LIZZY VAN DER KOOIJ,

I.S.M. HET EXPERTTEAM FRAUDEPREVENTIE EN HANDHAVING

APRIL 2016

Handreiking voor gemeenten: Fraudepreventie en naleving Wmo 2015 en Jeugdwet

Inhoudsopgave

1. Inleiding 2

Aanleiding 2

Doelvandehandreiking 2

2. OnrechtmatigheidinWmo2015enJeugdwet 4

Begrippenkader 4

ProgrammaRechtmatigeZorg 4

3. Investereninrechtmatigheidenhandhaving 5

Preventie 5

Fraudealertheid 5

4. Bevindingenenadviezen 6

Informatieverzamelen 7

Samenwerken 7

Handhavingsexpertise 7

Kwaliteitsstandaardtoegang 7

Kwaliteitenrechtmatigheid 7

Kwetsbaregroepenidentificeren 8

5. Juridischkader 9

Gegevensuitwisseling 9

Toezicht 9

Terugvordering 10

Gemeentelijkeregelsfraudebestrijding 10

6. Adviezenaandehandvandecirkelvannaleving 12

Cirkelvannaleving 12

Voorlichting 13

Inzet van medewerkers in sociale teams 13

Fraude-alertheid 13

Begrip 13

Dienstverlening 14

Poortwachtersfunctie 14

Naleving bevorderen met gedragsbeïnvloeding 14

Aanvullende expertise inroepen 14

Extra aandacht pgb 15

Contractbeheer en inkoop 15

Screening (nieuwe) aanbieders 15

Wmo Protocol huisbezoeken 15

Controleren 16

Meldpunt en risico-gestuurd toezicht 16

Formele controle 16

Materiële controle 16

Themacontrole 17

Toezicht en handhaving 17

Rol van de toezichthouder Wmo 18

Alert zijn op signalen van onrechtmatigheid 18

Opzetten van een onrechtmatigheidsonderzoek 19

Nazorg 19

Sanctioneren 20

Checklist 21

2

Aanleiding

Dedecentralisatiesinhetsociaaldomeinleidentotgroteveranderingenindemaniervan

werkenvangemeenten.Nietdevoorzieningen,maardeeigenkrachtvanburgersenhun

omgevingstaatcentraal.Gemeentenhebbennieuwetakengekregendiezemoetenuitvoeren

metmindergelddanhiervoorheenvoorbeschikbaarwas.

Tegelijkertijdgevengemeentensindsdedecentralisatiesveelmeergemeenschapsgelduitdan

vroeger.Hetbelangvanrechtmatigheidisdaarmeenavenanttoegenomen.Indetransitiefase

laginveelgemeentendenadrukophetorganiserenvandenieuwetaken.Nudeuitvoering

opstoomis,komenbijdeWetmaatschappelijkeondersteuning(Wmo)2015enJeugdwet

handhavenennalevingsteedsmeerinbeeld.BijdeParticipatiewetwasditalhetgevalvanuit

deoudesituatiemetdeWetwerkenbijstand(Wwb).Hetisnugewenstomhetperspectiefop

rechtmatigheidteverbredennaarhetgehelesociaaldomein.

Doelvandehandreiking

Dezehandreikinggeeftgemeenteneentheoretischkaderenpraktischehandvattenophet

gebiedvantoezichtenhandhaving.Hetdoelisdatzorggeldrechtmatigwordtingezetals

onderdeelvangemeentelijkedienstverlening.Beleidenvisiekomenaandeorde,metdaarbij

juridische,organisatorischeenpraktischeaanknopingspuntengebaseerdopdewelbekende

cirkelvannaleving(HoogwaardigHandhaven).Dehandreikingkaneenaanknopingspuntzijn

voorhetagenderenvanhetonderwerpindegemeente.

1. Inleiding

VerenigingvanNederlandseGemeenten 3

Begrippenkader

Onrechtmatigheden:Het(on)bewustonrechtmatiginrekeningbrengenvanzorg,omdatde

declaratienietovereenkomtmetde(matevan)geleverdezorgofomdatdezorgonterecht

wordtgedeclareerd.Teonderscheidenin:

• Foutenwaarbijregelsalsgevolgvanonduidelijkheidofvergissingenonbedoeld

wordenovertredenen

• Fraudewaarbijopzettelijkendoelbewustinstrijdmetderegelswordtgehandeldmethet

oogopeigenofandermans(financieel)gewin.

Oneigenlijk gebruik:eendeclaratieisjuistnaardelettervandewet,maardruistintegen

degeestvandewet.

Ondoelmatig/ongepast gebruik:eendeclaratieisinovereenstemmingmetgeleverde

ondersteuningen/ofjeugdhulp,maarisnietnoodzakelijken/ofeffectief.Erissprakevan

overbehandeling”(verspilling)ofjuistonderbehandeling.

ProgrammaRechtmatigeZorg

‘RechtmatigeZorg,aanpakvanfoutenenfraude2015-2018’ishetprogrammaplanvande

directieFraudebestrijdingZorgvanhetministerievanVolksgezondheid,WelzijnenSport(VWS)

voorhetversterkenvanderechtmatigheidvandezorg.Hetbevateensamenhangendeaanpak

vanfoutenenfraudevoordeZorgverzekeringswet(Zvw),deWetlangdurigezorg(Wlz),

deWmo2015endeJeugdwet.

InhetverlengdehiervanondersteuntdeVerenigingvanNederlandseGemeenten(VNG)

gemeentenophetgebiedvanrechtmatigheidindeWmo2015endeJeugdwet.Daarbijstaat

eengezamenlijkeaanpakdoordegeheleketencentraal:vanpreventie,tijdigsignalerenen

corrigerentotpassendehandhavingbijovertredingen.Dezehandreikingiseenonderdeelvan

ditproject.InsamenwerkingmethetministerievanVWSwildeVNGgemeentenookin2016

en2017faciliterenmetkennis,beleidsontwikkelingen-implementatieophetgebiedvan

fraudepreventie,controleenhandhavingindeJeugdwetendeWmo2015.

Hetuitwisselenvanpraktijkervaringeneninformatieisvoorgemeentenvanbelangbij

hetinrichtenvaneenfraudebestendigeWmo2015enJeugdwet.Vanuithetprojectkomt

dezeinformatiebeschikbaarindevormvanhandreikingen,kennisbijeenkomsteneneen

onlineplatform.

2.OnrechtmatigheidinWmo2015 &Jeugdwet

VerenigingvanNederlandseGemeenten 4

Inhetgemeentelijksociaaldomeingaatnadedecentralisatiesaanzienlijkmeer

geldomdanvoorheen.Nieuwedoelgroepen,uitkeringenenvoorzieningenzijn

erbijgekomen.Dereikwijdtevandehandhavingwordtdaardoorgroter,evenals

hetbelang.Juistomdebelangenvankwetsbareburgerstebeschermen,zijn

fraudepreventieenhandhavingcruciaal.

Factorendiedekansopfraudevergrotenzijn:

• Complexiteitvandewet-enregelgevingendebekostigingssystematiekvraagtveelvan

administratie,internecontroleenverantwoording.Onervarenheidwerktfoutenindehand.

• Aanbiedersmetverkeerdebedoelingenkunnenbetrekkelijkeenvoudigdezorgmarkt

betreden.Deopstartkostenzijngering.Vooraldecuratievegeestelijkegezondheidszorg

(GGZ)enaanbiedersofbemiddelingsbureausdiewerkenmetpersoonsgebondenbudgetten

(pgb’s)zijnkwetsbaar.

