappen.

Naam: M/V

Adres: Nr:

Postcode:

Plaats:

Geboortedatum:

Telefoonnummer:

E-mail:


Antwoordkaart

februari 2012

Cijfers

In Nederland krijgt ongeveer 33% van de vrouwen en 13,3% van de mannen ooit in hun leven migraine. 25% van de vrouwen en 7,5% van de mannen heeft er minimaal eens per jaar last van. Dit komt neer op 3,9 miljoen mensen in Nederland met migraine, waar-van 2,8 miljoen (meer dan) eens per jaar. Migraine treft met name de beroepsbevolking: mensen tussen 15 en 55 jaar. Migraine vermindert de kwaliteit van leven aanzienlijk en kost de gemeenschap veel geld. Patiënten zitten regelmatig ziek thuis of zijn slechts gedeeltelijk productief op het werk. De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) stelt dat migraine elk jaar wereldwijd circa 155 miljard euro kost. Ook daarom is wetenschappelijk onderzoek naar migraine hard nodig.

Behandeling

Tegenwoordig is migraine over het algemeen goed te

behandelen door de huisarts. Hulp zoeken bij (een

vermoeden van) migraine is daarom aan te raden.

Geneesmiddelen uit de groep van triptanen worden

vaak voorgeschreven voor gebruik bij het begin van

een aanval om die af te kappen. Welke triptaan het

beste werkt is voor iedere patiënt verschillend.

Verder wordt er soms, bij meer dan twee aanvallen

per maand, een profylactische behandeling gestart.

Dit is preventieve dagelijkse medicatie, die migraine-

aanvallen voorkomt, omdat overgebruik van acute

hoofdpijnmedicatie de hoofdpijn juist kan verergeren

of in stand kan houden. Hierdoor kan chronische

migraine ontstaan.

Hiernaast kunnen verschillende niet-medicamenteuze

behandelingen een aanvulling zijn, zoals ontspan-

ningstraining of cognitieve gedragstherapie.

Tips

Migraineaanvallen kunnen grote impact hebben op het dagelijks leven, zowel op het werk, in de sociale omgeving, als thuis. Hierbij enkele handige tips: Raadpleeg uw huisarts als u denkt dat u migraine

heeft om over de behandelingsmogelijkheden te spreken.

Informeer uw omgeving (bijvoorbeeld uw werkgever) over uw migraine en blijf erover in gesprek, zodat zij begrijpen wat migraine is en wat een aanval voor u betekent.

Probeer te leren de verschijnselen van de waarschu-wingsfase te (h)erkennen, zodat u op tijd kunt ingrijpen en de heftigheid van de aanval kunt beïnvloeden.

Lotgenotencontact en meer informatieNederlandse Vereniging van Hoofdpijnpatiënten

0900-2020 590 ( 0,25 p/m, 10.00-12.00 uur en

14.00-16.00 uur)

www.hoofdpijnpatienten.nl

Vereniging van Nederlandse Hoofdpijn Centra

0343-594 544

[email protected]

www.hoofdpijncentra.nl

www.lumc.nl/hoofdpijn

Informatie over migraine en mogelijkheid tot

aanmelden onderzoek

Met dank aan mevr. dr. G. Terwindt, neuroloog en

hoofdpijnspecialist aan het Leids Universitair Medisch

Centrum, die aan de totstandkoming van deze

folder heeft meegewerkt.


Migraine

stuks

In d

e et

ala

ge

Aantal

Bestellijst

Naam/Instellingsnaam (m/v)

(t.a.v.) (Afdeling)

