HV-Midden-Holland

1

Vensters uit de Humanistische Canon

www.humanistischecanon.nl

Bespreking: 6 mei 2014

Inleider: Peter de Wit

Venster Levensbeschouwing en politiek

Tijdsperiode Heden

Thema Een complexe grens

Humanistische thema's in de politiek Doorkijkjes op

Homohuwelijk

Euthanasie

Benno Premsela

HV-Midden-Holland

2

Agenda

1. Het voorafje

2. Het venster Een complexe grens De scheiding van kerk en staat

3. Twee humanistische thema’s bij uitstek Homohuwelijk

Euthanasie

4. Een humanistische politieke meetlat 2012 – landelijke verkiezingen 2014 – Europese verkiezingen

5. Afsluiting de relevantie

Oranje kantlijn: de Canon Groene kantlijn: eigen bronnen

HV-Midden-Holland

3

Het voorafje

Het namenrondje

HV-Midden-Holland

4

Het voorafje

De Canon

35 Vensters geschiedenis en actualiteit

verder lezen

‘Het’ humanisme ligt nergens vast

is historisch veranderlijk

Attentie de thema’s

o zijn belangrijk in de geschiedenis van het humanistisch denken

MAAR: het georganiseerd humanisme o kan zich de thema’s uit de Canon niet toe-eigenen o elk thema kan ook in andere levensbeschouwingen voorkomen

impliciet en expliciet humanisme

HV-Midden-Holland

5

Het voorafje

Drie hoofdlijnen in de Canon

1. uitgangspunt: kritisch denken denken vanuit menselijke vermogens 2. streven: een politiek-moreel streven sociale rechtvaardigheid 3. ideaal: ontplooiing van het individu

Eigentijds Humanisme

Drie pijlers van het HV-humanisme de combinatie van deze drie hoofdlijnen

o zelf denken o samen leven o persoonlijke ontplooiing

HV-Midden-Holland

6

Levensbeschouwing en politiek

Vraag vooraf

De Nederlandse democratie Bent u zélf tevreden over het functioneren van de Nederlandse democratie ? ja nee

De wankele democratie recent uitgekomen boek van Carolien van Ham e.a., 2014

hun conclusie: o de legitimiteitscrisis van de politiek is een mythe o sla geen alarm over de democratie o percentage Nederlanders dat tevreden is over de Nederlandse

democratie is toegenomen

1975: 65% 1980: 55% 1985: 60% 1990: 75% 1995: 75%

2000: 78% 2005: 70% 2010: 78% 2012: 78% (Bron: Trouw 17 april 2014)

HV-Midden-Holland

7

Levensbeschouwing en politiek

Hoe verhouden die twee zich tot elkaar ?

Levensbeschouwing hoe begrijpen we de wereld

o en wat betekent dat voor ons wat we doen

Politiek hoe organiseren we ons samenleven

Drie Humanistische uitgangspunten bij een complexe grens 1. scheiding van kerk en staat

o overheid: niet bemoeien met inhoud van levensbeschouwingen 2. ieder individu heeft levensbeschouwelijke vrijheid

o levensbeschouwelijke principes niet opleggen aan individuen die deze niet delen 3. basisrechten in een democratie

o partijen houden zich met name aan de vrijheid van het individu niet: de dictatuur van de meerderheid wel: vrijheid van levensbeschouwing

o solidariteit: rechtvaardigheid voor het individu

HV-Midden-Holland

8

Levensbeschouwing en politiek

Humanisten in het politieke spectrum

Geen humanistische politieke partij zitten zowel links als rechts in het spectrum

o zowel liberaal als sociaaldemocratisch met elkaar eens over de doelen verschillen van mening over de middelen

belangrijke politieke thema’s voor humanisten o gelijke rechten: homo’s en vrouwen o zelfbeschikking: abortus, euthanasie

Boodschap van de Canon politiek moet levensbeschouwing ruimte geven

o géén levensbeschouwelijke principes opleggen aan de rest Discussievraag: wat als ultieme waarden botsen ?

o hoofddoekjes o kinderen niet inenten o bescherming ongeboren kind

HV-Midden-Holland

9

Levensbeschouwing en politiek

Europa Elisabeth 1: 1563 – Anglicaanse kerk staatsgodsdienst

Scheiding van kerk en staat 1) een staatsgodsdienst

o Engeland, Denemarken privileges voor één bepaalde kerk kerk benoemd leden in huis van afgevaardigden

2) coöperatie tussen kerk en staat o Nederland, België, Duitsland: onvolledige scheiding o gelijkstelling van godsdiensten in grondwet 1848 1579: Nederduitse Hervormde Kerk

godsdienstlessen op openbare scholen (1920) afsluitende bede in troonrede, ‘God zij met ons’ op muntstuk zondagswet, winkeltijdenwet