• Depakkansendebewijsbaarheidzijngering.

• Aanbiedersovertredensnellerregelsalszeerfinancieelvoordeelbijhebbenomminderof

kwalitatiefmindergoedezorgtebieden.

• Cliëntenkunnenonjuisteinformatieverstrekkenmethetdoeleenhogerpgbteontvangen

dannodig.

Preventie

Bijhandhavingisdegrootstewinsttebehalenmetpreventie.Onbedoeldmisbruikiste

voorkomenmetgoedevoorlichting,transparantieenduidelijkecommunicatie.Optimale

dienstverleningeneenduidigewerkprocessenverkleinenderuimtevoorhetplegenvanfraude.

Hetprocesvantoegangtotmaatwerkvoorzieningeniseenbelangrijkinstrumentomtesturen

opeenrechtmatigeinzet.

Fraudealertheid

Wmo-consulentenenmedewerkersinsociaal(wijk)teamsbeoordelenofmenseninaanmerking

komenvooreenmaatwerkvoorziening.Dezorgbehoefteisleidend.Handhavershebbeneen

andereberoepsblikdieanderevaardighedenvereist.Omhandhavingopdeagendatekrijgen

alsonderdeelvandedienstverleningishetvanbelangomuitwisselingteorganiserentussen

handhaversenWmo-consulenten.Daarnaastverdienthetaanbevelingeengroterealertheid

enfocusoprechtmatigheidtecreërenindegehelegemeentelijkeorganisatie.Ditgeldtvoor

ambtenareninstaf-enmanagementfuncties,beleidsfuncties,kwaliteitsfuncties,inkoopen

contractbeheerfunctiesenuiteraardbijmedewerkersmeteenrolinhettoegangsprocesvan

maatwerkvoorzieningen,ondersteuningenhulpverlening.Daarnaastishetvanbelangdat

politiekenbestuurwordenmeegenomeninditproces.

3. Investereninrechtmatigheid&handhaving

VerenigingvanNederlandseGemeenten 5

HetdepartementBestuurskunde(vandeFaculteitSocialeWetenschappen)vande

ErasmusUniversiteitRotterdam(EUR)deedinopdrachtvandestuurgroepvande

pilotVoorkomenfraudeonderzoeknaardegrootsterisico’sopfoutenenfraudeinde

uitvoeringvandeWmo2015endeJeugdwet.Daaruitblijktdathetgrootsterisicozit

bijdezorgaanbieder.SindsdeSocialeVerzekeringsbank(SVB)debetalingvanpgb’s

uitvoerthebbencliëntenveelminderbelang,maardatgeldtnietvoordeaanbieder.

BijdeWmo2015zittendegrootsterisico’sindevoorzieningen

begeleidingenbeschermdwonen.Ditzijnnieuwetakenvoor

gemeentenwaardoororganisatorischeprocessennogniet

volledigopordezijn.Ditgeldtvoorbeschermdwonensterker

danvoorbegeleiding.Daarkomtbijdathetvaakmoeilijkte

beoordeleniswelktypezorgnodigis.Hetindicerenvraagt

specifiekekennisdiedegemeenteafhankelijkmaaktvan

bijvoorbeeldmedischeprofessionalsofzorgaanbieders.Ook

zijnderesultatenvandegeleverdezorgnietdirectmeetbaar.

Hetgaatbovendienvaakomgrotebedragen.Indejeugdzorg

ervarengemeentenhetgebrekaantransparantiealseen

risico.Voorgecontracteerdeaanbiederszittenrisico’svooral

inonbewustefouteneninoverbehandeling.Ditkanleiden

totbehandelingendiemedischnietnoodzakelijkzijn,maar

gemeentenhebbennietdeexpertiseofjuridischemogelijkheden

omdittevoorkomen.

Hoeveelgelderomgaatinfraudemetzorggeldisonbekend.Deonderzoekers,noch

deverzekeraarsendeNederlandseZorgautoriteit(NZa)wetenhet.Partijenschattenhet

fraudepercentagetussende1ende10.

4. Bevindingen&adviezen

PilotVoorkomenfraude

PilotVoorkomenfraudegemeentelijk

sociaaldomeiniseengezamenlijk

initiatiefvaneengrootaantal

partijen(in2014):degemeenten

Cromstrijen,Gorinchem,Schiedamen

DrechtstedenendeServiceorganisatie

JeugdZuid-HollandZuid,deWmo

uitvoeringsorganisatieROGplus,de

zorgkantorenvanDSWenVGZenPer

Saldo,debelangenverenigingvoor

mensenmeteenPgb,insamenwerking

metdeVNGenhetministerievanVWS.

VerenigingvanNederlandseGemeenten 6

AandachtspuntenEUR

Informatieverzamelen

DeonderzoekersvandeEURbevelengemeentenaanonderlingkennistebundelenenuit

tewisselen.Bijvoorbeeldvoorhetontwikkelenvanbenchmarkgegevensoverkostenvan

verschillendeproductenofkennisoverongepastgebruik.Daarnaastishetookverstandigom

iniedergevalmethetgrootstezorgkantooruitderegioingesprektegaanoverhetonderwerp

vanrechtmatigheid.HetzorgkantooralsuitvoerdervandeWlzendegemeentehebbenveel

metelkaaruittewisselen.

Maarinformatieenkennisdelenenhetontsluitenvangegevensgaatnietzomaar.Inhetkader

vanprivacyzijnerbelemmeringen.IndeMatrixgegevensuitwisselingvandeVNGstaatop

welkegrondenhetistoegestaanpersoonsgegevensuittewisselen(metwelkepartijen).

Samenwerken

Deonderzoekersbevelenvoortsaandatgemeentenzichkritischopstellentenopzichtevan

zoweldecliëntalsdezorgaanbieder.Ookcliëntenmoeteninstaatwordengesteldzichkritisch

teverhoudentotzowelgemeentealszorgaanbieder.Voorzorgaanbiedersishetvanbelangom

prikkelsenmogelijkhedenvoorfraudeenfoutentebeperken.

Handhavingsexpertise

Delaatsteaanbevelingvanuithetonderzoekbetreftversterkingvandehandhavingscapaciteit.

Gemeentenhebbendelaatstejarenveelgeïnvesteerdindeaanpakvanuitkeringsfraude.

Hetinstrumentariumisveelalgerichtopindividuelefraudeurs.Zorgfraudeheeftvaakeen

meergeorganiseerdkarakterenismindereenduidigvasttestellen.Hetbetreftdikwijls

ondernemingeninplaatsvanindividuen.Ditvraagtomeenandertypeexpertise,bijvoorbeeld

hetvermogenomopvallendepatroneninfinanciëledataofhethebbenvanmedischekenniste

onderscheiden.

Overigeaandachtspunten

Kwaliteitsstandaardtoegang

MetdeWmo2015biedengemeentenmaatwerkaaninwonersdiebehoeftehebbenaan

maatschappelijkeondersteuning.Naeenmeldingdooreeninwonervolgtonderzoek,een

aanvraagenmogelijkeenbeschikkingvooreenmaatwerkvoorziening.Gemeentenhebben

hetprocesvanmeldingtotenmetinzetvanmaatwerkvoorzieningverschillendingericht.

DatpastbijhetkaraktervandeWmo2015dieveelbeleidsvrijheidbiedt.Dezevrijheidkan

leidentotonzorgvuldigheidenongelijkheid.Hetisvanbelangdatgemeenteninvestereninde

kwaliteitvanhuntoegangsproces.Metdeinvesteringinkwaliteitwordtdekansopfoutenen

onzorgvuldigheidendaarmeeonrechtmatigheidverminderd.IndeMemorievanToelichting

(MvT)ophetwetsvoorstelWmo2015wordenveldpartijenengemeentenuitgenodigdeen

kwaliteitsstandaardteontwikkelendiebetrekkingheeftopdewijzewaarophetonderzoek

moetwordenuitgevoerd(MvTp.26).

