VRIJDAG 11 DECEMBER 2015 Trouw

H enri Beunders sport en wan-delt de laatste tijd vaker.Ook gaat hij meer naar debioscoop. Pas nog zag hij‘Spectre’, de nieuwe JamesBondfilm. Voor een aantrek-kelijk boek of populaire te-

levisieserie trekt hij eveneens tijd uit.“Je moet sterk in je schoenen staan in de cha-

os van deze tijd”, legt publicist en hoogleraarOntwikkelingen in de publieke opinie HenriBeunders (62) van de Erasmus Universiteit inRotterdam zijn aangepaste levensstijl uit. “Jemoet leidraden hebben, dan valt het best mee.Zelf kijk ik naar het journaal en lees ik kran-ten. Het journaal is voor mij een rustpunt vaneen kwartier. Dat lijkt me veel efficiënter dandat ik de hele dag moet bijhouden wat er vanminuut tot minuut in de wereld gebeurt. Nahet journaal volg ik helemaal niks.”Voor hem belangrijke leidraden liggen verza-

meld in zijn studeerkamer. Ze bestaan uit eenpaar vellen papier. “Elke dag bij het opruimenvan tijdschriften en andere troep zie ik ze. Hetzijn de Tien Geboden, de Zeven Hoofdzondenen de Zeven Deugden. Telkens dacht ik: ‘Waar-om ligt dat er nog steeds’? Ik kan het wegdoenen toch doe ik dat niet. Het bleek toch een be-hoefte om weer houvast te krijgen in deze ver-warrende tijden.”Internet en sociale media hebben in hun we-

reldwijde opmars hun voordelen bewezen, zo-als de razendsnelle verspreiding van nieuws.Beunders ziet vooral de zorgelijke keerzijde,uitgemond in ‘chaos’ en ‘hysterie’. “Mensenverzuipen in de berichtgeving”, weet hij. “Zo-dra er iets gebeurt, krijgen zij een lawine overzich uitgestort. Iedereen doet mee. Kranten, te-

levisie, radio. De sociale media slaan op hol. Demaandag na de aanslagen in Parijs telden dedrie kwaliteitskranten in Nederland elk tussende vijftien en vijfentwintig pagina’s over datonderwerp. Waar is dat voor nodig na eenweekeinde waarin radio, televisie en socialemedia er bol van stonden? Het maakt mensengestoord. Het leidt tot burn-out, depressiviteit,borderline.”

NikkelenNelissenHet verbaast Beunders enorm dat Nederland,in navolging van de Verenigde Staten maarmeer dan welk ander Europees land, zo ‘ver-slaafd’ is geraakt aan de ‘communicatierevolu-tie’. Hij wijst naar het tafeltje waarop zijn iPadligt, zijn smartphone en een tablet, naast dehuistelefoon. Verder zijn er nog een iPod, eencd-speler en de televisie. “We zijn Nikkelen Ne-lissen geworden met al de apparatuur die weaan ons lijf hebben hangen”, vindt hij. “Ner-gens wordt zoveel gecommuniceerd als in Ne-derland. Fiets eens door de stad. Ik denk dat

‘Hysterie inde socialemedia iscompleet’

Het journaal is voor publicist en hoogleraar Henri Beunders een rustpunt opde dag. Hij maakt zich zorgen over de razendsnelle opmars van het aanbodvan nieuws, die is uitgemond in ‘chaos’ en ‘hysterie’.interview Adri Vermaat

Hoogleraar Henri Beunders:‘Strengere selectie moetbinnen krantenredactiesonderwerp van discussie

zijn.’ foto mark koHn

Dit is het slot van een korte serie over journalistiek. Uit eerdere interviews in deze serie:

Hoe staat het met de journalistiek?

deVerdieping cultuur&media14

advertentie

Media-ethicus Huub Evers (Trouw 23 septem-ber): Kranten werken steeds vaker met free-lancers. Waar eerst de collectieve ethiek van deredactie gold, zie je nu een groei naar de indivi-duele ethiek van de individuele freelancer”.

