Het Land van Ommen en Hardenberg

Bestuurlijk Manifest Ommen-Hardenberg

Enschede, januari 2016Prof. Dr. G.J. Hospers

Het bestuurlijk manifest ‘Het Land van Ommen en Hardenberg’ beschrijft het gebied, de kenmerken en de cultuur van de gemeenten Ommen en Hardenberg. Het geeft tevens een beeld van de toekomstige ontwikkelingen en mogelijkheden en roept op tot een intensivering van de onderlinge samenwerking. de colleges van burgemeester en wethouders van de gemeenten Ommen en Hardenberg herkennen zich in dit manifest en willen zich daaraan committeren. Zij willen hiermee de intentie uitspreken om op inhoudelijke thema’s de samenwerking te versterken.

Ommen / Hardenberg, januari 2016

burgemeester en wethouders van de gemeente Ommen,

secretaris, burgemeester,L. Dennenberg mr. M. Boumans MPM

burgemeester en wethouders van de gemeente Hardenberg,

secretaris, burgemeester, J.M.G. Waaijer P.H. Snijders

voor een vitale toekomst van Ommen en Hardenberg is strategische samenwerking tussen beide gemeenten van groot belang. Samen sta je sterker. In dit manifest spreken de colleges daarom de intentie uit om in samenspraak met de samenleving inhoudelijke thema’s te verkennen waarop beide gemeenten de krachten verder kunnen bundelen.

De N36 loopt als een soort grens tussen de gemeenten

Ommen en Hardenberg. Je moet het wel weten, want

wie de drukke weg oversteekt, ziet op het eerste

gezicht geen verschillen. Aan beide zijden van de

noord-zuidroute vinden we een regio die

landschappelijk fraai is, maatschappelijk vitaal en

economisch sterk. Vanwege de landschappelijke

overeenkomsten noemde professor H.W. Keuning – de

vader van de Nederlandse regionale geografie – deze

streek in 1946 ‘het Land van Ommen en Hardenberg’. Uit ‘Nederland in Geografische Handen: honderd jaar regionale geografie van Nederland’, Jan Buursink (1998)

Vlak na de Tweede Wereldoorlog was het gebied

voornamelijk agrarisch en nog steeds is de landbouw een

duidelijk herkenbaar landschapselement. Maar sindsdien

heeft de regio zich sterk ontwikkeld. Dat is niet vanzelf

gegaan – er is de afgelopen decennia veel in het gebied

geïnvesteerd.

Anno 2015 groeit het Land van Ommen en Hardenberg

niet alleen op eigen kracht, maar profiteert het ook steeds

meer van de dynamiek rond Zwolle. In economisch opzicht

doet de streek het beter dan buurregio’s Drenthe en Twente.

De maakindustrie, handel, recreatie en toerisme en zorg

zijn grote werkgevers. Dat het Ommen en Hardenberg

voor de wind gaat, betekent niet dat het zo blijft. De wereld

om ons heen verandert snel, waardoor het lokaal bestuur

steeds een paar stappen vooruit moet denken.

Europa, het rijk, de provincie – het zijn schaalniveaus

waar gemeenten tegelijkertijd mee te maken hebben. En

dat terwijl de complexiteit en regionalisering van de

bestuurlijke opgaven toeneemt. Door de handen ineen te

slaan is het mogelijk om de vitaliteit van Ommen en

Hardenberg te behouden. In 2012 was dit één van de

aanleidingen om de ambtelijke organisaties van beide

gemeenten onder te brengen in de Bestuursdienst

Ommen-Hardenberg. Het resultaat: alleen ga je

misschien sneller, maar samen kom je verder. Nu de

gemeenten in ambtelijk-organisatorisch opzicht de

krachten hebben gebundeld, is het tijd voor een volgende

stap. Welke kansen liggen er voor strategische

samenwerking tussen Ommen en Hardenberg?

Op welke beleidsterreinen kunnen beide gemeenten

elkaar versterken?