Kwaliteitenrechtmatigheid

Inhetalgemeengeldtdatalserklachtenen/ofsignalenzijnoverdekwaliteitvanondersteuning

enjeugdhulp,ermeestalookietsmisismetderechtmatigheid.Daaromishetbelangrijkdie

signalenooktebesprekenmetdebeleidsmedewerkers/toezichthoudersWmoenJeugd.Een

integraleblikvereistgoedsamenwerkentussenbeleidsmedewerkersentoezichthoudende

VerenigingvanNederlandseGemeenten 7

ambtenaren.Werkprocessenendeorganisatiemoetendaaropingerichtzijn.Ditgeldtook

voorcontractmanagersen–beheerders.Toezichtbegintbijdestartvanhetinkoopproces.

Gemeentenwerkenveelmetbestuurlijkaanbesteden.Ditiseeninteractiefprocesmet

aanbiederswaarbijerruimteisvoorcocreatie.Idealiterbeginthierookhetgesprekoverfouten,

fraudeenhettoezichtdaarop.Toezichtkanrisico-gestuurdwordenuitgeoefend.Risicoanalyses

wordenvantevorenduidelijkmetaanbiedersbesproken.

Kwetsbaregroepenidentificeren

Depositievancliënteniseenfactorvoorhetrisicoopfraude.Cliëntenkunnenmeldingmaken

vanonrechtmatigheden.Ditgebeurtweinigomdatzijhunaanbieder,ofdegenediezeinhet

kadervaneenpgbhebbeningehuurd,vertrouwenofdaarmeeeenafhankelijkheidsrelatie

hebben.Somszijncliëntenzokwetsbaardatzenietdoorhebbendatermisbruikvande

voorzieningenookvanhenwordtgemaakt.Denkaandegroepenmensendielaaggeletterd

zijn,mensenmeteen(lichte)verstandelijkebeperking,laagopgeleidemensenofbijvoorbeeld

mensendieineensituatieverkerenmetproblemenopmeerderegebiedenwaardoorzijzaken

(tijdelijk)nietoverzien.Hetrisicobestaatdataanbiedersmisbruikmakenvandekwetsbaarheid

vandecliëntdoorbijvoorbeeldonterechtedeclaratiesintedienen.

VerenigingvanNederlandseGemeenten 8

IndeWmo2015endeJeugdwetstaanregelsvoorhetvoorkomenenbestrijdenvan

misbruik/oneigenlijkgebruik.Daarnaastmoetengemeentenhiervoorzelfregels

opnemenindeverordening.Maar,hetstaatnognietvastwelkeruimtedewetgeving

daarvoorbiedt.Dejurisprudentiemoetzichnogontwikkelen.

Cliëntenhebbeneenwettelijkelegitimatieplichteneeninlichtingenplicht(artikel2.3.8lid

1Wmo2015en8.1.2lid1Jeugdwet).Cliëntenzijnookverplichtommeetewerkenaan

onderzoek(artikel2.3.8lid2Wmo2015en8.1.2lid3Jeugdwet)voordecliënt.

Gegevensuitwisseling

GegevensuitwisselingmetandereinstantiesisindeJeugdwetendeWmo2015geregeld,zij

hetbeperktenvoorwaardelijk.Ophetgebiedvanwerkeninkomenwisselengemeentelijke

socialedienstenpersoonsgegevensuitmethetUitvoeringsorgaanwerknemersverzekeringen

(UWV)endeSVBinSuwinet.Ditbetreftzeerprivacygevoeligeinformatie,hetgebruik

vanSuwinetisdaaromaanstrikteregelsgebonden.HetgebruikenvanSuwinetvoor

fraudeonderzoekindeWmo2015endeJeugdwetisniettoegestaan.Demogelijkhedenen

beperkingenbijhetuitwisselenvangegevensstaanindeVNGMatrixgegevensuitwisseling.

Toezicht

BinnendeWmo2015hebbengemeentendewettelijkeplichteentoezichthouderaantestellen

opgrondvanartikel6.1lid2.Dezeziettoeopdenalevingvandewet.Hetheronderzoeken

vanverstrekkingenisookeenwettelijketaakvangemeentenopgrondvanartikel2.3.9

Wmo2015.

Opgrondvanartikel2.1.3lid4vandeWmo2015moetdegemeenteraadbijverordening

regelsstellenvoordebestrijdingvanhettenonrechteontvangenvaneenmaatwerkvoorziening

ofeenpgb,alsmedevanmisbruikofoneigenlijkgebruikvandewet.

IndeJeugdwetisinartikel9.2geregelddattoezichtopnalevingvandewetbijdesamen-

werkendejeugdinspectiesisondergebracht.Dezebestaanuitdeinspectiejeugdzorg,inspectie

voordegezondheidszorg,inspectieveiligheidenjustitie,inspectievanhetonderwijsende

inspectiesocialezakenenwerkgelegenheid.Hetheronderzoekenvanpgbverstrekkingenisook

eenwettelijketaakvangemeentenopgrondvanartikel8.13Jeugdwet.Opgrondvanartikel

2.9subvandeJeugdwetsteltdegemeenteraadbijverordeningregelsvoordebestrijdingvan

hettenonrechteontvangenvaneenindividuelevoorzieningofeenpgb,alsmedevanmisbruik

ofoneigenlijkgebruikvandewet.

Toezichtsbevoegdhedenwordeninhoofdstuk5vandeAlgemenewetbestuursrecht

(Awb)geregeld.

5. Juridischkader

VerenigingvanNederlandseGemeenten 9

Terugvordering

Dewetmaakthetmogelijkomgeldterugtevorderenvancliëntendietenonrechteeen

voorzieninghebbengekregen.Deredenvaneenterugvorderingkanzijndatdevoorziening

onterechtisverstrekt,deomstandighedenzijngewijzigd,hetbudgetniet(geheel)isbesteed,

hetbudgetisnietbesteedaandezorgzoalsindetoekenningisomschreven,ofdebesteding

voldoetnietaandevoorafgesteldeeisenenvoorwaarden.Deterugvorderingisgeregeldin

artikel2.4.1.vandeWmo2015.Hetgaatomdesituatiewaarineencliënt/budgethouder(en/

ofderden)opzettelijkonjuisteofonvolledigegegevensheeftverstrekt.Omdathetnietaltijd

mogelijkiseenmaatwerkvoorzieningterugtevorderen,kanhetcollegedewaardedaarvan

uitdrukkenineenbedrag.

IndeJeugdwetisinartikel8.1.4lid3geregelddateenonrechtmatigverkregenpgbkan

wordenteruggevorderd.Indewetstaatdat‘alseenbeslissingaangaandeeenpgbisherzien

ofingetrokkenomdatdejeugdigeofzijnoudersonjuisteofonvolledigegegevenshebben

verstrektendeverstrekkingvanjuisteofvolledigegegevenstoteenanderebeslissing

zouhebbengeleid,bijdwangbevelgeheelofgedeeltelijkhettenonrechtegenoten

persoonsgebondenbudgetkanwordeningevorderd.’

Overigenswordenpgb’snietmeerdirectaandecliëntuitbetaald,maaraandeSVB.Deze

instellingbetaaltuithetbudgetdefacturenvanzorgverleners.