Adres

Postcode Woonplaats

E-mailadres Telefoonnummer

Folders ADHD en Gilles de la Tourette stuks

Angststoornissen stuks

Autismespectrumstoornissen stuks

Beroerte stuks

Coma en vegetatieve toestand stuks

Dementie stuks

Dyslexie stuks

Hersenen en kinderen in de groei stuks

Hersenen en slaap stuks

Hersenen en training stuks

Hersenen en voeding stuks

Hersenontsteking/encefalitis stuks

Hersenscantechnieken stuks

Hersenschudding en hersenkneuzing stuks

Hersenstichting Nederland stuks

Hersentumor stuks

Hersenvliesontsteking stuks

Korsakov stuks

Leven na een beroerte stuks

Migraine stuks

TIA stuks

Boeken AantalBreinbrekend onderzoek in 12 portretten € 15,00 stuks

Doe niet zo druk! (prentenboek ADHD; v.a. 6 jaar) € 2,50 stuks

Het Brein van A tot Z (woordenboek) € 6,00 stuks

Mag ik ook ff? (Hoe is het om een broer of zus

met NAH te hebben?) € 7,50 stuks

Zorgwijzers AantalVermoeidheid € 5,00 stuks

Geheugen € 5,00 stuks

Karakterveranderingen € 5,00 stuks

Seksualiteit € 5,00 stuks

Partners € 5,00 stuks

Brochures AantalPuberhersenen in ontwikkeling € 2,00 stuks

Beroerte € 2,00 stuks

Hersenbeschadiging rond de geboorte € 2,00 stuks

Aan het werk met hersenletsel € 2,00 stuks

Zet je hersenen aan het werk! (v.a. 10 jaar) € 2,00 stuks

Schenken en nalaten stuks

Dyslexie: Letters op de snelweg stuks

Neglect en hemianopsie € 2,00 stuks

Samenvattingen Lezingen Publieksdag 2011 € 2,00 stuks

Overige uitgaven AantalKaartje Vermoeidheid stuks

Kaartje Karakterveranderingen stuks

Geheugenkaartje (Vergeetachtig? Wat te doen?) stuks

Hersen Magazine; kwartaalblad Hersenstichting stuks

Poster van de hersenen (gevouwen) € 2,00 stuks

Poster van de hersenen (koker) € 6,50 stuks

Kaartenset € 5,00 stuks

Pincodekaartje stuks

Kaartje Eerste Hulp Bij Hersenschudding stuks

Poster Eerste Hulp Bij Hersenschudding stuks

Uitgaven worden met een acceptgiro toegestuurd; genoemde prijzen zijnexclusief porto- en administratiekosten.

De bestellijst kunt u sturen naar:Hersenstichting Nederland, Postbus 191, 2501 CD Den HaagVerder zijn de uitgaven via www.hersenstichting.nl te bestellen.

gratis

stuks

gratis

stuks

gratis

stuks

€ 2,00

Aan het werk met hersenletsel Een handreiking voor duurzame re-integratie

Aan het werk met hersenletsel

Hersenletsel kan iemand zomaar overkomen, ook tijdens zijn of haar werkzame leven. Per jaar worden meer

dan 70.000 mensen erdoor getroffen. Hersenletsel leidt in veel gevallen tot blijvende veranderingen in het func-

tioneren. Terugkeer naar werk vraagt om aanpassingen die zijn toegesneden op de individuele mogelijkheden.

Re-integratie van mensen met hersenletsel is maatwerk. Deze brochure geeft informatie over de aanpak, de

mogelijkheden en over de specifieke deskundigheid die ingezet kan worden tijdens het traject. Aan de hand van

drie succesvolle voorbeelden uit de praktijk wordt geïllustreerd dat het heel goed mogelijk is om na hersenletsel

weer aan het werk te gaan.

De brochure is bedoeld voor werkgevers, HRM-functionarissen en anderen die betrokken zijn bij de re-integratie

van mensen met hersenletsel. Ook kan de informatie bijdragen aan een beter begrip bij collega’s. De vele tips

en verwijzingen kunnen zeer behulpzaam zijn tijdens het hele re-integratietraject en bij het aanpassen van de

werksituatie.

Terugkeer naar werk betekent veel voor mensen met hersenletsel. Ook voor de organisatie is het belangrijk om

opnieuw te kunnen beschikken over een vertrouwde en gemotiveerde werknemer.

ISBN: 978-94-90396-02-2

Hersenen en kinderen in de groei Hersenstichting

Nederland

Hersenstichting

Nederland

Breinbrekend Werk

An

twoord

nu

mm

er 8602501 W

B D

en H

aag

Postzegel hoeft niet, mag w

el

Meer weten?

