CURRICULUMANALYSE

DEELTIJDOPLEIDINGEN WELZIJN

Heleen Louwerse

MLI

20 mei 2013

LA 2 Uitdagend Ontwerpen

Heleen Louwerse, MLI, Leerarrangement 2

Curriculumanalyse Deeltijdopleidingen College voor Welzijn, Scalda

In oktober 2012 is een start gemaakt met de herziening van de Beroepsbegeleidende Leerweg (BBL) van College voor Welzijn, Scalda. Omdat het nieuwe curriculum nu in de steigers staat wil ik eens kritisch naar ons nieuwe ontwerp kijken, volgens het Spinnenwebmodel van van den Akker (2003). Het gaat hierbij om een ‘intended curriculum’ (van den Akker, 2003). Het curriculum is uitgewerkt als ‘ode draad voor de opleiding. Momenteel wordt het lesmateriaal uitgewerkt.

1. Onderwijsvisie: - Waartoe leren zij?- Welke functies en principes staan centraal?

Scalda heeft als missie het beste in studenten naar boven te halen en stimuleren tot excellentie. Scalda wil een toekomstbestendige organisatie zijn en houdt rekening met demografische, economische en maatschappelijke ontwikkelingen in de regio. (Scalda, 2012).Team Deeltijd heeft een eigen visie op onderwijs geformuleerd, waarbij de algemene missie van Scalda vertaald wordt naar het deeltijdonderwijs van Welzijn: “In het onderwijs van vandaag gaat het om ontwikkelen van competenties, verbinden van kennis en betrokkenheid van de deelnemer. We willen dat de deelnemer zelf sturing geeft aan zijn ontwikkeling, maar ook bereid is om te delen, gericht is op ontmoeting, een ‘mensenmens’ is” (Scalda, 2012).

2. Leerdoelen: - Waarheen leren zij?

De deeltijdopleidingen van Welzijn omvatten een aantal opleidingstrajecten: Pedagogisch medewerker kinderopvang 3 Medewerker maatschappelijke zorg 3 Gespecialiseerd pedagogisch medewerker kinderopvang 4 Gespecialiseerd medewerker jeugdzorg 4 Persoonlijk begeleider gehandicaptenzorg 4 Persoonlijk begeleider specifieke doelgroepen 4 Onderwijsassistent 4

Bij het vernieuwingstraject blijven de formele doelen voor het onderwijs gelijk. Deze zijn terug te vinden in de competentiegerichte kwalificatiedossiers van Calibris (2012). Ook zijn de beschreven actiepunten in ‘focus op vakmanschap’ richtinggevend (Rijksoverheid, 2011).Naast alle formele documenten heeft team Deeltijd in de Interne Beleidsnotitie (Scalda, 2012) ook een aantal doelen geformuleerd die het graag wil realiseren:

Curriculumanalyse Deeltijdopleidingen Welzijn, mei 2013Pagina 2

Heleen Louwerse, MLI, Leerarrangement 2

- Deelnemers kunnen digitale middelen inzetten om te communiceren, functioneren en nieuwe ontdekkingen te doen.

- Deelnemers werken aan competenties als kennisconstructie, samenwerking, probleemoplossend vermogen en creativiteit.

Deze doelen kunnen we samenvatten onder 21st Century Skills (van den Oetelaar, 2012).

3. Leerinhoud:- Wat leren zij?

De leerinhoud is, net als de onderwijsdoelen, weergegeven in de kwalificatiedossiers van Calibris (2012). De kerntaken zijn hierin uitgewerkt tot werkprocessen en prestatie indicatoren die direct vertaald kunnen worden in lesmateriaal.

4. Leeractiviteiten:- Hoe leren zij?

Het ontwerpen van de modules in de kennislijn gebeurt op basis van het 4C/ID model, beschreven door van Merriënboer (2005). Betekenisvolle leertaken of opdrachten vormen de ruggengraat van het onderwijs.De ‘hele’ taken, in volle complexiteit aangeboden reflecteren een reële context. De deeltaken zijn willekeurig geordend, verschillende taken samen leiden tot competent aanpakken van de volle complexiteit. De mate waarin ondersteuning wordt aangeboden bij het aanpakken van een leertaak is wel geordend, van veel ondersteuning naar weinig tot geen ondersteuning. Van de deelnemer wordt verwacht dat deze de leertaken met een toenemende zelfstandigheid kan aanpakken (van Merriënboer, 2005).De ‘hele-taak-benadering’ rust op principes uit het holisme. Leren gebeurt wanneer deelnemers een betekenisvolle taak krijgen. Deelnemers geven zelf betekenis aan de situatie, vergaren kennis en delen dit met anderen. Het actief construeren van betekenis, in interactie met reële gebeurtenissen en het abstraheren van details naar oplossingsschema’s zijn gebaseerd op het constructivisme (KU Leuven 2013).