Gemeentelijkeregelsfraudebestrijding

Gemeentenmoetenregelsstellenvoorfraudebestrijding.Dewetschrijftvoordatinde

verordeningregelsmoetenstaanvoorhetbestrijdenvanhettenonrechteontvangenvaneen

individuelevoorziening/maatwerkvoorzieningofeenpgb,alsmedevanmisbruikofoneigenlijk

gebruikvandewet.IndeJeugdwetisditgeregeldinartikel2.9enindeWmo2015in

artikel2.1.3lid4.Dewetverplichtgemeentendaarnaasttothetuitvoerenvanperiodieke

heronderzoekennaartoegekendemaatwerkvoorzieningenenpgb’s(artikel2.3.9lid1Wmo

2015enartikel8.1.3Jeugdwet).Hoevaakdieonderzoekenmoetenplaatsvindenisnietin

landelijkewetgevinggeregeld.Gemeentenkunnenzelfprioriteitenstellenendaarbijrekening

houdenmetfraudegevoeligheidvanbepaaldevoorzieningen.

Pgb’szijninhetalgemeenfraudegevoeligerdannaturaverstrekkingen.Daarnaastzijn

bepaaldevormenvanmaatschappelijkeondersteuningfraudegevoeligerdanandere.

Hogepgb-bedragenzijnsowiesofraudegevoelig,bijvoorbeeldbijbeschermdwonenen

begeleiding.Alsdegemeentemisbruikofoneigenlijkgebruikconstateertkandeverstrekking

vandemaatwerkvoorzieningstoppen(afhankelijkvandesituatie).Daarnaastbestaatde

mogelijkheidombijpgb-misbruikverderekeuzevrijheidteweigerenenlouterondersteuning

innaturatebieden.Alsgezegdkunnentenonrechteverstrektebedragenofdekostenvan

naturavoorzieningenwordenteruggevorderd.DeJeugdwetendeWmo2015biedengeen

grondslagvoorhetopleggenvanbestuursrechtelijkeboetes.

VerenigingvanNederlandseGemeenten 10

LosvanderegelsindeWmo2015enJeugdwet,ishetjuridischmogelijkfraudestrafrechtelijk

aantepakken,alsersprakeisvanovertredingvanstrafrechtelijkebepalingen,zoalsvalsheid

ingeschriftofoplichting.Datgeldtvoorzowelcliëntenalsvooraanbiedersvannatura-

ondersteuning.Enookvoormensendiehundienstenverleneninhetkadervaneenpgb.

Gemeentenkunnenonrechtmatighedenbijaanbiedersookprivaatrechtelijkvoorkomenen

bestrijdenviacontractbeheerenuiteraarddoor–bijslechteervaringen–contractennietmeer

voorttezetten.

OVERZICHT VAN WETSARTIKELEN

WMO 2015 JEUGDWET

HANDHAVINGSVERORDENING 2.1.3lid4 2.9onderd

TOEZICHTHOUDERS 6.1lid1 9.2

INFORMATIEPLICHT CLIËNT 2.3.8lid1 8.1.2lid1

MEDEWERKINGSVERPLICHTING 2.3.8lid2 8.1.2lid3

INTREKKING EN HERZIENING 2.3.10lid1 8.1.4lid1

TERUGVORDERING 2.4.1lid1 8.1.4lid3bijpgb

VerenigingvanNederlandseGemeenten 11

Cirkelvannaleving

BijhethandhavenvandeWwb,devoorlopervandeParticipatiewet,ishetconcept

HoogwaardigHandhavenontwikkeld.Dekerndaarvanisdecirkelvannaleving.Dezecirkel

bestaatuitviervisie-elementendiehandvattenbiedenvooreenintegraalhandhavingsproces.

Hetinonderlingesamenhanginzettenvandezeelementengeefthetbesteresultaat.Dekracht

vandemethodeisdecombinatievanpreventieve(voorlichtenendienstverlening)enrepressieve

(controleensanctionering)elementen.

6.Adviezenaandehandvandecirkel vannaleving

ControlerenSanctioneren

Voorlichten Dienstverlening

Keten-breedsamenwerken

VerenigingvanNederlandseGemeenten 12

VOORLICHTING

Hetnalevenvanwettenenregelsbegintbijduidelijkheidenhetopmaatinformerenvanmensen.

Hetisvanbelangallebeschikbareinformatietedelenmetdecliënt.Datdieinformatievolledigen

correctmoetzijn,spreektvoorzich.Menseninformerenkanpersoonlijkaandebalie,telefonisch,

viadegemeentelijkewebsiteofineengesprekbijeenhuisbezoek.Dekwaliteitvandeinformatie

iscruciaal.Begrijptiemandwatzijnrechtenenplichteninrelatietotuitkeringofvoorziening

zijn?Hetisvanbelangomineengesprekgeregeldtecontrolerenofdecliëntdeinformatieheeft

begrepen.Naasthetfeitelijkinformerenkrijgtvoorlichtingzoeenpreventieveuitwerking.Hetop

maatinformerenvanmensenvergrootdetransparantieennalevings-bereidheidenverkleintde

kansopvergissingen,onwetendheiden–(semi-)bewuste–regelovertreding.

Inzetvanmedewerkersinsocialeteams

Inveelgemeentenkunneninwonersterechtbijeenwijkteamvoorinformatie,adviesen

laagdrempeligehulp(bijvoorbeeldbijwonen,welzijn,werk,financiën,vervoerenzorg).Deze

teamshebbenvaakookeenrolinhetbepalenvandetoegangtotmaatwerkvoorzieningenen

gespecialiseerdezorg.Hetuitgangspuntvanverantwoordelijkheidenregiebijburgers,vereist

vanmedewerkersdatzeonderzoekenofeenmaatwerkvoorzieningnodigis.Medewerkersin

defrontlijnrealiserenzichnietaltijddathetgoedenrechtmatiginzettenvanvoorzieningen

bijhenbegint.Datstelteisenaandegespreksvoering.Hetisessentieelomdejuistevragen

testellen,doortevragen,aftewegenwatwenselijkennoodzakelijkisenmensentewijzen

ophunrechtenenplichten.IneenonlangsverschenenonderzoekvandeAmerikaanse

gedragswetenschapperAllenLindblijkthetbelanghiervan.Burgersdiezichgehoordwetenen

zichrespectvolbehandeldvoelen,ervareneengrotereprocedurelerechtvaardigheid.Burgers

vindenhetbelangrijkdatzedoordeoverheidprettigennetjeswordenbehandeld.Vaaknetzo

belangrijkalsdevraagofdebeslissinginhunvoordeelofnadeeluitvalt.

Fraude-alertheid

DewetenschapdaterbinnendeWmo2015enJeugdwetmisbruikwordtgemaaktvan

voorzieningen,endatmalafideondernemersvaakdemeestkwetsbaregroepeninzettenvoor

ditmisbruik,isnietwijdverbreid.Medewerkersinhulpverlenendeenondersteunendefuncties

zijnhetzichvaaknietbewust.Hetverdientaanbevelingomdeperspectievenvanhandhaving

enondersteuningdichterbijelkaartebrengenenhierovercollegiaalhetgesprekaantegaan.

Begrip

Begrijpelijketaalgebruikenisookeenbelangrijkaandachtspunt.Inbeschikkingenkomtveel

jargonvoor.DeWmo2015enJeugdwetzijn(ook)gerichtopkwetsbaremensenvoorwie

juridischebepalingeneengrootstruikelblokkunnenzijn.Degemeentekandezedocumenten

screenenopleesbaarheidenbegrijpelijkheid.SommigeburgerszijndeNederlandsetaalniet

goedmachtig,kunnennietlezenofschrijven,ofhebbeneen(lichte)verstandelijkebeperking.