Docente journalistiek Marijke van den Berg(Trouw 30 september): “Vroeger had je jonge-ren die geen krant lazen en geen journaal ke-ken. Naar de huidige tijd vertaald, zijn dat nu devluchtige gebruikers van sociale media”.

‘Al diebozemensendiereagerenop internetkrijgengeen reactie, endatmaakt zenogbozer’

VRIJDAG 11 DECEMBER 2015Trouw

W aarschijnlijk heb-ben u en ik ie-mand in onze di-recte omgevingdie denkt aan zelf-

doding, zonder dat we daar ookmaar iets van merken. Die schok-kende conclusie drong zich aanmij op na het zien van ‘Strohalm’.Een half miljoen Nederlandersloopt met suïcidale plannen rond,maar erover praten is taboe. Weweten dus van niets. Maar dankzij‘Strohalm’ nu wel iets meer.De Human-documentaire, gepro-

duceerd door Michiel van Erp, laatvier mensen aan het woord dieeen eind aan hun leven willen ma-ken. We zien hen niet, horenslechts hun stem. Uit mijn tv-gidsbegrijp ik dat sommige geïnter-viewden best gefilmd wilden wor-den, maar dat maakster Lian Prie-mus zelf koos voor onzichtbaar-heid. De reden is dat de docu te-vens gaat over 113Online, eenchatservice die anonimiteit alsprincipe heeft.Priemus’ insteek doet niets af

aan de zeggingskracht van defilm. Integendeel. Nu de kijkerniet wordt afgeleid door gezichts-uitdrukkingen of kleding komt degeestelijke worsteling van de spre-kers des te indringender over. Bijhet ene verhaal zien we een legeachtbaan, bij het andere een flat-gebouw. De associaties liggen voorde hand: eenzaamheid, isolatie,springen.De sprekers hebben één ding ge-

meen: ze vechten al jaren tegenhun kwelgeest. Bij Anna (acht-baan) begon het rond haar elfde.“We gingen naar Euro Disney. Ikdacht: Oké, daarna maak ik er eeneind aan.” Anna is nu 31 en wilnog steeds dood. Pijnlijk voor dekijker om te ervaren hoe iemandal twee decennia lang zit opgeslo-ten in hetzelfde destructieve

denkpatroon. Wordt die vicieuzecirkel verbeeld door de draaiendewasmachine, die bij het relaas vanInger (38) in beeld komt? Of is dateen net iets te gemakkelijke link?Het kan ook dat Priemus doelt ophet dagelijkse leven, dat hoe danook altijd doorgaat. Daar zit weertroost in.Waarom deze mensen niet meer

willen leven, blijft onduidelijk.Slechts bij Erik (41) wordt een tipvan de sluier opgelicht: failliet ge-gaan, van zijn vrouw af, een kindvroeg overleden, en geen contactmeer met de andere kinderen. BijSylvia (18), Anna en Inger is hetgissen naar hun verdriet. Mis-schien wordt de oorzaak expres inhet vage gehouden, om anonimi-teit te waarborgen. Of zit het (aan-geboren?) lijden zo diep verstoptdat de slachtoffers er zelf niet bijkunnen? “Het leven is zo klein alseen baby die zich uitrekt, maarwij maken het zo groot”, be-schrijft Anna haar onontwarbareknoop. Ze laat 113Online wetendat ze af en toe nog wel kan genie-ten, bijvoorbeeld van Vivaldi’s ‘Ni-si Dominus’. “Maar het gaat danecht om dát moment. Mijn levenblijft olie op water: het wil maarniet mengen.” De kijker krijgt deindruk dat het aan 113Online is tedanken dat het viertal nog in le-ven is. Want met de eigen omge-ving erover praten, lukt niet. In-ger vertelt met overslaande stemdat ze er met haar ouders nietover wil spreken om hen voortijdi-ge angst te besparen.We zien hoe de vrijwilligers

geïnstrueerd worden tot luisterenzonder oordelen. Een hoopvol te-ken dat niet alleen professionals,maar ook ‘gewone’ mensen zoveelkunnen betekenen voor chattersmet een doodsverlangen. Voorhen is 113Online de laatste stro-halm.