Het 4C/ID-model is opgebouwd uit vier componenten die met elkaar samenhangen:Leertaken, ondersteunende informatie, procedurele informatie en deeltaakoefeningen. Samen vormen zij de richtinggevende principes voor het ontwerpen van trainingsprogramma’s om complexe vaardigheden aan te leren (van Merriënboer, 2005).

Toepassing van het 4C/ID model voor de deeltijdopleidingen van Welzijn:Het 4C/ID-model biedt een goede basis om autonoom leren te realiseren. Een persoonlijk leertraject samenstellen is mogelijk door de opzet, programmering en complexiteit van de leertaken. Een ontwikkelingsportfolio speelt een centrale rol bij de ontwikkeling van deze autonomie: het stelt deelnemers in staat om kritisch terug te blikken op de resultaten van uitgevoerde leertaken en biedt hen de mogelijkheid om nieuwe leerdoelen te formuleren die optimaal bijdragen aan hun verdere ontwikkeling.Uitgaande van de gemengde groepssamenstelling (deelnemers met verschillende opleidingstrajecten op niveau 3 en 4 komen samen in een basisgroep) is er een algemeen Welzijnsdeel en een beroepsspecifiek deel waarvoor leertaken ontwikkeld worden.

Curriculumanalyse Deeltijdopleidingen Welzijn, mei 2013Pagina 3

Heleen Louwerse, MLI, Leerarrangement 2

Leertaken voor Welzijn algemeen bevatten taken gericht op de generieke delen van het Welzijnswerkveld, beroepshouding, communicatie, methodisch handelen, kennis van doelgroepen etc.

Het beroeps specifieke deel bevat die onderdelen die specifiek gericht zijn op het uitstroomprofiel van de deelnemer.

5. Docentenrollen:- Wat is de rol van de leraar bij hun leren?

De docent heeft in dit opleidingsmodel verschillende rollen:Klassemanagement:De docent is manager van de verschillende leertrajecten in de klas. Het vereist specifieke aandacht om deelnemers op twee niveau’s en (maximaal) 7 uitstroomrichtingen te bedienen. De docent moet goed op de hoogte zijn van de verschillende trajecten om duidelijkheid en structuur te kunnen verschaffen. Tevens moet hij bij de leertaken passende ondersteuning kunnen bieden.Coach:Als coach van de basisgroep volgt hij de leertrajecten van elke individuele deelnemer in deze groep. Hierbij horen ook de Beroepspraktijkbegeleiding en contacten met het werkveld.De coach investeert in de kwaliteit van het contact met de deelnemer. De relatie is gebaseerd op wederzijds respect, vertrouwen en constructieve feedback. De coach biedt warmte, aandacht en betrokkenheid.De coach heeft een stimulerende rol. Hij biedt nieuwe invalshoeken die de ontwikkeling van de deelnemer positief beïnvloeden. De coach ondersteunt de deelnemer bij het behalen van beroepscompetenties en persoonlijke competenties; hij stimuleert de deelnemer tot systematische reflectie (scalda, 2013).Leerteambegeleider:Binnen de basisgroepen wordt gewerkt in leerteams. De leerteambegeleider ondersteunt het werken in het leerteam door benodigde vaardigheden aan te leren, een veilige leeromgeving en creativiteit te stimuleren. De begeleider stuurt aan op kennisdelen en co-creatie binnen het leerteam.Hij biedt support bij het groepsproces van het leerteam. De leerteambegeleider heeft toezicht op het proces van supervisie en stuurt aan op systematische reflectie en verbeteren van communicatieve vaardigheden. De leerteambegeleider biedt nieuwe invalshoeken die bijdragen aan persoonlijke ontwikkeling (Scalda, 2013).