Zijzijnnietgoedinstaatdestrekkingvaneengesprekofdedocumententebegrijpen.

Laaggeletterdheidheeftrelatiesmetandereaandachtsgebiedenzoalsgezondheid,armoede,

digitalevaardighedenenouderworden.Mensenmetproblemenmetlezenenschrijvenzijn

vaakalinbeeldbij(multiproblematiek)ondersteuningsteams.Eenintegraleaanpakheeft

voordezegroepveeleffect.Degemeenteiseenvindplaatsvankwetsbaremensenvoorwie

eenpreventieveinzetergnuttigkanzijn.Erzijnveelinstrumentendiebehulpzaamzijnbijde

dienstverleningaandezegroepen.Zozijnerinstrumentenomlaaggeletterdheidteherkennen,

kunnenerhandigecheckvragengesteldwordenenzijnerookmogelijkhedenomdezegroep

doorteverwijzen(www.lezenenschrijven.nl).

GemeentenzijnviadeWmo2015verplichtomtezorgenvoorcliëntondersteuning.

VerenigingvanNederlandseGemeenten 13

DIENSTVERLENING

Aandedienstverleningvangemeentenwordensteedshogereeisengesteld.Snellere

afhandeltermijnenenbeteretelefonischebereikbaarheidmoetendecliënttevredenheid

verbeteren.Maardienstverleningopmaatenpersoonlijkegesprekkenblijkendenalevings-

bereidheidvanmensentevergroten.Datvraagteromdatmedewerkersbenaderbaaren

bereikbaarzijn,endatdecliëntweetwaarhijterechtkanmetvragenenonduidelijkheden.

Poortwachtersfunctie

Heldere,consistenteenobjectievecriteriazijncruciaalvoorhetbewakenvandetoegangtotde

Wmo2015endeJeugdwet.Ditvraagteenindicatiestellingofeen(toetsings)kaderwaarbijhet

vooraanvragersvanzorg(ofbijeenherbeoordeling)helderisopgrondwaarvandegemeente

haarbeslissingbaseert.Bijveelgemeentenisditonderdeelvanhetproces(toegang)belegdbij

frontofficemedewerkers.Somsmonodisciplinaireninternbinnendegemeentebijvoorbeeld

bijdeWmo-consulent,maarvaakookmultidisciplinairbijeensociaal(wijk)team.Devormen

enuitgangspuntenvandezeteamsverschillenpergemeente.Sommigegemeentenkiezen

bewustvoorhetinternhoudenvandeteamsendefuncties,anderekiezenjuistvoorhet

plaatsenbuitendegemeentelijkeorganisatie.Hetzijnsomsintegraleteamsvooruitvoeringvan

Wmo2015enJeugdwet,maarsomsookgescheidenteams.Veelteamshebbeneenrolinhet

toegangsprocesenkrijgendaardoordefunctievanpoortwachter.

Depoortwachter-enbeoordelingsfunctievereistdatindeverordeningenbeleidsregelsmeer

criteriavoordeinzetvanmaatwerkvoorzieningenwordenuitgewerkt.Ditgeldtmetname

voorbegeleiding,beschermdwonenendeinzetvanhetpgb.Methelderecriteriakunnen

gemeenteneenvoudigereentoegekendevoorzieningopnieuwtoetsenenwaarnodigeen

anderbesluitnemen.

Nalevingbevorderenmetgedragsbeïnvloeding

Gedragswetenschappelijkekennislevertnuttigeinzichtenopvoorhandhaving.Mensenzijnveel

minderrationeeldanmenvaakdenkt.Zoblijktdatgebrekaanpersoonlijkcontactertoeleidt

datmensennietkomenopdagenbijeenafspraak.Grofwegbepalendriefactorenofmensen

ietswelofnietdoen:motivatie(willen),vaardigheid(kunnen)eneentrigger,eensignaalomin

bewegingtekomen.Omhetaspectvan‘kunnen’tebeïnvloeden,helpthetomhandelingente

vergemakkelijkenofbarrièreswegtenemen.Bijtriggerswerkthetomherinneringsberichten

testuren.Ofomeerlijkheidstimuleren.Eenmooivoorbeeldishetvoorafondertekenenvan

eenverklaringdateenformuliernaarwaarheidisingevuld.Uitonderzoekblijktditeenbetere

triggerdaneenverklaringonderaanhetformulier.Detechniekenbeïnvloedenhetgedragvan

mensenenzijntoetepassenindegemeentelijkedienstverleningtervergrotingvannaleving.

Aanvullendeexpertiseinroepen

Gemeentenkunnengebruikmakenvaneenmedischadviseurofexternemedischeexpertiseom

bijaanvragen,eentoets/controletedoennaardebeperkingenvancliënteninrelatietothun

(medische)aandoening.Bijlangdurigdoorlopendemaatwerkvoorzieningenkanditeeneffectief

instrumentzijnomeenpassendetoewijzingtedoen.Hetisookmogelijkombijeenambtshalve

heroverwegingvaneenmaatwerkvoorziening(dusaltoegekend)dooreenobjectievepartij

telatencheckenofdeaanwezigebeperkingenpassenbijhetziektebeelden/ofchronische

aandoening.Ookvanuitkwaliteitsperspectiefkanditeenoverwegingwaardzijn.

VerenigingvanNederlandseGemeenten 14

Extraaandachtpgb

Hetpgbwordtgezienalseeninstrumentdatcliëntenkeuzevrijheidbiedtenruimteom

ondersteuningopmaatteregelen.Dekeerzijdeisdatpgbfraudegevoeligis.Ditiseen

belangrijkaandachtspunt.Isdecliëntbekwaamomoptetredenalsbudgethouder?Investeer

ingesprekkenomcliëntenbewusttelatenkiezenvooreenpgb.Zoweetdecliëntwaarhij

aanbegint.Ditscheptruimtevoormeervoorlichtingoverrechtenenplichteneneenbetere

beoordelingofdecliëntaandeverplichtingenkanvoldoen.Hetrisicodateencliëntonbewust

ofonderdwangkiestvooreenpgbwordtkleiner.Degemeentemagkeuzevrijheidweigeren

alsdecliëntnietaandeeisendaarvoorvoldoet.Degemeentemoetbovendienaandevoorkant

toetsenofdekwaliteitvandeintekopenzorgvoldoendeentoereikendis.Eenverdenkingdat

eeningehuurdedienstverlenermalafideisofonvoldoendekwaliteitbiedt,isredengenoegvoor

hetnietaccorderenvandezorgovereenkomst.Alseencliëntwordtvertegenwoordigd,ishet

noodzakelijktecheckenofdevertegenwoordigerdejuistecompetentiesheeft.

Contractbeheereninkoop

Kwaliteitenrechtmatigheidhangenmetelkaarsamen.Bijdeinkoopvanvoorzieningen,

enbijhetcontractbeheer,isermeestalwelaandachtvoorkwaliteit,maarnietaltijdvoor

rechtmatigheid.Eeninkoopgesprekishetbeginvanrechtmatigedienstverlening.Zokunnen

gemeenteenaanbiederinhetcontractopnemendatdegemeentegegevensmagopvragen

tenbehoevevancontroles.Veelcontractenmetaanbiederskomentotstandineenprocesvan

cocreatieineensfeervanwederzijdseafhankelijkheid,samenwerkingenvertrouwen.Daarin

passenafsprakenoverrechtmatigheid.Watgebeurteralsdegemeentefoutenofopzettelijk

misbruikconstateert?Wanneerwordthetcontractgestopt?Doetdegemeentesteekproeven

opkwaliteitenrechtmatigheid?Juistineensfeervancocreatiezijndezezakenopenenzakelijk

voorafbespreekbaar.Hetstellenvaneisenmaaktaanbiedersbewustvandevoorwaardenvoor

verantwoordezorg.Zozijnzehierbeteropaantespreken.