Chatten over suïcide,de laatste strohalmtvWillem Pekelder

Iedereen heeftiemand in zijnomgeving die denktaan zelfdoding, maarwe weten het niet

Lege achtbaan als metafoor voor isolatie van suïcidale denkers.

deVerdieping 15cultuur&media

tachtig procent van het sociale verkeer wordtonderhouden met de mobiel op de fiets.”In Duitsland, waar hij dertig jaar geleden

voor NRC Handelsblad correspondent was inOost-Berlijn, is die chaos veel minder, consta-teert hij. Daar zijn ze veel conservatiever, eenbeetje ‘tuttig’ zelfs. Afgelopen zomer zag hij ertot zijn genoegen metroreizigers boeken lezenin plaats van hun iPhone in een ijzeren greep.Maar bij een internationaal congres kort ge-

leden in München fluisterde een jonge collegahem toch toe: “Ze zijn vrij hoor”. Beunders be-greep de boodschap niet en vroeg aarzelend:“Wie zijn vrij?” De collega: “De ontvoerde gij-zelaars in Israel”.Beunders, nu: “Die gijzeling had drie uur ge-

duurd en had ik helemaal gemist. Ja, wat kanmij dat schelen, een gijzeling van een paar uur.De verslaving aan nieuws, aan updates heeft bi-zarre vormen aangenomen bij veel mensen.Als mensen een proefwerk moeten makenvoor school, moeten ze zich eerst met veel ge-weld ‘ontnieuwsen’.”De digitalisering noemt de hoogleraar een

‘onafgewerkt onderwerp’, dat vereenzamingsterk in de hand heeft gewerkt. Dankzij de di-gitalisering kan een mens vanuit huis werken,plannen, bestellen, reserveren, kopen, ontvan-gen, contacten maken en onderhouden, eigen-lijk alles. Het sociale verkeer van velen bestaater nog uit dat ze ‘keyboard warriors’ zijn ge-worden.“Misschien is dit toch een voortvloeisel van

de revolutie die zich in 1968 in Nederland vol-trok, de ontzuiling”, overpeinst Beunders. “Infeite hield die ontzuiling de individualiseringin. Nederland is echt in revolutionair tempo dekerk uitgerend en heeft het individualismeomarmd. Dat voedt de behoefte aan media,communicatiemiddelen, televisie, radio, cd, in-ternet en natuurlijk de telefoon om op dehoogte te blijven. Individualisering en emanci-patie hebben geleid tot de huidige communi-catiehysterie.”Individualisering vergroot het verlangen naar

‘verbinding’ met de ander, zegt Beunders. Tech-nische hulpmiddelen als Twitter en Facebook

zijn ogenschijnlijk prima om te communice-ren. Maar voor dit laatste zijn minimaal tweepartijen nodig. Wat als antwoord uitblijft?Met een mengeling van verbazing en onbe-

grip: “Krijg je van studenten sms’jes waarinhaast een verwijt doorklinkt. ‘Ik heb een uurgeleden naar je gemaild maar je hebt nog nietgeantwoord’. De eis van geslaagde instantecommunicatie geeft grote teleurstelling enwoede als een reactie langer of helemaal uit-blijft.”