Onder het motto ‘Het Land van Ommen en

Hardenberg’ willen beide gemeenten dergelijke

samenwerkingsmogelijkheden verkennen. De

overtuiging is dat de gemeenten veel aan elkaar

kunnen hebben. Het zijn natuurlijke partners: er is veel

wat ze bindt, terwijl ze elk hun onderscheidende

kwaliteiten hebben. Dat is een prima basis om

allianties te vormen. Het doel daarvan moge duidelijk

zijn: de bewoners, bedrijven en bezoekers van Ommen

en Hardenberg moeten ervan profiteren. Met die

gedachte als vertrekpunt schetst dit manifest twee

kansrijke speerpunten voor bestuurlijk-inhoudelijke

samenwerking tussen Ommen en Hardenberg, te

weten (1) mens en maatschappij en (2) ruimte en

economie.

Het zijn slechts contouren die in een later stadium met

partijen uit de samenleving uitgewerkt moeten

worden. Kortom: van de gedeelde belangen die

Ommen en Hardenberg eerder bij elkaar hebben

gebracht gaan we nu op zoek naar gezamenlijke

doelen.

Het Land van Ommen en Hardenberg is de enige

plattelandsregio aan de Nederlands-Duitse grens die

niet krimpt. Volgens de prognoses blijft de bevolking

de komende jaren groeien, wat vooral komt door het

relatief hoge geboortecijfer. Dat heeft een religieuze

achtergrond: in het leven van veel inwoners is de kerk

nog een belangrijke factor, met grotere gezinnen als

gevolg. Ook andere waardevolle kenmerken van de

gemeenten Ommen en Hardenberg hebben een

sociaal-culturele oorsprong: oog voor elkaar,

rentmeesterschap over de natuur en een

doe-mentaliteit.

Niet voor niets is het ‘noaberschap’ (dat teruggaat tot

de onderlinge bijstand die boeren op de schrale

gronden elkaar leverden) in deze contreien goed

ontwikkeld. Het adagium lijkt te zijn: wees zuinig op

wat je hebt en probeer te helpen waar je kunt. Juist in

deze tijd van transitie, participatie en zelfredzaamheid

is dat een troef waar andere regio’s in ons land jaloers

op mogen zijn. Samen zetten de gemeenten Ommen

en Hardenberg zich in om deze menselijke maat te

koesteren. Laat de rest van Nederland maar eens

komen kijken hoe goed dat systeem hier functioneert!

FOcuS Op menS en maatScHappIj

Op sociaal-maatschappelijk terrein werken de

gemeenten al jaren met elkaar samen. Graag willen ze

op de ingeslagen weg verder gaan. In het sociale

domein (Participatiewet, Wmo en Jeugdwet) wordt het

‘meer burger, minder overheid’-principe gehanteerd:

bij de uitvoering van de wetten komt er in de regio

meer verantwoordelijkheid te liggen bij inwoners en

maatschappelijke organisaties. In het zorgbeleid

trekken de gemeenten nauw met elkaar op. Zo zijn de

Samen Doen-teams in onderlinge samenwerking

opgezet. Ook stimuleren beide gemeenten

burgerinitiatieven op het vlak van ‘noaberschap’. Het

uitgangspunt van het beleid is behoud van de kwaliteit

van leven voor alle inwoners van Ommen en

Hardenberg.

Dat betekent dat mensen die het niet zelf kunnen

regelen passende ondersteuning en begeleiding van de

lokale overheid krijgen. Samen spannen de gemeenten

zich in om ouderen zo lang mogelijk thuis te laten

wonen. Ook koesteren ze het culturele klimaat, zoals

de theaters en de vele verenigingen. En waar het gaat

om het sociaal-culturele voorzieningenniveau in de

kleine kernen, beogen beide gemeenten dat er in elk

geval één ontmoetingsplek per kern moet zijn.