Screening(nieuwe)aanbieders

Hetisvooraanbiedersmetverkeerdemotievenrelatiefgemakkelijkomdezorgmarktte

betreden.Datmaakteengoedescreeningzobelangrijk.Bijscreeningzijnaandachtspunten

bijvoorbeeldhetcontrolerenvaninschrijvingenbijdeKamervanKoophandel(KvK)enhet

checkenvanhetpersoneelsbestand.Kloptditmetdeomvangvandecliëntengroep?Hetisook

mogelijkcontactoptenemenmetanderegemeentendiegebruikmakenvandedienstenvan

deaanbiederentevragennaardeervaringen.Gemeentenmoetenvanaf1januari2015bijde

inspectiesmeldingdoenvannieuwetoetreders(jeugdhulpaanbieder)enditopnemenin

decontracten.

WmoProtocolhuisbezoeken

DeVNGheeftinhetWmoprotocolhuisbezoekentoegelichthoeenopwelkemomenteneen

huisbezoekwordttoegepastbinnendekadersvandewet-enregelgeving.Hethuisbezoek

heeftbijdeWmo2015,indemeldings-/aanvraagfase,nadrukkelijkeendienstverlenend

karakter.Hetisvoornamelijkgerichtophetinbeeldbrengenvandeondersteuningsvraagenzo

nodig,deverbredingdaarvan.Eenhuisbezoekinhetkadervanhandhavingkanplaatsvinden

bijeengegrondvermoedendatdetoegekendevoorzieningnietwordtgebruikt,ofvoorandere

doelenisaangewenddanwaarvoordezeisverstrekt.Transparantiebiedenoverdeaardvanhet

huisbezoekisnoodzakelijk.

VerenigingvanNederlandseGemeenten 15

CONTROLEREN

Gemeentenkunnenopverschillendemanierensignalenoveronrechtmatighedenontvangen:

vandeeigenorganisatie,inwoners,zorgprofessionalsofvantoezichthoudendeinstanties.

Gemeentenkunnenzelfookactiefcontroleren.Ditzijndaarvandeverschillendevormen:

• Formelecontrole

• Materiëlecontrole

• Gepastgebruik

Hetisvanbelangregelmatigtecontrolerenofdegeleverdezorgovereenkomtmetde

geïndiceerdezorg.Nietalleenomfraudeoptesporen,maarookomdekwaliteitte

verbeterenenonrechtmatighedentevoorkomen.Transparantieenduidelijkheidindefasevan

informatievoorzieningenoptimaliseringindefasevandienstverleningmakenhetmogelijkom

bijhettoezichtsignaal-eninformatie-gestuurdtewerken.Doorduidelijkekaderstestellen

aandevoorkant,verloopthettoezichteffectiever.Bestaandewettelijkevoorwaardenzijnhet

vertrekpunt,denkaanklachtrecht,inspraak,hethebbenvaneenzorgplan,hetzorgenvoor

geschooldpersoneelenhethebbenvaneensysteemvoorverbeteringnaincidenten.

Meldpuntenrisico-gestuurdtoezicht

Hetisbelangrijkomeenmeldpuntofpersoonaantewijzenvoorhetmeldenvansignalen

envermoedensvanonrechtmatigheid.Zokunnensignaleninsamenhangwordenbezienen

kanhettoezichtrisicogestuurdplaatsvinden.Hetisbovendienvanbelangdatfraude-alerte

medewerkersergensterechtkunnenmethunvermoedens,endathierietsmeegedaanwordt.

Formelecontrole

Deformelecontroleisdepapierencontrolewaarbijdegemeentetoetstofdedeclaratie

inovereenstemmingismetdevoorwaardenuithetcontract.Hetgaatovertarief,

overeengekomenprestatieenzakenalsbijvoorbeeldhetwoonplaatsbeginsel.Aande

formele/technischecontrolegaatvoorafdaterindecontractvormingdoordeaanbiedereen

controleverklaringwordtverstrektoverdejuistheidvangegevensomtrentdegeleverdezorg.

Hierbijwordtmetnamedeinternecontrolevandezorginstellinggetoetstophetjuisttotstand

komenvandetijdregistratie.Deresultatenvandeformelecontrolekunnen,afhankelijkvande

bevindingen,zowelleidentotactieinderichtingvandezorgaanbiederalsdecliënt.

Materiëlecontrole

Eenmaterieelonderzoekdoorgemeenteofzorgkantoorisniethetzelfdealseen

fraudeonderzoek.Eenfraudeonderzoekheeftinderegeleenveelbrederescopeenkanuit

verschillendeonderdelenenmethodiekenbestaan.Eenfraudeonderzoekstartmeestalin

reactieopeenmeldingdaterietsaandehandis(bijvoorbeeldviatoezichthouder).Hetkan

ookhetgevolgzijnvaneenmateriëlecontroleofvanbevindingenvantoezichthouders.Uit

eenmaterieelonderzoekkaneenstrafrechtelijkonderzoekvoortkomenalservermoedensvan

strafbarefeitenrijzen.

VerenigingvanNederlandseGemeenten 16

Eenmateriëlecontroleiseeninstrumentomhetpubliekebelangvan‘betaalbaarheid’te

borgen.Bijeenmateriëlecontrolegaatdezorgverzekeraar(ofgemeente)naof:

• Dedoordezorgverlener/aanbiederinrekeninggebrachteprestatieisgeleverd

(‘rechtmatigheid’).

• Degeleverdeprestatiehetmeestwasaangewezengeziendegezondheidstoestand/

ondersteuningsbehoeftevandeverzekerde(‘doelmatigheid’).

Hetuitvoerenvanmateriëlecontrolevindtgestructureerdplaatsdoorachtereenvolgensde

volgendestappentedoorlopen:

1. Opstellenvaneenschriftelijkplanvoordemateriëlecontroleopbasisvaneenrisicoanalyse.

2. Uitvoerenvandecontrolevolgenshetplan.

3. Bepalenenuitvoerenvangevolgennaaraanleidingvanuitkomsten.

Hieruitkunnenzakenblijkendienader(fraude)onderzoeknoodzakelijkmaken.Demateriële

controleisvoorgemeenten(enhetzorgkantoor)eenmethodeomtecontrolerenenomnate

gaanoferwellichtonregelmatighedenteconstaterenzijn;eenbelangrijkinstrumentomfraude

optesporen.

Themacontrole

IndehandhavingvandeParticipatiewetishetgebruikelijkdatgemeentensteekproefsgewijs

cliëntencontrolerenoprechtmatigheidendoelmatigheid:themacontroles.Bijvoorbeeld

themaonderzoeknaarcliëntenmetpartiëleinkomsten,controlerenopschijnverlatingenhet

uitnodigenvancliëntendielangerdanzoveeljaarindebijstandzittenvooreengesprek.

