HBO Toegepaste psychologieContactdag GGZ

Volwassenen & Ouderen

Drs. Yèrma van EgeraatRegisterpsycholoog NIP

Programma• Kennismaking• Afname NPV • Theorie gespreksvaardigheden• Anamnesegesprek:

o Uitvoereno Observereno Rapporteren

• Psychologische test: SCL-90 en NPV• Betekenis persoonlijke scores op NPV

Basisvaardigheden

Basisvaardigheden gespreksvoering

Basisvaardigheden

Basisvaardigheden gespreksvoering

• luistervaardigheden• regulerende vaardigheden• zendervaardigheden

Basisvaardigheden

Basisvaardigheden gespreksvoering

• luistervaardigheden• regulerende vaardigheden• zendervaardigheden

Luistervaardigheden

Luistervaardigheden

Wat is luisteren?• ontvangen • bewerken • Interpreterenvan signalen tot een zinvol geheel

Luisteren = actief proces!

Luistervaardigheden

Deelvaardigheden actief luisteren• aandachtgevend gedrag• het stellen van vragen• parafraseren van de inhoud• samenvatten• reflecteren van gevoelens

Aandachtgevend gedrag

Gericht zijn op de ander en diens verhaal• natuurlijk oogcontact• ontspannen, open lichaamshouding• kleine verbale en non-verbale

aanmoedigingen (mmm, ja … en toen?)• beheerste stiltes

Aandachtgevend gedrag

….. ‘beheerste’ stiltes …..

Het stellen van vragen

Het stellen van vragen

Open vragen• Start met ‘Hoe…’, ‘Wat…’, ‘Kunt u iets vertellen

over…?’• Cliënt → vrijheid om naar inhoud en vorm te

antwoorden• Nodigen uit tot praten

Het stellen van vragen

Gesloten of gerichte vragen• Start met ‘werkwoord’: ‘Gaat u wel eens … ?’• Antwoord = bevestiging of ontkenning• Effect: antwoorden van de ander worden

steeds korterPas op: snel suggestief!

Het stellen van vragen

Wanneer?Afhankelijk van doel van het gesprek!• Hele verhaal horen?

Open vragen stellen• Specifieke informatie horen?

Gesloten vragen stellen

Het stellen van vragen

DoorvragenDoel?Op gang houden en intensiveren van gesprekHoe?Door vragen te stellen die aansluiten bij wat de ander al gezegd heeftWanneer?In geval van onduidelijkheidWaarom?Om diepgang in het gesprek te brengen

Het stellen van vragen

Voorbeelden doorvragen• ‘Hoe bedoelt u dat precies?’• ‘Kunt u daar iets meer over vertellen?’• ‘Zoals wat?’• ‘Kunt u daar een voorbeeld van geven?’• ‘Hoezo?’Of: laatste deel van een zin vragend herhalen =uitnodigen om toelichting te geven

Het stellen van vragen

Parafraseren

Wat is dat?Korte, in eigen bewoordingen gestelde herhaling van wat de ander gezegd heeft

Functie:• belonend: de ander weet dat je goed luistert• controlerend: heb ik het wel goed begrepen?• sturend: selectie van hetgeen van belang is• uitnodigend: de ander wil weer verder gaan

Parafraseren

Kenmerken van een goede parafrase:• kort en specifiek• eigen woorden (niet ‘papegaaien’!)• toonzetting: ‘veronderstellend’• vragend (stem gaat omhoog)• bevat geen waardering of oordeel

Pas op: niet te lang of te globaal!

Samenvatten

• Samenvatten van ‘langer deel’ van gesprek• In eigen woorden• Tentatief! Correctie en aanvulling zijn mogelijk• Structuur aanbrengen door ordening

hoofdzaken• Check of alles goed begrepen is

Reflecteren van gevoel

Wat is dat?Kort en in eigen bewoordingen de belangrijkste gevoelens weergeven die in de woorden van de ander doorklinken

Functie:• De ander voelt zich begrepen en geaccepteerd• Biedt gevoel van veiligheid• Controlefunctie: heb je het gevoel juist

ingeschat?

Reflecteren van gevoel

Kenmerken van een goede gevoelsreflectie:• Herkennen van gevoelssignalen (stemvolume,

intonatie, houding, emoties)• Aard en intensiteit van het gevoel correct

weergeven → spiegel zijn voor de ander!• Begrip tonen voor tegenstrijdigheden:

‘Aan de ene kant voel je je … , maar aan de andere kant …’

Reflecteren van gevoel

Pas op voor verkeerde woordkeus en intensiteit!