6. Bronnen en Materialen:- Waarmee leren zij?

Deelnemers ontvangen per onderwijseenheid een leertaak en bijbehorende informatie. Naast de theorie uit boeken (serie Traject Welzijn, van Thieme Meulenhoff) wordt er ook gebruik gemaakt van digitale bronnen en online opdrachten. Zo ontstaat een mix van bronnen, materialen en didactiek: blended learning.Voor de opdrachten in de praktijk wordt gebruik gemaakt van de methode ‘Prove2Move’. Hiermee werkt de deelnemer aan een geleidelijke opbouw naar de complexiteit die nodig is voor de summatieve toetsing (Prove2Move, 2011).

7. Groeperingsvormen:- Met wie leren zij?

Deelnemers worden geplaatst in een gemengde basisgroep, omdat het aantal inschrijvingen per opleidingsrichting te klein is om per uitstroomrichting een klas te formeren. In een groep kunnen deelnemers geplaatst zijn op niveau 3 of 4, voor de opleidingen Onderwijsassistent, Pedagogisch Werk en Maatschappelijke zorg. In een klas kunnen maximaal 7 uitstroomprofielen zijn, reeds genoemd bij paragraaf 2.Er wordt gewerkt vanuit de basisgroepen, echter bij algemene vakken is er sprake van indeling naar leerniveau (Nederlands, Engels en Rekenen).Bij het Welzijn algemene onderwijsaanbod en bij het beroeps specifieke deel wordt er gewerkt in leerteams.Leerteams:Leerteams zijn een waardevolle aanvulling voor het leren van volwassenen. Werken in leerteams kan self-efficacy en zelfvertrouwen bevorderen, verdiept leereffect en geeft binding met de opleiding. In het

Curriculumanalyse Deeltijdopleidingen Welzijn, mei 2013Pagina 4

Heleen Louwerse, MLI, Leerarrangement 2

deeltijdonderwijs van Welzijn zullen leerteams een diverse samenstelling hebben. Diversiteit kan er zijn in leeftijd, opleidingsprofiel of opleidingsniveau. Ook coaching binnen de leerteams blijkt nuttig vanwege het bewust reflecteren naar aanleiding van elkaars werkervaring. In de literatuur is hierover het volgende terug te vinden:Tanner en Vains-Loy (2009) stellen dat de meeste lerenden liever samen studeren dan alleen. Lerende volwassenen hebben een sterke voorkeur voor leren in een groep. Die kan op formele of informele basis functioneren maar drijvende kracht is de support en hulp die geboden wordt bij leeractiviteiten.Van Hilst (2010) geeft aan dat leerteams meer willen leren dan vergaderen. Teamleren gaat niet vanzelf. De docent of coach moet het leerproces gestructureerd aanleren en stimuleren. Vooral het verbinden van concrete ervaringen aan theorieën is daarbij belangrijk omdat de individuele kennis ingezet kan worden ter vergroting van inzicht van de hele groep.Bandura (1997) legt uit dat peers (medestudenten in de opleiding) elkaar positief kunnen stimuleren door sociale waardering. Dit helpt bij het opbouwen van intellectuele self-efficacy. Onder self-efficacy wordt verstaan: de mate waarin de lerende inschat dat hij gedrag succesvol zal kunnen uitvoeren.Deelnemers vormen door vergelijking met elkaar een beeld van eigen kunnen. Studenten vormen ook self-efficacy door kennisuitwisseling met elkaar. Ze leren door elkaars tutor te zijn en door ‘modelling ‘ van bekwaamheden (Bandura, 1997).Valcke (2010) geeft aan dat ‘same-age-tutoring’ en ‘cross-age-tutoring’ in leerteams effectief is gebleken. Ook geeft Valcke aan dat werken in leerteams niet vanzelf gaat. De basisvaardigheden en technieken moeten aangeleerd worden en er moet een duidelijke structuur zijn voor het functioneren van de leerteams. Garandeer dat alle leden van de groep de kans krijgen om zich als tutor op te stellen, de rol van tutor geeft het grootste leereffect.

8. Leeromgeving:- Waar leren zij?

De deeltijdopleidingen Welzijn kunnen gevolgd worden op twee locaties, in Goes en Terneuzen. IN principe start de les in de basisgroep, waar na de centrale informatie in leerteams kan worden gewerkt. Op beide locaties is een OLC (open leercentrum) aanwezig, er zijn flexibele leerplaatsen beschikbaar en er is in het hele gebouw wi-fi. Deelnemers maken gebruik van de electronische leeromgeving n@tschool. Hierop is alle lesmateriaal te raadplegen. Ook vindt het digitaal inleveren van opdrachten via n@tschool plaats en is studievoortgang inzichtelijk. Voor deeltijdstudenten is de contactdag vaak belangrijk. Het docententeam wil op die dag beschikbaar zijn voor de deelnemers en investeren in contact, zodat de deelnemer zich verbonden voelt met de opleiding en gemotiveerd blijft voor de opleiding.