DitkanookindeWmo2015endeJeugdwet.Omdekwaliteitvaneenzorgaanbiederte

beoordelenkunnenbijvoorbeeldmysteryclientswordeningezet.Daarnaastkunneninoverleg

methetzorgkantoorkunnenrisicoprofielenwordenopgesteldt.b.v.steekproevenonderpgb-

cliënten.Eenanderemogelijkheidisbestandenmetcliëntenenzorgaanbiederstevergelijken

metdecliëntenvanwerkeninkomen.Doublureskunnennaderwordenonderzocht.

Randvoorwaardenensuccesfactorenvoorthemaonderzoekzijn:

• Informerenvandecliëntoverzijnselectieendebedoelingvandethemacontrole.

• Deaanpakwordtgedragendoordeheleorganisatie.

• NauwesamenwerkingtussendeafdelingWmoenSocialeZaken.

• Duidelijkenherkenbaaraanspreekpuntinbeidefunctiegroepen.

• Beschikbaarheidvantijdenmiddelen.

• Vaardighedenencompetentiesvanmedewerkers.

Gerichtecontroleskunnendeschadelastvoorburgersengemeentebeperken.Omdatmisbruik

vanvoorzieningenwordtgestopt.Enomdatvancontroleeenpreventievewerkinguitgaat.

Toezichtenhandhaving

DeVNGheefteenfactsheetuitgebrachtmeteenalgemeenoverzichtvanhettoezichtopde

Jeugdwet,Wmo2015,ParticipatiewetenWetkinderopvangenkwaliteitpeuterspeelzalen.In

dezevierwettenendebijbehorendelagereregelgevingstaandeeisenvoorhettoezichtopde

uitvoeringvandewetten.Defactsheetgaatoverdeachtergrond,hetinterbestuurlijktoezicht

VerenigingvanNederlandseGemeenten 17

endevormgevingvantoezichtenhandhaving.Erzijnverschillendevormenvantoezicht

mogelijk.Inhetsociaaldomeingaathetomondermeernalevingstoezicht,kwaliteitstoezicht,

systeemtoezichteninterbestuurlijktoezicht.Inverbandmetdeinkoopvandedienstverlening

kanookhetmarkt-offinancieeltoezichteenrolspelen.Indefactsheetligtdefocusop

beleidstoezicht(doorderaad)enuitvoeringstoezicht(kwaliteits-ennalevingstoezichtdoor

inspecties),terwijlweindezehandreikingmetnameovernalevingstoezichtspreken.

Deinhoudelijkescheidingtussenkwaliteitstoezichtenrechtmatigheidstoezichtisjuridisch

gezienterecht.KwaliteitstoezichtisgerichtopdekwaliteitvandeWmo-ondersteuningof

Jeugdhulpenmoetwordenonderscheidenvanhettoezichtopderechtmatigheid.Voor

kwaliteitstoezichtiseenanderedeskundigheidnodig,bijvoorbeeldvandeGemeentelijke

Gezondheidsdienst(GGD).Maarindepraktijkiserwelverbandtussenkwaliteitstoezicht

enrechtmatigheidstoezicht.Bijmisbruik,bijvoorbeeldviaeenmalafidezorgbemiddelaar/

leverancier,isersprakevanonrechtmatiggebruikvaneenvoorziening.Alsertenonrechte

geldverdwijntindezakkenvaneenmalafidezorgbemiddelaar/leverancier,heeftditook

consequentiesvoordekwaliteitvandegeleverdezorg.www.verwey-jonker.nl/publicaties/2014/

handreiking-toezicht-wmo

RolvandetoezichthouderWmo

Hetcollegevanburgemeesterenwethouders(B&W)wijstopbasisvanartikel6.1vandeWmo

2015personenaandietoezichthoudenopdenalevingvandewet.Detoezichthoudende

ambtenarenzijnbevoegdtotinzagevandossiers,maarenkelalsditvoordetaaknoodzakelijk

is.Gegevensmoetenvertrouwelijkwordenbehandeld,zoalsbeschrevenindeWetbescherming

persoonsgegevens.

VoorgemeentenishetvanbelangeentoezichthouderWmoaantewijzenentebepalenwelke

roldezetoezichthouderheefttenaanzienvanfraudesignalenWmoenwelkebevoegdheden

dezetoezichthouderkrijgt.

IndetekstvandeWmo2015isergeenonderscheidinkwaliteits-enrechtmatigheids-

onderzoek.Gemeentenkunnenerintheorievoorkiezenomhettoezichtopkwaliteiten

rechtmatigheidbijéénpersoontebeleggen.Ditkanvanuithetoogpuntvansynergieeen

goedezetzijn.Aandeanderekantvraagthettoezichtopkwaliteitandereexpertisedan

hettoezichtoprechtmatigheid.Kwaliteitstoezichtvereistinhoudelijkedeskundigheidophet

gebiedvanzorg.GemeentenschakelendaarvoordaaromvaakdeGGDin.Voortoezichtop

derechtmatigheidisdatmeestaliemanduitdeeigenorganisatie.Contacttussendebeide

toezichthoudersisessentieel.Indepraktijkisersamenlooptussenkwaliteitsgebrekenen

problemenmetderechtmatigheid.

Alertzijnopsignalenvanonrechtmatigheid

DoordeWmo2015endeJeugdwetkrijgengemeententemakenmetnieuwecliëntgroepen.

Ditverhoogtdekansoponrechtmatigheden.Hetisdaaromnoodzakelijkdatgemeentengoede

afsprakenmakenmetdeexternepartnersoverfraudealertheid,endatzedeeigenconsulenten

trainen(enscherphouden)omsignalenvanfraudeteherkennenentemelden.

Signalenvanonrechtmatigheidkomenvoortijdenshetheleproces:vanaanvraagtotaanhet

uitbetalenvaneenfactuurofpgb.Signalenvanonrechtmatigheidzijnaltijdeenoptelsom.URL?

VerenigingvanNederlandseGemeenten 18

Hetgeheelmaaktdatnaderonderzoekgewenstis.Bijdeindicatiekanhetsignaalzijndat

decliëntgeentoestemminggeeftommedischegegevensoptevragen,ofdathijgeen

woonadresopgeeftvooreenkeukentafelgesprek,ofdecliëntgeeftgeeneenduidige

antwoordenopvragen.Bijdeaanvraagiseenonvolledigingevuldformuliermogelijkeenteken

vanonrechtmatigheid.Ofdeingevuldegegevenskloppenniet(naamenadreskomenniet

overeenindeBasisregistratiePersonen).Ofdezorgverlener/bemiddelaar/vertegenwoordiger

bemoeitzichnadrukkelijkmetdeinhoudvandeaanvraagenschermtdecliëntaf.Alseen

gemeenteeenfactuurontvangtvandezorgverlener,rechtstreeksofviadeSVBbijeenpgb,

ishetbelangrijkdefactuurgoedtebekijken.Zietdefactuurerprofessioneeluit?Kloppende

gegevensoverdecliëntendeverleendezorg?Wordthetpgbheelsneloftotdelaatstecent

nauwkeurigbesteed?Ditkunnenallemaalsignalenzijn.

Opzettenvaneenonrechtmatigheidsonderzoek

Watzijndestappenbijhetopzettenvaneenrechtmatigheidsonderzoek?DeVNGheeft

hiervoorhetStappenplanRechtmatigheidsonderzoekWmo2015enJeugdwetopgesteld.