Ommen en Hardenberg hebben elkaar tevens

gevonden in de coöperatie Vitaal Vechtdal. Het is een

uniek en innovatief concept waarin naast beide

gemeenten, regionale zorgverleners in de eerste en

tweede lijn, zorgverzekeraars waaronder Zilveren Kruis

en ONVZ Zorgverzekeraar en de Vrieling Adviesgroep

samenwerken. De doelstelling is een integrale aanpak

gericht op gezondheid voor en door inwoners in de

regio. Uniek is de regionale verzekering Vitaal

Vechtdalpolis, waarmee de beweging van ziekte naar

gezondheid wordt gestimuleerd. Afnemers van deze

verzekering zijn tevens lid van de coöperatie Vitaal

Vechtdal. Vitaal Vechtdal bindt inwoners, werkgevers,

zorgverleners en onderwijs, met als gedeelde inzet een

vitale regio met gezonde inwoners. De positieve

ervaringen die de gemeenten binnen de coöperatie

Vitaal Vechtdal hebben opgedaan smaken naar meer.

Ommen en Hardenberg willen verder aan de slag. Bij

het stimuleren van een gezonde leefstijl speelt sport

uiteraard een grote rol. Samen onderzoeken de

gemeenten de kansen voor een gemeenschappelijk

boegbeeldproject of evenement waardoor het Land

van Ommen en Hardenberg bekend komt te staan als

‘regio van het gezonde leven’.

Ommen en Hardenberg liggen op de as Zwolle-

Duitsland, waar het sinds de Hanzetijd een drukte van

belang is. Vroeger waren de Vecht en de Hessenweg

die er parallel aan liep een belangrijke transitzone. Nog

steeds vormen Ommen en Hardenberg een

scharnierpunt tussen de regio Zwolle, Drenthe, Twente

en Duitsland. Net zoals de landbouw zitten handel,

transport en logistiek in het DNA van de streek. Door

de handen ineen te slaan komt Hardenberg in feite

dichter bij Zwolle te liggen en Ommen dichter bij

Duitsland. Wil de regio daarvan ten volle profiteren,

dan is optimale bereikbaarheid cruciaal. Infrastructuur

zorgt immers voor de link van de regio met de rest van

de wereld.

Nu is het op de wegen in de regio tijdens de spits erg

druk. Ommen en Hardenberg willen zich daarom

samen hard maken voor een betere ontsluiting van het

grondgebied, met name in de richting van de stad

Zwolle die tot de economische toplocaties van

Nederland behoort. Aanpassingen van N377 en N340/

N48 zijn nodig om het verkeer soepeler, veiliger en

sneller door te kunnen laten rijden. Daar hebben

bewoners, bedrijven en bezoekers allemaal baat bij.

FOcuS Op ruImte en ecOnOmIe

Kenmerkend voor het Land van Ommen en

Hardenberg is de mix van zand, veen en water.

Keuning noemde het een agrarisch landschap en

beschouwde de landbouw als regionaal stuwend,

nationaal verzorgend. Dat is nog steeds het geval: de

plaatselijke landbouwsector is van economische

betekenis en staat bekend om zijn efficiëntie,

innovatiekracht en duurzaamheid. Agribusiness is

daarom een kansrijk speerpunt van samenwerking

tussen Ommen en Hardenberg. De ambitie is om als

regio binnen Nederland voorop te lopen in

hoogwaardige agrarische bedrijvigheid. Ook op het

terrein van de vrijetijdseconomie willen de gemeenten

samen toonaangevend zijn.

Van oudsher is Ommen een toeristenmagneet (één

miljoen overnachtingen per jaar), maar ook

Hardenberg trekt veel bezoekers – en niet alleen

vanwege attractiepark Slagharen. De Vecht, het

buitengebied en het Reestdal trekken steeds meer

toeristen, terwijl het culturele erfgoed, zoals de

Ommerschans, veel potentie heeft. Onder de slogan

‘Vechtdal Overijssel: Alle Tijd’ groeit de regio langs de

Vecht uit tot een toeristisch A-merk. Trouwens: de

agribusiness en vrijetijdssector vullen elkaar goed aan,

bijvoorbeeld bij de vermarkting van streekproducten.