De Hersenstichting Nederland heeft onder andere de volgen-

de folders en brochures uitgebracht:

- Folder Hersenen en bewegen

- Folder Hersenen en voeding

- Folder Dyslexie

- Folder ADHD/Gilles de la Tourette

- Brochure Puberhersenen in ontwikkeling

- Lespakket over dyslexie

- Prentenboek Doe niet zo druk! over ADHD

Deze en andere publicaties kunt u bestellen via de website


Steun het hersenonderzoek

De Hersenstichting doet er alles aan om zoveel mogelijk over

de hersenen te weten te komen, zodat meer mensen geholpen

kunnen worden. U kunt het werk van de Hersenstichting

Nederland ondersteunen door liefst vandaag nog donateur te

worden. Eén op de vier Nederlanders krijgt tijdens zijn of

haar leven met een hersenaandoening te maken. Dat geeft

aan hoe belangrijk uw hulp is. U kunt hiervoor de antwoord-

kaart uit deze folder opsturen.

Wilt u informatie hoe u meer kunt bijdragen, bel dan tijdens

kantooruren met ons secretariaat: 070-360 48 16. De Hersen-

stichting Nederland is in het bezit van het Keurmerk van het

Centraal Bureau Fondsenwerving (CBF). Het garan-

deert een zorgvuldige en professionele besteding

van uw donatie.

Hersenstichting NederlandPostbus 191, 2501 CD Den HaagTelefoon 070 - 360 48 16 www.hersenstichting.nl

© 2008

Zorg elke dag voor voldoende beweging

Bewegen verhoogt het vermogen van de hersenen om nieuwe cel-

len aan te maken.

Onderzoek in onder andere Groningen toont dit aan. De aan-

maak van nieuwe cellen geldt vooral voor de hippocampus,

een gebiedje onderaan de hersenen, die een belangrijke rol

speelt bij leren en geheugen. De onderzoekster vond verschil-

len tussen muizen die veel bewegen en muizen die helemaal

niet bewegen. De actievere muizen presteerden veel beter en

bleken tijdens het experiment veel nieuwe hersencellen te

hebben gemaakt.

Volgens de Nederlandse Norm Gezond Bewegen moeten kin-

deren onder de achttien elke dag een uur bewegen. Daarbij

hoeft u echt niet meteen te denken aan sporten als wielren-

nen of atletiek; tijdens een middag buitenspelen bewegen

kinderen doorgaans ook veel.

Algemene tips:

Eet 3 hoofdmaaltijden per dag, sla hierbij het ontbijt niet

over.

Geef uw kind als tussendoortjes brood of fruit mee, en

geen snoep of mooiverpakte koekjes. In de klas eten kinde-

ren fruit eerder op, ook als ze fruit niet zo lekker vinden.

- Lust uw kind geen schil? Schil een appel/peer/sinaas-

appel, snijd hem in stukjes en geef het in een bakje mee.

- Geef worteltjes/druiven/komkommer/cherrytomaatjes

in een bakje mee.

- Geef halve kiwi’s plus een lepeltje in een bakje mee om

de kiwi zo uit te lepelen.

- Geef een beker melk mee en geen frisdrank.

Stimuleer uw kind te bewegen en beweeg ook zelf dage-

lijks; ga zoveel mogelijk lopend of fietsend naar school

en andere (dagelijkse) activiteiten.

Hersenstichting NederlandBreinbrekend Werk

is dus nog niet te genezen en nog maar beperkt te

behandelen. De behandeling richt zich meestal op

twee aspecten. Aan de ene kant op het aanleren van

vaardigheden om zo goed mogelijk met de beperkingen

om te gaan. Aan de andere kant is de behandeling

gericht op het aanpassen van de omgeving. Denk

hierbij aan aanpassingen op school of het werk,

zoals een vaste werkplek of een vaste dagindeling.

Iemand met autisme is in het dagelijkse leven gebaat

bij zoveel mogelijk structuur om zich heen. Dit kan

veel van de omgeving vragen. Er moet daarom in de

behandeling oog zijn voor de impact van de ASS op

naasten, en in het bijzonder het gezin. Het is van

belang dat ouders goed geïnformeerd worden over

de diagnose en de mogelijke gevolgen ervan voor (de

toekomst van) hun kind.

Er bestaan geen medicijnen tegen de verschillende

vormen van ASS. Sommige medicijnen kunnen

wel bijkomende emotionele problemen en gedragspro-

blemen bestrijden.