3) seculiere staat o Frankrijk, Turkije, Portugal o volledige scheiding:

geen godsdienstles op school, wel ethiek en filosofie geen religieuze uitingen in publieke ruimten

HV-Midden-Holland

10

De verhouding kerk en staat

College van B&W – Amsterdam-1

Vier principes in de praktijk 1) scheiding kerk en staat 2) het gelijkheidsbeginsel 3) de vrijheid van godsdienst en levensovertuiging 4) de neutraliteit van de overheid

Scheiding kerk en staat geen institutionele zeggenschap in de verhouding kerk en staat

schrijven elkaar geen regels voor o dit is een afspraak, geen wettelijke regeling o staat niet in de grondwet

Het gelijkheidsbeginsel artikel 1 Grondwet

allen die zich in Nederland bevinden, worden in gelijke gevallen gelijk behandeld o discriminatie wegens godsdienst, levensovertuiging, politieke gezindheid, ras,

geslacht of op welke grond dan ook, is niet toegestaan

HV-Midden-Holland

11

De verhouding kerk en staat

College van B&W – Amsterdam-2

De vrijheid van godsdienst en levensovertuiging 17e en 18e eeuw: tolerantie

o in publieke sfeer blijft overheid bevoegd regels te stellen openbare godsdienstoefeningen alleen Hervormde Kerk de Hervormde Kerk krijgt financiële steun voor o.a. predikanten in private sfeer: vrijheid van godsdienstoefening

1848: vrijheid van godsdienst in de grondwet o overheid moet alle godsdiensten gelijk behandelen

gaat niet zonder slag of stoot: o.a. de schoolstrijd (1917)

1983: vrijheid van godsdienst en levensovertuiging

artikel 6 Grondwet o het recht zijn godsdienst of levensovertuiging vrij te belijden

individueel of in gemeenschap met anderen behoudens ieders verantwoordelijkheid volgens de wet

komt mede tot stand onder invloed van: Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens

HV-Midden-Holland

12

De verhouding kerk en staat

College van B&W – Amsterdam-3

Neutraliteit van de overheid de overheid mag geen partij kiezen

o wat je aan de één toestaat (verbiedt), moet je ook de ander toestaan (verbieden)

De uitwerking in de praktijk 1) exclusieve neutraliteit o levensbeschouwing en religie worden geheel uitgesloten uit de publieke sfeer o heeft nooit in Nederland bestaan

2) inclusieve neutraliteit o overheid behandelt religie en levensovertuiging gelijk o geeft ruimte aan culturele, religieuze en levensbeschouwelijke diversiteit

3) compenserende neutraliteit o geeft steun aan religieuze en levensbeschouwelijke groeperingen om gelijk

geëquipeerd te zijn de gelijktrekking van de humanistische zuil na 1983 steun aan moskeekoepels en migrantenkerken argument: sociale cohesie – erbij horen en mee doen

HV-Midden-Holland

13

Levensbeschouwing en politiek

Discussie

De scheiding van kerk en staat is geen wettelijke regel van belang zijn artikel 1 en 6 van de Grondwet o De Canon:

ieder individu heeft levensbeschouwelijke vrijheid géén levensbeschouwelijke principes opleggen aan anderen

o de B&W nota: inclusieve en compenserende neutraliteit de gemeente behandelt religie en levensovertuiging gelijk geeft ruimte aan diversiteit

o de Europese Humanistische Federatie de staat moet neutraal zijn (seculier-zijn is niet anti-religieus-zijn) de staat moet wederzijds tolerantie verzekeren geloofsstandpunten waar we het niet met elkaar eens over zijn moeten buiten het publieke debat blijven

Discussievraag vindt u het EHF (Franse) seculiere model voor ook Nederland verkieselijker ?

HV-Midden-Holland

14

Euthanasie

Een goede dood

HV pleit voor: menswaardig leven

én menswaardig levenseinde

HV is gelukkig met de euthanasiewet (2001) maar . . . er zijn lacunes in wetgeving en in interpretatie

Wetgeving euthanasie is strafbaar

o tenzij de arts aan de zorgvuldigheidseisen heeft voldaan

HV: het gaat niet over moord

Interpretatie de wetstekst specificeert de aard van het lijden niet

o en kan dus breed geïnterpreteerd worden

de meeste gevallen gaan om fysiek ondraaglijk en uitzichtloos lijden o HV: lijden kan ook geestelijk, psychisch of existentieel zijn

HV-Midden-Holland

15

Euthanasie

Legale hulp bij zelfdoding

HV wil stervenshulp legaliseren uitgangspunt is individuele zelfbeschikking

o ook bij het levenseinde

behoefte zorgzaam en liefdevol om te gaan met stervenshulp o voorkom onwaardig sterven o het is niet eenvoudig zelf dodelijke middelen te vergaren o het belang van begeleiding en ondersteuning