Boos, nog bozerHet verklaart volgens hemwaarommensen opbijvoorbeeld krantensites structureel boos rea-geren op alles en iedereen. “Waarom wordt ergeschreeuwd, waarom zijn ze boos, terwijl wehet in Nederland nog steeds beter hebben danooit? Het antwoord is dat ze zichzelf de beloftehadden gegeven dat ze eindelijk mee kondenpraten, zenden. Geëmancipeerde zenders, nietalleen ontvangers. Dan blijkt dat de enigen diehun website, blog of facebookverhaaltje lezen,zij zelf zijn. Dat het niemand anders interes-seert. Allen hebben één hit, van hun zelf. Datmaakt ze nog bozer.”Al die meningen, in kranten, op televisie, ra-

dio, sociale media. Hij neemt er afstand van.“Claudia de Breij die over Irak praat. Ali B. overhet zorgstelsel. Hou op. We amuseren ons ka-pot, vrij vertaald. Als ik naar kranten kijk, zegik dat ze kwalitatief veel beter, aantrekkelijkerzijn geworden. Dat meen ik. Alleen drijven zenu in een bad vol Monatoetjes. De krant is al-tijd een grabbelton geweest. Maar die ton is nuzo groot dat je kans loopt dat je erin verzuipt.”Hij komt terug op de berichtgeving over de

aanslagen in Parijs. “Je wordt gestoord als je al-les hoort en leest daarover. Dat zeggen psychi-aters ook. Antidepressiva zijn de meest ver-kochte middelen. Strengere selectie moet bin-nen krantenredacties een onderwerp van dis-cussie zijn, en een betere positiebepaling daar-over ook. Daar ben ik voorstander van. Hun be-langrijkste boodschap verdwijnt in eensneeuwstorm. Daar mogen kranten weleensover nadenken.”

Televisie blijft populair medium

Ongeveer de helft van alleNederlanders leest nogsteeds dagelijks een pa-pieren krant. Gratis kran-ten meegerekend, slaatdagelijks zelfs 53 procentvan de Nederlanders eenexemplaar open.Met Scandinavische, En-gels- en Duitssprekendelanden staat Nederlandhiermee binnen Europahoog genoteerd als kran-tenlezend land. Maar er zitook een schaduwkant aandit voor kranten goedenieuws. In 2014 daaldevoor het eerst het percen-tage lezers van betaaldekranten tot onder de vijf-tig procent. De prognosesvoor de betaalde, papie-ren krant zijn bovendienaanhoudend somber.Een en ander blijkt uit ‘DeStand van de Nieuwsme-dia’, waarin het Stimule-ringsfonds voor de Jour-nalistiek en de Hoge-school Utrecht een beeldschetsen van het Neder-landse journalistieke land-schap. De resultaten over2014 werden gisteren ge-presenteerd.Naar Amerikaans voor-beeld willen de initiatief-nemers voortaan iederjaar de temperatuur vandemedia meten.Ondanks het grote aan-

bod van digitale media kij-ken Nederlanders steedsmeer televisie. In 2014werd gemiddeld 200mi-nuten per dag gekeken.25 jaar geleden was dateen vol uur minder. Hetpercentage mensen dattelevisie kijkt via andereapparaten, zoals laptop entablet, groeide de afgelo-pen vijf jaar van 34 naar44 procent. Van de Neder-landse huishoudens heeftinmiddels 22 procent in-ternettoegang via de tele-visie.Ronduit somber is hetbeeld dat van de opinie-weekbladen wordt ge-schetst. Na een oplevingdaalde de oplage van DeGroene vorig jaar weer totonder de 20.000. Elsevier,dat tot 2012 structureelmeer dan 100.000 lezerstelde, eindigde 2014 meteen oplage van 83.000.Vrij Nederland deed hetlang redelijk, maar zagzijn oplage de afgelopenvijf jaar slinken tot32.000.Zo erg als het De NieuweLinie verging, het opinie-blad dat in 1982 als eersteverdween, is het niet. Van-wege de financiële noodmoesten auteurs daar be-talen om hun artikel ge-plaatst te krijgen. (TROUW)

Docente en onderzoeker media en communica-tie Bernadette Kester (Trouw 14 oktober): “Som-mige mensen spreken van een crisis in de jour-nalistiek, anderen juist van een nieuwe uitda-ging met mogelijkheden”.

Lector journalistiek en innovatie AlexanderPleijter (Trouw 11 november): “Het is niet zo datineens twintig procent van de krantenlezers isverdwenen. Dat gaat geleidelijk, met één, twee,drie procent”.