Basisvaardigheden

Basisvaardigheden gespreksvoering

• luistervaardigheden• regulerende vaardigheden• zendervaardigheden

Regulerende vaardigheden

Hoe reguleer je een gesprek?• gesprek openen en doelen vaststellen• tussentijds evalueren → terugkoppelen naar

begindoelen• situatie verduidelijken• hardop denken• afsluiten gesprek

Gesprek openen en doelen vaststellen

• Welkom heten, drinken aanbieden, praatje maken

• Wat is het doel van het gesprek?- oplossen van probleem?- inwinnen van informatie?

• Wat zijn de gesprekspunten?• Hoeveel tijd is beschikbaar?

Terugkoppelen naar (begin)doelen

Doelen / gesprekspunten gebruiken om• Vordering gesprek vast te stellen• Door korte samenvatting te geven• Is beoogde resultaat bereikt?• Doelen zijn richtinggevend!

Situatie verduidelijken

Wat is dat?Een gesprek over het gesprek voeren:

metacommunicatie• Misverstanden uit de weg ruimen• Duidelijkheid over wederzijdse

verwachtingen• Onduidelijkheden of misverstanden

onderkennen en aan de orde stellen

Hardop denken

Hardop denken

Wat is dat?Je eigen gedachten hardop uitspreken

Doel• gesprek op koers brengen• werkt angstreducerend • samenwerking bevorderend

Hardop denken

Wanneer?• Bij het stellen van een ‘onduidelijke’

vraag → inzicht geven• Bij een ‘stokkend’ gesprek → bevordert

voortzetting van het gesprek• Als je eigen gedachten het luisteren

belemmeren!

Gesprek afsluiten

• Zijn de doelen bereikt?• Is alles aan de orde

geweest?• Afspraken en besluiten verwoorden• Niet alles afgehandeld? →

Nieuwe afspraak maken!

Wat gaan we doen?

Rollenspel

• Hulpverlener• Cliënt• Observator• Rapporteur

Hoe?

Observator heeft de leiding! verdeelt de rollen bewaakt de tijd (gesprek max. 15 min.)

Na het rollenspel: ‘hulpverlener’ blaast eerst stoom af! ‘cliënt’: hoe heb je het gesprek ervaren? ‘observator’: wat heb je gezien?

Hoe geef je feedback?

TOPS: wat doe je goed!TIPS: wat kun je nog verbeteren?

Hulpverlener

• de leiding nemen en houden in het gesprek• cliënt op gemak stellen• aandachtige houding• goede afwisseling van vragen• verschillende gesprekstechnieken kunnen

toepassen

Observator

• objectieve termen hanteren• subjectief oordeel vermijden• gedragskenmerken beschrijven • interacties beschrijven• verbaal en non-verbaal gedrag beschrijven• samenvatten• conclusies trekken

Rapporteur

• vlot en helder verslag schrijven• goed leesbare schrijfstijl• objectieve waarnemingen noteren• subjectieve waarnemingen vermijden• relevante en irrelevante punten kunnen

onderscheiden• correct taalgebruik (spelling, zinsbouw)

Psychologische test: SCL-90

Symptom Check List

Doel• meten van lichamelijke en psychische klachten

Doelgroep• jongeren en volwassenen vanaf 12 jaar

Schalen SCL-90

Beschrijving• Zelfbeoordelingslijst van 90 vragen om

psychopathologie te meten • De onderzochte geeft aan in welke mate hij /

zij daar de afgelopen week last heeft gehad• De SCL-90 kent acht schalen →

Schalen SCL-90

1. angst2. agorafobie3. depressie4. somatische klachten5. insufficiëntie van denken en handelen6. wantrouwen en interpersoonlijke sensitiviteit7. hostiliteit8. slaapproblemen

Psychologische test: NPV

Nederlandse Persoonlijkheids Vragenlijst

Doel• meten van hoofddimensies persoonlijkheid• op basis van testuitslag gedrag voorspellenDoelgroep• adolescenten en volwassenen vanaf 15 jaar

Schalen NPV

Zeven persoonlijkheidsaspecten:1. inadequatie IN2. sociale inadequatie SI3. rigiditeit RI4. verongelijktheid VE5. zelfgenoegzaamheid ZE6. dominantie DO7. zelfwaardering ZW

Scores op NPV

Wat is de betekenis van jouw persoonlijke scores op de NPV?

Afsluiting

Vragen?

Evaluatie

Invullen evaluatieformulier!

Dank voor jullie aandacht!