9. Tijd:- Wanneer leren zij?

De deeltijdopleidingen Welzijn hebben één lesdag per week. Het leren concentreert zich op deze dag. Natuurlijk kunnen leerteams ook digitaal contact houden en gedurende de week opdrachten uitwisselen of contact zoeken met de docent. Doordat in een aantal uitstroomrichtingen van Welzijn gewerkt wordt in wisselende diensten is de lesdag vaak de belangrijkste contactdag. Team Deeltijd streeft ernaar om op de contactdagen met het hele team aanwezig te zijn, zodat maximale begeleiding geboden kan worden.

10. Toetsing:- Hoe wordt het leren getoetst?

Summatieve toetsing:De Summatieve toetsing verloopt via de methode ‘prove2move’. Deze methode krijgen de deelnemer bij aanvang van de opleiding en leidt de deelnemer stapsgewijs naar de benodigde complexiteit en zelfstandigheid die bij de Proeves gevraagd wordt. Doordat de methode de hele opleiding gebruikt wordt is de werkwijze bij de summatieve toetsing bekend.Formatieve toetsing:De Formatieve toetsing wordt aangestuurd in de leertaken. Elke leertaak wordt afgesloten met een (leer-)opdracht, passend bij de taak. De deelnemer ontvangt een cijfer voor de opdracht. De deelnemer kan 60 studiepunten per jaar verdienen met leertaken, coaching en beroepspraktijkvorming. Beoordeling van formatieve toetsing is nog niet volledig uitgewerkt.Coaching:

Curriculumanalyse Deeltijdopleidingen Welzijn, mei 2013Pagina 5

Heleen Louwerse, MLI, Leerarrangement 2

Naast de lessen krijgt de deelnemer individuele coaching. De deelnemer formuleert leerdoelen, beschrijft hoe hij daaraan wil werken, reflecteert hierop en maakt dit inzichtelijk voor de coach. In het (ontwikkelings-)portfolio komen de verschillende onderdelen van het leren samen: reflectie op leertaken, reflectie op het handelen in de beroepspraktijk en de persoonlijke leerdoelen.

Het portfolio en persoonlijk ontwikkelingsplan (POP) zijn sterk met elkaar verbonden. In onderstaand schema wordt de relatie weergegeven tussen het portfolio, het POP en de coaching tijdens de opleiding (Scalda, 2013):

Bij aanvang van de studie stelt de deelnemer zijn startportfolio samen. Hierin ontstaat een beeld van wie de deelnemer is en welke ervaring hij meeneemt in de studie. Ook wordt in het startportfolio een aanzet gegeven tot de eerste leerdoelen.Het POP gaat over de leerdoelen en de wijze waarop de deelnemer deze wil behalen. Door POP en portfolio te koppelen ontstaat een sterke relatie tussen plannen en afspraken die de deelnemer maakt met de coach en de uiteindelijke ontwikkeling op basis van deze plannen (Scalda, 2013).

Curriculumanalyse Deeltijdopleidingen Welzijn, mei 2013Pagina 6

Heleen Louwerse, MLI, Leerarrangement 2

Algemene conclusie:Over alle onderdelen van het nieuwe curriculum is goed nagedacht en zijn er bewuste keuzes gemaakt.

Pluspunten:- Er is een duidelijke samenhang te zien tussen leren, ontwikkelen en coaching.- Zowel in de methode ‘Prove2Move’ als in de leertaken is een opbouw te vinden naar

zelfstandigheid en autonomie. Er is echter ook ruimte voor meer begeleiding wanneer de leersituatie van de deelnemer daarom vraagt.

- Wanneer het leertraject volledig is uitgewerkt op verschillende niveau’s is ook een versneld opleidingstraject mogelijk.

- Het werken in leerteams biedt houvast aan deelnemers, tevens biedt het de docent ruimte om de diverse leerroutes in de basisgroep te managen.

-Discussiepunten:

- De wisselwerking tussen de methode Prove2Move en de leertaken volgens 4C/ID verdient nog aandacht.