HV wil de zelfgekozen dood bespreekbaar houden het maatschappelijk draagvlak voor legale hulp vergroten

o voltooid leven erkenning van existentieel lijden

o langdurig en ondraaglijk psychisch en psychiatrisch lijden o dementie

Hulp bij zelfdoding dient mogelijk te zijn mits voldaan is aan duidelijke zorgvuldigheidseisen

HV-Midden-Holland

16

Homohuwelijk

Openstelling van het burgerlijk huwelijk

Critici in de jaren tachtig COC aanvankelijk geen voorstander

o de individuele vrijheid tot het kiezen van een eigen (seksuele) levensstijl

homohuwelijk is aanpassen aan de heteronorm o huwelijk heeft illusie van duurzaamheid o huwelijk maakt je afhankelijk van elkaar

Homohuwelijk (2001) paradepaartje voor humanistisch Nederland

o vijftien jaar lobby en parlementair debat

staat hoog op de humanistische agenda o gelijke behandeling en gelijkberechtiging van iedere mens o ongeacht zijn sekse, seksualiteit, religie of etniciteit

Laatste nieuws scholen mogen leraren niet meer ontslaan of weigeren omdat ze praktiserend homo zijn

o Tweede Kamer heeft de ‘enkele-feit-constructie’ afgeschaft (april 2014)

HV-Midden-Holland

17

Humanistische politieke meetlat

Verkiezingen 2012

De meetpunten humanistische waarden

o vrijheid o verantwoordelijkheid o zelfbeschikking o gelijkwaardigheid

Ineke de Vries levensbeschouwing heeft óók een maatschappelijke kant

o streven naar een humane samenleving waarin mensen zich kunnen ontplooien o verantwoordelijkheid voor hun eigen leven én voor de samenleving als geheel

bij een Europa van waarden en democratie o de bescherming van de fundamentele vrijheden is leidend o niet de toestand van de economie overbenadrukken

zelf verantwoordelijk zijn voor het eigen leven o een appel daarop is belangrijk

HV-Midden-Holland

18

Humanistische politieke meetlat 2012

De vraagpunten in 2012 (landelijke verkiezingen) VVD D’66

Groen links PvdA SP CDA

1. fundamentele vrijheden ½ ½

2. een menselijke economie ½ ½ ½ ½

3. Europa van waarden en democratie ½ ½ ½

4. scheiding kerk en staat O ½

5. gelijke rechten ½

6. duurzaam in woord en daad ½

7. medisch-ethische zelfbeschikking ½ O O

8. menswaardig vreemdelingen/asiel beleid

9. privacy bescherming ½ ½ ½ O

10. echte zorg ½

11. creatief burgerschap ½ ½ ½

12. onderwijs als fundament ½ ½ ½ ½

13. ontwikkelingssamenwerking ½

= ja

½ = deels

= nee 0 = onbekend

HV-Midden-Holland

19

Humanistische politieke meetlat 2014

Europese Verkiezingen 2014

De meetpunten 1. mensen zonder een religie net zo behandelen als mensen met een religie 2. het aantasten van onze privacy schiet te ver door 3. homohuwelijk: in één lidstaat getrouwd, in alle lidstaten erkend! 4. er moet openbaarheid zijn over lobby's, waaronder religieuze lobby's 5. abortus moet in heel Europa legaal en toegankelijk zijn 6. euthanasie voor wilsbekwamen moet legaal en toegankelijk zijn in alle lidstaten 7. subsidies, regelgeving en belastingen moeten een groene economie stimuleren 8. aantasting van de persvrijheid moet door Europese landen worden bestreden 9. het asiel- en vreemdelingenbeleid moet humaner: eerlijke spreiding over de

lidstaten, een menswaardige behandeling en bescherming van mensenrechten 10. wetgeving die de mogelijkheid van religiekritiek beperkt (zoals het verbod op

godslastering) moet in alle lidstaten worden afgeschaft 11. wetenschappelijk onderzoek (zoals stamcelonderzoek) moet niet beperkt

worden door religieuze deelbelangen maar is onafhankelijk en vrij

HV-Midden-Holland

20

Afsluiting

Brengen deze thema’s mijn denken verder ?

Drie uitgangspunten scheiding van kerk en staat

levensbeschouwelijke vrijheid

basisrechten in de democratie

De Amsterdamse praktijk inclusieve en compenserende neutraliteit

Euthanasie de wettekst kan breed geïnterpreteerd worden

Homohuwelijk gelijke behandeling en gelijkberechtiging van iedere mens

Politieke meetlat uitgaan van humanistische waarden

Volgende bijeenkomst op dinsdag 3 juni Thema: Vrijdenken

Dank voor uw belangstelling en bijdrage aan de discussie

Een vrijwillige bijdrage van 2 euro stellen we zeer opprijs pdw/mei 2014