Het(bestuursrechtelijke)onderzoeksprocesbegintmethetvastleggenvanhetsignaalinhet

gemeentelijksysteem(stap1).Vervolgensmoetditsignaal‘verrijkt’worden,waarbijzoveel

mogelijkinformatieuitopenbronnenwordtverzameld(stap2).Ditgeefteeninschatting

vanaardenomvangvandeonrechtmatigheid(stap3).Opbasisdaarvanwordteenplan

vanaanpakopgesteld,waarinstaatwelkeactieswordenondernomenomhetsignaalverder

teonderzoeken(stap4).Daarbijkangedachtwordenaaneendossieronderzoekeneen

onderzoekoplocatie(stap5en6).Debevindingenvanditonderzoekvormendebasisvooreen

eindrapport(stap7).Hetcollegebepaaltopbasisvanditrapportwelkemaatregelenworden

opgelegd(stap8).Doormiddelvaneenevaluatieenborgingwordthetonderzoeksproces

afgerond(stap9).Tijdensstap3en7vindtoverlegplaatsofhetonderzoekstrafrechtelijkmoet

wordenonderzocht.HetstappenplanisvoorgemeentenbeschikbaarviahetForumSociaal

Domein.

Nazorg

Zelfredzamecliëntenkunnenzelfaangevenofzetevredenzijnoverdeinzetendedienst-

verleningvaneenaanbieder.Alsdecliëntniettevredenisweethijweldewegnaareen

klachtenregelingofnaardegemeente.Alscliëntenofhunfamilieofmantelzorger,niet

zelfredzaamzijn,isnazorgvanuitdegemeenteeenmanieromerzichtoptehoudenofde

afgesprokenondersteuningisgeleverdenvoldoendeis.Degemeentekanervoorzorgendat

eenduidelijkeentoegankelijkeklachtenregelingbeschikbaaris.Daarnaastkunnennazorg-

consulentenineensociaalteamwordenopgenomen.Zijgaanna(signaal-gestuurd)ofdezorg

wordtgeleverd,voldoetenaansluitbijhetdoel.Naastbevindingenvantoezichthoudersgevende

verplichtejaarlijksecliëntervaringsonderzoekeneenindicatievandeprestatiesvanaanbieders.

VerenigingvanNederlandseGemeenten 19

SANCTIONEREN

Sanctioneringopmaatishetsluitstukvandecirkelvannaleving.Alseenaanbiederfraudeert

kandegemeentedeovereenkomstdaarmeebeëindigen,afhankelijkvandebepalingenin

hetcontract.Tenonrechtebetaaldgeldkanwordenteruggevorderd,endaarnaastbestaatde

mogelijkheidschadevergoedingtevorderen.Strafrechtelijkeaangiftetegendeaanbiederisook

eenmogelijkheid.

Tenaanzienvandecliëntkanhetrechtopeenmaatwerkvoorzieningofeenpgbworden

ingetrokken.Ookishetmogelijkomkeuzevrijheidvooreenpgbvoortaanteweigeren.

Eenvoorzieninginnaturaishetalternatief.Dekostenvandevoorzieningkunnenworden

teruggevorderd,alsersprakeisvanhetopzettelijkverstrekkenvanonjuistegegevens.

Strafrechtelijkeaangiftetegendecliënteneventueeltegendegenedievoorzieningenof

dienstenheeftgeleverdviaeenpgb,isookeenmogelijkheid.Hiermeegeefteengemeentehet

signaalafdatzefraudeniettolereert.

HetopleggenvanbestuursrechtelijkeboetesisnietmogelijkindeWmo2015endeJeugdwet.

VerenigingvanNederlandseGemeenten 20

Hieronderispercategorieeennietlimitatieveopsomminggegevenvanonderwerpendie

vanbelangzijnvoortoezichtennaleving.Onderstaandechecklistisaanklikbaar.

Checklist

BELEIDSKADER

ONDERWERP CHECK

Agendasetting

Bewustwordingeninvestereninfraude-alertheid

Formulerenvaneenvisieopnalevinginhetsociaaldomein(bijvoorbeeldWmo-plan)

KennisverzamelenendelenopgebiedvanonrechtmatigheidinWmo2015enJeugdwet

Aandachtvoorpreventie

JURIDISCH KADER

ONDERWERP CHECK

Fraudebeleidopnemenindeverordeningen(Wmo2015enJeugdwet)

Opnemeninbeleidsregelsdaterregelmatig(her)onderzoekenplaatsvindennaarverstrekkingen

FormuleerSMARTineenverordeningwaterverstaanwordtonderkwaliteitvanzorg(voorbeeldhoeveeluurmoeteriemandaanwezigzijn,watiseenschoonhuis,wathoudtbegeleidingin,welketarievenwordenvergoed,etc.)

FormuleerSMARTineenverordeningwateenzorgaanbiedermoetaanleverenaaninformatie(opdefactuur)omtevoldoenaanhetrechtmatigheidscriterium.Aanstellen(enzonodigopleiden)vaneenWmo-toezichthouder(s)voorzowelkwaliteitalsrechtmatigheid

IngevalvaneenregionalesamenwerkingenhetaanstellenvaneenregionaalwerkendtoezichthouderzoalseenGGD:controlerenvanhetmandaat.Bijvoorbeeldingevalvanbeschermdwonen:controlerenofdebevoegdheidomheronderzoektedoen,isgemandateerdaandecentrumgemeente.

Goedenduidelijkopstellenvanaanvraag-/heronderzoeksformulierenendezezonodigaanpassen

Contractenmetaanbiedershelderformulerenenzorgendatdezegetoetstkunnenwordenennatelevenzijn

VerenigingvanNederlandseGemeenten 21

ORGANISATORISCH

ONDERWERP CHECK

Capaciteitvrijmakenvoornalevingentoezicht

Projectmatigeaanpakvoorstartvaninbeddingfraudepreventieopgebiedvan:•Inkoop/contractmanagement•Frontoffice/wijkteam•Backoffice•Financiën•Beleid

Legderelatiemetdeafdelingwerk&inkomen/socialezaken.Daarisveelkennisaanwezigoverhandhaving.Ontwikkelbeleidomsamentewerkenaanhandhavingsociaaldomein

Zorgenvoordejuistehandhavingsexpertise,bijvoorbeeldhetvermogenomopvallendepatroneninfinanciëledatateonderscheidenenommedischekennis

Netwerkontwikkelingmetpartnersopgebiedvannalevinginhetzorgdomein

Investereningoedevoorlichtingaancliëntenenaanburgersinhetalgemeen

Investereninkennisendeskundigheidvanmedewerkersaandepoort

Investereninkwaliteit(opprocesniveau)bijvoorbeelddoorevaluatienafraudegevallen

Investereninrelatiebeheermetaanbieders

Heronderzoekendoen

Risico-gestuurdtoezichtbeleggen

Inrichtenvaneenmeldpuntof–persoonwaarsignalenofvermoedensvanonrechtmatigheidgemeldkanworden

Zorgenvoorheldereentransparantetoekenning:formulerenvancriteriavoortoegangtotmaatwerkvoorzieningenenjeugdhulp.Eventueelaandehandvaneenbeoordelingskader

Afstemmingtussenhandhaving,kwaliteitstoezichteninkoop/contractbeheer

Werkprocesvoorhetdoenvaneenfraudeonderzoekimplementeren

Goedonderzoekdoen,juistevragenstellen,goedregistreren/rapporteren,juisteinformatievastleggenennaarbovenhalen

Zonodigexternadviesinwinnenvoorbeslissingopaanvragen

ImplementerenvanhetWmoprotocolhuisbezoeken

Zorgenvooreengoedeinformatievoorzieningenenjuistegegevensdeling

VerenigingvanNederlandseGemeenten

De rechten van dit document zijn eigendom van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG), Den Haag.

Niets uit dit document mag zonder toestemming van de VNG geopenbaard, gekopieerd of vermenigvuldigd worden.

22