- De beoordeling van formatieve toetsing is nog niet goed uitgekristaliseerd. De voortgangsbepalingen volgens het OER (onderwijsexamenregelement) zijn helder en er is een uitgewerkt schema met verdeling van studiepunten. Echter de beoordeling van de opdrachten die uit de leertaken voortvloeien is nog erg bewerkelijk voor de docent en op sommige punten onduidelijk. Hier kan nog een verbeterslag worden gemaakt.

-

Curriculumanalyse Deeltijdopleidingen Welzijn, mei 2013Pagina 7

Heleen Louwerse, MLI, Leerarrangement 2

Bronnen:Akker, J. van den. (2003). Curriculum perspectives: an introduction. Verkregen op 17-05-2013 van

http://dl.dropbox.com/u/42639579/VandenAkkerBasis.doc Bandura, A. (1997). Self-efficacy. The exercise of control. New York: W.H. Freeman and Compagny.Calibris (2012). Kwalificatiedossier Maatschappelijke Zorg 2012-2013. Verkregen op 130420 van

http://www.calibris.nl/downloadcentrum Calibris (2012). Kwalificatiedossier Onderwijsassistent 2012-2013. Verkregen op 130420 van

http://www.calibris.nl/downloadcentrumCalibris (2012). Kwalificatiedossier Pedagiogisch Werk 2012-2013. Verkregen op 130420 van

http://www.calibris.nl/downloadcentrumCoppoolse, R & Vroegindeweij, D. (2010). 75 modellen van het onderwijs. Groningen/Houten:

Noordhoff uitgevers.Dick, W., Carey, L. & Carey J.O. (2009). The systematic design of instruction. Seventh edition. New

Jersey: Pearson.Hilst, E. van der (2010). Leren en laten leren in onderwijsorganisaties. Verkregen op 7-3-2013 van

http://www.centrumvoornascholing.nl/fileadmin/user_upload/Documenten/PDF/Artikel_Ben_van_der_Hilst_Leren_en_laten_leren.pdf

KU Leuven (2013). 4C/ID model. Verkregen op 18-02-2013 van http://www.kuleuven-kulak.be/BlendedLearning/Blended%20learning/4c-id-model

Merriënboer, J. (2005). Het Ontwerpen van Leertaken binnen de Wetenschappen: ‘Four-ComponentsInstructional Design’ als Generatief Ontwerpmodel. Verkregen op 18-02-2013 van

http://dspace.ou.nl/bitstream/1820/1614/1/LeerstoelVerhaegen.pdf Oetelaar, F. van de (2012). 21st Century skills. Whitepaper versie1.0. Verkregen op 20-05-2013 van

http://www.21stcenturyskills.nl/download/Whitepaper_21st_Century_Skills_in_het_onderwijs.pdf

Prove2Move (2011). Kwaliteit in examens. Verkregen op 18-02-2013 van http://prove2move.nl/ Rijksoverheid (2011). Actieplan mbo 'Focus op Vakmanschap 20112015’. Den Haag: Rijksoverheid.Scalda (2012). Missie en Visie. Verkregen op 18-10-2012 van

http://www.scalda.nl/portal/page/portal/web/over_scalda/Algemene%20informatie/Missie%20en%20visie

Scalda (2012). Volwassenen onderwijs Welzijn klaar voor de toekomst. Interne beleidsnotitie. Terneuzen: Team Deeltijd Scalda.

Scalda (2013). Basisdocument voor coaching. Interne notitie. Terneuzen: Team Deeltijd Scalda.Streumer, J. (2010). De kracht van werkplekleren. Den Haag: Boom Lemma.Tanner, P. & Vains-Loy, D. (2009). Understanding the needs of adult learners to build and sustain

professional relationships. Verkregen op 26-2-2013 van http://education.qld.gov.au/staff/development/performance/resources/readings/understanding-adult-learners.pdf

TrajectWelzijn (2011). Overzicht van boeken voor Traject Welzijn. Verkregen op 18-02-2013 van http://www.trajectwelzijn.nl/bekijk_de_boeken/

Valcke, M. (2010). Onderwijskunde als ontwerpwetenschap. Een inleiding voor ontwikkelaars van instructie en voor toekomstige leerkrachten. Gent: Academia Press.

Curriculumanalyse Deeltijdopleidingen Welzijn, mei 2013Pagina 8