Tips

Alleen een psychiater of GZ-psycholoog kan de diagnose ASS stellen. Bij uw huisarts kunt u een verwijzing krijgen. Mensen met ASS hebben behoefte aan structuur en

regelmaat. Een voorbeeld is het gebruik van een vast dagprogramma. Ook hebben ze vaak behoefte aan een rustige omgeving. Gebruik in de communicatie met mensen met ASS

vooral korte zinnen en wees concreet, expliciet en positief. Gebruik liever geen figuurlijke zinnen, omdat die letterlijk opgevat kunnen worden (denk aan: de aap komt uit de mouw). Onthoud: geen enkele persoon met een autismespec-

trumstoornis is hetzelfde.




kunnen blijven.










Folder Angststoornissen

Brochure Puberhersenen in ontwikkeling

Zorgwijzer Partners



Wat kunt u doen?













50,- 35,- 25,-


ik een acceptgiro.


nalatenschappen.

Naam: M/V

Adres: Nr:

Postcode:

Plaats:

Geboortedatum:

Telefoonnummer:

E-mail:


Antwoordkaart

februari 2012

Gevolgen

De gevolgen van ASS zijn groot, zowel voor de per-

soon met ASS als zijn omgeving (familie, vrienden,

werkgever, etc). Voor de buitenwereld is het soms

moeilijk te begrijpen dat de ernst van de gevolgen

van ASS niet samen hoeft te hangen met de ernst

van de aandoening.

Mensen met ASS hebben vaak moeite met verande-

ringen, zoals een nieuwe collega op het werk, een

nieuwe dienstregeling van de trein of een favoriete

roomijs die uit het assortiment van de supermarkt is

verdwenen. Transities zijn grote veranderingen in

het maatschappelijk leven, die ook veel invloed hebben

op mensen met ASS. Voorbeelden van transities zijn

een verhuizing, verandering van baan of overlijden

van een familielid, maar ook. Deze veranderingen en

transities betekenen een verstoring van het vertrouwde

evenwicht of de structuur die normaal in iemands

leven aanwezig zijn.

Kinderen met ASS hebben vaak hulp nodig op het

gebied van communicatie en omgaan met gevoelens.

Volwassenen met ASS kunnen hulp gebruiken op het

gebied van communicatie, maar bijvoorbeeld ook bij

geldzaken en het huishouden. Met name mensen met

klassiek autisme hebben vaak levenslang toezicht en

begeleiding nodig. Voor mensen met PDD-NOS lijkt

dit iets gunstiger.

Uit onderzoek blijkt dat slechts 10-25% van de

volwassenen met ASS in staat is zelfstandig of

begeleid zelfstandig te wonen, een opleiding te

volgen, regulier werk te verrichten of een sociaal

netwerk op te bouwen.

Behandeling

Omdat de oorzaken van ASS nog niet bekend zijn,

is het (nog) niet mogelijk deze te verhelpen. ASS

Lotgenotencontact of meer informatieNederlandse Vereniging voor Autisme (NVA)

030-22 99 800

[email protected]

www.autisme.nl

Balans

Landelijke vereniging voor ouders van kinderen met

ontwikkelingsstoornissen bij leren en/of gedrag.

0900-20 20 065 ( 0,25 p/m, 09.30-13.00 uur)

www.balansdigitaal.nl

PAS Personen uit het Autisme Spectrum

Belangenvereniging voor en door normaal- tot

hoogbegaafde volwassen Personen uit het Autisme

Spectrum.

030 - 711 35 91 (13.00-17.00 uur)

www.pasnederland.nl

Met dank aan dr. J.P. Teunisse, Lector Levensloop-

begeleiding bij Autisme aan de Hogeschool van Arnhem

en Nijmegen, en prof. dr. R.J. Van der Gaag, hoogleraar

Klinische Kinder- & Jeugdpsychiatrie aan het UMCN

St Radboud Nijmegen, die aan de totstandkoming van

deze folder hebben meegewerkt.


Autismespectrum-stoornissen

mei 2012

Hersen Magazine Mei 2012

Documents

Transcript of Hersen Magazine Mei 2012