Waar Ommen traditioneel sterk is in recreatie en

toerisme, is Hardenberg een topper in de

maakindustrie. Relatief veel ondernemingen in

Hardenberg, Dedemsvaart en de omliggende dorpen

zijn actief op het gebied van kunststoffen, metaal,

machinebouw en de bouwsector. Vaak hebben ze het

karakter van ‘verborgen kampioenen’: onbekend in

eigen land, maar wereldberoemd in de branche waarin

ze actief zijn. In Hardenberg is de maakindustrie een

grote werkgever. Het is van belang om deze

bedrijvigheid – die we ook in Ommen vinden – te

koesteren en door te ontwikkelen. Om de concurrentie

uit andere regio’s aan te kunnen, is scholing, innovatie

en marketing cruciaal.

Waar nodig helpen de gemeenten Ommen en

Hardenberg bij het vergroten van het zakelijk succes

van hun ondernemers. Dat gebeurt al in het

Ondernemershuis voor het Vechtdal, dat op het gebied

van innovatie nauwe banden heeft met Kennispoort

Regio Zwolle. Tezamen willen de gemeenten verder

werken aan een gezond ondernemingsklimaat waarin

industriële bedrijven uit het Land van Ommen en

Hardenberg hun concurrentiepositie kunnen

versterken. De ambitie: evenals landbouw en toerisme

moet de maakindustrie een visitekaartje van de regio

blijven.

De ambitie van Ommen en Hardenberg om meer

synergie te behalen op de beleidsterreinen ‘mens en

maatschappij’ en ‘ruimte en economie’ is hoog. Of het

nu gaat om het bijdragen aan het welzijn van de

bevolking, het werken aan een betere verbinding met

Zwolle of het aantrekkelijker maken van het gebied

voor toeristen, de gemeenten zijn ervan overtuigd dat

het juist nu zinvol is om de handen ineen te slaan. Door

de complexiteit en regionalisering van de bestuurlijke

opgaven wordt het steeds belangrijker om gezamenlijk

op te trekken. Ommen en Hardenberg hebben deels

een identieke geografie, historie en cultuur, waardoor

ze dezelfde taal spreken en elkaar goed begrijpen.

Tegelijkertijd zorgen de onderscheidende kwaliteiten

van de gemeenten (denk aan toerisme in Ommen en

industrie in Hardenberg) voor complementariteit en

meerwaarde. Door samen te werken op terreinen waar

winst is te boeken ontstaat er bovendien ruimte voor

behoud van de eigen identiteit. Kortom: bestuurlijke

samenwerking levert meer op dan de som der delen.

uItnOdIgIng aan de SamenLevIng

De colleges van Ommen en Hardenberg geloven in de

kracht van samenwerking en hopen dat dit manifest

de regio enthousiasmeert om mee te denken over de

invulling daarvan. In 2016 gaan de colleges over de

genoemde thema’s in gesprek met beide

gemeenteraden en met bewoners, bedrijven en

maatschappelijke organisaties. Daarbij stellen de

colleges zich uitnodigend, open en luisterend op:

het is belangrijk om te horen wat er lokaal leeft en

waar mogelijk aan te haken bij de energie in de

samenleving. Op welke terreinen wordt in Ommen

en Hardenberg al samengewerkt en waar nog niet?

Welke gezamenlijke doelen moet de regio nastreven?

Wat zijn de succes- en faalfactoren?

Wat dat betreft geloven de colleges niet alleen in de

kracht van samenwerking, maar ook in de kracht van

de samenleving. Hopelijk leidt de discussie daarover

tot een verdere toenadering van de gemeenten tot

elkaar. Want professor Keuning had het zeventig jaar

geleden al goed gezien: het Land van Ommen en

Hardenberg is uiteindelijk één en dezelfde streek.